การเลยงลกอยางเขาใจในชวงวยรน

2

การเลยงลกอยางเขาใจในชวงวยรน

วยรนหมายถงเดกทมอาย๑๐-๑๘ปและเยาวชน

หมายถงบคคลทอาย๑๙-๒๕ปหากจะกลาวถงพฒนาการ

ของเดกทกาวเขาวยรนจะแบงเปน๓ชวงคอวยรนตอนตน

๑๐-๑๓ป วยรนตอนกลาง ๑๔-๑๖ป วยรนตอนปลาย

๑๗-๑๙ปและเยาวชนอาย๑๙-๒๕ปการเลยงลกวยรน

ในยคปจจบนทเตมไปดวยความเรงรบ ความกาวหนาทาง

เทคโนโลยสภาพสงคมและสงแวดลอมทเปลยนแปลงอยาง

รวดเรว ท�าใหสถานการณของวยรนยงมปญหาททาทาย

หลายประการเชน

การเสยชวตในวยรนอายระหวาง ๑๐-๑๗ป รอยละ

๘๐มาจากการบาดเจบโดยเฉพาะในเดกวยรน๑๕-๑๗ป

สาเหตหลกของการเสยชวตมาจากอบตเหตบนทองถนน

โดยคราชวตวยรนราว๔,๐๐๐คนตอปพฤตกรรมเสยงตางๆ

เชน การบรโภคเครองดมมนเมา มผลท�าใหอบตเหตในวย

รนเพมขนอยางเหนไดชด(สถาบนวจยประชากรและสงคม

มหาวทยาลยมหดล และส�านกกองทนสนบสนนการสราง

เสรมสขภาพพ.ศ.๒๕๔๖)

เดกนกเรยนชนมธยมศกษาดมเครองดมแอลกอฮอลล

รอยละ๒๔-๓๘และสบบหรรอยละ๑๑-๑๗โดยนกเรยน

ชายสบมากกวานกเรยนหญงถง๗เทา

เยาวชนอายต�ากวา๒๕ป พยายามฆาตวตายเพมขน

จากจ�านวน๒๙.๗๓เปน๓๓.๙๘คนตอประชากรแสนคนใน

กลมอายหรอเกอบ๒๐คนตอวนและฆาตวตายส�าเรจถง

ราววนละ๒คน

วยรนหญงไทยอาย๑๕-๑๙ปคลอดลกอยท๕๐คน

ตอพนคน(กระทรวงสาธารณสขพ.ศ.๒๕๕๑)

