ทรัพยากรน้ํา - bpi.ac.thcfa.bpi.ac.th/res_permboon/lesson03.pdf · -ชีวิตกับสภาพแวดล - อม 113 1.6 ใช ในการประมง

-ชวตกบสภาพแวดลอม- 111

บทท 3 ทรพยากรนา

นา (Water) สตรทางเคม คอ H2O นาทบรสทธจะเปนของเหลวใสไหลเทได ไมมสและไมมกลน เปนสารประกอบทประกอบดวยธาตไฮโดรเจน (Hydrogen) และออกซเจน (Oxygen)ใน อตราสวน 1 ตอ 8 โดยนาหนก พบ 3 สถานะ คอของเหลว ของแขง (นาแขงขวโลก) และแกส (นาในบรรยากาศ) นาเปนทรพยากรธรรมชาตทไมสญสน แตคณสมบตอาจเปลยนแปลงไดเมอมนษยนามาใช โดยทวไปแลวแหลงนาจดมกพบประชากรเขาไปตงถนฐานอยอยางหนาแนน ทงนเพราะมนษย จาเปนตองใชประโยชนจากนาเพอการอปโภคบรโภค การเกษตรกรรม การคมนาคมขนสง และเปนแหลงอาหาร โลกประกอบดวยพนนาประมาณ 3 ใน 4 สวน ของพนททงหมด แมวาจะมนาอยอยางมากมายบนโลก แตสวนทเปนพนนาของโลกสวนใหญปกคลมดวยนาในมหาสมทร สาหรบนาจดซงจาเปนตอการดารงชวตของมนษยกลบมนอยมาก หากสมมตวานาทงหมดบนโลกเทากบ 100 ลตร จะเปนนาทะเล 97 ลตร ทเหลออกเกอบ 3 ลตรเปนนาแขง มนาจดทเราสามารถใชบรโภคอปโภคไดเพยง 3 มลลลตร

ทมา : www.lesa.in.th/6/cycle_water/ cycle_water/cycle_water.html - 22k -

ภาพท 3.1 สวนประกอบของนา


1. ประโยชนและความสาคญของนา 1.1 ใชสาหรบอปโภคและบรโภค นามความจาเปนสาหรบสงมชวตทกชนด รางกายของคนเราประกอบดวยนาประมาณ 60 - 70 % โดยตองใชในการดมประมาณ 2 ลตรตอวน และใชในการบรโภคประมาณ 3 ลตรตอวน รางกายของเรายงใชนาเพอพาสารอาหารตาง ๆ ไปยงเซลลเพอรกษาโครงสรางของรางกาย และ เพอการขบถายของเสย รวมทงเพอระบายความรอนออกจากรางกายดวย นอกจากนเรายงใชนาในการอปโภค ทงการทาความสะอาด ซกลาง และกจกรรมอน ๆ องคการสหประชาชาตประมาณการวามประชากรโลกอกประมาณ 2,000,000 ลานคนทวโลกทขาดแคลนนาใช 1.2 ใชในการอตสาหกรรม นาเปนสงจาเปนสาหรบกระบวนการผลตของโรงงานอตสาหกรรมตาง ๆ ทงในสวนของกระบวนการผลตโดยตรง คอ เปนสวนประกอบของผลตภณฑ ลางวตถดบและกจกรรมตาง ๆ ทสนบสนนการผลต เชน ใชในการลางเครองจกร ลางพนโรงงาน และการหลอเยน เปนตน อตสาหกรรมแตละประเภทมความตองการนาในปรมาณและคณภาพทแตกตางกนไป เชนโรงงานอตสาหกรรมการผลตเบยร เซรามก กระดาษ มความจาเปนทตองใชทมคณภาพสง คอ ปราศจาก สงปนเปอนตาง ๆ จงจะสามารถผลตผลงานทมคณภาพไดด 1.3 ใชในการคมนาคมขนสง ในอดตการขนสงทางนา เปนการขนสงท สาคญของมนษย และในปจจบนกยงมความสาคญอย โดยเฉพาะการขนสงระหวางประเทศ คอ การขนสงทางทะเล เพราะสามารถขนสงได คราวละมาก ๆ และคาใชจายยงถกกวาการขนสงทางอากาศมากอกดวย สาหรบการขนสงภายในประเทศนน การขนสงทางนากยงคงบทบาทสาคญโดยเฉพาะระยะทางไกล ๆ จะเสยคาใชจายนอยกวาทางบก 1.4 ใชในการผลตกระแสไฟฟา ในการผลตพลงงานไฟฟานน คาใชจายทมาจากการผลตโดยใชกระแสนานนจะตากวา การผลตไฟฟาจากแหลงพลงงานอน ๆ เชน ถานหน นามน นวเคลยร รวมทง มผลกระทบ ตอสงแวดลอมนอยกวาดวย 1.5 ใชในการนนทนาการ แหลงกกเกบนาหลายแหงเปนสถานททองเทยวและพกผอนหยอนใจของมนษย เชน ชายฝงทะเล ทะเลสาบ แมนา ลาคลอง นาตกและลาธาร เปนตน กจกรรมของมนษยทเกยวเนองจากสถานทเหลานมมากมาย เชน การวายนา ตกปลา พายเรอ เปนตน


1.6 ใชในการประมง เปนแหลงทอยอาศยของสงมชวตในนาทกชนด ตงแตเรมเกด เจรญเตบโตและดารงชวตอย กอใหเกดอาชพและรายได 1.7 ใชในการเกษตรกรรมและการชลประทาน การใชนาในการเกษตรกรรมนนประมาณวา มนษยใชนาเพอการเพาะปลก 70% ของปรมาณนาทมนษยใชทงหมด เพอการผลตธญญพชสาหรบการบรโภค สวนนาทใชสาหรบการ เลยงสตวแตละชนดจะมความแตกตางกนไป เชน โคนม มา หม ไก ตองการนา 20 , 12, 4 , 0.04 แกลลอนตอตวตอวน นาจงมความสาคญในการผลตอาหารของมนษย 1.8 แหลงทรพยากร แหลงนาเปนแหลงอาหารทสาคญของมนษย โดยเฉพาะในทะเลซงเปนแหลงทรพยากร ทใหญทสด อาหารจากทะเลเปนอาหารทสาคญทมนษยสามารถนาไปใชประโยชนไดโดยไมตอง ลงทน และทะเลยงเปนแหลงเชอเพลงและพลงงาน เชน นามนและแกสธรรมชาต เปนตน

2. แหลงทมาของนา

นาฝน หมะ ลกเหบ ทมา : ji-eun.diaryis.com ทมา : www.dek-d.com ทมา : www.thaigoodview.com

ภาพท 3.2 แหลงทมาของนาฟา

2.1 นาฟา (Precipitation) ไดแก นาฝน นาคาง ลกเหบ หมอก หมะ แหลงนาฟา คอนาทมาจากฟา อาจอยในรปของหยดนาเรยกวา ฝนหรอกอนนาแขง เชน หมะหรอลกเหบ เปนนาโดยตรงทไดรบจากการกลนของไอนาในบรรยากาศ นาฝนเปนแหลงนาจดทสาคญทมนษยใชในการอปโภคบรโภคอกชนดหนง ในประเทศไทยพบวาปรมาณนาฝนทตกใน แตละปประมาณ 800,000 ลานลกบาศกเมตร และเปนนาทาประมาณ 200,000 ลานลกบาศกเมตร ทเหลอไหลลงสใตดนและระเหยคนสบรรยากาศ ซงปรมาณนาทสามารถเกบกกไวไดในรปของ


อางเกบน าท งท เปนของกรมชลประทานและการไฟฟาฝายผลตรวมกนประมาณ 60,000 ลานลกบาศกเมตร

2.2 นาทาหรอนาผวพน (Surface water)

นาทะเล แมนา ทมา : charianclub.myfastforum.org ทมา : krungpun.main.jp

ภาพท 3.3 แหลงทมาของนาทาหรอนาผวพน

ไดแก นาจากแมนาตาง ๆ ลานาธรรมชาตตาง ๆ หวย หนองนา คลอง บง ตลอดจน อางเกบนา บรเวณดงกลาวนบวาเปนแหลงนาจดทสาคญทสด นาจดทแชขงอยตามแองนาบนผวโลกมาจากนาฝน หมะ การไหลซมออกมาจากนาใตดนแลวไหลไปรวมกนตามแมนาลาคลอง ปรมาณนาทมอยใน แมนาลาคลองของแตละแหงบนพนโลกมมากนอยแตกตางกนออกไป ลานาอาจจะมมากในชวงฤดหนง แตในชวงฤดอนๆ ปรมาณนาจะลดนอยลงไป

