๑

อารยะขดขนอารยะขดขน :: ปรากฏการณการตอตานอานาจรฐปรากฏการณการตอตานอานาจรฐ

โดยสนตวธในสงคมไทยโดยสนตวธในสงคมไทย

โดย นางสาวมานตตา ชาญไชย

สถาบนวจยทางยทธศาสตร

สถาบนวชาการปองกนประเทศ

บทนา

ในสถานการณปจจบน สงคมไทยกาลง เผ ชญกบ

ความขดแยงซ ง เ ก ยวโยงหลายภาคสวนของสงคมโดยเปน

ความขดแยงเชงโครงสราง

(Structural Conflict) ทม

จ ด เ ร ม ต น จ า ก ม ต ท า ง

การ เ ม อ ง และขบวนการ

เคลอนไหวของภาคประชาชน

นอ กจ า กน ยง เ ป น คว า ม

ขด แ ย ง เ ช ง ผ ล ป ร ะ โ ย ช น

(Interest Conflict) ระหวาง

กลมตาง ๆ ในสงคม ประเดน

๒

ทนาสนใจคอมความพยายามทจะเชอมโยงความขดแยงดงกลาวให

กลายเปนความขดแยงระหวางรฐกบประชาชน

ผ ล ลพ ธ ท อ า จ เ ป น ไ ป ไ ด ป ร ะ ก า ร ห น ง จ า ก ก ร ณ

ความขดแยงระหวางรฐกบประชาชน คอ การตอตานรฐโดย

ประชาชน ซงจากประวตศาสตรทผานมา มเหตการณของการตอตาน

รฐเกดขนทวโลก โดยสามารถแบงรปแบบของการตอตานรฐโดย

ประชาชนได ๒ รปแบบใหญ คอ การตอตานรฐโดยใชความรนแรง

และการตอตานรฐโดยไมใชความรนแรง ซงในบทความนใหความ

สนใจไปทการตอตานรฐโดยไมใชความรนแรงในรปแบบของ

“อารยะขดขน” (Civil Disobedience)

๓

ปจจบน คาวา “อารยะขดขน” เปนทรจกในสงคมไทย

มากขน ในฐานะของรปแบบหรอแนวทางในการตอตานอานาจรฐ

อยางไรกตาม เราไมอาจปฏเสธไดวา สถานการณความขดแยงทาง

การเมองและสงคมในปจจบนมความซบซอนและเกยวของกบคน

จานวนมาก ทาใหคนในสงคมเขาใจความหมายและแนวทาง

ของอารยะขดขนทแตกตางกน มการกลาวอางและนาคาวา “อารยะ

ขดขน ” ไปใชในแนวทางทตางกน นามาซงความสบสนของ

ประชาชน ซงทายทสดอาจนาไปสความขดแยงทางสงคมในระดบท

รนแรง

บทความน มวตถประสงคในการนา เสนอทสาคญ

๓ ประการ ไดแก

๑. การนาเสนอความหมายของ “อารยะขดขน” ตาม

ขอเทจจรงทางวชาการ โดยการศกษาถงแนวคด ทฤษฎเกยวกบคา

วาอารยะขดขนจากนกคด และนกทฤษฎ เพอใหเกดความเขาใจ

ตรงกนในเบองตนวา อารยะขดขนคออะไร

๒. นาเสนอตวอยางปรากฏการณทสงคมโลกยกใหเปน

ปรากฏการณแหงอารยะขดขน เพอใหเกดความเขาใจความหมาย

และกระบวนการของ “อารยะขดขน” อยางเปนรปธรรม

๓. วเคราะหปรากฏการณ “อารยะขดขน”ในสงคมไทย

อยางไรกตาม บทความฉบบนมไดมจดมงหมายเพอการ

วพากษวาการกระทาของบคคล หรอกลมบคคลใด เปนหรอไมเปน

๔

การกระทา “อารยะขดขน ” แตม งใหผ อานเกดความเขาใจ

ขอเทจจรงในเชงวชาการเกยวกบ “อารยะขดขน” และสามารถทา

ความเขาใจหรอวเคราะหปรากฏการณแหงความขดแยงไดดวย

ตวเอง

ความหมายของอารยะขดขน กอนท จะกลาวถงความหมายของ “อารยะขดขน ”

