ประวตศาสตร-ความเปนมา พทลงเปนจงหวดหนงในภาคใตของประเทศไทย

ประวตศาสตรดงปรากฏหลกฐานจากการคนพบขวานหนขดในทองททวไปหลายอาเภอในสมยศรวชย ศตวรรษท 13 -14 ) บรเวณเมองพทลงเปนแหลงชมชนทไดรบวฒนธรรมอนเดยมหายาน มหลกฐานคนพบ เชนพระพมพดนดบจานวนมากเปนรปพระโพธสตวสวรรค และถาเขาอกทะล ในสมยกอนชอเมองพทลง ไมไดเขยนอยางทปรากฏใหเหนจากหลกฐานพบวาบนเหรยญอแปะพทลง พ2426 เขยนวา พททะลง และพตลง ในเอกสารของไทยลง พทลง ในเอกสารเบอรนขององกฤษสมยรชกาลทวศวกรชาวฝรงเศส สมยสมเดจพระนารายณมหาราชชางหรอเมองเกยวเนองดวยชาง ซงตรงกบขอเทจจรงหลายประการเดมเขยนอยางไร คาไหน ทราบเพยงวาใชเปนคาขนตนหลกผกชางชอ บานนามเมองของพทลง ทเกยวกบชางมมากหรอจะเรยกวาเปนตะวนตกของทะเลสาบสงขลาในแถบชะรดซงอยตดกบเทอกเขาบรรทดตานานเมองพทลงกลาววา ตาสามโม ยายเพชรเปนหมอสดาหมอเฒานายกองชางป ตอมาพระกมารกบนางเลอดขาวกไดรบมรดกเปนนายกองเลยงชางสงสวยซงในถอ “ตาหมอชาง”

ตอมาในพทธศตวรรษท 19 เมองพทลงไดตงขนอยางมนคงภายใตการปกครองของกรงศรอยธยาพระบรมไตรโลกนาถ ไดปรากฏชอเมองพทลงในกฎหมายพระอยการนาทหารหวเมองมฐานะเปนเมองชนตร ซงนบไดวาเปนหวเมองหนงของพระราชเชอกนวา ตงอยทเมองสทงพระ จงหวดสงขลาในปจจบนเสมอ โดยเฉพาะอยางยงกลมโจรสลดราแจะอารและอยงคตนะ ในรชสมยพระเจาทรงธรรม ดะโตะโมกอลตนตระกลของสลตานสไลมาน แหงเมองสงขลาไดเขามาตงถนฐานคาขายตรงนนอยางสงบ ไมมการขดแยงกบชาวเมองททสดกพฒนาขนมาเปนเมองทาปลอดภาษ บทบาทของดะโตะโมกอลไดรบการสนบสนนจากอาณาจกรศรอยธยาดวยด

พทลงเปนจงหวดหนงในภาคใตของประเทศไทย ทมประวตความเปนมาอนยาวนาน ตงแตสมยกอนประวตศาสตรดงปรากฏหลกฐานจากการคนพบขวานหนขดในทองททวไปหลายอาเภอในสมยศรวชย

บรเวณเมองพทลงเปนแหลงชมชนทไดรบวฒนธรรมอนเดย ในดานพระพทธศาสนาลทธเชนพระพมพดนดบจานวนมากเปนรปพระโพธสตว รปเทวดาโดยคนพบบรเวณถาคหา

ไมไดเขยนอยางทปรากฏใหเหนจากหลกฐานพบวาบนเหรยญอแปะพทลง พและพตลง ในเอกสารของไทย ใชตางกนมากมายไดแก พตะลง พดทลง พทธลงพตลง พฒ

ในเอกสารเบอรนขององกฤษสมยรชกาลท 3 เขยนวา Bondelun และ Merdelong ของนายลามารสมยสมเดจพระนารายณมหาราช เขยนวา Bourdelun ความหมายของชอเมองหมายถงเมอง

ซงตรงกบขอเทจจรงหลายประการ คาวา “พต-พท-พทธ” ยงไมอาจทราบไดวาคาาใชเปนคาขนตน สวนคาพนเมองทเรยกวา“ตะลง”แปลวาเสาลามชางหรอไม

ทเกยวกบชางมมากหรอจะเรยกวาเปน“เมองชาง”กไดโดยเฉพาะทางฝงตะวนตกของทะเลสาบสงขลาในแถบชะรดซงอยตดกบเทอกเขาบรรทด มชางปาชกชม และในตานานนางเลอดขาว

ยายเพชรเปนหมอสดาหมอเฒานายกองชาง เลยงชางสงเจาพระยากรงทองทกตอมาพระกมารกบนางเลอดขาวกไดรบมรดกเปนนายกองเลยงชางสงสวยซงใน ปจจบนชาวบานบางสวนยงคงนบ

เมองพทลงไดตงขนอยางมนคงภายใตการปกครองของกรงศรอยธยาไดปรากฏชอเมองพทลงในกฎหมายพระอยการนาทหารหวเมอง พ.ศ.1998 ซงนบไดวาเปนหวเมองหนงของพระราชอาณาจกรทางใต ทตงเมองพทลงในระยะเรมแรกนน

จงหวดสงขลาในปจจบน มกจะประสบปญหาโดนโจมตจากกลมโจรสลดมาเลยอยโดยเฉพาะอยางยงกลมโจรสลดราแจะอารและอยงคตนะ ไดเขาปลนสดมภโจมตเผาทาลายเมองอยเนอง

ดะโตะโมกอล ชาวมสลมทอพยพมาจากเมองสาเลห บรเวณหมเกาะชวาแหงเมองสงขลาไดเขามาตงถนฐานคาขาย ณ หวเขาแดง แลวตงประชาคมมสลมขน

ไมมการขดแยงกบชาวเมองทอยมากอน ปกหลกอยยาวนานจนมผคนอพยพมาอาศยอยมากขนในทสดกพฒนาขนมาเปนเมองทาปลอดภาษ มเรอสาเภาแวะเขามาซอ