ดงนนการพฒนาเดกและวยรนจ�าเปนตองเรมทครอบครว

ถงแมวาผปกครองอาจรสกวาวยรนเปนวยทเขาถงไดยาก

มอารมณหนหนพลนแลนใชอารมณเปนใหญแตการสราง

สงแวดลอมในครอบครวทเตมไปดวยความรก ความเขาใจ

อบอนปยะวาจาประกอบกบสถานศกษาทปลกฝงการเรยน

รและภมปญญา ชมชนมความเขมแขง ใสใจซงกนและ

กนจะชวยใหเดกและเยาวชนมภมคมกนชวตและเปนพลง

ส�าคญส�าหรบวยรนในการเจรญเตบโตเรยนรความเปนผใหญ

และเลอกทางเดนของตวเองไดอยางเหมาะสม

การเลยงลกอยางเขาใจในชวงวยรน

3

การเลยงลกอยางเขาใจในชวงวยรน

๑พอแมควรเสรมสรางตนทนชวตใหกบเดกและเยาวชน เพอใหมภมค มกนสามารถปรบตวในสงคมทก�าลง

เปลยนแปลงอยางรวดเรว

๑.๑ เดกและเยาวชนตองมปจจยปองกนและปจจยสราง

เสรมหลายอยางทจะสามารถชวยใหเขามการพฒนา

ทางดานจตใจสงคมและสตปญญาเพอการด�ารงชพ

ในสงคมอยางเขมแขงเรยกวาตนทนชวตโดยอาศย

แนวคดเชงบวก ซงรวมทงทกษะชวต ความรบผด

ชอบชวดจตส�านกวถพอเพยงวถประชาธปไตยและ

ทนดานสงคม เชน ครอบครว ชมชน สถานศกษา

โดยพฒนาเปนองคประกอบ๕ พลง ในการสราง

ภมคมกนชวตใหกบเดกและเยาวชนไดแก

• พลงตวตน - เปนการรวมกนของทกษะชวตและ

พลงคณคาในตนเองทสะทอนทงจตส�านกความ

รบผดชอบชวด คานยมในการท�าความด

วถประชาธปไตยและวถพอเพยง

• พลงครอบครว - ครอบครวใหการสนบสนนดวย

ความรก ความเอาใจใส สมาชกในครอบครวให

ก�าลงใจซงกนและกนและปรกษาไดทกเรอง

ครอบครวมวนย กรอบกตกาทเหมาะสม และ

ตดตามสมาชกในครอบครวรสกอบอนปลอดภย

ในการใชชวตทบานมวนยเปนแบบอยางทด

• พลงสรางปญญา - มงมนทจะเพมพลงปญญา

ทงในและนอกหลกสตรการศกษา มสมฤทธผล

ทางการเรยนผกพนกบสถาบนในทางทดเดกรสก

อบอนปลอดภยในการใชชวตทโรงเรยนโรงเรยน

ชวยสรางเสรมวนยในขอบเขตทเหมาะสมตดตาม

ผลงานและพฤตกรรมของเดก ครและผปกครอง

ชวยใหก�าลงใจและกระตนในการเรยน

• พลงเพอนและกจกรรม-ไดรบแรงใจทดจากเพอน

มเพอนทเปนแบบอยางทด ท�ากจกรรมทเปน

ประโยชนในหมเพอนๆและชมชน เชน กจกรรม

ออกก�าลงกายศาสนาสนทนาการนอกหลกสตร

• พลงชมชน-เปนชมชนทอาศยอยรวมกนดวยความ

เอออาทรมตรไมตรมความปลอดภยผใหญทอย

ในชมชนเหนคณคาและใหความส�าคญแกเดก

เดกไดรวมท�ากจกรรมทเปนประโยชนตอชมชน

วนยและขอบเขตทเหมาะสมและตดตามสมาชก

มผใหญเปนแบบอยางทด

๑.๒ “ตนทนชวต” ของเดกและเยาวชนเหลาน มผลตอ

พฤตกรรมของเดกมากกวาสถานะหรอสภาพเศรษฐกจ

ของครอบครวดงนนการเลยงลกวยรนใหดไมไดขน

อยกบฐานะแตขนอยกบปจจยตางๆทเปนตนทน

ชวต ซงมความสมพนธกบการกอใหเกดพฤตกรรม

เสยงอยางมนยส�าคญ เดกทมตนทนชวตต�าจะม

พฤตกรรมเสยงมากกวาเดกทมตนทนชวตสง

4

การเลยงลกอยางเขาใจในชวงวยรน

๒.๑ ทกษะชวต หมายถง ความสามารถเชงสงคมจตวทยา

ทจะชวยใหบคคลสามารถเผชญสถานการณตางๆในชวต

ประจ�าวนไดอยางมประสทธภาพ และมความสามารถท

จะปรบตวไดในอนาคตทกษะชวตจะมสวนชวยใหวยรน

สามารถน�าความรในเรองตางๆ มาเชอมโยงกบทศนคต

ผานการคดวเคราะหไตรตรองถงผลทจะเกดขน และ

ตดสนใจปฏบตในสงทเหมาะสมไดซงจ�าเปนอยางมากใน

เรองของการดแลสขภาพ การปองกนการตดเชอเอชไอว

