Upload
others
View
2
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
ù°“√®â“ß·√ßß“π¢â“¡™“µ‘ µ“¡æ√–√“™∫—≠≠—µ‘°“√∑”ß“π¢Õߧπµà“ߥ⓫ æ.». 2551
°—∫°“√®—¥∑”∫—≠™’√“¬™◊ËÕÕ“™’æ ”À√—∫§πµà“ß™“µ‘û
‚¥¬ °ƒµ¬“ Õ“™«π‘®°ÿ≈
·≈– °ÿ≈¿“ «®π “√–
√“¬ß“π°“√«‘®—¬
¥”‡π‘πß“π‚¥¬ ∂“∫—π«‘®—¬ª√–™“°√·≈– —ߧ¡ ¡À“«‘∑¬“≈—¬¡À‘¥≈
‚§√ß°“√ ç°“√‡ √‘¡ √â“ß»—°¬¿“æ„π¥â“π ‘∑∏‘¢Õß·√ßß“πÕæ¬æ ”À√—∫¢â“√“™°“√ 𓬮â“ß ·√ßß“πÕæ¬æ™“«æ¡à“ ·≈– ™ÿ¡™π∑âÕß∂‘Ëπ„πª√–‡∑»‰∑¬
ii
รองศาสตราจารย ดร.กฤตยา อาชวนจกล และ คณ กลภา วจนสาระ นกวจยอสระ ไดจดเตรยม รายงาน
วจยฉบบนในฐานะทปรกษาอสระแกองคการระหวางประเทศเพอการโยกยายถนฐาน (IOM) สำนกงานกรงเทพฯ
ประเทศไทย ความคดเหนทปรากฎในรายงานฉบบนเปนของผเขยน และไมไดเปนการสะทอนความคดเหนของ IOM
และ องคกรภาคของโครงการ “การเสรมสรางศกยภาพในดานสทธของแรงงานอพยพสำหรบขาราชการ นายจาง
แรงงานอพยพชาวพมาและชมชนทองถนในประเทศไทย” แตอยางใด
องคการระหวางประเทศเพอการโยกยายถนฐาน (IOM) ยดถอในหลกการ “การอพยพยายถนฐานทคำนงถง
สทธมนษยธรรม ซงจะเปนประโยชนตอบคคลตางดาวและสงคม” ในฐานะองคการะหวางประเทศทดำเนนการเกยว
กบการอพยพยายถน องคการระหวางประเทศเพอการโยกยายถนฐาน ดำเนนงานรวมกบภาคในชมชนระหวาง
ประเทศในประเดนตาง ๆ เชน:
• การชวยเหลอเพอตอบสนองตอการเพมขนของอปสรรคในการบรหารจดการแรงงานอพยพ
• การสรางความเขาใจในเรองการอพยพยายถน
• การกระตนใหเกดการพฒนาทางสงคมและเศรษฐกจผานทางการอพยพยายถน
• การยดมนในศกดศรแหงความเปนมนษยและการกนดอยดของบคคลยายถน
ตดตอ:
โครงการ “การเสรมสรางศกยภาพในดานสทธของแรงงานอพยพสำหรบขาราชการ นายจาง
แรงงานอพยพชาวพมาและชมชนทองถนในประเทศไทย”
แผนกแรงงานอพยพ
องคการระหวางประเทศเพอการโยกยายถนฐาน (IOM)
ชน 18 อาคาร รจนาการ 183 ถนนสาทรใต เขตสาทร กรงเทพฯ 10120
โทร. 66-2-343-9300
โทรสาร. 66-2-343-9399
เวบไซต : www.iom-seasia.org
ISBN 978-974-642-735-7
© องคการระหวางประเทศเพอการโยกยายถนฐาน สำนกงานกรงเทพฯ ประเทศไทย
iii
องคการระหวางประเทศเพ อการโยกยายถ นฐาน (IOM) รวมกบกระทรวงแรงงานและสำนกงาน
คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต ไดดำเนนโครงการ “การเสรมสรางศกยภาพในดานสทธของแรงงานอพยพสำหรบ
ขาราชการ นายจาง แรงงานอพยพชาวพมาและชมชนทองถนในประเทศไทย” โดยไดรบเงนสนบสนนจากองคการ
บรหารวเทศกจแหงอเมรกา (USAID) โดยโครงการนมวตถประสงคเพอสรางความตระหนกในเรองสทธและหนาทของ
แรงงานขามชาตในประเทศไทย โดยการใหความรเกยวกบสทธและหนาทของแรงงานขามชาตและสรางความเขาใจ
เกยวกบปญหาการโยกยายถนฐานใหแกผมสวนเกยวของตาง ๆ เพอใหเปนประโยชนแกหนวยราชการ นายจาง และ
องคกรภาคประชาสงคมททำงานเกยวของกบแรงงานขามชาตและกลมผอพยพ
ในป 2551 ไดมการประกาศใชกฎหมายหลายฉบบทเกยวของกบแรงงานขามชาต และฉบบทมความสำคญ
ฉบบหนง คอ พระราชบญญตการทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 ซงมผลบงคบใชตงแตวนท 23 กมภาพนธ พ.ศ.
2551 เปนตนมา โดยพระราชบญญตดงกลาวมความสำคญอยางยงตอการทำงานของแรงงานขามชาต ชาวพมา
ลาว กมพชา ในประเทศไทย ซงสวนใหญเปนแรงงานระดบลาง หลงจากทไดมการบงคบใชไดเกดเสยงสะทอนถง
ขอกงวลจากภาคสวนตาง ๆ ทเกยวของ เกยวกบผลกระทบของพระราชบญญต และการกำหนดอนบญญตท
เหมาะสมเพอมารองรบการปฏบตตามพระราชบญญต โดยเฉพาะอยางยง อนบญญตทเกยวกบการกำหนดอาชพท
แรงงานขามชาตในประเทศไทยสามารถทำได ทาง IOM เหนวาการกำหนดอาชพทสะทอนถงสถานการณการจางงาน
ทแทจรง จะสงเสรมทำใหเกดการจางงานอยางถกตองตามกฎหมาย ซงจะทำใหแรงงานขามชาตสามารถเขาถงสทธ
และไดรบความคมครองตามกฎหมาย
ในการน ทาง IOM ไดเลงเหนถงความสำคญและความจำเปนในการรวบรวมขอคดเหนเกยวกบผลกระทบ
ของพระราชบญญตการทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551จากหนวยงานและผเกยวของ ทงในระดบพนทและ
สวนกลาง และนำเสนอหลกเกณฑและขนตอนการพจารณากำหนดอาชพทเหมาะสมสำหรบแรงงานขามชาตจาก
ประเทศพมา ลาว กมพชา โดยคำนงถงปจจยและประเดนตาง ๆ อยางรอบดาน เพอจดทำขอเสนอแนะเชงนโยบาย
แกหนวยงานภาครฐ ดงนน ทาง IOM จงไดกำหนดใหม การจดทำโครงการวจย เรอง “การจางแรงงานขามชาตตาม
พระราชบญญตการทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 กบการจดทำบญชรายชออาชพสำหรบคนตางดาว”
ทาง IOM ขอขอบคณ รองศาสตราจารย ดร.กฤตยา อาชวนจกล จากสถาบนวจยประชากรและสงคม
มหาวทยาลยมหดล คณ กลภา วจนสาระ นกวจยอสระ และทมวจย รวมทงหนวยงานภาครฐและเอกชน องคกร
พฒนาเอกชน นกวชาการ สอมวลชน ทกรณาใหคำแนะนำและขอมลทเปนประโยชนตอการวจยอยางตอเนอง และ
ขอขอบคณองคการบรหารวเทศกจแหงอเมรกา (USAID) ทใหการสนบสนนงบประมาณในการจดทำวจย สดทายน
ทาง IOM หวงเปนอยางยงหวงวางานวจยฉบบนจะเปนประโยชนแกหนวยงานภาครฐ และบคคลทเกยวของ ใน
การนำไปใชเปนขอมลและแนวทางในการพจารณาและกำหนดนโยบายและกฎหมายทเหมาะสมตอไป
แผนกแรงงานอพยพ
องคการระหวางประเทศเพอการโยกยายถนฐาน (IOM)
มกราคม 2552
§”π”
iv
“√∫—≠ คำนำ iii
บทสรปสำหรบผบรหาร vii
บทท 1 นำเรอง 1
บทท 2 สาระสำคญของกÆหมายการทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 3
บทท 3 วตถประสงคและวธวทยาของการศ÷กษา 7
บทท 4 จำนวนชนกลมนอยและแรงงานขามชาตในระบบทะเบยนราษÆร ณ พ.ศ. 2551 9
4.1 แรงงานจาก 3 ประเทศเพอนบาน 10
4.2 ชนกลมนอย 12
4.3 กลมคนไรรฐ/ไรสญชาต/ไรรากเหงา 15
บทท 5 ความเปนมาของการจางงานแรงงานตางชาตจากประเทศพมา กมพชา และลาว 17
5.1 มตคณะรฐมนตร ในชวงพ.ศ. 2539 › พ.ศ. 2543 18
5.2 มตคณะรฐมนตร ในชวงพ.ศ. 2544 › พ.ศ. 2546 20
5.3 มตคณะรฐมนตร ในชวงพ.ศ. 2547 › พ.ศ. 2550 20
บทท 6 สถานการณการจางแรงงานตางชาตทกประเภท ณ เดอนธนวาคม พ.ศ. 2550 25
6.1 การจำแนกประเภทแรงงานตางชาตถกกฎหมาย พ.ศ. 2550 26
6.2 การจำแนกประเภทแรงงานตางชาตผดกฎหมาย พ.ศ. 2550 27
• แรงงานขามชาตทคอชนกลมนอยของประเทศไทย 27
• แรงงานขามชาตจากประเทศเพอนบาน (พมา กมพชา และลาว) ณ พ.ศ. 2550 29
บทท 7 ขอคนพบจากพนทและการวเคราะหเอกสาร 33
7.1 สถานการณความตองการและภาวะขาดแคลนแรงงานในประเทศ 33
• สถานการณการจางงาน 33
• ความตองการแรงงานและภาวะขาดแคลน 34
• ลกษณะของแรงงานทตองการ 35
7.2 อาชพทอนญาตใหแรงงานตางชาตทำได 37
• ประเภทการจางงานทมแรงงานขามชาตทำงานอยในปจจบน 37
• ขอเสนอแนะในการกำหนดอาชพ 38
• อาชพทนาจะอนญาตเพมเตม 39
• อาชพทไมนาจะอนญาตใหแรงงานขามชาตทำ 39
7.3 คาธรรมเนยมในการจางแรงงานตางชาต (Levy) 39
7.4 กองทนเพอการสงคนตางดาวกลบออกไปนอกราชอาณาจกร 40
7.5 การตรวจสอบ และบทลงโทษ 40
7.6 การจดระบบจางแรงงานตางชาต 41
• การเปดใหจดทะเบยนแรงงาน 41
• การตออาย และการเปลยนนายจางและสถานทของแรงงาน 42
• กระบวนการจดหาแรงงานขามชาต 42
7.7 ความคดเหนตอพ.ร.บ.การทำงานของคนตางดาว 2551 ในประเดนอน ๆ 43
v
บทท 8 ขอเสนอแนวทางในการทำบญชอาชพทควรอนญาตใหแรงงานขามชาตทำได 45
8.1 ภาคการเกษตรและประมง ทงงานเพาะปลก เลยงสตว และประมง 45
8.2 ภาคการกอสราง 47
8.3 ภาคการผลตในโรงงานอตสาหกรรม 48
8.4 ภาคการคาปลกและคาสง 49
8.5 ภาคการใหบรการ 50
8.6 ภาคกจการขนสง ทงทางนำและทางบก 51
8.7 ภาคครวเรอนและบรการชมชน 52
บทท 9 ขอเสนอแนะเชงนโยบาย 53
9.1 ความจำเปนในการจดจดทะเบยนแรงงานใหม 53
9.2 การปรบมมมองใหมตอแรงงานขามชาต 54
เอกสารอางอง 58
ภาคผนวก
ภาคผนวก ก. พระราชบญญตการทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 59
ภาคผนวก ข. รายชอ 39 อาชพทหามคนตางดาวทำ 71
ภาคผนวก ค. รายชอ 27 อาชพทกำหนดอนญาตใหคนตางดาวบางประเภท (มาตรา 12) ทำได 72
ภาคผนวก ง. ความจำเปนในการจางพนกงานสาธารณสขตางดาว 73
vii
‚¥¬ °ƒµ¬“ Õ“™«π‘®°ÿ≈ ·≈– °ÿ≈¿“ «®π “√–
∫∑ √ÿª ”À√—∫ºŸâ∫√‘À“√
สาระสำคญของพระราชบญญตการทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 มการปรบเปลยนไปจากกฎหมาย
ฉบบเดมหลายประการ เชน กำหนดใหมกองทนเพอการสงคนตางดาวกลบออกไปนอกราชอาณาจกร มคณะ
กรรมการพจารณาการทำงานของคนตางดาว และคณะกรรมการพจารณาอทธรณการทำงานของคนตางดาว
กำหนดคาธรรมเนยมการจาง (levy) รวมทงการกำกบดแลและบทกำหนดโทษ ในสวนการทำงานของคนตางดาวนน
มการปรบเปลยนใหกำหนดงานทคนตางดาวอาจทำได จากเดมทกำหนดงานทคนตางดาวหามทำ โดยตองเปนไป
ตามหลกการ 3 ประการคอ คำนงถงความมนคงของชาต โอกาสในการประกอบอาชพของคนไทย และความตองการ
แรงงานตางดาวทจำเปนตอการพฒนาประเทศ ซงจะตองออกกฎกระทรวงกำหนดงานทคนตางดาวอาจทำไดภายใน
2 ป นอกจากนยงกำหนดใหผทเกดในราชอาณาจกรแตไมไดรบสญชาตไทยตามกฎหมายวาดวยสญชาตสามารถ
ขอรบใบอนญาตทำงานได อนญาตใหแรงงานตางดาวในพนทชายแดนทำงานบางประเภทหรอลกษณะงานได ใน
ชวงระยะเวลาหรอตามฤดกาลทกำหนดได เปนตน
ประเดนสำคญของการกำหนดหลกเกณฑและขนตอนการพจารณากำหนดอาชพสำหรบแรงงานตางดาว ก
คอ การรกษาสมดลระหวางสภาพการจางงานทเปนจรง ความตองการแรงงานในภาคการผลตตาง ๆ รวมทงหลก
สทธมนษยชน และความมนคงของมนษย รายงานชนนจงกำหนดวตถประสงคในการศกษา 3 ประการคอ การ
พฒนาแนวทางการจดทำหลกเกณฑ และขนตอนการพจารณากำหนดอาชพทเหมาะสมสำหรบแรงงานขามชาตจาก
ประเทศพมา กมพชา และลาว การวเคราะหถงผลกระทบของพ.ร.บ.การทำงานคนตางดาว พ.ศ. 2551 ตอ
สถานการณการจางงาน และจดทำขอเสนอแนะเชงนโยบายในการพจารณากำหนดอาชพแกแรงงานขามชาตใน
ประเทศไทย โดยใชทงการสบคนขอมลจากเอกสารและขอมลทเกยวของ การสมภาษณระดบลกผใหขอมลหลก ทง
ภาครฐและเอกชน และการจดเวทแลกเปลยนความเหนกบภาคททำงานเกยวกบแรงงานขามชาต
จำนวนชนกลมนอยและแรงงานขามชาตในระบบทะเบยนราษÆร ณ พ.ศ. 2551
มาตราทเกยวของการจางแรงงานตางชาตในพ.ร.บ.การทำงานคนตางดาว พ.ศ. 2551 แบงเปน 4 กลมใหญ
ไดแก มาตรา 9 ‘คนตางดาวซงเขามาในราชอาณาจกรเปนการชวคราวตามกฎหมายวาดวยคนเขาเมองเพอทำงาน’
ประกอบดวย (1) คนตางชาตทมสทธอาศยอยถาวรในประเทศไทย ถอใบสำคญประจำตวคนตางดาว และไดรบ
อนญาตใหทำงานไดตลอดชพ (2) คนตางชาตทเขาทำงานโดยไดรบใบอนญาตชวคราว (3) แรงงานระดบลางทนำเขา
ù°“√®â“ß·√ßß“π¢â“¡™“µ‘ µ“¡æ√–√“™∫—≠≠—µ‘ °“√∑”ß“π¢Õߧπµà“ߥ⓫ æ.». 2551 °—∫°“√®—¥∑”
∫—≠™’√“¬™◊ËÕÕ“™’æ ”À√—∫§πµà“ß™“µ‘û
viii
จากประเทศกมพชาและลาวตามบนทกขอตกลงระหวางประเทศ และ (4) แรงงานจากประเทศกมพชาและลาวทเคย
เขาเมองผดกฎหมาย แตไดพสจนสญชาตจากประเทศตนทาง และถอเอกสารเดนทางทมการตรวจลงตรา (visa) ตาม
นโยบายจดการแรงงานขามชาตเขาเมองผดกฎหมายตงแต พ.ศ. 2547
มาตรา 12 หมายถงกลมแรงงานตางชาตมฝมอ ทเขามาทำงานตามกฎหมายวาดวยการสงเสรมการลงทน
หรอกฎหมายปโตรเลยม หรอกฎหมายอน ๆ ซงตองออกใบอนญาตใหภายใน 7 วนนบแตวนทไดรบแจง มาตรา 13
ประกอบดวย กลมคนตางชาตทรอการเนรเทศตามกฎหมายวาดวยการเนรเทศและไดรบการผอนผนใหไปประกอบ
อาชพ ณ ทแหงใดแทนการเนรเทศ กลมคนตางชาตทเขาเมองผดกฎหมายวาดวยคนเขาเมอง แตไดรบอนญาตใหอย
ในราชอาณาจกรเปนการชวคราวเพอรอการสงกลบ บคคลทถกถอนสญชาต และบคคลทเกดในประเทศไทย แตไมได
รบสญชาตไทย และมาตรา 14 ซงเปดใหมการจางคนตางชาตทอยในพนทตดกบจงหวดชายแดน เพอรองรบการ
พฒนาพนทเศรษฐกจชายแดน โดยอาจจางแบบไปเชาเยนกลบ หรอชวคราวเปนระยะสน ๆ หรอจางตามฤดกาลได
กลมคนทเกยวของกบทง 4 มาตราขางตนมจำนวนดงน คอ (1) แรงงานขามชาตจาก 3 ประเทศเพอนบาน
ตวเลขในเดอนกรกฎาคม 2551 มอยทงสน 1,633,874 คน โดยจงหวดทมแรงงานขามชาตจาก 3 ประเทศเพอนบาน
อาศยอยมากทสด 5 ลำดบแรกคอ กรงเทพฯ สมทรสาคร ตาก เชยงใหม และชลบร (2) ชนกลมนอยทเกดหรออาศย
อยในประเทศไทยมานานแลว (มเลข 13 หลกขนตนดวยเลข ‘6’) ตวเลขในเดอนกรกฎาคม 2551 มทงสน 415,552 คน
สวนใหญอยในภาคเหนอ โดยจงหวดทมประชากรกลมนมาก 5 ลำดบแรกคอ เชยงใหม เชยงราย กาญจนบร ตาก