ผ เขยนขออธบายถงความหมายของ “สนตวธ” กอน เนองจาก

“อารยะขดขน” ถกจดใหเปนรปแบบหนงของหลกการตอส โดย

ปราศจากความรนแรง (Nonviolent Resistance) หรอการตอสแบบ

สนตวธ

๕

ดร. มารค ตามไท (๒๕๔๑ : ๒) กลาววา สนตวธม ๒

ความหมาย ไดแก

๑ . สน ต ว ธ ใ น ก า ร ตอ ส ห ร อ เ ร ย ก ร อ ง ( Peaceful

Demonstrate/Protest) แนวทางในการตอส นเปนแนวทางทถก

นามาใช เมอเกดความไมพอใจหรอมความเหนไมสอดคลองกบผ ท

มอานาจ มการดาเนนการในลกษณะของการประทวง หรอ การ

เรยกรอง หรอการตอสโดยการยนหนงสอขอเขาพบ หรอ การชมนมกน

เพอแสดงออกถงความไมเหนดวย หรอ แสดงออกถงความคดเหนท

แตกตางจากผ มอานาจโดยสงบ สนต ไมมอาวธ

๒. สนตว ธในการแกปญหาความขดแยง (Peaceful

Conflict Resolution): สาหรบแนวทางนเปนแนวทางทใชในการ

แกปญหาหลกจากทความขดแยงหรอขอพพาทเกดขนแลว และ

พยายามท จะย ต ค ว า มข ดแ ย ง โ ด ยก า ร ใ ช แ นว ท า ง ท ส น ต

ซงแนวทางทเดนชดทสดไดแก การเจรจาไกลเกลย (Negotiation)

กนเองระหวางคพพาท หรอ โดยม คนกลางซงเปนบคคลทสาม

(เปนบคคลเพยงคนเดยวหรอหลายคนกได) ชวยในกระบวนการ

ไกลเกลยและไมไดทาหนาทตดสนชขาดแตจะเปนผ กากบการเจรจา

ใหดาเนนไปไดอนจะนาไปสทางออก คอการยตความขดแยง

ดงนน หากวเคราะหในมตของการตอส เรยกรอง กลาวได

วา สนตว ธจดเปนการทาสงครามรปแบบหนง แตเปนการทา

สงครามทมไดใชความรนแรง โดยสนตวธสามารถเปนอาวธททรง

๖

พ ล ง ใ น ก า ร ต อ ส ห ร อ ต อ ต า น อ า น า จ ร ฐ ซ ง “อ า ร ย ะ

ขดขน” หรอ Civil Disobedience ถอวาเปนรปแบบหนงของการ

ตอสแบบสนตวธ

แนวคดเกยวกบ Civil Disobedience ทไดรบความสนใจ

ในแวดวงวชาการเนองจากมกรอบความคดทคอนขางชดเจน ไดแก

แนวคดของ จอหน รอลส (John Rawls) ทใหนยาม Civil

Disobedience วา “คอการกระทาท เ ปนสาธารณะ (public)

ปราศจากความรนแรง หรอสนตว ธ (nonviolent) เปยมดวย

จตสานก (conscientious) แตมนยทางการเมอง ขณะเดยวกนเปน

การฝาฝนกฎหมายบานเมอง โดยมเปาหมายเพอการเปลยนแปลง

ในกฎหมาย หรอนโยบายของรฐอยางใดอยางหนง” (Rawls in

๗

Bedau, ed., ๑๙๙๖ : ๑๐๔ อางถงในสรกจ ปญจวณน, ๒๕๕๐ :

๔๐)

ตามแนวคดของจอหน รอลส Civil Disobedience เปน

การกระทาทมงใหเกดการเปลยนแปลง “ในกฎหมาย หรอนโยบาย”

แตไมไดมงใหเกดการเปลยนแปลงระบอบการปกครอง เพราะ

จอหน รอลสใหความสาคญกบสภาวะสงคมแบบประชาธปไตย

ทฤษฎของเขาจงเก ยวกบบทบาทแ ละ คว าม เห มา ะ ส มข อ ง

Civil Disobedience ตอรฐบาลประชาธปไตยทขนมาสอานาจ

โดยความชอบธรรมเทานน ดวยเหตนการคดคานรฐดวยสนตวธ

จงเปนสงทชอบดวยเหตผลรองรบ เพราะ Civil Disobedience

มไดมงเปลยนแปลงหรอแยงชงอานาจรฐ แตเปนการตานอานาจรฐ

ดวยการเปลยนแปลง “บางสง” ในกฎหมายหรอนโยบายของรฐทไม

เปนธรรม (อเชนทร เชยงเสน อางถงใน www.prachathai.com)

