งานวจย

รายงานฉบบสมบรณ

ทปรกษาแผนงานวจย ดร.กลยา ตนตเตมท

ผอ านวยการแผนงานวจย ดร.พสทธ พวพนธ

เลขานการแผนงานวจย ดร.ปฐมดนย พลจนทร

ทปรกษาโครงการ ผศ.สทธกร นพภยะ

คณะผวจย ดร.ศรพล ตลยะเสถยร

ดร.จงกล ค าไล ดร.พรพฒน วงศชยวฒน

ดร. ปยวลย ศรข า นายธนต ภทรแสงไทย นายนภทร ชมบานแพว

นายศรพล ฤทธประศาสน ส านกงานเศรษฐกจการคลง

โครงการวจยท 2 การพฒนาแบบจ าลองจลภาคเพอศกษาบทบาทของหนครวเรอน ทมตอความเหลอมล าของการกระจายรายไดในประเทศไทย

ภายใตแผนงานวจย การตดตามสถานการณหนภาคครวเรอนในประเทศไทยและการพฒนา ชดแบบจ าลองทางเศรษฐศาสตรส าหรบการประเมนผลกระทบในบรบท

ของการเตบโตทางเศรษฐกจแบบมสวนรวม

งานวจย

โครงการวจยท 2 การพฒนาแบบจ าลองจลภาคเพอศกษาบทบาทของหนครวเรอน ทมตอความเหลอมล าของการกระจายรายไดในประเทศไทย

ภายใตแผนงานวจย

การตดตามสถานการณหนภาคครวเรอนในประเทศไทยและการพฒนาชดแบบจ าลองทางเศรษฐศาสตรส าหรบการประเมนผลกระทบในบรบทของการเตบโตทางเศรษฐกจแบบมสวนรวม

ทปรกษาแผนงานวจย ดร.กลยา ตนตเตมท

ผอ านวยการแผนงานวจย ดร.พสทธ พวพนธ

เลขานการแผนงานวจย ดร.ปฐมดนย พลจนทร

ทปรกษาโครงการ ผศ.สทธกร นพภยะ

คณะวจย ดร.ศรพล ตลยะเสถยร

ดร.จงกล ค าไล ดร.พรพฒน วงศชยวฒน

ดร.ปยวลย ศรข า นายธนต ภทรแสงไทย นายนภทร ชมบานแพว

นายศรพล ฤทธประศาสน

ส านกงานเศรษฐกจการคลง

รายงานฉบบสมบรณ

(1)

กตตกรรมประกาศ

“โครงการการพฒนาแบบจ าลองจลภาคเพอศกษาบทบาทของหนครวเ รอนทม ตอ ความเหลอมล าของการกระจายรายไดในประเทศไทย” ซงเปนโครงการวจยหนงภายใตแผนงานวจย “การตดตามสถานการณหนภาคครวเรอนในประเทศไทยและการพฒนาชดแบบจ าลองทางเศรษฐศาสตรส าหรบการประเมนผลกระทบในบรบทของการเตบโตทางเศรษฐกจแบบมสวนรวม” ประสบความส าเรจ ลงดวยด ดวยความอนเคราะหของบคคลหลายทาน ซงไมอาจจะน ามากลาวไดทงหมด ซงผมพระคณล าดบแรก คอ ดร. กลยา ตนตเตมท ผอ านวยการส านกนโยบายเศรษฐกจมหภาค ส านกงานเศรษฐกจการคลง และ ทปรกษาโครงการวจย ผศ. สทธกร นพภยะ อาจารยประจ าคณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ซงใหค าปรกษาและค าแนะน าอนเปนประโยชนอยางยงตอคณะผวจยในทกขนตอน ท าใหโครงการวจยนเสรจสมบรณทสด

ในล าดบถดมา คณะผวจยขอขอบคณ รศ .ดร. เ ออมพร พชยสนธ อาจารยประจ า คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ดร.ภาวน ศรประภานกล รองคณะบด วทยาลยนวตกรรม มหาวทยาลยธรรมศาสตร และอาจารยเตมธรรม สทธเลศ อาจารยประจ าคณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยหอการคาไทย กรรมการผทรงคณวฒภายนอก ทไดกรณาสละเวลามาวพากษและเสนอแนะในวนสมมนาและในโอกาสอนๆ ทเกยวกบโครงการวจยน ทงน ขอขอบคณกรรมการตรวจรบงานวจย อนไดแก รศ.ดร. เออมพร พชยสนท คณวฒพงศ จตตงสกล ผเชยวชาญดานพฒนานโยบายการคลงทองถน ดร.สรกมล อดมผล เศรษฐกรช านาญการพเศษ ส านกนโยบายการคลง ดร.ปณณ อนนอภบตร เศรษฐกรช านาญการพเศษ ส านกนโยบายภาษ ทไดใหขอคดเหนและขอเสนอแนะเพอปรบปรงงานวจยใหมคณภาพดยงขน

ขอขอบคณ คณสรกลยา เรองอ านาจ ผอ านวยการศนยบรหารงานวจยและบรรณสารสนเทศ คณรตนาภรณ ว ชรสนธ คณสงศร ศรสโข และคณอมพกา สดซาง จากศนยบรหารงานวจยและ บรรณสารสนเทศ ส านกงานเศรษฐกจการคลง ส าหรบความเออเฟอในดานการประสานงานเกยวกบโครงการวจยมาอยางตอเนองดวยดโดยตลอด

ขอขอบคณ คณพมพชรา กศลวทตกล คณจตตมา ด าม คณอรอมา หนชวย คณณฎฐธดา จนภกด คณภทราพร คมสะอาด คณวรยา เกษศรการณ คณอรณรตน นานอก คณคทลยา วฒนธรรมรกษ และคณนธทรรศน คณะมะ จากส านกนโยบายเศรษฐกจมหภาค ส านกงานเศรษฐกจการคลง ส าหรบความชวยเหลอ ในการจดท างานวจย ประสานงาน และจดงานสมมนาน าเสนอผลงานวจยใหส าเรจลลวงไปดวยด

ในโอกาสน คณะผวจ ยขอขอบคณส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาตและส านกงานเศรษฐกจการคลงทใหการสนบสนนการด าเนนโครงการวจยน ทงในแงวชาการและงบประมาณ

คณะผวจย

(2)

(3)

บทสรปผบรหาร

การกระจายรายไดนบเปนปญหาส าคญของประเทศประเทศตาง ๆ โดยเฉพาะประเทศก าลงพฒนา ทกลมคนจนและกลมคนรวยมกมการเตบโตของรายไดทเหลอมล ากนคอนขางมาก ซงส าหรบประเทศไทย ขอมลการส ารวจเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน โดยส านกงานสถตแหงชาต ชใหเหนวา ปญหาความเหลอมล าทางรายไดยงคงเปนปญหาทส าคญในชวง 20 ป ทผานมา โดยตงแตป 2531 จนถงปจจบน สดสวนรายไดของครวเรอนทรวยทสดรอยละ 10 ตอรายไดของครวเรอนทจนทสดรอยละ 10 ทรงตวอยในระดบสงกวา 20 เทาเสมอมา และในป 2556 กลมครวเรอนทรวยทสดมรายไดมากถง 25 เทาของกลมครวเรอนทจนทสด ขณะเดยวกน ในชวง 2-3 ปทผานมา ระดบหนภาคครวเรอนไดขยายตวในปรมาณสงขนอยาง กาวกระโดด โดยเพมขนจาก 4.7 ลานลานบาท หรอคดเปนสดสวนรอยละ 57.9 ตอ GDP ในป 2552 เปน 10.6 ลานลานบาทหรอคดเปนสดสวนรอยละ 79.9 ตอ GDP ในไตรมาส 1 ป 2558 และเมอมองในระดบครวเรอนจากขอมลการส ารวจเศรษฐกจและสงคมของภาคครวเรอน โดยส านกงานสถตแหงชาต ในป 2556 พบวา ครวเรอน 10.8 ลานครวเรอน หรอรอยละ 53.8 ของครวเรอนทงหมด เปนครวเรอนทมหน โดยระดบหนเฉลยของครวเรอนไทยสงถง 163,097 บาทตอครวเรอน หรอคดเปน 6.5 เทาของรายได

โครงการวจยนเปนการพฒนาแบบจ าลองจลภาค (Micro-simulation) เพอศกษาบทบาทของหนครวเรอนทมตอความเหลอมล าของการกระจายรายไดในประเทศไทย โดยไดจดท าฐานขอมลทแสดงถงโครงสรางการกระจายรายไดของภาคครวเรอนในประเทศไทย และวเคราะหบทบาทของหนครวเรอนตอสถานะโครงสรางการกระจายรายไดของประเทศไทยดวยแบบจ าลองจลภาค (Micro-Simulation Model) รวมถงบทบาทของมาตรการภาครฐทส าคญทมตอสถานการณหนครวเรอนและการกระจายรายไดของประเทศไทย

จากการวเคราะหความสมพนธเบองตนจากขอมลการส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนของส านกงานสถตแหงชาตประจ าป 2556 พบวา ครวเรอนทมหนมพฤตกรรมทแตกตางจากครวเรอนทไมมหน โดยครวเรอนทมหนสนภาคครวเรอนจะมรายไดและคาใชจายในสดสวนทสงกวาครวเรอนทไมมหน และพบวา ครวเรอนสวนใหญทมหน (รอยละ 92) ใชแหลงเงนกในระบบ นอกจากน ครวเรอนทมหวหนาครวเรอนเปนชายจะมความเปนไปไดทจะมการกอหนมากกวาครวเรอนทมหวหนาครวเรอนเปนหญง และพบวาครวเรอนทหวหนาครวเรอนมระดบการศกษาสงขนจะสงผลใหครวเรอนสามารถเขาถงสนเชอไดในสดสวน ทมากกวา นอกจากน ครวเรอนทพงพาหนในระบบจะมการกยมในวงเงนขนาดใหญมากกวาครวเรอนทพงพาหนนอกระบบจะกยม และหากพจารณาขอมลเกยวกบการกระจายรายไดและหนครวเรอน พบวา คนรวยสามารถเขาถงแหลงเงนทนไดมากกวาคนจน ซงหากหนนนสามารถน าไปตอยอดในการลงทนทางธรกจได กมแนวโนมทจะท าใหชวงวางของรายไดระหวางคนรวยและคนจนเพมขนและท าใหการกระจายไดแยลง

(4)

ในการศกษาบทบาทของหนครวเรอนทมตอความเหลอมล าของการกระจายรายไดในประเทศไทย คณะผวจยไดพฒนาแบบจ าลองจลภาค (Micro-simulation) ขนมา 2 แบบจ าลอง โดยแบบจ าลองแรกเปนการศกษาผลกระทบของปจจยตาง ๆ ทมตอสภาวะหนครวเรอน โดยใชแบบจ าลองถดถอยโลจสตกสแบบ 2 กลม (Binary Logit Model) โดยก าหนดตวแปรตาม (Dependent Variable) ในสมการพยากรณ เปนโอกาส ทครวเรอนไทยจะเปนหน สวนแบบจ าลองทสอง เปนการศกษาผลกระทบของปจจยตาง ๆ ทมผลตอ การกระจายรายไดของประเทศไทย โดยใชแบบจ าลองถดถอยโลจสตกสแบบ แบบพหคณ (Multinomial Logit Model) โดยก าหนดตวแปรตาม (Dependent Variable) ในสมการพยากรณเปนระดบรายไดของครวเรอน และก าหนดใหครวเรอนทมระดบรายไดในกลมรอยละ 20 ท 3 เปนตวแปรอางองเปรยบเทยบ

ผลกระทบของปจจยตาง ๆ ทมผลตอสภาวะหนครวเรอน ในการศกษาผลกระทบของปจจยตาง ๆ ทมผลตอสภาวะหนครวเรอนดวยแบบจ าลองถดถอย

โลจสตกสแบบ 2 กลม (Binary Logit Model) พบวา เมอก าหนดใหปจจยอน ๆ คงท ปจจยดานรายไดสงผลตอโอกาสทครวเรอนจะเปนหนมากทสด เนองจากรายไดทเพมขนสะทอนถงความสามารถในการช าระคนหน ทสงขนท าใหครวเรอนเขาถงสนเชอไดมากขน ตามมาดวยปจจยถนทอยของภาคครวเรอน โดยลกษณะอาชพ ความสม าเสมอของรายได และการใชจายทตางกนในแตละภมภาคท าใหความเปนหนแตกตางกน ปจจยทมผลรองลงมาคอ ระดบการศกษาของหวหนาครวเรอน โดยระดบการศกษาทนอยกวา ลดความนาจะเปน ทครวเรอนจะเปนหนเนองจากมโอกาสทจะเขาถงแหลงทนไดนอยลง ส าหรบปจจยดานนโยบายของรฐ พบวา การสนบสนนครวเรอนจากโครงการของรฐและการใหทนการศกษาหรอสนเชอใหกยมเพอการศกษา เพมโอกาสทครวเรอนจะเปนหนมากขน อยางไรกตาม นโยบายการใหกยมจากกองทนหมบานกลบมผล ในการลดความนาจะเปนทภาคครวเรอนจะเปนหนสน เนองจากกองทนหมบานมการก าหนดวตถประสงคของการกยมเพอการลงทน การสรางรายได รวมถงการแกไขปญหาหนนอกระบบ ซงเปนการควบคมพฤตกรรมการใชจายของครวเรอนทางออม ท าใหครวเรอนสามารถสรางรายไดมากขนขณะทมภาระตนทนลดลง ท าใหลดโอกาสการเปนหนสนลง

ผลกระทบของปจจยตาง ๆ ทมผลตอโครงสรางการกระจายรายได ในการศกษาผลกระทบของปจจยตาง ๆ ทมผลตอโครงสรางการกระจายรายไดของประเทศไทย

ดวยแบบจ าลองถดถอยโลจสตกสแบบพหคณ (Multinomial Logit Model) พบวา เมอก าหนดใหปจจยอน ๆ คงท ปจจยดานการศกษาของหวหนาครวเรอนทอยในระดบประถมศกษาสงผลกระทบตอความไมเทาเทยมทางรายไดของไทยมากท สด ตามมาดวยปจจย ถน ทอยของภาคครวเ รอน (โดยการม ถนทอยใน ภาคตะวนออกเฉยงเหนอมผลตอการกระจายรายไดมากทสด) และจ านวนผใชแรงงานในครวเรอน ตามล าดบ ขณะทปจจยดานอายของหวหนาและสมาชกของครวเรอนสงผลกระทบคอนขางนอย ส าหรบปจจยดานหนครวเรอน พบวา แหลงทมาของหนและวตถประสงคของการกยมหน สงผลกระทบแตกตางกนตอโครงสรางการกระจายรายไดของไทย โดยครวเรอนทยากจนมแนวโนมจะกยมเพอการศกษาและการเกษตร ทสงผลท าให

(5)

มรายไดนอย ขณะทครวเรอนทร ารวยจะกยมเพอการศกษา การบรโภค และการประกอบธรกจ ซงพฤตกรรมการกอหนทแตกตางท าใหชองวางรายไดระหวาง 2 กลมจงเพมสงขน

สรปผลการศกษา จากผลการศกษา แสดงใหเหนวาการกระจายรายไดและการเปนหนครวเรอนมความสมพนธทงไป

และกลบ กลาวคอ ความเหลอมล าของการกระจายรายไดครวเรอน สงผลท าใหเกดความไมเทาเทยมกนของ การเขาถงแหลงทน โดยครวเรอนทมรายไดต าจะมความเปนไปไดทจะเปนหนนอยกวาครวเรอนทมรายไดสงกวา เนองจากมรายไดและความสามารถในการช าระหนจงต ากวาครวเรอนทมรายไดสง ในทางกลบกนการเปนหนครวเรอนหรอความสามารถในการกอหนของแตละระดบชนรายไดของครวเรอนทไมเทาเทยมกนกสงผลท าใหโครงสรางการกระจายรายไดเปลยนแปลงไป โดยในกรณทครอบครวทอยในระดบชนรายไดทต าสด จะสามารถกอหนไดนอย เนองจากไมมทรพยสนเพอไปค าประกน นอกจากน วตถประสงคของการกยมเงน ยงเปนการกเงนเพอใชในการเกษตรท าใหไดรายไดกลบคนมานอย ขณะทครวเรอนทอยระดบรายไดสง มจะมวตถประสงคของการกยมเงนเพอประกอบธรกจ ซงท าใหไดรายไดกลบมาสงกวา ท าใหรายไดของท ง 2 ประเภทครวเรอนยงหางกนมากขน และท าใหโครงสรางการกระจายรายไดของประเทศไทยเปลยนแปลงไป อกทง จากผลการศกษาพบวาระดบรายไดมผลตอแหลงสนเชออยางมนยส าคญ โดยครวเรอนทมรายไดนอย มโอกาสทจะมหนนอกระบบมากกวาครวเรอนทมรายไดสง ซงแสดงใหเหนถงปญหาของการเขาถงสนเชอ ในระบบทมตนทนการกยมเงนต ากวาของครวเรอนทมรายไดนอย

ดงนน การแกปญหาหนสนครวเรอนและปญหาการกระจายรายไดจงเปนปญหาเชงโครงสรางทตองใชนโยบายทงดานการเงนและดานการบรหารหนสนเพอใหเกดรายได โดยตองมการแกไขปญหาในการเขาถงแหลงทนส าหรบผทมรายไดนอย เพอใหสามารถเขาถงเงนทนทมความจ าเปนตอการประกอบอาชพทจะเพมโอกาสทางเศรษฐกจและการลดความเหลอมล าทางเศรษฐกจและสงคม พรอมทงสรางความรทางการเงนและการบรหารหนสนเพอใหการกยมเงนเปนการกยมทจ าเปนหรอเพอสรางรายได ทงน จากผลการศกษายงพบวาผลของนโยบายในการชวยเหลอใหเขาถงแหลงทนของภาครฐมความหลากหลาย โดยนโยบายเกยวกบการไดรบทนการศกษาหรอสนเชอใหกยมเพอการศกษาและการไดรบการสนบสนนจากภาครฐมผลท าใหครวเรอนมหนเพมมากขน ขณะทการกยมจากกองทนหมบานท าใหครวเรอนมหนลดลง ดงนน จงควรมการศกษาในเชงคณภาพเพมเตมวาโครงการแตละรปแบบมผลตอพฤตกรรมของครวเรอนอยางไร และปจจยใดทท าใหโครงการแตละโครงการประสบความส าเรจในการลดหนครวเรอน

(6)

(7)

Executive Summary

Income inequality is one important that many countries, especially developing countries, face. In the case of Thailand, the socioeconomic survey by the National Statistics Office shows that income inequality has been a persistent problem in Thai economy. Since 1988, the ratio of income of households in the top decile to income of households in the bottom decile has continuously been above 20 times and in 2013, the ratio was as high as 25 times. At the same time, household debt in Thailand has increased at exceptionally high rates in the past recent years. Household debt level has increased from 4.7 trillion baht in 2009 to 10.6 trillion baht in 2015. Or when compared to GDP in the respective years, the debt has increased from 57.9% of GDP in 2009 to 79.9% in 2015. In household level, socioeconomic survey by the National Statistics Office in 2013 shows that 10.8 million households, or 53.8% of total households, are indebted. The average debt level of Thai households is at 163, 097 baht or 6.5 times of income. This project aims to develop micro-simulation models to study the effect of debt on income distribution in Thailand through compiling a database of related to household debt and income distribution data from the socioeconomic survey by National Statistics Office in 2013, developing micro-simulation models to study the effect household debt on income distribution and vice versa, as well as effect of important government policies on household debt and income distribution.

In the initial phase of the project, we have compiled and analyze socioeconomic survey data in 2013. The statistics shows noticeable different characteristics between indebted and debt-free households. Data shows that indebted households tend to have higher income and expenditure than debt-free households. Regarding the source of debt, 92% of total households use formal debt as their source of finance. In addition, households that use formal debt tend to have larger borrowing value than households that use informal debt. Moreover, households with male leader have more probability to be indebted and households with a leader who has higher education have more probability to have debt.

To further analyze the effect of debt on income distribution, and vice versa, 2 micro-simulation models were used in the study. In Model 1, Binary Logit Model was used to estimate the effect of different factors, including income, on the probability of being indebted of a household. And in Model 2, Multinomial Logit Model was used to estimate the effect of different factors, including debt, on the probability of being in each income level by using the 3rd quintile as a reference point.

(8)

Model 1: Effect of factors on debt In order to estimate the effect of different factors on the probability of being indebted of a

household, Binary Logit Model was used. Demographic, social, income and history of receiving a government policy factors were used as independent variable, while the probability of being indebted was used as in a dependent variable. Among the demographic, social and income factors, holding other factors equal, income has the most effect on the probability of being indebted. As higher income reflects higher ability to service debt, households have more access to finance and have more chance to have debt. Another factor that has significant effect was the geographic region of residence. Different geographic region leads to different income and expenditure pattern. With uneven pattern of income, living in the North-Eastern region has the highest probability of being indebted. Another factor that has a significant effect on probability of being indebted is the education level of the household leader. The model shows that lower education level has a negative effect on the probability of being indebted. Among the factors of government policies, student loan program and direct government transfer have positive effects on the probability of being indebted, while village fund has a negative effect.

Model 2: Effect of factors on income distribution. In order to estimate the effect of different factors on income distribution, Multinomial Logit Model was used. Demographic, social, and loan purpose were used as independent variable, while the probability of being in each income level, using the 3rd quintile as a reference point, was used as in a dependent variable. Among all factors, education level of the household leader has the most significant effect to the income inequality. Primary level of education, when compared to university level, significantly increases the probability of being in the lowest quintile, while significantly decreases the probability of being in the highest quintile. Secondary education also gives the same direction, at a lower degree of effect. Another that has significant effect on income distribution is the geographic region of household. Holding other factor constant and compared geographic region with Bangkok and vicinity, living in the North-eastern and North regions significantly increases the probability of being in the lowest quintile, while significantly decreases the probability of being in the highest quintile. Moreover, the number of working members also has significant effect on income distribution, while age of household leaders and members has little effect on income distribution. When looking at the effect of loan purpose and source, different loan purpose has different effect. Business loan increases the probability of being in the highest quintile, and lowers the probability of being in the lowest quintile. In contrast, agricultural loan and informal loan decrease the probability of being in the highest quintile, and increase the probability of being in the lowest quintile

(9)

Conclusion Micro-simulation models show that income distribution and household debt have two-way

relationship. Uneven distribution of income cause household to have unequal access to finance. Model 1 shows that low-income households has lower probability to be indebted than high-income households. On the other hand, Model 2 shows that inability to borrow leads to higher probability of being in lower income group. As low income households lack asset that would be collateral, they are not able to borrow and therefore cannot invest in productive projects that can lift them up to higher income group. In contrast, high income households have more access to credit and can borrow to invest in projects that led them to have even higher income. Moreover, loan purpose plays a big role in income inequality. When households that borrow to do business have lower probability to be in the lowest quintile, while households that borrow to do agriculture has higher probability to be in the lowest quintile.

The relationship observed in this study reinforces the need for improvement in financial access and financial management knowledge. Financial access is important for income enhancement as observed in the effect of access to business loan to income level. However, not all type of investment results in income enhancement as observed from the effect of agricultural loan. Therefore, financial management is also important to help lift household up to higher income. Moreover, as different government policies have different effect on debt; statistical analysis should be matched with qualitative study in order to learn how factors of each policy affect debt and income.

(10)

(11)

สารบญ

หนา

กตตกรรมประกาศ ....................................................................................................................................... (1)

บทสรปผบรหาร ........................................................................................................................................... (3)

Executive Summary ................................................................................................................................... (7)

สารบญ ..................................................................................................................................................... (11)

สารบญภาพ ................................................................................................................................................ (13)

สารบญตาราง ............................................................................................................................................. (15)

บทท 1 บทน า ................................................................................................................................................. 1

1.1 ความส าคญและทมาของปญหา ............................................................................................... 1 1.2 วตถประสงค ........................................................................................................................... 2 1.3 ทฤษฎและกรอบแนวคด .......................................................................................................... 3 1.4 ขอบเขตการศกษา .................................................................................................................... 4 1.5 วธการด าเนนการวจย .............................................................................................................. 5 1.6 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ ..................................................................................................... 5

บทท 2 วรรณกรรมปรทศน ........................................................................................................................... 7

2.1 การเจรญเตบโตทางเศรษฐกจมผลกระทบตอความไมเทาเทยมกน ......................................... 7 2.2 ความไมเทาเทยมกนมผลกระทบตอการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ ......................................... 9 2.3 ความไมเทาเทยมทางเศรษฐกจและภาวะหนครวเรอน .......................................................... 10

บทท 3 ขอมลหนครวเรอนและการกระจายรายได ...................................................................................... 15

3.1 การกระจายรายได ................................................................................................................. 15 3.2 ภาวะหนครวเรอน ................................................................................................................. 18

บทท 4 แบบจ าลองและงานวจยทเกยวของกบแบบจ าลอง Micro-FPO ..................................................... 25

(12)

.................................................................................................................................................... หนา

บทท 5 ฐานขอมลของแบบจ าลอง ............................................................................................................... 33

5.1 ขอมลพนฐาน ........................................................................................................................ 34 5.2 ขอมลเกยวกบหนครวเรอน ................................................................................................... 37 5.3 ขอมลเกยวกบการกระจายรายได ........................................................................................... 46 5.4 ขอมลเกยวกบการกระจายรายไดและหนครวเรอน ............................................................... 51 5.5 บทสรปของฐานขอมล .......................................................................................................... 52

บทท 6 ผลการศกษา .................................................................................................................................... 55

6.1 พฤตกรรมของแตละกลมครวเรอนในการกอหนสน ............................................................ 55

6.2 ผลกระทบของปจจยตาง ๆ ทมผลตอสภาวะหนครวเรอน .................................................... 56

6.3 บทบาทของหนครวเรอนตอสถานะโครงสรางการกระจายรายไดของประเทศไทยในการอธบายถงความสมพนธของตวแปรทส าคญตางๆ ของภาคครวเรอน ............................................... 63

6.4 การทดสอบความออนไหว (Sensitivity Analysis) ................................................................ 68

บทท 7 สรปและขอเสนอแนะ ...................................................................................................................... 71

7.1 สรปผลการศกษา ................................................................................................................... 71 7.2 ขอเสนอแนะเชงนโยบาย ....................................................................................................... 73

บรรณานกรม ................................................................................................................................................ 77

ภาคผนวกท 1 ................................................................................................................................................ 81

ภาคผนวกท 2 ................................................................................................................................................ 85

(13)

สารบญภาพ หนา

ภาพท 1 Kuznets Curve ................................................................................................................................... 7 ภาพท 2 ความสมพนธระหวางความไมเทาเทยมของรายไดกบระดบรายไดตอหวระหวาง

พ.ศ. 2518/19 – 2549 (Kuznets Curve) ............................................................................................ 8 ภาพท 3 ระดบหนครวเรอนและระดบความไมเทยมกนของรายไดของประเทศสหรฐอเมรกา

ในชวงป พ.ศ.2506-2546 (ค.ศ. 1963-2003) ................................................................................... 12 ภาพท 4 เปรยบเทยบความไมเทาเทยมกนของรายไดและระดบหนครวเรอน ของประเทศสหรฐอเมรกา

จากผลของแบบจ าลองและขอมลจรง ............................................................................................. 12 ภาพท 5 โครงสรางแรงงานรายสาขาการผลตเปรยบเทยบ ป 2546 กบ 2556 ............................................... 15 ภาพท 6 โครงสรางเศรษฐกจและแรงงานรายสาขาการผลต ป 2556 ............................................................ 16 ภาพท 7 ความแตกตางรายภาคของผลตภณฑมวลรวม รายจายภาครฐ และจ านวนประชากรของ

ประเทศไทย (รอยละ) ..................................................................................................................... 18 ภาพท 8 เปรยบเทยบภาวะหนครวเรอนตอ GDP ......................................................................................... 19 ภาพท 9 เงนใหกยมแกครวเรอนของสถาบนการเงน ณ ไตรมาส 1 ป 2558 ................................................. 20 ภาพท 10 โครงสรางการใหกยมเงนแกภาคครวเรอน ..................................................................................... 21 ภาพท 11 หนครวเรอนตอ GDP (เปรยบเทยบเมอรวมและไมรวมสนเชอทภาคครวเรอนกส าหรบธรกจ) ... 21 ภาพท 12 รายไดและคาใชจายทจ าเปนในการยงชพเฉลยตอเดอนและหนสนตอรายไดของครวเรอน .......... 22 ภาพท 13 รอยละของครวเรอนทมหนและจ านวนหนสนเฉลยตอครวเรอนทงสน ........................................... 22

ภาพท 14 หนครวเรอนตอ GDP รายประเทศ ...................................................................................................... 24

ภาพท 15 เพศของหวหนาครวเรอนของกลมตวอยาง ......................................................................................... 35

ภาพท 16 อายของกลมตวอยาง ............................................................................................................................. 35

ภาพท 17 ระดบการศกษาของกลมตวอยาง ......................................................................................................... 36

ภาพท 18 ถนทอยของกลมตวอยาง (เขตเทศบาล/นอกเขตเทศบาล) .................................................................. 37

ภาพท 19 ถนทอยของกลมตวอยาง (ภมภาค) ...................................................................................................... 37

ภาพท 20 สดสวนการเปนหนของครวเรอนไทย ................................................................................................. 37

ภาพท 21 รายไดและรายจายของครวเรอน จ าแนกตามการเปนหน ................................................................... 38

ภาพท 22 สดสวนของครวเรอนทกเงนจากเจาหนในระบบและเจาหนนอกระบบ ........................................... 38

ภาพท 23 รายไดและรายจายของครวเรอน จ าแนกตามประเภทของหน ........................................................... 39

ภาพท 24 ระดบความเปนหนของครวเรอนไทย .................................................................................................. 40

ภาพท 25 เพศของหวหนาครวเรอนและการมหน ............................................................................................... 40

(14)

ภาพท 26 ระดบความเปนหนของครวเรอนไทย จ าแนกตามเพศของหวหนาครวเรอน ................................. 41 ภาพท 27 อายของหวหนาครวเรอนและการมหน .......................................................................................... 41 ภาพท 28 ระดบความเปนหนของครวเรอนไทย จ าแนกตามกลมอาย ............................................................ 42 ภาพท 29 ระดบความเปนหนของครวเรอนไทย จ าแนกตามระดบการศกษา ................................................. 43 ภาพท 30 ระดบความเปนหนของครวเรอนไทย จ าแนกตามภมภาค .............................................................. 43 ภาพท 31 ระดบความเปนหนของครวเรอนไทย จ าแนกตามความเปนเมองและชนบท ................................. 44 ภาพท 32 ระดบความเปนหนของครวเรอนไทย จ าแนกตามประเภทของหน ................................................ 45 ภาพท 33 วตถประสงคของการกอหน จ าแนกตามประเภทของหน ............................................................... 45 ภาพท 34 การกระจายรายไดของครวเรอนตามระดบรายไดเฉลยตอป หนครวเรอนคงคาง ณ เวลาส ารวจ

และรายจายครวเรอนเฉลยตอป ...................................................................................................... 47 ภาพท 35 การเปรยบเทยบกระจายรายไดของครวเรอนจ าแนกตามเพศของหวหนาครวเรอน ....................... 47 ภาพท 36 การเปรยบเทยบกระจายรายไดของครวเรอนจ าแนกตามกลมอายของหวหนาครวเรอน ................ 48 ภาพท 37 การเปรยบเทยบกระจายรายไดของครวเรอนจ าแนกตามการศกษา ................................................ 48 ภาพท 38 การเปรยบเทยบกระจายรายไดของครวเรอนจ าแนกตามภมภาค .................................................... 49 ภาพท 39 การเปรยบเทยบกระจายรายไดของครวเรอนจ าแนกตามชนบทและเขตเมอง ................................ 50 ภาพท 40 การเปรยบเทยบกระจายรายไดของครวเรอนจ าแนกตามหนในระบบและนอกระบบ ................... 50 ภาพท 41 การเปรยบเทยบกระจายรายไดของครวเรอนและหนครวเรอน ...................................................... 51 ภาพท 42 ผลกระทบสวนเพมของตวแปรตางๆ ตอสภาวะหนครวเรอน (Marginal Effect on Debt) ............. 56 ภาพท 43 ผลกระทบสวนเพมของตวแปรตาง ๆ ตอการกระจายรายไดของไทย (Marginal Effect on Income