บทบาทของดะโตะโมกอลไดรบการสนบสนนจากอาณาจกรศรอยธยาดวยด พระเจาทรงธรรมโปรดเกลาฯ

ตงแตสมยกอนประวตศาสตรดงปรากฏหลกฐานจากการคนพบขวานหนขดในทองททวไปหลายอาเภอในสมยศรวชย ( พทธ

ในดานพระพทธศาสนาลทธรปเทวดาโดยคนพบบรเวณถาคหา

ไมไดเขยนอยางทปรากฏใหเหนจากหลกฐานพบวาบนเหรยญอแปะพทลง พ.ศ. พดทลง พทธลงพตลง พฒ

ของนายลามาร ความหมายของชอเมองหมายถงเมอง

ยงไมอาจทราบไดวาคาแปลวาเสาลามชางหรอไม

กไดโดยเฉพาะทางฝง และในตานานนางเลอดขาว

เลยงชางสงเจาพระยากรงทองทกปจจบนชาวบานบางสวนยงคงนบ

เมองพทลงไดตงขนอยางมนคงภายใตการปกครองของกรงศรอยธยา ในสมย 1998 ระบวาเมองพทลง

ทตงเมองพทลงในระยะเรมแรกนนมกจะประสบปญหาโดนโจมตจากกลมโจรสลดมาเลยอย

ไดเขาปลนสดมภโจมตเผาทาลายเมองอยเนองๆ บรเวณหมเกาะชวา ซงเปนแลวตงประชาคมมสลมขน

ปกหลกอยยาวนานจนมผคนอพยพมาอาศยอยมากขนใน

พระเจาทรงธรรมโปรดเกลาฯ

แตงตงเปน "ขาหลวงใหญ" ผดารงตาแหนงนตอมาคอทานสไลมานบตรชายคนโต มหนาทปกครองดแลรกษาความสงบของพนทตงแตตอนลางของนครศรธรรมราช มาจดเขตปตตาน ครอบคลมครงลางของเมองตรง ปะเหลยนพทลง และสงขลา นอกจากนกตองเกบสวยสาอากรสงถวายพระเจาแผนดนทกรงศรอยธยา ทานสไลมานกไดทาหนาทนเรยบรอยดวยดมาตลอด ตอมาไดยายเมองสงขลาจากสทงพระมายงหวเขาแดงซงมชยภมปองกนตนเองไดดกวา ในสมยสลตานสไลมาน บตรของดะโตะโมกอล ไดสง ฟารซนองชายซงเปนปลดเมองมาสรางเมองใหมทเขาชยบร เพอปองกนศตรทจะมาโจมตเมองสงขลาทางบก ภายหลงไดรบโปรดเกลาฯ ใหเปนเจาเมองพทลง และไดยายเมองพทลงออกจากเมองสงขลาตงแตนน และตงเมองอยทเขาชยบรตลอดมาจนกระทงสนกรงศรอยธยาเมอป พ.ศ.2310 ในสมยธนบรและรตนโกสนทร ไดมการยายสถานทตงเมองอกหลายครงและไดยกขนเปนเมองชนโทในรชกาลพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช ในชวงนเมองพทลงมผนาทมความสาคญในการสรางความเจรญและความมนคงใหกบบานเมองหลายทาน อาท พระยาพทลง (ขนคางเหลก) พระยาวชตเสนา (ทองขาว)พระยาอภยบรรกษ (จย จนทรโรจนวงศ) สวนประชาชนชาวเมองพทลงกไดมบทบาทในการรวมมอกบผนา ตอสปองกนเอกราชของชาตมาหลายครง เชน เมอสงครามเกาทพ (พ.ศ. 2328 - 2329) พมาจดกองทพใหญ 9 ทพ1 ใน 9 ทพ มเกงหวนแมงยเปนแมทพ ยกลงมาตทางใต ตไดเมองกระบร ระนอง ชมพร ไชยา และนครศรธรรมราชตามลาดบ

ขณะทกาลงจดไพรพลอยทนครศรธรรมราช เพอจะยกมาตเมองพทลงและสงขลานน พระยาพทลงโดยความรวมมอจากพระมหาชวยแหงวดปาลไลยก ไดรวบรวมชาวพทลงประมาณ 1,000 คน ยกออกไปตงขดตาทพทคลองทาเสมด จนกระทงทพของสมเดจกรมพระราชวงบวรมหาสรสงหนาท วงหนาในรชกาลท 1 ทรงยกกองทพมาชวยหวเมองปกษใต ตทพพมาแตกหนไป พระมหาชวยไดรบโปรดเกลาฯ ใหลาสกขาแลวแตงตงเปนพระยาทกขราษฎรชวยราชการเมองพทลง นอกจากสงครามกบพมาแลวชาวพทลงยงมบทบาทสาคญในการรกษาความมนคงปลอดภยของประเทศชาตในหวเมองภาคใต เพราะปรากฏอยเสมอวาทางเมองหลวงไดมคาสงใหเกณฑชาวพทลง พรอมดวยเสบยงอาหารไปทาสงครามปราบปรามกบฏในหวเมองมลายเชน กบฏไทรบร พ.ศ.2373 และพ.ศ.2381 ซงบทบาทดงกลาวนสะทอนใหเหนความสาคญของเมองพทลง ทางดานการเมอง การปกครองในอดตเปนอยางด ครนรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ไดปฏรปการปกครองเปนแบบเทศาภบาลใน พ.ศ. 2437 และไดประกาศจดตงมณฑลนครศรธรรมราชขน เมอ พ.ศ. 2439 ประกอบดวยเมองตางๆ คอ นครศรธรรมราชพทลง สงขลา และหวเมองทง 7 ทเปนเมองปตตานเดม สาหรบเมองพทลงแบงการปกครองออกเปน 3 อาเภอ คออาเภอกลางเมอง อาเภออดร อาเภอทกษณ ขณะนนตวเมองตงอยทตาบลลาปา จนกระทง พ.ศ. 2467 พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว โปรดเกลาฯ ใหยายเมองพทลงมาอยทตาบลคหาสวรรคในปจจบน เพอจะไดอยใกลเสนทางรถไฟ และสะดวกในดานตดตอกบเมองตางๆ จากอดตถงปจจบน เมองพทลงไดมการยายเมองหลายครงสถานทเคยเปนทตงเมองพทลงมาแลว ไดแก