2.3 นาใตดน (Underground water) ไดแก นาพ นาบาดาล

นาบาดาล ทมา : web1.dara.ac.th ภาพท 3.4 แหลงทมาของนาใตดน


นาใตดนเกดจากนาผวพนซมผานดนชนตาง ๆ ลงไปถงชนดนหรอหนทนาซมผานไมได (Impervious rocks) นาใตดนนจะไปสะสมตวอยระหวางชองวางของเนอดน โดยเฉพาะชนดนเปนกรวด ทราย หน ปรมาณของนาทขงอยในชนของดนหรอชนของหนดงกลาวจะคอย ๆ เพมปรมาณมากขนในฤดฝน และลดปรมาณลงในฤดแลง ปกตนาใตดนจะมการไหลถายเทระดบไดเชนเดยวกบนาผวพน ในเขตชนบทไดอาศยนาใตดนเปนนาดม เนองจากแหลงนาใตดนเปนแหลงนาทสะอาด โดยนาทขงอยใตดนมาจากนาฝนทซมผานการกรองของชนดน หน กรวด ทราย มาหลายชนแลว

นาบาดาล เกดมาจาก 1. การเยนตวของหนหลอมเหลวทเยนตวลง ไอนาตาง ๆ จะกลายเปนนาแทรกอยตาม รอยตอและชองวางของหนแรเหลานน

2. นาบาดาลเกดขนพรอมการกาเนดของหนชน ในขณะทแรธาตตาง ๆ เกดการตกตะกอนและแขงตวเปนหน นากจะเกดการขงตวหรอแทรกอยตามรพรนในเนอหน กลายเปนนาบาดาลในชนกรวดทราย

3. นาบาดาลมาจากนาในบรรยากาศทตกสพนดนแลวไหลลงแมนาลาคลอง ทะเล หรอมหาสมทรกลายเปนนาผวพน แตบางสวนจะไหลลงสใตดน และถกกกเกบไวในชนดนและหน เกดเปนนาบาดาล การสบนาใตดนไปใชมากจนแผนดนทรดตว พบวาชาวกรงเทพมหานครและปรมณฑล มการใชนาบาดาลจานวนมาก ประมาณวนละ 1.5 ลานลกบาศกเมตร ภาคอตสาหกรรมและ ภาคธรกจใชประมาณวนละ 1.2 ลานลกบาศกเมตร ทาใหดนทรดตวลงทละนอยและทาใหเกด นาทวมขงไดงายขน

3. ปญหาเกยวกบทรพยากรนา ม 2 ดาน คอ 3.1 ปญหาในดานปรมาณนา จาแนกเปน 2 ประการ คอ

3.1.1 การขาดแคลนนาหรอภยแลง สาเหตทสาคญไดแก 1) ปาไมถกทาลายมากโดยเฉพาะปาตนนาลาธาร 2) ลกษณะพนทไมเหมาะสม เชน ไมมแหลงนา ดนไมดดซบนา 3) ขาดการวางแผนการใชและอนรกษนาทเหมาะสม 4) ฝนตกนอยและฝนทงชวงเปนเวลานาน

3.1.2 การทมนามากเกนไป สาเหตทสาคญไดแก 1) ฝนตกหนกตดตอกนนานๆ

2) ปาไมถกทาลายมาก ทาใหไมมสงใดจะชวยดดซบนาไว 3) ภมประเทศเปนทลมและการระบายนาไมด


4) นาทะเลหนนสงกวาปกต ทาใหนาจากแผนดนระบายลงสทะเลไมได 5) แหลงเกบกกนาตนเขนหรอไดรบความเสยหาย จงเกบนาไดนอยลง

3.2 ปญหาในดานคณภาพนา สาเหตทพบบอยไดแก 3.2.1 การทงสงของและการระบายนาทงลงสแหลงนา ทาใหแหลงนาสกปรกและ เนาเหมนจนไมสามารถใชประโยชนได มกเกดตามชมชนใหญ ๆ ทอยใกลแหลงนา หรอทองถน ทมโรงงานอตสาหกรรม 3.2.2 สงทปกคลมผวดนถกชะลางและไหลลงสแหลงนามากกวาปกต มทงสารอนทรย สารอนนทรย และสารเคมตาง ๆ ทใชในกจการตาง ๆ ซงทาใหนาขนไดงายโดยเฉพาะในฤดฝน 3.2.3 มแรธาตเจอปนอยมากจนไมเหมาะแกการใชประโยชน นาทมแรธาตปนอย เกนกวา 50 PPM (Part Per Million) หรอ มแรธาตเกนกวา 50 สวนตอนา 1 ลานสวน เมอนามาดมจะทาใหเกดโรคนวและโรคอนได 3.2.4 การใชสารเคมทมพษตกคาง เชน สารทใชปองกนหรอกาจดศตรพชหรอสตว ซงเมอถกฝนชะลางลงสแหลงนาจะกอใหเกดอนตรายตอสงมชวต

4 สาเหตททาใหนาเสย 4.1 นาเสยจากบาน รานคาและอาคารททาการ ชมชนทมบานเรอนทอยอาศยหลาย ๆ หลงคาเรอน ยานการคาหรออาคารททาการ ลวน จาเปนตองใชนาเพอการอปโภคบรโภค และใชสอยในจดประสงคตาง ๆ นาทใชนจะมปรมาณหนงซงเปนปรมาณสวนใหญกลายเปนนาทงออกมา นาทงนสวนมากจะเปนนาจากสวมและจากการชาระซกลาง ซงประกอบไปดวยสารอนทรย สบ ผงซกฟอก เศษอาหาร ไขมน สารอนทรย และ สงปฏกลอน ๆ เจอปนอย สารเหลานเมอไหลลงสแมลาคลอง จะเกดผลเสยสองประการใหญ ๆ คอ ประการแรกชวยเพมอาหารเสรมแกพชนาและสตวนา ทาใหมพชนาและสตวนาเพมขน เมอพชนาและสตวนาตายไป จะทาใหเกดสารอนทรยในนาเพมขน สารอนทรยทมาจากนาทงและทเกดเพมขนน ถามจานวนมากเมอถกยอยสลายโดยแอโรบกแบคทเรย (Aerobic bacteria) ทมอยในนา กจะนาเอาออกซเจนละลายในนามาใชในอตราทสงกวาอตราทออกซเจนในอากาศละลายลงในนา ทาใหเกดสภาพขาดออกซเจนขน อนเปนสภาวะแวดลอมทเหมาะกบแอนแอโรบกแบคทเรย (Anaerobic bacteria) ใหยอยสลายสารอนทรยตอไป ทาใหนากลายเปนสดามกลนเหมน สวนสารอน ๆ ทปนมา เชน สารอนนทรยจะเพมปรมาณสงขน ทาใหคณภาพนาทงไมไดมาตรฐานและเสยประโยชนใชสอยไป นอกจากนถานาทงมเชอโรคชนดตาง ๆ ทเปนอนตราย เชน แบคทเรย และไวรส กจะทาใหเกดโรคได


4.2 นาเสยจากโรงงานอตสาหกรรม นาเสยจากโรงงานอตสาหกรรม ไดแก นาทงจากระบบการผลต ระบบการหลอเยน อาคารทอยอาศยและททาการ รานคาและโรงอาหารสารทปะปนมาอาจจะเปนสารอนทรย สารอนนทรย กรดดาง โลหะหนก สารเคมตาง ๆ สารกมมนตภาพรงส สารพษ ดนทรายและสงปฏกลอน ๆ ซงเมอทงลงในแมนาลาคลอง จะทาใหเพมปรมาณสารเหลานนหรอเกดการเปนพษกบสงมชวตในนา เกดการเนาเหมน เกดส กลน และความไมนาด 4.3 ปยทใชในการเกษตร ปยหลกทใชในการเกษตร ไดแก สารไนโตรเจนและฟอสฟอรส ฟอสฟอรสทอยในรปของฟอสเฟตสามารถยดตดอยกบดนได จงมสวนนอยทไหลไปกบนา ดงนนสารททาใหเกดปญหาคอไนโตรเจน การใชปยสวนใหญมกใสกนมากเกนกวาทพชจะนาไปใชไดหมด เมอฝนตกนาฝนจะ ชะเอาไนโตรเจนไหลไปตามผวดน ลงสแมนาลาคลอง ชวยใหสาหรายเจรญเตบโตไดดเปนจานวนมาก ทาใหนาเกดส กลนและรส เมอสาหรายเหลานตายลงกจะทาใหนาเนาเหมนและมฟนอลสงขน เกดฝาขาวลอยอยตามผวนา 4.4 ผวดนทพงทลาย ในพนทรบนาบางแหง เชน อางเกบนาทเสอมสภาพและมการพงทลายของหนาดน จะทาใหนามความขนสง เกดส กลน และรสได 4.5 การเลยงปศสตว การเลยงปศสตว ถาสตวเลยงกนหญาทคลมหนาดนมากเกนไปจะทาใหหนาดนถกนา กดเซาะเมอฝนตก และเมอไหลลงในแหลงรบนากจะเกดปญหาเชนเดยวกบขอ 4.4 นอกจากน มลสตวกจะไหลลงไปในลานาทาใหมสารอนทรย ไนโตรเจน และฟอสฟอรสสง เกดปญหาเชนเดยวกบขอ 4.1 และ 4.3 4.6 ยาฆาแมลงและยากาจดวชพช ยาฆาแมลงและยากาจดวชพชสวนมากเปนสารเคมทบางครงกเปนสารมพษ เมอถกชะลางลงไปในนา กจะเปนพษแกพชและสตวทอยในนา หากเรานานาไปใชกจะไดรบอนตรายจากสารพษนนดวย 4.7 ไฟปา ถาเกดไฟปาในบรเวณพนททเปนแหลงตนกาเนดนาจะทาใหมขยะ เถาถาน ตะกอนทราย รวมทงสารมลพษตาง ๆ ไหลลงไปในแหลงนาเปนจานวนมาก ซงจะสงผลเสยตอคณภาพของนาทนาไปใชสอย อกทงอาจจะทาใหอางเกบนาหรอแมนาตนเขนเนองจากการสะสมของเถาถานและตะกอนตาง ๆ