Civil Disobedience ในฐานะปฏบตการทางการเมองใน

ทศนะของจอหน รอลส มคณลกษณะทสาคญ ๗ ประการ (สรกจ

ปญจวณน, ๒๕๕๐ : ๔๐) คอ

๑. เปนการกระทาทละเมดกฎหมาย หรอตงใจท จะ

ละเมดกฎหมาย

๒. ใชแนวทางทปราศจากความรนแรง

๓. เปนการกระทาทเปดเผย เปนสาธารณะและประกาศ

ใหรฐทราบลวงหนา

๘

๔. มความเตมใจทจะรบโทษทางกฎหมายเนองจากการ

กระทาผดกฎหมาย

๕. มเปาหมายเพ อเปลยนแปลงนโยบาย กฎหมาย

กฎระเบยบของรฐเพอใหเปนธรรมมากขน มใชเพอการแยงชง

เปลยนแปลงอานาจรฐ ระบอบการเมอง หรอรฐบาล โดยมเปาหมาย

ทสาคญคอ การเปลยนแปลงสงคมการเมองใหดขน กล าวคอ

เ พ อ ใ หส ง ค ม ก า ร เ ม อ ง “เ ป น ธ ร ร ม ” ม า ก ข น เ ค า ร พ

สทธเสรภาพคนอนมากขน และเปนประชาธปไตยมากขน

๖. มงทจะกอใหเกดสานกแหงความยตธรรมทแทจรง

ตอคนสวนใหญในสงคม ซงอาจมองขามหรอเขาใจความยตธรรม

ทแทจรงผดแปลกไป

๗. มงเชอมโยงกบสานกแหงความยตธรรม การปลก

๙

มโนธรรมสานกของสาธารณชน ทาใหประชาชนตงคาถามกบ

ตวกฎหมาย ความ อยตธรรม หรอขอจากดของสงคมการเมองนนๆ

สาหรบการนยามคาวา “Civil Disobedience” เปนภาษาไทย

นน จาเปนตองพจารณาในหลายมตทเกยวของ เชน ถาอางตาม

กรอบของกฎหมาย จะนยามไดวาเปน “การดอแพง” คอ การตงใจ

กระทาเพอฝาฝนกฎหมาย ในมมมองทางการเมองจะมอง Civil

Disobedience ในแงของผลตอการไมเชอฟงรฐ โดยนยามวาเปน

“ศาสตรแหงการไมเชอฟงรฐในฐานะพลเมอง” หากพจารณาในมต

ดานสงคมวทยา โดยพจารณาในเชงพฤตกรรมของผกระทา (actor)

ในบรบทของการขดขนตอรฐ สามารถนยามไดวาเปน “การแขงขน

แบบอารยะ” ซงกคอ “อารยะขดขน” นนเอง (สรกจ ปญจวณน,

๒๕๕๐ : ๑)

ชยวฒน สถาอานนท เปนบคคลแรก ทเสนอใหใชคาวา

“อารยะขดขน” เพออธบายความหมายของ Civil Disobedience

(http://th.wikipedia.org/wiki) โ ด ย ช ย ว ฒ นอ ธ บ า ย ว า

“อารยะขดขน ” เปนเรองของการขดขนอานาจรฐ ท เปนทง

เปาหมายและตววธการอนเปนหวใจของ Civil Disobedience

สงผลใหการทาใหส งคมการเมองโดยรวมมอารยะมากขน การ

จากดอานาจรฐโดยพลเมองดวยวธการอยางอารยะคอ เปนไปโดย

เปดเผย ไมใชความรนแรง และยอมรบผลตามกฎหมายทจะเกด

๑๐

ขนกบตวผ ใชสนตวธแนวน เพ อใหสงคมการเมองเปนธรรมขน

เคารพสทธเสรภาพของคนมากขน และเปนประชาธปไตยยงขน”

ตามแนวคดของชยวฒน สามารถอธบายไดวา “อารยะ

ขดขน” เปนการใชสนตวธทมงเปลยนกฎหมาย หรอนโยบายของ

รฐบาล โดยตองการใหสงคมโดยรวมเหนวามความอยตธรรมเกดขน

ลกษณะเดนของ “อารยะขดขน” อยทการละเมดกฎหมาย และ

ผละเมดยอมรบผลของการละเมดกฎหมายนน ประเดนสาคญคอ

เมอสงคมเหนคนดถกลงโทษดวยกฎหมายบานเมองทไมเปนธรรม

จะกระตนใหเกดสานกแหงความยตธรรมมากขนในสงคม นาไปส

การแกไขกฎหมาย หรอนโยบายทไมเปนธรรม ดงนน หากผละเมด

กฎหมายไมยอมรบโทษตามกฎหมายกจะมใชอารยะขดขน

ตวอยางปรากฏการณอารยะขดขน เพ อใหเกดความเขาใจปรากฏการณอารยะขดขน

อยางเปนรปธรรม ผ เขยนขอนาเสนอตวอยางปรากฏการณทไดรบ

การยอมรบผานมมมองเชงประวตศาสตรวาเปนปรากฏการณ

สาคญทใชแนวทางอารยะขดขนในการเรยกรองความเปนธรรม

กอใหเกดการเปลยนแปลงทางสงคมในชวงเวลานน ๆ

๑. โสเกรตส (Socrates: ๔๖๙-๓๙๙ B.C.)