โคกเมองแกว ปจจบน หมท 4 ตาบลจองถนน อาเภอเขาชยสน บานควนแร ปจจบน หมท 1 ตาบลควนมะพราว อาเภอเมองพทลง เขาชยบร(เขาเมอง) ปจจบน เขต 3 ตาบล คอตาบลชยบร อาเภอเมองพทลง ทาเสมด ปจจบน ตาบลทาเสมด อาเภอชะอวด จ.นครศรธรรมราช เมองพระรถ ปจจบน หมท 1 ตาบลควนมะพราว อ.เมองพทลง บานควนมะพราว ปจจบน หมท 2 ตาบลพญาขน อ.เมองพทลง

บานมวง ปจจบน หมท 2 ตาบลพญาขน อ.เมองพทลง บานโคกสง ปจจบน หมท 4 ตาบลลาปา อ.เมองพทลง

ตอมาในป พ.ศ. 2476 ไดมการจดระเบยบบรหารสวนภมภาคเปนจงหวดและอาเภอ ไดยกเลกการปกครองแบบมณฑลเทศาภบาล ทาใหเมองพทลงมฐานะเปนจงหวดหนง ในปจจบนจงหวดพทลง จงหวดพทลงตงอยทางดานฝงตะวนออกของภาคใตระหวางละตจดท 7 องศา 6 ลปดาเหนอ ถง 7 องศา 53 ลปดาเหนอ และลองตจดท 99 องศา 44 ลปดาตะวนออก ถง 100 องศา 26 ลปดาตะวนออก ความยาวของจงหวดจากทศเหนอไปทางทศใตประมาณ 78 กโลเมตร และความกวางจากทางทศตะวนออกไปทางทศตะวนตก เปนระยะทางประมาณ 53 กโลเมตร มพนททงหมดประมาณ 3,424,473 ตารางกโลเมตร หรอ 2,140,296 ไร แบงเขตการปกครองออกเปน 10 อาเภอ 1 กงอาเภอ คอ

อาเภอเมองพทลง อาเภอควนขนน อาเภอเขาชยสน อาเภอปากพะยน อาเภอกงหรา อาเภอตะโหมด อาเภอปาบอน อาเภอศรบรรพต อาเภอปาพะยอม อาเภอบางแกว กงอาเภอศรนครนทร

จงหวดพทลงมการเลอกตง 5 ประเภท คอ สมาชกวฒสภา สมาชกสภาผแทนราษฎร สมาชกสภาองคการบรหารสวนจงหวด สมาชกสภาเทศบาล และสมาชกสภาองคการบรหารสวนตาบล

การเลอกตงตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 จงหวดพทลงแบงเขต การเลอกตงออกเปน 3 เขตเลอกตง ดงน

เขตเลอกตงท 1 ประกอบดวย อาเภอเมองพทลง และอาเภอเขาชยสน ม หนวยเลอกตง จานวน 221 หนวยเลอกตง

เขตเลอกตงท 2 ประกอบดวย อาเภอควนขนน อาเภอปาพะยอม อาเภอศรบรรพต กงอาเภอศรนครนทร และอาเภอกงหรา (เฉพาะตาบลชะรด และตาบลสมหวง)

เขตเลอกตงท 3 ประกอบดวย อาเภอปากพะยน อาเภอปาบอน อาเภอบางแกว อาเภอตะโหมด และอาเภอกงหรา (เฉพาะตาบลกงหรา คลองเฉลม และคลองทรายขาว)

จงหวดพทลงมสมาชกวฒสภาได 2 คน จากผลการเลอกตงสมาชกวฒสภาครงสดทาย เมอวนท 4 มนาคม 2543 มผมาใชสทธการเลอกตง รอยละ 77.46 มบตรเสยรอยละ 5.8 ของผมาใชสทธ รายชอสมาชกวฒสภาทไดรบการเลอกตง ไดแก

1. รอยตร อนกล สภาไชยกจ 2. นายโอภาส รองเงน 3. นางนท รชกจประการ 4. นายเจรญ ภกดวานช (2552 - ปจจบน)

สมาชกสภาผแทนราษฎร จงหวดพทลงมสมาชกสภาผแทนราษฎรได จานวน 3 คน ไดแก • เขตเลอกตงท 1 นายสพชร ธรรมเพชร พรรคประชาธปตย • เขตเลอกตงท 2 นายนพฏฐ อนทรสมบต พรรคประชาธปตย • เขตเลอกตงท 3 นายนรศ ขานรกษ พรรคประชาธปตย

(ทมา : สานกงานคณะกรรมการการเลอกตงประจาจงหวดพทลง) นอกจากดานการเมองการปกครองแลว สงทนาสนใจอกประการหนงคอ ดานศาสนาและศลปวฒนธรรม

เมองพทลงเคยมชอเสยงในการละเลนพนเมอง คอหนงตะลง มโนราห ลเกปา สวนดานศาสนา ไดมการทะนบารงพระพทธศาสนามาตงแตอดต มการพระราชทานพนทพระกลปานา วดเขยนบางแกว วดสทง วดพะโคะ เพอบารงรกษาวดใหเจรญรงเรองเปนศนยกลางของพระพทธศาสนา

การปกครอง จงหวดพทลง มรปแบบการปกครองและการบรหารราชการแผนดน 3 รปแบบ คอ

1. การบรหารราชการสวนกลาง ซงมทตงในพนทจงหวดพทลง จานวน 76 สวนราชการ 2. การบรหารราชการสวนภมภาค จดรปแบบการปกครองและการบรหารราชการออกเปน 2 ระดบ