และแมฮองสอน (3) ชนกลมนอยทเปนรนลกหลานทเกดในประเทศไทยและไดรบเลข 13 หลกทขนตนดวยเลข ‘7’ ม
ทงสน 78,338 คน สวนใหญอยในจงหวดเชยงใหม เชยงราย กรงเทพฯ กาญจนบร และสระบร (4) กลมคนไรรฐ/
ไรสญชาต/ไรรากเหงา ซงกรมการปกครองไดเรมสำรวจผทไมมสถานะบคคล จากจำนวนนกเรยนนกศกษาทไมม
หลกฐานทางทะเบยนราษฎรหรอไมมสญชาตไทย ตงแตวนท 1 กรกฎาคม 2548 จดทำเลขประจำตว 13 หลกดวยท
ขนตนหลกแรกดวยเลข ‘0’ ตวเลขในเดอนกรกฎาคม 2551 มทงสน 141,204 คน สวนใหญอยในจงหวดเชยงราย
เชยงใหม ตาก กาญจนบร และแมฮองสอน เมอรวมกลมคนเหลานเขาดวยกน ผทไดรบผลจากการออกกฎหมายการ
ทำงานของคนตางดาว ในเบองตนนมทงสน 2,268,968 คน
สถานการณการจางแรงงานตางชาตทกประเภท ณ เดอนธนวาคม พ.ศ. 2550
ตวเลขแรงงานตางชาตทกประเภทในเดอนธนวาคม 2550 มทงสน 792,117 คน สวนใหญทำงานอยใน
กรงเทพฯและปรมณฑล เปนแรงงานทเขามาทำงานถกตองตามกฎหมาย 29% ผดกฎหมาย 71% ในสวนของแรงงาน
ททำงานผดกฎหมายคนเขาเมองนนรวมชนกลมนอยซงยงไมไดรบสญชาตไทยดวย โดยมนโยบายในการจดการตาง
ออกไป เชน สามารถทำงานหรอเรยนหนงสอไดในจงหวดทอยอาศย มงาน 27 ประเภททกำหนดใหทำได เปนตน
แรงงานเหลานสวนใหญทำงานในอตสาหกรรมกอสราง ภาคเกษตรกรรม และอตสาหกรรมการผลต ขณะทแรงงาน
ขามชาตจากประเทศเพอนบานสวนใหญทำงานอยในกจการประเภทอน ๆ ภาคเกษตร และกอสราง โดยทำงานอย
ในกจการประมงไมถง 2% แตเมอพจารณาถงประเภทของภาคการจางงานในกจการอน ๆ แลวพบวาสวนใหญ
เปนการผลตเชงอตสาหกรรมในโรงงาน การคาปลกและคาสง และธรกจใหบรการ
ขอคนพบจากพนทและการวเคราะหเอกสาร
(1) สถานการณความตองการแรงงานในประเทศ ปจจบนสถานการณดานการประกอบกจการของ
ประเทศไทยเปลยนจากภาคอตสาหกรรมการผลตไปสธรกจบรการมากขน ดงขอสรปจากการสารวจความตองการ
แรงงานในประเทศไทย โดย สำนกสถตเศรษฐกจและสงคม สำนกงานสถตแหงชาต เมอป 2549 ทพบวา สดสวนของ
สถานประกอบการในไทยเกอบหนงในสามคอ ธรกจการทองเทยว โรงแรมและภตตาคาร รองลงมาคอการผลตสงทอ
ix
และเครองนงหม (21%) การผลตอาหารและอาหารสตว (15%) โดยอตสาหกรรมการผลตสงทอและเครองนงหมนนม
การจางงานสงสด รองลงมาคอการผลตอาหารและอาหารสตว และในภาพรวมของการจางงานแลวพบวา มากกวา
สองในสามเปนคนงานทวไปในโรงงานทจบการศกษาไมสงนก
ตวเลขจากการสำรวจยงแสดงความตองการและภาวะขาดแคลนแรงงานในประเทศ ทยงคงขาดแคลน
แรงงานคดเปนสดสวนกวา 39% ของความตองการแรงงาน โดยเฉพาะในภาคเหนอและภาคตะวนออกเฉยงเหนอ
เนองจากแรงงานในภมภาคเหลานนหลงไหลเขามาทำงานในกรงเทพฯและปรมณฑล ประเภทอตสาหกรรมทมความ
ตองการแรงงานสงทสดคอ การผลตเครองใชไฟฟาและอเลกทรอนกส แตมภาวะขาดแคลนแรงงานไมมากนก ขณะท
อตสาหกรรมการผลตอาหารและอาหารสตวเปนภาคการจางงานทขาดแคลนแรงงานสงสด รองลงมาคอการผลต
สงทอและเครองนงหม สงทนาสนใจกคอสถานประกอบการสวนใหญตองการแรงงานระดบลางมากทสด นนคอ จบ
การศกษาระดบมธยมศกษาหรอตำกวา อตราคาจางตอเดอนนอยกวาหรอเทากบ 7,000 บาท
ภาวะขาดแคลนแรงงานตางชาตเกดขนเนองจากแรงงานมลกษณะหมนเวยนเคลอนยายสง ผนวกกบ
การทภาครฐไมมนโยบายเปดใหแรงงานใหมมาจดทะเบยนขอใบอนญาตทำงาน ทำใหแรงงานมจำนวนไมพอกบ
ความตองการ นอกจากนกยงมการดงแรงงาน ทงระหวางภาคการจางงาน และในประเภทกจการเดยวกน อยางไรกด
ในตลาดแรงงานพนฐานระดบลางนนยงคงมแรงงานไทยทำงานอยไมนอย โดยเฉพาะในภาคเกษตร เพราะเมอ
เปรยบเทยบตวเลขแรงงานไทยในภาคการจางงานระดบลาง และแรงงานขามชาตเมอป 2547 ซงมจำนวนแรงงาน
ขามชาตจดทะเบยนสงทสด พบวา ในภาพรวมแลวตลาดแรงงานระดบลางมแรงงานไทยทำงานอย 83.3% และเปน
แรงงานขามชาต 16.7% ภาคการจางงานทมสดสวนของการจางแรงงานขามชาตสงมาก คอ การขนถายสนคาทาง
นำ (เปนแรงงานขามชาตเกอบ 63%) รองลงมาคอ กจการประมง (44.5%) งานรบใชในบาน (ประมาณ 44.1%) ขณะ
ทในภาคการเกษตรและปศสตว ภาคกอสราง และเหมองแร/เหมองหนมสดสวนของแรงงานไทยทำงานอยสงกวา 90%
(2) อาชพทอนญาตใหแรงงานตางชาตทำได ปจจบนกฎหมายกำหนดใหสามารถจางแรงงานขามชาต
ทำงานไดใน 2 อาชพ คอ กรรมกรและคนรบใชในบาน โดยนยามวา เปนงานทไมไดใชความร ใชกำลงกายทำงานซำ
ๆ จงมการจางแรงงานขามชาตดวยอาชพกรรมกรและรบใชในบาน อยในหลายประเภทกจการ/ภาคการจางงาน ทง
ในภาคเกษตร/เลยงสตว/ประมง ภาคการกอสราง ภาคการผลตในโรงงานอตสาหกรรม ภาคการคาปลกและคาสง
ธรกจบรการ ภาคการขนสง รวมทงภาคครวเรอนและบรการชมชน การจดระบบจางงานแรงงานขามชาตจงควร
กำหนดเกณฑของประเภทกจการตามการจดประเภทมาตรฐานอตสาหกรรม (Thailand Standard Industrial
Classification) และการจดประเภทมาตรฐานอาชพ (Thailand Standard Classification of Occupations) ซงกระทรวง
แรงงานจดทำไวแลวในป 2544
ผทเกยวของสวนใหญ ทงภาครฐและเอกชน เสนอใหแตละจงหวดมคณะกรรมการพจารณาอนญาต
การจางแรงงานขามชาตเองไดในรายละเอยด หรอแยกเปนพนท เพ อความคลองตวในการกำหนดเกณฑให
สอดคลองกบความตองการและบรบททแตกตางกน รวมถงการเปลยนแปลงในอนาคต การกำหนดอาชพควรเปนไป
อยางสอดคลองกบสถานการณจรงของการจางงาน คอ ควรเปดโอกาสใหแรงงานเหลานทำงานกงฝมอไดบางหากม
ความจำเปน เชน แรงงานในสายการผลตทขาดแคลน หรอการพฒนาทกษะอาชพใหแกแรงงานตางชาต เพอ
คณภาพของการผลต และการพฒนามาตรฐานวชาชพของตวแรงงานเอง และในสวนของแรงงานในมาตรา 13 ทแบง
ได 5 กลม คอ ถกเนรเทศหรอระหวางรอเนรเทศ รอการสงกลบ ถกถอนสญชาต และชนกลมนอยทรอการลงสญชาต
ไทยหรอยงไมไดสญชาตนน นาจะทำงานไดมากกวาทกำหนดในบญช 27 อาชพ เนองจากมสถานะแตกตางกบ
แรงงานจาก 3 สญชาต และมการพฒนาทกษะฝมอ เพอความกาวหนาในการทำงาน นอกจากน อาชพทมความ
จำเปนและนาจะอนญาตเพมเตม ไดแก พนกงานสาธารณสขตางชาต ลาม หรอผตดตอประสานงานสอสารกบ
แรงงานคนอน ๆ
x
(3) คาธรรมเนยมในการจางแรงงานตางชาต (Levy) สวนใหญเหนดวยทจะมการจดเกบคาธรรมเนยม
ดงกลาว แตยงมความไมชดเจนในทางปฏบตหลายประการ เชน นายจางตองรบภาระคาใชจายทเพมขน ขณะท
แรงงานขามชาตมลกษณะหมนเวยนสง เกณฑการบงคบใชในแรงงานขามชาตกลมตาง ๆ ไดแก แรงงานทเขามา
ทำงานไป-กลบ แรงงานชวคราวหรอแรงงานตาม ฤดกาล ทสำคญคอความกงวลในระบบการบรหารจดการเงนคา
ธรรมเนยม ทควรชดเจนและโปรงใส ใชในการบรหารจดการงานดานแรงงานตางชาตเปนหลก และยงมขอเสนอให
เปดรบฟงความคดเหน สอสารทำความเขาใจในระดบปฏบตกบผทเกยวของตาง ๆ อยางทวถง
(4) กองทนเพอการสงคนตางดาวกลบออกไปนอกราชอาณาจกร แมสวนใหญจะไมมความเหนแยง
ตอกรณการเกบเงนกองทนฯ แตผทเกยวของกมความกงวลในเรองจำนวนทจดเกบเขากองทนฯ วาควรจะเหมาะสม
กบความสามารถทจะจายไดของลกจาง ควรสอดคลองกบพนททำงาน กำหนดหลกเกณฑปฏบตใหรดกมและสะดวก
ตอการปฏบตในแรงงานทกกลม โดยเฉพาะในกรณของการขอคนเงนกองทนฯ ทควรกำหนดชองทางเลอกใหสามารถ
ปฏบตไดจรง
(5) การตรวจสอบและบทลงโทษ ผใหขอมลสวนใหญตงคำถามถงความพรอมในระดบปฏบตของ
เจาหนาท ซงขาดแคลนอตรากำลง มภาระงานลนมอ ไมมความชำนาญในการสอบสวน และความเสยงของตว
เจาหนาทเอง เนองจากไมมอาวธหรออปกรณจบกม จงยงคงไปตรวจจบรวมกบเจาหนาทตำรวจ นอกจากนกเปน
ความกงวลในเรองการหาประโยชน เนองจากสวนใหญเหนวากฎหมายเออประโยชนใหกบเจาหนาททเกยวของ ทงใน
กรณการเขาตรวจสอบโดยไมตองมหมายศาล ซงผประกอบการเหนวาอาจขดรฐธรรมนญ มผลกระทบตอการทำ
ธรกจ และเสยงตอการถกหาประโยชนจากเจาหนาทได
(6) การจดระบบจางแรงงานตางชาต ความเหนสวนใหญจากการเกบขอมล ไดแก ใหมการขนบญช
แรงงานขามชาตใหมทงหมด ควรเปดใหสามารถขนทะเบยนแรงงานขามชาตไดทงป เพอเปดชองทางใหแรงงานเขา
ระบบไดงาย มแรงงานใหหมนเวยนใชทำงานไดทงป และสามารถตรวจจบดแลไดตรงกบสถานการณความตองการ
จรง นอกจากนบางสวนยงมความเหนวาอาจเปดใหจดทะเบยนแรงงานฯไดปละ 2 ครงเปนอยางนอย เพอใหนายจาง
เอาแรงงานฯไปจดทะเบยนไดถขนตามรอบทเปด หรอเปดใหตออายตามวนทมาจดครงแรก เพอความสะดวกยดหยน
ใหคนเขาระบบ ขอเสนอสำคญตอระบบทะเบยนแรงงานขามชาตคอ ควรใชระบบเทคโนโลยสารสนเทศเขามาบรหาร
จดการระบบทะเบยนแรงงานขามชาต บนทกเอกลกษณบคคล ปรบปรงระบบฐานขอมลแรงงานขามชาตใหเปน
ระบบเครอขายออนไลนทวประเทศ และเปนระบบกลางสำหรบทกหนวยงานทเกยวของ สามารถตรวจสอบจำนวน
และการเคลอนยายแรงงานฯในพนทตาง ๆ อยางสอดคลองกบสถานการณจรง สำหรบกระบวนการจดหาแรงงาน
ขามชาตนนกควรมการประสานงานหรอตงหนวยงานหาคนงานในประเทศตนทาง เพอใหไดคนงานทมคณภาพ
เขามาทำงานถกตอง และเปนการตดตอแบบรฐตอรฐ เพอปองกนไมใหมการหาประโยชนจากกฎหมายแรงงาน
ขอเสนอในเรองอาชพทนาจะอนญาตใหแรงงานขามชาตทำได
ขอเสนอสำคญ 2 ประการในการพจารณาอาชพใหแรงงานขามชาตทกประเภท โดยเฉพาะชนกลมนอยและ
แรงงาน 3 สญชาตนน คอการพจารณาอาชพทกประเภทอยางสอดคลองกบลกษณะการประกอบธรกจของ
นายจาง ตามมาตรฐานอาชพ และมาตรฐานอตสาหกรรมของประเทศไทย และการกำหนดมาตรฐาน
วชาชพใหกบทกอาชพ ในการทำงานทกระดบทกษะ เพอใหแรงงานทงหมดทเขามาทำงานในประเทศไทยม
คณสมบตในการทำงานตามมาตรฐานสากล และสามารถพฒนาทกษะทางวชาชพของตนตอไปได
ขอเสนออาชพในรายงานฉบบน เหนวา การทำงานของชนกลมนอย และแรงงาน 3 สญชาตสวนใหญ
อยในหมวด 9 ทเปนอาชพงานพนฐาน ไดแก ผททำงานเรยบงายและเปนประจำหรอทำซำ ๆ หากใชเครองมอก
จะเปนเครองมอแบบไมซบซอน และใชแรงกาย จงไดแบงตามภาคการจางงาน 7 ประเภท คอ
xi
(1) ภาคการเกษตรและประมง ทงงานเพาะปลก เลยงสตว และประมง ตวอยางอาชพทอาจระบได
ในกลมกจการหรอภาคการจางงานน ไดแก คนงานสวนยาง คนงานกรดยาง คนงานประจำฟารมปศสตว ผโคน
ตนไม คนตดไม แรงงานประมง ผเกบเกยวผลไมหรอพชไร คนงานในฟารมทวไป เปนตน
(2) ภาคการกอสราง ซงมทงทำงานใชกำลงกาย และงานกงฝมอ ไดแก ชางรอถอน (สงกอสราง) แรงงาน
กอสรางอาคารสงปลกสราง แรงงานรอถอนอาคารสงปลก ผหลอซเมนตคอนกรตดวยมอ ชางยกตงนงราน ชาง
ฉาบปน ชางกออฐ (กอสราง) เปนตน
(3) ภาคการผลตในโรงงานอตสาหกรรม เปนภาคการจางงานใหญ ครอบคลมโรงงานและอตสาหกรรม
การผลตทหลากหลาย ตวอยางอาชพทนาจะอนญาตใหทำได ไดแก แรงงานบรรจ ผลางและผงยางแผนดบ ผทำยาง
แผนผงแหง ชางตดไม ชางเยบดวยมอและจกรทวไป ผฆาสตวในโรงฆาสตว ผทำเสนขนมจน ชางตดเยบเสอผา
(สำเรจรป) ผแปรรปสตวนำเบองตน เปนตน
(4) ภาคการคาปลกและคาสง ซงกระจายตวอยทวไปทกภมภาค และเปนภาคการจางงานทยงมขอ
ถกเถยงในเรองความจำเปนตองใชแรงงานขามชาต และความออนไหวในประเดนความปลอดภยของชมชน โดย
เฉพาะพนกงานขายของหนารานทตองรบเงนและมปฏสมพนธกบลกคา ตวอยางอาชพในกลมกจการน ไดแก
ผทำงานใหบรการตามขางถนนอน ๆ ผจำหนายสนคาตามขางถนน (ยกเวนอาหาร) ผจำหนายอาหารตามถนน
พนกงานประจำสถานบรการนำมน พนกงานขายในสถานประกอบการคาสง-คาปลก เปนตน
(5) ภาคการใหบรการ ทงการดแลบานเรอนและสถานทตาง ๆ การบรการอาหารและเครองดมตาง ๆ
การดแลเดกหรอผสงอายเบองตน ไปจนถงการใหบรการสวนบคคล ตวอยางอาชพไดแก ผชวยงานบาน พนกงาน
ทำความสะอาดภาชนะเคร องครว ผ ซกลางเส อผาดวยมอ, พนกงานซกรด พนกงานทำความสะอาดอาคาร
ผทำความสะอาดยานพาหนะดวยมอ คนรบใช พนกงานเสรฟอาหารและเครองดม แมบานทวไป แมบาน (สวน
บคคล) เปนตน
(6) ภาคกจการขนสง ทงทางนำและทางบก อาชพทอาจจะกำหนดใหแรงงานตางชาตทำงานในภาค
กจการขนสง ไดแก ผขนถายสนคาประจำยานพาหนะ ผขนถายสนคาทางเรอ ผปฏบตงานขนสงสนคาอน ๆ เชน ผ
แบกหามเนอ ปลา ผลไม และผลตภณฑอาหารอน ๆ ในตลาดขายสง คนเขนของ คนถบสามลอ เปนตน
(7) ภาคครวเรอนและบรการชมชน อาชพบางสวนอาจซำกบภาคการจางงานอน ๆ เชน ผชวยงานบาน
และผทำความสะอาดบาน ผซกลางเสอผาดวยมอ หรอพนกงานซกรด นอกจากนไดแก พนกงานทำความสะอาด
อาคาร คนงาน (เกบขยะ), ผเกบขยะ คนงานทอระบายนำ พนกงานคดแยกขวด ผชวยพยาบาลอน ๆ ผชวย
ผดงครรภอน ๆ เปนตน
ขอเสนอเชงนโยบาย
(1) ความจำเปนในการจดจดทะเบยนแรงงานใหม เพอใหสอดคลองกบสภาพการจางงานทเปนจรง
และความตองการแรงงาน ขณะเดยวกนเพอใหสอดคลองกบมาตรการใหม ๆ ทกำหนดไวในพระราชบญญตการจาง
งานคนตางดาว พ.ศ. 2551 การจดทะเบยนครงนควรตองนำบทเรยนทยงคงปฏบตไมไดจรงในการจดทะเบยน พ.ศ.