โสเกรตส เปนนกปรชญาผพยายามสอนใหคนหนมสาว

คด และตงคาถามกบสงตางๆ ทเปนนามธรรม การสงสอนดงกลาว

๑๑

สงผลใหเกดความขดแยงกบกลมโสฟสต (กลมทมแนวคดทาง

การเมองตรงขามกบความคดพนฐานของชาวกรกอยางสนเชง โดย

มแนวคด วาชวดอยทตวเรา อะไรทเราเหนวาดกคอด อะไรทเราเหน

วาไมดกคอไมด ใชอานาจ และกาลงเปนเครองมอในการปกครอง

ผลลพธ คอ ความสขของผปกครองและความทกขของผถกปกครอง

โดยปรชญาของกลมโสฟสตไดรบการคดคาจากนกปราชญกรก

อยางรนแรง) และกลมผปกครองในกรงเอเธนส ในทสดโสเกรตส ถก

ตดสนประหารชวต ขอมลตางๆ เกยวกบโสเกรตส ไดมาจากบท

ประพนธเรอง “ไครโต” ของเพลโต โดยเปนบทสนทนาทเกดขน

ระหวางโสเกรตสและไครโต เกยวกบความพยายามของไครโต ทจะ

ชวยโสเกรตสใหหนไปจากเอเธนส หรอไดรบโทษทเบากวาโดยการ

ขอรองโสเกรตส ใหเลกสงสอนประชาชนใหคดในเชงปรชญา ไมวา

จะเปนเรองของความด คณธรรม ความยตธรรม ซงขอหามดงกลาว

เปนสงทโสเกรตส มองวาไมสอดคลองกบกฎแหงคณธรรมและ

เสรภาพ ในขณะเดยวกนโสเกรตส มองวาการเปนพลเมอง คนหนง

ของเอเธนส เขามหนาทตองเคารพกฎหมายของรฐ การทเขาไมอาจ

เลกส งสอนประชาชน เขาเองกยอมรบวาไดกระทาผดกฎหมาย

บานเมอง ดงนน เขายอมตองยอมรบโทษตอความผดตอกฎหมายท

เขาไดละเมด แมกฎหมายนนจะไมเปนธรรมกตาม

๒. เฮนร เดวด ธอโร (Henry David Thoreau: ๑๘๑๗-๑๘๖๒)

๑๒

จากบทความทธอโร เขยนไวในป ค.ศ. ๑๘๔๘ ซงมชอวา

“On the Relation of the Individual to the State” วาดวย

ความสมพนธระหวางปจเจกชนกบรฐ และไดรบการตพมพในป ค.ศ.

๑๘๖๖ ในชอวา “Civil Disobedience” พบวา แนวคดของธอโร

เปนการชใหเหนถงความเปนสงสดของปจเจกบคคลทมเสรภาพใน

การตดสนใจในการท

จะ เ ช อ ป ฏบ ตตาม

ห ร อ ไ ม ป ฏ บ ต ต า ม

ก ฎ ห ม า ย ห ร อ

นโยบายแหงรฐ ธอโร

เ ช อ ว า ค ว า ม เ ป น

ม นษ ย ท ม ศ ล ธ ร ร ม

แ ล ะ จ ร ย ธ ร ร ม ท

ถกตองยอมอยเหนอ

อ า น า จ ท แ ม ว า จ ะ

ถ ก ก ฎ ห ม า ย แ ต ไ ม

ช อ บ ธ ร ร ม ข อ ง ร ฐ

โดยภาพรวมแลวสงทธอโรตอตานไมใช รฐบาล หรอระบบการ

ปกครอง แตเขาตอตานความไมชอบธรรมของกฎหมายบางฉบบ

เชน การจายภาษทเกบ เทาเทยมกนเปนรายหว (Poll Tax) หรอ

การทาสงครามกบเมกซโก ธอโร มองวารฐไดรบความชอบธรรม

๑๓

จากประชาชน และหากรฐบาลไมเคารพสทธพนฐานของประชาชน

รฐกไมควรไดรบการสนบสนน

คณปการทธอโร มตอแนวอารยะขดขน คอ การเปนผจด

ประกายแนวทางการทา

อารยะขดขนในสงคม

ประชาธปไตยยคใหม

และพยายามช แนว

ทางการแกไขปญหา

ขอบกพรองของการม

รฐบาลประชาธปไตย

แบบตวแทน โดยธอโร

เส น อ ว า แ ม ร ะบ อ บ

ประช า ธปไตยแบบ

ต ว แ ท น จ ะ ม ข อ ด

มากมายแตประชาชน

สามารถทวงอานาจอธปไตยของตนคนไดเสมอ หนทางหนงคอการ

ทวงคนผานกระบวนการอารยะขดขนนนเอง

๓. มหาตมะ คานธ (Mohandas K. Gandhi: ๑๘๖๙-๑๙๔๘)

๑๔

มหาตมะ คานธ ผ นาการเคลอนไหวเพอตอตานองกฤษ

ในอนเดย แนวทางการตอสของคานธ เรยกวา “สตยาเคราะห”

(Satyagraha) หมายถ ง

การไมใหความรวมมอกบรฐ

โดยสนตวธ มหลกพนฐานมา

จากหลกแหงความรก (Law

of Love) เปนการไมใหความ

รวม มอ กบ ผ ทรง อ านาจ ท

กระทาผด เพอมใหการกระทา

ผดของพวกเขาเหลานนไดรบ

การขบ เคลอนตอไป ตาม

แ น ว ค ด ข อ ง ค า น ธ

สตยาเคราะหเปนการรวมเอาอารยะขดขน (Civil Disobedience)