- ระดบจงหวด ประกอบดวยสวนราชการประจาจงหวด จานวน 26 สวนราชการ - ระดบอาเภอ ประกอบดวย 11 อาเภอ 65 ตาบล 670 หมบาน

3. การบรหารราชการสวนทองถน ประกอบดวย 1 องคการบรหารสวนจงหวด 1 เทศบาลเมอง 9 เทศบาลตาบล และ 64 องคการบรหารสวนตาบล

ประชากร จงหวดพทลงมประชากรจากทะเบยนราษฏร มประชากรทงหมด 502, 941 คน เปนเพศชาย

246,887 คน เปนเพศหญง 256,054 คน จานวนครวเรอน 151,943 ครวเรอน แยกรายอาเภอ ประกอบดวย

อาเภอเมองพทลง ม 37,914 ครวเรอน ประชากร 80,974 คน อาเภอกงหรา ม 8,797 ครวเรอน ประชากร 33,706 คน อาเภอเขาชยสน ม 13,038 ครวเรอน ประชากร 40,332 คน อาเภอตะโหมด ม 8,743 ครวเรอน ประชากร 19,141 คน อาเภอควนขนน ม 25,519 ครวเรอน ประชากร 77,350 คน อาเภอปากพะยน ม 15,378 ครวเรอน ประชากร 46,376 คน อาเภอศรบรรพต ม 5,295 ครวเรอน ประชากร 16,641 คน อาเภอปาบอน ม 13,170 ครวเรอน ประชากร 40,767 คน อาเภอบางแกว ม 5,924 ครวเรอน ประชากร 20,790 คน อาเภอปาพะยอม ม 10,068 ครวเรอน ประชากร 33,241 คน อาเภอศรนครนทร ม 8,097 ครวเรอน ประชากร 25,456 คน

(ขอมลงานทะเบยน ททาการปกครองจงหวดพทลง ณ เดอนมนาคม 2551 )

ดานโครงสรางพนฐาน ไฟฟา ปพ.ศ. 2550 จานวนครวเรอนมไฟฟาใช 130,748 ครวเรอน ไมมไฟฟา 271 ครวเรอน ประปา ปพ.ศ. 2549 -2550 กอสรางระบบประปาหมบาน 71 โครงการ ทวทกอาเภอ โทรศพท ปพ.ศ. 2550 บรการโทรศพทในจงหวด พทลง จานวน 23,837 หมายเลข จานวนหมายเลขทมผเชา จานวน 20,609 หมายเลข หมายเลขราชการ จานวน1,375 หมายเลข จานวนหมายเลขบาน จานวน 16,573 หมายเลข หมายเลขธรกจ จานวน 1,015 หมายเลข จานวนหมายเลขสาธารณะ จานวน 1,505 หมายเลข

คมนาคม ป 2551 สายทางลาดยาง 1,727 กโลเมตร ทางคอนกรต 350 กโลเมตร ทางลกรง 890 กโลเมตร และสะพาน 233 แหง แหลงนา ป 2550 มขอมลแหลงนาจากฐานขอมล กกช. 2 ค 176 แหลงนา แมนา 352 สาย มการพฒนาแหลงนารวมทงสน 302 โครงการ จาแนกเปนโครงการขนาดใหญ 1 โครงการ โครงการขนาดกลาง 9 โครงการ โครงการขนาดเลก 95 โครงการ โครงการอนเนองมาจากพระราชดาร 14 โครงการ โครงการงานศนยบรการเกษตรเคลอนทจานวน 72 โครงการ โครงการขดลอกลานาธรรมชาต จานวน 91 โครงการ และโครงการสบนาดวยไฟฟา จานวน 20 โครงการ ปรมาตรนาทเกบกกโดยเฉพาะอางเกบนา รวมทงสน 39.14 ลานลกบาศกเมตร มพนทไดรบประโยชนดานนาเพอการเกษตรทงสน 652.127 ไร หรอคดเปนสดสวนพนทรบประโยชนตอพนทการเกษตรเทากบ 0.44 (พนทการเกษตร 1,456,300 ไร)

ลกษณะภมประเทศ สภาพภมประเทศของจงหวดพทลงมทงภเขาสงสลบซบซอน ทราบลอนตน ทราบลมและภมประเทศเปนเกาะในทะเลสาบสงขลา ซงพอจะสรปออกไดเปน 3 บรเวณ ดงน

1. บรเวณเทอกเขาและทสงดานทศตะวนตกมเทอกเขาบรรทดทอดเปนแนวยาวจากทศ เหนอสวนตอกบจงหวดนครศรธรรมราช จนถงทศใตของจงหวดสงขลา ความสงจากระดบนาทะเลโดยเฉลยประมาณ 40-800 เมตร เรมจากอาเภอศรบรรพต อาเภอศรนครนทร อาเภอกงหรา อาเภอตะโหมด อาเภอปาบอน มความกวางโดยเฉลยจากเทอกเขาบรรทดไปทางทศตะวนออกประมาณ 10 กโลเมตร เปนตนกาเนดลาคลองหลายสายทไหลลงสทะเลสาบสงขลา ทสาคญไดแก คลองทาแนะ คลองปาพะยอม คลองบางแกว คลองทามะเดอ คลองนาทอม คลองหวหมอน คลองปาแก คลองปนแต คลองลาสนธ คลองเกด คลองโละจงกระ คลองตะโหมด

2. บรเวณทราบสลบทดอน ทความสงจากระดบนาทะเลอยระหวาง 5-15 เมตร ลกษณะเปนเนนเขาเตยๆ เรมจากอาเภอควนขนน อาเภอเมอง อาเภอเขาชยสน อาเภอตะโหมด อาเภอปาบอน มความกวางโดยเฉลยถดจากบรเวณท 1 ไปทางทศตะวนออกไปจนจรดเขตแนวรถไฟประมาณ 20 กโลเมตร