4.8 การใชทดนทขาดการควบคม การใชทดนสองขางหรอรอบ ๆ แหลงนาทขาดการควบคมหรอการกาหนด จะทาใหเกด

ผลเสยตอคณภาพของนาได ดงนน จงควรกาหนดเขตหรอหามการขยายชมชนหรอการตงโรงงานตามรมนาทนานาไปใชประโยชนในการทาประปา

5. การวดความเนาเสยของนา 5.1 ดโอ DO (Dissolved Oxygen) คอ คาออกซเจนทละลายนาได มหนวยเปน มลลกรมตอลตร (mg/l) ออกซเจนเปนดชนวดคณภาพของนาทสาคญ เพราะออกซเจนเปนธาตทสาคญตอการดารงชวตของสตวนาและปองกนไมใหนาเนาเหมน ตวอยาง เชน เกบตวอยางนา 1 ลตรโดยใหนาไหลเขาขวดชา ๆ ไมใหเกดฟองอากาศ และปดจกโดยตองไมใหมชองวางระหวางของอากาศภายในขวดเลย และนาไปตรวจสอบมออกซเจนละลายอยในปรมาณเทาไร เชน นาในแมนาบางปะกง มคา DO เทากบ 5 มลลกรมตอลตร หมายความวา ในนา 1 ลตร มปรมาณออกซเจนละลายอย 5 มลลกรม โดยปกตนาในธรรมชาตตองมคา DO ประมาณ 6-8 มลลกรมตอลตร ถาคา DO ตากวา 3 มลลกรมตอลตร จดเปนนาเสย 5.2 โอด OD (Oxygen Demand) คอ ความตองการออกซเจน ของจลนทรยในนาทงทใชในการยอยสลายสารอนทรย เนองจากสงสกปรกในนาทงมหลายชนดปนกน เปนการวเคราะหปรมาณออกซเจนทจะตองใชในการทาปฏกรยากบสงสกปรก 5.2.1 บโอด BOD (Biochemical Oxygen Demand) คอ คาความตองการออกซเจนของนาทงทหาไดโดยขบวนการทางชววทยา โดยใชแบคทเรยยอยสลายสารอนทรยในนาทง ปรมาณออกซเจนทแบคทเรยใชคอปรมาณ BOD จะเหนไดวาปฏกรยาชวเคมระหวางออกซเจนกบสารอนทรยในนาทงเกดขนอยางชา ๆ กวาสารอนทรยจะถกทาลายหมดจะใชเวลาหลายสบวน ตามมาตราฐานจงวดคา BOD ทงหมดในเวลา 5 วน ทอณหภม 20 o C ในนาทไมมแสงสวาง หรอเขยนวา BOD5 เชน นาในคลองแสนแสบ มคา BOD5 120 มลลกรมตอลตร หมายความวา ในนา 1 ลตร ตองการออกซเจน120 มลลกรมในการยอยสลายสารอนทรย คา BOD มากกวา 100 มลลกรม จดเปนนาเสย ประโยชนของคา BOD - ใชในการประมาณคาออกซเจนทตองการในการควบคมและลดปรมาณหรอบาบด สารอนทรยทจะกอใหเกดปญหา - ใชในการกาหนดขนาด และระดบของระบบบาบดนาเสย - ใชในการตรวจสอบประสทธภาพของขบวนการบาบดบางสวน - ใชในการควบคมความสกปรกของแหลงนาผวดนตาง ๆ วาควรจะกาจดสารอนทรยทจะ


ทงลงนาแคไหน เพอใหมระดบออกซเจนในแหลงนาตามตองการ 5.2.2 ซโอด COD (Chemical Oxygen Demand) คอ คาความตองการออกซเจนของนาทงทหาไดโดยวธการทางเคม หรอคา COD เปนคาทแสดงถงความสกปรกของนาเสย ปรมาณสารอนทรยทงหมดในนาทงทจลนทรยยอยสลายไดและยอยสลายไมได โดยปกตการวเคราะหคาความสกปรกของนา คา COD จะสงกวาคา BOD เสมอ สาเหตทคา COD สงกวาคา BOD เนองจาก สารอนทรยทกอยางในนาทงไมวาจะเปน สารทจลนทรยยอยสาลายไดหรอไมกตามจะถกโพแทสเซยมไดโครเมต (K2Cr2O7) ในสารละลายกรดของการวเคราะหคา COD ยอยสลายทาลายหมด ตารางท 3.1 มาตรฐานคณภาพแมนา

ระดบปรมาณออกซเจนละลาย (DO)

คณภาพนา การใชประโยชน

6.0 มลลกรมตอลตร ขนไป ด (ประเภท 2)

การอนรกษสตวนา การประมง การวายนา กฬาทางน า การอปโภคและบรโภค โดยตองทาการฆาเชอโรคและปรบปรง คณภาพนากอน

ระหวาง 4.0 - 6.0 มลลกรมตอลตร พอใช (ประเภท 3)

การ เกษตร การอปโภคและบร โภค โดยตองทาการฆาเชอโรคและปรบปรง คณภาพนากอน

ระหวาง 2.0 - 4.0 มลลกรมตอลตร เสอมโทรม (ประเภท 4)

การอตสาหกรรม การอปโภคและบรโภค โดยตองทาการฆาเชอโรคและปรบปรงคณภาพนาเปนพเศษกอน

ระหวาง 2.0 - 4.0 มลลกรมตอลตร เสอมโทรมมาก (ประเภท 5 )

การคมนาคม

6. มาตรฐานคณภาพแมนาเจาพระยา แบงออกเปน 3 เขต 6.1 เขต 1 จากนครสวรรคทจดบรรจบของแมนานานและปง ถง กม.ท 150 อ.พระนครศรอยธยา จ.พระนครศรอยธยา กาหนดใหเปนเขตคณภาพนาประเภท 2 6.2 เขต 2 จาก อ.พระนครศรอยธยา จ.พระนครศรอยธยา ถง กม.ท 62 อ.เมอง จ.นนทบร กาหนดใหเปนเขตคณภาพนาประเภท 3 6.3 เขต 3 จาก อ.เมอง จ.นนทบร ถง กม.ท 10 บรเวณเจดยกลางนา จ.สมทรปราการ กาหนดใหเปนเขตคณภาพนาประเภท 4


กจกรรม 3.1 เรอง ปรมาณออกซเจนทละลายอยในแหลงนา วตถประสงค 1. เพอทดสอบหาออกซเจนทละลายอยในแหลงนาตาง ๆ 2. อธบายสรปไดวาแหลงนาใดปรมาณออกซเจนละลายอยมากทสด อปกรณและสารเคม 1. ตวอยางนาจากแหลงตาง ๆ เชน นาประปา นาบอ นาฝน นาจากแมนาหรอลาคลอง 2. หลอดทดลอง จานวน 4 หลอด 3. สารละลายเมธลนบล 4. กระบอกตวงสาร วธทา 1. นานาตวอยางตวอยางนาจากแหลงตาง ๆ เชน นาประปา นาบอ นาฝน นาจากแมนาหรอ ลาคลองใสหลอดทดลอง หลอดละ 10 ลกบาศกเซนตเมตร 2. ใสสารละลายเมธลนบลในนาตวอยาง หลอดละ 2 ลกบาศกเซนตเมตร 3. สงเกตการเปลยนสของสารละลายเมธลนบล ในตวอยางแหลงนาตาง ๆ บนทกผลการทดลอง ขอควรร 1. สารละลายเมธลนบล เปนอนดเคเตอรทใชตรวจหาปรมาณออกซเจนทละลายอยในนาอยางงาย ๆ 2. สารละลายเมธลนบล มสนาเงน ถาปรมาณออกซเจนในนามปรมาณมากสสารละลายเมธลนบล ยงคงเปนสนาเงน แตถาปรมาณออกซเจนในนามปรมาณนอยสสารละลายเมธลนบลเปลยนเปน สเหลองออนหรอใส

ตารางบนทกผลกจกรรม

ตวอยางนาจากแหลงตาง ๆ การเปลยนสของสารละลายเมธลนบล นาประปา นาบอ นาฝน นาจากแมนาหรอลาคลอง

คาถาม 1. จากการทดลองจงเรยงลาดบแหลงนาทมปรมาณออกซเจนมากทสดไปหานอยทสด ……………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………….