Distribution) ................................................................................................................................... 64

(15)

สารบญตาราง

หนา

ตารางท 1 สดสวนรายไดของประชากร จ าแนกตามกลมประชากรตามระดบรายได...................................... 17 ตารางท 2 ขอมลพนฐานของครวเรอน ............................................................................................................ 34 ตารางท 3 ลกษณะหนและรายไดของกลมตวอยาง ......................................................................................... 36 ตารางท 4 การทดสอบความออนไหวจากผลกระทบนโยบายของกองทนหมบาน ......................................... 69 ตารางท 5 การทดสอบความออนไหวจากผลกระทบนโยบายดานการศกษา .................................................. 69

(16)

1

บทท 1 บทน า

1.1 ความส าคญและทมาของปญหา การสงเสรมการเตบโตทางเศรษฐกจแบบมสวนรวม (Inclusive Growth) และการลดความเหลอมล า

ทางรายได (Income Inequality Reduction) เปนเรองทประเทศตางๆ โดยเฉพาะอยางยงประเทศก าลงพฒนา ใหความสนใจเปนอยางมาก โดยทผานมา แมเศรษฐกจโดยรวมของประเทศตางๆ จะมพฒนาการขนมาก แตในหลายประเทศ รวมถงประเทศไทย ยงคงตองเผชญความทาทายจากปญหาความยากจนและความเหลอมล า ของรายได ดวยเหตน รฐบาลตางๆ จงไดจดใหความยากจนและความเหลอมล าของรายไดเปนปญหาเรงดวน ทตองแกไข โดยใชนโยบายและมาตรการหลากหลายในการสนบสนนการเตบโตทางเศรษฐกจแบบมสวนรวม หรอ Inclusive growth เพอใหประโยชนจากพฒนาการทางเศรษฐกจกระจายอยางทวถงมากยงขน

การกระจายรายไดในชวง 20 กวาปทผานมา ดขนเพยงเลกนอยและยงคงมชองวางระหวางแตละกลมรายไดชดเจน โดยขอมลการส ารวจเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนโดยส านกงานสถตแหงชาตเมอป 2554ชใหเหนวา รอยละ 30 ของประชากรเปนเจาของรายไดกวารอยละ 65 ของประเทศ ในขณะรอยละ 70 ทเหลอ จะมรายไดเพยงประมาณรอยละ 34.2 ของรายไดท งหมดเทานน และกลมครวเรอนทจนทสดรอยละ 10 (bottom decile) ถอครองรายไดเพยงรอยละ 1.6 ของรายไดทงหมด ซงแตกตางจากกลมครวเรอนทรวยทสดรอยละ 10.0 (top decile) กวา 25.2 เทา แสดงใหเหนถงความเหลอมล าทางรายไดทแตกตางอยางชดเจน

นอกจากการกระจายรายไดทยงคงเปนปญหาส าคญของสงคมไทยแลว ยงพบวาในชวง 2-3 ปทผานมา ระดบหนภาคครวเรอนไดขยายตวในปรมาณสงขนอยางกาวกระโดด โดยในป 2556 สดสวนหนครวเรอน ตอผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ (GDP) สงถงรอยละ 77.5 และเมอมองในระดบครวเรอน พบวา ระดบหนเฉลยของครวเรอนไทยสงถง 439,598 บาทตอครวเรอน ระดบหนสนคดเปน 0.82 เทาของรายได โดยสวนหนงเกดจากการกระตนเศรษฐกจผานมาตรการตางๆ ของรฐบาล เชน การกระตนการอปโภคและบรโภค ของประชาชน เชน สนเชอตางๆ และโครงการรถยนตคนแรก เปนตน

การขยายตวอยางรวดเรวของสนเชอเพอการอปโภคและบรโภคของครวเรอน โดยเฉพาะอยางยง ในกลมรายไดนอยน น ท าใหหลายภาคสวนกงวลตอการขยายตวทเรวเกนไปและอาจสงผลกระทบตอเสถยรภาพทางเศรษฐกจตอไปในอนาคตได และท าใหเกดอปสรรคตอการพฒนาเพอการเจรญเตบโต แบบมสวนรวมในประเทศไทย อกทงยงกอใหเกดการเปลยนแปลงของพฤตกรรมของภาคครวเรอนซงมผลตอการกระจายรายได

โครงการวจย เรอง “การตดตามสถานการณหนภาคครวเรอนในประเทศไทยและการพฒนา ชดแบบจ าลองทางเศรษฐศาสตรส าหรบการประเมนผลกระทบในบรบทของการเตบโตทางเศรษฐกจแบบม

2

สวนรวม” มเปาหมายหลกเพอการตดตามศกษาสถานการณและผลกระทบของหนภาคครวเรอนตอระบบเศรษฐกจมหภาคและโครงสรางการกระจายรายได โดยเฉพาะการศกษาผลของนโยบายกระตนเศรษฐกจของภาครฐตอระดบภาระหนทอาจกอใหเกดปญหา ผลกระทบของตวแปรทางเศรษฐกจตางๆ ตอระดบหนภาคครวเรอน รวมทงผลทเกดขนทอาจจะเปนอปสรรคในการเรงรดพฒนาเศรษฐกจในบรบทของการเจรญเตบโต แบบมสวนรวม ซงในปจจบนยงไมมการศกษาในประเดนดงกลาวอยางจรงจง โดยจะศกษาถงการเปลยนแปลงของพฤตกรรมภาคครวเรอนตอการเปลยนแปลงของตวแปรเศรษฐกจตางๆ เชน ระดบการบรโภค ระดบรายได และระดบราคา เปนตน เพอน าไปใชประโยชนในการจดท าขอเสนอแนะเชงนโยบายตางๆทสามารถท าใหระดบหนสนภาคครวเรอนอยในระดบทเหมาะสม และมเสถยรภาพทางเศรษฐกจ รวมทงเปนการสนบสนนใหโครงสรางเศรษฐกจและโครงสรางการกระจายรายไดของประเทศไทยอยในทศทางทท าใหทกภาคสวนมสวนรวมในพฒนาการเศรษฐกจอยางเปนธรรมมากขน

1.2 วตถประสงค

1.2.1 ศกษาขอมลหนครวเรอนจากแหลงขอมลตางๆ 1.2.2 วเคราะหบทบาทของหนครวเรอนตอสถานะโครงสรางการกระจายรายไดของประเทศไทย

ดวยแบบจ าลองจลภาค (Micro-Simulation Model) ทใชอธบายความสมพนธของตวแปรทส าคญตางๆ ของภาคครวเรอน รวมถงตวแปรเชงนโยบายตางๆ ของรฐบาลทมผลตอสภาวการณของหนครวเรอน

1.2.3 จดท าฐานขอมลทแสดงโครงสรางการกระจายรายไดของภาคครวเรอนในระบบเศรษฐกจ ของประเทศไทย ส าหรบใชในการประเมนบทบาทและผลกระทบของหนครวเรอน/มาตรการภาครฐทส าคญ โดยใชแบบจ าลองดงกลาวขางตน ทงน ในการจดท าฐานขอมลดงกลาวจะใชขอมลเศรษฐสงคมจากแบบส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนของส านกงานสถตแหงชาต

1.2.4 สรางความเขาใจถงความสมพนธของหนภาคครวเรอนและความเหลอมล าทางรายไดในประเทศไทย โดยมงประเดนส าคญดงตอไปน

1.2.4.1 พฤตกรรมของแตละกลมครวเรอนและการกอหนสน (Household response to shocks) 1.2.4.2 ผลกระทบของมาตรการของรฐบาล ผานการเปลยนแปลงของระดบการกอหนสน

ตอระดบความเหลอมล าทางรายไดของภาคครวเรอน 1.2.4.3 วเคราะหและอธบายถงการกระจายรายไดของประเทศทเปลยนแปลงเนองจาก

ผลกระทบของหนครวเรอนและแนวโนมปญหาในอนาคต รวมทงเสนอแนวทาง การแกไข มาตรการและขอเสนอแนะเชงนโยบายอยางเหมาะสม

1.2.5 พฒนาบคลากรของส านกงานเศรษฐกจการคลง (สศค.) ใหมความพรอมในการประเมน ผลกระทบของนโยบายและมาตรการภาครฐโดยใชแบบจ าลองจลภาค ซงจะชวยใหสามารถเสนอแนะแนวทาง ในการก าหนดนโยบายดานการกระจายรายไดทเหมาะสมแกรฐบาลไดตรงตามวตถประสงคทตงไว

3

1.3 ทฤษฎและกรอบแนวคด

1.3.1 ทฤษฏอรรถประโยชน (Utility) บคคลจะเลอกบรโภคหรอเลอกสงทตนเองตองการ ซงสงๆนนตองใหอรรถประโยชนสงสด

หรอ Maximum Utility เชน พอใจในสนคานนมากทสด เพราะอรอยทสดและราคาถกทสด เปนตน สามารถน ามาประยกตใชกบการศกษาการกระจายรายไดและความเปนหนภาคครวเรอน กลาวคอ ครอบครวจะถกจดอยในกลมทมรายไดมากทสดทสามารถจะมได โดยค านงถงปจจยตางๆ เชน แหลงทอยอาศย (ชนบทหรอในเมอง) ระดบการเปนหน การเขาถงแหลงทน อายและการศกษา เปนตน โดยสามารถแสดงไดตามสมการดงตอไปน

โดยท Uin คอ อรรถประโยชนหรอความพงพอใจของคนท n ทมตอทางเลอก i

Vin คอ สวนของอรรถประโยชนทบคคล n รบรและเหนได εin คอ สวนของอรรถประโยชนทไมแนนอน

ในสวนของอรรถประโยชนทบคคล n รบรและเหนไดสามารถทจะก าหนดดวยปจจยตางๆ สามารถเขยนไดตามสมการดงตอไปน

โดยท β0 , β1 , β2 , … , βn คอ พารามเตอร หรอคาคงททไดจากการสรางแบบจ าลอง X1 , X2 , … , Xk คอ ตวแปรทเกยวของกบอรรถประโยชนของสง i ของบคคล n

1.3.2 แบบจ าลองจลภาค (Behavioral Micro-simulation) แบบจ าลองจลภาคใชขอมลในเชงจลภาคเกยวกบหนวยเศรษฐกจประเภทบคคล ครวเรอน

บรษท หรอ ขอมลเชงจลภาคดานอนๆ และน ามาจ าลองผลกระทบของนโยบาย (หรอการเปลยนแปลงใดๆ) ทมตอหนวยเศรษฐกจนนๆ ความแตกตางระหวาง “กอน” และ “หลง” การเปลยนแปลงหรอนโยบายใดๆ สามารถน ามาวเคราะหในเชงจลภาคหรอรวมกนในลกษณะ Aggregate level เพอแสดงผลกระทบของ การเปลยนแปลงนนๆ แบบจ าลองในลกษณะนจะขนอยกบขอมลรายหนวยเศรษฐกจจลภาคในการวเคราะห จงท าใหแบบจ าลองลกษณะนแตกตางจากแบบจ าลองดานเศรษฐศาสตรอนๆ และนยมใชในการวเคราะหผลกระทบของภาคครวเรอนและการกระจายรายได

การศกษาปญหานโยบายเศรษฐกจปจจบน มกจะจ าเปนตองใชการวเคราะหทครอบคลมการมปฏก รยาระหวางนโยบายและหนวยเศรษฐกจตางๆ ท งในแงเศรษฐสงคมและในเชงนโยบายท ม

4

ความหลากหลายและความแตกตางของตวนโยบายเอง แบบจ าลองจลภาคนนเปนเทคนคทเหมาะสมกบการศกษาปญหาลกษณะน โดยปจจบน โปรแกรมคอมพวเตอรทใชประมวลผลมความสามารถในการค านวณไดละเอยดและวเคราะหรปแบบการทดลองหรอฉายภาพ Scenarios ไดหลากหลายรปแบบ

1.3.3 การกระจายรายไดและความเตบโตทางเศรษฐกจ

เมอรายไดประชาชาตตอหวเพมขน ความไมเทาเทยมกนของการกระจายรายไดจะเพมขนไปเรอยๆ จนเมอประเทศมการพฒนาจนกระทงรายไดประชาชาตตอหวมการเพมขนถงจดหนง การกระจายรายได จงจะเรมดขน ดงนนความสมพนธระหวางการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจกบความไมเทาเทยมกนของการกระจายรายไดจะมลกษณะเปนรประฆงคว าหรอตวยหวกลบ (Inverted-U shape)

1.4 ขอบเขตการศกษา

โครงการวจยนจะพฒนาแบบจ าลองจลภาค (Micro-simulation) ของเศรษฐกจไทยพรอมทงประเมนบทบาทหนภาคครวเรอนและผลกระทบตอภาคครวเรอน 5 กลมตามระดบรายได (Quintile)1 โดยจะใชฐานขอมลเกยวกบหนภาคครวเรอนจากแหลงขอมลตางๆ และขอมลจากแบบส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน (Socio-economic Survey: SES) ของส านกงานสถตแหงชาต เพอใชสรางแบบจ าลองจลภาค (Micro-Simulation) ส าหรบการศกษาบทบาทของหนภาคครวเรอน ผลกระทบจากการด าเนนนโยบายรฐบาล และการกระจายรายไดของไทย

ทงน โครงการวจยน เปนสวนหนงของแผนงานวจย “การตดตามสถานการณหนภาคครวเรอน ในประเทศไทยและการพฒนาชดแบบจ าลองทางเศรษฐศาสตรส าหรบการประเมนผลกระทบในบรบท ของการเตบโตทางเศรษฐกจแบบมสวนรวม” ซงมงเนนพฒนาเพอเสรมสรางความสอดคลองซงกนและกนใน 3 โครงการยอย ไดแก 1) “โครงการศกษาสภาวการณหนภาคครวเรอนในประเทศไทยและการประเมนผลกระทบเศรษฐกจมหภาคดวยแบบจ าลองค านวณดลยภาพทวไป (CGE Model)” ซงจะศกษาเกยวกบภาวะหนตอเศรษฐกจในระดบมหภาค 2) “การพฒนาแบบจ าลองจลภาคเพอศกษาบทบาทของหนครวเรอน ทมตอความเหลอมล าของการกระจายรายไดในประเทศไทย” ซงคอโครงการวจยน และ 3) “การส ารวจพฤตกรรมการกอหนของภาคครวเรอนในประเทศไทยและการประมาณคาความยดหยนทเกยวของ” ซงจะประมาณคาหา ความยดหยนของครวเรอนในการตอบสนองตอการเปลยนแปลงของตวแปรเศรษฐกจใดๆ เชน ราคา หรอ

1 ทงน การวเคราะหพฤตกรรมครวเรอนตามแบบเสนอโครงการวจย จะจดแบงครวเรอนเปน 10 กลมครวเรอน (Decile) แตจากการศกษาขอมลของแบบส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน พบวา การจดแบงครวเรอนออกเปน 10 กลมครวเรอนจะท าใหผลการศกษาจากแบบจ าลองจลภาคเกดความคลาดเคลอนได รวมถงท าใหนยส าคญทางเศรษฐมตของสมการทใชลดลง ทางผวจยจงขอจดแบงครวเรอนเปน 5 กลมครวเรอน (Quintile)

5

มาตรการภาครฐ ทจะน ามาใชในการวเคราะหในแบบจ าลองจลภาคของโครงการน และแบบจ าลอง CGE ในอกโครงการหนง

1.5 วธการด าเนนการวจย

โครงการวจยนแบงการด าเนนการออกเปน 2 ระยะทส าคญ ไดแก ระยะท 1 ศกษาและพฒนาฐานขอมลหนสนภาคครวเรอน

1.5.1.1 ศกษาขอมลหนสนครวเรอนและสถานการณการกระจายรายไดของประเทศ โดยใชขอมลแบบส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนหรอ Socio-economic survey เปนหลก

1.5.1.2 จดแบงครวเรอนเปน 5 กลมครวเรอน (Decile) เพอวเคราะหพฤตกรรมครวเรอน

ระยะท 2 บทบาทของหนภาคครวเรอน ผลกระทบจากการด าเนนนโยบายรฐบาล และการกระจายรายไดของไทย 1.5.2.1 จดสรางแบบจ าลองจลภาค (Micro-Simulation) 1.5.2.2 วเคราะหผลกระทบของนโยบายภาครฐทมตอหนครวเรอนและบทบาทของหน

ครวเรอนทมตอการกระจายรายไดของไทย 1.5.2.3 น าผลการศกษามาประกอบการปรบปรงนโยบายการด าเนนงานใหแก

หนวยงานภาครฐทเกยวของ

1.6 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

1.6.1 มขอมลเกยวกบหนภาคครวเรอนและการกระจายรายไดของไทยโดยเปนการสรางความตอเนองในการประมวลผลลพธดานการกระจายรายได กระจายความเจรญและปญหาความยากจน เพอใหมการตดตามวเคราะหและเผยแพรขอมลทเปนปจจบน

1.6.2 สามารถประเมนและวเคราะหผลกระทบของมาตรการภาครฐตอระดบหนครวเรอนและ การกระจายรายไดของประเทศ

1.6.3 มความเขาใจเกยวกบสถานการณการกระจายรายไดของไทย โดยการวเคราะหประสทธผล ของนโยบายพฒนาทส าคญอนๆ เพอศกษาความสอดคลองหรอขดแยง ซงจะน าไปสโอกาสการหาทางเลอก ในการปรบปรงและเสนอนโยบายพฒนาทสงผลดตอการกระจายรายไดในระดบโครงสรางอยางเปนรปธรรม ผานภาพฉาย (Scenarios) ตางๆ

6

7

บทท 2 วรรณกรรมปรทศน

การเจรญเตบโตทางเศรษฐกจมผลกระทบตอโครงสรางของเศรษฐกจ รวมไปถงการกระจายรายไดและความเปนอยของประชากร แตค าถามทนาสนใจเกยวของกบทศทางและระดบของผลกระทบ ทจะเกดขน เชน การเจรญเตบโตทางเศรษฐกจมผลท าใหเกดปญหาความเหลอมล าทางสงคมทเพมขนหรอไม หรอความเหลอมล าทางสงคมเปนปจจยฉดรงการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจอยางไร ในสวนวรรณกรรมปรทศนตอไปน จะชใหเหนในรายละเอยดถงความสมพนธของการเจรญเตบโตและความเหลอมล าทงในเชงทฤษฎ และเชงประจกษ

2.1 การเจรญเตบโตทางเศรษฐกจมผลกระทบตอความไมเทาเทยมกน

การเจรญเตบโตมผลกระทบตอการกระจายของทรพยากร โดย Kuznets (1955) อธบายวา ความไมสมบรณของตลาดทนและความแตกตางของผลผลตในแตละภาคการผลต เปนเหตผลส าคญทท าให ภาคสวนตางๆ ของสงคมไดรบอานสงคของการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจอยางไมเทาเทยมกน กลาวคอ ในระยะแรก เมอรายไดประชาชาตตอหวเรมเพมขน ความไมเทาเทยมกนของการกระจายรายไดจะเพมขนไปเรอยๆ จนกระทงเ มอประเทศมระดบการพฒนาถงจดหนงการกระจายรายไดจงจะเ รมด ขน ดงน น ความสมพนธระหวางการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจกบความไมเทาเทยมกนของการกระจายรายได หรอทเรยกวา “Kuznets Curve” จะมลกษณะเปนรประฆงคว าหรอตวยหวกลบ (inverted-U shape) (ภาพท 1)

ภาพท 1 Kuznets Curve

ทมา : Kuznets (1955)

8

Deininger และ Squire (1998) ไดทดสอบทฤษฎของ Kuznets ดวยขอมลแบบ panel ครอบคลมขอมลจากประเทศตางๆ ทวโลก พบวาขอมลดงกลาวไมสามารถสนบสนนทฤษฎของ Kuznets โดยจากกลมตวอยาง 49 ประเทศ พบวา 40 ประเทศไมมความสมพนธอยางมนยส าคญทางสถตระหวางดชนการกระจายรายได (Ginicoefficient) และระดบของรายไดประชาชาตตอหวใน 4 ประเทศ ความสมพนธระหวางการเจรญเตบโตท า ง เ ศ ร ษ ฐ ก จ กบ ค ว า ม ไ ม เ ท า เ ท ย ม ก น ข อ ง ก า ร ก ร ะ จ า ย ร า ย ไ ด จ ะ ม ล ก ษณ ะ เ ป น ร ป ต ว ย ทไมใชตวยหวกลบซงตรงกนขามกบทฤษฎของ Kuznets และเพยง 5 ประเทศ ขอมลดเหมอนจะยนยนความสมพนธระหวางการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจกบความไมเทาเทยมกนของการกระจายรายไดจะมลกษณะเปนรปตวยหวกลบ

ปราณ (2545) ไดท าการวเคราะหความสมพนธระหวางความไมเทาเทยมของรายไดกบระดบรายไดตอหวของไทยระหวาง ป พ.ศ. 2518/19 – 2543 (Kuznets Curve) พบวาจดวกกลบของสมประสทธความไมเสมอภาคของประเทศไทยอยท 40,436 บาท ในราคาคงท ซงเปนระดบรายไดในชวงป พ.ศ. 2536 และดวงมณและเออมพร (2555) ไดศกษาความสมพนธระหวางความไมเทาเทยมของรายไดกบระดบรายไดตอหว ในลกษณะเดยวกนในชวงป พ.ศ. 2518/19 – 2549 พบวาในการกระจายรายไดในชวงป 2535 -2541 ดขน เรวกวาการกระจายรายไดระหวางป 2541 – 2547 โดยการกระจายรายไดทชากวาในชวงหลงเปนผลมาจากวกฤตเศรษฐกจทมผลกระทบตอกลมคนทมรายไดนอยมากกวากลมอน ๆ เหนไดจากระดบความไมเทาเทยม ของรายไดในป 2549 ยงคงอยในระดบสง (ดวงมณและเออมพร 2555) (ภาพท 2)

ภาพท 2 ความสมพนธระหวางความไมเทาเทยมของรายไดกบระดบรายไดตอหวระหวาง

พ.ศ. 2518/19 – 2549 (Kuznets Curve)

ทมา : ดวงมณและเออมพร (2555)

9

2.2 ความไมเทาเทยมกนมผลกระทบตอการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ

ในทางกลบกน ความไมเทาเทยมมผลกระทบตอการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ โดย Galor และ Zeira (1993) Persson และ Tabellini (1994) และ Alesina และ Rodrik (1994) เหนวา 1) การทคนจนไมสามารถเขาถงแหลงเงนทนเปนการสญเสยโอกาสทางเศรษฐกจและ 2) การทนกการเมองออกนโยบายประชานยมในการกระจายรายไดมากขน เปนการลดแรงจงใจในการลงทนซงจะมผลตอการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจทชาลง

ในประเดนแรก Piketty (1997) ยกตวอยาง คนรวยสามารถกเงนลงทนในอตราดอกเบยทรอยละ 10 ในขณะทคนจนตองกในอตราดอกเบยรอยละ 50 สงผลใหโครงการลงทนของคนจน ถงแมวาจะใหผลตอบแทนมากกวารอยละ 10 แตนอยกวารอยละ 50 ซงไมสามารถไดรบเงนกได จงเปนการสญเสยโอกาสทางเศรษฐกจจากการลงทนดงกลาว ทงน หากมการกระจายรายไดจากคนรวยไปสคนจนโดยผานกระบวนการทางภาครฐ จะท าใหเกดการลงทนในโครงการของคนจนลกษณะนมากขน ดงนน การถายโอนความมงคงจากคนรวยมาสคนจนเปนผลบวกตอการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ

ปจจยส าคญทท าใหคนจนไมสามารถเขาถงแหลงทนไดแก ตลาดสนเชอทไมสมบรณและคนจน ขาดหลกประกน อนเปนการปดกนโอกาสในการลงทน และโอกาสในการศกษาและการรกษาพยาบาลทด สอดคลองกบผลการศกษาของ Bourguignon (2003) ทพบวา ประเทศทมความเหลอมล าอยในระดบสงจะมแนวโนมทจะใชทรพยากรทมอยในระดบต าเมอเทยบกบประเทศทมความเหลอมล าอยในระดบต า ดงนน การลดความเหลอมล าสามารถเพมอตราการเจรญเตบโตได

ในประเดนทสอง การกระจายรายไดในบรบทประชาธปไตยกมผลตอความสมพนธระหวาง การเจรญเตบโตทางเศรษฐกจกบความเหลอมล าได โดยรปแบบเหลานแสดงใหเหนความสมพนธเชงบวกระหวางความไมเทาเทยมกนและอตราภาษเฉลยผานระบบประชาธปไตย โดยม Persson และ Tabellini (1994) และ Alesina และ Rodrik (1994) อธบายวาความไมเทาเทยมกนจะไมสงผลดส าหรบการเจรญเตบโต โดยสามารถแบงออกไดเปน 2 รปแบบทส าคญ ในรปแบบแรกจะเนนความส าคญของผมสทธเลอกตงทค านงถงการลงคะแนนเสยงจากการเลอกตง โดยเนนจากนโยบายการกระจายของรายไดเปนหลก ผมสทธเลอกตงเหลานมรายไดต ากวารายไดเฉลย ดงนนพวกเขาจะลงคะแนนใหพรรคการเมองทสงเสรมการกระจายรายได ซงแสดงไดจากการถายโอนความร ารวยมากขนและการจดเกบภาษทสงขน โดยการถายโอนความร ารวยจะมาจากการจดเกบภาษเหลาน ซงจะน าไปสการสะสมทนในระดบต าและการเจรญเตบโตทต าดวย โดย Perotti (1996) สงเกตวาระบบจดเกบภาษแบบถอยหลง (regressive) ไดถกน ามาใชในประเทศทมความเหลอมล าสง ส าหรบรปแบบทสองเกยวของกบผมสทธเลอกตงทสวนนอยทพฒนาโดย Benabou (1996) โดยผมสทธเลอกตงสวนนอยจะประกอบดวยผมสทธเลอกตงทมรายไดสงกวาคามธยฐานผมสทธเลอกตง ดงนน ผลการลงคะแนนจะสงเสรมการลดลงของอตราภาษ ซงในทสดกจะชวยสงเสรมการเจรญเตบโต ทงสองรปแบบนตงอยบนสมมตฐานทวาความไมเทาเทยมกนในการกระจายรายไดขนอยกบลกษณะของการตดสนใจทางการเมองและตวตนของผมสทธเลอกตง

10

นอกจากน ความเหลอมล าและความมนคงทางสงคมและการเมองกเปนปจจยหนงทสงผลกระทบตอการกระจายรายได ความขดแยงทางสงคมและความไมแนนอนทางการเมองอาจจะเปนปจจยทส าคญทอธบายถงการเชอมโยงระหวางความไมเทาเทยมกนและการเตบโตทางเศรษฐกจ Alesina และ Perotti (1996) อธบายวาความไมเทาเทยมกนของความมงคงสามารถกระตนชนชนทยากจนใหกอความไมสงบทางการเมอง โดยตอตานสถาบนผานกฎระเบยบและกฎหมายทเกยวของ ความไมเทาเทยมกนยงสามารถคกคามถงเสถยรภาพทางการเมอง ท าใหการลงทนเกดขนอยางไมมประสทธภาพ Bourguignon (2002) กลาวเพมเตมวาความขดแยงทางสงคมและเศรษฐกจผานความรนแรงหรอการจลาจลอาจกอใหเกดความเสยหายโดยตรงตอชวตมนษยและการบรโภคของทรพยากรทางการแพทย ความพยายามทจะปกปองผทตกเปนเหยอจะลดทรพยากรของประเทศ แทนทจะมการลงทนในโครงการอน ภาครฐจะตองระดมทรพยากรในการชวยเหลอผประสบภยและแกไขความขดแยง ดงน นการลงทนเกดขนอยางไมมประสทธภาพ และสงผลใหการเจรญเตบโตลดลง

การตรวจสอบของความสมพนธเหลานในเชงประจกษคอนขางคลมเครอและผลการศกษาทไดมาอาจจะไมมขอสรปทชดเจน Perotti (1996) แสดงใหเหนวาความไมเทาเทยมกนมผลกระทบในทางลบ ตอการเจรญเตบโตขณะท Li และ Zou (1998) สรปในทางตรงกนขาม โดยความไมเทาเทยมกนของรายได ไมไดสงผลเสยส าหรบการเจรญเตบโต

อยางไรกตาม การตอตานความไมเทาเทยมกนและความยากจนในสงคมมาจากองคประกอบหลายดาน ซงปจจยทางดานสถาบนและการเมองกเปนสวนหนงทส าคญ การลดความเหลอมล าในสงคมและปญหา ความยากจนตองไดรบความใสใจจากรฐบาลในประเทศทตองการจะท าใหการเจรญเตบโตกระจายไปส คนยากจน ส าหรบตวอยางของประเทศไทย นกวจยสวนใหญเหนพองวาความไมเทาเทยมกนของรายไดไมเคยไดรบการพจารณาอยางจรงจงจากรฐบาลแมวาจะมความตงใจดทจะตอสกบความไมเทาเทยมกน รฐบาล สวนใหญมความกงวลเกยวกบการเตบโตมากกวาการกระจายรายได ซงการกระจายรายไดทไมดอาจกอใหเกดอนตรายจากการยมเงนและการใชจายเงน โดยเปนทไดยอมรบวา “เศรษฐใหม” จากคนช นกลางอาจ ไมระมดระวงตอผลจากการกยมเงนทจะเกดขนในอนาคต เชน วกฤตเศรษฐกจในป 2540 ทเกดขนจาก การขาดดลบญชเดนสะพดทมากเกนไปและความสามารถของลกหนในการช าระคนหนระยะสนไมเพยงพอ น าไปสการไหลออกของเงนทนขนาดใหญ Krongkeaw (2000) เสนอวาในอนาคตรฐบาลไทยควรค านงถง ความเหลอมล าของรายไดและพยายามทจะใหจดท าใหเกดการกระจายรายไดในระดบทเปนธรรม

2.3 ความไมเทาเทยมทางเศรษฐกจและภาวะหนครวเรอน

ความไมเทาเทยมทางเศรษฐกจและภาวะหนครวเรอนมความสมพนธทพบไดในหลายประเทศ Lebarz (2014) ไดศกษาขอมลส ารวจความมงคงภาคครวเรอนจากประเทศในกลม OECD 21 ประเทศ จากโครงการ Luxembourg Wealth Study และพบวากลมตวอยางมการกยมเงนมากขนเมอเทยบกบขอมลส ารวจในอดตทงใน

11

แงจ านวนเงนและเมอเปรยบเทยบกบรายไดครวเรอน และจากการวเคราะหพบวา กลมตวอยางในประเทศทมการกระจายตวของหนอยางไมสมดลในกลมรายไดตางๆจะพบความไมเทาเทยมของความมงคงเพมมากขนเชนกนและเมอควบคมปจจยทแตกตางกนจากลกษณะทางสงคมอนๆ (socio-demographic differences) กจะพบความสมพนธทชดเจนมากยงขน