2547 มาศกษา ทจรงการนบจดแรงงานและผตดตามนบเปนวธการทกาวหนาและสอดคลองกบขอเทจจรงทวา
แรงงานจำนวนมากไมไดยายถนมาเพยงลำพงคนเดยว และในกลมทมาคนเดยวกไดมาสรางครอบครวขนในประเทศ
ไทยจำนวนไมนอยเชนกน แตวตถประสงคทตองการใหแรงงานและผตดตามทถกนบจดในทร. 38/1 วาใหมการบนทก
การเกด การตาย และการยายทอยนน ยงประสบความสำเรจนอยมาก
xii
ขณะทการบนทกประเภทกจการทแรงงานทำกมเพยง 10 ประเภทกจการ ขณะทประเภท 11 ทเปนภาค
การจางงานอน ๆ กคลมเครอมาก ทำใหฐานขอมลแรงงานขามชาตทกระทรวงแรงงานมอย ไมสะทอนภาพของ
สถานการณการจางงานจรง ๆ ทเกดขน การจดทำบญชอาชพทสอดคลองกบความจรงดงเสนอขางตน เปนหนทาง
หนง ทจะทำใหกระทรวงแรงงานมฐานขอมลทจะนำมาใชประโยชนในเชงการวเคราะหการจางงานระดบลางทเกดขน
วาความขาดแคลนแรงงานไทยในภาคการจางงานตาง ๆ จนนายจางหรอผประกอบการตองจางแรงงานขามชาตแทน
หรอเปนความขาดแคลนแรงงานแอบแฝง เนองจากแรงงานไทยไมยอมทำงานระดบลาง หรอเนองจากสาเหตอน ๆ ท
ตองการความเอาใจใสในเชงนโยบายการจดการแรงงานระดบชาต ทงแรงงานไทย แรงงานขามชาตทกประเภท และ
การจดการเรองกำลงคนของประเทศดวย
นอกจากน ยงเปนโอกาสในการปรบเปลยนความคดแมบทเรองการจดทะเบยนขอใบอนญาตทำงาน ท
หากยงคงใชวธการเดมคอ ยดเอาจำนวนทมใบอนญาตในปแรกเปนตวตง แลวอนญาตเฉพาะแรงงานกลมนมาจด
ทะเบยนในปถดไป จำนวนแรงงานกจะคอย ๆ ลดลง ดงทเกดขนมาแลว 3 รอบ จากการเปดจดทะเบยนในป 2539
รวม 43 จงหวด และป 2544 จดเปดใหมใหจะทะเบยนไดทกจงหวด และในป 2547 ทเปดนบจดทงตวแรงงานและ
ผตดตามดงรายละเอยดทอภปรายแลววา จำนวนแรงงานทไดรบใบอนญาตทำงานจะ ลดลงเรอย ๆ ขณะทจำนวน
แรงงานทถกจางนอกระบบหรอลงใตดนเพมขนเรอย ๆ วธการจดทะเบยนดงกลาวจงไมสามารถแกปญหาแรงงาน
เถอนได
สำหรบวธการจดทะเบยนนน ควรกำหนดมาตรการในดานการจดทะเบยนแรงงานขามชาตระยะยาว
อยางสอดคลองกบลกษณะของกจการจางงานทมใชแรงงานในรปแบบและระยะเวลาทแตกตางหลากหลาย เพอเปน
ทางเลอกใหกบทงแรงงานและผประกอบการในการจดทะเบยน โดยคำนงถงทกมตของการดำรงชวตของแรงงาน
ขามชาต เชน การขยายหรอกำหนดระยะเวลาของการจดทะเบยนใหสอดคลองกบลกษณะงาน ทงภาคเกษตรและ
ประมง รวมถงการมสญญาจางเปนลายลกษณอกษร และการเปลยนนายจางทมขนตอนนอยลง เพอดงใหแรงงาน
ทจดทะเบยนอยในระบบมากทสด
(2) การปรบมมมองใหมตอแรงงานขามชาต แรงงานขามชาตกคอมนษยคนหนง ควรไดรบการปฏบต
อยางเคารพในศกดศรของความเปนมนษย เพอนำไปสการแกปญหาทยงยน คอ เนนธรรมาภบาลในการจดการ
แรงงานขามชาตและการคมครองสทธ ซงจะสอดคลองกบ ปฏญญาสมาคมประชาชาตเอเชยตะวนออกเฉยงใต
วาดวยการคมครองและการสงเสรมสทธของแรงงานขามชาต ทรฐบาลไทยไดลงนามรบรองแลว
ปฏญญานเนนสรางความเขมแขงทางการเมอง เศรษฐกจและสงคมของประชาคมอาเซยน ทมงมน
จะสงเสรมคณภาพชวตและความเปนอยท ดของประชาชนของตน โดยเฉพาะอยางยงผทอยในภาคสวนท
เปราะบางและเสยเปรยบ ดงนนหากประเทศไทยมงมนใหเกดระบบธรรมาภบาล (good governance) ในเรองการ
จดการแรงงานขามชาตจาก 3 ประเทศเพอนบาน กจะเปนจดเรมตนของตนแบบการทำงานดานนในประเทศอาเซยน
ดวยกน ขณะเดยวกนกตองยอมรบวา แรงงานขามชาตจำนวนเกอบสองลานคนนมสวนชวยสรางเสรมการผลตใหกบ
ระบบเศรษฐกจไทยอยางสำคญ โดยเฉพาะในบางภาคการจางงานทมแรงงานขามชาตเปนสดสวนสงมาก ไดแก
ภาคการขนถายสนคาทางนำ (63%) ภาคประมง (45%) คนรบใชในบาน (44%) และภาคการผลตอน ๆ (37%)
การจดการทด ยงจะชวยลดชองทางทเจาหนาทรฐจะแสวงหาประโยชนอนมชอบจากแรงงานขามชาต
หรอการคอรรปชนภายในกลไกของรฐ ซงเปนเรองทมรายงานอยเปนประจำ มมมองทเปลยนไปตองเนนเรองการ
ปกปองคมครองสทธ ความปลอดภยในการทำงาน เพอสรางระบบทควบคมและคมครองแรงงานไดอยางเปนธรรม
นนคอ เนนความมนคงในกระบวนการจางงาน และความยงยนของกระบวนการคมครองแรงงานทงระบบดวย
xiii
The Working of Aliens Act B.E. 2551 (2008) has several features which are different from the
previous legislations, for example, provisions for the establishment of a repatriation fund, the Committee
on the Working of Aliens, and the Appellate Committee on the Working of Aliens and provisions for levy,
monitoring and penalty. Contrary to the previous Acts which specified forbidden occupations, the Act
specifies occupations open to aliens. These are determined by the following three guiding principles: 1)
national security, 2) career opportunities for Thai nationals and 3) migrant labor necessary for the growth
and development of the country. The Ministerial regulations specifying these occupations are to be
completed within two years after the Act comes into effect.
The criteria and process to determine occupations open to aliens must take into consideration
the balance of employment reality, labor demand of various manufacturing sectors as well as human
rights principles and human security. This report has three objectives in mind (1) To develop a framework
for the criteria and process to determine occupations open to migrant workers from Myanmar,
Cambodia and Laos; (2) To analyze the impact of the Working of Aliens Act B.E. 2551 on the employment
situation; and (3) To recommend policy options for the consideration of occupation opportunities for
migrant workers in Thailand. The methodology includes documentary analysis; in-depth interviews of
key informants both in the public and private sectors; and a special forum set up for the purpose of
opinion exchange among all parties working with migrant workers.
Numbers of ethnic minorities and migrant workers in the national registry as of 2008
The provisions defining migrant workers in the Working of Aliens Act B.E. 2551 (2008) fall under
4 sections. These are Section 9 which refers to ‘aliens who enter the country on a temporary basis
according to the laws on migrant workers’ consisting of (1) Foreigners who have permanent residency in
Thailand and hold valid Alien Identification Documents. (2) Foreigners who work in Thailand on
temporary permits (3) Unskilled workers from Cambodia and Laos who enter the Kingdom in
accordance with MOUs and (4) Illegal migrant workers from Cambodia and Laos whose nationalities
have been verified and who hold valid travel documents and visas according to the policy on the
management of illegal migrant workers in effect since 2004.
ùEmployment of migrant workers under the Working of Aliens Act 2008 and the list of occupations
allowed to foreignersû
Kritaya Archavanitkul Kulapa Vajanasara
Executive Summary
xiv
Section 12 refers to skilled migrant workers who enter the country to work under the laws on
investment promotion or other relevant laws. Section 13 refers to aliens awaiting deportation according
to deportation law who have been given leniency to work; illegal immigrants who are given permission
for a temporary stay while waiting deportation; persons whose Thai nationalities have been revoked;
and persons born in Thailand who do not have Thai nationalities. Section 14 allows the employment of
foreigners in the areas adjacent to border provinces on a daily or short-term or seasonal basis to
promote the economy in border areas.
The numbers of aliens in Section 9, Section 13 and Section 14 according to data from the
Bureau of Registration Administration as of July 2008 are (1) 1,633,874 migrant workers from 3
neighboring countries. Top 5 provinces with most workers in this category are Bangkok, Samut Sakorn,
Tak, Chiangmai and Chonburi. (2) 415,552 ethnic minorities born or living in Thailand for an extended
period of time (with ID numbers beginning with ‘6’) – most of whom are in the Northern Region. Top 5
provinces with most population in this group are Chiangmai, Chiangrai, Kanchanaburi, Tak and Mae
Hong Son (3) 78,338 Thailand-born descendants of ethnic minorities (with ID numbers beginning with
‘7’) (4) 141,204 stateless/nationality-less/rootless persons (surveyed by the Department of Provincial
Administration and given ID numbers beginning with ‘0’). Put together, the preliminary number of
people affected by the Working of Aliens Act is as high as 2,268,968 people.
Current status of migrant worker employment as of 2007
The official number of migrant workers in all categories as of December 2007 is put at 792,117 –
most of whom were in Bangkok and the surrounding area. Among these, 29% were skill foreigners
legally employed, while 71% were illegal migrants workers. This number also included ethnic minorities
without Thai nationality, most of whom were employed in construction, agriculture and manufacturing
sectors. Most migrant workers were in agriculture, construction and “other sectors”, while less than 2%
were employed in fishery. The “other sectors” category was found to consist of factory-based industrial
manufacturing, wholesale and retails and service businesses.
Findings from fieldworks and document analyses
(1) Thailand’s current labor demand situation Thailand’s business base is shifting from
industrial operations to service businesses, according to the National Statistics Bureau’s 2006 survey
which showed that tourism, hotel and restaurants made up almost one third of Thai businesses, while
textile and clotting accounted for 21% and food and animal feed industry accounted for 15%. Among
these, textile and clothing industry employed the biggest number of workers, followed by food and
animal feed industry. In the overall picture, two thirds of those employed are factory workers with low
level of education.
The survey also demonstrated a demand for labor to fill the sharp domestic shortage
running at more than 39% of demand. The shortage was most severe in the Northern and Northeastern
Regions where a large proportion of the local population have moved to work in the Greater Bangkok
Metropolitan Area. The electrical and electronic appliance industry had the highest labor demand but
experienced little shortage. Industries suffering most from labor shortage were food and animal feed
industry, followed by textile and clothing industry. It should be noted that most businesses demanded
unskilled labor with secondary education or lower and at a salary of 7,000 baht or less.
The shortage of migrant workers is caused by the high turnover rates as well as the
government’s reluctance to open the door to register migrant workers. In addition, there’s also
cannibalizing effect of labor between and within industries.
xv
However, there are still many Thai workers in the unskilled labor market, especially in the
agricultural sector. In 2004 which registered the highest number of migrant workers, the overall picture
showed that Thai workers accounted for 83.3% of those employed. Sectors which employed the highest
proportion of migrant workers were dock loading/unloading (almost 63%), fishery (44.5%) and domestic
servants (44.1%), while agriculture and livestock, construction and mine industries employ Thai workers
at the highest percentages (over 90%).
(2) Occupations open to migrant workers. The current law allows migrant workers to work in
two categories, namely, as laborers and domestic servants – both defined as the use of physical energy
in repeated tasks which do not require knowledge. As a result, migrant workers are hired as laborers and
domestic servants in diverse sectors/businesses such as agriculture/livestock/fishery, construction,
factory-based manufacturing, wholesale and retails, service businesses, transportation, household and
community services. With this in view, the employment system for migrant workers should define the
criteria of enterprises according to the Thailand Standard Industrial Classification and Thailand Standard
Classification of Occupations established by the Ministry of Labor in 2001.