2. การเรยงลาดบแหลงนาในขอ 1. สงเกตจากสงใด ……………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………. 3. เพราะเหตใดแหลงนาในขอ 1 จงมปรมาณออกซเจนมากและนอยแตกตางกน ……………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………. 4. ปรมาณออกซเจนเปนปจจยทสาคญกบสงมชวตในนาอยางไร ……………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………. สรปผลการทากจกรรม ……………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………….


7. หลกการบาบดนาเสย 7.1 การบาบดนาเสยดวยวธทางกายภาพ เปนการบาบดนาเสยขนตนดวยวธทางกายภาพ เชน แรงโนมถวง แรงเหวยง แรงหนศนยกลาง การกรองดวยตระแกรง การทาใหลอย การตดยอย รางดกกรวดทราย การปรบสภาพการไหล การแยกดวยแรงเหวยง การตกตะกอน เปนตน เพอกาจดหรอขจดเอาสงสกปรกออกจากนาเสย โดยเฉพาะสงสกปรกทไมละลายนา จงนบเปนหนวยบาบดนาเสยขนแรกทถกนามาใชกอนทนาเสยจะถกนาไปบาบดขนตอไป 7 .2 การบาบดนา เสยดวยวธทางชววทยา เปนการยอยสลายสารอนทรยในนาโดย จลนทรยตาง ๆ ทงพวกใชออกซเจนและไมใชออกซเจน นอกจากนยงอาศยพชนาบางชนด ชวยบาบด เชนผกตบชวา จอก บว กก เปนตน การบาบดในขนนมหลายระบบ เชน 7.2.1 ระบบแอกทเวเตดสลดจ (Activated sludge process) ระบบบาบดนาเสยแบบแอกทเวเตดสลดจ (Activated Sludge) เปนวธบาบดนาเสยดวยวธการทาง ชววทยา โดยใชแบคทเรยพวกทใชออกซเจน (Aerobic Bacteria) เปนตวหลกในการยอยสลายสารอนทรยในนาเสย ระบบเแอกทเวเตดสลดจเปนระบบบาบดนาเสยทนยมใชกน อยางแพรหลาย สามารถบาบดไดทงนาเสยชมชนและนาเสยจากโรงงานอตสาหกรรม แตการเดนระบบประเภทนจะมความยงยากซบซอน เนองจากจาเปนจะตองมการควบคมสภาวะแวดลอมและลกษณะทางกายภาพตาง ๆ ใหเหมาะสมแกการทางานและการเพมจานวนของจลนทรย เพอใหระบบมประสทธภาพในการบาบดสงสด

ในปจจบน ระบบแอกทเวเตดสลดจมการพฒนาใชงานหลายรปแบบ เชน ระบบแบบกวนสมบรณ (Completely Mix) กระบวนการปรบเสถยรสมผส (Contact Stabilization Process) ระบบคลองวนเวยน (Oxidation Ditch) หรอ ระบบบาบดนาเสยแบบเอสบอาร (Sequencing Batch Reactor) เปนตน


1) ระบบแอกทเวเตดสลดจแบบกวนสมบรณ (Completely Mixed Activated Sludge: CMAS)

ทมา : www.tumcivil.com/tips/gen.php?id=90 - 63k - ภาพท 3.5 ระบบแอกทเวเตดสลดจแบบกวนสมบรณ

ลกษณะสาคญของระบบแอกทเวเตดสลดจแบบน คอ จะตองมถงเตมอากาศทสามารถกวนใหนาและสลดจทอยในถงผสมเปนเนอเดยวกนตลอดทวทงถง ระบบแบบนสามารถรบภาระบรรทกสารอนทรยทเพมขนอยางรวดเรว (Shock Load) ไดด เนองจากนาเสยจะกระจายไปทวถง และ สภาพแวดลอมตาง ๆ ในถงเตมอากาศกมคาสมาเสมอทาใหจลนทรยชนดตาง ๆ ทมอยมลกษณะเดยวกนตลอดทงถง (Uniform Population) 2) ระบบแอกทเวเตดสลดจแบบปรบเสถยรสมผส (Contact Stabilization Activated Sludge; CSAS)

ภาพท 3.6 ระบบแอกทเวเตดสลดจแบบปรบเสถยรสมผส ทมา : www.tumcivil.com/tips/gen.php?id=90 - 63k -


ลกษณะสาคญของระบบแอกทเวเตดสลดจแบบน คอ จะแบงถงเตมอากาศออกเปน 2 ถงอสระจากกน ไดแก ถงสมผส (Contact Tank) และถงยอยสลาย (Stabilization Tank) โดยตะกอนทสบมาจากกนถงตกตะกอนขนสองจะถกสงมาเตมอากาศใหมในถงยอยสลาย จากนนตะกอนจะถกสงมาสมผสกบนาเสยในถงสมผส (Contact Tank) เพอยอยสลายสารอนทรยในนาเสย ในถงสมผสนความเขมขนของสลดจจะลดลงตามปรมาณนาเสยทผสมเขามาใหม นาเสยทถกบาบดแลวจะไหลไปยงถงตกตะกอนขนทสองเพอแยกตะกอนกบสวนนาใส โดยนาใสสวนบนจะถกระบายออกจากระบบ และตะกอนทกนถงสวนหนงจะถกสบกลบไปเขาถงยอยสลาย และอกสวนหนงจะนาไปทง ทาใหบอเตมอากาศมขนาดเลกกวาบอเตมอากาศของระบบแอกตเวเตดสลดจทวไป ไดแก โครงการระบบบาบดนาเสยสพระยา ของกรงเทพมหานคร ขนาดของระบบสามารถรองรบนาเสยได 30,000 ลกบาศกเมตร/วน 3) ระบบคลองวนเวยน (Oxidation Ditch; OD)

ทมา : www.tumcivil.com/tips/gen.php?id=90 - 63k -ภาพท 3.7 ระบบคลองวนเวยน

ลกษณะสาคญของระบบแอกทเวเตดสลดจแบบน คอ รปแบบของถงเตมอากาศจะมลกษณะเปนวงรหรอวงกลม ทาใหนาไหลวนเวยนตามแนวยาว (Plug Flow) ของถงเตมอากาศ และรปแบบการกวนทใชเครองกลเตมอากาศตนาในแนวนอน (Horizontal Surface Aerator) รปแบบของถงเตมอากาศลกษณะนจะทาใหเกดสภาวะทเรยกวา แอนอกซก (Anoxic Zone) ซงเปนสภาวะทไมมออกซเจนละลายในนาทาใหไนเตรทไนโตรเจน (NO3

2-) ถกเปลยนเปนแกสไนโตรเจน (N2) โดยแบคทเรยจาพวกไนตรฟายองแบคทเรย (Nitrosomonas Spp. และ Nitrobactor Spp.) ทาใหระบบสามารถบาบดไนโตรเจนได ไดแก เทศบาลตาบลแสนสข จงหวดชลบร ม 2 ระบบ ไดแก ระบบบาบดนาเสยแสนสขเหนอ ขนาดของระบบสามารถรองรบนาเสยได 14,000 ลกบาศกเมตร/


วน ใชพนทในการกอสราง 12 ไร และระบบบาบดนาเสยแสนสขใต ขนาดของระบบสามารถรองรบนาเสยได 9,000 ลกบาศกเมตร/วน ใชพนทในการกอสราง 12 ไร

4) ระบบบาบดนาเสยแบบเอสบอาร (Sequencing Batch Reactor) ลกษณะสาคญของระบบแอกทเวเตดสลดจ แบบน คอ เปนระบบแอกท เว เตดสลดจประ เภท เตมเขา-ถายออก (Fill-and-Draw Activated Sludge) โดยมขนตอนในการบาบดนาเสยแตกตางจากระบบตะกอนเรงแบบอน ๆ คอ การเตมอากาศ (Aeration) และการตกตะกอน (Sedimentation) จะดาเนนการเปนไปตามลาดบภายในถงปฏกรยาเดยวกน โดยการเดนระบบระบบบาบดนาเสยแบบเอสบอาร 1 รอบการทางาน (Cycle) จะม 5 ชวงตามลาดบ ดงน 1.) ชวงเตมนาเสย (Fill) นานาเสยเขาระบบ 2.) ชวงทาปฏกรยา (React) เปนการลดสารอนทรย ในนาเสย (BOD) 3.) ชวงตกตะกอน (Settle) ทาใหตะกอนจลนทรยตกลง

ทมา : ww.tumcivil.com/tips/gen. กนถงปฏกรยา php?id=90 - 63k - 4.) ชวงระบายนาทง (Draw) ระบายนาทผานการบาบด