กบการไมใหความรวมมอ (Non-cooperation) เขาดวยกน

สงทคานธ เนนยาถงความแตกตางระหวางสตยาเคราะห

กบการตอตานโดยเฉยชา (Passive Resistance) ม ๒ ประการ

สาคญ คอ

๑) ความเกลยดชงเปนสงทขดตอหลกการของสตยาเคราะห

๒) ตามหลกสตยาเคราะห นอกจากจะไมทารายผ อนใหบาดเจบ

แลว ผกระทาสตยาเคราะหตองเอาชนะคปรปกษดวยการรบความ

เจบปวดจากการกระทาและผลทเกดขนเอง

๑๕

คานธ อธบายถงความแตกตางอยางชดเจนระหวางการ

เปนผกระทาอารยะขดขน กบการเปนผ ทไมเคารพกฎหมาย หรอนก

อนาธปไตย (Anarchist) คานธ กลาววา “อารยะขดขนตองไมมการ

ละเมดกฎหมายมากเกนไปกวากฎหมายท เปนกฎหมายซงไร

ศลธรรม” การกระทาอารยะขดขนจงเปนเรองโดยเฉพาะของการ

ตอสเรยกรองตอกฎหมาย หรอนโยบายของรฐทไมเปนธรรม คานธ

มองวาการทจะกระทาอารยะขดขนไดนน ผ กระทาตองเปนผ ท

สามารถควบคมตวเองไดโดยไมใชวธแหงความรนแรง แตจะใชหลก

ความไมรนแรงหรอ “อหงสา” (Ahimsa) หมายถงการไมกอใหเกด

การฆา หรอการบาดเจบอยางรนแรง แตถาไมสามารถหลกเลยง

ความรนแรงไดผ กระทาอารยะขดขนตองเปนผ ทยอมรบความ

เจบปวด

คานธ แยกแยะระหวางการกระทาอารยะขดขนของ

ปจเจกชน (Individual Civil Disobedience) และอารยะขดขนของ

มวลชน (Mass Civil Disobedience) โดยเหนวาอารยะขดขนของปจเจก

ชน เปนเรองของจตสานกของแตละคน ในขณะทการจะทาใหเกด

อารยะขดขนของมวลชนไดนน ทกคนทเกยวของตองเขาใจและยด

ในหลกอหงสาอยางเครงครด สงสาคญตามแนวคดอารยะขดขน

ของมวลชน คอ คานธ ไมไดปฏเสธนยามของอารยะขดขนทจะ

ละเมดกฎหมายทกอยางของรฐ หากรฐนนมความไมชอบธรรมและ

มความ อยตธรรมสงมาก สงนทาใหเกดความเขาใจไดวาทาไม

๑๖

คานธ จงไมปฏเสธทจะใชอารยะขดขนเปนเครองมอในการเรยกรอง

เอกราชของอนเดยคนจากรฐบาลองกฤษ ซงคานธเหนวาไดใช

กฎหมายกระทาการกดขขมเหงพอ แม พนอง และเพอนรวมชาต

ของเขาอยางไมเปนธรรม

โดยภาพรวม แนวทางการเรยกรองแบบอารยะขดขนของ

คานธ นน มเปาหมายสาคญในการกอใหเกดการเปลยนแปลงท

สงผลใหเกดความเปนธรรมมากขนในสงคม โดยอาจเปนการ

ยกระดบกฎหมายหรอนโยบายไม กฉบบ ไปจนถงระดบการ

เปลยนแปลงตวรฐบาล สงทคานธ เนนยาคอการไมใชความรนแรง

เพราะอารยะขดขนจะนาไปสการเปลยนแปลงทสรางสรรคโดยใช

แนวอหงสา ไมใชการตอส เพอทาลายลางซงกนและกน อยางไรกด

คานธ ไดกลาวเตอนถงการนาอารยะขดขนมาใชวา แมอารยะขด

ขนจะเปนเครองมอทสามารถนามาใชเพอการลมลางรฐบาล

ไดอยางรวดเรว แตการใชอารยะขดขนทขาดระเบยบวนยท

จาเปนของมวลชน จะนาไปสความยงยากซงทายท สดอาจ

กลายเปนความบาคลงอยางรนแรงทไมอาจใหอภยเลยกได

๔. มารตน ลเธอร คง จเนยร (Martin Luther King JR. :

๑๙๒๙-๑๙๖๘)

๑๗

คง เปนตวอยาง

ของการตอส กบความไม

เ ป น ธ ร ร ม ใ น ก ร อ บ ข อ ง

ระบอบประชาธปไตยโดย

ใชแนวทางอารยะขดขนท

ชดเจนทสด จดยนของคง ในการตอส โดยใชอารยะขดขนคอ

“จตสานกทางศลธรรม” (moral Conscience) ซงสะทอนออกมา

อยางชดเจนจากปาฐกถาของเขาเรอง “Love, law and Civil

Disobedience” โดยคงกลาววา “ขาพเจายอมรบวาปจเจกบคคลผ

ซงไมปฏบตตามกฎหมาย ผ ทจตสานกของเขาบอกกบตนเองวา

กฎหมายไมเปนธรรม และเปนผ ทยอมรบการลงโทษจากการฝาฝน

กฎหมายดวยการตดคก จนกระทงกฎหมายทไมเปนธรรมไดรบการ

๑๘

แกไข เขาเหลานนกาลงแสดงออกซ งความเคารพสงสดทมตอ

กฎหมาย”