Most parties in both public and private sectors have proposed that the government
establish provincial committees with a power to make decisions on the employment of migrant workers
at local level. This will promote flexibility in the development of employment conditions to suit different
needs and contexts, as well as future changes. The list of occupations open to migrant workers also
should match employment reality, allowing them to work in semi-skilled jobs where necessary (for
example, in manufacturing sectors suffering from labor shortage) and giving them skill development
training for the improvement of production quality as well as their personal skills. Those in Section 13
(divided into 5 groups, namely, to be deported, waiting to be deported, revoked nationalities, and ethnic
minorities waiting for or not yet granted Thai nationalities) should be allowed employment in works
outside the 27-occupation list, due to their different status to that of migrant workers from 3
neighboring countries. In addition, there are occupations which are in demand and should be added to
the list such as foreign health care workers, interpreters and liaison persons to facilitate communication
with other migrant workers.
(3) Levy. Most parties agree with the charges for the employment of migrant workers, but
there are still areas to be worked out in practice, such as the heavy burdens on employers, the high
worker turnover rates, criteria for different groups of workers such as daily workers, short-term workers
or seasonal workers. The biggest concern is on the management system for the collected levy which
should be clear and transparent and mainly used towards migrant worker management. There are also
suggestions for a public forum to exchange opinions and communicate the messages to all concerned
parties.
(4) Repatriation fund. Although there is little objection to the levy, most opinions agree that
the amount to be collected should be proportionate to the workers’ ability to contribute and the
province they are working in, that regulations should be concise and easy to apply to all groups of
workers. Particularly, concerning reimbursement from the fund, there should be practical and accessible
options.
(5) Monitoring and penalty. Most informants question the operational preparedness of the
officials who are in shortage and overwhelmed with works. As they are also inadequately trained to
conduct investigations and unarmed to carry out arrests, it’s also suggested that raids and arrests should
be conducted with police cooperation. Moreover, there are corruption concerns, as the law is perceived
to provide such opportunities to unscrupulous officials. For example, the provision for the conduct of
raids without court orders is seen as potentially unconstitutional, damaging to businesses and prone to
corruption.
xvi
(6) Restructuring migrant registering system. Most opinions suggest re-registration of all
migrant workers with year-round registration for easier access, continuous labor availability and real-
time response to employment reality. Some favor two or more rounds of registration per year for
employer’s convenience, renewal at the date of first registration for flexibility, etc. The most important
suggestion is the use of information technology in the management of migrant workers and identity
records and creation of an online national database system accessible to all relevant agencies for the
tracking of numbers of migrant workers and their movements. It’s also suggested that the migrant
worker recruitment process according to the MOU’s should be coordinated with legitimate recruiting
agencies in the sending countries, as the government-to-government process will enhance worker
quality as well as prevent corruption.
Recommendations on the occupations open to migrant workers
The key suggestions for the consideration of occupations to be allowed to all categories of
migrant workers, especially to ethnic minorities and workers from 3 neighboring countries, are
consideration of all occupations in accordance to the nature of businesses, occupational standards
and industrial standards of the country and stipulation of occupational standards for all occupations
at all levels to enable all migrant workers to achieve international standards in their works and further
develop their occupational skills.
This report bases its proposal on the view that most works for ethnic minorities and migrant
workers from three neighboring countries fall under Group 9 (“Elementary occupations”) which
consists of simple, repeated tasks using uncomplicated tools, if any, and physical energy. As such, they
are divided into 7 categories as follow:
(1) Agriculture, livestock and fishery. Examples of occupations in this category are rubber
plantation workers, rubber tapers, livestock farm workers, lumberjacks, fishery workers, fruit pickers, farm
harvesters, farm laborers, etc.
(2) Construction which can be physical or semi-handicraft works such as demolition workers,
construction laborers, concrete/cement casters, scaffolders, plasterers, bricklayers, etc.
(3) Factory-based manufacturing is a large sector covering diverse industries. Occupations
that could be allowed to migrant workers are packagers, rubber sheet washers/driers, wood cutters,
garment sewers, slaughterers, Mon-style noodle makers, tailors, marine animal processors, etc.
(4) Wholesale and retails. Spread throughout the country, this is the most controversial sector
regarding the needs for migrant workers and the sensitive issue of community security, due to its direct
contact with customers and money. Examples of occupations in this category are street vendors of food
and non-food products, gas station attendants, salespersons in wholesale/retails establishments, etc.
(5) Service sector including works in the households and other settings, food and beverage
services, child care or elderly care, as well as personal assistance. Examples are housemaids, utensil
washers, launderers, janitors, car washers, personal helps, waiters, waitresses, housekeepers, etc.
(6) Land and water transport sector. Examples are truck loaders, ship loaders, goods carriers,
cart pushers, tricycle riders, etc.
(7) Households and community service. With some intersection with other categories,
examples are housemaids, launderers, janitors, garbage collectors, ditch sweepers, bottle sorters,
assistant nurses, assistant midwives, etc.
xvii
Policy recommendations
(1) The need to restructure labor registration to correspond with the employment reality and
labor demands, while responding to new measures specified in the Working of Aliens Act 2008. This
process should incorporate lessons from the failures of the 2004 registration. In fact, the tallying of
migrant workers and their followers is a progressive method consistent with the fact that most migrant
workers don’t enter the country alone and many of those who did so have started families in Thailand.
But the objective of tallying migrant workers and followers with registration of births, deaths and
movements is still far from accomplished.
In addition, the ten distinct categories of businesses as appear on the records don’t cover
all businesses. Many are lumped into the 11th “Others” category. As a result, the existing migrant worker
database doesn’t reflect an accurate picture of employment situation. An improved occupation list as
earlier proposed is one approach to achieve a better result. Consequently, the Ministry of Labor can
analyze employment situation in the unskilled labor market to determine whether the shortage is real
(Thai workers unavailable to do the works) or disguised (Thai workers unwilling to do the works) or
caused by other factors needing attention. It will also help refine national-level policies, as well as
personnel allocation, towards the management of Thai workforce and all categories of migrant workers.
Moreover, it is also a good opportunity to change the paradigm on work permit
registration, because the old method of granting permits based on the previous year’s number is a self-
diminishing process and cannot solve the problem of illegal migrant workers. This has already been
confirmed in the previous three rounds of registration in 1997 (in 43 provinces), 2001 (all provinces) and
2004 (tallying migrant workers and followers) when the number of registered workers dwindled, while
underground employment skyrocketed.
The registration method should be oriented towards long-term registration, consistent
with the nature of employment which varies in form and duration. It must also offer viable options for
migrant workers and business owners, taking into consideration all dimensions of life of migrant
workers. Measures which will help to retain as many migrant workers in the system as possible are, for
example, extension or prescription of registration period to suit the nature of the works such as
agriculture and fishery, requirement for written contracts and simplification of the process when
changing employers.
(2) Change of attitude towards migrant workers. Migrant workers are humans like all of us
and have the rights to be treated with human dignity. The only approach to a sustainable solution must
be through the practice of good governance in the management of migrant workers, as well as human
rights protections consistent with the ASEAN Declaration on the Protection and Promotion of the Rights
of Migrant Workers which Thailand has signed.
This Declaration emphasizes ASEAN’s commitment to promote political, economic and social
strength and enhance the quality of life and well-being of ASEAN citizens, especially those in vulnerable
and marginal sections of society. Therefore, Thailand’s commitment to promote good governance in the
management of migrant workers from the three neighboring countries will serve as a good starting
point and a model for the same efforts in other ASEAN countries. In the meantime, it is important to
acknowledge the contribution of almost two million migrant workers towards the productivity of
Thailand’s economy, especially in the sectors with highest rates of migrant worker employment such as
dock loading/unloading (63%), fishery (44.5%), domestic servants (44.1%) and other manufacturing
industries (37%).
xviii
Good management will also help reduce the loopholes which dishonest officials exploit against
migrant workers, as well as eliminate the often reported structural corruption within government
mechanisms. In order to achieve a system that can justly control and protect migrant workers, the new
attitude must incorporate human rights protection and occupational safety, and emphasize on the
security of the employment process and the sustainability of labor protection throughout the system.
1
นำ‡รอง
∫∑∑’Ë 1
_______________________________________________________________1 จากคำอภปรายของฟลลปโรเบรตสนในการสมมนาเรองนโยบายแรงงานขามชาต:บทบาทสมาชกรฐสภาและประชาสงคมจดโดย
คณะอนกรรมการสทธแรงงาน ในคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต รวมกบสถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดลคณะกรรมการสมานฉนทแรงงานไทยและมลนธฟรดรค เอแบรทณโรงแรมสยามซต ถนนศรอยธยากรงเทพมหานคร เมอวนท 31ตลาคม2551.
2 คำวา“irregularmigration”เปนศพททองคการสหประชาชาตใชเรยกผยายถนแรงงานระหวางประเทศทเกดขนอยางไมปกตในขณะทคำวา “unauthorized migration” เปนศพทใหมในแวดวงวชาการทเรมใชกนในปลายทศวรรษ 1990 มความหมายถงการละเมดกฎเกณฑบางอยางทงสองคำใชเพอหลกเลยงการใชคำวา“illegalmigrationหรอundocumentedmigration”ซงเปนการประทบตราทางลบตอคนกลมน
การยายถนขามชาตไปทำงานในประเทศอน เปนปรากฏการณสากลทเกดขนทวทกมมโลก อนเปนผลมา
จากกระแสของโลกานวตน จากการเคลอนยายทน การแลกเปลยนทางการคา และผลผลตทไดจากการแลกเปลยน
สนคาและบรการซงสงผลตอการจางงานแรงงานขามชาตดวยขนาดของแรงงานขามชาตในปจจบนมอย86ลานคน
คดเปนสดสวน3%ของปรมาณแรงงานทงหมดในโลกสวนใหญเปนการยายไปทำงานหรอหางานในประเทศทเจรญ
กวาโดยประมาณ3.3ลานคนเปนผยายถนไปทำงานระยะยาวหรอตงถนฐานในประเทศปลายทาง(IOM2008:23-30)
ในภมภาคอาเซยนเองซงมประชากรมากกวา 500 ลานคน มจำนวนแรงงานยายถนขามชาตสงถง 15.3
ลานคน1 โดยประเทศไทยมฐานะโดดเดนในประชาคมอาเซยนเรองการยายถนขามชาต เพราะเปนประเทศทนโยบาย
สงออกแรงงานไทยไปทำงานตางประเทศ ปจจบนมจำนวนคนไทยไปทำงานตางประเทศตวเลขสะสมประมาณหนง
ลานคน เปนประเทศทมแรงงานจากประเทศเพอนบานขามแดนมาทำงานอยางตำ 2 ลานคน และเปนประเทศทาง
ผานของแรงงานทถกคาเพอสงตอไปยงประเทศทสาม
กระแสการยายถนระหวางประเทศทสรางความกงวลใจใหกบประเทศปลายทางมากทสดคอ การยายถน
แบบไมปกต (irregular migration) เนองจากเปนการยายถนทไมมเอกสารการเดนทางถกตอง (undocumented
migration) หรอเปนการเดนทางเขาประเทศโดยการละเมดกฎเกณฑของประเทศปลายทาง (unauthorizedmigration)2
ทเรยกกนทวไปวาคอการยายถนผดกฎหมาย (illegal or clandestine migration) หรอในภาษาไทยจะเรยกวา “การ
ลกลอบเขาเมอง” ซงหมายถงการเดนทางเขาประเทศโดยไมไดรบอนญาต หรอคอการละเมดกฎหมายเขาเมอง
นนเอง(กฤตยา2546)ในระดบโลกองคการแรงงานโลกประเมนวาสดสวนของการยายถนแบบไมปกตมอยประมาณ
10%-15%ของกระแสการยายถนและจำนวนผยายถนทงหมด(ILO2004citedinIOM2008:209)
อยางไรกตาม กระแสการยายถนแบบไมปกตน ถกมองวาเปนปรากฏการณปกตธรรมดา และเกดขนมา
พรอม ๆ กบรฐชาตสมยใหมทมการตเสนขดพรมแดน ขอทาทายตอรฐชาตสมยใหมทกำลงเผชญกบปรากฏการณน
คอ จะจดการสถานการณดงกลาวใหอยในขอบเขตทเปนธรรมตอตวแรงงานและครอบครว ตอชมชนปลายทาง และ
ตอสงคมโดยรวมอยางไร สำหรบประเทศไทย การเกดขนของพระราชบญญตการทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551
อาจเปนปรากฏการณหนงของความพยายามทจะจดการกบปรากฏการณของแรงงานขามชาตในทศวรรษ2550น
3
สาระสำคญของกÆหมายการทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551
∫∑∑’Ë 2
_______________________________________________________________3 ปรบจากรายงานสรปเวทนำเสนอเนอหาพระราชบญญตการทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 จดโดย มลนธคมครองสทธดานเอดส
และเครอขายองคกรดานแรงงานขามชาต (MigrantWorking Group) รวมกบ คณะอนกรรมการแรงงานคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตณหองประชม101ชน1คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตเมอวนองคารท6พฤษภาคม2551.
พระราชบญญตการทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 เปนหนงพระราชบญญตทถกเรงรดออกมาในชวง
ปลายสมยของสภานตบญญตแหงชาตทเปนผลมาจากการปฏวตเมอวนท19กนยายน2549รางกฎหมายฉบบนถก
นำเสนอตอสภานตบญญตแหงชาต และผานการพจารณา 3 วาระรวดในวนท 2พฤศจกายนพ.ศ. 2550 จากนนม
ประกาศในราชกจจานเบกษาใหกฎหมายมผลบงคบใช เมอวนท 23กมภาพนธพ.ศ. 2551 เปนตนไป (ดภาคผนวก
ก.)กฎหมายการทำงานของคนตางดาวพ.ศ.2551มสาระสำคญเปลยนแปลงและปรบปรงจากกฎหมายฉบบเดม15
ประการ1ดงน
1. ยกเลกพ.ร.บ.การทำงานของคนตางดาวพ.ศ. 2521 และพระราชบญญตการทำงานของคน
ตางดาว (ฉบบท 2) พ.ศ. 2544 และจดโครงสรางของพ.ร.บ. โดยแบงเปน 6 หมวด และบทเฉพาะกาล รวม 60
มาตรา
(1) หมวด1การทำงานของคนตางดาวมาตรา7-28
(2) หมวด2กองทนเพอการสงคนตางดาวกลบออกไปนอกราชอาณาจกรมาตรา29-40
(3) หมวด3คณะกรรมการพจารณาการทำงานของคนตางดาวมาตรา41-44
(4) หมวด4คณะกรรมการพจารณาอทธรณการทำงานของคนตางดาวมาตรา45-47
(5) หมวด5การกำกบดแลมาตรา48-50
(6) หมวด6บทกำหนดโทษมาตรา51-56
(7) บทเฉพาะกาลมาตรา57-60
2. ปรบปรงการกำหนดงานทคนตางดาวอาจทำไดจากเดมซงกำหนดงานทคนตางดาวหามทำโดยม
สาระสำคญ4ประเดน
(1) พ.ร.บ.นไมใชบงคบคนตางดาวตามมาตรา4
(2) กำหนดงานทคนตางดาวอาจทำไดตามมาตรา 7 “งานใดทคนตางดาวอาจทำไดในทองทใด เมอ
ใด ใหเปนไปตามทกำหนดในกฎกระทรวง โดยคำนงถงความมนคงของชาต โอกาสในการประกอบอาชพของคนไทย
และความตองการแรงงานตางดาวทจำเปนตอการพฒนาประเทศ...é และกำหนดใหมการตงคณะกรรมการพจารณา
การทำงานของคนตางดาว โดยมองคประกอบตามมาตรา 41 และหนงในอำนาจหนาทคอการพจาร≥าการออกกฎ
กระทรวงกำหนดงานทคนตางดาวอาจทำไดตามมาตรา 7 ใหเสรจสนภายใน 2 ป ขณะนกรมการจดหางานไดจด
เตรยมบญชรายชอโดยดจากสถตยอนหลง 5 ป ไดเตรยมไว 170 กวารายชออาชพ และมการจดประเภทงานไวดวย
นอกจากนยงจะมการกำหนดจำนวนคนตางดาวในการทำงานอกดวย
4
(3) มการเปลยนแปลงประเภทคนตางดาวตามมาตรา13ทอาจขอรบใบอนญาตตอนายทะเบยนเพอ
ทำงานตามประเภททคณะรฐมนตรกำหนดโดยประกาศในราชกจจานเบกษา ตามขอเสนอแนะของคณะกรรมการ
พจารณาการทำงานของคนตางดาว ทตองคำนงถงความมนคงของชาตและผลกระทบตอสงคม โดยอนญาตรวมคน
ตางดาวทเกดในราชอาณาจกรแตไมไดรบสญชาตไทยตามกฎหมายวาดวยสญชาต(ตามมาตรา13วรรค5)ดวย
(4) เพอใหเกดความยดหยนในการทำงานและจางงานแรงงานตางดาวในพนทชายแดนมาตรา 14
“คนตางดาวซงมภมลำเนาและเปนคนสญชาตของประเทศทมชายแดนตดกบประเทศไทย ถาไดเขามาในราช
อาณาจกรโดยมเอกสารใชแทนหนงสอเดนทาง ตามกฎหมายวาดวยคนเขาเมอง อาจไดรบอนญาตใหทำงานบาง
ประเภทหรอลกษณะงานในราชอาณาจกรเปนการชวคราว ในชวงระยะเวลาหรอตามฤดกาลทกำหนดได...” ตาม
เงอนไขตามมตคณะรฐมนตรกำหนดโดยประกาศในราชกจจานเบกษา
3. กำหนดมาตรการการชำระคาธรรมเนยมการจาง (levy) เพอจำกดคนตางดาวทไมใชชางฝมอเขา
มาทำงานในราชอาณาจกร ในขนตนน กรมการจดหางานไดเสนอใหจดเกบคาธรรมเนยมการจางตำสด 200 บาท
และสงสด600บาทแบงตามพนทและประเภทกจการเชนกจการประมงในทกพนทเกบคาธรรมเนยม200บาทตอ
คนประเภทงานอตสาหกรรมในพนทชายแดน300–400บาทตอคนแตงานอตสาหกรรมในพนทเขตกรงเทพฯ600
บาทตอคนเปนตน
4. ปรบปรงกระบวนการออกใบอนญาตใหแกคนตางชาตเขาเมองถกกฎหมาย ไดแก กฎหมายสง
เสรมการลงทนพ.ศ.2520(BOI)กฎหมายการนคมอตสาหกรรมแหงประเทศไทยพ.ศ.2522หรอกฎหมายอนๆเพอ
อำนวยใหเกดความสะดวกและรวดเรวยงขน ในการออก visa และใบอนญาตทำงานใหเสรจใน 3 ชวโมง และ
อนญาตใหทำงานไดทนทเมอคณะกรรมการ BOI อนมตโครงการ และสงเรองมายงกรมจดหางาน ตองออกใบ
อนญาตใหเสรจภายใน 7 วนและเมอยงไมไดรบใบอนญาต คนตางดาวกสามารถทำงานไปพลางกอนได โดยใบ
อนญาตจะมระยะเวลาการทำงานเทากบทBOIอนมตโครงการไมวาจะมอายกปกตามนอกจากนในการเกบคาlevy
จะเกบเพยงครงเดยวเทานนแมจะมการตอใบอนญาตกตาม
5. ใหผทเกดในราชอาณาจกรแตไมไดรบสญชาตไทยตามกฎหมายวาดวยสญชาต สามารถ
ขอรบใบอนญาตทำงานไดตามมาตรา13วรรค4และวรรค5เพอใหสอดคลองตามหลกมนษยธรรม
6. เพมมาตรการรองรบการพฒนาพนทเศรษฐกจชายแดนเพอสงเสรมการผลตไปสพนททมแรงงาน
จำนวนมาก ในสวนนอยในระหวางการเจรจากบประเทศลาวและกมพชา สำหรบพมาไดมการเจรจาระดบนายก
รฐมนตร และระดบรฐมนตร สวนในรายละเอยดจะมพดคยกบประเทศพมาตอไป หลงจากการประชมรฐมนตร
อาเซยนดานแรงงานในเรองการพสจนสญชาตMOUและแรงงานไปกลบบรเวณชายแดน
7. จดตงกองทนเพอการสงคนตางดาวกลบออกนอกราชอาณาจกรกำหนดใหลกจางตองสงเงนเขา
กองทนเพอประกนเปนคาใชจายในการสงกลบโดยนายจางมหนาทหกเงนคาจางและนำสงเขากองทนเจาหนาทจะ
ออกใบรบซงระบชอเลขประจำตวของลกจางและจำนวนเงนใหนายจางเพอใหลกจางเปนหลกฐานหากนายจางไม
นำเงนสงตองเสยเงนเพม 2%ตอเดอน ใหลกจางเปนผจายเงนประกนตนและหากแรงงานเดนทางกลบดวยตนเอง
สามารถขอเงนคนไดโดยยนเอกสารทดานตรวจคนเขาเมองและจะไดรบคนเงนโดยเรวภายใน30วนหากเกนจากน
จะไดดอกเบย7%ตอปหากสงเงนเขากองทนไมครบใหนายจางจายใหครบ(ดมาตรา18,19,20)
8. กำหนดใหอายใบอนญาตมอายไมเกนสองป ซงแยกกนโดยเดดขาด ไมองกบการอยในราช
อาณาจกรตามพ.ร.บ.คนเขาเมอง แตใหออกใบอนญาตไดไมเกนสปตดกน เพอปองกนการโอนหรอแปลงสญชาต
นอกจากนในระหวางการตอใบอนญาต แรงงานสามารถทำงานตอไปไดจนกวาจะมคำสงไมอนญาต การเปดใหตอ
ใบอนญาตเปนไปตามประกาศรอบทเปดใหมการตออาย
5
รายงานการวจย “การจางแรงงานขามชาตตาม พระราชบญญต การทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 กบการจดทำบญชรายชออาชพสำหรบคนตางชาต”
9. ปรบปรงใหผรบใบอนญาตสามารถเพมประเภทหรอลกษณะงาน นายจาง ทองท สถานท
ทำงาน หรอเงอนไขได โดยใหอำนาจการอนญาตอยทนายทะเบยน การออกจากนายจางและเลกจางไมอยใน
อำนาจของนายจาง ไมตองทำการแจงเขาแจงออก ไมตองใชระบบโควตาแตใชระบบเกบคาธรรมเนยมการจางแทน
แตการยายออกนอกพนทโดยไมแจงนนผดพ.ร.บ.คนเขาเมอง นอกจากนการเปลยนแปลงดงกลาวยงมปญหาเรอง
เอกสารการยายออก(ตท10)ซงหากไมตองทำการแจงยายออกแลวจะมปญหากบทางกรมการปกครองโดยททำการ
เขต/อำเภอจะไมยอมรบการแจงยายจากนายจางเกามายงนายจางใหมซงจะเปนปญหาใหไมสามารถตอใบอนญาต
ทำงานได
10. เพมเตมบทบญญตเกยวกบการเพกถอนใบอนญาตทำงานโดยใหอำนาจแกนายทะเบยนรวมถง
ผทรฐมนตรมอบหมายในการเพกถอนใบอนญาต ในกรณทผรบใบอนญาตฝาฝนหรอไมปฏบตตามเงอนไขในการ
อนญาตมการกำหนดโทษสำหรบแรงงานทไมมใบอนญาตทำงานใหสงขนดวย
11. ปรบปรงองคประกอบและอำนาจหนาทของคณะกรรมการพจาณาการทำงานของคนตางดาว
ตามมาตรา 41 เพอใหองคประกอบคณะกรรมการครอบคลมทกสวนราชการทมความเกยวของกบการควบคมกำกบ
ดแลคนตางดาว รวมทงผแทนทมาจากภาคเอกชน โดยการคดเลอกผแทนใหเปนไปตามกฎหมายแรงงานสมพนธ
และเพมเตมใหมหนาทเสนอความเหนในเรองตางๆ แกคณะรฐมนตร รฐมนตร รวมทงตดตาม กำกบดแล และ
ประสานการทำงานของหนวยงานตางๆเพอใหการดำเนนนโยบายการทำงานของคนตางดาวเปนไปตามมตครม.
12. กำหนดใหมคณะพจารณาอทธรณการทำงานของคนตางดาว ตามมาตรา 45-47 แยกกนโดย
อสระจากคณะกรรมการพจารณาการทำงานของคนตางดาวซงพ.ร.บ.เดมนนรวมอยดวยกน
13. กำหนดใหเจาพนกงานทมอำนาจจบและชวยเหลอพนกงานสอบสวน มอำนาจจบคนตางดาว
ทพบวาทำงานโดยไมไดรบอนญาตได โดยไมตองมหมายจบและนำผถกจบไปยงพนกงานสอบสวนทนท และให
รมต.มอำนาจแตงตงพนกงานเจาหนาทเปนพนกงานสอบสวนตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาไดโดย
กำหนดบทลงโทษผกระทำความผดอางองจากกฎหมายของประเทศสหรฐฯ
14. ปรบปรงบทกำหนดโทษ เชน โทษสำหรบนายจางคอปรบระหวาง 10,000-100,000 บาทตอแรงงาน
ตางดาวผดกฎหมาย 1 คน โทษสำหรบแรงงานตางดาวคอจำคก 5 ป ปรบระหวาง 2,000-100,000 บาท หรอหาก
ยนยอมกลบประเทศตนทางจะถกนำสงกองตรวจคนเขาเมองเพอดำเนนการสงกลบและละเวนโทษจำคกนอกจากน
ยงมกระบวนการใหสนบนนำจบแกผชจบเชนมอเตอรไซครบจางสามารถแจงจบและไดสนบน20%ตำรวจไดสนบน
40%ตามระเบยบกระทรวงการคลงแตยงไมมคณะกรรมการเปรยบเทยบปรบในขณะน
15. ปรบปรงอตราคาธรรมเนยม โดยกำหนดอตราสงสดไว อยางไรกตาม ในการประกาศใชจรงจะใช
อตราทกำหนดโดยกฎกระทรวงซงตำกวาอตราสงสด
อยางไรกตามในบทเฉพาะกาลตองมการออกอนบญญตไดแกกฎกระทรวงระเบยบคำสงหรอประกาศ
ตาง ๆ ประมาณ 30 ฉบบ ซงกรมการจดหางานไดรางเสรจแลว รอเสนอใหทปรกษาดานกฎหมายของกระทรวง
พจารณาสำหรบกฎกระทรวงตองเสนอผานคณะรฐมนตรเพอนำเขาคณะกรรมการกฤษฎกา เพอประกาศในพระราช
กฤษฎกาใหมผลบงคบใชตอไป หนงในกฎกระทรวงทมความสำคญตอการจางงานแรงงานขามชาตจาก 3
ประเทศพมา กมพชา และลาว คอ การกำหนดบญชรายชออาชพทอนญาตใหคนตางดาวทำได
7
วต∂ÿªระสงคåแ≈ะว∏วทยาของการศ÷ก…า
∫∑∑’Ë 3
คำถามสำคญของการออกกฎกระทรวงเพอกำหนดหลกเกณฑ และขนตอนการพจารณากำหนดอาชพ
สำหรบแรงงานตางดาวกคอทำอยางไรจงจะรกษาสมดลในมตตางๆตอไปนหนงสอดคลองกบสภาพการจางงาน
ทเปนจรงสอง สอดคลองกบความตองการแรงงานสาม สอดคลองกบหลกสทธมนษยชน และสสอดคลองกบ
ความมนคงของชาตทตองรวมเรองความมนคงของมนษยเขาไปดวย
การศกษาวจยเพอพฒนาแนวทางในการจดทำบญชอาชพทอนญาตใหแรงงานขามชาตทำได ทดำเนนงาน
โดยสถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล รวมกบภาคเครอขายททำงานเกยวกบแรงงานขามชาต
ไดแก คณะอนกรรมการแรงงาน คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต กระทรวงแรงงาน และเครอขายองคกรดาน
แรงงานขามชาต (MigrantWorking Group) โดยความสนบสนนขององคการระหวางประเทศเพอการโยกยายถนฐาน
(IOM)จะเปนแนวทางหนงในการสรางเสรมความสมดลทง4มตขางตนนดวยวตถประสงคการดำเนนงานดงน
(ก) เพอพฒนาแนวทางการจดทำหลกเกณฑและขนตอนการพจารณากำหนดอาชพทเหมาะสมสำหรบ
แรงงานขามชาตจากประเทศพมากมพชาและลาว
(ข) เพอวเคราะหถงผลกระทบของพ.ร.บ.การทำงานคนตางดาว พ.ศ. 2551 ตอสถานการณการจางงาน
แรงงานขามชาตทจะเกดขน
(ค) เพอจดทำขอเสนอแนะเชงนโยบายในการพจารณากำหนดอาชพแกแรงงานขามชาตในประเทศไทย
การศกษานใชวธวทยาหลายลกษณะประกอบกนกลาวคอ
(ก) การสบคนขอมลทตยภมจากเอกสารและขอมลทเกยวของทกประเภทไดแกรายงานวจยกฎหมาย
ระเบยบปฏบต และประกาศทเกยวของมตคณะรฐมนตร ขอมลสถตจากหนวยงานทเกยวของ ขอมล
จากเวบไซต
(ข) การสมภาษณระดบลกผใหขอมลหลก ไดแก เจาหนาททเกยวของในระดบนโยบาย ทงในสวน
กลาง และในพนททมการใชแรงงานขามชาตเขมขน ไดแก จดหางานจงหวด ผแทนหอการคาจงหวด
และสภาอตสาหกรรมระดบจงหวดรวมถงผปฏบตงานในองคกรพฒนาเอกชน
(ค) การจดเวทแลกเปลยนความเหนกบภาคททำงานเกยวกบแรงงานขามชาต ไดแก คณะ
อนกรรมการแรงงาน คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต ผ ปฏบตงานของกรมการจดหางาน
กระทรวงแรงงานเครอขายองคกรดานแรงงานขามชาต(MigrantWorkingGroup)ผแทนจากภาคธรกจ
เอกชนนกวชาการและสอมวลชนรวม3ครง
9
จำนวนชนก≈ÿมนอยแ≈ะแรงงานขามชาต „นระบบทะ‡บยนรา…Æร ≥ พ.ศ. 2551
∫∑∑’Ë 4
ในตอนนจะชถงขนาดและการกระจายของชนกลมนอย (รวมคนไรรฐ/ไรสญชาต/ไรรากเหงา และแรงงาน
ขามชาตจากประเทศเพอนบาน 3 ประเทศ คอ พมา กมพชา และลาว เพอทำใหเหนภาพและเขาใจชดเจนถง
ประชากรกลมนในฐานะทเปน “จำนวนแรงงานทมอย” (labour stock) โดยเรมพจารณาจากพระราชบญญตการ
ทำงานคนตางดาวพ.ศ.2551วาการจางงานชนกลมนอยและแรงงานขามชาตมรายละเอยดของกฎหมายวาอยางไร
บางในกฎหมายใหมนมมาตราทเกยวของการจางแรงงานตางชาตจำแนกเปน4กลมใหญในมาตรา9มาตรา12
มาตรา13และมาตรา14ดงน
ë มาตรา9 เกยวกบการทำงานของแรงงานทเขาเมองถกกฎหมาย ดงระบในมาตรานวา คอ çคน
ตางดาว´งเขามาในราชอา≥าจกรเปนการชวคราวตามกฎหมายวาดวยคนเขาเมองเพอทำงานé หมายรวมถงแรงงาน
ตางชาต4กลมคอ
(1) คนตางชาตทมสทธอาศยอยถาวรในประเทศไทย ถอใบสำคญประจำตวคนตางดาว กอนการบงคบใช
กฎหมายการทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2521 จะไดรบอนญาตใหทำงานไดตลอดชพ เพราะหลง
กฎหมายนบงคบใชกไมมการออกใบอนญาตตลอดชพอกตอไป สำหรบคนตางชาตทไดสทธอาศยอย
ถาวรในประเทศไทย หลงการบงคบใชกฎหมายการทำงานของคนตางดาว ตามกฎหมายใหมน
สามารถขอใบอนญาตทำงานไดครงละไมเกน2ป
(2) คนตางชาตทเขาทำงานโดยไดรบใบอนญาตชวคราว เดมคอจะไดรบใบอนญาตนานเทาทระยะเวลา
ของการไดรบอนญาตใหอยในประเทศตามการตรวจลงตรา (วซา) กฎหมายใหมจะปรบเปนระยะเวลา
ครงละไมเกน2ปกลมนมจำนวนมากทสด
(3) แรงงานระดบลางทนำเขาจากประเทศกมพชาและลาวตามบนทกขอตกลงระหวางประเทศ (MOU –
MemorandumofUnderstanding)จะไดรบใบอนญาตทำงานครงละไมเกน2ปและตอใบอนญาตหนง
ครงรวมแลวไมเกน4ป
(4) แรงงานจากประเทศกมพชาและลาวทเคยเขาเมองผดกฎหมาย แตไดพสจนสญชาตจากประเทศ
ตนทาง และถอเอกสารเดนทางทมการตรวจลงตรา (visa) ตามนโยบายจดการแรงงานขามชาตเขา
เมองผดกฎหมายตงแตพ.ศ.2547เงอนไขการไดรบใบอนญาตทำงานจะเหมอนกลม(3)ขางตนซงจะ
กลาวละเอยดในตอน4ตอไป
• มาตรา12 หมายถงกลมแรงงานตางชาตทเขามาทำงานตามกฎหมายกฎหมายสงเสรมการลงทนพ.ศ.