Iacoviello (2008) ไดศกษาความสมพนธระหวางภาวะหนครวเรอนและความไมเทาเทยมทางเศรษฐกจเชนกน โดยไดศกษาผลของการเพมขนของความไมเทาเทยมทางเศรษฐกจตอระดบหนครวเรอนในสหรฐอเมรกา โดยใชแบบจ าลองเชงปรมาณแบบพลวต (Quantitative dynamic model) กบขอมลรายได ระดบหน และความไมเทาเทยมกนของรายไดจากการส ารวจส ามะโนประชากรสหรฐฯ ในชวงป 2506-2546 (ค.ศ. 1963-2003) และพบวา shock จากการเพมขนของความไมเทาเทยมกนทางรายไดในป 2523 และป 2533 เปนปจจยทสงผลใหระดบหนของครวเรอนเพมสงขน เนองจากท าใหเกดความแปรปรวนในรายไดไมประจ า และท าใหเกดความไมเทาเทยมของความมงคงมากขน โดยเมอก าหนดใหรายไดเพมมากขน แบบจ าลองจะแสดงใหเหนวา agent ทมความมงคงสงและไมมขอจ ากดในการกยมเงนจะเพมการใชจายเลกนอยและใชรายไดทเพมขนในการลดหนทมอยลง ขณะท agent ทมขอจ ากดในการกยมเงน (เชน มรายได หรอทรพยสนนอย) จะใชรายไดทเพมขนในการซอสนทรพยถาวรเพมเตมเพอเปนหลกประกนในการกยมเพมและกเงนเพมเพอใชจายมากขน ซงจากแบบจ าลองดงกลาวพบวาสมประสทธความสมพนธ (correlation) ระหวางหนและรายไดของ agent ทไมมขอจ ากดในการกยมเงน อยท -0.28 ขณะทสมประสทธความสมพนธระหวางหนและรายไดของ agent มขอจ ากดในการกยมเงน อยท 0.95 กลาวคอ agent ทไมมขอจ ากดในการกยมเงนจะมหนนอยลงเมอมรายไดเพมขน ขณะท agent ทมขอจ ากดในการกยมเงนจะมหนเพมขนเมอมรายไดเพมขน

แบบจ าลองของ Iacoviello ใหผลสอดคลองกบขอมลระดบหนครวเรอนของสหรฐอเมรกา ในชวงเวลาดงกลาวทภาระหนตอรายไดสทธเพมขนจากรอยละ 66 ในป 2506 (ค.ศ. 1963) เปนรอยละ 113 ในป 2546 (ค.ศ. 2003) โดยสามารถเปรยบเทยบผลของแบบจ าลองและขอมลการเพมขนของระดบหนครวเรอนและความเหลอมล าทางรายไดจากส ามะโนประชากรไดตามภาพท 3 และภาพท 4

12

ภาพท 3 ระดบหนครวเรอนและระดบความไมเทยมกนของรายไดของประเทศสหรฐอเมรกา ในชวงป พ.ศ.2506-2546 (ค.ศ. 1963-2003)

ทมา : Iacoviello (2008) ภาพท 4 เปรยบเทยบความไมเทาเทยมกนของรายไดและระดบหนครวเรอน

ของประเทศสหรฐอเมรกาจากผลของแบบจ าลองและขอมลจรง

ทมา : Iacoviello (2008)

13

นอกจากน Mian และ Sufi (2014) ไดศกษาการเปลยนแปลงของระดบความมงคงของครวเรอนอเมรกนในชวงป 2535-2553 (1992-2010) พบวา ความไมเทาเทยมของความมงคงของครวเรอนเพมสงขนตอเนอง โดยเฉพาะหลงวกฤตการเงนในป 2551 (2008) โดยในป 2535 ครวเรอนกลมทรวยทสด (รอยละ 10 ของจ านวนครวเรอนทงหมด) เปนเจาของความมงคงรอยละ 66 ของความมงคงทงหมด และในป 2550 สดสวนการเปนเจาของความมงคงของครวเรอนกลมทรวยทสดเพมสงขนเปนรอยละ 71 และภายหลงวกฤตการเงน ความมงคงของกลมครวเรอนทรวยทสดเพมสงขนถงรอยละ 74 ของความมงคงทงหมด Mian และ Sufi แสดงใหเหนวาระบบการเงนทพงพาการกยมเงนในการจดหาสนทรพยเปนหลกท าใหความไมเทาเทยมกนทางความมงคงเพมสงขน โดยครวเรอนทยากจนทเปนผกสทธ (net borrower) จะจนมากขนจากการแบกรบความสญเสย จากการดอยมลคาของสนทรพยค าประกนเปนคนแรก ท าใหความมงคงลดนอยลงทนท ในขณะทครวเรอนทเปนผใหกสทธ (net saver/lender) จะรบความสญเสยจากการดอยคาของสนทรพยค าประกนทหลง จงไดรบผลกระทบตอความมงคงนอยกวา หรอแทบไมไดรบผลกระทบเลย ดงนน การกยมเงนจงท าใหความเหลอมล าของความมงคงเพมมากขน

14

15

บทท 3 ขอมลหนครวเรอนและการกระจายรายได

3.1 การกระจายรายได

ในชวง 10 ปทผานมา โครงสรางเศรษฐกจของประเทศไทยมการเปลยนผานจากเศรษฐกจทม ภาคการเกษตรเปนภาคการผลตหลก ไปสเศรษฐกจทมภาคการผลตดานการบรการและดานอตสาหกรรม เปนหลก ท าใหอตราแรงงานทท างานในภาคเกษตรกรรมลดลงเรอยๆ พบวาแรงงานภาคเกษตรมสดสวน เหลอเพยงรอยละ 34.3 เทานน จากรอยละ 40.4 ของก าลงแรงงานรวม ในทางกลบกนแรงงานไดเขาไปท างาน ในภาคบรการและภาคการผลตเพมขนอยางตอเนองจนมสดสวนแรงงานในภาคบรการและภาคการผลตรวม รอยละ 65.7 (ภาพท 5)

ภาพท 5 โครงสรางแรงงานรายสาขาการผลตเปรยบเทยบ ป 2546 กบ 2556

ทมา : ส านกงานสถตแหงชาต นอกจากน เมอเปรยบเทยบผลตภาพของการผลตแตละประเภทกลบแสดงใหเหนถงลกษณะ

ของโครงสรางเศรษฐกจและฐานแรงงานทไมสอดคลองกนอยางมนยส าคญ โดยภาคเกษตรกรรมทยงคงม การจางงานสง กลบมผลตภาพทต ากวาการผลตในภาคอตสาหกรรมทมการจางงานนอยกวา ดงเชนในป 2556 ทภาคการอตสาหกรรมมสดสวนแรงงานเพยงรอยละ 16.7 ของก าลงแรงงานรวม แตมสดสวนในผลตภณฑ มวลรวมถงรอยละ 40.3 ของผลตภณฑมวลรวมท งหมด ขณะทภาคเกษตรกรรมทมสดสวนแรงงานสง ถงรอยละ 34.3 แตมผลผลตเพยงรอยละ 8.2 ของผลตภณฑมวลรวมทงหมด (ภาพท 6) ซงความแตกตางของผลตภาพยอมสะทอนและสงผลถงลกษณะโครงสรางของรายไดทแรงงานในแตละสาขาการผลตทไดรบแตกตางกน

40.4 34.3

16.4 16.7

43.2 49.0

0

20

40

60

80

100

สดสวนตอก ำลงแรงงำนรวมป 46 สดสวนตอก ำลงแรงงำนรวมป 56

บรการ

อตสาหกรรม

เกษตร

16

ภาพท 6 โครงสรางเศรษฐกจและแรงงานรายสาขาการผลต ป 2556

ทมา : ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต และส านกงานสถตแหงชาต ปจจบนสงคมไทยตองเผชญกบปญหาการกระจายรายไดทมแนวโนมทวรนแรงมากขน และกอใหเกดความขดแยงในสงคม เนองจากการกระจกตวของทรพยากรอยในกลมคนจ านวนนอย โดยเฉพาะในกลมทร ารวยทสดหรอมฐานะทางเศรษฐกจด ซงสะทอนจากการถอครองรายได มาตรฐานการด ารงชวต หรอการใชจายเพอการอปโภคบรโภค การถอครองสนทรพยทางการเงน และการเปนเจาของทดน เปนตน ทงน จากการส ารวจของส านกงานสถตแหงชาต ป 2554 พบวา การกระจายรายไดของประเทศไทยคอนขางจะทรงตวอยในระดบปานกลางเมอเทยบกบประเทศอนๆ โดยสะทอนจาก คาสมประสทธความไมเสมอภาคดานรายได (Gini coefficient) ในชวง 5 ป ททรงตวในระดบ 0.484 ในป 2554 และผลประโยชนสวนใหญทางเศรษฐกจของประเทศยงตกอยกบคนกลมเลก ๆ โดยเฉพาะกลมคนรวยทสดรอยละ 10 (Decile 10) เปนเจาของรายไดถง รอยละ 39.3 ของรายไดทงหมด ขณะทกลมคนจนทสดรอยละ 10 (Decile 1) ซงเปนกลมคนทอยใตเสน ความยากจน ถอครองรายไดเพยงรอยละ 1.6 ของรายไดทงหมด สงผลใหความแตกตางของรายไดระหวาง กลมคนรวยทสด (Decile 10) กบกลมคนจนทสด (Decile 1) นนหางกนถง 25.2 เทา (ตารางท 1)

8.2 34.3

40.3 16.7

51.5 49.0

0

50

100

สดสวนตอ GDP ในป 56 สดสวนตอก ำลงแรงงำนรวมในป 56

บรการ

อตสากรรม

เกษตร

17

ตารางท 1 สดสวนรายไดของประชากร จ าแนกตามกลมประชากรตามระดบรายได

ทมา: ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (สศช.)

นอกจากน เมอพจารณาถงการกระจายรายไดในระดบภมภาคแลว พบวา มความไมเทาเทยมของ การกระจายรายไดคอนขางสง เชน ภาคอสานมจ านวนประชากรสงทสดประมาณรอยละ 34 ของจ านวนประชากรรวม แตมสดสวนของผลตภณฑมวลรวมรายภาคเพยงรอยละ 11 และไดรบงบจากภาครฐนอยทสดเพยงรอยละ 6 ซงจะตรงขามกบกรงเทพมหานครทเปนเมองหลวงและมสดสวนประชากรประมาณรอยละ 17 มสดสวนผลตภณฑมวลรวมรอยละ 26 แตไดรบงบจากภาครฐถงประมาณรอยละ 72 ของทงหมด (ภาพท 7)

ดงนน หากปญหาเรองการกระจายรายไดของประเทศไมไดรบการแกไขปญหาอยางจรงจงจากภาครฐ ในอนาคตอาจน ามาซงปญหาความขดแยงทางเศรษฐกจและสงคมทจะทวความรนแรงมากขนกวาในปจจบน นอกจากน จากการศกษาของมหาวทยาลย Dortmund พบวา ในระยะยาวปญหาความเหลอมล าทเพมขน ท าใหภาครฐตองสนบสนนสนเชอใหแกครวเรอนทมรายไดนอยและปานกลาง ประกอบกบครวเรอนตองการด ารง การบรโภคไมใหต าลง จงท าใหภาคครวเรอนตองกยมเงนเพมขนเพอน ามาจบจายใชสอยในการด ารงชวต ซงจะท าใหครวเรอนมหนเพมขน ทงน จากการศกษาดงกลาวปญหาความเหลอมล าทเพมขนรอยละ 1 จะท าใหครวเรอน เปนหนเพมขนรอยละ 2 ถง 6 (Mathias Klein, 2014)

18

ภาพท 7 ความแตกตางรายภาคของผลตภณฑมวลรวม รายจายภาครฐ และจ านวนประชากรของประเทศไทย (รอยละ)

ทมา: Public Financial Management Report (2012), World Bank

3.2 ภาวะหนครวเรอน

ในปจจบน หนวยงานหลกทเกบขอมลสถตเกยวกบภาวะหนครวเรอนของประเทศไทยเปนประจ า มดวยกน 2 แหง ไดแก ธนาคารแหงประเทศไทย (ธปท.) และส านกงานสถตแหงชาต (สสช.) โดยขอมลหนครวเรอนของ ธปท. เปนขอมลทรวบรวมจากขอมลสถตทสถาบนการเงนรายงานตอ ธปท. เปนรายไตรมาส ซงครอบคลมถงสนเชอทบคคลธรรมดากจากสถาบนการเงนในระบบ ไดแก ธนาคารพาณชย สถาบนการเงนเฉพาะกจ สหกรณออมทรพย บรษทบตรเครดต ลสซง สนเชอสวนบคคล บรษทประกน บรษทหลกทรพย โรงรบจ าน า และสถาบนการเงนในระบบอน แตไมรวมหนนอกระบบขณะทขอมลหนครวเรอนของ สสช. เปนขอมลทไดจากการส ารวจจากภาคครวเรอนในการส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน (Socio-economic Survey: SES) โดยส ารวจจากครวเรอนตวอยางไตรมาสละ 13,000 ครวเรอน รวม 52,000 ครวเรอนตอป ซงจะสะทอนถงครวเรอนหนง ๆ อยางแทจรง ทงภาระหนในระบบและนอกระบบ รวมถงลกษณะของครวเรอน รายไดและรายจายอน ๆ ของครวเรอน อยางไรกด ขอมลของ สสช. มขอจ ากดของขอมลเนองจากเปนการส ารวจแบบปเวนป โดยขอมลลาสดเปนขอมลป 2556

เนองจากขอมลหนภาคครวเรอนทจดท าโดยท ง 2 สถาบนมความแตกตางกนจากรปแบบของ การรวบรวมขอมล ประกอบกบขอมลหนครวเรอนของ ธปท. รวมถงการกยมเงนเพอการด าเนนธรกจของบคคลธรรมดา ซงมสดสวนถงรอยละ 16 ของหนครวเรอนรวม สงผลใหระดบหนครวเรอนทวดไดมความแตกตางกน คอนขางมากโดยขอมลจาก สสช. จะครอบคลมถงการกยมเงนทงในระบบและนอกระบบ

19

อยางไรกตาม เนองจากเปนการส ารวจผานการสอบถามจากกลมตวอยาง จงไมใชขอมลจรงของทงประเทศ แตตองใชวธการทางสถตในการขยายใหขอมลเทยบเทากบขอมลของทงประเทศ อกทงครวเรอนมแนวโนมตอบสถานะหนของตนต ากวาความเปนจรง ขณะทขอมลจาก ธปท. จะเปนการรวบรวมขอมลจรงจากสถาบนการเงนในประเทศทงหมด แตจะไมครอบคลมการกยมเงนนอกระบบ และเนองจากขอมลหนครวเรอนจาก ธปท. จะครอบคลมถงการกยมของบคคลธรรมดาทใชในการประกอบธรกจดวย จงท าใหขอมลดงกลาวสงกวาความเปนจรง อยางไรกด แนวโนมของสดสวนหนครวเรอนตอ GDP ค านวณจากขอมลทงสองแหลงเปนไปในทศทางเดยวกน โดยในป 2556 ระดบหนครวเรอนตอ GDP ตามขอมลของ ธปท. อยทรอยละ 82.3 ขณะทระดบหนครวเรอนตอ GDP ตามขอมลของ สสช. อยทรอยละ 27.4 (ภาพท 8)

ภาพท 8 เปรยบเทยบภาวะหนครวเรอนตอ GDP

ทมา : ธนาคารแหงประเทศไทย และ NESDB ค านวณโดยผวจย ทงน ในการศกษาบทบาทของหนครวเรอนตอความเหลอมล าของการกระจายรายไดในประเทศไทย

ในโครงการวจย น จะใชขอมลหนครวเรอนจากการส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน (Socio-economic Survey: SES) ของ สสช. เนองจากมขอมลลงลกไปในแตละครวเรอน ทงในสวนของภาระหน รายได คาใชจาย และลกษณะอนๆ ของครวเรอน ทจะสามารถน ามาศกษาพฤตกรรมของครวเรอน รวมถงความสมพนธระหวางหนและการกระจายรายไดตอไป

24.9 29.2 25.6 27.4

54.6 61.4

70.6

82.3

0

20

40

60

80

100

2550 2552 2554 2556

สดสวนหนครวเรอนตอ GDP (สสช.)

สดสวนหนครวเรอนตอ GDP (ธปท.)

20

10.6 ลานลานบาท

79.9% ตอ GDP

0.0%

20.0%

40.0%

60.0%

80.0%

100.0%

0.0

2.0

4.0

6.0

8.0

10.0

Q1/2

552

Q2

/255

2

Q3/2

552

Q4

/255

2

Q1/2

553

Q2

/255

3

Q3/2

553

Q4

/255

3

Q1/2

554

Q2

/255

4

Q3/2

554

Q4

/255

4

Q1/2

555

Q2

/255

5

Q3/2

555

Q4

/255

5

Q1/2

556

Q2

/255

6

Q3/2

556

Q4

/255

6

Q1/2

557

Q2

/255

7

Q3/2

557

Q4/2

557

Q1

/255

8

ลำนลำนบำท ระดบหนครวเรอน หนครวเรอนตอ GDP (แกนขวา)

3.2.1 สถานะหนครวเรอนจากขอมลของธนาคารแหงประเทศไทย จากขอมลหนครวเรอนของธนาคารแหงประเทศไทย พบวา ยอดรวมของเงนทธนาคารพาณชย

สถาบนการเงนเฉพาะกจ สหกรณออมทรพย บรษทบตรเครดต ลสซง สนเชอสวนบคคล บรษทประกน บรษทหลกทรพย โรงรบจ าน า และสถาบนการเงนอน ๆ ใหกยมแกภาคครวเรอน ณ ไตรมาส 1 ป 2558 อยท 10.6 ลานลานบาท หรอคดเปนรอยละ 79.9 ตอ GDP2 (ภาพท 9)

ภาพท 9 เงนใหกยมแกครวเรอนของสถาบนการเงน ณ ไตรมาส 1 ป 2558

ทมา : ธนาคารแหงประเทศไทย และ NESDB ค านวณโดยผวจย เมอจ าแนกยอดหนครวเรอนทงหมดตามประเภทสถาบนการเงนทใหกยมเงน พบวา หน

ครวเรอนสวนใหญเปนสนเชอจากธนาคารพาณชย (รอยละ 43) และสถาบนการเงนเฉพาะกจ (รอยละ 29) และเมอจ าแนกตามวตถประสงคของสนเชอ พบวา หนครวเรอนสวนใหญเปนไปเพอการซอสนทรพย เชน อสงหารมทรพย (รอยละ 27) และรถยนต (รอยละ 17) และเพอการด าเนนธรกจ (รอยละ 16) (ภาพท 10)

2ยอดรวม NominalGDP 4 ไตรมาสยอนหลง (Moving Window)

21

ภาพท 10 โครงสรางการใหกยมเงนแกภาคครวเรอน

ทมา : ธนาคารแหงประเทศไทย, ค านวณโดยผวจย

ทงน หากไมรวมสนเชอทบคคลธรรมดากเพอท าธรกจ หนครวเรอน ณ ไตรมาส 1 ป 2558

จะอยท 8.78 ลานลานบาท หรอคดเปนรอยละ 66.4 ตอ GDP (ภาพท 11)

ภาพท 11 หนครวเรอนตอ GDP (เปรยบเทยบเมอรวมและไมรวมสนเชอทภาคครวเรอนกส าหรบธรกจ)

ทมา : ธนาคารแหงประเทศไทย และ NESDB ค านวณโดยผวจย

10.67 ลานลานบาท

8.78 ลานลานบาท

79.9% ตอ GDP

66.4% ของ GDP

0%

20%

40%

60%

80%

100%

0

2

4

6

8

10

Q1/2

552

Q2/2

552

Q3/2

552

Q4/2

552

Q1/2

553

Q2/2

553

Q3/2

553

Q4/2

553

Q1/2

554

Q2/2

554

Q3/2

554

Q4/2

554

Q1/2

555

Q2/2

555

Q3/2

555

Q4/2

555

Q1/2

556

Q2/2

556

Q3/2

556

Q4/2

556

Q1/2

557

Q2/2

557

Q3/2

557

Q4/2

557

Q1/2

558

ลำนลำนบำท

หนครวเรอน หนครวเรอน (ไมรวมสนเชอเพอธรกจ)

หนครวเรอนตอ GDP หนครวเรอน (ไมรวมสนเชอเพอธรกจ) ตอ GDP

22

3.2.2 สถานะหนครวเรอนจากขอมลของส านกงานสถตแหงชาต จากการส ารวจภาวะหนครวเรอนโดย สสช. ในป 2556 พบวา จากครวเรอนทวประเทศ

ประมาณ 20 ลานครวเรอน มครวเรอนทมหนสนประมาณ 10.8 ลานครวเรอน (รอยละ 53.8) ซงระดบหนเฉลยอยท 163,087 บาทตอครวเรอน เพมขนจากผลส ารวจในป 2554 ทอยท 134,900 บาทตอครวเรอน (ภาพท 12)หรอขยายตวรอยละ 20.9 โดยเปนหนสนในระบบ 159,816 บาท (รอยละ 98) และหนนอกระบบ 3,271 บาท (รอยละ 2) ซงสวนใหญเปนการกอหนเพอใชในครวเรอนรอยละ 75.0 คอใชในการซอบาน/ทดนรอยละ 36.8 อปโภคบรโภครอยละ 36.7 และหนเพอใชในการศกษารอยละ 1.5 ส าหรบหนเพอใชในการลงทนและอนๆ อกรอยละ 25.0 นน สวนใหญเปนหนเพอใชท าการเกษตรรอยละ 13.4 ใชท าธรกจและอนๆ รอยละ 11.6

ภาพท 12 รายไดและคาใชจายทจ าเปนในการยงชพเฉลยตอเดอนและหนสนตอรายไดของครวเรอน

ทมา: ส านกงานสถตแหงชาต

ทงน เมอเปรยบเทยบหนสนตอรายไดครวเรอนในป 2556 จะพบวาระดบหนสนเพมสงขนเปน 6.5 เทา จาก 5.8 เทาในป 2554 (ภาพท 13)

ภาพท 13 รอยละของครวเรอนทมหนและจ านวนหนสนเฉลยตอครวเรอนทงสน

ทมา: ส านกงานสถตแหงชาต

ทมา: สสช

23

3.2.3 การส ารวจโดยหนวยงานอน ๆ การส ารวจโดยสถาบนวจยนโยบายเศรษฐกจการคลง (สวค.) พบวา มากกวารอยละ 50 ของผท

มหนคงเหลอไมเกน 100,000 บาท มแนวโนมกอหนเพมขนทงการกยมในระบบและนอกระบบ ทงน สดสวนของการเพมขนของเงนกยมในระบบยงคงสงกวาการเพมขนของเงนกยมนอกระบบ อยางไรกด การส ารวจพบวา ในกรงเทพฯ มการเพมขนของเงนกยมนอกระบบมากกวาเงนกยมในระบบ

ส าหรบกลมอาชพทมภาระหนสนมากทสดของประเทศ คอ เกษตรกร รองลงมา คอ คาขาย/ประกอบธรกจสวนตว ขณะทในกรงเทพฯ ผทมภาระหนสนมากทสด คอ พนกงาน/ลกจางเอกชน โดยชวงอาย ทมการกอหนมากทสด คอ ชวงอาย 31-40 ป และ 41-50 ป ในสดสวนทใกลเคยงกน คอ รอยละ 25-30 ทงน แนวโนมภาวะความเปนหนของประชาชนในเขตภาคเหนอตอนลางและภาคกลางจะรนแรงมากขน และภาคตะวนออกเฉยงเหนอเปนภาคทประชากรมโอกาสเปนหนมากทสดสงถงรอยละ 50 ในขณะทภาคใตมแนวโนมทดขนส าหรบวตถประสงคของการกอหนสวนใหญ ใชเพอการบรโภคและใชจายในชวตประจ าวน ขณะเดยวกนกมการกอหนเพอน าไปลงทนเพอธรกจในครวเรอนรวมดวย ซงท าใหแนวโนมมลหนโดยรวมสงขน

ในป 2556 สนเชอภาคครวเรอนไดขยายตวในปรมาณสงขน โดยไตรมาสท 1 นน หนครวเรอนสงขนเปน 439,598 บาทตอครวเรอน สงขนจากป 2547 ซงอยทเพยง 110,566 บาทตอครวเรอน ท าใหสดสวนหนสนตอรายไดเทากบ 0.82 เทา สงขนจากหนสนตอรายไดในป 2547 และป 2539 ซงอยท 0.61 เทา และเพยงแค 0.31 เทาตามล าดบ หนครวเรอนทเพมสงขนถงรอยละ 16.2 (ปตอป) สงผลใหสดสวนหนครวเรอน ตอผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศอยทรอยละ 77.5 สงขนจากป 2551 ซงอยทเพยงรอยละ 55.8 แสดงใหเหนวาโครงสรางของหนครวเรอนไดเปลยนไปจากเมอประมาณ 10 ปทผานมา โดยสวนหนงเกดจากการกระตนเศรษฐกจผานมาตรการตางๆ ของรฐบาล สงผานการกระตนการอปโภคและบรโภคของประชาชน เชน สนเชอตางๆ และผานภาคการผลต เชนภาคอตสาหกรรมรถยนต เชน โครงการรถยนตคนแรก เปนตน การขยายตว อยางรวดเรวของสนเชอเพอการอปโภคและบรโภคของครวเรอน โดยเฉพาะอยางยงในกลมรายไดนอยนน ท าใหหลายภาคสวนกงวลตอการขยายตวทเรวเกนไปและอาจสงผลกระทบตอเสถยรภาพทางเศรษฐกจตอไปในอนาคตได

ทงน ในการจดท าฐานขอมลทจะใชในบทตอไป ทางคณะผวจยจะใชขอมลเศรษฐสงคมจาก แบบส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนของส านกงานสถตแหงชาต โดยมรายละเอยดเกยวกบโครงสรางการกระจายรายไดของภาคครวเรอนในระบบเศรษฐกจของประเทศไทย ซงสามารถใชในการประเมนบทบาทและผลกระทบของหนครวเรอนโครงการวจยนจะพฒนาแบบจ าลองจลภาคของเศรษฐกจไทยพรอมทงประเมนบทบาทหนภาคครวเรอนและผลกระทบตอภาคครวเรอน 10 กลมตามระดบรายได (Decile) โดยเบองตนนจะใชฐานขอมลเกยวกบหนภาคครวเรอนจากแหลงขอมลตางๆ และขอมลจากแบบส ารวจภาวะเศรษฐกจ และสงคมของครวเรอน (Socio-economic Survey: SES) ของส านกงานสถตแหงชาต เพอใชสราง

24

แบบจ าลองจลภาค (Micro-Simulation) ส าหรบการศกษาบทบาทของหนภาคครวเรอน ผลกระทบจากการด าเนนนโยบายรฐบาล และการกระจายรายไดของไทย

3.2.4 ระดบหนครวเรอนของไทยเทยบกบประเทศอน ๆ เมอเทยบกบประเทศอนๆพบวาหนครวเรอนของไทยอยในระดบสง โดยจากการรายงานระดบ

หนครวเรอนของประเทศตางๆ ในรายงาน Global Financial Stability Report ของ IMF ในเดอนเมษายน 2557 พบวา ระดบหนครวเรอนของไทย ณ สนป 2556 อยทรอยละ 80 ตอ GDP ซงในภมภาคเอเชยกจะมเพยงมาเลเซยและสงคโปรทมระดบหนตอ GDP สงใกลเคยงกนทรอยละ 81 และรอยละ 73 ตามล าดบ (ภาพท 14)

จากการศกษาของ Cecchetti, S.G., Mohanty, M.S., Zampollio, F. (2011) ซงไดศกษาเกยวกบระดบหนประเภทตาง ๆ ทมผลกระทบตอการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจโดยใชขอมลระดบหนในชวงป 1980 – 2006 ของประเทศในกลม OECD 18 ประเทศพบวา ระดบหนทมผลกระทบตอการเจรญเตบโตของเศรษฐกจ คอ ระดบทเกนกวารอยละ 85 ตอ GDP สงผลให IMF ไดประกาศเตอนใหทางการเฝาระวงระดบหนครวเรอนของไทยซงอยทรอยละ 80 ตอ GDP วาอาจกระทบตอการบรโภคภาคเอกชนในระยะตอไป

ภาพท 14 หนครวเรอนตอ GDP รายประเทศ

ทมา: GLOBAL FINANCIAL STABILITY REPORT, April 2014, IMF

8 14 14 17 20

26 32 35

45

73 80 81

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90

หนครวเรอนตอ GDP ณ สนป 2556 (รอยละ)

25

บทท 4 แบบจ าลองและงานวจยทเกยวของกบแบบจ าลอง Micro-FPO

ส าหรบการศกษาในสวนนจะทบทวนแบบจ าลองทจะน ามาใชในการว เคราะหขอมลและ

ความสมพนธระหวางการกระจายรายไดและหนภาคครวเรอน โดยจะใชแบบจ าลองแบบถดถอยพหคณ หรอ Multinomial Logit model (Train, 2003)

แบบจ าลองถดถอยพหคณไดพฒนามาจากทฤษฏอรรถประโยชน (Utility) ซงไดกลาวไววา บคคลจะเลอกบรโภคหรอเลอกสงทตนเองตองการ เมอสงๆนนใหอรรถประโยชนสงสด หรอ Maximum Utility เชน พอใจในสนคานนมากทสดเพราะอรอยทสดและราคาถกทสด เปนตน ซงทฤษฎดงกลาวสามารถน ามาประยกตใชกบการศกษาการกระจายรายไดและความเปนหนภาคครวเรอน กลาวคอ ครอบครวจะถกจดอยในกลมทมรายไดมากทสด ทสามารถจะมได โดยค านงถงปจจยตางๆ เชน แหลงทอยอาศย (ชนบทหรอในเมอง) ระดบการเปนหน การเขาถงแหลงทน อาย และการศกษา เปนตน โดยสามารถแสดงไดตามสมการดงตอไปน

(4.1)

โดยท Uin คออรรถประโยชนหรอความพงพอใจของคนท n ทมตอทางเลอก i Vin คอสวนของอรรถประโยชนทบคคล n รบรและเหนได εin คอสวนของอรรถประโยชนทไมแนนอน ในสวนของอรรถประโยชนทบคคล n รบรและเหนไดสามารถทจะก าหนดดวยปจจยตางๆ สามารถ

เขยนไดตามสมการดงตอไปน

(4.2) โดยท β0 , β1 , β2 , … , βn คอพารามเตอรหรอคาคงททไดจากการสรางแบบจ าลอง X1 , X2 , … , Xk คอตวแปรทเกยวของกบอรรถประโยชนของสง i ของบคคล n

จะเหนไดวาอรรถประโยชนเปนคาทไมแนนอน ตวอยางเชน ความพงพอใจทแตกตางกน รสนยม หรอ

คานยม ซงไมสามารถวดได จงจ าเปนตองวดในรปของความนาจะเปน (Probability) ททางเลอก i จากตวเลอกทงหมดของบคคล n จะมอรรถประโยชนสงสด โดยหากก าหนดใหอรรถประโยชนเปนไปตามสมการท 4.2 และก าหนดใหทางเลอกท งหมดเปน Cn แลว ความนาจะเปนทบคคล n จะเลอก i จากทางเลอก Cn

จะเปนไปตามสมการดงน

26

(4.3)

สมการ 4.3 มความหมายวา ความนาจะเปนทบคคล n จะเลอกทางเลอก i มคาเทากบ ความนาจะเปน

ทอรรถประโยชนของทางเลอกดงกลาว มคามากกวาหรอเทากบอรรถประโยชน j โดยททกๆ ทางเลอก j ทเปนสมาชกของเซท Cn และหากแทนคาของสมการ 4.1 ในสมการ 4.3 และสลบคาของอรรถประโยชนทบคคล n รบรและเหนได (V) จะท าใหสามารถเขยนคาความนาจะเปนไดดงตอไปน

(4.4)

จากสมการ 4.4 รปแบบการกระจายตวของสวนของอรรถประโยชนทไมแนนอน (εin) มความส าคญ กบผลการวเคราะห ดงนน จะตองเลอกรปแบบการกระจายตวทเหมาะสม โดยทวไปจะใชแบบจ าลอง 2 ลกษณะดงตอไปน (1) ขอมลมการกระจายตวแบบปกต หรอ Normal Distribution ซงจะท าใหไดแบบจ าลองทเรยกวาโพรบท (Probit) แตเนองจากแบบจ าลองดงกลาวไมสามารถเขยนในรปความสมพนธของตวแปรได จงตองอาศยการท า simulation ซงยงยากและเสยเวลา (2) ขอมลทมการกระจายตวแบบ Gumbel Type I distribution3 ซงจะท าใหไดแบบจ าลองทชอวา โลจต (Logit) โดยไดความนาจะเปนทบคคล n จะเลอกทางเลอก i ดงตอไปน

(4.5) โดยคา e = 2.71828

ดงนน หากทางเลอกของบคคลม 2 ทางเลอกจะเรยกแบบจ าลองวา Binary Logit Model แตหากทางเลอกมมากกวา 2 ทางเลอก จะเรยกแบบจ าลองวา Multinomial Logit Model ซงการศกษาในครงนจะหาความสมพนธระหวางตวแปรตามเปนการกระจายรายได โดยแยกเปนกลมทจนสดถงกลมทรวยทสด 20% หรอเรยกวา Quintile distribution และตวแปรอสระคอการเปนหรอไมเปนหน และลกษณะของบคคลหรอครอบครวทสนใจศกษา ดงนน ขอมลของตวแปรตามจงมลกษณะมหลายทางเลอก จงตองใชแบบจ าลอง 3รปแบบการกระจายตวแบบ Gumbel Type I distribution คอ การกระจายตวของขอมลทจะใหคาสงสด (หรอต าสด) ของขอมลชดนนๆ ตวอยางเชน การกระจายตวของคาสงสดของการวดระดบน าในแมน าตลอดทงปเพอศกษาความเปนไปไดในการเกดเหตการณน าทวม เปนตน ซงจะแตกตางจากการกระจายตวแบบปกต (Normal Distribution) ทกระจกตวอยตรงกลางและมจดสงสดจดๆเดยว

27

Multinomial Logit Model ดงนน การประมาณการคาสมประสทธของความสมพนธตามสมการ 4.1 จงตองอยภายใตสมมตฐานหลกไดแก (1) คาความคลาดเคลอน (error) เปนอสระตอกน และ (2) ไมมปญหาภาวะรวมเสนตรงหลายตวแปรระหวางตวแปรอสระ หรอ multicolinearity

ทงน การประมาณคาพารามเตอรส าหรบแบบจ าลองโลจตมอยหลายวธ แตวธทางสถตทใชกนแพรหลาย คอ Maximum Likelihood เนองจากเปนวธทสะดวก ท าไดงายและแพรหลายทสด ดงนน ถาจ านวนประชากรทงหมดมจ านวน N คน และในบรรดาประชากรคนท n ตดสนใจเลอกทางเลอกใด ๆ จะท าใหความนาจะเปนของประชากรทงหมดทเลอกทางเลอก i มคาดงสมการท 4.6 ซงสมการนถกเรยกวาฟงกชนความเปนไปได (Likelihood Function)

(4.6)

โดยท Π คอผลคณอนดบ (Product Operation) L คอฟงกชนความเปนไปได Pn(i) คอความนาจะเปนทบคคล n จะเลอกทางเลอก i yin คอ 1 เมอบคคลท n เลอกทางเลอก i นอกนนใหมคาเทากบ 0 Cn คอเซทของทางเลอกทงหมดทเปนไปไดทบคคลท n ไดพจารณา หากแทนคาสมการ 4.1 และ 4.5 ในสมการท 4.6 และประมาณคาฟงกชนท 4.6 ทมความเปนไปได

สงสด จะท าใหไดคาสมประสทธ βin ทงน คาสมประสทธดงกลาวจากแบบจ าลอง Logit model จะแปลคาเขาใจไดยาก จงตองท าการแปลงคาเปน Odd ratio (OR) หรออตราการเปลยนแปลงของความนาจะเปนหรอโอกาสทจะเกดเหตการณทสนใจ เมอตวแปรอสระเปลยนไปหนงหนวย ดงสมการตอไปน

(4.7) การแปลผลดวยคา Odds ratio ไดดงตอไปน คา Odds ratio > 1แสดงวา เมอคา x เพมขน 1 หนวย คา Odds จะบอกโอกาสทจะเกดเหตการณขน ...