คง เปนนกตอส เพอสทธทเทาเทยมกนของประชาชนผว

ดาในสหรฐอเมรกา โดยใชวธการอารยะขดขนเชงสนตวธ เชน

การนงประทวง (Sit-in) การเดนทางเพอสนตภาพ (Freedom ride)

เขาเชอในหลกการตอส ทปราศจากความรนแรงวาจะนาไปสการ

เปลยนแปลงทางการเมองและสงคมทยงใหญ โดยไดแรงบนดาลใจ

จากโสเกรตส ธอโร และคานธ การตอสของคง เนนยาถงความรก

และการใหอภยตอผ ทไมเขาใจและเปนผ ทสรางความอยตธรรมให

เกดขนในสงคม นอกเหนอจากการตอส เชงสนตวธแลว คงยงให

ความสาคญการแกไขเยยวยาเพออนาคต ไมใชการแกไขเพอการ

ลางแคน ซงมความเปนอารยะอยางสงสงทงในแงของเปาหมายและ

แนวทางในการดาเนนการในเชงสนตวธ

จากกรณตวอยางทง ๔ กรณขางตน มประเดนทนาสนใจ

คอ แมวาทง ๔ กรณจะเกดขนในบรบททางประวตศาสตร และ

สงคมวฒนธรรมทตางกน แตทง ๔ กรณมลกษณะของอารยะขดขน

รวมกน คอ

๑) บทบาทและอานาจ

ของมนษยในฐานะนกปจเจกชน

ในฐานะนกปรชญา และในฐานะ

ผ น า ข บ ว น ก า ร ใ น ก า ร

๑๙

เปลยนแปลงทางสงคมการเมองใหดขน

๒) ชใหเหนถงขอจากดของสงคมการเมอง

และการใชวธการละเมดกฎหมายในนามของศลธรรมและจรยธรรม

ทสงกวา เพอเปลยนแปลงกฎหมายทไมเปนธรรม

๓) ใชวธการดาเนนการตอตานโดยสนตวธ เปดเผยตอ

สาธารณะ เพอกระตนมโนสานกของคนในสงคม

๔) การยอมรบการถกลงโทษเนองจากละเมดกฎหมาย

วเคราะหปรากฏการณอารยะขดขนในสงคมไทย ในสถานการณความขดแยงทางการเมองและสงคมใน

ปจจบน ประเทศไทยมโอกาสไดรจกกบคาวาอารยะขดขนมากขน

อยางไรกตาม ยงมความเขาใจคลาดเคลอนเกยวกบความหมายของ

อารยะขดขน ความไมชดเจนของแนวคดเกยวกบอารยะขดขนใน

สงคมไทย เกดขนเนองจาก

๑. ระบอบประชาธปไตยในสงคมไทยยงไมเขมแขง แมวา

ประเทศไทยจะเปลยนระบอบการปกครองมา ๗๖ ปแลว แตคานยม

บางประการจากระบอบการปกครองแบบเกา เชน ระบบอปถมภ

การไมกลาแสดงความคดเหน ยงคงขดขวางการเจรญเตบโตของ

ประช าธปไตยในเ มอ งไทย ประช าช นไม เ ข าใจความเ ปน

ประชาธปไตยอยางแทจรง ทาใหขาดจตสานก และไมสามารถนา

ประชาธปไตยมาใชในการดาเนนชวตได นอกจากน การรบอทธพล

๒๐

จากแนวคดตะวนตกทาใหคนไทยจานวนมากเขาใจประชาธปไตย

แบบฉาบฉวย กลาวคอ คานงถงแตสทธของตน แตไมรจกหนาทของ

พลเมองทด รวมทงไมเคารพในสทธของผ อน

ความออนแอของประชาธปไตยสงผลใหประชาชนไม

เ ข า ใ จ กร ะ บว น กา ร ตอ ส ทา ง กา ร เ ม อ งแ ล ะ สง คม ต าม ว ถ

ประชาธปไตย โดยเฉพาะอยางยงการตอส เชงสนตวธ นอกจากน

ยงสงผล ตอการบรหารจดการความขดแยง กลาวคอเมอเกดความ

ขดแยงสงคมไทยจะไมค นเคยกบการแกปญหาเชงสนตตาม

แนวทางประชาธปไตย

๒. สนตวธไมใชแนวทางหลกในการตอสทางการเมอง

และวธการแกปญหาความขดแยงในสงคมไทย ดร. มารค ตามไท

(๒๕๔๑ : ๑) กลาวถงประเดนดงกลาววา “สงคมไทยใชการเจรจา

๒๑

เปนวธแรกเพอคลคลายปญหา ในขณะเดยวกนวฒนธรรมการ

ปกครองของไทยกพรอมทจะใชวธการอน หากการเจรจาไมไดผล

เพราะฉะนนจงเปนการยดถอสนตวธในแงทวาเปนวธแรกททดลอง

ใชเพอแกปญหาดกอน ถาไมไดผลกตองใชวธอนซงรวมถงการใช

กาลง”