แผนทจงหวด

สภาพภมอากาศในพนทจงหวดพทลง จงหวดพทลงมสภาพอากาศแบบรอนชน ม 2 ฤดกาล ฤดฝนเรมตงแตกลางเดอนกรกฎาคม-มกราคม รวมระยะเวลานานประมาณ 7 เดอน ในชวงฤดฝนนมปรมาณฝนตกตงแตเดอน ตลาคม-ธนวาคม โดยปรมาณฝนจะตกหนกมากทสดในเดอนพฤศจกายนคอมปรมาณฝนตกสงสด 567 มลลเมตรและมจานวนวนฝนตก 21 วน ลกษณะของอากาศในฤดนจะเยนและชน เนองจากมลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอพดผาน โดยจะมความชนสมพทธเฉลยอยในชวง 73.5 -82.5 เปอรเซนต และอณหภมเฉลยอยในชวงระหวาง 26-29 องศาเซลเซยส ฤดรอนเรมตงแตกลางเดอนกมภาพนธ - กลางเดอนกรกฎาคม รวมเวลานานประมาณ 5 เดอน ในชวงฤดรอนนความรอนของอากาศจะไมรอนอบอาวมากนก เพราะไดรบอทธพลของกระแสลมและไอนาจากบรเวณใกลเคยง ความรอนและความอบอาวของอากาศสงสดในชวงเดอนเมษายน โดยเฉลยอณหภมสงสดเฉลย 29.1 องศาเซลเซยส มปรมาณนาฝนเฉลยตาสดในชวงเดอนพฤษภาคม คอมปรมาณนาฝนประมาณ 75.6 มลลเมตร และมจานวนวนฝนตก 12 วน ในชวงฤดรอนนมกเกดสภาพแหงแลงขน ทงนเนองจากมปรมาณฝนตกนอย และอณหภมของอากาศคอนขางสง

พนทภเขา มลกษณะเปนเทอกเขาทมยอดสง ๆ ตา ๆ มความสงเฉลยประมาณ 800 เมตร และลาดไปทางทศตะวนออกลงสทะเลสาบสงขลาในอตราความลาดชน 25 - 30 เปอรเซนต เทอกเขานเปนสวนหนงของเทอกเขานครศรธรรมราช เรยกกนโดยทวไปในทองถนวา เขาบรรทด พนทภเขามเนอทรวมกนประมาณ 835.90 ตารางกโลเมตร หรอรอยละ 24.41ของพนททงหมด อยในเขตพนทอาเภอปาบอน ตะโหมด กงหรา ศรนครนทร ศรบรรพต และปาพะยอม

พนทลกคลนลอนชน เปนสวนทอยถดจากเทอกเขาบรรทด หรอพนทเชงเขา ลกษณะภมประเทศเปนเนนเตย ๆ ทเรยกกนโดยทวไปในทองถนวา ควน มเนอทประมาณ 539.70 ตารางกโลเมตร หรอรอยละ 15.76 ของพนททงหมด อยในเขาอาเภอปาบอน ตะโหมด ศรนครนทร กงหรา ศรบรรพต และปาพะยอม

พนทราบ มเนอทรวมกนประมาณ 1,485.54 ตารางกโลเมตรหรอรอยละ 43.38 ของพนททงหมด ลกษณะพนทราบ และเนองจากเปนททเหมาะแกการกสกรรม ประชากรสวนใหญของจงหวดจงนยมตงถนฐานหนาแนนในบรเวณน ซงอยในเขตอาเภอปาพะยอม อาเภอควนขนน อาเภอเมองพทลง อาเภอเขาชยสน อาเภอบางแกว และอาเภอปากพะยน

พนทเกาะ เปนพนทในบรเวณทะเลสาบสงขลาในเขตจงหวดพทลง ตงอยในเขตอาเภอปากพะยน มเนอทรวมกนประมาณ 219.17 ตารางกโลเมตร หรอรอยละ 6.40 ของพนททงหมด ไดแก เกาะราบ เกาะหมาก เกาะเสอ เกาะโคบ เกาะนางคา เกาะแกงและเกาะยวน สวนพนทเกาะเปนถนทอยของนกแอนกนรงมเนอทรวมกนประมาณ 700 ไรหรอ 1.12 ตารางกโลเมตร

อนง พนนาในจงหวดพทลงนนนบเปนสวนสาคญของทะเลสาบสงขลา ประกอบดวยทะเลนอยและทะเลหลวงหรอทะเลสาบสงขลาตอนใน ผนนาขางตนนตงอยในเขต อาเภอควนขนน เมองพทลง เขาชยสน บางแกว และปากพะยน คดเปนเนอทประมาณ 344.16 กโลเมตร หรอรอยละ 10.05 ของพนททงหมด อณหภม

จงหวดพทลงมลกษณะเปนภเขาและทราบสงทางดานทศตะวนตกประกอบดวยเทอกเขาบรรทดถดมาทางทศตะวนออกเปนพนทราบสลบทดอน และเปนพนทราบลมจดทะเลสาบสงขลา สามารถจาแนกภมประเทศออกเปน 4 ลกษณะ ไดแก พนทภเขา พนทลกคลนลอนชน พนทราบ และพนทเกาะ จงหวดพทลงมพนททงหมด ประมาณ 3, 424.473 ตารางกโลเมตร หรอ 2,140,296 ไร เปนพนดน 1,919,446 ไร พนนา 220,850 ไร จงมอากาศอบอน เยนสบาย ไมรอนจด หรอหนาวจดตลอดป ทงนเนองจากอยใกลทะเล และอณหภมในมรสมตะวนออกเฉยงเหนอและตะวนตกเฉยงใตมความแตกตางกน ไมมากนก คอมอณหภมเฉลยรายเดอนในชวง 10 ป