เทา เชน หากคา Odds เทากบ 1.06 หมายความวา หากความเปนไปไดของครอบครวหนงในการเปนหนเพมขน 1% โอกาสทครอบครวดงกลาวจะถกจดอยในระดบรายไดยากจนมากขน 6% เปนตน

คา Odds ratio < 1 แสดงวา เมอคา x เพมขน 1 หนวย คา Odds จะบอกถงโอกาสทจะเกดเหตการณลดลง ... เทา เชน หากคา Odds เทากบ 0.10 หมายความวา หากความเปนไปไดของครอบครวหนงในการเปนหนเพมขน 1% โอกาสทครอบครวดงกลาวจะถกจดอยในระดบรายไดยากจนลดลง 0.10 เทา หรอ 90 % [มาจาก (0.10-1)*100] เปนตน

28

ส าหรบการทดสอบนยส าคญของสมประสทธและระดบความสอดคลอง (Goodness of Fit) จะท าการทดสอบโดยใช (1) T-test เพอทดสอบนยส าคญของสมประสทธโดยสมมตฐานหลก (Null Hypothesis) วา H0 : βn โดยจะปฏเสธสมมตฐานหลกเมอตวแปรนนมอทธพลตอแบบจ าลองทระดบความเชอมน t = 1.96 และ (2) การทดสอบระดบของความสอดคลอง (Goodness of Fit) เพอใชในการทดสอบความสามารถของแบบจ าลองในการอธบายการกระจายรายไดของครวเรอนไดมากนอยเพยงใด ซงจะวดเปนคาดชนความสอดคลอง (Likelihood Ratio Index:ρ2) ดงสมการ

(4.8) เมอ LL(βik) คอสมการ Log-Likelihood เมอคาสมประสทธทงหมดเปนศนย

LL(0) คอสมการ Log-Likelihood จากคาสมประสทธทประมาณคาได ดชนนมคาอยระหวาง 0 กบ 1 ความหมายกคอ ρ2 มคาเทากบ 1 แสดงวาแบบจ าลองสามารถแทน

พฤตกรรมจรงไดอยางถกตองสมบรณตามทส ารวจไดจรง และคา ρ2 นยอมรบไดมากกวา 0.20 ขนไป จากสมการ 4.1 ผวจยจะท าการสรางแบบจ าลองจลภาค 2 สมการ โดยสมการท 1 จะใชในการวเคราะห

ผลกระทบของตวแปรตางๆ ทมผลตอสภาวการณของหนครวเรอน โดยใชแบบจ าลองถดถอยโลจสตก (Binary Logit Model) เนองจากตวแปรตามเปนตวแปรหนทมคาเปน 0 (ไมเปนหน) และเปน 1 (เปนหน) ส าหรบสมการท 2 จะใชในการวเคราะหบทบาทของหนครวเรอนตอสถานะโครงสรางการกระจายรายไดของประเทศไทย โดยใชแบบจ าลองถดถอยพหคณ (Multinomial Logit model) เนองจากตวแปรตามเปนตวแปรหนทมหลายคา เรยงตามการจดกลมรายไดของครวเรอนแบงออกเปน 5 ชน (Quintile) โดยสมการของแบบจ าลองท 1 และท 2 มดงตอไปน

(4.9)

(4.10)

HHQUINT=α1*SEXHH+α2*AGEHH+α3*MARRIED+α4*WMEM+α5*BLOW+α6*OLDER+α7*PRI

+α8*SEC+α9*CENTRAL+α10*NORTH+α11*NEAST+α12*SOUTH+α13*RURAL+α14*DEDUC+α15

*DCONSUM

+α16*DBUSINES+α17*DAGRI+α18*FDEBT

DUMDEBT=β1*SEXHH+β2*AGEHH+β3*MARRIED+β4*WMEM+β5*BLOW+β6*OLDER+β7*P

RI+β8*SEC+β9*CENTRAL+β10*NORTH+β11*NEAST+β12*SOUTH+β13*RURAL+β14*EDUGO

V+β15*PROGOV+β16*VFUND+β17*QUIN1+β18*QUIN2+β19*QUIN4+β20*QUIN5

29

จากสมการท 4.9 และ 4.10 ตวแปรตามจะมลกษณะเปนตวแปรหน (Binary variable) ซงจะมคา 0 หรอ 1 ดงนน จงจ าเปนตองใชแบบจ าลองถดถอยโลจสตกหรอแบบจ าลองถดถอยพหคณ ขนอยกบลกษณะของตวแปรตาม

สมการท 4.9 ตวแปรตาม (Dependent variable) คอ DUMDEBT แสดงโอกาสทครวเรอนจะเปนหนซงม 2 คา โดยให DUMDEBT = 1 (หากครวเรอนเปนหน) และ DUMDEBT =0 (หากครวเรอนไมไดเปนหน) ขณะทสมการท 4.10 ตวแปรตาม (Dependent variable) คอ HHQUINT แสดงโอกาสทครวเรอนจะมรายได ทจดอยในกลม quintile ท 1 2 4 หรอ 5 เมอเทยบกบ quintile ท 3 ทงน การเทยบทกๆ quintile กบ quintile ท 3 หรอกลมอางอง (Reference group) เพอทจะสามารถบงบอกถงพฤตกรรมของตวแปรตางๆของ quintile ท 1 และ 2 เมอเทยบกบ quintile ทสงกวา และพฤตกรรมของตวแปรตางๆของ quintile ท 4 และ 5 เมอเทยบกบ quintile ทต ากวา

ส าหรบตวแปรอสระ (Independent Variables) ของทง 2 สมการ จะแยกออกเปนหมวดหลกๆ ดงน (1) ตวแปรดานภาวะสงคมของครวเรอน เชน เพศ อาย ระดบการศกษา สถานะภาพการสมรสของหวหนาครวเรอน เปนตน (2) ตวแปรดานภมศาสตร เชน ภาคและพนทต งของครวเรอน เปนตน (3) ตวแปรดานนโยบายของภาครฐ (ใชเฉพาะสมการท 1) เชน ประวตการไดรบทนการศกษาหรอสนเชอใหกยมเพอการศกษาของครวเรอนประวตการไดรบการสนบสนนจากโครงการของรฐของครวเรอน และประวตการกยมจากเงนกองทนหมบาน เปนตน (4) ตวแปรการกระจายรายไดครวเรอน (ใชเฉพาะในสมการท 1) ไดแก quintile ท 1 2 4 และ 5 เทยบกบ quintile ท 3 และ (5) ตวแปรดานวตถประสงคของการกยมและลกษณะของหน (นอก/ในระบบ) (ใชเฉพาะในสมการท 2) เชน เพอการอปโภคบรโภค เพอการลงทน หรอเพอการเกษตร เปนตน โดยตวแปรตาม (Independent variables) มรายละเอยด ดงน

(1) ตวแปรดานภาวะสงคมของครวเรอน SEXHH แทนเพศของหวหนาครวเรอน เปนตวแปรหน (Dummy Variable) จ าแนกออกเปน 2

ลกษณะ โดยให SEXHH = 1 (เพศชาย) และ SEXHH = 0 (เพศหญง) AGEHH แทนอายหวหนาครวเรอน (ป) เปนตวแปรเชงปรมาณ (Quantitative Variable) MARRIED แทนสถานะการสมรสของหวหนาครวเรอน เปนตวแปรหน (Dummy Variable)

จ าแนกออกเปน 2 ลกษณะ โดยให MARRIED = 1 (สถานะสมรส) และ MARRIED = 0 (สถานะอนๆ) WMEM แทนจ านวนผใชแรงงานในครวเรอน (คน) เปนตวแปรเชงปรมาณ BLOW แทนจ านวนสมาชกครวเรอนทมอายต ากวา 15 ป (คน) เปนตวแปรเชงปรมาณ OLDER แทนจ านวนสมาชกครวเรอนทมอายสงกวา 60 ป (คน) เปนตวแปรเชงปรมาณ PRI แทนการศกษาของหวหนาครวเรอนทอยในระดบประถมศกษาเปนตวแปรหน (Dummy

Variable) จ าแนกออกเปน 2 ลกษณะ โดยให PRI = 1 (ระดบประถมศกษา) และ PRI = 0 (ระดบมหาวทยาลย)

30

SEC แทนการศกษาของหวหนาครวเรอนทอยในระดบมธยมศกษาเปนตวแปรหน (Dummy Variable) จ าแนกออกเปน 2 ลกษณะ โดยให SEC = 1 (ระดบมธยมศกษา) และ SEC = 0 (ระดบมหาวทยาลย)

(2) ตวแปรดานภมศาสตร CENTRAL แทนถนทอยของครวเรอนทอยในภาคกลาง เปนตวแปรหน (Dummy Variable)

จ าแนกออกเปน 2 ลกษณะ โดยให CENTRAL = 1 (ถนทอยของครวเรอนอยในภาคกลาง) และ SEC = 0 (กรงเทพฯ และปรมณฑล)

NORTH แทนถนทอยของครวเรอนทอยในภาคเหนอ เปนตวแปรหน (Dummy Variable) จ าแนกออกเปน 2 ลกษณะ โดยให NORTH = 1 (ถนทอยของครวเรอนอยในภาคเหนอ) และ NORTH = 0 (กรงเทพฯและปรมณฑล)

NEAST แทนถนทอยของครวเรอนทอยในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เปนตวแปรหน (Dummy Variable) จ าแนกออกเปน 2 ลกษณะ โดยให NEAST = 1 (ถนทอยของครวเรอนอยในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ) และ NEAST = 0 (กรงเทพฯ และปรมณฑล)

SOUTH แทนถนทอยของครวเรอนทอยในภาคใต เปนตวแปรหน (Dummy Variable) จ าแนกออกเปน 2 ลกษณะ โดยให SOUTH = 1 (ถนทอยของครวเรอนอยในภาคใต) และ SOUTH = 0 (กรงเทพฯ และปรมณฑล)

RURAL แทนลกษณะความเปนเมองและชนบททครวเรอนอาศย เปนตวแปรหน (Dummy Variable) จ าแนกออกเปน 2 ลกษณะ โดยให RURAL = 1 (ครวเรอนอาศยอยในเขตชนบท) และ RURAL = 0 (ครวเรอนอาศยอยในเขตเมอง)

(3) ตวแปรดานนโยบายของภาครฐ

EDUGOV แทนประวตการไดรบทนการศกษาหรอสนเชอใหกยมเพอการศกษา เปนตวแปรหน (Dummy Variable) จ าแนกออกเปน 2 ลกษณะ โดยให EDUGOV = 1 (ไดรบ) และ EDUGOV = 0 (ไมไดรบ)

PROGOV แทนประวตการไดรบการสนบสนนจากโครงการของรฐ เปนตวแปรหน (Dummy Variable) จ าแนกออกเปน 2 ลกษณะ โดยให PROGOV = 1 (ไดรบ) และ PROGOV = 0 (ไมไดรบ)

VFUND แทนประวตการกยมจากเงนกองทนหมบาน (VFUND) เปนตวแปรหน (Dummy Variable) จ าแนกออกเปน 2 ลกษณะ โดยให VFUND = 1 (ไดรบ) และ VFUND = 0 (ไมไดรบ)

31

(4) ตวแปรการกระจายรายไดครวเรอน QUIN1 แทนครวเรอนทมระดบรายไดอยในกลมรอยละ 20 ท 1 (หรอครวเรอนทจนทสด) เปนตว

แปรหน (Dummy Variable) จ าแนกออกเปน 2 ลกษณะ โดยให QUIN1 = 1 (รายไดครวเรอนอยในกลม Quintile 1) และ QUIN1= 0 (รายไดครวเรอนอยในกลม Quintile ท 3)

QUIN2 แทนครวเรอนทมระดบรายไดอยในกลมรอยละ 20 ท 2 เปนตวแปรหน (Dummy Variable) จ าแนกออกเปน 2 ลกษณะ โดยให QUIN2 = 1 (รายไดของครวเรอนอยในกลม Quintile 2) และ QUIN2 = 0 (รายไดครวเรอนอยในกลม Quintile ท 3)

QUIN4 แทนครวเรอนทมระดบรายไดอยในกลมรอยละ 20 ท 4 เปนตวแปรหน (Dummy Variable) จ าแนกออกเปน 2 ลกษณะ โดยให QUIN4 = 1 (รายไดของครวเรอนอยในกลม Quintile 4) และ QUIN4 = 0 (รายไดครวเรอนอยในกลม Quintile ท 3)

QUIN5 แทนครวเรอนทมระดบรายไดอยในกลมรอยละ 20 ท 5 (หรอครวเรอนทรวยทสด) เปนตวแปรหน (Dummy Variable) จ าแนกออกเปน 2 ลกษณะ โดยให QUIN5 = 1 (รายไดของครวเรอนอยในกลม Quintile 5) และ QUIN5 = 0 (รายไดครวเรอนอยในกลม Quintile ท 3)

(5) ตวแปรดานวตถประสงคของการกยมและลกษณะของหน (นอก/ในระบบ) DEDUC แทนวตถประสงคของการกยมเพอน าไปใชในการศกษาเปนตวแปรหน (Dummy

Variable) จ าแนกออกเปน 2 ลกษณะ โดยให DEDUC= 1 (กยมเพอการศกษา) และ DEDUC= 0 กยมเพอใชซอหรอเชาซอบานและ/หรอทดน)

DCONSUM แทนวตถประสงคของการกยมเพอน าไปใชในการบรโภคเปนตวแปรหน (Dummy Variable) จ าแนกออกเปน 2 ลกษณะ โดยให DCONSUM = 1 (กยมเพอการบรโภค) และ DCONSUM = 0 (กยมเพอใชซอหรอเชาซอบานและ/หรอทดน)

DBUSINES แทนวตถประสงคของการกยมเพอน าไปใชในการประกอบธรกจ เปนตวแปรหน (Dummy Variable) จ าแนกออกเปน 2 ลกษณะ โดยให DBUSINES = 1 (กยมเพอการประกอบธรกจ) และ DBUSINES = 0 (กยมเพอใชซอหรอเชาซอบานและ/หรอทดน)

DAGRI แทนวตถประสงคของการกยมเพอน าไปใชในการเกษตร เปนตวแปรหน (Dummy Variable) จ าแนกออกเปน 2 ลกษณะ โดยให DAGRI = 1 (กยมเพอการเกษตร) และ DAGRI = 0 (กยมเพอใชซอหรอเชาซอบานและ/หรอทดน)

DUMFOR แทนการกยมหนในระบบ เปนตวแปรหน (Dummy Variable) จ าแนกออกเปน 2 ลกษณะ โดยให DUMFOR = 1 (กยมนอกระบบ) และ DUMFOR = 0 (กยมในระบบ)

32

33

บทท 5 ฐานขอมลของแบบจ าลอง

ในสวนของการวเคราะหบทบาทของหนครวเรอนตอสถานะโครงสรางการกระจายรายไดของประเทศ

ไทยจะใชแบบจ าลองจลภาค (Micro-Simulation Model) ในการอธบายความสมพนธของตวแปรทส าคญตาง ๆ ของภาคครวเรอน รวมถงตวแปรเชงนโยบายของรฐบาลทมผลตอสภาวการณของหนครวเรอน โดยในการจดท าฐานขอมลทแสดงโครงสรางการกระจายรายไดของภาคครวเรอนในระบบเศรษฐกจของประเทศไทยส าหรบใชในการประเมนบทบาทและผลกระทบของหนครวเรอนและมาตรการภาครฐทส าคญในแบบจ าลองดงกลาวขางตน คณะผ วจ ยไดจดท าฐานขอมลจากการส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน (Socioeconomic Survey: SES) ประจ าป 2556 ของส านกงานสถตแหงชาต ซงมการรวบรวมขอมลทส าคญ ดานเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน เชน รายได คาใชจาย ภาวะหนสน ทรพยสน โครงสรางของสมาชกในครวเรอน ลกษณะทอยอาศย การยายถน และการสงเงน ตลอดจนการไดรบสวสดการ/ความชวยเหลอจากรฐ และการใชบรการของภาครฐ เปนตน

การส ารวจ SES ประจ าป 2556 ของส านกงานสถตแหงชาตนครอบคลมครวเรอนสวนบคคล ในทกจงหวดทวประเทศ ท งทอยในเขตเทศบาลและนอกเขตเทศบาล โดยยกเวน ครวเรอนทต ผแทนตางประเทศ และผอยอาศยในประเทศไทยชวคราว โดยส ารวจนเปนการส ารวจดวยตวอยาง (Sample Survey Method) ซงใชแผนสมตวอยางแบบ Stratified Two - Stage Sampling โดยก าหนดจงหวดเปนสตราตม (Stratum) รวมทงสน 77 สตราตม และในแตละสตราตม (ยกเวนกรงเทพมหานคร) ไดท าการแบงเปน 2 สตราตมยอยตามลกษณะการปกครอง คอ ในเขตเทศบาลและนอกเขตเทศบาล และจากแตละสตราตมยอยหรอแตละเขตปกครองมการเลอกเขตแจงนบ (Enumeration Area: EA) เปนตวอยางขนทหนง โดยการเลอกเขตแจงนบเปนอสระตอกน โดยใหความนาจะเปนในการเลอกเปนสดสวนกบจ านวนครวเรอนของเขตแจงนบและไดท าการเลอกครวเรอนสวนบคคลเปนตวอยางขนทสองจากครวเรอนสวนบคคลทงสนในบญชรายชอครวเรอน ซงไดจากการนบจดในแตละเขตแจงนบตวอยาง แลวจดเรยงรายชอครวเรอนสวนบคคลใหมตามขนาดของครวเรอนและประเภทครวเรอนเชงเศรษฐกจ ซงก าหนดตามอาชพทกอใหเกดรายไดสงสดในครวเรอนกอนท าการเลอกครวเรอนตวอยางดวยวธการสมแบบมระบบ โดยในเขตเทศบาลจะเลอก 15 ครวเรอนตวอยางตอ 1 เขตแจงนบ ขณะทนอกเขตเทศบาลจะเลอก 10 ครวเรอนตวอยางตอ 1 เขตแจงนบ ท าใหทวประเทศมจ านวนครวเรอนตวอยางรวมทงสน 52,000 ครวเรอน และใชวธการทางสถตในการประมาณคาจ านวนครวเรอนทวทงประเทศ จ านวน 20,167,519 ครวเรอน

ท งน ขอมลทเกบรวบรวมประกอบดวย 1) แบบส ารวจสมาชกและการใชจายของครวเรอน ซงมรายการขอมลเกยวกบ 1.1) สมาชกของครวเรอน 1.2) ลกษณะทอยอาศย 1.3) คาใชจายสนคาและบรการ และ 1.4) คาใชจายอาหาร เครองดม และยาสบ และ 2) แบบส ารวจรายไดของครวเรอน ซงมรายการขอมล

34

เกยวกบ 2.1) รายไดจากการท างานโดยไดรบคาจางและเงนเดอน 2.2) รายไดจากการประกอบธรกจ อตสาหกรรม หรอวชาชพทไมใชการเกษตร 2.3) รายไดจากการประกอบการเกษตร 2.4) รายไดจากแหลงอนๆ ทไมใชจากการท างาน 2.5) ทรพยสนและหนสนของครวเรอน และ 2.6) การยายถนและการสงเงน

5.1 ขอมลพนฐาน ฐานขอมลเศรษฐสงคมจากแบบส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนของส านกงานสถต

แหงชาตประจ าป 2556 แสดงขอมลพนฐานเกยวกบครวเรอน จ านวน 20,167,519 ครวเรอน ดงน (1) ส าหรบลกษณะทวไปของครวเรอน พบวา อายเฉลยของหวหนาครวเรอนอยท 53 ป ขณะทม

จ านวนผใชแรงงานในครวเรอนหรอผมรายไดเฉลย จ านวน 1.77 คน และครวเรอนโดยเฉลยประกอบดวยจ านวนสมาชกในครวเรอนทมอายต ากวา 15 ป เฉลยจ านวน 1 คน และมผทมอายมากกวา 60 ป เฉลยจ านวน 1 คน (ตารางท 2)

ตารางท 2 ขอมลพนฐานของครวเรอน

คาต าสด คาสงสด คาเฉลย

คาเบยงเบนมาตรฐาน

อายหวหนาครวเรอน (ป) 10 99 53 15.10 จ านวนผใชแรงงานในครวเรอน (คน) 0 12 1.77 1.06 จ านวนสมาชกครวเรอนทอายต ากวา 15 ป (คน) 0 11 0.59 0.85 จ านวนสมาชกครวเรอนทอายสงกวา 60 ป (คน) 0 5 0.53 0.74

ทมา: แบบส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนของส านกงานสถตแหงชาตประจ าป 2556 (2) เมอพจารณาเพศของหวหนาครวเรอน พบวา ครวเรอนสวนใหญมหวหนาครวเรอนเปนเพศชาย

โดยมสดสวนอยทรอยละ 64.1 (ภาพท 15) และหากพจารณาในรายละเอยดเกยวกบอายของหวหนาครวเรอน จะพบวาครวเรอนสวนใหญมหวหนาครวเรอนในชวงอายตงแต 40 ป จนถง 69 ป ทงน มครวเรอนทมหวหนาครวเรอนทมอายมากกวา 60 ปถงรอยละ 32 แสดงใหเหนถงปญหาสงคมผสงอายทประเทศไทยก าลงเผชญอย (ภาพท 16)

35

ภาพท 15 เพศของหวหนาครวเรอนของกลมตวอยาง

ทมา: แบบส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนของส านกงานสถตแหงชาตประจ าป 2556

ภาพท 16 อายของกลมตวอยาง

ทมา: แบบส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนของส านกงานสถตแหงชาตประจ าป 2556

(3) ในดานรายได คาใชจาย และหนสนของครวเรอน พบวา ครวเรอนมรายไดเฉลยตอปอยท 305,061 บาท ขณะทรายจายครวเรอนเฉลยตอปอยท 228,737 บาท มหนคงคางเฉลย 163,087 บาท ซงหากเปรยบเทยบเปนสดสวนหนตอรายไดครวเรอนพบวา ครวเรอนมหนเฉลยเปนสดสวนรอยละ 46.6 ของรายได ทงน มครวเรอนทมสดสวนหนตอรายไดสงถงรอยละ 363 (ตารางท 3)

Male 64.1%

Female 35.9%

ไมเกน 19 ป 0.7%

20-29 ป 5.9%

30-39 ป 13.0%

40-49 ป 22.9%

50-59 ป 25.4%

60-69 ป 17.6%

70 ปขนไป 14.4%

36

ตารางท 3 ลกษณะหนและรายไดของกลมตวอยาง

คาต าสด คาสงสด คาเฉลย

คาเบยงเบนมาตรฐาน

รายไดครวเรอนเฉลยตอป (บาท) 0 106,000,000 305,061 592,636 รายจายครวเรอนเฉลยตอป (บาท) 12,216 4,783,212 228,737 207,494 หนครวเรอนคงคาง ณ เวลาส ารวจ (บาท) 0 91,000,000 163,087 569,202 สดสวนหนตอรายไดครวเรอนเฉลยตอป (เทา) 0 363% 46.6% 3.17

ทมา: แบบส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนของส านกงานสถตแหงชาตประจ าป 2556

(4) หากพจารณาถงการศกษาของหวหนาครวเรอน พบวา ครวเรอนสวนใหญมหวหนาครวเรอนทมการศกษาอยในระดบประถมศกษา ซงมสดสวนสงถงรอยละ 61.4 ของจ านวนประชากรทงหมด (ภาพท 17)

ภาพท 17 ระดบการศกษาของกลมตวอยาง

ทมา: แบบส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนของส านกงานสถตแหงชาตประจ าป 2556 (5) เมอพจารณาจากถนทอย พบวา ครวเรอนสวนใหญของประเทศอยในสงคมชนบท (ภาพท 18)

โดยมสดสวนสงถงรอยละ 63.9 ขณะทจ านวนประชากรทอาศยอยในตวเมองมสดสวนรอยละ 36.1 และ เมอแบงถนทอยตามภมภาค พบวา ประชากรสวนใหญอาศยอยในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ โดยมสดสวนอยทรอยละ 32 รองลงมาไดแก ภาคกลาง (ยกเวน กรงเทพมหานคร) ทมสดสวนรอยละ 24.7 (ภาพท 19)

กอนประถมศกษา 5.9%

ประถมศกษา 61.4%

มธยมตน 9.2%

มธยมปลาย 10.4%

อนปรญญา 3.0%

ปรญญาตร 8.8%

ปรญญาโท 1.3%

ปรญญาเอก 0.1%

37

ภาพท 18 ถนทอยของกลมตวอยาง (เขตเทศบาล/นอกเขตเทศบาล)

ทมา: แบบส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนของส านกงานสถตแหงชาตประจ าป 2556

ภาพท 19 ถนทอยของกลมตวอยาง (ภมภาค)

ทมา: แบบส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนของส านกงานสถตแหงชาตประจ าป 2556

5.2 ขอมลเกยวกบหนครวเรอน

(1) ในการพจารณาขอมลจาก 20,167,519 ครวเรอน พบวา เปนครวเรอนทมหน 10,846,286 ครวเรอน คดเปนสดสวนรอยละ 54 ของครวเรอนทงหมด และเปนครวเรอนทไมมหน 9,321,233 ครวเรอน คดเปนสดสวนรอยละ 46 ของครวเรอนทงหมด (ภาพท 20) โดยครวเรอนทมหนมยอดหนเฉลย 163,087 บาท

ภาพท 20 สดสวนการเปนหนของครวเรอนไทย

ทมา: แบบส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนของส านกงานสถตแหงชาตประจ าป 2556

Rural area 63.9%

Municipal area

36.1%

Bangkok 9.7%

Central(ex Bkk)

24.7%

North 19.6%

Northeast 32.4%

South 13.7%

มหน 54%

ไมมหน 46%

38

(2) เมอเปรยบเทยบสดสวนของรายไดและรายจายกบการกอหน พบวา ครวเรอนทมหนโดยเฉลย จะมรายได คาใชจาย และรายไดสทธสงกวาครวเรอนทไมมหน โดยครวเรอนทไมมหนมรายไดตอปเฉลย อยท 255,082 บาท และมรายจายตอปเฉลยอยท 189,057 บาท คดเปนรายไดสทธเฉลย 66,025 บาท ขณะทครวเรอนทมหนมรายไดตอปเฉลยอยท 348,012 บาท และมรายจายตอปเฉลยอยท 262,837 บาท คดเปนรายไดสทธ 85,174 บาท อยางไรกตาม เมอเทยบเปนสดสวนรายไดตอรายจายจะมสดสวนใกลเคยงกน โดยครวเรอนทไมมหนมสดสวนรายไดตอรายจายอยท 1.35 เทา ขณะทครวเรอนทมหนมสดสวนรายไดตอรายจายอยท 1.32 เทา (ภาพท 21)

ภาพท 21 รายไดและรายจายของครวเรอน จ าแนกตามการเปนหน

ทมา: แบบส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนของส านกงานสถตแหงชาตประจ าป 2556 (3) ส าหรบครวเรอนทมการกอหน พบวา ครวเรอนสวนใหญใชแหลงเงนกในระบบ โดยจาก

จ านวนครวเรอนทงหมด 10.8 ลานครวเรอน มครวเรอนทมหนนอกระบบเพยง 897,514 ครวเรอน หรอรอยละ 8.3 ของครวเรอนทงหมด (ภาพท 22)

ภาพท 22 สดสวนของครวเรอนทกเงนจากเจาหนในระบบและเจาหนนอกระบบ

ทมา: แบบส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนของส านกงานสถตแหงชาตประจ าป 2556