ยาเสพตด การทองไมพรอม ความปลอดภย คณธรรม

จรยธรรม ฯลฯ ท�าใหเดกสามารถอยในสงคมไดอยางม

ความสขและรบมอกบปญหาและความเปลยนแปลงตางๆได

๒.๒ ทกษะชวตทส�าคญ๑๐ประการไดแก

• การตดสนใจ-สามารถในการตดสนใจเกยวกบเรองราว

ตางๆในชวตไดอยางรอบคอบ

• การแกปญหา-สามารถในการจดการกบปญหาทเกด

ขนในชวตไดอยางมระบบไมเกดความเครยด

• การคดวเคราะห–สามารถในการวเคราะหแยกแยะ

ขอมลขาวสารปญหาและสถานการณตางๆรอบตวได

• การคดสรางสรรค–ชวยในการตดสนใจและแกไขปญหา

โดยคดสรางสรรคเพอคนหาทางเลอกตางๆ และผลท

จะเกดขนในแตละทางเลอกและสามารถน�าประสบการณ

มาปรบใชในชวตประจ�าวนไดอยางเหมาะสม

• การสอสารทมประสทธภาพ–เปนความสามารถในการ

ใชค�าพดและทาทางเพอแสดงออกถงความคดและความ

รสกของตนเอง เชน การแสดงความคดเหน ความ

ตองการ ความชนชม การขอรอง การเจรจาตอรอง

การตกเตอนการชวยเหลอการปฏเสธฯลฯ

• การสรางสมพนธภาพ-สามารถสรางความสมพนธทด

ระหวางบคคลและรกษาความสมพนธนนไวได

• การตระหนกรในตน-รจกและเขาใจตนเองเชนรขอด

ขอเสยของตนเองรความตองการและสงทไมตองการ

ของตนเองซงจะชวยใหรตวเองเวลาเผชญกบความเครยด

หรอสถานการณตางๆ

• ความเหนใจผอน - เขาใจความเหมอนหรอความแตก

ตางระหวางบคคลในดานความสามารถเพศวยระดบ

การศกษาศาสนาความเชอสผวอาชพฯลฯเขาใจ

ความรสกและยอมรบบคคลอนทตางจากตนเอง

• การจดการกบอารมณตางๆ - รบรอารมณของตนเอง

และผอนรวาอารมณมผลตอการแสดงพฤตกรรมอยางไร

รวธจดการกบอารมณโกรธหรอโศกเศราทสงผลทางลบ

ตอรางกายและจตใจได

• การจดการกบความเครยด-รบรถงสาเหตของความเครยด

รวธผอนคลายความเครยดและแนวทางในการควบคม

ระดบความเครยด

• พอแมจะชวยเสรมทกษะชวตใหลกไดตงแตเลกจนเปน

วยรนโดย

oพอแมลกมอบความรกความอบอนและใหความไว

วางใจ กอใหเกดสมพนธภาพทดตอกน ท�าใหเกด

ความพรอมในการรบฟงเพอเรยนรซงกนและกน

oมการสอสารทดตอกนตางคนตางไววางใจปรกษา

หารอ หรอเลาเหตการณตางๆ ทประสบมาใหฟง

มการยอมรบฟงความคดเหนททงพอแมและลกจะ

แสดงความคดเหนคลอยตามหรอขดแยงอนดไดใน

บรรยากาศทเปนกนเอง

oพอแมตองมความมนคง อดทน มหลกการดวย

มาตรฐานเดยวกนทงพอและแม มความยดหยน

มเหตผลทด

oพอแมควบคมตวเองไดดทงอารมณและพฤตกรรม

oพอแมมลกษณะทยอมรบความสามารถของเดกเขาใจ

และสนบสนนในความสามารถดานอนๆ

๒ทกษะชวต คอ คอทกษะทางสงคมจตวทยา ทจะชวยใหเดกสามารถอยในสงคมไดอยางมความสขและรบมอกบปญหาและความเปลยนแปลง

ตางๆได พอแมสามารถสรางเสรมทกษะชวตใหลกตงแตเดก ดวยความรกความอบอนและใหความไววางใจ มการสอสารทดตอกน ตางคนตางไววางใจปรกษาหารอ มการยอมรบฟงความคดเหน มนคง มหลกการ มเหตผล มความยดหยน ควบคมตวเองไดด ทงอารมณและพฤตกรรม ยอมรบความสามารถของเดก เขาใจและสนบสนนในความสามารถดานอนๆ

5

การเลยงลกอยางเขาใจในชวงวยรน

๓กอนเขาส วยร น เดกผชายและเดกผหญงจะมการเปลยนแปลงทางรางกาย และสมอง ซงวยร นอาจ

เกดความสบสน วตกกงวลเกยวกบรางกายและรปรางของตวเอง ดงนน พอแมควรเขาใจและอธบายถงความเปลยนแปลงเหลาน และสรางความมนใจใหกบลก