(พ.ศ.2537-2546) อยระหวาง 26-29 องศาเซลเซยส โดยมอณหภมเฉลยตาสดในเดอนธนวาคมเทากบ 26.68 องศาเซลเซยส อณหภมเฉลยสงสดในเดอนเมษายน เทากบ 33.7 องศาเซลเซยส และอณหภมเฉลยตลอดปเทากบ 27.9 องศาเซลเซยส สภาพแหลงนาโดยทวไป แหลงนาโดยทวไปของจงหวดพทลง แหลงนาตามธรรมชาตทสามารถนานาขนมาใชได เชน ทะเลสาบ แมนา คคลอง หนอง บง ลาหวย นาตก นาซบ และนาพ แหลงนาผวดนทสาคญของจงหวดพทลง ไดแก

1. ลมนาปาพะยอม มอาณาเขตครอบคลม 3 อาเภอ คอ อาเภอควนขนน อาเภอศรบรรพต และอาเภอ ปา พะยอม มพนททงหมดประมาณ 480 ตารางกโลเมตร ลมนาปาพะยอมประกอบดวยลมนายอยในระดบอาเภอจานวน 15 สายไหลผานพนท 8 ตาบล 40 หมบานไหลผานทราบลมปาพะยอมออกสทะเลนอย ในฤดแลงจะมนาคอนขางนอย บรเวณนมคลองทสาคญไดแก คลองตลงชน คลองปาพะยอม คลองเรยน คลองแหลมโตนด คลองไห คลองปนแต เปนตน และมลาหวยซงเปลยนชอไปตามหมบานทไหลผานอกหลายสาย

2. ลมนาทาแนะ มอาณาเขตครอบคลม 3 อาเภอ คอ อาเภอศรบรรพต อาเภอควนขนน อาเภอเมอง มพนททงหมด 395 ตารางกโลเมตร หรอ 246,785 ไร มลมนายอยจานวน 13 สายไหลผานพนท 9 ตาบล 69 หมบาน ลมนาทาแนะไหลจากเทอกเขาบรรพตดานทศตะวนตกไหลผานทราบลมลงส ทะเลสาบทบานปากประในฤดแลงนาคอนขางนอย นอกจากคลองทาแนะแลวยงมลาคลองสายอนๆ ไดแก คลองโงกนา คลองทาเตย คลองพงโย คลองจนนา คลองหวยไทร คลองปรางหม คลองทานานาว คลองเรอ และคลองประ เปนตน

3. ลมนานาทอม มอาณาเขตครอบคลม 2 อาเภอ คอ อาเภอเมอง และกงอาเภอศรนครนทร มพนททงหมด 528 ตารางกโลเมตร หรอ 330,000 ไร มลานายอย 14 สาย ไหลผาน 16 ตาบล 143 หมบาน ลมนาทอมมตนนาบรเวณเทอกเขาบรรทดไหลผานทราบลมบรเวณอาเภอ เมอง กงอาเภอศรนครนทร ไหลออกสทะเลสาบสงขลาทบานลาปานอกจากคลองนาทอม ซงเปนลานาสายหลกแลวยงมลานาอนๆ ไดแก คลองสนธ คลองนาวง คลองใหญ คลองลากะ คลองทาโพธ คลองลาเบด คลองลาปา เปนตน

4. ลม นาหวหมอน สะพานหย มอาณาเขตครอบคลม 3 อาเภอ คอ อาเภอกงหรา อาเภอเขาชยสน และอาเภอเมอง มพนท 525 ตารางกโลเมตร หรอ 328,125 ไร ลมนานประกอบดวยลาคลองยอย จานวน 19 สาย ไหลผานพนท 7 ตาบล 53 หมบานลานาไหลออกสทะเลสาบสงขลาบรเวณสะทง อาเภอเขาชยสน นอกจากคลองหวหมอนซงเปนลาคลองสายหลกแลว ยงมคลองอนๆ ไดแก คลองเขาตะไคร คลองเฉลม คลองชะรด คลองหารโพธ เปนตน

5. ลมนาทาเชยด-บางแกว มอาณาเขตครอบคลม 4 อาเภอ คอ อาเภอตะโหมด อาเภอบางแกว อาเภอเขาชยสน และอาเภอปาบอน มพนททงหมด 620 ตารางกโลเมตร หรอ 387,500 ไร ประกอบดวย ลมนายอยจานวน 17 สาย ฤดแลงมนาคอนขางนอยคลองสายหลก ไดแก คลองทามะเดอ คลองโหละจงกระ คลองหวชาง คลองนย คลองตะโหมด เปนตน

6. ลมนาปาบอน-พรพอ มอาณาเขตครอบคลม 2 อาเภอ คอ อาเภอปาบอน อาเภอปากพยน มพนททงหมด 866 ตารางกโลเมตร หรอ 541,250 ไร ประกอบดวย ลานาสายยอยจานวน 16 สาย ไหลออกสทะเลสาบสงขลา ทบานฝาละมและบานหวควน มลานาสายหลก 2 สาย คอ คลองปาบอน และคลองพรพอ

7. ทะเลสาบสงขลา เปนแหลงนาตามธรรมชาตขนาดใหญทสดของประเทศไทยครอบคลมพนท 2 จงหวด คอ สงขลา และพทลง จากการศกษาของกองวเคราะหผลกระทบสานกงานคณะกรรมการสงแวดลอม

แหงชาต ป 2552 พบวา ทะเลสาบสงขลามเนอทประมาณ 1,039 ตารางกโลเมตร คดเปน 649,375 ไร โดยมความลก 1-3 เมตรแบงเปน 3 ตอน คอ ทะเลสาบตอนลาง ทะเลสาบตอนบน และทะเลนอย

- ทะเลสาบตอนลาง มพนท 223 ตารางกโลเมตร คดเปน 139,375 ไร แหลงนาตอนนมลกษณะ เปนนาเคมและนากรอย มอาณาเขตตงแตปากอาวพทลง ถงชองแคบปากกรอ