๓. การนาเสนอปรากฏการณอารยะขดขนผานสอ โดย

ไมไดมการอธบายขอมลทถกตองวาอารยะขดขนคออะไร ทาให

ประชาชนผ รบสารสนใจเฉพาะประเดนความขดแยงแตไมไดเขาใจ

วาสาระของอารยะขดขนคออะไร สงคมไทยจงไมสามารถใช

ประโยชนจากการกระทาอารยะขดขนไดอยางแทจรง แตกลบ

กอใหเกดปญหาความขดแยงในสงคมไทยมากขน

จากความไมเขาใจสาระทแทจรงของอารยะขดขน

ทาใหเกดปญหาทสาคญในสงคมไทยสองประการ คอ

ประการแรก อารยะขดขนในฐานะการตอส เชงสนตวธ

ถกบดเบอนความหมาย และถกนาไปใชกลาวอางเปนเครองมอใน

การดาเนนการทางการเมองของบางคนหรอบางกลม ซงแทนทจะ

เปนการแกปญหาและพฒนาสงคมการเมองไทย กลบทาใหเกด

ความขดแยงทางสงคมระหวางคนในชาต

ประการทสอง การไมพยายามสรางความเขาใจท

ถกตองเกยวกบสถานการณทางการเมองและสงคมในปจจบนอาจ

นาไปสความขดแยงทรนแรงขนในอนาคต

๒๒

ดงนน การศกษาอารยะขดขนในฐานะปรากฏการณการ

ตอตานอานาจรฐของประชาชนกลมหนงโดยสนตวธในสงคมไทย

จงจาเปนตองทาความเขาใจสาระทแทจรงของอารยะขดขน และ

เผยแพรขอมลทถกตองเกยวกบอารยะขดขนในสงคมไทยรบร เพอ

ปองกนความขดแยงในสงคมตลอดจนสามารถใชอารยะขดขนเปน

เครองมอในการตรวจสอบความถกตองและชอบธรรมในการ

ดาเนนงานของรฐ

อยางไรกตาม หากนาแนวคดทางวชาการเก ยวกบ

“อารยะขดขน” มาอธบายปรากฏการณการเมองในสงคมไทย

สามารถอธบายไดวา “อารยะขดขน” เปนสงทประชาชนไทย

พงกระทาได เนองจากอานาจอธปไตยเปนของปวงชน ดงนน

หากประชาชนรสกวาเกดความอยตธรรม หรอความไมชอบธรรมใน

การบรหารจดการบานเมองโดยรฐ ประชาชนยอมมสทธในการทวง

อานาจคน เพอใหเกดการเปลยนแปลงและนามาซงความยตธรรม

ในสงคม อยางไรกตาม กระบวนการทวงคนอานาจของประชาชน

จะตองเปนไปโดยสนตวธ หลกเลยงความรนแรง และหากมการ

ละเมดกฎหมาย ผละเมดจะตองยอมรบโทษตามกฎหมายทเกดจาก

การละเมดกฎหมายนน เพราะถาไมยอมรบการลงโทษ ยอมไมอาจ

เรยกไดวากาลงดาเนนการ “อารยะขดขน” และการกระทาดงกลาว

ไมอาจกระตนใหสงคมสวนรวมเกดจตสานกแหงการเปนพลเมองท

ดของรฐ ผซงรจก และรกษาสทธและหนาทของตนเอง และในการ

๒๓

ดาเนนการตอตานรฐโดยวธ “อารยะขดขน” จะตองเปนไปเพอ

ประโยชนสขแหงสงคมสวนรวม มใชการดาเนนการเพอประโยชน

ของตนเอง หรอพวกพองโดยใชประชาชนเปนเครองมอ

คณปการของอารยะขดขนในสงคมไทย

อารยะขดขนในฐานะปรากฏการณการตอตานอานาจรฐ

โดยสนตวธ มคณปการตอการพฒนาสงคมการเมองไทย ดงน

๑. อารยะขดขนเปนสทธทสาคญอยางหนงของพลเมอง

ในระบอบประชาธปไตย ในกรณทการปกครองในระบบตวแทนของ

ประชาชนไมโปรงใส หรอกฎหมายทเกดจากระบบผ แทนไมเปน

ธรรม ประชาชนมสทธอนชอบธรรมทจะไมปฏบตตามกฎหมายหรอ

นโยบายทไมเปนธรรมโดยสนตวธ

๒. อารยะขดขนเปนการตอส เชงสนตวธ ปราศจากความ

รนแรง กอใหเกดการตระหนกถงการแกปญหาโดยวถแหงการใช

ตรรกะของสนตวธมากกวาการใชกาลงเขาตอสทาลายกน

๒๔

๓. ทาใหสทธของปจเจกบคคล หรอชมชนทองถนม

ความหมายมากขน เพราะการกดขของคนกลมใหญจะไมเปนเรองท

ชอบธรรมอกตอไป หากเปนการกระทาทขดตอสทธพนฐานของ

ความเปนมนษย

๔. เกดบรรทดฐานสงคมรปแบบใหมในแงทวา ประชาชน