๓.๑ เดกผชายและผหญงเตบโตเขาสวยรนเรวชาตางกน

โดยเดกผหญงเขาสวยรนตงแตอาย๑๐ปกอนเดก

ผชายประมาณ๒ป การเปลยนแปลงทางรางกาย

ของเดกหญงจะเรมจากมเตานมมอาการเจบเสยวๆ

คล�าไดเหมอนกอนเนอใตหวนมมขนขนทอวยวะเพศ

ในชนประถมตอนปลาย จะพบวาเดกผหญงจะม

รางกายสงใหญ สะโพกผาย และเรมมประจ�าเดอน

เดกผชายเขาสวยรนเมออายประมาณ๑๒ ป ลก

อณฑะมสคล�าและขนาดใหญขนเรมมขนขนทอวยวะ

เพศเสยงแตก

๓.๒ พอแมควรอธบายถงความเปลยนแปลงของรางกาย

ใหลกเขาใจตามระดบทเหมาะสมกบอายของลก

พยายามพดคยอยางตรงไปตรงมา ชใหเหนวาเปน

เรองธรรมชาตและท�าใหลกรสกวาสามารถสอบถาม

หรอปรกษากบพอแมในเรองเหลานไดผปกครองควร

สอนเรองสขอนามยและพฒนาการทางเพศ เชน

การรกษาความสะอาดในชวงมประจ�าเดอนส�าหรบ

ลกสาว การฝนเปยกส�าหรบลกชาย นอกจากน

พอแมควรคยกบทงลกชายและลกสาวในเรองการ

รจกระมดระวงตว การปฏบตตวกบเพศตรงขาม

หลกเลยงการมเพศสมพนธกอนถงวยอนเหมาะสม

และผลกระทบของการมเพศสมพนธ

๓.๓ วยรนมความตองการอาหารทครบถวนทง ๕ หม

ในปรมาณ๒,๐๐๐กโลแคลอรตอวนและมสดสวน

ทเหมาะสม ควรหลกเลยงอาหารทอดๆมนๆ และ

เครองดมหวานๆ วยนเปนโอกาสทองในการสะสม

มวลกระดก ซงไดจากอาหารทอดมดวยแคลเซยม

เชนนมปลาไขเปนตน

๓.๔ วยรนควรออกก�าลงกายสม�าเสมออยางนอยวนละ

๓๐นาทและนอนหลบพกผอนไมนอยกวา๘ชวโมง

ตอวนเพอรางกายเจรญเตบโตไดด

๓.๕ สมองของวยรนยงไมหยดการเจรญเตบโตในวยน

สมองจะมการจดระเบยบและระบบความคด โดย

ทกษะสวนทไมคอยไดฝกฝนจะฝอหายไป ฉะนน

หากวยรนไดรบการกระตนการเรยนรในบรรยากาศ

และสงแวดลอมทสรางสรรคผานกจกรรมตางๆกฬา

ดนตรศลปะวทยาศาสตรไดรบความอบอนปลอดภย

หางไกลความรนแรงและยาเสพตด และไดรบ

สารอาหารทด กจะสงผลดในระยะยาวตอการเปน

ผใหญทมคณภาพดวย

6

การเลยงลกอยางเขาใจในชวงวยรน

๔.๑ การเปลยนแปลงทางรางกายของวยรนสงผลกระทบตออารมณและจตใจของวยนดวยประกอบกบฮอรโมนเพศทแปรปรวนและวฒภาวะทมากขน ท�าใหวยรนมอารมณและพฤตกรรมทเปลยนไป• อารมณทางเพศ-การเปลยนแปลงของระดบฮอรโมน

ทางเพศ สงผลท�าใหวยรนมพลงทางเพศสงกวาวยอน

ๆและมอารมณทเปลยนแปลงขนๆลงๆไดงายมาก

ในขณะเดยวกน กมกจะรสกอดอดและรสกเคอะเขน

ประหมาอายตอสายตาและค�าพดของเพศตรงขาม

• อารมณรกสวยรกงามอยากหลอวยรนทงหญงและชาย

จะมความรสกตองการใหคนรอบขางชนชมเกยวกบรป

ลกษณของตนท�าใหเพอนยอมรบเขาไปในกลมไดงาย

เปนวถทางหนงทจะเขาสสงคมและเปนทดงดดใจของ

เพศตรงขามอยากไดค�าชนชม

• อารมณความเปนตวของตวเอง-วยรนตอนกลางอยาก

มอสระทางความคด เปนตวของตวเอง ไมชอบการให

พอแมมาคอยสงเพราะคดวาตวเองโตแลวสามารถพง

ตวเองและคดเองได บางทจงอยากลอง อยากทาทาย

ในสงทถกหาม วยรนตองการความเปนสวนตว จงให

ความสนทสนมกบพอแมนอยลงและเลอกทจะปรกษา

เพอนหรอคนวยเดยวกนมากกวาพอแม๔.๒ วยรนตองเผชญกบความเครยดมากซงความเครยด

นมาจากหลายสาเหต เชน อาจเกดจากอารมณทรนแรงของวยรน การเปลยนแปลงทางรางกายอาจจะท�าใหเกดผลกระทบตออารมณและจตใจได ทงความวตกกงวลหงดหงดหมกมนไมพอใจในรปรางทเปลยนไปนอกจากนสงคมปจจบนกอาจจะสราง

ความเครยดใหวยรนได เพราะพกผอนไมเพยงพอมความกดดนจากการเรยน และผปกครองตงความหวงทสงเกนไป

๔.๓ วธจดการกบความเครยดสามารถท�าไดหลายวธเชน• ท�ากจกรรมทผอนคลายทตวเองชอบเชนอานหนงสอ

ปลกตนไม วาดรป ฟงเพลง เลนกฬา กจกรรมด ๆ

ในหมเพอน

• ออกก�าลงกายประมาณ๓๐นาทถงหนงชวโมงตอวน

• พกผอนใหเพยงพอฝกเขานอนใหเปนเวลาวยรนควร

นอนหลบเตมทอยางนอยวนละ๘ชวโมง๔.๔ วยรนทมความสามารถในการปรบตวและฟนตว

เมอตองเผชญกบความยากล�าบากหรอภาวะวกฤตในชวต(Resilience)จะมความเขมแขงสามารถทนตอภาวะกดดนและควบคมอารมณได มก�าลงใจทดแมวาจะประสบกบปญหาและสามารถตอสกบปญหาทก�าลงเผชญอยไดพอแมสามารถชวยใหลกมความสามารถในการปรบตวและฟนตวนไดโดยชวยชแนะใหลกตงสตมความคดเชงบวกเปลยนแปลงเปาหมายและพฤตกรรมของตวเองในสงทท�าไดไมทอแทและใหก�าลงใจกบลกวาทกปญหาตองมทางออกเสมอ