ภาพท 3.8 ระบบเอสบอาร 5.) ชวงพกระบบ (Idle) เพอซอมแซมหรอรอรบ นาเสยใหม

โดยการเดนระบบสามารถเปลยนแปลงระยะเวลาในแตละชวงไดงายขนอยกบวตถประสงคในการบาบด ซงแสดงใหเหนถงความยดหยนของระบบบาบดนาเสยแบบเอสบอาร ไดแก โครงการระบบบาบดนาเสยยานนาวา ของกรงเทพมหานคร หรอเรยกวา Cyclic Activated Sludge System ขนาดของระบบสามารถรองรบนาเสยได 200,000 ลกบาศกเมตร/วน


7.2.2 ระบบทรกกลงฟลเตอร (trickling filter) หลกการคอ จะมถงสงประมาณ 3-5 เมตร ดานในถงจะใสตวกลาง ซงใชไดทงทเปนหนและพลาสตก ตวกลางบางแบบมลกษณะเปนชน ๆ บางครงทาเปน Module ประกอบเปนทอน ๆ สมยกอนใชหนขนาด 2-4 นว แตหนมนาหนกสงพนทผวตา ตอมาจงเลกใชหน นาจะไหลผานตวกลางซงตวกลางจะชนตลอดเวลามแบคทเรยเกาะอยรอบ ๆ ตวกลาง ซงพอทางานตอไปจะมแบคทเรยรอบตวกลางหนาขนเรอย ๆ จนในทสดแรงเกาะของแบคทเรยจะเสย แบคทเรยจะหลดไป ฉะนนนาทลนออกไปถงแมจะมคา BOD ตาแตของแขงแขวนลอยสง ตองมถงตะกอนในชวงทายเพอทาใหแบคทเรยตกตะกอน

7.2.3 ระบบบอออกซเดชน (Oxidation pond)

ทมา : www.slic2.wsu.edu ภาพท 3.9 ระบบทรกกลงฟลเตอร

ระบบบาบดนาเสย "บงมกกะสน" เปนระบบบาบดนาเสยแบบธรรมชาตทเรยกวา ระบบ Oxidation Pond หรอ "ระบบ สายลมแสงแดด" ซงมลกษณะเปนบอดน ลก 0.5 - 2 เมตร และ แสงสวางสามารถสองลงไปในนาภายในบอได มการปลกผกตบชวาในบอ เพอดดซบสารอาหารและโลหะหนกจากนาในบอ เปนการทางานรวมกนของพชนา (สาหราย) กบแบคทเรยในชวง กลางวน สาหรายจะใชแกสคารบอนไดออกไซดในนาและแสงแดด ดาเนนกระบวนการสงเคราะหดวยแสง (Photosynthesis) เพอผลตคารโบไฮเดรตสาหรบการเตบโตและการขยายพนธของตนเอง พรอมกบปลดปลอยแกสออกซเจนสาหรบใหแบคทเรยใชในการยอยสลายสารอนทรยในนาเสย พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงเปรยบเทยบวา "บงมกกะสน" เปนเสมอนหนง "ไตธรรมชาต" ของ กรงเทพมหานคร ดงความตอนหนงของพระราชดารสวา "….ในกรงเทพฯ ตองมพนทหายใจ


แตทน เราถอวาเปนไตกาจดสงสกปรกและโรค สวนสาธารณะถอวาเปนปอด แตนเหมอนไต ฟอกเลอด ถาไตทางานไมดเราตาย อยากใหเขาใจหลกของความคดอนน…."

ทมา : web.ku.ac.th ภาพท 3. 10 ระบบบอออกซเดชน

7.2.4 ระบบบอเตมอากาศ (Aerated Lagoon) ระบบบาบดนาเสย "บงพระราม 9" เปนอกระบบหนงทพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ไดพระราชทานพระราชดาร เปนระบบทใชกระบวนการทางชววทยาผสมผสานกบเครองกลเตมอากาศแบบ "สระเตมอากาศชวภาพบาบด" เปนหลก โดยโปรดเกลาฯ พระราชทานพระราชดารวา "การใชวธทางธรรมชาตแตเพยงอยางเดยวไมเพยงพอในการบาบดนาเสยใหดขน จาเปนตองใชเครองเตมอากาศลงไปในนา โดยทาเปนระบบสระเตมอากาศ (aerated lagoon)" เปนการใหแบคทเรยเปนตวกาจดสารอนทรยในนาทง ดวยปฏกรยาแบบใชออกซเจนในสระอากาศ (aerated lagoon) เปนเวลา 16 ชวโมง จงจาเปนตองมแกสออกซเจนในนาอยางพอเพยงตลอดขนตอนนแลวใหนาไหลออกจากสระดงกลาวไปสบอกงไรอากาศ (facultative pond) เพอการตกตะกอนและการ ขจดสารอนทรยคงเหลอ โดยใหเวลาแกกระบวนการดงกลาว 2 - 4 ชวโมง ตอจากนนจงปลอยนาใส ซงเปนนาเสยทบาบดแลว จากบอกงไรอากาศกลบคนสคลองลาดพราว ซงเปนคลองสงนาเสยลงสบงมกกะสนแตแรก


ทมา : www.thaigoodview.com ภาพท 3. 11 ระบบบอเตมอากาศ

7.3 การบาบดนาเสยดวยวธทางเคม โดยการเตมสารเคม เพอใหเกดปฏกรยาตาง ๆ เชน ทาใหตกตะกอน การฆาเชอโรคโดยการเตมคลอรน หลงจากนผานกระบวนการดงคลอรนออกกอนปลอยลงสแหลงนาและอาจเตมออกซเจนลงในนากอนทงไป โดยปลอยนาใหไหลลงมาชา ๆ เปนขน ๆ คลายบนได

8. การอนรกษนา

ดงไดกลาวมาแลวจะเหนวา นามความสาคญและมประโยชนมหาศาล เราจงควรชวยแกไขปญหานาเสยหรอการสญเสยทรพยากรนาดวยการอนรกษนา ดงน

8.1 การใชนาอยางประหยด การใชนาอยางประหยดนอกจากจะลดคาใชจายเกยวกบคานาลงไดแลว ยงทาใหปรมาณนาเสยทจะทงลงแหลงนามปรมาณนอย และปองกนการขาดแคลนนาไดดวย

8.2 การสงวนนาไวใช ในบางฤดหรอในสภาวะทมนามากเหลอใช ควรมการเกบนาไวใช เชน การทาบอเกบนา การสรางโองนา ขดลอกแหลงนา รวมทงการสรางอางเกบนา และระบบ ชลประทาน

8.3 การพฒนาแหลงนา ในบางพนททขาดแคลนนา จาเปนทจะตองหาแหลงนาเพมเตม เพอใหสามารถมนาไวใช ทงในครวเรอนและในการเกษตรไดอยางพอเพยง ปจจบนการนานาบาดาลขนมาใชกาลงแพรหลายมากขนแตอาจมปญหาเรองแผนดนทรด

8.4 การปองกนนาเสย การไมทงขยะและสงปฎกลและสารพษลงในแหลงนา นาเสยทเกดจากโรงงานอตสาหกรรม โรงพยาบาล ควรมการบาบดและขจดสารพษกอนทจะปลอยลงสแหลงนา


8.5 การนานาเสยกลบไปใช นาทไมสามารถใชไดในกจการอยางหนง อาจใชไดในอก กจการหนง เชน นาทงจากการลางภาชนะอาหาร สามารถนาไปรดตนไมได

8.6 การปลกปา พระราชดารส 24 มกราคม 2520 (ทมา : สานกบรการคอมพวเตอร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. 2550. ออนไลน) “การปลกปาทดแทนจะตองทาอยางมแผน โดยดาเนนการไปพรอมกบการพฒนาชาวเขา ในการน เจาหนาทปาไม ชลประทาน และฝายเกษตรจะตองรวมกนสารวจตนนาในบรเวณพนท รบผดชอบ เพอวางแผนปรบปรงตนนาและพฒนาอาชพราษฎรไดอยางถกตอง สาหรบตนไมทจะปลกทดแทนปาไมทถกทาลายนน ควรใชตนไมโตเรวทมประโยชนหลาย ๆ ทางคละกนไป และควรปลกพชคลมแนวรองนาตาง ๆ เพอยดผวดนและใหเกบรกษาความชมชนไว นอกจากนนจะตองสรางฝายเลกเพอหนนนาสงไปตามเหมอง ไปใชพนทเพาะปลกทง 2 ดาน ซงจะทาใหนาคอย ๆ แผขยายออกไปตามความชมชนใหบรเวณนนดวย ในการนจะตองอธบายใหราษฎรรวา การทปรมาณนาตามแหลงนาธรรมชาตลดลงนน กเพราะมการทาลายปาตนนาโดยรเทาไมถงการณ” 8.7 ออกกฎหมายควบคม เกยวกบการใชนา สทธการใชนา การควบคมการแจกจายนา บนพนดนใหไดประโยชนอยางทวถง 8.8 ใหการศกษา และประชาสมพนธ ใหประชาชน ตระหนกถงปญหาของการขาดแคลนนา เพอใหรจกอนรกษนาไวใช ใหเกดประโยชนสงสด และนานทสด 9. พระปรชาญานในการจดการทรพยากรนา