2520 กฎหมายการนคมอตสาหกรรมแหงประเทศไทยพ.ศ. 2522 หรอ กฎหมายอน ๆ ซงทงหมดคอแรงงานมฝมอ
และจะไดรบการปฏบตเปนพเศษ คอระบไวในมาตรานเลยวา çใหนายทะเบยนออกใบอน≠าตใหคนตางดาวนน
ภายในเจดวนนบแตวนทไดรบแจงé
• มาตรา13 หมายถงการอนญาตใหคนตางชาต หรอคนทไมมสญชาตไทยทำงานตามประเภททคณะ
รฐมนตรกำหนดโดยประกาศในราชกจจานเบกษาตามขอเสนอแนะของคณะกรรมการหมายรวมถงกลมตอไปนคอ
10
(1) กลมคนตางชาตทรอการเนรเทศตามกฎหมายวาดวยการเนรเทศและไดรบการผอนผนใหไป
ประกอบอาชพณทแหงใดแทนการเนรเทศกลมนมจำนวนไมมากนก
(2) กลมคนตางชาตทเขาเมองโดยไมไดรบอนญาตตามกฎหมายวาดวยคนเขาเมอง แตไดรบอนญาต
ใหอยในราชอาณาจกรเปนการชวคราวเพอรอการสงกลบออกไปนอกราชอาณาจกรตามกฎหมายวาดวยคนเขาเมอง
ซงหมายถงกลมแรงงานจากประเทศเพอนบาน3ประเทศคอพมากมพชาและลาวกลมนไดมการขนทะเบยนรบ
เลขประจำตว13หลกขนตนดวยเลข“00”ตงแตพ.ศ.2547รายละเอยดจะกลาวในตอนตอไป
(3) ชนกลมนอยทรอลงรายการสญชาตไทย หรอรอพสจนสญชาตไทย เนองจากเปน (ก) บคคลทถก
ถอนสญชาตตามประกาศของคณะปฏวตฉบบท337ลงวนท13ธนวาคมพ.ศ.2515หรอตามกฎหมายอนหรอ(ข)
บคคลทเกดในประเทศไทย แตไมไดรบสญชาตไทยตามประกาศของคณะปฏวต ฉบบท 337 ลงวนท 13 ธนวาคม
พ.ศ.2515หรอ(ค)บคคลทเกดในราชอาณาจกรแตไมไดรบสญชาตไทยตามกฎหมายวาดวยสญชาต
• มาตรา14 เปนมาตราทเปดใหมการจางคนตางชาตทอยในพนทตดกบจงหวดชายแดน เพอรองรบการ
พฒนาพนทเศรษฐกจชายแดน โดยอาจจางแบบไปเชาเยนกลบ (day tripper) หรอชวคราวเปนระยะสน ๆ หรอจาง
ตามฤดกาล ซงเปนสถานการณจรงทเกดขนอยแลวตามจงหวดชายแดน ตวกฎหมายเกาไมมการกลาวถงไว แต
กฎหมายใหมระบชดเจนวา “คนตางดาวซงมภมลำเนาและเปนคนสญชาตของประเทศทมชายแดนตดกบประเทศ
ไทย ถาไดเขามาในราชอาณาจกรโดยมเอกสารใชแทนหนงสอเดนทางตามกฎหมายวาดวยคนเขาเมอง อาจไดรบ
อนญาตใหทำงานบางประเภทหรอลกษณะงานในราชอาณาจกรเปนการชวคราวในชวงระยะเวลาหรอตามฤดกาลท
กำหนดได ทงน เฉพาะการทำงานภายในทองททอยตดกบชายแดนหรอทองทตอเนองกบทองทดงกลาว” รวมพนทท
สามารถจางงานได59จงหวดคอพนทจงหวดชายแดน30จงหวดและพนทตดกบจงหวดชายแดน29จงหวด
4.1 แรงงานจาก3ประเทศเพอนบาน
แรงงานจากประเทศพมา กมพชา และลาว เกอบทงหมดจะเปนการจางงานตามมาตรา 13 (2) ซงสำนก
บรหารการทะเบยนกรมการปกครองกระทรวงมหาดไทยไดมการจดทำทะเบยนบคคลไวแลวคอตงแตพ.ศ.2547
ทรฐบาลประกาศใหมขนตอนกำหนดใหแรงงานขามชาตและผตดตามตองไปขนทะเบยนบคคลรบเลข 13 หลกทขน
ตนสองหลกแรกดวยเลข “00” (มรายละเอยดในตอน 4) ทำใหเกดฐานขอมลรายบคคลของแรงงานขามชาตขน โดย
ตวเลขลาสดเมอเดอนกรกฎาคม2551มอยรวม1,633,874คนจงหวดทมแรงงานขามชาตจาก3ประเทศเพอนบาน
อาศยอยมากทสด 5 ลำดบแรกคอ กรงเทพฯ สมทรสาคร ตาก เชยงใหม และชลบร (ตาราง 1) หากพจารณาองค
ประกอบอายและเพศในพรามดประชากร (ดรป 1) เหนไดวาสวนใหญเปนวยแรงงาน แตกมประชากรวยเดกและวย
สงอายบาง4
_______________________________________________________________4 รปพรามดทนำเสนอทง3รปเปนขอมลเมอเดอนตลาคม2549ทมรายละเอยดอายและเพศรายป(กฤตยาอาชวนจกล2549)
11
จงหวด จำนวน
1. กรงเทพฯ 260,969
2. สมทรสาคร 157,138
3. ตาก 138,884
4. เชยงใหม 102,216
5. ชลบร 70,448
6. ระนอง 63,182
7. สมทรปราการ 62,804
8. สราษฎรธาน 60,450
9. ภเกต 59,380
10. ปทมธาน 45,323
11. ระยอง 42,082
12. พงงา 39,704
13. นครปฐม 37,666
14. เชยงราย 36,217
15. นนทบร 34,470
จงหวดอน ๆ ทเหลอ 422,941
รวมทวประเทศ 1,633,874
ตาราง1 จำนวนแรงงงานขามชาตและผตดตามจากประเทศเพอนบาน3ประเทศจากทร.38/1
ทไดรบเลขประจำตว13หลกขนตนดวยเลข“00”ใน15จงหวดณเดอนกรกฎาคม2551
ทมา: กฤตยาและกลภา.2551. (คำนวณจากฐานขอมลทะเบยนบคคลณเดอนกรกฎาคม2551ของสำนกบรหารการทะเบยนกรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย)
12
รายงานการวจย “การจางแรงงานขามชาตตาม พระราชบญญต การทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 กบการจดทำบญชรายชออาชพสำหรบคนตางชาต”
4.2 ชนกลมนอย
จำนวนหนงของประชากรกลมนคอ คนพนเมองทบรรพบรษอาศยอยบนผนแผนดนไทยนานเปนรอยปแลว
แตตกหลนจากการนบจดเปนพลเมองไทยเพราะอาศยอยในพนททเขาถงยาก อกกลมหนงคอผอพยพเขามาตงแต
สมยหลงสงครามโลกครงท 2 จนเกดบตรหลานในประเทศไทยถงรนหลานเหลน ไดแก กลมญวนอพยพ เนปาล
อพยพจนฮออพยพเปนตนขณะทกมกลมทะลกเขามาใหมคอกอนป2528จำนวนมากหลกๆคอมาจากประเทศ
พมา สดทายคอกลมคนไทยพลดถนทอพยพมาจากประเทศพมาหรอกมพชา ทำใหแตละกลมมสถานะบคคลตาม
กฎหมายไทยแตกตางกนไป คอ สวนใหญรอการพสจนสญชาตไทยโดยไดสทธการอยอาศยแบบถาวร และบางสวน
ไดสทธการอยอาศยแบบชวคราว และบางกลมกำลงรอการใหสญชาตไทย (กฤตยา 2548) โดยทกกลมหากยงไมได
รบสญชาตไทยและสทธการอยอาศยกถกนบวาเปนคนเขาเมองผดกฎหมาย
กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย ไดเขาไปจดระบบฐานขอมลของชนกลมนอยไวนานแลว ดวยการ
ออกบตรประจำตวใหกบชนกลมนอยทมอาย12ปขนไปเปนบตรสตางๆพรอมใหเลข13หลกเหมอนบตรประชาชน
ของคนสญชาตไทยโดยเลขหลกแรกขนตนดวยเลข“6”และบตรหลานทเกดในประเทศไทยจะไดรบเลข13หลกขน
ดวยเลข“7”แตเพงมระเบยบออกมารองรบเรยกวาขอกำหนดเกยวกบบตรประจำตวคนซงไมมสญชาตไทยป2547
คนซงไมมสญชาตไทยตามระเบยบนหมายถงคนตางดาวซงเปนชนกลมนอยไดแกญวนอพยพ,อดตทหารจนคณะ
ชาต, จนฮออพยพ, จนฮออสระ, อดตโจรจนคอมมวนสตมลายา, ไทยลอ, ลาวอพยพ, เนปาลอพยพ, ผพลดถน
สญชาตพมา,ผหลบหนเขาเมองจากพมา,ผพลดถนสญชาตพมาเชอสายไทย,บคคลบนพนทสงเผาตองเหลองและ
ชมชนบนพนทสงทมใชคนไทย, ผอพยพเชอสายไทยจากจดหวดเกาะกง กมพชา, ผหลบหนเขาเมองจากกมพชา,
และคนซงไมมสญชาตไทยกลมอนๆทรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทยโดยอนมตของคณะรฐมนตรผอนผนใหเขา
มาอยในราชอาณาจกรเปนกรณพเศษเฉพาะเรองตามกฎหมายวาดวยคนเขาเมอง5 และกระทรวงมหาดไทยไดจดทำ
ทะเบยนประวตไว
_______________________________________________________________5 หลงเหตการณสนามเมอวนท26ธนวาคม2548ไดเพมกลมมอรแกนมอรแกลนและอรกลาโวยดวย
รป1 พรามดประชากรตางชาตจากพมากมพชาและลาว
ทมา: รายงานตวและไดรบเลขประจำตว13หลกขนตนดวยเลข“00” (คำนวณจากฐานขอมลทะเบยนบคคลณเดอนตลาคม2549ของสำนกบรหารการทะเบยนกรมการปกครอง)
300,000 250,000200,000 150,000100,000 50,000 0 50,000 100,000 150,000200,000 250,000
60ขนไป55-5950-5445-4940-4435-3930-3425-2920-2415-1910-145-9นอยกวา5
ชาย หญง
13
รายงานการวจย “การจางแรงงานขามชาตตาม พระราชบญญต การทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 กบการจดทำบญชรายชออาชพสำหรบคนตางชาต”
จงหวด จำนวน
1. เชยงใหม 102,879
2. เชยงราย 86,678
3. กาญจนบร 59,701
4. ตาก 49,693
5. แมฮองสอน 30,276
6. ระนอง 17,383
7. สระบร 12,968
8. ราชบร 11,132
9. ตราด 8,788
10. กรงเทพมหานคร 3,659
จงหวดอนๆทเหลอ 32,395
รวมทวประเทศ 415,552
ตาราง2 จำนวนชนกลมนอยทเลข13หลกขนตนดวยเลข“6”ใน10จงหวดณเดอนกรกฎาคม2551
ทมา: กฤตยาและกลภา.2551.(คำนวณจากฐานขอมลทะเบยนบคคลณเดอนกรกฎาคม2551ของสำนกบรหารการทะเบยนกรมการปกครองกระทรวงมหาดไทย)
ตวเลขลาสดเมอเดอนกรกฎาคม 2551 ของชนกลมนอยทเกดหรออาศยอยในประเทศไทยมานานแลว (เลข
13หลกขนตนดวยเลข“6”)พบวามอย415,552คนสวนใหญอยในพนทภาคเหนอของประเทศไทยโดยจงหวดทม
ประชากรกลมนมาก5ลำดบแรกคอเชยงใหมเชยงรายกาญจนบรตากและแมฮองสอน(ตาราง2)หากพจารณา
การกระจายเชงอาย จากรป 2 พรามดประชากรกลมนชวา สวนใหญเปนคนในวยทำงานและยางเขาวยสงอาย ม
ประชากรวยเดกคอนขางนอย
รป2 พรามดประชากรชนกลมนอย19กลมทถอบตรสตางๆ(กลมทมเลขประจำตว13หลกขนตนดวยเลข“6”)
ทมา: กฤตยา.2549. (คำนวณจากฐานขอมลทะเบยนบคคลณเดอนตลาคม2549ของสำนกบรหารการทะเบยนกรมการปกครองกระทรวงมหาดไทย)
ชาย หญง
40,000 30,000 20,000 10,000 0 10,000 20,000 30,000 40,000
60ขนไป55-5950-5445-4940-4425-3930-3425-2920-2415-1910-145-9นอยกวา5
14
รายงานการวจย “การจางแรงงานขามชาตตาม พระราชบญญต การทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 กบการจดทำบญชรายชออาชพสำหรบคนตางชาต”
จากจำนวนชนกลมนอยทเปนรนพอแม หรอปยาตายายรวม 415,552 คน ปรากฏวาเปนทมาของจำนวน
ชนกลมนอยทเปนรนลกหลานทเกดในประเทศไทยและไดรบเลข13หลกทขนตนดวยเลข“7”รวม78,338คนโดย
จงหวดทมชนกลมนอยรนลกหลานมากทสด 5ลำดบแรกเรยงกนคอ เชยงใหม เชยงรายกรงเทพฯกาญจนบร และ
สระบร (ตาราง3)นาสงเกตวากรงเทพฯมชนกลมนอยรนพอแมอยเพยง3,659คนแตมรนลกหลานมาอยอาศยมาก
กวาหนงหมนคน ทงนนาจะเปนเพราะรนลกหลานไดยายเขามาเรยนหนงสอและทำงานในกรงเทพฯ หากพจารณา
การกระจายอายตามพรามดประชากรในรป3กจะพบวาประชากรรนลกหลานนสวนใหญยงอยในวยเรยนหนงสอ
จงหวด จำนวน
1. เชยงใหม 16,926
2. เชยงราย 14,812
3. กรงเทพมหานคร 12,917
4. กาญจนบร 8,723
5. สระบร 4,308
6. ตาก 3,898
7. แมฮองสอน 3,158
8. ราชบร 1,861
9. ตราด 1,493
10. นครปฐม 785
จงหวดอนๆทเหลอ 9,457
รวมทวประเทศ 78,338
ตาราง3 จำนวนประชากรทเปนบตรของชนกลมนอยทเกดในประเทศไทย
ทไดรบเลขประจำตว13หลกขนตนดวยเลข“7”ใน10จงหวดณเดอนกรกฎาคม2551
ทมา: กฤตยาและกลภา.2551.(คำนวณจากฐานขอมลทะเบยนบคคลณเดอนกรกฎาคม2551ของสำนกบรหารการทะเบยนกรมการปกครองกระทรวงมหาดไทย)
ทมา: กฤตยา.2549. (คำนวณจากฐานขอมลทะเบยนบคคลณเดอนตลาคม2549ของสำนกบรหารการทะเบยนกรมการปกครองกระทรวงมหาดไทย)
รป3 พรามดประชากรบตรชนกลมนอยทถอบตรสตางๆ(กลมทมเลขประจำตว13หลกขนตนดวยเลข“7”)
ชาย หญง
40,000 30,000 20,000 10,000 0 10,000 20,000 30,000 40,000
60ขนไป55-5950-5445-4940-4425-3930-3425-2920-2415-1910-145-9นอยกวา5
15
รายงานการวจย “การจางแรงงานขามชาตตาม พระราชบญญต การทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 กบการจดทำบญชรายชออาชพสำหรบคนตางชาต”
4.3 กลมคนไรรฐ/ไรสญชาต/ไรรากเหงา
นบเปนกลมลาสดทรฐบาลไดเขาไปจดการแกปญหาสถานะบคคลให เพราะคนเหลานสวนใหญเกดใน
ประเทศไทย หรออยในประเทศไทยมานานแลว แตไมมเอกสารรบรองตนวาเปนใครจากรฐไหน ๆ ทงสน โดยมมต
คณะรฐมนตรประกาศ “ยทธศาสตรการจดการปญหาสถานะและสทธบคคล” เพอแกไขปญหาสถานะบคคลของคน
หลายกลมทอยในประเทศไทยมานาน รวมทงบตรหลานทเกดขนในภายหลง ซงคาดวานาจะมอยหลายแสนคน เมอ
วนท 18มกราคม 2548 เพอมงแกปญหาใหประชาชนและผมาอาศยอยในประเทศทกคนไดมสถานะมชวตอยอยาง
เปดเผยไมตองหลบซอนหรอหลบเลยงกฎหมายมบตรแสดงตนในฐานะทเปนมนษย และไดรบสทธขนพนฐานของ
มนษยอยางทวถงทงดานสาธารณสขการศกษาการทำงานและอนๆ
กรมการปกครองไดเรมสำรวจบคคลทไมมสถานะบคคล โดยเรมจากการสำรวจจำนวนนกเรยนนกศกษาท
ไมมหลกฐานทางทะเบยนราษฎรหรอไมมสญชาตไทย รวมกบกระทรวงศกษาธการ ตงแตวนท 1 กรกฎาคม 2548
เพอใชเปนขอมลจดทำเลขประจำตว 13 หลกดวยทขนตนหลกแรกดวยเลข “0”6 อยางไรกตาม จนบดน (ตลาคม
2551) การสำรวจดงกลาวกยงดำเนนการไมเสรจสมบรณ โดยตวเลขลาสดเมอเดอนกรกฎาคม 2551 มอย 141,204
คน ประชากรกลมนสวนใหญอาศยอยในจงหวดชายแดนทางภาคเหนอและภาคตะวนตก โดยจงหวดทมประชากร
กลมนอยมากทสด5จงหวดแรกคอเชยงรายเชยงใหมตากกาญจนบรและแมฮองสอน(ตาราง4)
_______________________________________________________________6 หมายถงบคคลทยงไมมสถานะทางทะเบยนราษฎรคอ ประชากรกลมทไดรบการสำรวจวาคอคนไรรฐ/ไรสญชาตทอยในประเทศไทย
มานาน แตยงไมไดรบการจดทำทะเบยนบคคล และไดรบการถายบตรประจำตวตามพ.ร.บ.สญชาต (ฉบบท 4) พ.ศ. 2551 และพ.ร.บ.การทะเบยนราษฎร(ฉบบท2)พ.ศ.2551