๔วยรนเปนวยทเรมเปนตวของตวเอง ฝกคดและตดสนใจดวยตวเอง อยากมอสระมากขน ในขณะทฮอรโมน

เพศมการเปลยนแปลงอยางรวดเรว อารมณออนไหวมากขน พอแมควรสนบสนนเพอใหวยรนเรยนร ในการปรบตวใหเขากบสงคมทเปลยนไป เรยนรทจะควบคมอารมณและจดการกบความเครยดของตวเอง

7

การเลยงลกอยางเขาใจในชวงวยรน

๕พอแม และสมาชกในครอบครวควรเขาใจวธสอสารกบวยรน เปดโอกาสใหเขาไดแสดงความคดเหน และ

แสดงออกอยางเหมาะสมภายในกรอบทตกลงรวมกน ในครอบครว โรงเรยน และชมชน ควรมคนทวยรนไววางใจ ทยนดรบฟงอยางเขาใจ และพดคยปรกษาปญหาตางๆ โดยไมต�าหน เพอชวยใหวยรนสามารถปรบตวหรอแกปญหาในทางสรางสรรค ๕.๑ ขอแนะน�าส�าหรบพอแมทมลกวยรน

• ความรกความอบอน ความเขาใจ และความไววางใจ

เปนพนฐานทมความส�าคญมากทสดในการดแลลกวยรน

• ใหเวลากบลกและพดคยกนอยางสม�าเสมอเพอสราง

ความไววางใจกนปรกษาหารอกนในบรรยากาศทเปน

กนเองแบงปนเหตการณตางๆทประสบมา

• ใชเหตผลในการพดคยและอธบายกบลก วางกรอบ

กฎระเบยบตาง ๆ รวมกนกบลก มความยดหยน

ไมเขมงวดจนเกนไป ปลกฝงดวยการใชวนยเชงบวก

แทนการลงโทษดวยความรนแรง

• พอแมตองควบคมตวเองไดดทงอารมณและพฤตกรรม

เปนแบบอยางทดใหกบลก เปดโอกาสใหลกไดอธบาย

มมมองของเขาเคารพสทธและความเปนสวนตวของลก

• ยอมรบและชนชมในความสามารถของเดก สนบสนน

ความสามารถตามทลกถนดเชนกฬาดนตรงานอดเรก

สงคมศลปะเปนตน๕.๒ พอแมควรระลกเสมอวาการเปลยนแปลงพฤตกรรม

ของวยรนไมไดเปนงานของผดแลแตตองเกดมาจากตวเดกเองดงนนจงควรชวยเดกใหคนพบตวตนของตวเอง ตระหนกถงขอดและขอเสยของพฤตกรรมนนๆดวยตวเอง และหาแนวทางทเหมาะสมในการปรบพฤตกรรมพอแมไมควรใหความชวยเหลอมาก

จนเกนไปเพราะเดกวยนสามารถคดวเคราะหเองไดนอกจากนพอแมควรเขาใจวาการปรบพฤตกรรมยงตองอาศยเวลาและความอดทน แตถาวยรนไดรบการกระตนและสงเสรมใหเปลยนแปลงโดยใชศกยภาพของเขาเองกจะใชเวลาสนลง

๕.๓ พอแม คร และผใหญทใกลชด ควรพดคยกบลกเพอสอบถามถงปญหาดวยความออนโยนและคอยสงเกตความผดปกตตาง ๆ ทอาจบงชวาวยรนก�าลงเผชญปญหาอยและควรพาลกไปปรกษากมารแพทยหรอผเชยวชาญหากพบวา มพฤตกรรมหรอสญญาณเหลานไดแก• น�าหนกตวเพมหรอลดลงอยางรวดเรว