(ทมา : สานกบรการคอมพวเตอร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร . 2550. ออนไลน) พ ร ะ ป ร ช า ญ า ณ ด า น น ข อ งพระบาทสมเดจพระเจาอยหวเปนทประจกษตอสายตาของนกวชาการและพสกนกรของทานอยางชดเจนตลอดมา นบตงแตพระองคทรงขนครองราชยเนองจากพระองคทานไดตระหนกถงความสาคญของทรพยากรนาตอการดารงชวตของพสกนกรของท าน ด งพระราชด าร สพระ ร าชท านแก ผ อ า น ว ยก า รส าน ก ง านคณะกรรมการพเศษเพอประสานงานโครงการ

ภาพท 3.12 พระบาทสมเดจพระเจาอยหว


อนเนองมาจากพระราชดารและคณะ ณ สวนจตรลดา เมอวนท 17 มนาคม 2529 วา

"หลกสาคญวาตองมนาบรโภค นาใช นาเพอการเพาะปลกเพราะวาชวตอยทนน ถามนาคนอยได ถาไมมนาคนอยไมได ไมมไฟฟาคนอยได แตถามไฟฟาไมมนาคนอยไมได "

หลกการทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงใชในการวนจฉยการพฒนาแหลงนานน สอดคลองกบหลกของการจดการลมนาในสวนทเรยกวาการบรณะสถานภาพของลมนาเปนอยางยง แตพระราชดารนนละเอยดออนและบรณาการอยางรอบดาน พระองคทานไดมพระราชดารสไววา "การพฒนาแหลงนานน ในหลกใหญกคอการควบคมนาใหไดดงประสงคทงปรมาณและคณภาพ กลาวคอเมอนามปรมาณมากเกนไปกตองหาทางระบายออกใหทนการณ ไมปลอยใหเกดความ เดอดรอนเสยหายได และในขณะทเกดภาวะขาดแคลนกจะตองมนากกเกบไวใชอยางเพยงพอ ทงมคณภาพเหมาะสมแกการเกษตร การอตสาหกรรม และการอปโภคบรโภค ปญหาอยทวาการพฒนาแหลงนาอาจจะมผลกระทบตอสงแวดลอมบาง แตถาไมมการควบคมนาทดพอแลวเมอเกด ภยธรรมชาตขนกจะกอใหเกดความเดอดรอนสญเสยทงในดานเศรษฐกจและในชวตความเปนอยของประชาชนทงสงผลกระทบกระเทอนแกสงแวดลอมอยางรายแรง" โครงการพฒนาแหลงนาโดยเฉพาะทใหประโยชนแกชมชนในชนบทนน พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงใชหลกการใหราษฎรเขามามสวนรวมและโครงการนน ๆ ควรเปนโครงการ อเนกประสงค ดงเชน พระราชดาร ณ หมบานสหกรณสนกาแพง จงหวดเชยงใหม เมอวนท 4 มนาคม 2519 ใจความวา

"การสรางอางเกบนาเพอรบนาฝนเพยงอยางเดยวอาจไมเพยงพอกบการเพาะปลกใน ฤดแลง เพราะปรมาณนามนอย ตลอดจนอตราการซมและการระเหยสงจงตองทาการสารวจ แหลงนาอยางจรงจง ทงในบรเวณโครงการฯ และนอกเขตพนทโครงการฯ แมจะเปนรองนาเลก ๆ กปดกนไวเพอใหปรมาณนาคอย ๆ เพมขน สาหรบรองนาทไมมกระแสนาแตพอมความชนอยบาง กควรสารวจนาใตดนและปลกพชชนดโตเรวมลกษณะตนเตยและมใบมาก เพอคลมรองนาอนเปนการชวยรกษาและแผขยายความชน ทงนตองปรกษาและขอความรวมมอจากเจาหนาทปาไม ผลพลอยไดทจะไดรบจากการกนฝายกคอ ปยธรรมชาตทตกตะกอนอยตามสนฝาย ซงสามารถนาขนมาใชในแปลงเพาะปลกได การหาแหลงนาอกวธหนงกคอ การเจาะเพอนานาใตดนขนมาใชซงราษฎรทเคยอาศยอยในบรเวณนนเคยทามาแลว สงสาคญทสดกคอ เจาหนาททกฝายและราษฎรจะตองรวมมอและแลกเปลยนความคดเหนกนเพอผลประโยชนของสวนรวม"

พระราชดารในการพฒนาแหลงนาของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวนน มไดทรง มงพจารณาอยแตการคดเกบกกนาโดยอางนาหรอฝายเลก ๆ บรเวณตนนาลาธารเทานน แตเปนการ


มงพฒนาแบบบรณาการเพอใหเกดประโยชนตอการใชทรพยากรทกอยางในพนทลมนาพรอม ๆ กนไป โครงการหลวงพฒนาตนนาหนวยท 14 ปางหนฝน จงหวดเชยงใหม เปนหนงในหลายพนททพระองคทานใหพระราชดารไวเมอวนท 15 กมภาพนธ 2522 วา

"การจดทาโครงการใด ๆ กตาม ประการแรกจะตองคานงถงการพฒนาททากนสาหรบคนงานในโครงการฯ ตลอดจนราษฎรในบรเวณนนใหเพยงพอเสยกอน ทงนจะตองทาการสารวจแหลงนาอยางกวางขวางเพอทาฝายเลก ๆ กนเพอเกบกกนาและหาทางผนนามาใชในแปลงเพาะปลก"

ภาพท 3.13 ฝายเกบนา

ถดจากพนทตนนาลาธารลงมาสพนทตอนกลางของลมนากอนถงพนทลมทใชทานาในหลายพนทมกมแหลงทสามารถพฒนาเปนแหลงนาขนาดกลางและขนาดใหญเพอเอออานวยนา ทงดานเกษตรกรรม อตสาหกรรม และใชในครวเรอนไดอยางมากนน พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงมพระวจารณญาณทลาลก เชอมโยงการพฒนาแหลงนาเพอประโยชนอเนกประการแกชมชน ใตลมนาไดอยางละเอยดละออ ดงทเหนไดจากพระราชดารทใหไวกบโครงการเขอนเกบกกนา คลองทาดาน จงหวดนครนายก เมอวนท 26 ธนวาคม 2519 ดงน

"วตถประสงคสาคญของโครงการฯ ประการแรกคอ การกกน า ไวส าหรบส งไป ย งพน ท เพาะปลกไดสมาเสมอตลอดป อนจะทาใหสามารถทาการเพาะปลกไดถงปละ 2 ถง 3 ครง นอกจากนนยงสามารถผลตกระแสไฟฟาสาหรบใชในตวเมอง และใชเปนพลงงาน

ภาพท 3.14 เขอนคลองทาดาน สาหรบการชลประทานในพนทราบ เชน การสบนาไป

ยงพนท เพาะปลกท เปนทดอน ตลอดจนสามารถ ปองกนอทกภยไดอยางไดผลอกดวย ในการดาเนนการสารวจจะตองพจารณาตดถนนเชอมโยงระหวางเสนทางคมนาคมทมอยแลวกบหวงาน ซงจะตองคานงถงการอนรกษธรรมชาตดวย ทงนเพอใชเปนทางลาเลยง ขนสง และเปนการสะดวกในการดแลปองกนการลกลอบทาลายตนนา สาหรบตวเขอนกควรดาเนนการสรางโดยรบดวน โดยระหวางการกอสรางการทานบชวคราวปดกนทางนา ตองหาวธผนนาไปตามทางนาเดม เพอไมใหราษฎรผใชนาเดอดรอน ในขณะเดยวกน


ควรสารวจแนวทขดคลองสงนา โดยมอางกกนาเปนระยะ ๆ เพอใหสามารถจายนาไดอยางถวถง เมอโครงการเสรจสมบรณแลว”

ภาพท 3.15 เขอนปาสกชลสทธ

"เ ข อ น ป า ส ก ท ต อ น แ ร ก น ก จ ะ ท า ไ ด 1, 350 ลานลกบาศกเมตร แตวาแกไปแกมากเหลอ 750 ลานกวา ๆ แมเขอนปาสกเขอนเดยวอยางนกตาม ตวเลขทใหไวตะกกพอ พอสาหรบการบรโภค แนนอน ไมแหงถาไปเตมอกโครงการทนครนายกอก 240 ลาน คอ นนคนจะตองเรมเอะอะ เวลาฟงดวา แมน านครนายกเพราะวาเอะอะเดยวจะทาทตองบกปาตองบกอทยานแหงชาต ไมใชตอนน ระยะนจะไมสรางใน