จงหวด ผไมมสถานะ
เชยงราย 32,564
เชยงใหม 31,194
ตาก 18,266
กาญจนบร 13,917
ระนอง 7,336
ประจวบครขนธ 6,798
แมฮองสอน 5,040
ตราด 3,238
ราชบร 2,153
ชมพร 1,575
จงหวดอนๆทเหลอ 19,123
รวมทวประเทศ 141,204
ตาราง4 จำนวนประชากรทไมมสถานะบคคล(คอเปนคนไรรฐ/ไรสญชาต/ไรรากเหงา)
ทไดรบเลขประจำตว13หลกขนตนดวยเลข“0”ใน10จงหวดณเดอนกรกฎาคม2551
ทมา: กฤตยาและกลภา.2551. (คำนวณจากฐานขอมลทะเบยนบคคลณเดอนกรกฎาคม2551ของสำนกบรหารการทะเบยนกรมการปกครองกระทรวงมหาดไทย)
16
รายงานการวจย “การจางแรงงานขามชาตตาม พระราชบญญต การทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 กบการจดทำบญชรายชออาชพสำหรบคนตางชาต”
หากรวมจำนวนประชากรทง 3 กลมนเขาดวยกนจะไดตวเลขรวม 2,268,968 คน ซงสวนใหญเปนบคคลใน
วยแรงงาน สวนนอยเปนเดกและผสงอาย กำลงคนเหลานสามารถเขามามสวนรวมในการเสรมสรางผลตภาพทาง
เศรษฐกจของประเทศได หากมระบบการจางงานทด เพราะมผลการสำรวจความตองการแรงงานและขาดแคลน
พ.ศ. 2549 ของสำนกงานสถตแหงชาตชชดวา ในอตสาหกรรมหลายประเภทมภาวะขาดแคลนแรงงานเกดขน โดย
เฉพาะแรงงานระดบลาง(ดงรายละเอยดในตอน7.1)
17
ความ‡ªìนมาของการจางงานแรงงานตางชาต จากªระ‡ทศพมา กมพŸชา แ≈ะ≈าว
∫∑∑’Ë 5
_______________________________________________________________7 ประกาศนลงพมพในราชกจจานเบกษา เมอวนท 13 ธนวาคม 2515 และมผลบงคบใชเปนกฎหมาย เมอพนกำหนดเกาสบวนแตวน
ประกาศในราชกจจานเบกษา8 ทจรงการผอนผนครงแรกเกดขนในสมยรฐบาลของนายอานนทปนยารชนเมอเดอนมนาคม2535แตอนญาตใหจางเฉพาะผพลดถน
สญชาตพมาหรอผหลบหนเขาเมองจากพมาทมถนทอยถาวรในประเทศไทยไดชวคราว เทานน และเฉพาะในเขต 9 จงหวดชายแดนซงมแรงงานจากประเทศพมาเขามาทำงานอยกอนแลว ตางจากมตครม.ตงแตป 2539 ถงปจจบนทผอนผนใหแรงงานตางชาตจาก3 ประเทศคอพมา กมพชา และลาว โดยในพ.ศ. 2539 อนญาต 37 จงหวด และมตครม. ตงแต พ.ศ. 2544 ถงปจจบนอนญาตทวประเทศ
ในอดตประเทศไทยไมเคยมนโยบายโดยตรงในเรองแรงงานขามชาต มแตแนวปฏบตในเรองการควบคม
การทำงานของคนตางชาต ทตงอยบนระบบความคดตองการสงวนอาชพบางอยางไวใหคนไทยทำ เรมจากประกาศ
คณะปฏวตฉบบท 322/25157 กำหนดใหคนตางชาตทตองการทำงาน ตองขอใบอนญาตจากกรมแรงงานกอน กอน
หนานคนตางชาตสามารถทำงานในประเทศไทยไดเลยโดยไมตองขออนญาตประกาศคณะปฏวตฉบบนเปนฐานคด
หลกของการตราพระราชบญญตการทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2521 ทมประกาศแนบทายสงวนอาชพและวชาชพ
สำหรบคนไทยไวจำนวนรวม39อาชพหนงในหลายอาชพนนคองานกรรมกรใชแรงงาน (ดรายละเอยดในภาคผนวก
ข.)ซงตอมาไดมการกำหนดไวชดเจนในมาตรา12ของพระราชบญญตคนเขาเมองพ.ศ.2522วาไมอนญาต
ใหคนตางชาตเขามาเปนกรรมกรในประเทศ(กฤตยา2540)
แตสถานการณตงแต พ.ศ. 2531 เรมจากเหตการณในประเทศพมาทมการปราบปรามประชาชน จนเปน
จลาจลทางการเมองในป 2531 หลงจากนนมาทำใหมประชาชนจากประเทศพมาทะลกเขาประเทศไทยนบเปน
จำนวนแสน เพอหลบภยและหางานทำ ประกอบกบสภาวะเศรษฐกจของไทยในชวงนนเปนยคเรมตนของเศรษฐกจ
ฟองสบ โดยเฉพาะในภาคการกอสรางและประมงทำใหเกดความตองการแรงงานระดบลางจำนวนมากขณะทพนท
ชายแดนตดกบประเทศกมพชาและลาวกมแรงงานจากสองประเทศนเดนทางลกลอบเขาเมองมาทำงานจำนวนมาก
เชนกน สถานการณดงกลาวนบบบงคบใหรฐไทยจำตองยอมรบการมอยของแรงงานขามชาตจากประเทศเพอนบาน
ทอพยพเขามาทำงานเปนกรรมกรในหลายกจการจางงาน เพราะตระหนกวามจำนวนผลกลอบเขาเมองมาทำงาน
จำนวนมาก จนกลายเปนปญหากระทบตอสภาพเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม และการเมองระหวางประเทศ นนคอ
รฐบาลจะยงคงทำเปนไมรบรอกตอไปไมได ในสวนของภาคธรกจเอกชนเอง กทงเจรจาและกดดนรฐบาลใหเปดใหม
การจางแรงงานตางชาตได การเรยกรองนทำอยางตอเนองโดยการรวมตวกนของหอการคาแหงประเทศไทย สภา
อตสาหกรรมแหงประเทศไทยและสมาคมธนาคารไทย
ผลของสถานการณขางตนนทำใหรฐบาลตองปรบตวหนมาใชนโยบายทยดหยนขน โดยอาศยอำนาจตาม
มาตรา17แหงพระราชบญญตคนเขาเมองพ.ศ.2522 เปดนโยบาย“ผอนผน”ใหบคคลทมสถานะเปนผ
หลบหนเขาเมองผดกฎหมายเฉพาะจากสามประเทศเพอนบานคอพมากมพชาและลาวเทานนสามารถ
ทำงานไดในลกษณะชวคราวตามเงอนไขทรฐกำหนด ทงนใชวธออกเปนมตคณะรฐมนตรประกาศการผอนผน
และวางแนวทางการปฏบตการอนญาตจดทะเบยนแรงงานขามชาตผดกฎหมายเปนรายปนบตงแตป 25398 โดยใช
มตคณะรฐมนตรประกาศการผอนผนเปนครง ๆ ไป และวางแนวปฏบตในการอนญาตจดทะเบยนแรงงานขามชาต
ผดกฎหมายเปนรายปสรปคอตงแตพ.ศ.2539ถงพ.ศ.2550มมตครม.ทเกยวของโดยตรงตอนโยบายการผอนผน
18
รายงานการวจย “การจางแรงงานขามชาตตาม พระราชบญญต การทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 กบการจดทำบญชรายชออาชพสำหรบคนตางชาต”
นรวม12ครง(ดตาราง5)ทงหมดลวนตงอยบนฐานคดของการควบคมจำนวนแรงงานทไดรบอนญาตและผอน
ผนใหทำงานไดเฉพาะอาชพกรรมกรเทานน แตประเภทของกจการและพนททผอนผนใหมการจางงานมความ
แตกตางกนในแตละชวงเวลาโดยสามารถจดแบงเปน3ชวงเวลาดงรายละเอยดตอไปน(กฤตยา2550:17-23)
5.1 มตคณะรฐมนตรในชวงพ.ศ.2539–พ.ศ.2543
หลกการสำคญคอ จดทะเบยนเฉพาะตวแรงงาน อนญาตใหทำงานเฉพาะในบางจงหวด และบางภาคการ
จางงานแรงงานตองมนายจางพามาจดทะเบยนและเรมบงคบใหซอบตรประกนสขภาพในพ.ศ.2542
(ก) มต ครม. เดอนมถนายน 2539 กำหนดใหมการผอนปรนการจางแรงงานตางชาตผดกฎหมายจาก
ประเทศพมา ลาว และเขมร ใหทำงานไดชวคราว โดยมระยะเวลาผอนผนไมเกน 2 ป พนททไดรบการอนญาตรวม
43จงหวดและใหทำงานไดเฉพาะ8กลมอตสาหกรรมคอ เกษตรกรรมกอสรางประมงทะเลตอเนองประมงทะเล
ขนถายสนคาทางนำเหมองแร/เหมองหนการผลตและคนรบใชในบานซงแยกเปนประเภทของกจการทจางงานได
รวม 36 ประเภท
(ข) มตครม.เดอนเมษายน2541รฐบาลไดมมตครม.เมอวนท28เมษายนและวนท8พฤษภาคม
2541ผอนผนใหแรงงานตางชาตทไดรบใบอนญาตทำงานในป2539ตอไดอก1ปแตขยายพนททไดรบการอนญาต
รวม54จงหวดใหทำงานไดเฉพาะ8กลมอตสาหกรรมคอเกษตรกรรมกอสรางประมงทะเลตอเนองประมงทะเล
ขนถายสนคาทางนำเหมองแร/เหมองหนการผลตและคนรบใชในบานซง แยกเปนประเภทของกจการทจางงานได
รวม 47 ประเภท
(ค) มต ครม. เดอนสงหาคม 2542 มตครม.ครงนยงคงผอนผนใหมการจางแรงงานตางชาตกลมเกาตอ
ไดอก1ปแตลดประเภทของกจการทจางงานไดลงเหลอเพยง 18 ประเภทและลดพนทลงเหลอ37จงหวดคอเปน
จงหวดชายแดน 10 จงหวด จงหวดท มกจการประมงทะเล 18 จงหวด และจงหวดท อย ในระหวางปรบปรง
กระบวนการผลต9จงหวด
(ง) มต ครม. เดอนสงหาคม 2543 การแกไขปญหาแรงงานตางชาตผดกฎหมายเรมเปนภาระงาน
ประจำปของกระทรวงแรงงานแนชดมากขนมตครม.ปน ยงคงมมตใหคงจำนวนพนท และกจการทจะไดรบอนญาต
ไวเทาเดมตามมตครม.ป2542เพอยนยนนโยบายทวาจะไมใหมการเพมจำนวนแรงงานตางชาตจากทมาจดทะเบยน
ในป2542อกตอไป
19
รายงานการวจย “การจางแรงงานขามชาตตาม พระราชบญญต การทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 กบการจดทำบญชรายชออาชพสำหรบคนตางชาต”
มตครม.ปพ.ศ.
จำนวนกจการ
ทอนญาต
จำนวนจงหวด
ทอนญาต
ระยะเวลาทอนญาต
จำนวนแรงงานทมาจดทะเบยน
ประเทศตนทาง
พมา กมพชา ลาว
(1) มตครม. 2539
36 43 2ป 293,654 256,492(88%)
25,568(7%)
11,594(5%)
(2) มตครม. 2541
47 54 1ป 90,911ก 79,057(87%)
10,593(12%)
1,261(1%)
(3) มตครม. 2542
18 37 1ป 99,974 89,318(89%)
9,492(10%)
1,164(1%)
(4) มตครม. 2543
18 37 1ป 99,656 90,724(91%)
7,921(8%)
1,011(1%)
(5) มตครม. 2544
11ประเภทข
ทวประเทศ 6เดอน
568,249 451,335(79%)
57,556(10%)
59,358(11%)
(6) มตครม. 2545
11ประเภทข
ทวประเทศ 1ป 430,074 349,264(81%)
38,614(9%)
42,196(10%)
(7) มตครม. 2546
6ประเภทค
ทวประเทศ 1ป 288,780 247,791(86%)
19,675(7%)
21,314(7%)
(8) มตครม. 2547
2ประเภทหลกง
ทวประเทศ 1ป 844,387 629,260(75%)
110,018(13%)
105,109(12%)
(9) มตครม. 2548/1
2ประเภทหลกง
ทวประเทศ 1ป 705,293จ 539,416(76%)
75,804(11%)
90,073(13%)
(10) มตครม. 2548/2
2ประเภทหลกง
ทวประเทศ 1ป 208,562จ 163,499(79%)
23,410(11%)
21,653(10%)
(11) มตครม. 2549
2ประเภทหลกง
ทวประเทศ 1ป 460,014จ 405,379(88%)
24,952(5%)
29,683(7%)
(12) มตครม. 2550
2ประเภทหลกง
ทวประเทศ 1ป 501,570ฉ 476,676(95%)
12,094(2.4%)
12,800(2.6%)
ตาราง5 จำนวนแรงงานตางชาตทไดรบใบอนญาตทำงานตามเงอนไขของมตคณะรฐมนตร
พ.ศ.2539,2541,2542,2543,2544,2545,2546,2547,2548/1,2548/2,2549และ2550
ทมา: ปรบจาก กฤตยา (บรรณาธการ). 2550. รฐไทยกบการปรบเปลยนนโยบายเอดสและอนามยเจรญพนธในกลมแรงงานขามชาต.นครปฐม:สถาบนวจยประชากรและสงคมมหาวทยาลยมหดล.(บทท2ตาราง2.1)
ก มตป2539ผอนผนใหจดทะเบยนได2ปในป2540มผมาตออายรวม88,644คนซงถานำตวเลขนมารวมกบจำนวนทมาจดทะเบยนในป2541ทำใหจำนวนแรงงานตางชาตทไดรบการผอนผนในป2541มรวม179,555คน
ข คอกจการพเศษ 1 (มนายจาง)ประมงทะเลทำสวนทำไร คนรบใชในบานกอสราง เลยงหมเลยงกง กจการพเศษ 2 (ไมมนายจาง) การขนยายสนคาในโกดง โรงสขาว ทำอฐทำโองและเหมองแร ซงคำวากจการพเศษในทนหมายรวมถงกจการอะไรกได และมนายจางพามาจดทะเบยนหรอมาขนทะเบยนดวยตนเองกได เพราะไมมนายจางแนนอน เชน เปนคนงานรบจางตามฤดกาลเกษตรเปนตน
ค คอกรรมกรทวไป กรรมกรในกจการประมงและตอเนอง ลกจางในโรงงาน ผรบใชในบาน ลกจางในฟารม และลกจางในแปลงเพาะปลก
ง ประเภทหลกในประกาศคอกรรมกรทวไป และผรบใชในบาน โดยใหแตละจงหวดทำประกาศรายละเอยดประเภทอาชพทจะอนญาตเอง
20
รายงานการวจย “การจางแรงงานขามชาตตาม พระราชบญญต การทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 กบการจดทำบญชรายชออาชพสำหรบคนตางชาต”
จ จำนวน705,293คนมาจากผลการตออายใบอนญาตทำงานของแรงงานทไดรบใบอนญาตทำงานในป2547ขอมลณวนท30 สงหาคม 2548, จำนวน 208,562 คน มาจากผลการดำเนนการตามมตครม.ตนป 2549 ทยกเลกมตครม.เมอวนท 20ธนวาคม 2548 ทใหมการประกนตนแรงงานใหมทไมเคยจดทะเบยนมากอนคนละ 10,000 บาท (สำหรบคนทมชออยในทร.38/1) และ 50,000 บาท (สำหรบคนทมชออยใน ทร.38/1) และใหแรงงานกลมใหมนมาจดทะเบยนในชวงวนท 1-31มนาคม2549,จำนวน460,014คนมาจากผลการตออายใบอนญาตทำงานของแรงงานทไดรบใบอนญาตทำงานในป2547และมาตออายในป2548(ทมา:กลมพจารณาอนญาตทำงานของคนตางดาวนอกระบบสำนกบรหารแรงงานตางดาววนท21กรกฎาคม2549)
ฉ ฝายทะเบยนและขอมลสารสนเทศกลมพฒนาระบบควบคมการทำงานของคนตางดาวสำนกบรหารแรงงานตางดาว.2551
5.2 มตคณะรฐมนตรในชวงพ.ศ.2544–พ.ศ.2546
(ก) มตครม.เดอนสงหาคม2544เกดการผลดเปลยนรฐบาลในปนคอพรรคไทยรกไทยเขามาเปนแกน
นำจดตงรฐบาลนำโดยพ.ต.ท.ทกษณชนวตรเปนนายกรฐมนตรและมพรรคชาตไทยกำกบกระทรวงแรงงานมนาย
เดชบญหลง เปนรฐมนตรวาการและเกดการเปลยนแปลงนโยบายการผอนผนการจดทะเบยนแรงงานขามชาตแบบ
พลกกลบจากหนามอเปนหลงมอ กลาวคอมมตครม.ผอนผนใหแรงงานขามชาตทหลบหนเขาเมองสามารถมาขน
ทะเบยนไดทกจงหวดในทกประเภทกจการ และเปนครงแรกทแรงงานทไมไดทำงานประจำกบนายจางคน
หนงคนใดสามารถมาขอขนทะเบยนไดดวยตนเอง การขนทะเบยนครงนมแรงงานมาจดทะเบยนมากกวาทกปท
ผานมาคอสงถง568,249คน
(ข) มตครม.เดอนสงหาคม2545มตปนยดหลกประเภทของกจการทจางไดและพนททใหแรงงานทจด
ทะเบยนเหมอนป2544แตอนญาตเฉพาะผทมใบอนญาตทำงานจากป2544เทานนซงมผมาตออาย430,074คน
(ค) มตครม.เดอนสงหาคม2546มตครม.ปนยงคงยดหลกเกณฑตางๆเหมอนป2544คอใหตออาย
เฉพาะกลมทมใบอนญาตทำงานแลวรวมมผมาตออาย288,780คน
5.3 มตคณะรฐมนตรในชวงพ.ศ.2547–พ.ศ.2550
มตคณะรฐมนตรทเกยวกบการจางงานแรงงานหลบหนเขาเมองจากสามประเทศเพอนบาน ตงแต พ.ศ.