• มปญหาในการนอนเชนนอนไมหลบหรอนอนทงวน

• มพฤตกรรมทเปลยนแปลงไปอยางมาก เชน เอะอะ

กาวราวท�ารายคนทงทไมเคยเปนมากอนหรอเปลยน

จากเดกราเรงเปนซมเศรา

• ผลการเรยนตกลงอยางมากขาดเรยนบอยๆ

• พดหรอบนวาไมอยากมชวตอยอยากตายแมวาอาจด

เหมอนพดเลน

• ท�าผดกฎรายแรงอยเรอยๆเชนขโมยของหรอชกตอย

กบเพอน

8

การเลยงลกอยางเขาใจในชวงวยรน

๖.๑ ครอบครวเปนจดเรมตนของการปลกฝงความเขาใจเกยวกบบทบาททางเพศเพราะเดกจะเรมเรยนรเกยวกบความแตกตางระหวางหญงและชายและบทบาทในสงคมตงแตเลก การเลนของเดกและสอตางๆยงอาจชวยตอกย�าความเขาใจของเดกในเรองบทบาททางสงคมของชายและหญง และคณลกษณะตามทศนคตดงเดมของสงคม เชน ผชายตองอดทนแขงแรงและเปนผน�าในขณะทผหญงตองเรยบรอยออนนอมและเปนผตาม

๖.๒ นอกจากนทศนคตเกยวกบบทบาทของเพศชายและหญงทไมถกตองยงปรากฏอยในสงคมทวไป เชนในละครโทรทศนและโฆษณาตางๆแสดงใหเหนวาผหญงเปนวตถทางเพศเมอเกดความรนแรงตอผหญงในละครผหญงมกถกปรกปร�าวาเปนตนเหตเองและการใชความรนแรงนนเปนสงทยอมรบไดสอเหลานมผลตอใหเกดการใชความรนแรงตอผหญงและเดกมากขนจากสถตพบวากวารอยละ๘๐ของกรณการลวงละเมดเดกเกดขนกบเดกผหญงและผลวงละเมดสวนใหญ(รอยละ๓๕)เปนครกเพอนหรอคนรจก

๖.๓ พอแมสามารถปลกฝงเรองสมพนธภาพและความเสมอภาคระหวางเพศหญงชายใหลกไดตงแตยงเลกเพอชวยใหลกมความเขาใจมทศนคตและการวางตวทดกบเพศตรงขาม

• พอแมตองเปนแบบอยางทดใหกบลกใหเกยรตสมาชก

ครอบครวทกคนอยางเทาเทยมกน พอใหเกยรตแม

แมใหเกยรตพอ และพอแมกใหเกยรตลก ซงค�าวาให

เกยรตนนไมใชการตามใจแตเปนการเปดใจรบฟงความ

คดเหนซงกนและกน

• ใหลกทงชายและหญงชวยงานบานและแบงหนาทกนท�า

โดยไมจ�ากดเฉพาะวานเปนบทบาทหนาทของผหญง

หรอผชาย

• ใหโอกาสลกเทาๆกนสนบสนนในสงทลกอยากท�าโดย

ไมเลอกปฏบต ใหลกเหนวาพอแมเหนคาของลกทง

ลกสาวและลกชายเทากน

• ใหค�าแนะน�าแกลกเกยวกบการสรางและรกษาความ

สมพนธกบบคคลในสงคมทงเพศเดยวกนและตางเพศ

การใหเกยรตกบคนอน เชน ไมรงแกหรอแกลงเพอน

ท�าใหเพอนอบอาย เขาใจและเหนใจในความรสกของ

ผอนการวางตวอยางเหมาะสมเชนไมใกลชดกบเพอน

ตางเพศจนเกนพอด การไมใชความรนแรง เชน

เมอดละครทมฉากตบตผหญงตองอธบายวานนไมใช

สงทดเปนตน

๖พอและแมตองเปนตวอยางทดส�าหรบลก ในการมบทบาททเทาเทยมกนระหวางเพศหญงและชาย แสดง

ใหเหนวาเคารพความแตกตางระหวางเพศ มวธปฏบตตอเพศตรงขามอยางเหมาะสม ไมใชความรนแรง ลกจะซมซบสงเหลานตงแตเดก จะชวยใหมทศนคตทดและการปฏบตทเคารพตอเพศตรงขามเมอโตขน

9

การเลยงลกอยางเขาใจในชวงวยรน

๗วยรนทงหญงและชายมสทธและจ�าเปนตองเรยนร เรองเพศศกษาอยางตรงไปตรงมาและเหมาะสมกบ

วย การมความรเรองเพศศกษา จะชวยใหวยร นปองกนตวเองจากโรคเอดส โรคตดตอทางเพศสมพนธ และการตงครรภท ไมพรอมได ผปกครอง และโรงเรยนมหนาท รวมกนในการสรางความเขาใจเรองเพศศกษาแกเดก

๗.๑ วยรนควรทราบขอมลทถกตองเกยวกบเพศศกษาโดยควรไดรบการสอนในเนอหาทเหมาะสมกบวยมาตงแตเดก เพศศกษาทเดกควรร ครอบคลมตงแตพฒนาการทางเพศ สขอนามยทางเพศ พฤตกรรมทางเพศสมพนธภาพบทบาททางเพศทกษะสวนบคคลหรอทกษะชวต ตลอดจนไดรบการปลกฝงคานยมในเรองเพศทเหมาะสมสอดคลองกบสงคมและวฒนธรรม ดงนน เพศศกษาจงไมใชการสอนเรองเพศสมพนธเพยงอยางเดยว