255,082

348,012

189,057

262,838

0

100,000

200,000

300,000

400,000

ครวเรอนทไมมหน ครวเรอนทมหน

บำท

รายไดครวเรอนเ ลยตอป รายจายครวเรอนเ ลยตอป

Formal debt 92%

Informal debt 8%

39

(4) ครวเรอนทไมมหนนอกระบบ (มหนในระบบอยางเดยว) จะมทงรายได รายจาย และยอดหน สงกวาครวเรอนทมหนนอกระบบ (อาจมทงหนในและนอกระบบ หรอมเพยงหนนอกระบบอยางเดยว) อกทงครวเรอนทไมมหนนอกระบบยงมสดสวนยอดหนตอรายไดสงกวา โดยครวเรอนทไมมการกอหนนอกระบบ มรายไดเฉลยตอป 354,988 มรายจายเฉลยตอป 265,728 บาท และมยอดหนเฉลย 315,994 บาท คดเปนรายไดสทธ 88,360 บาท สดสวนรายไดตอรายจาย 1.3 เทา และสดสวนหนตอรายไดรอยละ 89 ขณะทครวเรอนทมหนนอกระบบมรายไดเฉลยตอป 281,083 มรายจายเฉลยตอป 230,993 บาท และมหนเฉลยตอป 162,791 บาท คดเปนรายไดสทธ 50,090 บาท สดสวนรายไดตอรายจาย 1.2 เทา และสดสวนหนตอรายไดรอยละ 58 (ภาพท 23)

ภาพท 23 รายไดและรายจายของครวเรอน จ าแนกตามประเภทของหน

ทมา: แบบส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนของส านกงานสถตแหงชาตประจ าป 2556

(5) หากพจารณาการกอหนรวมตามสดสวนการกอหนตอรายไดครวเรอนตอป พบวา ครวเรอน

สวนใหญมสดสวนหนตอรายไดตงแตรอยละ 0-20 โดยมจ านวน 3,478,603 ครวเรอน หรอคดเปนรอยละ 32.2 ของจ านวนครวเรอนทมหนท งหมด รองลงมาคอครวเรอนทมสดสวนหนตอรายไดมากกวารอยละ 100 โดยมจ านวน 2,661,433 ครวเรอน หรอคดเปนรอยละ 24.6 ของจ านวนครวเรอนทมหน (ภาพท 24)

354,089

281,084265,729230,993

315,995

162,791

0

100,000

200,000

300,000

400,000

ครวเรอนทไมมหนนอกระบบ ครวเรอนทมหนนอกระบบ

บำท

รายไดครวเรอนเ ลยตอป รายจายครวเรอนเ ลยตอป หนรวม

40

ภาพท 24 ระดบความเปนหนของครวเรอนไทย

ทมา: แบบส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนของส านกงานสถตแหงชาตประจ าป 2556 (6) หากพจารณาการกอหนกบเพศของหวหนาครวเรอนพบวา ครวเรอนทมหวหนาครวเรอนเปนชาย

จะมโอกาสทจะมการกอหนมากกวาครวเรอนทมหวหนาครวเรอนเปนหญง โดยครวเรอนทมหวหนาครวเรอน เปนชายและมหน คดเปนรอยละ 57 ของครวเรอนทมหวหนาครวเรอนเปนชายทงหมด ขณะทครวเรอนทมหวหนาครวเรอนเปนหญงและมหนคดเปนรอยละ 47 ของครวเรอนทมหวหนาครวเรอนเปนหญงท งหมด (ภาพท 25)

ภาพท 25 เพศของหวหนาครวเรอนและการมหน

ทมา: แบบส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนของส านกงานสถตแหงชาตประจ าป 2556

(7) นอกจากน เมอพจารณาการกระจายของระดบหนตอรายไดของครวเรอนตามเพศของหวหนา

ครวเรอน พบวา การกระจายของระดบหนตอรายไดจะมรปแบบใกลเคยงกน แตครวเรอนทมหวหนาครวเรอนเปนหญงจะมการกระจายตวอยในกลมทมหนในระดบต ามากกวา คอมสดสวนครวเรอนทมหนตอรายได ไมเกนรอยละ 20 มากกวาครวเรอนทมหวหนาครวเรอนเพศชาย โดยครวเรอนทมหวหนาครวเรอนเปนชาย 2,291,525 ครวเรอน หรอรอยละ 30.9 ของครวเรอนทมหวหนาครวเรอนเปนชายทงหมด มสดสวนหน ตอรายไดตงแตรอยละ 0-20 ขณะท ครวเรอนทมหวหนาครวเรอนเปนหญง 1,187,078 ครวเรอน หรอรอยละ 35.0 ของครวเรอนทมหวหนาครวเรอนเปนหญงทงหมด มสดสวนหนตอรายไดตงแตรอยละ 0-20

32.2%

18.5% 10.7%

7.8%

6.2%

24.6% 0-20% 20%-40% 40%-60% 60%-80% 80%-100% >100%

สดสวนหนตอรำยได

57% 47%

43% 53%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

120%

male female

ไมมหน

มหน

41

ส าหรบครวเรอนทมระดบหนสง คอ มสดสวนหนตอรายไดมากกวารอยละ 100 จะพบวา ครวเรอนทมหวหนาครวเรอนเปนชายจะมการกระจายตวอยในกลมนมากกวา โดยครวเรอนทหวหนาครวเรอนเปนชาย 1,881,214 ครวเรอน หรอรอยละ 25.4 ของครวเรอนทมหวหนาครวเรอนเปนชายทงหมด จะมสดสวนหนตอรายไดมากกวารอยละ 100 ขณะทครวเรอนทมหวหนาครวเรอนเปนเพศหญงเพยง 780,219 ครวเรอน หรอรอยละ 23.0 ของครวเรอนทมหวหนาครวเรอนเปนหญงทงหมด ทมสดสวนหนตอรายไดมากกวารอยละ 100 (ภาพท 26)

ภาพท 26 ระดบความเปนหนของครวเรอนไทย จ าแนกตามเพศของหวหนาครวเรอน

ทมา: แบบส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนของส านกงานสถตแหงชาตประจ าป 2556

(8) หากพจารณาการมหนตามระดบอายของหวหนาครวเรอน พบวา ครวเรอนทมหวหนาครวเรอนในชวงอาย 40-49 ป และชวงอาย 50-59 ป จะมสดสวนของครวเรอนทมหนมากกวาครวเรอนในกลมชวงอายอน ๆ โดยทงสองกลมอายมครวเรอนทมหนคดเปนรอยละ 63 ของจ านวนครวเรอนในชวงอายเดยวกน ขณะทในชวงอายอน ๆ จะมสดสวนของครวเรอนทมหนนอยกวา (ภาพท 27)

ภาพท 27 อายของหวหนาครวเรอนและการมหน

ทมา: แบบส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนของส านกงานสถตแหงชาตประจ าป 2556

30.9% 35.0%

18.5%18.6%

11.0%10.0%

7.8%7.6%

6.4% 5.8%

25.4% 23.0%

หวหนาครวเรอนเพศชาย หวหนาครวเรอนเพศหญง

100%

80%-100%

60%-80%

40%-60%

20%-40%

0-20%

สดสวนหนตอรำยได

16% 34%

54% 63% 63% 50%

35%

84% 66%

46% 37% 37% 50%

65%

<=19 ป 20-29 ป 30-39 ป 40-49 ป 50-59 ป 60-69 ป 70 ป

no debt

debt

42

(9) หากพจารณาสดสวนหนตอรายไดครวเรอนตามอายหวหนาครวเรอน พบวา ในทกกลมอายจะมสดสวนของครวเรอนทมระดบหนตอรายไดไมเกนรอยละ 20 เปนสดสวนมากทสด อยางไรกตาม กลมวยท างาน ไดแก กลมอาย 20-29 กลมอาย 30-39 ป กลมอาย 40-49 ป และกลมอาย 50-59 ป จะมสดสวนของครวเรอนทมระดบหนตอรายไดสง (มหนตอรายไดมากกวารอยละ 60) มากกวากลมอายอนๆ (ภาพท 28)

ภาพท 28 ระดบความเปนหนของครวเรอนไทย จ าแนกตามกลมอาย

ทมา: แบบส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนของส านกงานสถตแหงชาตประจ าป 2556

(10) หากพจารณาตามระดบการศกษาของหวหนาครวเรอน พบวา ครวเรอนทหวหนาครวเรอนทม

การศกษาในระดบต าจะมระดบหนตอรายไดต ากวาครวเรอนทมการศกษาในระดบทสงกวา โดยครวเรอน ทหวหนาครอบครวมการศกษาในระดบกอนประถมศกษาและประถมศกษาจะอยในกลมทมสดสวนหน ตอรายไดในชวงรอยละ 0-20 มากทสด โดยมสดสวนรอยละ 38.7 และรอยละ 36.0 ตามล าดบ ขณะทครวเรอนทมการศกษาระดบปรญญาเอกทมหนสวนใหญจะมสดสวนหนตอรายไดมากกวารอยละ 100 ในสดสวนทสงถงรอยละ 59.4 (ภาพท 29) แสดงใหเหนวาสดสวนหนตอรายไดและระดบการศกษาของหวหนาครวเรอนมความสมพนธในทศทางเดยวกน จงอาจสรปในเบองตนไดวาระดบการศกษาของหวหนาครวเรอนทสงขนสงผลใหครวเรอนสามารถเขาถงสนเชอไดในสดสวนทมากกวา

39.6% 35.0% 34.5% 30.6% 29.5% 34.9% 36.2%

18.3%16.5% 15.0% 17.8% 19.2%

20.7% 20.4%

11.6%

8.7% 8.9% 10.8% 11.7%10.4% 11.0%

6.6%

8.8% 6.9% 7.3% 8.2%8.4% 7.4%

6.7%5.6%

5.8% 6.8% 6.3%5.3% 6.4%

17.3%25.5% 29.0% 26.6% 25.1% 20.3% 18.6%

ไมเกน19 ป 20-29 ป 30-39 ป 40-49 ป 50-59 ป 60-69 ป 70 ปขนไป

100%

80%-100%

60%-80%

40%-60%

20%-40%

0-20%

สดสวนหนตอรำยได

43

ภาพท 29 ระดบความเปนหนของครวเรอนไทย จ าแนกตามระดบการศกษา

ทมา: แบบส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนของส านกงานสถตแหงชาตประจ าป 2556 (11) หากพจารณาตามภมภาคของครวเรอนพบวา ในแตละภมภาคมลกษณะการกระจายตวของ

สดสวนหนตอรายไดทใกลเคยงกน โดยครวเรอนในกรงเทพมหานครจะกระจกตวอยในกลมทมสดสวนหนตอรายไดสงสด (มากกวารอยละ 100) และในกลมทมสดสวนหนตอรายไดต าทสด (ไมเกนรอยละ 20) มากกวาครวเรอนในภมภาคอน ๆ แสดงใหเหนวา ในกรงเทพมหานครมความแตกตางของการเขาถงสนเชอมากกวาภมภาคอนๆ โดยจะกระจกตวอยในกลมทเขาถงสนเชอมากทสดและครวเรอนทเขาถงสนเชอนอยทสด (ภาพท 30)

ภาพท 30 ระดบความเปนหนของครวเรอนไทย จ าแนกตามภมภาค

ทมา: แบบส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนของส านกงานสถตแหงชาตประจ าป 2556

(12) หากพจารณาตามลกษณะความเปนเมองและชนบทพบวา ครวเรอนทอาศยอยในชนบท

จะกระจกตวอยในกลมทระดบหนตอรายไดต า (ไมเกนรอยละ 40) มากกวาครวเรอนทอาศยอยในเขตเมอง โดยครวเรอนในเขตชนบททมหนตอรายไดไมเกนรอยละ 40 มสดสวนรอยละ 52.3 ขณะทครวเรอนในเขต

38.7% 36.0% 33.6% 28.0% 25.2%11.4% 10.0%

3.1%

24.0%20.7% 18.5%

13.9% 12.6%

9.4% 9.7%30.6%

10.9%

11.1%9.4%

10.6% 8.3%

10.0% 8.7%

0.0%

6.6%

7.3%8.3%

9.5% 10.0%8.6% 6.6%

0.0%

5.8%

5.6%6.0% 8.1% 6.7%

8.1% 6.9%

6.9%

17.3%25.5% 29.0% 26.6% 25.1% 20.3% 18.6%

59.4%

กอนประถมศกษา ประถมศกษา มธยมตน มธยมปลาย อนปรญญา ปรญญาตร ปรญญาโท ปรญญาเอก

100%

80%-100%

60%-80%

40%-60%

20%-40%

0-20%

สดสวนหนตอรำยได

28.9% 34.3% 30.6% 31.2% 36.6%

17.7%15.6% 19.8% 20.2%

16.4%

10.7%10.0% 11.7% 11.0% 9.1%

7.5% 7.6% 7.5% 8.1% 7.5%5.7%6.3% 6.5% 6.1% 6.1%

29.5% 26.2% 23.9% 23.4% 24.3%

Bangkok Central(ex Bkk) North Northeast South

100%

80%-100%

60%-80%

40%-60%

20%-40%

0-20%

สดสวนหนตอรำยได

44

เมองทมหนตอรายไดไมเกนรอยละ 40 มสดสวนเพยงรอยละ 47 ในทางตรงกนขาม ครวเรอนในเขตเมองจะมการกระจกตวอยในกลมระดบหนสงสด (มากกวารอยละ 100) มากกวาครวเรอนในชนบทอยางเหนไดชด โดยมสดสวนรอยละ 28.8 และรอยละ 22.9 ตามล าดบ (ภาพท 31) จงอาจสรปในเบองตนไดวา ครวเรอนในเขตเมองมศกยภาพในการกยมเงนทมยอดสนเชอสงมากกวาครวเรอนในเขตชนบท

ภาพท 31 ระดบความเปนหนของครวเรอนไทย จ าแนกตามความเปนเมองและชนบท

ทมา: แบบส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนของส านกงานสถตแหงชาตประจ าป 2556

(13) หากพจารณาตามแหลงสนเชอ (ในระบบ/นอกระบบ) พบวา ครวเรอนทมหนในระบบ

อยางเดยวจะกระจกอยในกลมทมหนตอรายไดสงทสด (มากกวารอยละ 100) มากกวาครวเรอนทตองพงพาแหลงเงนกนอกระบบอยางเหนไดชด โดยมสดสวนรอยละ 25.3 และ 17.1 ตามล าดบ ในทางกลบกน ครวเรอนทมหนนอกระบบจะกระจกอยในกลมทมระดบหนต า (ไมเกนรอยละ 20) มากกวาครวเรอนทไมมหนนอกระบบอยางเหนไดชด โดยมสดสวนรอยละ 44.7 และ รอยละ 31.1 (ภาพท 32) จงอาจสรปในเบองตนไดวา ครวเรอนทพงพาหนนอกระบบจะกยมในวงเงนเลกๆ ขณะทครวเรอนทพงพาหนในระบบจะมการกยมในวงเงนขนาดใหญมากกวา

32.7% 31.0%

19.6%16.0%

10.9%10.1%

7.7%8.0%

6.3%6.0%

22.9%28.8%

Rural area Municipal area

100%

80%-100%

60%-80%

40%-60%

20%-40%

0-20%

สดสวนหนตอรำยได

45

ภาพท 32 ระดบความเปนหนของครวเรอนไทย จ าแนกตามประเภทของหน

ทมา: แบบส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนของส านกงานสถตแหงชาตประจ าป 2556

(14) หากพจารณาในดานวตถประสงคของการกอหนและแหลงหน พบวา การกเพอซอเชาบานหรอ

ทดน และการอปโภค จะใชแหลงเงนกในระบบมากกวาสนเชอเพอวตถประสงคอนๆ โดยมสดสวนหน ในระบบรอยละ 80 และรอยละ 82 ตามล าดบ ขณะทสนเชอเพอการเกษตร สนเชอเพอการศกษา สนเชอธรกจ และสนเชออน ๆ มสดสวนของการใชแหลงเงนกนอกระบบมากขน โดยมสดสวนรอยละ 42 รอยละ 35 รอยละ 32 และรอยละ 47 ตามล าดบ (ภาพท 33) จงอาจสรปไดวาวตถประสงคของการกอหนมผลมากตอการเขาถงสนเชอในระบบ

ภาพท 33 วตถประสงคของการกอหน จ าแนกตามประเภทของหน

ทมา: แบบส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนของส านกงานสถตแหงชาตประจ าป 2556

31.1%44.7%

18.6%

18.3%10.8%

9.4%8.0%

5.6%6.3%

4.8%25.3%

17.1%

Formal debt Informaldebt

100%

80%-100%

60%-80%

40%-60%

20%-40%

0-20%

สดสวนหนตอรำยได

82% 80%68% 65%

58% 53%

18% 20%32% 35%

42% 47%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

อปโ ค อเชาบาน ทดน ธรกจ การศกษา เกษตร อน

หน นระบบ หนนอกระบบ

46

5.3 ขอมลเกยวกบการกระจายรายได

(1) จากฐานขอมลเศรษฐสงคมจากแบบส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนของส านกงานสถตแหงชาตประจ าป 2556 พบวา รายไดครวเรอนเฉลยตอปเทากบ 305,061 บาท โดยกลมคนจนทสดมรายไดครวเรอนเฉลยตอปเทากบ 71,691 บาท หรอคดเปนรอยละ 23.5 ของรายไดครวเรอนเฉลยตอป ขณะทกลมคนรวยทสดมรายไดครวเรอนเฉลยตอปเทากบ 805,201 บาท หรอคดเปน 2.6 เทาของรายไดครวเรอนเฉลยตอป และ คดเปน 11.2 เทาของรายไดครวเรอนของกลมคนจนทสด จากขอมลดงกลาวขางตนแสดงใหเหนถงปญหาการกระจายรายไดซงเปนสวนหนงของปญหาความเหลอมล าทางเศรษฐกจทประเทศไทยก าลงเผชญอยในปจจบน (ภาพท 34)

(2) ส าหรบรายจายครวเรอนเฉลยตอปเทากบ 228,737 บาท โดยกลมคนจนทสดมรายจายครวเรอนเฉลยตอปเทากบ 90,510 บาท หรอคดเปนรอยละ 39.6 ของรายจายครวเรอนเฉลยตอป และกลมคนจนทสดเปนเพยงกลมเดยวทมรายจายมากกวารายได ซงจะเปนผลใหคนกลมนตองกยมเพอการใชจายในการด ารงชวต จงท าใหเกดหนครวเรอนในกลมคนจนทสด ขณะทกลมคนรวยทสดมรายจายครวเรอนเฉลยตอปเทากบ 487,766 บาท หรอคดเปน 2.1 เทาของรายจายครวเรอนเฉลยตอป และคดเปน 5.4 เทาของรายจายครวเรอนของกลมคนจนทสด นอกจากน กลมคนตงแตกลมท 2 จนถงกลมท 5 มรายไดมากกวารายจาย แตมหนครวเรอน คงคางเฉลย ณ เวลาส ารวจมากกวากลมคนจนทสด จากขอมลดงกลาวสะทอนวาคนทกกลมยกเวนกลมคนจนทสดสามารถเขาถงบรการทางการเงนไดมากกวากลมคนจนทสด (ภาพท 34)

(3) หนครวเรอนคงคาง ณ เวลาส ารวจเฉลยครวเรอนละ 163,087 บาท โดยกลมคนจนทสดมหนครวเรอนคงคาง ณ เวลาส ารวจ เฉลยครวเรอนละ 29,700 บาท หรอคดเปนรอยละ 18.2 ของหนครวเรอนคงคางเฉลย ณ เวลาส ารวจ ขณะทกลมคนรวยทสดมหนครวเรอนคงคางเฉลย ณ เวลาส ารวจ เฉลยครวเรอนละ 528,370 บาท หรอคดเปน 3.2 เทาของหนครวเรอนคงคางเฉลย ณ เวลาส ารวจ และคดเปน 17.8 เทาของหนครวเรอนคงคางเฉลย ณ เวลาส ารวจของกลมคนจนทสด จากขอมลดงกลาวขางตนแสดงใหเหนวา กลมคนรวยมหนครวเรอนคงคางเฉลยมากกวากลมคนจน และเมอพจารณาสดสวนหนครวเรอนคงคางเฉลยตอรายไดเฉลยพบวา กลมคนรวยทสดมอตราสวนดงกลาวมากทสดทรอยละ 65.6 รองลงมา ไดแก กลมทส และกลมคนจนทสดทมหนครวเรอนคงคางเฉลยคดเปนรอยละ 47.7 และ 41.4 ของรายไดเฉลย เปนตน (ภาพท 34)

47

ภาพท 34 การกระจายรายไดของครวเรอนตามระดบรายไดเฉลยตอป หนครวเรอนคงคาง ณ เวลาส ารวจ และรายจายครวเรอนเฉลยตอป

ทมา: แบบส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนของส านกงานสถตแหงชาตประจ าป 2556

(4) ครวเรอนไทยมทงสน 20.2 ลานครวเรอน มหวหนาครวเรอนเปนเพศชายจ านวน 12.9 ลานครวเรอน หรอคดเปนรอยละ 64.1 ของจ านวนครวเรอนทงหมด และหวหนาครวเรอนเปนเพศหญงจ านวน 7.2 ลานครวเรอน หรอคดเปนรอยละ 35.9 ของจ านวนครวเรอนทงหมด โดยทกกลมมหวหนาครวเรอนเปนเพศชายมากกวาเพศหญง นอกจากน กลมครวเรอนทมรายไดเพมขนจะมสดสวนของหวหนาครวเรอนเปนเพศชายทเพมขน สะทอนจาก กลมคนจนทสดมหวหนาครวเรอนเปนเพศชายคดเปนรอยละ 55.9 ของจ านวนครวเรอน ขณะทกลมคนรวยทสด มหวหนาครวเรอนเปนเพศชายเพมเปนรอยละ 68.1 ของจ านวนครวเรอน (ภาพท 35)

ภาพท 35 การเปรยบเทยบกระจายรายไดของครวเรอนจ าแนกตามเพศของหวหนาครวเรอน

ทมา: แบบส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนของส านกงานสถตแหงชาตประจ าป 2556

71,691133,513

202,774

312,072

805,201

90,510

131,637 180,056

253,683

487,766

29,700 40,29968,051

148,987

528,37041.4%

30.2%33.6%

47.7%

65.6%

0.0%

10.0%

20.0%

30.0%

40.0%

50.0%

60.0%

70.0%

0

100,000

200,000

300,000

400,000

500,000

600,000

700,000

800,000

900,000

กลม 20% ท 1 (จนทสด) กลม 20% ท 2 กลม 20% ท 3 กลม 20% ท 4 กลม 20% ท 5 (รวยทสด)

(หนว

ย : บ

ำท)

รายไดครวเรอนเ ลยตอป รายจายครวเรอนเ ลยตอป หนครวเรอนคงคาง เวลาส ารวจ หนครวเรอนคงคางตอรายไดครวเรอนเ ลยตอป

55.9%63.3% 66.1% 67.3% 68.1%

44.1%36.7% 33.9% 32.7% 31.9%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

กลม 20% ท 1 (จนทสด) กลม 20% ท 2 กลม 20% ท 3 กลม 20% ท 4 กลม 20% ท 5 (รวยทสด)

หญง

ชาย

48

(5) หากพจารณาอายของหวหนาครวเรอนและระดบการศกษาของครวเรอนไทยพบวา กลมคนจนทสดมสดสวนของหวหนาครวเรอนทมอายตงแต 60 ปขนไปมากทสด และสดสวนของครวเรอนทมการศกษาต ากวาระดบมธยมศกษาตอนตนมากทสด ซงคดเปนรอยละ 49.1 และ 87.6 ของจ านวนครวเรอน ตามล าดบ ขณะทกลมคนรวยทสดมสดสวนของหวหนาครวเรอนทมอายเกน 60 ป และสดสวนของครวเรอนทมการศกษาต ากวาระดบมธยมศกษาตอนตนเพยงรอยละ 25.3 และ 40.9 ของจ านวนครวเรอน ตามล าดบ จากขอมลดงกลาวขางตนแสดงใหเหนวาคนรวยมภาระจากผสงอายทนอยกวาคนจน และมการศกษาทสงกวาคนจน (ภาพท 36 และภาพท 37)

ภาพท 36 การเปรยบเทยบกระจายรายไดของครวเรอนจ าแนกตามกลมอายของหวหนาครวเรอน

ทมา: แบบส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนของส านกงานสถตแหงชาตประจ าป 2556

ภาพท 37 การเปรยบเทยบกระจายรายไดของครวเรอนจ าแนกตามการศกษา

ทมา: แบบส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนของส านกงานสถตแหงชาตประจ าป 2556

5.1% 7.0% 8.2% 6.1% 3.1%

7.0%11.4%

15.3% 18.1%13.2%

14.8%

22.0%24.4% 26.3%

26.9%

22.3%

24.7%

24.9% 23.8%31.3%

22.5%

18.7%15.3% 15.4% 16.1%

26.6%15.3% 11.1% 10.0% 9.2%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

กลม 20% ท 1 (จนทสด) กลม 20% ท 2 กลม 20% ท 3 กลม 20% ท 4 กลม 20% ท 5 (รวยทสด)

70 ปขนไป

60-69 ป

50-59 ป

40-49 ป

30-39 ป

20-29 ป

ตงแต 19 ป ลงไป

13.0%6.8% 5.1% 2.9% 1.5%

74.6%

71.8%65.1%

56.2%

39.4%

4.5%

9.1%

10.6%

12.1%

9.6%

4.6%7.6%

11.1%

14.9%

13.5%

0.7% 1.6%2.8%

3.8%

6.3%

2.5% 3.1%5.2%

9.3%

23.8%

5.5%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

กลม 20% ท 1 (จนทสด) กลม 20% ท 2 กลม 20% ท 3 กลม 20% ท 4 กลม 20% ท 5 (รวยทสด)

ปรญญาเอก

ปรญญาโท

ปรญญาตร

อนปรญญา

มธยมปลาย

มธยมตน

ประถมศกษา

กอนประถมศกษา

49

(6) หากพจารณาภมล าเนาของครวเรอนไทยพบวา กลมคนจนทสดมภมล าเนาในภาคเหนอ และภาคตะวนออกเฉยงเหนอมากทสด และอยในชนบทมากทสด ซงคดเปนรอยละ 73.8 และ 76.3 ของจ านวนครวเรอน ตามล าดบ ขณะทกลมคนรวยทสดมภมล าเนาในภาคกลางและกรงเทพฯ มากทสด และอยในเขตเมอง ซงคดเปนรอยละ 52.1 และ 51.9 ของจ านวนครวเรอน ตามล าดบ จากขอมลดงกลาวขางตนแสดงใหเหนวา คนรวยจะอาศยอยในกรงเทพฯ และภาคกลาง ซงเปนบรเวณทใกลกบศนยกลางความเจรญของประเทศ และ จะอาศยอยในเขตเมอง ขณะทคนจนจะอาศยอยในภมภาค ซงคอนขางจะหางไกล และจะอาศยในชนบท (ภาพท 38 และภาพท 39)

ภาพท 38 การเปรยบเทยบกระจายรายไดของครวเรอนจ าแนกตามภมภาค

ทมา: แบบส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนของส านกงานสถตแหงชาตประจ าป 2556

2.3% 4.2% 7.2%12.1%

22.8%13.8%

20.9%

28.1%

31.2%

29.3%

28.9%

23.2%

18.9%

14.8%

12.2%

44.9% 40.0% 31.6% 25.7%19.5%

10.1% 11.7% 14.1% 16.3% 16.1%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

กลม 20% ท 1 (จนทสด) กลม 20% ท 2 กลม 20% ท 3 กลม 20% ท 4 กลม 20% ท 5 (รวยทสด)

าค ต

าคตะวนออกเ ยงเหนอ

าคเหนอ

าคกลาง

กรงเทพ

50

ภาพท 39 การเปรยบเทยบกระจายรายไดของครวเรอนจ าแนกตามชนบทและเขตเมอง

ทมา: แบบส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนของส านกงานสถตแหงชาตประจ าป 2556 (7) อยางไรกด โครงสรางของหนครวเรอนของประเทศไทยยงคงเปนหนในระบบ ซงคดเปนรอยละ

91.7 ของหนครวเรอนคงคาง โดยกลมคนรวยทสดเปนหนในระบบมากทสด คดเปนรอยละ 94.0 ของหนครวเรอนคงคางของกลมคนรวยทสด ขณะทมหนนอกระบบเพยงรอยละ 6.0 ของหนครวเรอนคงคางของกลมคนรวยทสด ขณะทกลมคนจนทสดเปนหนในระบบคดเปนรอยละ 90.3 ของหนครวเรอนคงคางของกลมคนจนทสด และมหนนอกระบบเพยงรอยละ 9.7 ของหนครวเรอนคงคางของกลมคนจนทสด จากขอมลดงกลาวสะทอนวากลมคนจนสามารถเขาถงบรการทางการเงนในระบบไดนอยกวาคนรวย ดงนน คนจนจงตองพงพาบรการทางการเงนนอกระบบ ซงจะมตนทนทางการเงนทสงกวาในระบบ (ภาพท 40)

ภาพท 40 การเปรยบเทยบกระจายรายไดของครวเรอนจ าแนกตามหนในระบบและนอกระบบ

ทมา: แบบส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนของส านกงานสถตแหงชาตประจ าป 2556

76.3% 71.8%65.2%

57.6%48.4%

23.7% 28.2%34.8%

42.4%51.6%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

กลม 20% ท 1 (จนทสด) กลม 20% ท 2 กลม 20% ท 3 กลม 20% ท 4 กลม 20% ท 5 (รวยทสด)

นเขตเมอง

ชนบท

90.3% 90.8% 90.0% 92.0% 94.0%

9.7% 9.2% 10.0% 8.0% 6.0%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

กลม 20% ท 1 (จนทสด) กลม 20% ท 2 กลม 20% ท 3 กลม 20% ท 4 กลม 20% ท 5 (รวยทสด)

หนนอกระบบ

หน นระบบ

51

5.4 ขอมลเกยวกบการกระจายรายไดและหนครวเรอน

จากขอมลพบวา กลมคนจนทสดมสดสวนหนครวเรอนนอยทสดคดเปนรอยละ 13.4 ของหนครวเรอน คงคาง และมสดสวนหนตอรายไดครวเรอนเฉลยตอปมากกวารอยละ 100 คดเปนรอยละ 26.3 ของหนครวเรอนคงคางของกลมคนจนทสด ขณะทกลมคนรวยทสดมสดสวนหนครวเรอนมากทสดคดเปนรอยละ 25.5 ของหนครวเรอนคงคาง และมสดสวนหนตอรายไดครวเรอนเฉลยตอปมากกวารอยละ 100 คดเปนเพยงรอยละ 34.6 ของหนครวเรอนคงคางของกลมคนรวยทสด จากขอมลดงกลาวขางตนแสดงใหเหนวาคนรวยสามารถเขาถง แหลงเงนทนไดมากกวาคนจน และสามารถกอหนไดมากกวารายไดทมอย จงท าใหชวงวางของรายไดระหวาง คนรวยและคนจนเพมขน และน าไปสปญหาการกระจายได ขณะเดยวกนการทคนรวยสามารถเขาถงแหลงเงนทนไดงายกวา สงผลใหคนรวยกอหนไดมากกวา ดงนน คนรวยจงมสวนส าคญในการท าใหเกดปญหาหนครวเรอนในปจจบน (ภาพท 41)

ภาพท 41 การเปรยบเทยบกระจายรายไดของครวเรอนและหนครวเรอน

ทมา: แบบส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนของส านกงานสถตแหงชาตประจ าป 2556

24.7%

37.3% 41.2%35.4%

22.4%

23.1%

22.7%19.3%

16.5%

14.3%

11.3%

10.9% 10.5%

10.3%

10.7%

7.7%

7.4% 5.6%

7.7%

9.8%

6.9%

5.2% 5.4%

5.1%

8.1%

26.3%16.5% 18.0%

25.0%34.6%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

กลม 20% ท 1 (จนทสด) กลม 20% ท 2 กลม 20% ท 3 กลม 20% ท 4 กลม 20% ท 5 (รวยทสด)