- ทะเลสาบตอนบน หรอทะเลหลวง มเนอท 786 ตารางกโลเมตร คดเปน 491,250 ไร ตอนเหนอ สดนาจะจด ตงแตเขตอาเภอปากพะยน ลงมาจนถงชองแคบปากรอเปนนากรอย แตภายหลงสรางประตนาปากระวะทอาเภอโนดป พ.ศ.2494 กลายเปน นาจดเกอบตลอดป

- ทะเล นอย มเนอท 30 ตารางกโลเมตร คดเปน 18,750 ไร เปนทะเลสาบทมนาจดตลอดปอย เหนอสดของทะเลสาบสงขลา อยในอาเภอควนขนน จงหวดพทลง โดยมคลองนางเรยม และคลองปากประเชอมตอกบทะเลหลวง (ทะเลสาบตอนบน)

ระบบชลประทานและพนทรบนาชลประทาน จากการทพนททางทศตะวนตกของจงหวดพทลงตดตอกบเทอกเขาบรรทดซง เปนแหลงกาเนดของตนนาลาธารสายสนๆ ไหลลงสทะเลสาบสงขลาหลายสายจงทาใหการพฒนาแหลงนาธรรมชาตเหลานใหม ประสทธภาพสามารถนานามาใชประโยชนไดมากขน โดยการกอสรางระบบชลประทานขนาดตางๆ ทาใหมพนทการเกษตรไดรบประโยชนจานวน 518,948 ไร ซงระบบชลประทานทไดกอสรางแบงไดดงน

1. โครงการชลประทานขนาดใหญ จานวน 1 โครงการ พนทไดรบประโยชน จานวน 103,298 ไร 2. โครงการชลประทานขนาดกลาง จานวน 9 โครงการ พนทไดรบประโยชน จานวน 231,600 ไร 3. โครงการชลประทานขนาดเลก จานวน 73 โครงการ พนทไดรบประโยชน จานวน 184,050 ไร

พชเศรษฐกจ การผลตสนคาเกษตรทสาคญในจงหวดพทลงดานพช รายไดสาขาพชในป 2545 มมลคา 3,917.02 ลาน

บาท หรอคดเปนรอยละ 68.63 ของรายไดภาคการเกษตรเมอเทยบกบรายไดในสาขาพชในป 2544 ซงมมลคา 3,256.58 ลานบาท แลวพบวาการเปลยนแปลงเพมขน 660.44 ลานบาท หรอคดเปนรอยละ 20.28 โดยรายไดจากการผลตสาขาพชจะประกอบดวยพชอาหาร พชนามน พชเสนใย พชไร พชผก ไมผล ไมยนตน สมนไพร และเครองเทศ ไมดอกไมประดบ และพชอนๆแตมานบรวมรายได จากการขายลาตนไมยนตนทใหผลผลต เชน ไมยางพารา ลาไผ ลาตนตาล ลาตนมะพราว เปนตน ศลปะ-วตนธรรม-ประเพณ

งานประเพณแขงโพนลากพระ (ชกพระ) นยมทากนทวไปในภาคใต ในชวงเดอน 11 (แรม 1 คา เดอน 11) สาหรบจงหวดพทลง เปนการลากพระทางบก ซงจะมการตโพน (กลอง) เพอควบคมจงหวะในการลากพระ ผตโพนอยบนขบวน และเมอผานวดตางๆ กจะมการตโพนทาทายกน ทาใหมการแขงขนตโพนเกดขน ทางจงหวดไดจดใหมการแขงขนตโพนขนเปนประจาทกป

การละเลนซดตม ประเพณทมาเกยวของกบประเพณลากพระ มการนาใบไมมาหอหมภตตาหาร ซงเรยกกนวา "ขาวตม" หรอ

"ตม" และพยายามโยนตมเหลานนใหลงบาตร แตการโยนทาใหตมพลาดไปถกเหลาพทธศาสนกชนดวยกนเอง จงกลายเปนการละเลนซดตม และพฒนาเปนการแขงขนดานไหวพรบ และความรวดเรววองไวในการซด การละเลน

ซดตม ตองอาศยความกลาหาญเปนอยางมาก เพราะถาไมสามารถหลบหลกตมของคตอส อาจจะเปนอนตรายได ทางจงหวดพทลงจงไดจดใหมการแขงขนซดตมรวมอยในงานประเพณแขงโพนลากพระใน เดอน 11 ดวย

ประเพณชงเปรต เปนงานประเพณซงจดขนในเทศกาลสารทไทย ปหนงจะมการจดงานชงเปรตขน 2 ครง คอในวนแรม 1 คา

เดอน 10 และวนแรม 15 คา เดอน 10 อกครงหนง ชาวเมองพทลงจะพากนไปทาบญอทศสวนกศลใหญาตพนองของตน โดยจดสารบเครองคาวหวานใสสารบไปถวายพระ พรอมกบนาขนมและอาหารคาว หวานอกสวนหนงตงไวตรงปากทางเขาวดเรยกวา "ตงเปรต" พอทาบญเสรจกมการชงเปรต คอมการแยงอาหารคาวหวาน และขนมทตงไว โดยถอวาการแยง หรอชงเครองเซนสงเวยเปรตบรรพบรษนนกนแลวจะโชคด

งานวนอนรกษมรดกและงานมหกรรมชงแชมปหนงตะลง เปนงานทจดขนในชวงตนเดอนเมษายนของทกป เปนการจดนทรรศการการละเลนพนบานปกษใต และการ

ประกวดหนงตะลงซงไดรบความสนใจจากศลปนพนบานเขารวมการประกวดดวย จดขน ณ บรเวณสนามหนาศาลากลางจงหวดพทลง

โนรา เปนการละเลนพนเมองภาคใตทมมาแตโบราณ

สถานทสาคญ-แหลงทองเทยว แหลมจองถนน

อยบนเนนดนและลาดชนลงไปยงชายหาดทะเลสาบสงขลา สามารถมองเหนทวทศน อนสาวรยพระยาทกขราษฎร (ชวย) อาเภอเมอง