ปาสงวน ในปาของอทยาน หรอถาเขาไปหนอยกจะไมมตนไม มแตกลวยไม อนนทจะสรางทใกลบานทาดานทบานทาดานน มคนเคามการคดคานบอกวา มโครงการพระราชดารอยทนน มฝายทาดานซงสรางมาเปนเวลาเกน 10 ปแลว บรการเกษตรกรในเขตของนครนายก ทาใหไดนาสาหรบการเกษตรกรรมประมาณหมนกวาไร ฝายอนนนเปนฝายทใหญ ฝายอนนนจะตองถกกรอบ เพราะวาพระราชดารนนกเปนความคดของพระราชา ถาหากความคดของพระราชานนแตะตองไมไดก หมายความวา เมองไทยนไมมความกาวหนา แตวาฝายอนนนตามพระราชดารไดบรการประชาชนมาเปนเวลานานแลวกไดผลคมคาแลว ตอนนจะสรางอะไรทมากลบโครงการพระราชดารนกตองอนญาต"

แลวกทรงยกตวอยางท โครงการปากพนงวา ... "สวนหนงทจะแจงใหไดวากาลงทาอย คอโครงการทปากพนง ปากพนงเมอสองสามปนตองไปชวยแลว กมโครงการของทางราชการทงทางทหารพลเรอนตองไปชวย แมนาบรโภคของอาเภอปากพนงนน ตองบรรทกรถไปให การบรรทกรถไปใหนทานนกเศรษฐกจตาง ๆ กยอมทราบดวา มนขาดทนแคไหน”

ภาพท 3.16 แมนาปากพนง

ถาหากสรางเขอนหรออางเกบนา สนเงนเปนสบ ๆ ลานหรอรอยลาน ถาหากวาสราง แลวจะสามารถทจะบรการประชาชนได โดยไมตองบรรทกดวยรถ การบรรทกดวยรถจะตองใชเงน งบประมาณเปนรอย ๆ ลาน อยางคนทไมไดคดเมอครงมผอพยพเขมรทเขาอดาง อนนนตองบรรทกนามาจากหวยชน ใชรถบรรทกมาทกวนหลาย ๆ คนรถ ซงคานวณดแลว คานามน คาบรการ


คาสกหรอนนเปนลาน ๆ บาท จงไดขอใหสรางอางเกบนาใกลกบเขาอดาง แลวกใหขอทาง สหประชาชาตใหชวย ลงทายสรางเทากบไดนาฟรเลยไมตองบรรทก ตอทอมาแลวกอยสบาย ประหยดคาใชจายในการขนสงมาเปนมากมาย เปนลาน ๆ บาท กเชนเดยวกนทภาคใตทปากพนงทาโครงการ เดยวนกาลงดาเนนอยแลวกหวงวาจะเสรจภายใน 3 ป ภายใน 3 ปนกจะอยในระยะ เทศกาลฉลองปท 50 ในรชกาลปจจบนซงกใครตอใครกเรมคดวา อยากจะทากนฉลองปท 50 ใน รชกาลปจจบนซงจะเรมในป 38 คอป 38 มนกมความหมายดและกทาใหครกครนดทาใหผอนปลมใจดทวทงประเทศ โครงการนนกคอควบคมไมใหนาเคมเขามาในคลองชะอวด แลวสามารถทจะทานาในอาเภอเชยรใหญอยางด แมจะถกนาทวมกเกบนาไวได เพอทจะทานาตอไป ชดเชยหรอถาหากวาจะทาโครงการด ๆ แมจะฝนลงมามาก นาจะทวมเลกนอย แตกขาวในอาเภอเชยรใหญซงเปนอาเภอใหญ เชยรใหญ หวไทร ปากพนงมพนททานาเปนแสนไร เดยวน เวลานทาขาวไมคอยมากกเสยดวยนามากเกนไปหรอนานอยเกนไปทงสองอยาง ถาเราลงทนเปนพนลาน แลวกจะไดควบคมนานนไดใหเปนนาจดนาใชได บางคนอาจจะเอะอะวา นากงละ นากงจะไดทาได เพราะวาทางอาเภอหวไทรอยใกลทะเล และกมคลองทเรยกวา คลองปากพนงขนานกบฝงทะเลคลองนน ยอมใหเปนนากรอยจะทานากงไดอยางเปนลาเปนสนซงประเทศไทยสามารถจะสงนอก เมอเนอกงสงนอกไปจานวนมากทสดในโลก ขายไปประเทศญปนถงอเมรกา และนอกจากกงกปลาททาในนากงนนกจะสามารถทจะเปนรายไดเขาประเทศอยางมากมาย ประชาชนททากจการเหลานนกจะรารวยไมเสยเพราะวาแยกนากรอยกบนาจดใชในโครงการทเลงเอาไวใหสรางไดผลภายใน 3 ป ซงทางกรมชลประทานและทางเจาหนาททหารและพลเรอนอน ๆ กไดรวมมอ กาลงทาอยเดยวน ซงกจะเปนผลและอนนกจะเกยวของกบนาเหมอนกน"

ในสวนของการจดการคณภาพน านน พระองคไดทรงพระราชดา รใหใชทฤษฎ "นาดไลนาเสย"

ทมา : web.ku.ac.th ภาพท 3.17 การจดการคณภาพนา ทฤษฎนาดไลนาเสย


โดยใชหลกการตามธรรมชาตแหงแรงโนมถวงของโลกประยกตกบการบาบดนาเสยในเขต

เมอง เชน ใชนาจากแมนาเจาพระยาสงเขาไปในคลองบางเขน คลองบางซอ คลองแสนแสบ คลองเทเวศน หรอคลองบางลาภ ฯลฯ ใหไหลเวยนไปตามลาคลองไดตลอด เพอนานาเนาเสยและชกพาสงโสโครกออกไปจากคลอง การใชผกตบชวากรองนาเสยในบงมกกะสน การใชทฤษฎบาบด นาเสยแบบ "สระเตมอากาศชวภาพบาบด" ในบงพระราม 9 การใชทฤษฎบาบดนาเสยดวยการ ผสมผสานระหวางพชนากบระบบการเตมอากาศ ณ บรเวณหนองสนม-หนองหาน การประยกตทฤษฎบาบดนาเสยและวชพชบาบด ณ แหลมผกเบย ทฤษฎการบาบดนาเสยดวยวธการเตมอากาศ ดวยกงหนนาชยพฒนาและทฤษฎการบาบดนาเสยดวยระบบบอบาบดนาเสยโดยการใชสารเรง ตกตะกอน

พระราชดารในสวนนแสดงถงพระปรชาสามารถอนสงยงในการควบคมคณภาพนาใหอยในสภาพด กอนทจะปลอยลงสแมนาลาคลอง แหลงนา และมหาสมทร ทงนไมใชเปนเพยงเพอความผาสกของปวงชนทงหลายเทานน แตยงเปนการปกปองระบบนเวศทางนาใหสตวนาสามารถอยอาศยไดยงยน

ลงมาถงปลายสดของพนทลมนา ดงเชนลมนาเจาพระยา ซงภยพบตจากอทกภยเกดปญหาแกราษฎรในกรงเทพฯ และปรมณฑลในเกอบทกปนน โครงการแกมลง อนเนองมาจากพระราชดารของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว เปนพระปรชาญาณท ชใหเหนวาพระองคทานไดทรงวเคราะหกระบวนการหลากของนาทงระบบ ตงแตยอดเขาลงถงปากแมนา เปนการบรณาการการใชประโยชนทกสาขาวชาการเพอแกปญหาทงระบบอนเปนการแกปญหาระยะยาวตงแตพนทตนนาลาธาร จนถงปากแมนา ทมา : web.ku.ac.th

ภาพท 3.18 โครงการแกมลง


ในป พทธศกราช 2499 จงไดทรง พระมหากรณา พระราชทาน โครงการพระราชดาร "ฝนหลวง" ให หมอมราชวงศเทพฤทธ เทวกล รบไปดาเนนการศกษาวจย และการพฒนากรรมวธการทาฝนใหบงเกดผลโดยเรว พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ไดทรงกาหนดขนตอนของกรรมวธการทาฝนหลวงขนเพอใหเขาใจไดงาย ๆ ตามลาดบ ดงน ขนตอนทหนง : "กอกวน"

ทมา : gotoknow.org

ภาพท 3.19 พระเจาอยหวกบ โครงการฝนหลวง

เปนขนตอนทเมฆธรรมชาต เรมกอตวทางแนวตง การปฏบตการฝนหลวง ในขนตอนนจะมงใชสารเคมไปกระตนใหมวลอากาศเกดการลอยตวขนสเบองบน เพอใหเกดกระบวนการชกนาไอนา หรอ ความชนเขาสระบบการเกดเมฆ ระยะเวลาทจะปฏบตการในขนตอนน ไมควรเกน 10.00 น. ของแตละวน โดยการใชสารเคมทสามารถดดซบไอนาจากมวลอากาศได แมจะมเปอรเซนตความชนสมพทธ