มากกวา 100%

81%-100%

61%-80%

41%-60%

21%-40%

นอยกวา 20%

52

5.5 บทสรปของฐานขอมล

การจดท าฐานขอมลทแสดงโครงสรางการกระจายรายไดของภาคครวเรอนในระบบเศรษฐกจของประเทศไทยส าหรบใชในการประเมนบทบาทและผลกระทบของหนครวเรอนและมาตรการภาครฐทส าคญ ในแบบจ าลองจลภาค คณะผวจยไดจดท าฐานขอมลจากการส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน (Socioeconomic Survey: SES) ประจ าป 2556 ของส านกงานสถตแหงชาต ซงมการรวบรวมขอมลทส าคญ ดานเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน เชน รายได คาใชจาย ภาวะหนสน ทรพยสน โครงสรางของสมาชก ในครวเรอน ลกษณะทอยอาศย การยายถนและการสงเงน ตลอดจน การไดรบสวสดการ/ความชวยเหลอจากรฐ และใชการใชบรการของภาครฐ

ฐานขอมลเศรษฐสงคมจากแบบส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนของส านกงานสถตแหงชาตประจ าป 2556 แสดงขอมลพนฐานเกยวกบครวเรอน จ านวน 20,167,519 ครวเรอน โดยอายเฉลยของหวหนาครวเรอนอยท 53 ป ขณะทมจ านวนผใชแรงงานในครวเรอนหรอผมรายไดเฉลย จ านวน 1.77 คนครวเรอนสวนใหญมหวหนาครวเรอนเปนเพศชายมการศกษาอยในระดบประถมศกษาและอยในสงคมชนบทในดานรายได คาใชจาย และหนสนของครวเรอน พบวา ครวเรอนมรายไดเฉลยตอปอยท 305,061 บาท ขณะทรายจายครวเรอนเฉลยตอปอยท 228,737 บาท มหนคงคางเฉลย 163,087 บาท ในสวนของหนครวเรอน พบวา เปนครวเรอนทมหน 10,846,286 ครวเรอน คดเปนสดสวนรอยละ 54 ของครวเรอนทงหมด และเปนครวเรอนทไมมหน 9,321,233 ครวเรอน คดเปนสดสวนรอยละ 46 ของครวเรอนทงหมดครวเรอนทมหนโดยเฉลยจะมรายได คาใชจาย และรายไดสทธสงกวาครวเรอนทไมมหนครวเรอน สวนใหญใชแหลงเงนกในระบบ โดยครวเรอนทไมมหนนอกระบบ (มหนในระบบอยางเดยว) จะมทงรายได รายจาย และยอดหนสงกวาครวเรอนทมหนนอกระบบครวเรอนทมหวหนาครวเรอนเปนชายจะมโอกาสทจะมการกอหนมากกวาครวเรอนทมหวหนาครวเรอนเปนหญง นอกจากน ระดบการศกษาของหวหนาครวเรอน ทสงขนสงผลใหครวเรอนสามารถเขาถงสนเชอไดในสดสวนทมากกวา ครวเรอนในเขตเมองมศกยภาพ ในการกยมเงนทมยอดสนเชอสงมากกวาครวเรอนในเขตชนบท ในขณะทครวเรอนทพงพาหนนอกระบบจะกยมในวงเงนเลกๆ ขณะทครวเรอนทพงพาหนในระบบจะมการกยมในวงเงนขนาดใหญมากกวา ในสวนของการกระจายรายได รายไดครวเรอนเฉลยตอปเทากบ 305,061 บาท โดยกลมคนจนทสด มรายไดครวเรอนเฉลยตอปเทากบ 71,691 บาท หรอคดเปนรอยละ 23.5 ของรายไดครวเรอนเฉลยตอป ขณะทกลมคนรวยทสดมรายไดครวเรอนเฉลยตอปเทากบ 805,201 บาท หรอคดเปน 2.6 เทาของรายไดครวเรอนเฉลยตอป และคดเปน 11.2 เทาของรายไดครวเรอนของกลมคนจนทสดส าหรบรายจายครวเรอนเฉลยตอปเทากบ 228,737 บาท โดยกลมคนจนทสดมรายจายครวเรอนเฉลยตอปเทากบ 90,510 บาท หรอคดเปนรอยละ 39.6 ของรายจายครวเรอนเฉลยตอป และกลมคนจนทสดเปนเพยงกลมเดยวทมรายจายมากกวารายได ซงจะเปนผลใหคนกลมนตองกยมเพอการใชจายในการด ารงชวตจงท าใหเกดหนครวเรอนในกลมคนจนทสด อกท ง คนรวยมภาระจากผสงอายทนอยกวาคนจน และมการศกษาทสงกวาคนจนคนรวยจะอาศยอยในกรงเทพฯ และ

53

ภาคกลาง ซงเปนบรเวณทใกลกบศนยกลางความเจรญของประเทศ และจะอาศยอยในเขตเมอง ขณะทคนจน จะอาศยอยในภมภาค ซงคอนขางจะหางไกล และจะอาศยในชนบทกลมคนจนสามารถเขาถงบรการ ทางการเงนในระบบไดนอยกวาคนรวย ดงนน คนจนจงตองพงพาบรการทางการเงนนอกระบบ ซงจะมตนทนทางการเงนทสงกวาในระบบ

หากพจารณาขอมลเกยวกบการกระจายรายไดและหนครวเรอน พบวา คนรวยสามารถเขาถงแหลงเงนทนไดมากกวาคนจน และสามารถกอหนไดมากกวารายไดทมอย จงท าใหชวงวางของรายไดระหวาง คนรวยและคนจนเพมขน และน าไปสปญหาการกระจายได ขณะเดยวกนการทคนรวยสามารถเขาถงแหลงเงนทนไดงายกวา สงผลใหคนรวยกอหนไดมากกวา ดงนน คนรวยจงมสวนส าคญในการท าใหเกดปญหาหนครวเรอนในปจจบน

54

55

บทท 6 ผลการศกษา

ส าหรบการศกษาในสวนน จะรายงานผลการศกษาจากแบบจ าลองจลภาค (Micro-Simulation Model)

โดยจะวเคราะห 1) พฤตกรรมของแตละกลมครวเรอนในระดบรายไดตาง ๆ ในการกอหนสน จากความสมพนธทวเคราะหไดจากขอมลพนฐาน 2) ผลกระทบของปจจยทส าคญตาง ๆ ทมผลตอสภาวะหนครวเรอน ซงรวมถงปจจยทเกดจากนโยบายของรฐบาล โดยใชแบบจ าลองถดถอยโลจสตกสแบบ 2 กลม (Binary Logit Model) และ 3) บทบาทของหนครวเรอนตอการกระจายรายไดของประเทศไทยโดยใชแบบจ าลองถดถอยโลจสตกสแบบพหคณ (Multinominal Logit Model)

6.1 พฤตกรรมของแตละกลมครวเรอนในการกอหนสน

จากการวเคราะหความสมพนธจากขอมลพนฐานทไดจากแบบส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคม ของครวเรอนของส านกงานสถตแหงชาตประจ าป 2556 พบวา ครวเรอนทมหนมพฤตกรรมทแตกตางจากครวเรอนทไมมหน โดยครวเรอนจ านวน 10,846,286 ครวเรอน จาก 20,167,519 ครวเรอน หรอรอยละ 54 ของครวเรอนทงหมด เปนครวเรอนทมหนสนภาคครวเรอน ซงจะมรายไดและคาใชจายในสดสวนทสงกวาครวเรอนทไมมหน และพบวา ครวเรอนสวนใหญทมหน (รอยละ 92) ใชแหลงเงนกในระบบ โดยครวเรอนทมหนในระบบอยางเดยว (ไมมหนนอกระบบ) จะมทงรายได รายจาย และยอดหนสงกวาครวเรอนทมหนนอกระบบ อกทง ครวเรอนทมหวหนาครวเรอนเปนชายจะมความเปนไปไดทจะมการกอหนมากกวาครวเรอนทมหวหนาครวเรอนเปนหญง อกทงระดบการศกษาของหวหนาครวเรอนทสงขนสงผลใหครวเรอนสามารถเขาถงสนเชอไดในสดสวนทมากกวา และครวเรอนในเขตเมองมศกยภาพในการกยมเงนทมยอดสนเชอสงมากกวาครวเรอนในเขตชนบท นอกจากน ครวเรอนทพงพาหนในระบบจะมการกยมในวงเงนขนาดใหญมากกวาในขณะทครวเรอนทพงพาหนนอกระบบจะกยมในวงเงนเลกๆ

หากพจารณาขอมลเกยวกบการกระจายรายไดและหนครวเรอน พบวา คนรวยสามารถเขาถง แหลงเงนทนไดมากกวาคนจน อนเปนการกอนหนทสามารถน าไปตอยอดในการลงทนทางธรกจได ดงนน จงมแนวโนมทจะท าใหชวงวางของรายไดระหวางคนรวยและคนจนเพมขน และน าไปสปญหาการกระจายได

56

6.2 ผลกระทบของปจจยตาง ๆ ทมผลตอสภาวะหนครวเรอน

ในการศกษาผลกระทบของปจจยทส าคญตาง ๆ ทมผลตอสภาวะหนครวเรอน ซงรวมถงปจจย ทเกดจากนโยบายของรฐบาล คณะผวจยไดใชแบบจ าลองถดถอยโลจสตกสแบบ 2 กลม (Binary Logit Model) โดยก าหนดตวแปรตาม (Dependent Variable) ในสมการพยากรณ เปนโอกาสทครวเรอนไทยจะเปนหน (DUMDEBT) ซงม 2 คา ไดแก DUMDEBT = 1 หากครวเรอนเปนหน และ DUMDEBT =0 หากครวเรอนไมเปนหน สวนตวแปรอสระ (Independent Variables) ก าหนดเปน (1) ตวแปรดานสงคมของครวเรอน อาท เพศ อาย เปนตน (2) ตวแปรดานระดบการศกษาของหวหนาครวเรอน (3) ตวแปรดานถนทอยของครวเรอน (4) ตวแปรดานโยบายของภาครฐ ไดแก ประวตการไดรบทนการศกษาหรอสนเชอใหกยมเพอการศกษาของครวเรอน ประวตการไดรบการสนบสนนจากโครงการของรฐของครวเรอน และประวตการกยมจากเงนกองทนหมบาน และ (5) ตวแปรดานระดบรายไดของครวเรอน นอกจากน แบบจ าลองก าหนดใหครวเรอนทมระดบรายไดอยในกลม Quintile ท 3 เปนกลมอางอง (Reference group) ในสมการพยากรณ ฐานขอมลของแบบจ าลองมาจาก การส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนป 2556 ของส านกงานสถตแหงชาต และใชขอมลเปนจ านวนทงหมด 42,738 กลมตวอยาง (ถวงน าหนกแลว)

ผลของแบบจ าลองไดแสดงใหเหนวา ปจจยตาง ๆ (ตวแปรอสระ) มผลตอโอกาสทครวเรอน จะเปนหน (ตวแปรตาม) ดงน

ภาพท 42 ผลกระทบสวนเพมของตวแปรตางๆ ตอสภาวะหนครวเรอน (Marginal Effect on Debt)

ทมา: ค านวณโดยผวจย หมายเหต: ผลของแบบจ าลองปรากฏตามภาคผนวกท

57

ทงน แบบจ าลองจลภาค MicroSimulation-FPO สามารถอธบายผลของลกษณะของครวเรอนและนโยบายของภาครฐทมตอสภาวะหนครวเรอนไทยไดรอยละ 15.5 อางองจากคาทางสถต McFadden R-Squared ซงมคาอยในชวงระหวาง 0 - 1 นอกจากน ตวแปรอสระทงหมดสงผลกระทบตอโอกาสทครวเรอน จะเปนหนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบความเชอมนรอยละ 99.0 โดยปราศจากปญหาทางสถต Heteroskedasticity และ Multicollinearity

รายละเอยดของผลกระทบของตวแปรแตละดานตอสภาวะหนของครวเรอน มดงน (1) ตวแปรดานสงคมของครวเรอน

ส าหรบตวแปรดานสงคมของครวเรอน พบวาเมอควบคมใหปจจยอนคงท ตวแปรทมความสมพนธกบหนเปนลบ (ท าใหมหนนอยลง) ไดแก เพศของหวหนาครวเรอน อายของหวหนาครวเรอน และจ านวนสมาชกครวเรอนทมอายสงกวา 60 ป ขณะทตวแปรทมความสมพนธกบหนเปนบวก (ท าใหมหนมากขน) ไดแก สถานะสมรสของหวหนาครวเรอน จ านวนผใชแรงงานในครวเรอน และจ านวนสมาชกครวเรอนทมอายต ากวา 15 ป

(1.1) เพศของหวหนาครวเรอน (SEXHH) เปนตวแปรเชงคณภาพหรอตวแปรหน (Dummy Variable) จ าแนกออกเปน 2 ลกษณะ โดยก าหนดให SEXHH = 1 แทนการมหวหนาครวเรอนเปนเพศชาย และก าหนดให SEXHH = 0 แทนการมหวหนาครวเรอนเปนเพศหญง เมอพจารณาผลกระทบสวนเพม (Marginal Effect) โดยควบคมใหปจจยอนคงท พบวา เพศของหวหนาครวเรอนกบโอกาสทครวเ รอนจะเปนหนมความสมพนธกนเปนลบ โดยหากหวหนาครวเรอนเปนเพศชายจะสงผลใหโอกาสทครวเรอนจะเปนหนลดลง รอยละ 2.6 เมอเปรยบเทยบกบกรณทหวหนาครวเรอนเปนเพศหญง ท งน ตางจากผลการวเคราะหความสมพนธจากขอมลพนฐานตามขอ 6.1 แสดงใหเหนวาเมอควบคมปจจยเรองรายไดและปจจยอน ๆ แลว การมหวหนาครวเรอนเปนเพศชายท าใหโอกาสทครวเรอนจะเปนหนนอยลง

(1.2) อายหวหนาครวเรอน (ป) (AGEHH) เปนตวแปรเชงปรมาณ (Quantitative Variable) เมอพจารณาผลกระทบสวนเพม (Marginal Effect) โดยควบคมใหปจจยอนคงท พบวา อายหวหนาครวเรอนกบโอกาสทครวเรอนจะเปนหนมความสมพนธกนเปนลบ โดยหากหวหนาครวเรอนมอายเพมขน 1 ป จะสงผลใหโอกาสทครวเรอนจะเปนหนลดลงรอยละ 0.4

(1.3) สถานะสมรสของหวหนาครวเรอน (MARRIED) เปนตวแปรหน (Dummy Variable) โดยก าหนดให MARRIED=1 แทนการทหวหนาครวเรอนสมรสแลว และก าหนดให MARRIED=0 แทนการทหวหนาครวมสถานะโสด เมอพจารณาผลกระทบสวนเพม (Marginal Effect) โดยควบคมใหปจจยอนคงท พบวา สถานะสมรสของหวหนาครวเรอนกบโอกาสทครวเรอนจะเปนหนมความสมพนธกนเปนบวก โดยหากหวหนาครวเรอนมสถานะสมรสแลว จะสงผลใหโอกาสทครวเรอนจะเปนหนเพมขนรอยละ 8.4 เมอเปรยบเทยบกบสถานะโสด

58

(1.4) จ านวนผใชแรงงานในครวเรอน (คน) (WMEM) เปนตวแปรเชงปรมาณ (Quantitative Variable) เมอพจารณาผลกระทบสวนเพม (Marginal Effect) โดยควบคมใหปจจยอนคงท พบวา จ านวนผใชแรงงานในครวเรอนกบโอกาสทครวเรอนจะเปนหนมความสมพนธกนเปนบวก โดยหากผ ใชแรงงาน ในครวเรอนมจ านวนเพมขน 1 คน จะสงผลใหโอกาสทครวเรอนจะเปนหนเพมขนรอยละ 10.8

(1.5) จ านวนสมาชกครวเรอนทมอายต ากวา 15 ป (BLOW) เปนตวแปรเชงปรมาณ (Quantitative Variable) เมอพจารณาผลกระทบสวนเพม (Marginal Effect) โดยควบคมใหปจจยอนคงท พบวา จ านวนสมาชกครวเรอนทมอายต ากวา 15 ป กบโอกาสทครวเรอนจะเปนหนมความสมพนธกนเปนบวก โดยหากสมาชกในครวเรอนทมอายต ากวา 15 ป มจ านวนเพมขน 1 คน จะสงผลใหโอกาสทครวเรอน จะเปนหนเพมขนรอยละ 5.6 โดยปจจยอนคงท ทงน สมาชกครวเรอนทมอายต ากวา 15 ป สวนใหญก าลงอยในวยเรยน หากมจ านวนมากขน จะท าใหครวเรอนมภาระคาใชจายในดานการศกษาตลอดจนคาใชจายอนๆ มากขนตามล าดบ สงผลใหครวเรอนมความตองการกยมสนมากขน โดยเฉพาะสนเชอเพอการศกษา

(1.6) จ านวนสมาชกครวเรอนทมอายสงกวา 60 ป (OLDER) เปนตวแปรเชงปรมาณ (Quantitative Variable) เมอพจารณาผลกระทบสวนเพม (Marginal Effect) โดยควบคมใหปจจยอนคงท พบวา จ านวนสมาชกครวเรอนทมอายสงกวา 60 ป กบโอกาสทครวเรอนจะเปนหนมความสมพนธกนเปนลบ โดยหากสมาชกในครวเรอนทมอายสงวา 60 ป มจ านวนเพมขน 1 คน จะสงผลใหโอกาสทครวเรอนจะเปนหนลดลงรอยละ 3.5 ทงน สมาชกครวเรอนทมอายสงกวา 60 ป สวนใหญอยในวยผสงอาย ซงมคาใชจายตอคน นอยกวาสมาชกทมอายต ากวา หากมจ านวนลดลง กจะท าใหคาใชจายและความจ าเปนทครวเรอนจะกอหนและเปนหนลดลงตามไปดวย

(2) ตวแปรดานระดบการศกษาของหวหนาครวเรอน ส าหรบตวแปรดานระดบการศกษาของหวหนาครวเรอน พบวาเมอควบคมใหปจจยอนคงท

ทงตวแปรของการมระดบการศกษาของหวหนาครวเรอนในในระดบประถมศกษา และตวแปรของการมระดบการศกษาของหวหนาครวเรอนในระดบมธยมศกษา มความสมพนธกบหนเปนลบ (ท าใหมหนนอยลง) กลาวคอ ระดบการศกษาของหวหนาครวเรอนทนอยกวาระดบมหาวทยาลยท าใหครวเรอนมหนนอยลง เนองจากความสามารถในการช าระหนทนอยกวาท าใหมโอกาสทจะเขาถงแหลงทนไดนอย

(2.1) ระดบการศกษาของหวหนาครวเรอนในระดบประถมศกษา (PRI) เปนตวแปรหน (Dummy Variable) โดยก าหนดให PRI=1 แทนการมระดบการศกษาในระดบประถม และก าหนดให PRI=0 แทนการมระดบการศกษาในระดบมหาวทยาลย เมอควบคมใหปจจยอนคงท พบวา การมหวหนาครวเรอนทมการศกษาในระดบประถมศกษากบโอกาสทครวเรอนจะเปนหนมความสมพนธกนเปนลบ โดยหากหวหนาครวเรอนมการศกษาในระดบประถมศกษาจะสงผลใหโอกาสทครวเรอนจะเปนหนลดลงรอยละ 8.2 เมอเปรยบเทยบกบระดบการศกษามหาวทยาลย สะทอนใหเหนวาหวหนาครวเรอนทมระดบการศกษาต า มโอกาสทจะเขาถงแหลงทนไดนอยเนองจากความสามารถในการช าระหนต า

59

(2.2) ระดบการศกษาของหวหนาครวเรอนในระดบมธยมศกษา (SEC) เปนตวแปรหน (Dummy Variable) โดยก าหนดให SEC=1 แทนการมระดบการศกษาในระดบมธยมศกษา และก าหนดให SEC=0 แทนการมระดบการศกษาในระดบมหาวทยาลย เมอควบคมใหปจจยอนคงท พบวา หวหนาครวเรอน ทมการศกษาในระดบมธยมศกษากบโอกาสทครวเรอนจะเปนหนมความสมพนธกนเปนลบ โดยหากหวหนาครวเรอนมการศกษาในระดบประถมศกษาจะสงผลใหโอกาสทครวเรอนจะเปนหนลดลงรอยละ 10.3 เมอเปรยบเทยบกบระดบการศกษามหาวทยาลย ซงสอดคลองกบผลจากการวเคราะหของหวหนาครวเรอน ทจบระดบประถมศกษา กลาวคอหวหนาครวเรอนทมระดบการศกษาระดบมธยมศกษา เมอเทยบกบระดบการศกษามหาวทยาลย มโอกาสทจะเขาถงแหลงทนไดนอย เนองจากความสามารถในการช าระหนต ากวา

(3) ตวแปรดานภมศาสตรของครวเรอน ส าหรบตวแปรดานถนทอยของครวเรอน พบวาเมอควบคมใหปจจยอนคงท ตวแปรทม

ความสมพนธกบหนเปนลบ (ท าใหมหนนอยลง) ไดแก การมถนทอยของครวเรอนในภาคใต และการมถนทอยของครวเรอนในภาคกลาง ขณะทตวแปรทมความสมพนธกบหนเปนบวก (ท าใหมหนมากขน) ไดแก การมถนทอยของครวเรอนในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ การมถนทอยของครวเรอนในภาคเหนอ และการมถนทอยของครวเรอนในเขตชนบท

(3.1) การมถนทอย ของครวเรอนในภาคกลาง (CENTRAL) เปนตวแปรหน (Dummy Variable) โดยก าหนดให CENTRAL=1 แทนการมถนทอยในภาคกลาง และก าหนดให CENTRAL=0 แทนการมถนทอยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล เมอพจารณาผลกระทบสวนเพม (Marginal Effect) โดยควบคมใหปจจยอนคงท พบวา ครวเรอนทมถนทอยในภาคกลางกบโอกาสทครวเรอนจะเปนหนมความสมพนธกนเปนลบ โดยหากครวเรอนมถนทอยในภาคกลางจะสงผลใหโอกาสทครวเรอนจะเปนหนลดลงรอยละ 8.7 เมอเปรยบเทยบกบกรงเทพมหานครและปรมณฑล สะทอนถงการมระดบการศกษาและความรทางการบรหารจดการการเงนของครวเรอนในระดบสงซงสงผลใหรายไดครวเรอนเพยงพอตอคาใชจายและลดความตองการในการกอหน

(3.2) การมถนทอยของครวเรอนในภาคเหนอ (NORTH) เปนตวแปรหน (Dummy Variable) โดยก าหนดให NORTH=1 แทนการมถนทอยในภาคเหนอ และก าหนดให NORTH=0 แทนการมถนทอยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล เมอพจารณาผลกระทบสวนเพม (Marginal Effect) โดยควบคมใหปจจยอนคงท พบวา ครวเรอนทมถนทอยในภาคเหนอกบโอกาสทครวเรอนจะเปนหนมความสมพนธกนเปนบวก โดยหากครวเรอนมถนทอยในภาคเหนอจะสงผลใหโอกาสทครวเรอนจะเปนหนเพมขนรอยละ 6.3 เมอเปรยบเทยบกบกรงเทพมหานครและปรมณฑล

(3.3) การมถนทอยของครวเรอนในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (NEAST) เปนตวแปรหน (Dummy Variable) โดยก าหนดให NEAST=1 แทนการมถนทอยในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และก าหนดให NEAST=0 แทนการมถนทอยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล เมอพจารณาผลกระทบสวนเพม (Marginal

60

Effect) โดยควบคมใหปจจยอนคงท พบวา ครวเรอนทมถนทอยในภาคตะวนออกเฉยงเหนอกบโอกาสทครวเรอนจะเปนหนมความสมพนธกนเปนบวก โดยหากครวเรอนมถนทอยในภาคตะวนออกเฉยงเหนอจะสงผลใหโอกาสทครวเรอนจะเปนหนเพมขนรอยละ 16.7 เมอเปรยบเทยบกบกรงเทพมหานครและปรมณฑล

(3.4) การมถนทอยของครวเรอนในภาคใต (SOUTH) เปนตวแปรหน (Dummy Variable) โดยก าหนดให SOUTH=1 แทนการมถนทอยในภาคใต และก าหนดให SOUTH=0 แทนการมถนทอยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล เมอพจารณาผลกระทบสวนเพม (Marginal Effect) โดยควบคมใหปจจยอนคงท พบวา ครวเรอนทมถนทอยในภาคใตกบโอกาสทครวเรอนจะเปนหนมความสมพนธกนเปนลบ โดยหากครวเรอนมถนทอยในภาคใตจะสงผลใหโอกาสทครวเรอนจะเปนหนลดลงรอยละ 11.9 เมอเปรยบเทยบกบกรงเทพมหานครและปรมณฑล

(3.5) การม ถนทอย ของครวเรอนในเขตชนบท (RURAL) เปนตวแปรหน (Dummy Variable) โดยก าหนดให RURAL=1 แทนการมถนทอยในพนทชนบท และก าหนดให RURAL=0 แทนการมถนทอยในเขตเมอง เมอพจารณาผลกระทบสวนเพม (Marginal Effect) โดยควบคมใหปจจยอนคงท พบวา ครวเรอนทอาศยอยในเขตชนบทกบโอกาสทครวเรอนจะเปนหนมความสมพนธกนเปนบวก โดยหากครวเรอนอาศยอยในเขตชนบทจะสงผลใหโอกาสทครวเรอนจะเปนหนเพมขนรอยละ 13.4 เมอเปรยบเทยบกบครวเรอนทอาศยอยในเขตเมอง

(4) ตวแปรดานโยบายของภาครฐ ส าหรบตวแปรดานนโยบายรฐ พบวาเมอควบคมใหปจจยอนคงท ตวแปรทมความสมพนธ

กบหนเปนลบ (ท าใหมหนนอยลง) ไดแก การกยมจากเงนกองทนหมบานของครวเรอน ขณะทตวแปรทมความสมพนธกบหนเปนบวก (ท าใหมหนมากขน) ไดแก การไดรบทนการศกษาหรอสนเชอใหกยมเพอการศกษา และการไดรบการสนบสนนจากโครงการของรฐ

(4.1) ประวตการไดรบทนการศกษาหรอสนเชอใหก ยมเพอการศกษาของครวเรอน (EDUGOV) เปนตวแปรหน (Dummy Variable) โดยก าหนดให EDUGOV=1 แทนการมประวตการไดรบทนการศกษาหรอสนเชอใหกยมเพอการศกษา และก าหนดให EDUGOV=0 แทนการไมมประวตการไดรบทนการศกษาหรอสนเชอใหกยมเพอการศกษา ซงเมอพจารณาผลกระทบสวนเพม (Marginal Effect) โดยควบคมใหปจจยอนคงท พบวา ประวตการไดรบทนการศกษาหรอสนเชอใหกยมเพอการศกษาของครวเรอนกบโอกาสทครวเรอนจะเปนหนมความสมพนธกนเปนบวก โดยหากครวเรอนมประวตการไดรบทนการศกษาหรอสนเชอใหกยมเพอการศกษาจะสงผลใหโอกาสทครวเรอนจะเปนหนเพมขนรอยละ 35.3 เมอเปรยบเทยบกบครวเรอนทไมมประวตการไดรบทนการศกษาหรอสนเชอใหกยมเพอการศกษา สะทอน ใหเหนวา การศกษาทเพมมากขนจากการกยมเพอการศกษาท าใหครวเรอนสามารถเขาถงแหลงเงนทนไดมากขน เมอเปรยบเทยบกบครวเรอนทไมไดรบทนการศกษาหรอสนเชอใหกยมเพอการศกษา

(4.2) ประวตการไดรบการสนบสนนจากโครงการของรฐของครวเรอน (PROGOV) เปนตวแปรหน (Dummy Variable) โดยก าหนดให PROGOV=1 แทนการมประวตการไดรบการสนบสนนจาก

61

โครงการของรฐและก าหนดให PROGOV=0 แทนการไมมประวตการไดรบการสนบสนนจากโครงการของรฐ ซงเมอพจารณาผลกระทบสวนเพม (Marginal Effect) โดยควบคมใหปจจยอนคงท พบวา ประวตการไดรบ การสนบสนนจากโครงการของรฐของครวเรอนกบโอกาสทครวเรอนจะเปนหนมความสมพนธกนเปนบวก โดยหากครวเรอนมประวตการไดรบการสนบสนนจากโครงการของรฐจะสงผลใหโอกาสทครวเรอนจะเปนหนเพมขนรอยละ 24.7 เมอเปรยบเทยบกบครวเรอนทไมมประวตการไดรบการสนบสนนจากโครงการของรฐของครวเรอน สะทอนใหเหนวา เมอมเงนอดหนนจากรฐแกครวเรอน เงนอดหนนจะท าใหครวเรอนใชจาย อยางไมระมดระวง สงผลใหโอกาสในการเปนหนมากขนโดยเปรยบเทยบ

(4.3) ประวตการก ยมจากเงนกองทนหม บานของครวเรอน (VFUND) เปนตวแปรหน (Dummy Variable) โดยก าหนดให VFUND=1 แทนการมประวตการกยมจากเงนกองทนหมบาน และก าหนดให VFUND=0 แทนการไมมประวตการกยมจากเงนกองทนหมบาน ซงเมอพจารณาผลกระทบสวนเพม (Marginal Effect) โดยควบคมใหปจจยอนคงท พบวา ประวตการกยมจากเงนกองทนหมบานกบโอกาสทครวเรอนจะเปนหนมความสมพนธกนเปนลบ โดยหากครวเรอนมประวตการกยมจากเงนกองทนหมบาน จะสงผลใหโอกาสทครวเรอนจะเปนหนลดลงรอยละ 7.0 เมอเปรยบเทยบกบครวเรอนทไมมประวตการกยม จากเงนกองทนหมบาน ทงน กองทนหมบานเปนเงนทนตอยอดส าหรบสมาชกกยมเพอการลงทน การสรางรายได การใชจายยามฉกเฉน รวมถงการแกไขปญหาหนนอกระบบในอตราดอกเบยไมเกนรอยละ 5 ตอป และมระยะเวลากยมไมเกน 5 ป อกทงเปนการสรางวนยทางการเงนและเปนการสรางประวตการกยมเงน ดงนน ครวเรอนทมประวตการกยมจากเงนกองทนหมบานจงสามารถสรางรายไดมากขน ขณะทมภาระตนทนลดลง ท าใหลดโอกาสการเปนหนมากขน

(5) ตวแปรดานระดบรายไดของครวเรอน ส าหรบตวแปรดานระดบรายไดของครวเรอน พบวาเมอควบคมใหปจจยอนคงท ตวแปรทม

ความสมพนธกบหนเปนลบ (ท าใหมหนนอยลง) ไดแก การมระดบรายไดในกลมรอยละ 20 ท 1 หรอ Quintile ท 1 (กลมจนทสด) และการมระดบรายไดในกลมรอยละ 20 ท 2 หรอ Quintile ท 2 ขณะทตวแปรทมความสมพนธกบหนเปนบวก (ท าใหมหนมากขน) ไดแก การมระดบรายไดในกลมรอยละ 20 ท 4 หรอ Quintile ท 4 และการมระดบรายไดในกลมรอยละ 20 ท 5 หรอ Quintile ท 5 (กลมรวยทสด) กลาวคอ ระดบรายไดทเพมมากขน ท าใหมหนเพมมากขน