๗.๒ ผปกครองบางคนอาจกลววา ถาเดกไดเรยนรเรองเพศจะเปนการชโพรงใหกระรอกแตมหลกฐานแสดงใหเหนวาการใหความรอยางตรงไปตรงมาควบคไปกบการปลกฝงทศนคตทถกตองในเรองเพศ และทกษะชวตแกเดกทงชายและหญงจะชวยใหเดกรจกคดตดสนใจและปฏบตไดอยางเหมาะสมการปกปดไมพดคยในเรองเพศอาจผลกดนใหเดกหาขอมลจากแหลงทยวยใหขอมลทไมถกตองท�าใหเดกเกดความเขาใจผด และอาจน�าไปสการตดสนใจและปฏบตทผดพลาดได

๗.๓ การพดคยกบลกในเรองเพศพอแมตองมทศนคตทดตอเรองนกอน คดวาเปนเรองธรรมชาตและไมใชสงทไมสมควรควรพดคยกบลกอยางเปดเผยใหพดคยเปนไปตามธรรมชาต ใชค�าพดทสภาพ ไมหยาบคาย เปดโอกาสใหลกไดซกถามในสงทสงสย และตอบอยางตรงไปตรงมาสอดแทรกการสอนทศนคตทถกตอง เพอใหลกภมใจคณคาของตวเอง การพดคยกบลกอยางเปดใจจะชวยใหเดกรสก ไววางใจ

เมอเขามปญหาตางๆกจะกลาปรกษาผปกครอง๗.๔ โรงเรยนและชมชนควรมการจดบรการทสงเสรมการ

เรยนรเรองเพศศกษา การตดเชอเอชไอว และโรคตดตอทางเพศสมพนธควรเนนใหเดกไดรบขอมลทถกตองเหมาะสมกบวยเสรมสรางตนทนชวตทดทรวมทงทกษะชวตคณคาและคานยมทางสงคมและสรางพลงใหเดกสามารถตดสนใจเองได เพอชวยใหเดกสามารถเขาถงขอมลการบรการทเปนมตรและการปองกนทปลอดภย

10

การเลยงลกอยางเขาใจในชวงวยรน

๘.๑ เมอวยรนโตขนกจะมการแสดงเอกลกษณของตนออกมาผานกรยา ค�าพด การแตงกาย ซงสงเหลานเปนพฤตกรรมทแสดงออกทางเพศดวย(genderrole)การแสดงออกน อาจเกดจากการอยากไดรบการยอมรบจากผอนเพอใหเกดความรสกมนคงปลอดภยมความภมใจในตนเอง ซงวยรนบางคนอาจแสดงกรยาทาทางการแตงกายทตางไปจากเพศก�าเนดของตวเอง

๘.๒ การมเพศทสามอาจเกดจากปจจยดานกายภาพของตวเดกหรอบคคลนนเอง เชน พนธกรรมหรอความผดปกตของยนหรอโครโมโซมและการเรยนรในการก�าหนดเพศของตวเองหรอเกดจากการเลยงดโดยเฉพาะในชวง๖ปแรกของชวต

๘.๓ พอแมไมควรท�าใหลกรสกวาพอแมอบอาย ผดหวงเสยใจกบการแสดงออกของลกไมควรปรกปร�าวาการมเพศทสามเปนสงทผดธรรมชาตนารงเกยจหรอใชค�าพดและการกระท�าความรนแรงตดพอตดลกเพราะเดกกลมนตองการความเขาใจจากพอแมและตองการทปรกษาในบางครงเดกเองกอาจจะมความสบสนในบทบาทของตวเองดวย