ไมจาเปนตองเชอฟงการกระทาของรฐในนามของกฎหมายโดยไม

ตง ขอสงสย และการกระทาผดกฎหมายในบางลกษณะเพ อ

จดมงหมายในการแกไขกฎหมายหรอนโยบายใหมความเปนธรรม

กบสงคมมากขนเปนสงทยอมรบได

๕. การปลกจตสานกของอารยะขดขนทถกตองอยางเปน

รปธรรม จะชวยลดปญหาความขดแยงทรนแรงในสงคม และ

๒๕

สงเสรมใหเกดจตสานกแหงระบอบประชาธปไตยทมนคง และยงยน

มากขนในสงคมไทย

ขอเสนอแนะ : การสงเสรมใหเกดการแกไขปญหาความขดแยงเชงสนตวธในสงคมไทย

นอกเหนอจากการทาความเขาใจอารยะขดขนในฐานะ

ป ร า ก ฏ ก า ร ณ ค ว า ม

ข ด แ ย ง เ ช ง ส น ต ว ธ

สงคมไทยควรสงเสรมให

เกดการปองกนและแกไข

ปญหาความขดแยงเชง

สนตวธ โดยมแนวทางใน

การดาเนนการ ดงน

๑ . ก ร ณ

ปรากฏการณอารยะขด

ข น ภ า ค ส ว น ต า ง ๆ ท

เกยวของควรสรางความร

ความเขาใจ และเผยแพรขอมลทถกตองเกยวกบอารยะขดขนในมต

ทเกยวของกบการตอสและการแกปญหาเชงสนตแกสาธารณะชน

๒. ระบบการศกษาไทยตองปลกฝงใหเดกและเยาวชน

รจกและใหความสาคญกบการบรหารจดการความขดแยงเชงสนต

๒๖

วธ การสรางจตสานกของการไมใชความรนแรง รวมทงคานยม

เกยวกบการเคารพในสทธและหนาทของตนเองและผ อนตามวถทาง

แหงประชาธปไตย

๓. เปดโอกาสใหประชาชนมสวนรวมทางการเมองมาก

ขน โดยสงเสรมใหเกดกระบวนการเรยนรและมสวนรวมกบ

ประชาธปไตยตลอดชวตของประชาชน

๔. รฐควร ดา เ นนการบรหารประ เทศโดยใช หลก

ธรรมาภบาล และเปดโอกาสใหภาคประชาสงคมสามารถตรวจสอบ

การดาเนนงานของรฐได

_____________________

เอกสารอางอง

๒๗

๑. ชยวฒน สถาอานนท.๒๕๕๐. “ทาความเขาใจสนตวธ (ทามกลาง

ความขดแยงใหญในสงคมไทย)” อางถงใน

http://thaipeace.wordpress.com

๒. ทอทหาร (นามแฝง).๒๕๔๙. “ความขดแยง – การยตความขดแยง

ดวยสนตวธ” อางถงในhttp://www.tortaharn.net

๓. นธ เอยวศรวงศ.๒๕๕๑. “อารยะขดขน” ในหนงสอพมพมตชน

วนท ๑๖ มถนายน ๒๕๕๑ ปท ๓๑ ฉบบท ๑๑๐๕๕ หนา ๖

๔. พจนานกรมออนไลนวกพเดย.๒๕๕๑. “ดอแพง หรออารยะขดขน”

อางถงใน http://th.wikipedia.org/wiki.

๕. มารค ตามไท.๒๕๔๑. “การจดการความขดแยงโดยสนตวธ”

ใน สนตวธกบความมนคงของชาต.เอกสารประกอบการสมนา

กระบวนการแกไขปญหาความขดแยงในสงคมไทยกบรฐธรรมนญ

ใหม วนท ๒๔-๒๕ กนยายน ๒๕๔๑ , หนา ๑-๖.

๖. วรกร ตรเศศ.๒๕๔๙. “อารยะขดขน” ในอาหารสมอง มตชนรายสปดาห

วนท ๑๔ เมษายน พ.ศ. ๒๕๔๙ ปท ๒๖ ฉบบท ๑๓๓๙ หนา ๒๐.

๗. สรกจ ปญจวณน.๒๕๕๐. “ความชอบธรรมกบการทาใหอารยะขดขน

เปนสถาบนในระบอบประชาธปไตยไทย” วทยานพนธรฐศาสตร

ดษฎบณฑต คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร,

หนา ๑-๖๓.

๘. อเชนทร เชยงเสน.๒๕๕๑. “อารยะขดขนของนกปรชญา Vs อารยะ

ขดขนของพนธมตร” อางถงใน http://www.prachatai.com

ทมาภาพ

๒๘

๑. www.curioustribe.com/blogimages/dream01.jpg

๒. www.forum.rerithai.net

๓. www.manager.co.th

๔. http://johnfenzel.typepad.com

๕. http://ebooks-imgs.connect.com

๖. www.google.image.com

๗. http://tortaharn.net