(5.1) การมระดบรายไดในกลม Quintile ท 1 (อย ในกลมครวเรอนทจนทสด) (QUIN1) เปนตวแปรหน (Dummy Variable) โดยก าหนดให QUIN1=1 แทนการมรายไดครวเรอนอยในกลม Quintile ท 1 (กลมครวเรอนทจนทสด) และก าหนดให QUIN1=0 แทนการมรายไดครวเรอนอยในกลม Quintile ท 3 (กลมครวเรอนทมรายไดระดบกลาง) ซงเมอพจารณาผลกระทบสวนเพม (Marginal Effect) โดยควบคมใหปจจยอนคงท พบวา การเปนครวเรอนทมรายไดอยในกลม Quintile ท 1 (หรอครวเรอนทจนทสด) กบโอกาสทครวเรอนจะเปนหนมความสมพนธกนเปนลบ โดยหากครวเรอนมรายไดอยในกลม Quintile ท 1 จะสงผลให

62

โอกาสทครวเรอนจะเปนหนลดลงรอยละ 20.5 เมอเปรยบเทยบกบครวเรอนทอยในกลม Quintile ท 3 สะทอนใหเหนวาการเปนครวเรอนทมรายไดอยใน Quintile ท 1 จะมความสามารถในการกไดนอยกวาครวเรอนทมรายไดอยใน Quintile ท 3

(5.2) การมระดบรายไดในกลม Quintile ท 2 (QUIN2) เปนตวแปรหน (Dummy Variable) โดยก าหนดให QUIN2=1 แทนการมรายไดครวเรอนอยในกลม Quintile ท 2 และก าหนดให QUIN2=0 แทนการมรายไดครวเรอนอยในกลม Quintile ท 3 (กลมครวเรอนทมรายไดระดบกลาง) ซงเมอพจารณาผลกระทบสวนเพม (Marginal Effect) โดยควบคมใหปจจยอนคงท พบวา การเปนครวเรอนทมรายได อยในกลม Quintile ท 2 กบโอกาสทครวเรอนจะเปนหนมความสมพนธกนเปนลบ โดยหากครวเรอนมรายไดอยในกลม Quintile ท 2 จะสงผลใหโอกาสทครวเรอนจะเปนหนลดลงรอยละ 11.1 เมอเปรยบเทยบกบครวเรอนทรายไดอยในกลม Quintile ท 3 แตเมอเทยบกบครวเรอนทมรายไดอยใน Quintile ท 1 ขางตน ทมโอกาสทครวเรอนจะเปนหนลดลงถงรอยละ 20.5 ท าใหเหนไดวาครวเรอนทอยในกลม Quintile ท 2 จะมโอกาสทจะกยมเงนไดมากกวากลม Quintile ท 1 ซงสะทอนใหเหนวา รายไดทเพมมากขนท าใหครวเรอนสามารถเขาถงสนเชอไดมากขน

(5.3) การมระดบรายไดในกลม Quintile ท 4 (QUIN4) เปนตวแปรหน (Dummy Variable) โดยก าหนดให QUIN4=1 แทนการมรายไดครวเรอนอยในกลม Quintile ท 4 และก าหนดให QUIN4=0 แทนการมรายไดครวเรอนอยในกลม Quintile ท 3 (กลมครวเรอนทมรายไดระดบกลาง) ซงเมอพจารณาผลกระทบสวนเพม (Marginal Effect) โดยควบคมใหปจจยอนคงท พบวา การเปนครวเรอนทมรายไดอยในกลม Quintile ท 4 กบโอกาสทครวเรอนจะเปนหนมความสมพนธกนเปนบวก โดยหากครวเรอนมรายไดอยในกลม Quintile ท 4 จะสงผลใหโอกาสทครวเรอนจะเปนหนเพมขนรอยละ 1.4 เมอเปรยบเทยบกบครวเรอนทรายไดอยในกลม Quintile ท 3 สะทอนใหเหนวา ครวเรอนทมรายไดเพมมากขนจะสามารถเขาถงสนเชอไดมากขน

(5.4) การมระดบรายไดในกล มQuintile ท 5 (ครวเรอนทรวยทสด) (QUIN5) โดยก าหนดให QUIN5=1 แทนการมรายไดครวเรอนอยในกลม Quintile ท 5 และก าหนดให QUIN5=0 แทนการมรายไดครวเรอนอยในกลม Quintile ท 3 (กลมครวเรอนทมรายไดระดบกลาง) ซงเมอพจารณาผลกระทบสวนเพม (Marginal Effect) โดยควบคมใหปจจยอนคงท พบวา ครวเรอนทมรายไดอยในกลม Quintile ท 5 กบโอกาสทครวเรอนจะเปนหนมความสมพนธกนเปนบวก โดยหากครวเรอนมรายไดอยในกลม Quintile ท 5 จะสงผลใหโอกาสทครวเรอนจะเปนหนเพมขนรอยละ 10.7 เมอเปรยบเทยบกบครวเรอนทรายไดอยในกลม Quintile ท 3 เนองจากครวเรอนทมรายไดอยใน Quintile 5 จะมรายไดมากกวาครวเรอนทมรายไดอยใน Quintile ท 3 โดยเปรยบเทยบ ท าใหสามารถสะสมทรพยสนซงเปนหลกประกนในการขอสนเชอไดมากกวาและสามารถเขาถงสนเชอไดมากกวาครวเรอนทมรายไดอยใน Quintile ท 3 และเนองจากครวเรอนใน Quintile ท 5 เปนครวเรอนทมความรทางดานการเงน (Financial Literacy) และดานธรกจในระดบสง ท าใหมความ

63

ตองการกยมสนเชอเพอประกอบธรกจและการลงทน (Debt Financing and Investing) มากกวาครวเรอนใน Quintile อน ๆ

สรปผลของแบบจ าลองถดถอยโลจสตกสแบบ 2 กลม (Binary Logit Model) ในการพยากรณผลกระทบของปจจยตาง ๆ ทมผลตอสภาวะหนครวเรอน

เมอพจารณาจากปจจยดานพฤตกรรมของครวเรอน พบวา ปจจยดานรายไดสงผลตอโอกาส ทครวเรอนจะเปนหนมากทสด เนองจากรายไดทเพมขนสะทอนถงความสามารถในการช าระคนหนทสงขนท าใหครวเรอนเขาถงสนเชอไดมากขน ตามมาดวยปจจยถนทอยของภาคครวเรอน โดยลกษณะอาชพ ความสม าเสมอของรายได และการใชจายทตางกนในแตละภมภาคท าใหความเปนหนแตกตางกน ปจจยทมผลรองลงมาคอ ระดบการศกษาของหวหนาครวเรอน โดยระดบการศกษาทนอยกวา ลดความนาจะเปนทครวเรอนจะเปนหนเนองจากอาจมความสามารถในการช าระหนทนอยกวาท าใหมโอกาสทจะเขาถงแหลงทนไดนอย ขณะทปจจยดานอายของหวหนาครวเรอนสงผลกระทบนอยทสด

ส าหรบปจจยดานนโยบายของรฐ พบวา การสนบสนนครวเรอนจากโครงการของรฐ และการใหทนการศกษาหรอสนเชอใหกยมเพอการศกษาเพมโอกาสทครวเรอนจะเปนหนมากขนเนองจากพนฐานฐานะ ทางเศรษฐกจของครวเรอนทไดรบทนการศกษาสวนใหญยากจน เมอไดรบทนการศกษาหรอเงนอดหนนจากรฐ ท าใหครวเรอนใชจายอยางไมระมดระวง สงผลใหมความตองการกอหนสนมากขน ซงสวนหนงเปนเพราะ ขาดความรทางการจดการเงนทด และการเขาถงแหลงเงนทน อยางไรกตาม นโยบายการใหกยมจากกองทนหมบานกลบมประสทธภาพมากกวา โดยสามารถลดความนาจะเปนทภาคครวเรอนจะเปนหนสน เนองจากกองทนหมบานมการก าหนดวตถประสงคของการกยมเพอการลงทน การสรางรายได การใชจายยามฉกเฉน รวมถงการแกไขปญหาหนนอกระบบ ซงเปนการควบคมพฤตกรรมการใชจายของครวเรอนทางออม ท าใหครวเรอนสามารถสรางรายไดมากขน ขณะทมภาระตนทนลดลง ท าใหลดโอกาสการเปนหนสนมากขนตามล าดบ

6.3 บทบาทของหนครวเรอนตอสถานะโครงสรางการกระจายรายไดของประเทศไทยในการอธบายถงความสมพนธของตวแปรทส าคญตางๆ ของภาคครวเรอน

ในการศกษาผลกระทบของปจจยทส าคญตาง ๆ ทมผลตอโครงสรางการกระจายรายไดของประเทศไทย ซงรวมถงปจจยเกยวกบการมหนครวเรอน คณะผวจยไดใชแบบจ าลองถดถอยโลจสตกสแบบ แบบพหคณ (Multinomial Logit Model) โดยก าหนดตวแปรตาม (Dependent Variable) ในสมการพยากรณ เปนระดบรายไดของครวเรอน โดยตวแปรตามมทงหมด 4 ตวแปร ไดแก การมระดบรายไดในกลมรอยละ 20 ท 1 (Quintile 1) การมระดบรายไดในกลมรอยละ 20 ท 2 (Quintile 2) การมระดบรายไดในกลมรอยละ 20 ท 4 (Quintile 4) และการมระดบรายไดในกลมรอยละ 20 ท 5 (Quintile 5) ทงน เนองจากตวแปรตามเปนตวแปร

64

หน (Dummy Variable) (Binary variable) จงจ าเปนตองก าหนดตวแปรทใชในการเปรยบเทยบหรอตวแปรอางอง ซงในทนไดก าหนดใหครวเรอนทมระดบรายไดในกลมรอยละ 20 ท 3 เปนตวแปรอางอง

ส าหรบตวแปรอสระ (Independent Variables) ก าหนดเปน (1) ตวแปรดานสงคมของครวเรอน อาท เพศ อาย เปนตน (2) ตวแปรดานระดบการศกษาของหวหนาครวเรอน (3) ตวแปรดานถนทอยของครวเรอน (4) ตวแปรดานประเภทของหนครวเรอน ไดแก กยมเพอการศกษา กยมเพอการบรโภค กยมเพอประกอบธรกจ และ (5) ตวแปรดานแหลงทมาของหน ไดแก เปนหนนอกระบบหรอหนในระบบ

ผลของแบบจ าลองไดแสดงใหเหนวา ปจจยตาง ๆ (ตวแปรอสระ) มผลตอการกระจายรายได (ตวแปรตาม) ดงน

ภาพท 43 ผลกระทบสวนเพมของตวแปรตาง ๆ ตอการกระจายรายไดของไทย (Marginal Effect on Income Distribution)

สวนเพมของตวแปร (Marginal effect) ของครวเรอนในกลมรายไดจนสด สวนเพมของตวแปร (Marginal effect) ของครวเรอนในกลมรายไดรวยสด ทมา: ค านวณโดยผวจย หมายเหต: ผลของแบบจ าลองปรากฏตามภาคผนวกท

ทงน แบบจ าลองจลภาค Micro Simulation - FPO สามารถอธบายบทบาทของหนครวเรอนตอสถานะโครงสรางของการกระจายรายไดของไทยไดรอยละ 17.95 อางองจากคาทางสถต Pseudo R-Squared ซงมคาอยในชวงระหวาง 0 - 1 นอกจากน ตวแปรอสระทงหมดสงผลกระทบตอโอกาสทครวเรอนจะเปนหนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบความเชอมนรอยละ 99.0 โดยปราศจากปญหาทางสถต Heteroskedasticity และ Multicollinearity

รายละเอยดของผลกระทบของตวแปรแตละดานตอสถานะโครงสรางของการกระจายรายได ของประเทศไทย มดงน

65

(1) ตวแปรดานสงคมของครวเรอน ส าหรบตวแปรดานสงคมของครวเรอน พบวาเมอควบคมใหปจจยอนคงท ตวแปรทมผลตอ

โครงสรางการกระจายรายไดระหวางครวเรอนทมรายไดจนสดกบรวยสด ไดแก เพศของหวหนาครวเรอน สถานะสมรสของหวหนาครวเรอน และจ านวนผใชแรงงานในครวเรอน ขณะทตวแปรทมผลตอโครงสรางการกระจายรายไดไมมากนก ไดแก อายของหวหนาครวเรอน จ านวนสมาชกครวเรอนทมอายต ากวา 15 ป และจ านวนสมาชกครวเรอนทมอายสงกวา 60 ป

(1.1) เพศของหวหนาครวเรอน (SEXHH) เปนตวแปรหน (Dummy Variable) โดยก าหนดให SEXHH=1 แทนการมหวหนาครวเรอนเปนเพศชาย และก าหนดให SEXHH=0 แทนการมหวหนาครวเรอนเปนเพศหญง เมอพจารณาผลกระทบสวนเพม (Marginal Effect) โดยควบคมใหปจจยอนคงท พบวา เพศของหวหนาครวเรอนมผลตอโครงสรางการกระจายรายไดระหวางครวเรอนทมรายไดจนสดกบรวยสด โดยการมหวหนาครวเรอนเปนเพศชาย มความเปนไปไดทจะจดอยในครวเรอนทจนสดทรอยละ 1.8 ขณะทมความเปนไปไดทจะอยในครวเรอนทรวยสดลดลงรอยละ 4.3 สะทอนใหเหนวา การมเพศชายเปนหวหนาครวเรอนมโอกาสจะจดอยในครวเรอนยากจนมากกวาเพศหญง และมความเปนไปไดนอยทจะอยในครวเรอนทร ารวย

(1.2) อายของหวหนาครวเรอน (AGEHH) เปนตวแปรเชงปรมาณ (Quantitative Variable) เมอพจารณาผลกระทบสวนเพม (Marginal Effect) โดยควบคมใหปจจยอนคงท พบวา มผลกระทบไมมากนกตอการกระจายรายได

(1.3) สถานะสมรสของหวหนาครวเรอน (MARRIED) เปนตวแปรหน (Dummy Variable) โดยก าหนดให MARRIED=1 แทนการทหวหนาครวเรอนสมรสแลว และก าหนดให MARRIED=0 แทนการทหวหนาครวมสถานะโสด เมอพจารณาผลกระทบสวนเพม (Marginal Effect) โดยควบคมใหปจจยอนคงท พบวา ครวเรอนทหวหนาครวเรอนมสถานะสมรสแลว จะมความเปนไปไดทจะจดอยในครวเรอนทมรายไดสงรอยละ 8.6 ขณะทมความเปนไปไดทจะอยในครวเรอนทมรายไดต าลดลงรอยละ -7.1 สะทอนใหเหนวา หวหนาครวเรอนทมสถานะสมรสแลวในครวเรอนไทยจะมความสามารถสงในการสรางรายไดจงถกจดอยในครวเรอนทร ารวย ขณะทในครอบครวทยากจนสวนใหญหวหนาครวเรอนจะมสถานะอนๆ นอกเหนอจากสถานะสมรสแลว

(1.4) จ านวนผใชแรงงานในครวเรอน (คน) (WMEM) เปนตวแปรเชงปรมาณ (Quantitative Variable) เมอพจารณาผลกระทบสวนเพม (Marginal Effect) โดยควบคมใหปจจยอนคงท พบวา จ านวนผใชแรงงานในครวเรอนมสวนส าคญในการอธบายโครงสรางการกระจายรายไดของประเทศ กลาวคอ เมอจ านวนผใชแรงงานในครวเรอนเพมมากขน ความเหลอมล ามแนวโนมทลดลง โดยเมอจ านวนผใชแรงงานในครวเรอน มจ านวนเพมขน โอกาสทจะเปนครวเรอนทมรายไดสงเพมขนรอยละ 10.6 และมความเปนไปไดลดลงทจะจด

66

อยในครวเรอนทมรายไดต าถงรอยละ 12.2 สะทอนใหเหนถงความส าคญของจ านวนแรงงานในครวเรอน ตอการเปลยนแปลงของโครงสรางการกระจายรายไดของประเทศ

(1.5) จ านวนสมาชกครวเรอนทมอายต ากวา 15 ป (คน) (BLOW) และจ านวนสมาชกครวเรอนทมอายสงกวา 60 ป (คน) (OLDER) เปนตวแปรเชงปรมาณ (Quantitative Variable) ทแสดงถงภาระของครวเรอนในการหารายไดเพอใชในการศกษาบตรและใชในการดแลผสงอาย ซงเมอพจารณาผลกระทบ สวนเพม (Marginal Effect) โดยควบคมใหปจจยอนคงท พบวา ไมมนยส าคญตอการกระจายรายได

(2) ตวแปรดานระดบการศกษาของหวหนาครวเรอน ส าหรบตวแปรดานระดบการศกษาของครวเรอน เปนตวแปรหน (Dummy Variable)

โดยก าหนดให [Education Level]=1 แทนการมระดบการศกษาในระดบประถมหรอมธยม และก าหนดให [Education Level]=0 แทนการมระดบการศกษาในระดบมหาวทยาลย เมอควบคมใหปจจยอนคงท พบวา ตวแปรดานระดบการศกษาของหวหนาครวเรอนมผลตอโครงสรางการกระจายรายไดระหวางครวเรอนทมรายไดจนสดกบรวยสดอยางมนยส าคญ โดยหวหนาครวเรอนทมการศกษาระดบประถมศกษา (PRI) และมธยมศกษา (SEC) เมอเทยบกบระดบมหาวทยาลย มโอกาสทจะมรายไดต ากวาหวหนาครวเรอนทมการศกษาระดบมหาวทยาลย โดยพบวา โอกาสของครวเรอนทมหวหนาครวเรอนมการศกษาระดบประถมศกษาและมธยมศกษา เมอเทยบกบระดบมหาวทยาลย จะถกจดอยในครวเรอนจนทสด เพมขนรอยละ 25.3 และ 9.0 ตามล าดบ และมโอกาสทจะอยในครวเรอนรวยทสดลดลงถงรอยละ 40.7 และรอยละ 24.2 ตามล าดบ นอกจากน พบวาครวเรอนทหวหนาครวเรอนมการศกษาระดบประถมศกษามความเปนไปไดทจะอยในกลมครวเรอนจนทสดมากกวาครวเรอนทหวหนาครวเรอนมการศกษาระดบมธยมศกษา สะทอนใหเหนวาระดบการศกษายงสง ยงท าใหชองวางระหวางรายไดลดนอยลง

(3) ตวแปรดานภมศาสตรของครวเรอน ส าหรบตวแปรดานถนทอยของครวเรอน พบวาเมอควบคมใหปจจยอนคงท ตวแปรทมผล

ตอโครงสรางการกระจายรายไดระหวางครวเรอนทมรายไดจนสดกบรวยสด ไดแก การมถนทอยใน ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และภาคเหนอ และการทครวเรอนอยในพนทชนบท

(3.1) การม ถน ทอย ของค รว เ รอนในภาคกลาง (CENTRAL) ภาค เหนอ (NORTH) ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (NEAST) และภาคใต (SOUTH) เปนตวแปรหน (Dummy Variable) โดยก าหนดให [Region Name]=1 แทนการมถนทอยในแตละภมภาค และก าหนดให [Region Name]=0 แทนการมถนทอยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล เมอพจารณาผลกระทบสวนเพม (Marginal Effect) โดยควบคมใหปจจยอนคงท พบวา ครวเรอนทมความเปนไปไดทจะจดอยในกลมรายไดจนสดมากทสดเปนครวเรอนทอยในภาคตะวนออกเฉยงเหนอและภาคเหนอ โดยมความเปนไปไดถงรอยละ 18.3 และรอยละ 14.4 ตามล าดบ ขณะทครวเรอนในภาคดงกลาวจะมโอกาสทจะอยในชนรายไดสงสดลดลงถงรอยละ 26.9 และ 21.7 ตามล าดบ ดงนน

67

การพฒนาเศรษฐกจเพอเพมรายไดใหกบ 2 ภมภาคนจงจะเปนปจจยส าคญในการลดความเหลอมล าของรายไดของประเทศ

(3.2) การทครวเรอนอาศยอยในพนทชนบท (RURAL) เปนตวแปรหน (Dummy Variable) โดยก าหนดให RURAL=1 แทนการมถนทอยในพนทชนบท และก าหนดให RURAL=0 แทนการมถนทอยใน เขตเมอง เมอพจารณาผลกระทบสวนเพม (Marginal Effect) โดยควบคมใหปจจยอนคงท พบวา การมถนทอยในพนทชนบทจะมโอกาสทจะอยในกลมทมรายไดนอยสดเพมขนรอยละ 6.7 และมโอกาสทจะจดอยใน กลมรายไดมากทสดลดลงรอยละ 4.3 เนองจากการพฒนาทางเศรษฐกจยงเขาไมถงเทาชมชนในเมอง

(4) ตวแปรดานประเภทของหน

ส าหรบความสมพนธของหนครวเรอนและการกระจายรายได จากการวเคราะหจากแบบจ าลองถดถอยโลจสตกสแบบ 2 กลม (Binary Logit Model) ในการพยากรณผลกระทบของปจจยตาง ๆ ทมผลตอสภาวะหนครวเรอน ซงไดแสดงผลของแบบจ าลองตามภาพท 42 จะเหนไดวายงครวเรอนมรายไดสงขน โอกาสทจะกอหนยงสงขนตามไปดวย ซงสอดคลองกบหลกการของความสามารถในการช าระหนและการมหลกทรพยค าประกนทมากกวา ในสวนของแบบจ าลองถดถอยโลจสตกสแบบพหคณ (Multinomial Logit Model) ในการพยากรณผลกระทบของหนทมผลตอการกระจายรายไดของไทย ซงไดแสดงผลของแบบจ าลองตามภาพท 43 จะแสดงความสมพนธของการกระจายรายไดและวตถประสงคการการกอหน ซงเปนการวเคราะหทละเอยดลงไปอกระดบหนงเพอหาความเปนเหตและผลของความสมพนธของการกอหนและการกระจายรายได

ในการพยากรณ ไดก าหนดใหตวแปรดานประเภทของหน ซงไดแก การกยมเพอการศกษา (DEDUC) การกยมเพอการบรโภค (DCONS) การกยมเพอประกอบธรกจ (DBUSINES) และการกยม เพอการเกษตร (DAGRI) เปนตวแปรหน (Dummy Variable) โดยก าหนดให [Borrowing Purpose]=1 แทนการกยมแตละประเภท และก าหนดให [Borrowing Purpose]=0 แทนการกยมเพอซอหรอเชาบาน เมอพจารณาผลกระทบสวนเพม (Marginal Effect) โดยควบคมใหปจจยอนคงท พบวา ครวเรอนทอยในกลมรายไดจนสดจะมความเปนไปไดในการกยมหนเพอน าไปใชในการประกอบการเกษตรและการศกษาเปนหลก โดยมโอกาสทจะกเพอการเกษตรและการศกษา เพมขนรอยละ 2.4 และรอยละ 1.6 ตามล าดบ ขณะทครวเรอนทอยในกลมรวยทสดจะกเพอวตถประสงคในการประกอบธรกจ การบรโภค และการศกษา เพมขนรอยละ 6.5 รอยละ 3.1 และรอยละ 2.4 ตามล าดบ ซงจะกอใหเกดรายไดไดมากกวา จงเปนเหตท าใหชองวางรายไดระหวางกลมคนจดสดกบรวยสดยงหางกนมากยงขน

(5) ตวแปรดานแหลงทมาของหน ส าหรบตวแปรดานแหลงทมาของหน (DUMFOR) เปนตวแปรหน (Dummy Variable)

จ าแนกออกเปน 2 ลกษณะ โดยให DUMFOR = 1 แทนการกยมจากแหลงหนนอกระบบ และ DUMFOR = 0 แทนการกยมจากแหลงหนในระบบ เมอควบคมใหปจจยอนคงท จะพบวาครวเรอนทมรายไดนอยจะม

68

แนวโนมทจะเปนหนนอกระบบมากกวาครวเรอนทมรายไดสง โดยมความเปนไปไดทจะเปนหนนอกระบบถงรอยละ 9.2 ขณะทครวเรอนทอยในกลมรายไดสงจะมโอกาสทจะเปนหนนอกระบบลดลงรอยละ 8.1

สรปผลของแบบจ าลองถดถอยโลจสตกสแบบพหคณ (Multinomial Logit Model) ในการพยากรณผลกระทบของปจจยตาง ๆ ทมผลตอการกระจายรายไดของไทย

เมอพจารณาจากปจจยดานพฤตกรรมของครวเรอน ปจจยดานการศกษาของหวหนาครวเรอนทอยในระดบประถมศกษาสงผลกระทบมากทสดตอความไมเทาเทยมทางรายไดของไทย ตามมาดวยปจจยถนทอยของภาคครวเรอน (โดยเฉพาะภาคตะวนออกเฉยงเหนอ) และจ านวนผใชแรงงานในครวเรอน ตามล าดบ ขณะทปจจยดานอายของหวหนาครวเรอนสงผลกระทบนอยทสด

ส าหรบปจจยดานหนครวเรอน พบวา แหลงทมาของหนและวตถประสงคของการกยมหน สงผลกระทบแตกตางกนตอโครงสรางการกระจายรายไดของไทย ทงน วตถประสงคของการกยมสามารถน ามาอธบายโครงสรางการกระจายรายไดของประเทศไทยได โดยครวเรอนทยากจนมแนวโนมจะกยมเพอการศกษาและการเกษตร ทสงผลท าใหมรายไดนอย ขณะทครวเรอนทร ารวยจะกยมเพอการศกษา การบรโภคและการประกอบธรกจ ท าใหเกดรายไดสงกวา ชองวางรายไดระหวาง 2 กลมจงเพมสงขน

6.4 การทดสอบความออนไหว (Sensitivity Analysis)

ในโครงการวจยน ไดมการทดสอบความออนไหว หรอทเรยกวา Sensitivity Analysis เพอประเมนผลกระทบ ของนโยบายภาครฐตอการกอหนและการกระจายรายได โดยมการแบงกรณศกษาออกเปน 2 กรณศกษา ไดแก 1 กรณทภาครฐสงเสรมกองทนหมบานเพอใหประชาชนผมรายไดต าและอาศยในชนบทเขาถงแหลงทนไดมากขน โดยนโยบายภาครฐผานกองทนหมบาน จะท าใหอตราการเขาถงกองทนหมบานของแตละครวเรอนเปลยนไป ซงจะมผลกระทบตอภาวะการกอหนของประชาชนอยางไร และ 2 กรณทภาครฐสงเสรมนโยบายดานการศกษา ท าใหจ านวนหวหนาครวเรอนทจบชนประถมศกษาลดลง โดยทอตราการเปลยนแปลงของระดบการศกษาของหวหนาครอบครวจะสงผลกระทบตอการกระจายรายไดอยางไร ทงน การศกษาในกรณท 1 จะแสดงใหเหนถงความส าคญของนโยบายภาครฐในระยะสน เพอชวยเหลอประชาชนในการเขาถงแหลงทน ขณะทนโยบายดานการศกษาของครวเรอนจะเปนการแกปญหาในระยะยาว

1) ผลกระทบของนโยบายกองทนหมบาน ในการศกษาผลกระทบของนโยบายกองทนหมบาน ทางผวจยไดแบงผลการศกษาออกเปน 2 กรณ ไดแก (1) นโยบายภาครฐในการชวยเหลอประชาชนผานกองทนหมบานท าใหจ านวนครวเรอนทไดเขาถงกองทนหมบานเพมขนรอยละ 10 (กรณท 1) และ (2) นโยบายภาครฐในการชวยเหลอประชาชนผานกองทนหมบานท าใหจ านวนครวเรอนทไดเขาถงกองทนหมบานเพมขนรอยละ 20 (กรณท 2) ซงผลการศกษาความออนไหว มดงน

69

ตารางท 4 การทดสอบความออนไหวจากผลกระทบนโยบายของกองทนหมบาน

ผลกระทบนโยบายกองทนหมบาน กรณท 1 กรณท 2 จ านวนครวเรอนทกเงนจากกองทนหมบานเพมขนจากกรณฐาน 10.0% 20.0% ความเปนไปไดในการกอหน -16.4% -32.9%

ทมา: ค านวณโดยคณะผวจย

จากผลการศกษาในขอ 6.2 พบวา ประวตการกยมจากเงนกองทนหมบานกบโอกาสทครวเรอนจะเปนหนมความสมพนธกนเปนลบ โดยหากครวเรอนมประวตการกยมจากเงนกองทนหมบานจะสงผลใหโอกาสทครวเรอนจะเปนหนลดลงรอยละ 7.0 เมอเปรยบเทยบกบครวเรอนทไมมประวตการกยมจากเงนกองทนหมบาน ผลการทดสอบความออนไหวของนโยบายกองทนหมบานกใหผลทสอดคลองกบผลการศกษาขางตน หากจ านวนครวเรอนทกเงนจากกองทนหมบานเพมขนรอยละ 10 และ 20 จะท าใหโอกาสทครวเรอนจะเปนหนลดลงรอยละ 16.4 และ 32.9 ตามล าดบ ซงแสดงใหเหนวา การกยมจากเงนกองทนหมบานจงสามารถแกไขปญหาการกเงนนอกระบบทมอตราดอกเบยทสง ท าใหประชาชนสามารถเขาถงแหลงเงนทนทมดอกเบยต า และลดโอกาสการเปนหนได หรอกองทนหมบานอาจจะมการเลอกเฉพาะลกหนชนด

2) ผลกระทบของนโยบายดานการศกษา ในการศกษาผลกระทบของนโยบายดานการศกษาตอการเปลยนแปลงลกษณะครวเรอนและ

การกระจายรายได ทางผวจยไดแบงผลการศกษาออกเปน 2 กรณ ไดแก (1) การใหกเยมเงนเพอการศกษาท าใหจ านวนหวหนาครวเรอนทจบชนประถมศกษาลดลงรอยละ 20 (กรณท 1) และ (2) การใหกยมเงนเพอการศกษาท าใหจ านวนหวหนาครวเรอนทจบชนประถมศกษาลดลงรอยละ 50 (กรณท 2) โดยผลการศกษาความออนไหว มดงน

ตารางท 5 การทดสอบความออนไหวจากผลกระทบนโยบายดานการศกษา

ผลกระทบนโยบายดานการศกษา กรณท 1 กรณท 2 จ านวนหวหนาครวเรอนทจบชนประถมศกษาลดลง 20.0% 50.0% ความเปนไปไดในการจดอยใน Quintile ท 1 -4.6% -10.8% ความเปนไปไดในการจดอยใน Quintile ท 5 10.4% 26.6%

ทมา: ค านวณโดยคณะผวจย

70

จากผลการศกษาในขอ 6.3 พบวา ตวแปรดานระดบการศกษาของหวหนาครวเรอนมผลตอโครงสรางการกระจายรายไดระหวางครวเรอนทมรายไดจนสดกบรวยสดอยางมนยส าคญ โดยหวหนาครวเรอนทมการศกษาระดบประถมศกษาและมธยมศกษา เมอเทยบกบระดบมหาวทยาลย มโอกาสทจะมรายไดต ากวาหวหนาครวเรอนทมการศกษาระดบมหาวทยาลย โดยพบวา โอกาสของครวเรอนทมหวหนาครวเรอนมการศกษาระดบประถมศกษาและมธยมศกษา เมอเทยบกบระดบมหาวทยาลย จะถกจดอยในครวเรอนทจนทสด เพมขนรอยละ 25.3 และ 9.0 ตามล าดบ และมโอกาสทจะอยในครวเรอนทรวยทสดลดลงถงรอยละ 40.7 และรอยละ 24.2 ตามล าดบ นอกจากน พบวาครวเรอนทหวหนาครวเรอนมการศกษาระดบประถมศกษามความเปนไปไดทจะอยในกลมครวเรอนจนทสดมากกวาครวเรอนทหวหนาครวเรอนมการศกษาระดบมธยมศกษา