ตา (ม คา Critical relative humidity ตา) เพอกระตนกลไกของกระบวนการกลนตวไอนาในมวลอากาศ (เปนการสราง Surrounding ใหเหมาะสมตอการเจรญเตบโตของเมฆดวย) ทางดานเหนอลมของพนทเปาหมาย เมอเมฆเรมเกดมการกอตวและเจรญเตบโตทางตงแลว จงใชสารเคมทใหปฏกรยาคายความรอนโปรยเปนวงกลม หรอเปนแนวถดมาทางใตลมเปนระยะทางสน ๆ เขาสกอนเมฆ เพอกระตนใหเกดกลมแกนรวม (main cloud core) ในบรเวณปฏบตการสาหรบใชเปนศนยกลางทจะสรางกลมเมฆฝนในขนตอนตอไป ขนตอนทสอง : "เลยง ให อวน" เปนขนตอนทเมฆกาลงกอตวเจรญเตบโตซงเปนระยะสาคญมาก ในการปฏบตการ ฝนหลวง เพราะจะตองไปเพมพลงงานใหแก updraft ใหยาวนานออกไป ตองใชเทคโนโลยและ ประสบการณหรอศลปะแหง การทาฝนควบคไปพรอม ๆ กน เพอตดสนใจโปรยสารเคมฝนหลวงชนดใด ณ ทใดของกลมกอนเมฆและในอตราใดจงเหมาะสม เพราะตองใหกระบวนการเกดละอองเมฆสมดลกบความแรงของ updraft มฉะนนจะทาใหเมฆสลาย ขนตอนทสาม : "โจมต" เปนขนตอนสดทายของกรรมวธปฏบตการฝนหลวง เมฆ หรอกลมเมฆฝนมความหนาแนนมากพอทจะสามารถตกเปนฝนได ภายในกลมเมฆจะมเมดนาขนาดใหญมากมาย หากเครองบนบนเขาไปในกลมเมฆฝนน จะมเมดนาเกาะตามปกและกระจงหนาของเครองบน เปนขนตอนทสาคญ


และอาศยประสบการณมาก เพราะจะตองปฏบตการเพอลดความรนแรงของ updraft หรอทาใหอายของ updraft หมดไป สาหรบการปฏบตการในขนตอนนจะตองพจารณาจดมงหมายของการทา ฝนหลวง ซงมอย 2 ประเดนคอเพอเพมปรมาณฝนตก (Rain enhancement) และเพอใหเกดการกระจายการตกของฝน (Rain redistribution) ดวยความสาคญและปรมาณความตองการใหปฏบตการฝนหลวงชวยเหลอทวจานวน มากขน ฉะนนเพอใหงานปฏบตการฝนหลวงสามารถ ปฏบตการชวยเหลอเกษตรกรไดกวางขวาง และไดผลดยงขน รฐบาลจงไดตราพระราชกฤษฎกากอตง สานกงานปฏบตการฝนหลวงขนในสงกดสานกงานปลดกระทรวง เกษตรและสหกรณ เมอวนท 21 กนยายน พ.ศ. 2518 เพอเปน หนวยงานรองรบโครงการพระราชดารฝนหลวงตอไป


กจกรรมท 3.2 มาประหยดนากนเถอะ กาหนดให 1. มนา 200 ลตร นกเรยนจะมวธการใชนาอยางไรใหประหยดและคมคามากทสดใน 1 วน ตามรายการ ตอไปน 1. อาบนา 2 ครง ใชไป………………..ลตร 2. รดนาตนไม 20 กระถาง ใชไป………………..ลตร 3. ซกผา 10 ชน ใชไป………………..ลตร 4. ลางจาน 10 ใบ ใชไป………………..ลตร 5. ใชในหองสขา 2 ครง ใชไป………………..ลตร 6. ดมและปรงอาหาร 3 มอ ใชไป………………..ลตร 7. ลางรถ 1 คน ใชไป………………..ลตร รวมใชไป……….…..ลตร 2. ใหเขยนแผนผงการใชนา


กจกรรมท 3.3 เราจะอยทไหน ปจจบนอณหภมของโลกเรมเปลยนแปลงไป เนองจากภาวะโลกรอน ซงไมนาอยเสยแลวสาหรบมนษย นกวางผงเมองไดมโครงการทเรยกวา “เมองใตนา” เกดขน ลกษณะเมองใตนา จะตองขดลกลงไปในทะเลหรอมหาสมทร และสรางเมองขนมาดวยวสดโปรงใส สามารถกนนาไดเปนอยางด เหมอนอยในอโมงคใตนา โดยมหลกการดาเนนชวตคอ

1. มคณะกรรมการดาเนนการดแล ไดแก 1.1 ผอานวยการเมองใตนา จานวน 1 คน และผชวย จานวน 4 คน 1.2 แพทย จานวน 5 คน และพยาบาล จานวน 20 คน 1.3 วศวกรรม จานวน 10 คน 1.4 เจาหนาทดแลดานไฟฟาและสงอานวยความสะดวก จานวน 15 คน 1.5 เจาหนาททาความสะอาด จานวน 20 คน 1.6 พอครว จานวน 10 คน

2. สงตาง ๆ ทใชในการดารงชวตมาจาก 2.1 นานาทะเลมาแยกออกดวยกระแสไฟฟา ไดแกสออกซเจนใชในการหายใจ สวนแกสไฮโดรเจนนนนาไปใชในการผลตพลงงานในเมองใตนา 2.2 สรางโรงไฟฟาพลงงานนาการขนและลงของนาทะเลหรอมหาสมทร 2.3 สรางเครองกลนนาพลงงานแสงอาทตยโดยมแผงโซลารเซลลทอยบนพนดน ทาใหไดนาจดเพยงพอตอการดารงชวต 2.4 อาหารทสาคญมาจากการปลกพชไฮดรอพอนกสทใชแรธาตและนาโดยไมใชดน ผลพลอยไดคอผลตแกสออกซเจนใหกบมนษย นอกจากนกาหนดการจบปลาสปดาหละครง และ มการจดเกบในหองแชเยน 2.5 ทวทงเมองใตนาระบบควบคมอณหภมเยนสบายดวยระบบ “tea pot” ทคอยเตอนเมอเกดการรวไหลของนาทะเลและอากาศจากภายนอก 2.6 มระบบสงอานวยความสะดวกครบครนเชนเดยวกบเมออยพบพนดน 2.7 นาเสยทเกดขนในเมองใตนา จะถกบาบดกอนปลอยออกสภายนอก 2.8 ทกคนทเขาไปอยในเมองใตนา ตองเสยเงนในการอาศยอยโดยมหองทงหมด 200 หอง หองละ 2 คน รวมจานวน 400 คน ในจานวนน มคนแก 50 คน เดกและวยรน 300 คน ผใหญ 50 คน 2.9 ทกคนสามารถนาเครองใชและสงอานวยความสะดวกสวนตว มาใชไดโดยไมจากด ทกคนมความสขกบสงแปลกใหมทไดพบ แตอนจจาพบวาเกด การรวซมของวสดทใช ปองกน ทาใหเกดปญหาดงน


1. ระบบเตอนภยไดสงสญญาณ ทาใหอากาศภายในเมองใตสมทรไมเยนสบายเหมอนกอนและจาเปนตองลดการใชพลงงานลง

2. พชจากการปลกมปญหาเกดการเนาของรากและมจดทใบซงอาจเกดเนองจากการรวซมของนาทะเล

3. อาหารทเกบรกษาไว ไดแก ปลาและผก อาจเนาเสยเนองจาก อณหภมและการลดการใชพลงงาน

4. แกสออกซเจนอาจมปญหา ทาใหคนทอยตามหองตาง ๆ ตองมาอยรวมกนในพนทสวนกลางและปดหองขนาดเลกลงจานวนครงหนง โดยจะตองพจารณาวาใครจะเปนผเสยสละ

5. ระบบบาบดของเสยตาง ๆ จากกจกรรมการดารงชวตของมนษยทปลอยออกมาจากเมองใตนาขดของ ทาใหนาเรมเนาเสย สตวนาตายลงหลายชนด อาหารอาจไมเพยงพอตอจานวนคนทงหมด อาจตองรบประทานอาหารวนละ 1 มอ จากสถานการณดงกลาว

1. นกศกษาคดวาควรมการสรางเมองแบบนหรอไม เพราะเหตใด ………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………….……………………………………………………………………………………………………….…………………………………………………………………………………………………………

2. ถานกศกษาเปนคนทอยในเมองใตนา ใน 1 วนนกศกษากอใหเกดการปลอยของเสยอะไรบางลงสแหลงนา ……………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………….…………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………….… ……………………………………………………………………………………………………….


ใหคณะกรรมการประชมและปรกษากนเปนกรณเรงดวน 3. ปญหาทเกดขนปญหาใดเปนปญหากรณเรงดวนทสด และคณะกรรมการมวธการแกไข

อยางไร ……………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………….……………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………….……………………………………………………………………………………………………….

4. ถาปญหารายแรงจนไมสามารถแกไขได ทกคนจะทาอยางไร ……………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………….……………………………………………………………………………………………………….

Documents

ทรัพยากรน้ํา - bpi.ac.thcfa.bpi.ac.th/res_permboon/lesson03.pdf · -ชีวิตกับสภาพแวดล - อม 113 1.6 ใช ในการประมง