๘.๔ สงทพอแมควรท�าคอ• เปดใจยอมรบถงแมวาอาจจะไมสงเสรมสนบสนนเพราะ

ไมวาลกจะเปนอยางไรแตเดกคนนยงเปนลกพดคยกบ

ลกอยางเปดใจถามถงการแสดงออกแลกเปลยนความ

คดเหน ความรสกวาตวเองรสกอยางไร และผอนมอง

เขาอยางไร

• สรางความภาคภมใจผานกจกรรมเพอใหเหนคณคา

ในตนเอง ควรมการใหก�าลงใจมากกวาการจบผด คอ

ไมย�าวาเดกท�าผดพลาดไมบงคบฝนใจไมท�ารายจตใจ

เดกไปมากกวาเดม

• สรางปฏสมพนธผานกจกรรมเพอใหเดกเกดการเรยนร

ไดเหนการแกปญหาการแสดงออกพฤตกรรมตางๆ

• คนใกลชดญาตพนองครควรตองเปดใจยอมรบดวย

และแสดงบทบาทของตนเองในฐานะผทรกและพรอม

สนบสนนเดกในสงทเดกเลอกไมตงแงรงเกยจเดกปฏบต

ตอเดกทกคนอยางเทาเทยมกน เชน ครกสอนเดกให

เหมอนเดกอนไมตอกย�าปมของเดก

• คอยสงเกตสญญาณตางๆทอาจแสดงใหเหนวา เดกม

ปญหาเพราะเดกกลมนอาจถกเพอนลอถกรงแกท�าให

เดกรสกกดดนและเครยดมากขนอก

๘วยร นบางคนมการแสดงออกทไมตรงกบเพศของตนเอง พอแมควรแสดงใหเหนวา พอแมยงรกและ

เหนคณคาในตวลก ไมท�าใหลกรสกวาพอแมผดหวงเสยใจ พยายามเปนทปรกษา เปดใจรบฟง และท�ากจกรรมรวมกน เพอใหลกสามารถพฒนาบทบาทและบคลกภาพของตนเอง และปรบตวใหอยในสงคมไดอยางเหมาะสม

11

การเลยงลกอยางเขาใจในชวงวยรน

๙ชมชนควรสรางโอกาสและสงเสรมใหวยรนเขาถงแหลงเรยนรและพฒนาตนเอง รวมคดรวมท�ากจกรรม

ทเปนประโยชนตอตนเอง ครอบครว และชมชน การมสวนรวมของวยรนในกจกรรมสาธารณะจะชวยเตรยมพรอมใหวยร นเปนผใหญทมคณภาพ

๙.๑ ชมชนมบทบาทหนาทในการคมครองสงเสรมสทธของวยรน หนวยงานตางๆในชมชน ไมวาจะเปนโรงเรยน วด หรอองคการปกครองสวนทองถนตองมสวนในการจดบรการทชวยใหเดกวยรนเขาถงแหลงเรยนร และมกจกรรมทสงเสรมพฒนาการทเหมาะสมหรอแมแตกลมตางๆในชมชนกสามารถใหเดกเขามามสวนรวมไดเพอใหเดกไดเรยนรวฒนธรรมของชมชนและภมปญญาทองถน

๙.๒ กจกรรมทเหมาะสมส�าหรบเดกและเยาวชนควรมาจากการรวมคดของเดกและเยาวชนเองโดยมผใหญคอยสนบสนนในฐานะพเลยงส�าหรบการจดกจกรรมการมสวนรวมของเดกและเยาวชนในทกขนตอนของกจกรรมหรอโครงการจะมโอกาสประสบความส�าเรจมากขน เพราะเดกและเยาวชนรวาจะตองสอสารอยางไรเพอใหเขาถงเพอนในวยเดยวกนเดกสามารถสอสารกนในเรองทมความออนไหวไดด เชน การปองกนการตดเชอเอชไอว และจะชวยใหพวกเขามสวนเปนเจาของโครงการหรอกจกรรมนนอยางแทจรง

๙.๓ องคกรปกครองทองถนควรเปดโอกาสใหเดกมสวนรวมในการวางแผนนโยบายและเสนอแนวปฏบตในเรองทเกยวของกบเดก โดยใหเดกทกกลมไดเขามามสวนรวม ทงเดกหญงและชาย เดกทมภาวะเสยงเชนวยรนทไมไดเรยนและเดกในครอบครวยากจนนอกจากน ควรสงเสรมใหเกดสภาเดกและเยาวชนในระดบจงหวด อ�าเภอ และต�าบล เพอใหเดกไดมพนทและโอกาสในการท�ากจกรรม

๙.๔ วยรนควรมสวนรวมในกจกรรมของชมชนในฐานะสวนหนงของชมชนทมความส�าคญเทยบเทากบผใหญการมสวนรวมของวยรนในกจกรรมสาธารณะจะชวยใหวยรนเรยนรเกยวกบสทธและหนาทของตนเองเรยนรเกยวกบความสมพนธในสงคม ปลกฝงจตสาธารณะ ความเปนผน�า เพอเตรยมพรอมใหเปนพลเมองทมคณภาพนอกจากนการใชอนเทอรเนตและเครอขายสงคมออนไลนอยางเหมาะสมจะชวยเพมชองทางใหวยรนสามารถแสดงความคดเหนของตนเองได

12

การเลยงลกอยางเขาใจในชวงวยรน

เขยนโดย รองศาสตราจารย นายแพทยสรยเดว ทรปาต(ผอ�านวยการสถาบนแหงชาตเพอการพฒนาเดกและครอบครว)