ผลการทดสอบความออนไหวของนโยบายดานการศกษากใหผลทสอดคลองกบผลการศกษาขางตน หากจ านวนหวหนาครวเรอนมการศกษาระดบประถมศกษาลดลงรอยละ 20 และ 50 จะท าใหโอกาสทครวเรอนถกจดอยในครวเรอนทจนทสด (Quintile ท 1) ลดลงรอยละ 4.6 และ 10.8 ตามล าดบ ในขณะเดยวกน จะท าใหโอกาสทครวเรอนถกจดอยในครวเรอนทรวยทสด (Quintile ท 5) เพมขนรอยละ 10.4 และ 26.6 ตามล าดบ หากภาครฐสงเสรมนโยบายดานการศกษา จะชวยเพมคณภาพของประชาชน และท าใหประชาชนมรายไดและประสทธภาพเพมขน กจะกอใหเกดการเพมการกระจายรายได และลดความเลอมล าในสงคมในระยะยาวไดเปนอยางด

71

บทท 7 สรปและขอเสนอแนะ

7.1 สรปผลการศกษา

งานวจยนมวตถประสงคเพอศกษาบทบาทของหนครวเรอนทมผลตอความเหลอมล าของการกระจายรายไดในประเทศไทย โดยจะศกษาขอมลหนครวเรอนจากแหลงขอมลตางๆ วเคราะหบทบาทของหนครวเรอนตอสถานะโครงสรางการกระจายรายไดของประเทศไทยดวยแบบจ าลองจลภาค (Micro-Simulation Model) เพออธบายความสมพนธระหวางตวแปรทส าคญตางๆ ของภาคครวเรอน รวมถงตวแปรเชงนโยบายตางๆ ของภาครฐ และสภาวการณหนภาคครวเรอน ซงในการพฒนาแบบจ าลองจลภาค (Micro-Simulation Model) เพอประเมนบทบาทและผลกระทบของหนครวเรอน/มาตรการภาครฐทส าคญ คณะผวจยไดจดท าฐานขอมลทแสดงโครงสรางการกระจายรายไดของภาคครวเรอนในระบบเศรษฐกจของประเทศไทย จากขอมลส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน (Socio-economic Survey: SES) ของส านกงานสถตแหงชาต ประจ าป 2556 โดยแบงครวเรอนออกเปน 5 กลมตามระดบรายได (Quintile)

จากการวเคราะหความสมพนธเบองตนจากขอมลการส ารวจเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน ของส านกงานสถตแหงชาต พบวา ปญหาความเหลอมล าทางรายไดยงคงเปนปญหาทส าคญในชวง 20 ป ทผานมา โดยตงแตป 2531 จนถงปจจบน สดสวนรายไดของครวเรอนทรวยทสดรอยละ 10 ตอรายไดของครวเรอนทจนทสดรอยละ 10 ทรงตวอยในระดบสงกวา 20 เทาเสมอมา และในป 2556 กลมครวเรอนทรวยทสดมรายไดมากถง 25 เทาของกลมครวเรอนทจนทสด ขณะเดยวกน ขอมลสถตหนภาคครวเรอนทรวบรวมโดยธนาคารแหงประเทศไทย ชใหเหนวา ในชวง 2-3 ปทผานมา ระดบหนภาคครวเรอนไดขยายตวในปรมาณสงขนอยางกาวกระโดด โดยเพมขนจาก 4.7 ลานลานบาท หรอคดเปนสดสวนรอยละ 57.9 ตอ GDP ในป 2552 เปน 10.6 ลานลานบาทหรอคดเปนสดสวนรอยละ 79.9 ตอ GDP ในไตรมาส 1 ป 2558 และเมอมองในระดบครวเรอนจากขอมลการส ารวจเศรษฐกจและสงคมของภาคครวเรอน ของส านกงานสถตแหงชาต ในป 2556 จะเหนไดวา ครวเรอน 10.8 ลานครวเรอน หรอรอยละ 53.8 ของครวเรอนทงหมด เปนครวเรอนทมหน โดยระดบหนเฉลยของครวเรอนไทยสงถง 163,097 บาทตอครวเรอน หรอคดเปน 6.5 เทาของรายได

ในการประเมนบทบาทของหนภาคครวเรอน ผลกระทบจากการด าเนนนโยบายรฐบาล และ การกระจายรายไดของประเทศไทย แบบจ าลองจลภาค (Micro-simulation) ซงในการศกษาผลกระทบของปจจยตาง ๆ ซงรวมถงปจจยดานรายได ตอสภาวะหนครวเรอน คณะผวจยไดใชแบบจ าลองถดถอยโลจสตกสแบบ 2 กลม (Binary Logit Model) ซงจากผลของแบบจ าลอง พบวา เมอก าหนดใหปจจยอน ๆ คงท ปจจย ดานรายไดสงผลตอโอกาสทครวเรอนจะเปนหนมากทสด เนองจากรายไดทเพมขนสะทอนถงความสามารถ ในการช าระคนหนทสงขนท าใหครวเรอนเขาถงสนเชอไดมากขน ตามมาดวยปจจยถนทอยของภาคครวเรอน

72

โดยลกษณะอาชพ ความสม าเสมอของรายได และการใชจายทตางกนในแตละภมภาคท าใหความเปนหนแตกตางกน ปจจยทมผลรองลงมาคอ ระดบการศกษาของหวหนาครวเรอน โดยระดบการศกษาทนอยกวา ลดความนาจะเปนทครวเรอนจะเปนหนเนองจากมโอกาสทจะเขาถงแหลงทนไดนอยลง ส าหรบปจจย ดานนโยบายของรฐ พบวา การสนบสนนครวเรอนจากโครงการของรฐและการใหทนการศกษาหรอสนเชอ เพอการศกษาเพมโอกาสทครวเรอนจะเปนหนมากขน อยางไรกตาม นโยบายการใหกยมจากกองทนหมบานกลบมผลในการลดความนาจะเปนทภาคครวเรอนจะเปนหนสน เนองจากกองทนหมบานมการก าหนดวตถประสงคของการกยมเพอการลงทน การสรางรายได รวมถงการแกไขปญหาหนนอกระบบ ซงเปน การควบคมพฤตกรรมการใชจายของครวเรอนทางออม ท าใหครวเรอนสามารถสรางรายไดมากขนขณะท มภาระตนทนลดลง ท าใหลดโอกาสการเปนหนสนลง

ในการศกษาผลกระทบของปจจยตาง ๆ ซงรวมถงการเปนหน ตอโครงสรางการกระจายรายได คณะผวจยไดใชแบบจ าลองถดถอยโลจสตกสแบบพหคณ (Multinomial Logit Model) ซงจากผลของแบบจ าลองพบวา เมอก าหนดใหปจจยอน ๆ คงท ปจจยดานการศกษาของหวหนาครวเรอนทอยในระดบประถมศกษาสงผลกระทบตอความไมเทาเทยมทางรายไดของไทยมากทสด ตามมาดวยปจจยถนทอยของภาคครวเรอน (โดยการมถนทอยในภาคตะวนออกเฉยงเหนอมผลตอการกระจายรายไดมากทสด) และจ านวนผใชแรงงานในครวเรอน ตามล าดบ ขณะทปจจยดานอายของหวหนาและสมาชกของครวเรอนสงผลกระทบคอนขางนอย ส าหรบปจจยดานหนครวเรอน พบวา แหลงทมาของหนและวตถประสงคของการกยมหน สงผลกระทบแตกตางกนตอโครงสรางการกระจายรายไดของไทย โดยครวเรอนทยากจนมแนวโนมจะกยมเพอการศกษาและการเกษตร ทสงผลท าใหมรายไดนอย ขณะทครวเรอนทร ารวยจะกยมเพอการศกษา การบรโภค และการประกอบธรกจ ซงพฤตกรรมการกอหนทแตกตางท าใหชองวางรายไดระหวาง 2 กลมจงเพมสงขน

จากผลการศกษาดวยแบบจ าลองท ง 2 แบบจ าลองขางตน แสดงใหเหนวา การกระจายรายได และการเปนหนครวเรอนมความสมพนธทงไปและกลบ กลาวคอ ความเหลอมล าของการกระจายรายได สงผลใหเกดความไมเทาเทยมกนของการเขาถงแหลงทนซงท าใหความสามารถในการกอหนไมเทากน โดยครวเรอนทมรายไดต าจะมความเปนไปไดนอยกวาทจะเปนหน ในทางกลบกนการเปนหนกสงผลใหโครงสรางการกระจายรายไดเปลยนแปลงไป นอกจากน วตถประสงคการกอหนมนยส าคญตอการสรางรายไดและมผลตอการเปลยนแปลงของโครงสรางการกระจายรายได โดยครวเรอนทมรายไดนอยจะกหนเพอการเกษตร ขณะทครวเรอนทมรายไดสง จะกอหนเพอน าไปใชในการประกอบธรกจ การบรโภค และการศกษา ซงการกยมเงนเพอใชในการประกอบธรกจและการศกษาจะเปนหนทสามารถสรางรายไดทสงกวา นอกจากน จากผลการศกษาพบวาระดบรายไดมผลตอแหลงสนเชออยางมนยส าคญ โดยครวเรอนทมรายไดนอยมโอกาสทจะมหนนอกระบบมากกวาครวเรอนทมรายไดสง ซงแสดงใหเหนถงปญหาของการเขาถงสนเชอในระบบทมตนทนการกยมเงนต ากวาของครวเรอนทมรายไดนอย

นอกจากน แบบจ าลอง แสดงใหเหนวา นโยบายภาครฐมผลตอการกระจายรายไดและการเปนหนของครวเรอนทงในระยะสนและระยะยาว โดยการศกษาในครงนไดน าปจจยดานนโยบายเขามาเปนตวแปรหนง

73

ของสมการเพอวเคราะหถงผลของนโยบายภาครฐตอการกระจายรายไดและการเปนหนของครวเรอน ซงนโยบายภาครฐทไดน ามาศกษาในการวจยน ไดแก การใหกยมเพอการศกษา การใหเงนโอนโดยตรงจากภาครฐ และการใหกยมเงนผานกองทนหมบาน ซงจากผลของแบบจ าลอง พบวา ทง 3 โครงการ สงผลกระทบตอการกอหนทแตกตางกน กลาวคอ ประวตการไดรบทนการศกษาหรอสนเชอใหกยมเพอการศกษาของครวเรอน สงผลท าใหครวเรอนมโอกาสเปนหนเพมขนรอยละ 35.3 เมอเทยบกบครวเรอนทไมมประวตการไดรบทนการศกษา สะทอนใหเหนวาโครงการกยมเพอการศกษา สอดคลองกบแนวคดทวาครวเรอนยกระดบการศกษาเพมสงขน โอกาสการเขาถงแหลงทนไดงายยงขน ขณะทโครงการกองทนหมบาน ซงสวนใหญปลอยใหกกบเกษตรกรรายยอยในชนบท ท าใหโอกาสในการเปนหนลดลงรอยละ 7 เมอเทยบกบครอบครวทไมไดรบการสนบสนนจากกองทนหมบาน สะทอนใหเหนวาโครงการดงกลาวสามารถสรางรายไดใหกบครวเรอนและสามารถลดโอกาสการเปนหนได อยางไรกตาม อาจจะมองอกนยหนงไดวา เปนโครงการทปลอยกใหกบเกษตรกรทมรายไดนอย โอกาสการเขาถงแหลงทนจงนอยลงตามไปดวย ซงอาจจะตองอาศยการศกษาเชงคณภาพดวยการลงส ารวจพนทหรอจากบทสมภาษณ

7.2 ขอเสนอแนะ 7.2.1 ขอเสนอแนะเชงนโยบาย

จากผลการศกษาทพบวา ระดบการศกษาทสงขนจะสงผลท าใหความเหลอมล าลดนอยลง และผลการศกษาทพบวา ครอบครวทมหวหนาครวเรอนจบการศกษาระดบประถมศกษาจะสามารถเขาถงแหลงทนไดนอย สงผลท าใหความสามารถในการกเงนมาเพอน ามาใชจายในการศกษาของบตร หรอการลงทนในการประกอบธรกจลดนอยลงตามไปดวย ซงการจะท าใหครวเรอนยากจนหลดพนจากวฏจกรความยากจนและการศกษานอย จะตองอาศยนโยบายยกระดบการศกษาของครวเรอนยากจนและสนบสนนการเขาถงแหลงทนของภาคครวเรอนยากจน ดงนน ภาครฐจงควรมการสนบสนนดานตางๆ เพอใหลกหลานของครอบครวทมฐานะยากจนสามารถจบการศกษาระดบมธยมศกษาหรอมหาวทยาลย จะสงผลท าใหครอบครวสามารถยกระดบรายไดสงขน และการกระจายรายไดเหลอมล านอยลงได

ส าหรบแนวทางการก าหนดนโยบายภาครฐในเชงภมภาคเพอลดความเหลอมล าของรายไดสามารถวเคราะหไดจากตวแปรภมภาคทครวเรอนอาศยอย ซงจะพบวา ครวเรอนทอาศยอยภาคเหนอกบภาคตะวนออกเฉยงเหนอมโอกาสทจะมรายไดต ากวาครวเรอนในภาคอนๆ ดงนน โอกาสในการเปนหนจงสงกวาเนองจากรายจายสงกวารายได แนวทางการก าหนดนโยบายเพอลดความเหลอมล าของรายไดครวเรอนอาจจะเปนการกระจายความมงคงไปสทง 2 ภมภาคใหมากยงขน พรอมทงสรางโอกาสทางการศกษาใหกบภมภาคดงกลาวดวย

ในการก าหนดนโยบายเพอลดความเหลอมล าจากการเขาถงแหลงทนของภาคครวเรอนสะทอนไดจากผลความสมพนธของการกระจายรายไดและวตถประสงคของการกยม โดยจากการศกษา พบวา

74

กลมครวเรอนทกยมเพอการเกษตรสวนใหญจะจดอยในครวเรอนทมรายไดต า ท าใหเขาถงแหลงทนทเปนธนาคารของรฐหรอเอกชนไดนอย เกษตรกรสวนใหญจงหนไปกเงนกองทนหมบานทสรางรายไดไดอยางมประสทธภาพมากกวา ดงนน การก าหนดแนวนโยบายเพอชวยเหลอครอบครวเกษตรกรทมรายไดต าจงควรใหความสนใจประสทธภาพของการกยม ความงายของการเขาถง และการประเมนความสามารถในการช าระหน อยางไรกตาม ยงมความจ าเปนทจะตองมการศกษาในเชงคณภาพเพอประกอบการวเคราะหในเชงจลภาคตอไป นอกจากน จะพบวาครวเรอนทกยมไปเพอประกอบธรกจมความเปนไปไดสงทจะมรายไดสงขน เนองจากมทนเดมทสามารถประกอบธรกจไดอยแลว การสรางโอกาสใหครวเรอนทมรายไดนอยท าธรกจครวเรอนเสรมจากภาคการเกษตรจงเปนอกแนวทางหนงทสามารถท าใหครวครวเกษตรกรรายไดนอยหลดพนจากความยากจน จงจะสงผลใหในภาพรวมการกระจายรายไดดขน

ทงน การแกปญหาหนสนครวเรอนและปญหาการกระจายรายไดจงเปนปญหาเชงโครงสรางทตองใชนโยบายทงดานการเงนและดานการบรหารหนสนเพอใหเกดรายได โดยในสวนของการแกปญหาการเขาถงแหลงทนส าหรบผทมรายไดนอย อาจใชชองทางสงเสรมผานบรการสนเชอนาโนไฟแนนซ (Nano-finance) ซงกระทรวงการคลงไดเรมใหอนญาตใหมการประกอบธรกจในป 2558 โดยบรการดงกลาวจะชวยใหกลมประชาชนทมรายไดนอยและไมสามารถเขาถงสนเชอจากสถาบนการเงนใด ๆ ได ซงคาดวามจ านวนกวา 1.3 ลานครวเรอน สามารถเขาถงสนเชอทจ าเปนตอการประกอบธรกจได ซงนบเปนการเพมโอกาสทางเศรษฐกจและการลดความเหลอมล าทางเศรษฐกจและสงคม เนองจากเปนสนเชอประเภทใหมทมกระบวนการพจารณาใหสนเชอทมความผอนปรนกวาสนเชอประเภทอนทมอยแลวในระบบสถาบนการเงน และเปนการแกไขปญหาภาระดอกเบยจากการกยมนอกระบบทสงจนเกนควรซงเปนตวถวงตอการสรางรายไดของประชาชนผมรายไดนอยทเปนปญหาเรอรงของสงคมไทย

นอกจากน จากผลการศกษายงพบวาผลของนโยบายภาครฐมหลากหลาย โดยนโยบายเกยวกบการไดรบทนการศกษาหรอสนเชอใหกยมเพอการศกษาและการไดรบการสนบสนนจากภาครฐมผลท าใหครวเรอนหนเพมมากขน ขณะทการกยมจากกองทนหมบานท าใหครวเรอนมหนลดลง ดงน น จงควรมการศกษาในเชงลกเพมเตมวาปจจยใดทท าใหโครงการแตละโครงการประสบความส าเรจในการลดหนครวเรอน

7.2.2 ขอเสนอแนะส าหรบการศกษาในอนาคต

ส าหรบขอเสนอแนะเพอการศกษาในอนาคต ทางคณะผวจยสรปไดวา ขอจ ากดสวนใหญมาจากฐานขอมล ซงในการวจยในครงนไดใชฐานขอมการส ารวจจากภาคครวเรอนในการส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน ซงมขอจ ากดในการศกษาดานนโยบายของภาครฐทสงผลกระทบตอภาวะหนครวเรอนและการกระจายรายไดของประชาชน ซงในชวงทผานมา ภาครฐไดออกมาตรการหลายอยางในการกระตนเศรษฐกจ แตเนองจากการส ารวจดงกลาวจดท าขนทก ๆ 2 ป ท าใหเราไมสามารถทจะศกษาผลกระทบของนโยบายภาครฐไดอยางครอบคลม และทนตอสถานะการณ ดงนน ทางผวจยจงขอเสนอแนะใหมการจดท า

75

การส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนขนมาโดยเพมความละเอยดในสวนของนโยบายภาครฐ กลาวคอ สามารถระบไดถงปรมาณเงนทภาคประชาชนไดรบในแตละนโยบาย รวมถงการเขาถงแหลงเงนดงกลาวดวย เพอทจะสามารถศกษาผลกระทบของนโยบายภาครฐตอภาวะหนครวเรอนและการกระจายรายไดของประชาชนไดอยางละเอยด และตรงตามวตถประสงคของคณะผวจย

76

77

บรรณานกรม

Alesina, A., Rodrik, D. 1994. “Distributive politics and economic growth.”Quarterly Journal of Economics, vol.109, pp.465-490.

Benabou, R.1996. “Inequality and Growth”, in Bernanke, B., Rotemberg, J.(eds.), Massachusetts, National Bureau of Economic Research Macro Annual 1996, MIT Press, Cambridge.

Bourguignon, F. 2002. “The growth elasticity of poverty reduction: explaining heterogeneity across countries and time periods,” Paris, working paper N°2002-03, Département et Laboratoire d'Economie Théorique et Appliquée (DELTA).

Bourguignon, F. 2003. “The poverty-growth-inequality triangle, Paris,” Paper prepared for a Conference on Poverty, Inequality and Growth, Agence Française de Développement /EU Development Network.

Cecchetti, S., Moanty, M., Zampolli, F. 2011. The Real Effects of Debt. BIS Working Paper No.352.

Deinenger, K., Squire, L. 1998. “New ways of looking at old issues: inequality and growth,”Journal of Development Economics, vol. 57.

Galor, O., Zeira, J. 1993. “Income Distribution and Macroeconomics,”Review of Economic Studies, 60: 35-52.

Iacoviello, Matteo. 2008. “Household Debt and Income Inequality, 1963 – 2003.” Journal of Money, Credit and Banking. Vol. 40, No. 5 (August 2008).

International Monetary Fund. Global Financial Stability Report, April 2013.

International Monetary Fund. World Economic Outlook, April 2012.

Jingliang Xiao and Glyn Wittwer, 2009. "Will an Appreciation of the Renminbi Rebalance the Global Economy? A Dynamic Financial CGE Analysis," Centre of Policy Studies/IMPACT Centre Working Papers g-192, Victoria University, Centre of Policy Studies/IMPACT Centre.

Kenneth Train. 2003. Discrete Choice Methods with Simulation. Cambridge University Press, Cambridge, UK.

Klein, Mathias. 2014. Inequality and household debt: a panel cointegration analysis. Ruhr Graduate School in Economics and Technische Universität Dortmund.

78

Krongkeaw, M. 2000. “Changes in Poverty and Income Inequality in Thailand, 1988 to 1998,” Bangkok, session C-pa 6b, Institute of East Asian Studies, Thammasat University.

Kuznets, S. 1955. “Economic Growth and Income Inequality,”The American Economic Review, 45(1):1-28.

Lebarz, Claire. “Income Inequality and Household Debt Distribution: A Cross-Country Analysis using Wealth Surveys.”Selected for Young Academic Award at the Annual Progressive Economy Conference, March 2014

Li, H., Zou, H. 1998. “Income inequality is not harmful for growth: theory and evidence.”Review of Development Economics, vol. 2, n°3, pp. 318-334.

Mian, Atif and Sufi, Amir. (2014). “House of Debt: How They (and You) Caused the Great Recession, and How We Can Prevent It from Happening Again.” University of Chicago Press.

Perotti, R. 1996. “Growth, Income Distribution, and Democracy: What the Data Say.”Journal of Economic Growth, 1: 149-187.

Persson, T., Tabellini, G. 1994. “Is inequality harmful for growth?,”American Economic Review, vol. 84, pp. 600-621.

Piketty, T. 1997. “The Dynamics of the wealth distribution and interest rates with credit rationing,”Review of Economics Studies, vol. 64.

Savard, L. 2003. “Poverty and Income Distribution in a CGE-household Sequential Model.” International Development Research Centre – IDRC. Processed. 32p.

Siksamat, S. (1998), “A Multi-Regional Computable General Equilibrium Model of the Thai Economy: A Surge in Foreign Capital”, Unpublished PhD thesis, Centre of Policy Studies, Monash University, Melbourne.

ดวงมณ เลาวกลและเออมพร พชยสนธ. (2555). “นโยบายและมาตรการการคลงเพอความเปนธรรมในการกระจายรายได.” มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ธนาคารแหงประเทศไทย. Thailand at a glance.

ธนาคารแหงประเทศไทย. ขอมลสถต. เงนใหกยมแกภาคครวเรอน.

ปราณ ทนกร (2545).“ความเหลอมล าของการกระจายรายไดในชวงสทศวรรษของการพฒนาประเทศ: 2504 – 2544. หาทศวรรษภายใตแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตของไทย,”การสมมนาทางวชาการ

79

ประจ าป 2545 ครงท 25 คณะเศรษฐศาสตร, ณ หอประชมเลก มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 12 มถนายน 2545

สมศจ ศกษมต (2554) “ผลกระทบของการปรบขนคาจางขนต าเปน 300 บาท.” บทความสวนหนงของงานวจย เรองตลาดแรงงานไทยและบทบาทในการสรางความแขงแกรงใหเศรษฐกจไทย. ธนาคารแหงประเทศไทย

ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. (2557). รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมล าในประเทศไทย ป 2555. กรงเทพฯ

ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. รายไดประชาชาต.

ส านกงานสถตแหงชาต. การส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน พ.ศ. 2556.

80

81

ภาคผนวกท 1 ผลของแบบจ าลองถดถอยโลจสตกแบบ 2 กลม (Binary Logit Model) ในการพยากรณผลกระทบ

ของปจจยตาง ๆ ทมผลตอสภาวะหนครวเรอน

82

ภาคผนวกท 1 ผลของแบบจ าลองถดถอยโลจสตกแบบ 2 กลม (Binary Logit Model) ในการพยากรณผลกระทบของปจจยตาง ๆ ทมผลตอสภาวะหนครวเรอน

Binary Logistic Model

Multinomial Logit Model Maximum Likelihood Estimates Model estimated: Mar 25, 2015 at 10:23:54AM Dependent variable DUMDEBT Weighting variable A52 Number of observations 42738 Iterations completed 6 Log likelihood function 24641.58 Restricted log likelihood -29501.41 Chi squared 9719.657 Degrees of freedom 19 Prob[ChiSqd > value] 0.0000000 Hosmer-Lemeshow chi-squared 106.83270 P-value=0.00000 with deg.fr. = 8

Variable Coefficient Standard Error b/St.Er. P[|Z|>z] Mean of X SEXHH -0.106 0.026 -4.126 0.000 0.641 AGEHH -0.015 0.001 -16.743 0.000 52.592 MARRIED 0.339 0.028 12.311 0.000 0.672 WMEM 0.438 0.013 32.946 0.000 1.773 BLOW 0.226 0.014 16.151 0.000 0.589 OLDER -0.142 0.019 -7.588 0.000 0.530 PRI -0.337 0.040 -8.364 0.000 0.673 SEC -0.413 0.039 -10.695 0.000 0.196 CENTRAL -0.352 0.039 -9.061 0.000 0.247 NORTH 0.260 0.044 5.933 0.000 0.196

83

Variable Coefficient Standard Error b/St.Er. P[|Z|>z] Mean of X NEAST 0.695 0.043 16.202 0.000 0.324 SOUTH -0.480 0.045 -10.620 0.000 0.137 RURAL 0.543 0.026 20.671 0.000 0.639 EDUGOV 2.036 0.117 17.363 0.000 0.019 PROGOV 1.166 0.083 14.017 0.000 0.032 VFUND -0.284 0.028 -10.032 0.000 0.235 QUIN1 -0.834 0.036 -23.139 0.000 0.200 QUIN2 -0.446 0.034 -13.251 0.000 0.200 QUIN4 0.059 0.034 1.734 0.083 0.200 QUIN5 0.445 0.037 11.957 0.000 0.200

84

85

ภาคผนวกท 2 ผลของแบบจ าลองถดถอยโลจสตกแบบพหคณ (Multinomial Logit Model)

ในการพยากรณผลกระทบของปจจยตาง ๆ ทมผลตอการกระจายรายไดของไทย

86

ภาคผนวกท 2 ผลของแบบจ าลองถดถอยโลจสตกแบบพหคณ (Multinomial Logit Model) ในการพยากรณผลกระทบของปจจยตาง ๆ ทมผลตอการกระจายรายไดของไทย

Multinomial Logit Model

Multinomial Logit Model Maximum Likelihood Estimates Model estimated: Mar 25, 2015 at 10:24:15AM. Dependent variable QUINT3 Weighting variable A52 Number of observations 42738 Iterations completed 7 Log likelihood function -56434.70 Restricted log likelihood -68784.16 Chi squared 24698.92 Degrees of freedom 68 Prob[ChiSqd > value] = 0.0000000

Characteristics in numerator of Prob[Y=1]

Variable Coefficient Standard Error b/St.Er. P[|Z|>z] Mean of X SEXHH 0.094 0.039 2.398 0.017 0.641 AGEHH -0.010 0.002 -6.855 0.000 52.592 MARRIED -0.526 0.043 -12.349 0.000 0.672 WMEM -0.963 0.022 -43.569 0.000 1.773 BLOW -0.357 0.023 -15.556 0.000 0.589 OLDER 0.165 0.031 5.392 0.000 0.530 PRI 1.603 0.080 20.058 0.000 0.673 SEC 0.438 0.079 5.529 0.000 0.196 CENTRAL -0.390 0.075 -5.230 0.000 0.247 NORTH 0.903 0.075 12.009 0.000 0.196 NEAST 1.199 0.075 16.028 0.000 0.324 SOUTH 0.119 0.083 1.439 0.150 0.137

87

Variable Coefficient Standard Error b/St.Er. P[|Z|>z] Mean of X RURAL 0.551 0.041 13.270 0.000 0.639 DEDUC 0.239 0.095 2.516 0.012 -461.707 DCONSUM -0.453 0.048 -9.417 0.000 -461.380 DBUSINES -0.618 0.076 -8.093 0.000 -461.670 DAGRI 0.196 0.048 4.091 0.000 -461.534 DUMFOR 0.636 0.079 8.031 0.000 -461.683

Characteristics in numerator of Prob[Y=2]

Variable Coefficient Standard Error b/St.Er. P[|Z|>z] Mean of X SEXHH 0.099 0.037 2.674 0.008 0.641 AGEHH -0.010 0.001 -7.065 0.000 52.592 MARRIED -0.301 0.040 -7.485 0.000 0.672 WMEM -0.461 0.020 -23.608 0.000 1.773 BLOW -0.051 0.019 -2.703 0.007 0.589 OLDER 0.156 0.028 5.527 0.000 0.530 PRI 0.941 0.072 13.050 0.000 0.673 SEC 0.487 0.069 7.005 0.000 0.196 CENTRAL -0.035 0.067 -0.518 0.604 0.247 NORTH 0.548 0.070 7.772 0.000 0.196 NEAST 0.736 0.070 10.536 0.000 0.324 SOUTH 0.152 0.076 2.015 0.044 0.137 RURAL 0.262 0.038 6.928 0.000 0.639 DEDUC 0.032 0.090 0.356 0.722 -461.707 DCONSUM -0.187 0.043 -4.343 0.000 -461.380 DBUSINES -0.261 0.065 -4.026 0.000 -461.670 DAGRI 0.178 0.043 4.106 0.000 -461.534 DUMFOR 0.239 0.071 3.344 0.001 -461.683

88

Characteristics in numerator of Prob[Y=3]

Variable Coefficient Standard Error b/St.Er. P[|Z|>z] Mean of X SEXHH -0.120 0.037 -3.209 0.001 0.641 AGEHH 0.016 0.001 12.386 0.000 52.592 MARRIED 0.244 0.041 5.895 0.000 0.672 WMEM 0.368 0.018 20.198 0.000 1.773 BLOW 0.026 0.019 1.410 0.159 0.589 OLDER -0.032 0.028 -1.159 0.247 0.530 PRI -1.198 0.061 -19.497 0.000 0.673 SEC -0.570 0.059 -9.718 0.000 0.196 CENTRAL -0.350 0.058 -6.001 0.000 0.247 NORTH -0.790 0.066 -11.900 0.000 0.196 NEAST -0.905 0.065 -13.917 0.000 0.324 SOUTH -0.361 0.067 -5.383 0.000 0.137 RURAL -0.221 0.037 -6.001 0.000 0.639 DEDUC 0.155 0.087 1.780 0.075 -461.707 DCONSUM 0.163 0.042 3.928 0.000 -461.380 DBUSINES 0.197 0.059 3.326 0.001 -461.670 DAGRI -0.064 0.043 -1.472 0.141 -461.534 DUMFOR -0.451 0.071 -6.327 0.000 -461.683

Characteristics in numerator of Prob[Y=4]

Variable Coefficient Standard Error b/St.Er. P[|Z|>z] Mean of X SEXHH -0.351 0.041 -8.470 0.000 0.641 AGEHH 0.045 0.001 32.712 0.000 52.592 MARRIED 0.630 0.046 13.629 0.000 0.672 WMEM 0.723 0.020 36.808 0.000 1.773 BLOW 0.087 0.020 4.251 0.000 0.589 OLDER -0.031 0.029 -1.081 0.280 0.530 PRI -3.249 0.062 -52.608 0.000 0.673 SEC -1.987 0.059 -33.760 0.000 0.196

89

Variable Coefficient Standard Error b/St.Er. P[|Z|>z] Mean of X CENTRAL -1.067 0.061 -17.534 0.000 0.247 NORTH -1.753 0.071 -24.686 0.000 0.196 NEAST -2.122 0.069 -30.586 0.000 0.324 SOUTH -1.122 0.070 -15.935 0.000 0.137 RURAL -0.266 0.041 -6.447 0.000 0.639 DEDUC 0.291 0.090 3.241 0.001 -461.707 DCONSUM 0.187 0.044 4.277 0.000 -461.380 DBUSINES 0.438 0.061 7.157 0.000 -461.670 DAGRI -0.275 0.047 -5.825 0.000 -461.534 DUMFOR -0.641 0.077 -8.378 0.000 -461.683

งานวจย

ส านกงานเศรษฐกจการคลง กระทรวงการคลง

ถนนพระราม 6 แขวงสามเสนใน เขตพญาไท กรงเทพ 10400

โทรศพท 0-2273-9020 โทรสาร 0-2273-5602

www.fpo.go.th