ตามประวตกลาววาพระยาทกขราษฎร เดมเปนพระ ชอพระมหาชวย จาพรรษาอยทวดปาเลไลยก ในรชกาลท 1 ศนยรวมหตถกรรมกะลามะพราว

เปนหมบานหตถกรรมผลตภณฑกะลาทมชอเสยง วดคหาสวรรค

เปนโบราณสถานทสาคญแหงหนง สรางขนในราวพทธศตวรรษท 13-15 ภายในถามพระพทธรปปางไสยาสนองคใหญ ถาสมโน อาเภอเมอง

เปนถาทมหนงอกหนยอยและมหองโถงกวางขวางใหญโต และรมเยนวจตรตระการตาตามธรรมชาต ภายในถามพระพทธรปปางตาง ๆ เปนสถานทวปสสนาและปฏบตธรรม หาดแสนสขลาปา

เปนหาดทรายทมทวสนรมรนรมฝงทะเลสาบสงขลา มสะพานเชอมไปยงเกาะลอ นาตกลานหมอมจย

เปนนาตกทอยทามกลางปาทรมรน อยในบรเวณหนวยพทกษสตวปาบานตะโหมด นาตกจะแบงเปนชนๆ มแองนา เขาอกทะล

ตงตระหงานอยทางดานตะวนออกของสถานรถไฟ เปนสญลกษณของจงหวดพทลง สงประมาณ 250 เมตร ลกษณะพเศษของภเขาลกนคอ มโพรงทะลมองเหนอกดานหนง อยบรเวณเตอนปลายของยอดเขา ศนยศลปหตถกรรมรปหนงบางแกว

แกะรปหนงตะลง หนงใหญ และรปแบบใหม ๆ แองนาหแร

เปนคลองขนาดใหญ นาใสสะอาด พนคลองเปนทรายและโขดหน บรเวณนาลก เหมาะแกการพกผอน นาตกไพรวลย อาเภอกงหรา

เปนนาตกขนาดใหญ เงยบสงบรมเยน ดวยพรรณไมนานาชนด วดเขยนบางแกว

วดพฒนาตวอยาง เปนวดเกาแกทมพระธาตบางแกว เปนปชนยสถานทเกาแกแหงหนงของจงหวดพทลง สรางแบบเดยวกบพระมหาธาตเจดยนครศรธรรมราชแตขนาดเลกกวา พระพทธนรโรคนตรายชยวฒนจตรทศ

เปนพระพทธรปประจาภาคใต ประดษฐานอยภายในศาลาจตรมข เปนพระพทธรปหลอสมฤทธปางสมาธ เขตหามลาสตวปาทะเลนอย อาเภอควนขนน

ประชาชนมกเรยกกนวา “อทยานนกนาทะเลนอย” ซเปนเขตหามลาสตวปาแหงแรกของประเทศไทย วดวง อาเภอเมอง

เปนปชนยสถานทสาคญแหงหนงของจงหวด เดมเปนวดโบราณสรางในสมยกรงศรอยธยาตอนปลาย วงเจาเมองพทลง

เดมเปนทวาราชการและเปนทพกอาศยของเจาเมอง สรางในสมยพระยาพทลง (นอย จนทโรจวงศ) หมเกาะส เกาะหา อาเภอปากพะยน

เปนหมเกาะหนปนตงอยในทะเลสาปสงขลาตอนใน ประกอบดวยเกาะเลกเกาะใหญซงเปนเกาะทเกดจากการทบถมของตะกอนปากนา เกาะแกงตางๆ อทยานแหงชาตเขาป-เขายา

อทยานฯ ลาดบท 42 ของประเทศไทย ภมประเทศสวนใหญเปนปาเทอกเขาบรรทด มภเขาสลบซบซอน มการทองเทยวหลากหลายรปแบบ เชนการเดนปาศกษาธรรมชาต เทยวถาและการพกคางแรมกลางปา

แหลงทองเทยวในอทยานแหงชาตเขาป-เขายา

ถารนเทพนมต เปนถาทสวยงาม แบงเปนหองโถงหลายหอง มดวยหนงอกหนยอย

ถาวงนายผด เปนถาทมความสวยงามวจตรตระการตาดวยหนงอก หนยอย และมทางลอดทะลไปอกดานหนงได มถาขนาดเลกๆ เปนหลบถาอกเปนจานวนมาก

ถามจฉาปลาวน เปนถาขนาดกลาง ภายในถามหนงอกหนยอย มแองนา มฝงปลามดอาศยอยเปนจานวนมาก มคางคาวหลายประเภท

นาตกปากแจม เปนนาตกทมความสวยงาม มนาไหลตลอดป เปนแหลงตนนาทสาคญของจงหวดตรง

นาตกนาปลว เปนนาตกขนาดเลก แตมนาไหลตลอดป

นาตกธาราวารนทร เปนแหลงนาซบขนาดใหญ ไหลลดหลนลงมาเปนชน เลยบลานหนปน

นาตกควนประ เปนนาตกทมความสวยงาม เกดจากเทอกเขาบรรทด ไหลลดหลนลงมาเปนชนรวมเปนลาธารสายใหญ

นาตกหนานสวรรค เปนนาตกขนาดเลก เกดจากแหลงนาซบบนเทอกเขาบรรทด ตกลงมาเปนแองนานอยใหญไหลลงสอางเกบนาหวยนาใส

นาตกหนานปลว เปนนาตกทเกดจากเทอกเขาบรรทด มความสงมาก ตกลงมาจากหนาผาลดหลนกนลงมาเปนชนๆ บรเวณนาตกเปนปาดบขนอยทอดมสมบรณ

นาตกเขาคราม อยในบรเวณปาเขาคราม หนาผาสวยงาม ผาหนลาดกวาง มลาธาร

นาตกหนานควายพลด เปนนาตกทเกดจากเทอกเขาบรรทด ไหลลดหลนกนลงมาเปนชนๆ รวมเปนลาธารสายใหญ