2547มการเปลยนแปลงใหมทงระบบมรายละเอยดดงน
(ก) มตครม.เดอนเมษายน2547ใหมการขนทะเบยนทงในสวนแรงงานและนายจางโดยแรงงาน
ทมนายจางพามารายงานตวใหขนทะเบยนตามทะเบยนบานของนายจาง สวนแรงงานขามชาตทไมมนายจางพามา
รายงานตว หรอทำงานรบจางรายวนไมมนายจางประจำ สามารถขนทะเบยนไดดวยตนเอง ในทำนองกลบกน
นายจางทยงไมไดจางแรงงานหรอเคยจางแตจำนวนไมพอ สามารถมาขนทะเบยนนายจางแจงความจำนงวาตองการ
จางแรงงานในกจการอะไรเปนจำนวนเทาใดและจากประเทศใดใน3ประเทศหรอจะไมระบประเทศกได
การขนทะเบยนของแรงงานใหรวม “ผตดตาม”ดวย ซงอยบนฐานคดทตองการเรมนบจดผหลบ
หนเขาเมองจาก 3 ประเทศทตรงกบสถานการณความจรงกวาทเคยปฏบตมาคอ ใหมการขนทะเบยนบคคลผ
ตดตามแรงงานขามชาตตงแตอาย 1ปขนไปดวยและใหมการแจงเกดแจงตายและแจงยายทอยเหมอน
ประชากรกลมอนๆ ในฐานขอมลทะเบยนบคคลนนคอทำใหฐานขอมลนเปนปจจบนอยเสมอ แบงออก
เปน 3 ขนตอนคอขนทหนง ใหแรงงานและผตดตามมารายงานตวทเขตหรออำเภอทวประเทศ เพอขนทะเบยนรบ
หมายเลขประจำตว13หลกทขนตนดวยเลข00โดยไมเสยคาใชจายผมารายงานตวทไดถายรปและพมพลายนวมอ
จะไดรบการผอนผนใหอายในประเทศไทยได 1 ป และสำนกงานบรหารการทะเบยน (สบท.) กรมการปกครอง
กระทรวงมหาดไทย เปนหนวยงานท ร บผดชอบนำฐานขอมลในทะเบยนราษฎร 38/1 เขาจดเกบดวยระบบ
คอมพวเตอรโดยในป2547มจำนวนประชากรกลมนอยในทะเบยนบคคลรวม1,284,920คน
21
รายงานการวจย “การจางแรงงานขามชาตตาม พระราชบญญต การทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 กบการจดทำบญชรายชออาชพสำหรบคนตางชาต”
ทสำคญคอ มการกำหนดยทธศาสตรทวางเปาหมายสงสดวา ประเทศไทยจะไมมแรงงานผด
กฎหมายทตองผอนผนใหทำงานอกตอไป จงกำหนดใหมการปรบสถานะแรงงานทเขาเมองผดกฎหมายให
เปนแรงงานทเขาเมองและทำงานอยางถกกฎหมาย โดยการทำขอตกลงสญญาทวภาค (MOU)ระหวางประเทศ
ไทย-พมาไทย-ลาวและไทย-กมพชาในการใหประเทศตนทางมาพสจนสญชาตและรบรองวาแรงงานมาจากประเทศ
นนจรง ในกรณของประเทศลาวเมอพสจนสญชาตแลว แรงงานจะไดรบเอกสารการเดนทางชวคราว (temporary
passport) ในกรณของประเทศกมพชา จะไดรบเอกสารรบรองตน (certification of identification – CI) การพสจน
สญชาตตามขอตกลงทวภาคนดำเนนการไดจรงเฉพาะประเทศลาวและกมพชาเทานน สวนประเทศพมาไมมความ
คบหนาในเชงปฏบตจรงแตอยางใดยงอยในขนตอนของการเจรจาขอมลณเดอนธนวาคม2550จากฝายทะเบยน
และขอมลสารสนเทศ กลมพฒนาระบบควบคมการทำงานของคนตางดาว กรมการจดหางาน (2551) ระบวา ม
แรงงานจากสองประเทศทปรบสถานะและยงคงตอใบอนญาตทำงานรวม72,098คน
สำหรบกจการทอนญาตใหจางแรงงานขามชาตไดอนญาตใหจางไดในงานสองประเภทหลกคอ
กรรมกรและคนรบใชในบานในกจการ10ประเภทหลกคอ(1)ประมง(ทะเล+นำจด)(2)ตอเนองประมง(3)เกษตร
และปศสตว(4)โรงสขาว(5)โรงอฐ(6)โรงนำแขง(7)ขนถายสนคาทางนำ(8)กอสราง(9)เหมองแร/เหมองหน(10)
ลกจางในครวเรอนสวนบคคล และตงแตป 2547 ซงเปนปแรกทใชเกณฑน หากลกษณะของกจการทจางไมเขาขาย
10 ประเภทน กใหจดไวในรหส (11) คอประเภทอน ๆ ปรากฏวาประเภทกจการทจางแรงงานขามชาตสงสดคอ
กจการประเภทอนๆ(30%)รองลงมาคอกจการเกษตร(22%)สวนการจางงานในครวเรอนและในกจการกอสรางม
สดสวนเทากน (15%) เชนเดยวกบในกจการประมงทะเลและนำจด (7%) และตอเนองประมง (9%) ทมสดสวนรวม
16%นนคอกจการทกระทรวงแรงงานไมสามารถจดประเภทเขาขายได ถกจดไวในกจการอน ๆ ทำใหภาพของการ
กระจายการจางงานในกจการตาง ๆ มความไมชดเจน(ดรป4และตาราง6)
รป4 การกระจายรอยละของแรงงานขามชาตทไดรบใบอนญาตทำงานตามตครม.ป2547
จำแนกตามประเภทกจการทจางงาน
ทมา: ปรบจากกฤตยาและพนธทพย.2548. (คำนวณจากขอมลของศนยปฏบตการจดระบบการทำงานของคนตางดาวฯกรมการจดหางานกระทรวงแรงงาน)
โรงสขาว,โรงอฐ,โรงนำแขง2%ขนถายสนคา1%
เหมองแร,เหมองหน5%ประมง7%
ตอเนองประมง9%
กอสราง15%
ลกจางในครวเรอน15% เกษตรและปศสตว22%
อนๆ30%
22
รายงานการวจย “การจางแรงงานขามชาตตาม พระราชบญญต การทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 กบการจดทำบญชรายชออาชพสำหรบคนตางชาต”
ประเภทกจการและรหสกจการ จำนวนแรงงาน รอยละ
กจการอนๆ(11) 254,774 30.20
เกษตรและกจการปศสตว(3) 182,604 21.60
ลกจางในครวเรอน(10) 126,297 15.00
กอสราง(8) 124,365 14.70
ตอเนองประมง(2) 73,281 8.70
ประมงทะเลและนำจด(1) 60,566 7.20
โรงสขาว,โรงอฐ,โรงนำแขง(4+5+6) 16,640 2.00
ขนถายสนคาทางนำ(7) 4,312 0.50
เหมองแร/เหมองหน(9) 1,548 0.20
รวม 844,387 100.00
ตาราง6 จำนวนและการกระจายรอยละของแรงงานขามชาตทไดรบใบอนญาตทำงานตามมตครม.
ป2547จำแนกตามประเภทกจการทจางงานจากมากทสดไปนอยทสด
ทมา: ปรบจากกฤตยาและพนธทพย.2548. (คำนวณจากขอมลของศนยปฏบตการจดระบบการทำงานของคนตางดาวฯกรมการจดหางานกระทรวงแรงงาน)
แตในทางปฏบตมความชดเจนวา คณะกรรมการบรหารแรงงานตางดาวระดบจงหวดเปนผพจารณา
อนญาตวาแรงงานขามชาตจะถกจางในลกษณะทเปนผใชแรงงาน(หรอคอกรรมกร)ในกจการอะไรไดบางซงขอมล
การจางงานในจงหวดทมการจางแรงงานขามชาตเขมขน และในสวนกลางชชดวามการจางอยอยางหลากหลาย
ไดแก กรรมกรในกจการตอไปน คอ ขนสงทางบก ขนถายสนคา โรงเลอย โรงกลง เทปาลม จำหนายพชผลเกษตร
ผลตศาลพระภมโรงงานทำเสนขนมจนผลตคอนกรตผลตเสาเขมโรงยางแผนรมควนเตาถานทาทรายแปรรปไม
ยาง ประมงนำกรอย ซกอบรด จดสวนโรงแรม คาปลก/คาสง/แผงลอยในตลาด ปมนำมน/แกส/เชอเพลง อซอมรถ/
ลาง/อดฉด(คารแคร)กจการคาของเกามลนธเปนตน
(ข) มตครม.พ.ศ.2548–พ.ศ.2550ในป2548รฐบาลผอนผนใหแรงงานขามชาตทมบตรทำงานตอ
อายอก 1 ป ปรากฏวาในบางจงหวดมสภาพขาดแคลนแรงงาน จำนวนแรงงานทมาตออายมนอยกวาแรงงานท
ตองการจาง จงมการเรยกรองใหมการอนญาตใหจดทะเบยนแรงงานกลมใหมเพมเตม รฐบาลจงมมตครม.เมอเดอน
ธนวาคม2548ยนยอมใหเพมได แตใหมการประกนตนตามมาตรา54ของกฎหมายคนเขาเมองคอกลมทมชออย
ในทร.38/1แลวตองจายคาประกนตน10,000บาทและผยงไมมชอในทร.38/1ตองมารายงานตวรบเลข13หลก
และจายคาประกนตน 50,000 บาท สงผลใหเกดการประทวงของนายจางในหลายจงหวด และการรองเรยนจาก
สมาคมผประกอบการหลายภาคการจางงาน และสภาอตสาหกรรมตาง ๆ ทวประเทศ จนสามารถกดดนใหรฐบาล
ยกเลกมาตรการนไดสำเรจ
ตอมารฐบาลมมตครม.เมอวนท16พฤษภาคม2549ยกเลกมตครม.เมอวนท20ธนวาคม2548ผอน
ปรนใหไมตองเสยคาประกนตนแตอยางใด คอเสยคาใชจาย 3,800 บาทเชนเดม จากนนรฐบาลเปดใหมการ
รายงานตวขนทะเบยนของแรงงานและผตดตามกลมใหมขนระหวางวนท 1-31 มนาคม 2549 มยอดจำนวน
แรงงานและผตดตามในทร.38/1รวมประมาณ3แสนคนทำใหยอดของแรงงานขามชาตและผตดตามจากสาม
ประเทศในป2549พงสงขนเปน1,523,289คนเปนชายรอยละ55และหญงรอยละ45(กฤตยา2549)
23
รายงานการวจย “การจางแรงงานขามชาตตาม พระราชบญญต การทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 กบการจดทำบญชรายชออาชพสำหรบคนตางชาต”
อยางไรกตามมตครม.ตงแตพ.ศ.2547ถงพ.ศ.2550กยงคงยดหลกการจำกดอาชพทใหแรงงานขาม
ชาตจาก 3 ประเทศเพอนบานทำไดเพยงงานกรรมกร และคนรบใชในบาน ซงจากขอเทจจรงปรากฏวาไมสอดคลอง
กบความตองการแรงงานตางชาต และไมสอดคลองกบการจางงานจรง ๆ ทเกดขน แมมการเปดชองใหคณะ
กรรมการบรหารแรงงานตางดาวระดบจงหวด พจารณาผอนผนประเภทกจการเพมเตมดงกลาวแลว แตลกษณะงาน
กยงตองเปนงานทใชแรงงานเทานน
อาชพหนงทมการรณรงคเรยกรองใหจางแรงงานขามชาตไดคอ พนกงานสาธารณสขตางดาว (พสต.)
และลาม เพราะในขอเทจจรง ทงหนวยงานราชการและองคกรสาธารณกศล (ประเภท มลนธตาง ๆ) ไดมการจาง
แรงงานทำงานดงกลาวอยแลวในหลายจงหวดทมการใชแรงงานขามชาตเขมขน เชน ระนอง ตาก และสมทรสาคร
เปนตน9 ขณะทฝายนายจางและผประกอบการ กเรยกรองใหกระทรวงแรงงานระบภาคการจางงานทสามารถจางได
เพมเตม เชน งานในภาคบรการ และงานเสมยนระดบลาง ซงมการจางจรงอยแลวเชนกน แตหลบเลยงไปจางเปน
กรรมกรแทนตอประเดนนจะมการอภปรายละเอยดในตอนท6ตอไป
_______________________________________________________________9 จากการสมมนาเพอหามาตรการรองรบพนกงานสาธารณสขตางดาว (พสต.) ชวยงานในระบบสขภาพ จดโดย สำนกพฒนาระบบ
บรการสขภาพกรมสนบสนนการบรการสขภาพกระทรวงสาธารณสขและเครอขายฟามตรณโรงแรมมารวยการเดนทวนท23-24เมษายน2551.
25
ส∂านการ≥åการจางแรงงานตางชาตทÿกªระ‡¿ท ≥ ‡ดอน∏นวาคม พ.ศ. 2550
∫∑∑’Ë 6
ตวเลขอยางเปนทางการจากฝายทะเบยนและขอมลสารสนเทศ กลมพฒนาระบบควบคมการทำงานของ
คนตางดาว สำนกบรหารแรงงานตางดาว กรมการจดหางาน (2551) ซงรวบรวมขอมลของแรงงานตางชาต ทงทเขา
เมองมาทำงานอยางถกตองตามกฎหมาย และทหลบหนเขาเมองผดกฎหมาย ไดสรปไวเมอเดอนธนวาคม 2550 วา
แรงงานตางชาตทยงคงไดรบอนญาตใหทำงานในประเทศมรวมทงสน 792,117 คน โดยเกอบหนงในส หรอจำนวน
196,029 คนทำงานอยในกรงเทพฯ รองลงมาคอในเขตปรมณฑล มจำนวนเกอบ 170,000 คน สดสวนใกลเคยงกบ
แรงงานตางชาตททำงานอยในภาคใต คอคดเปน 21% และ 20%ตามลำดบ และแรงงานททำงานอยในภาคกลาง
และภาคเหนอมสดสวนเทากนคอ16%ขณะทในภาคตะวนออกเฉยงเหนอมจำนวนนอยทสดไมถง20,000คนหรอ
เพยง3%เทานน
ในจำนวนแรงงานตางชาตทเขามาทำงานอยในประเทศไทยเกอบ8แสนคนนนสามารถแบงสดสวนออกได
เปนแรงงานทเขามาทำงานอยางถกตองตามกฎหมาย 29%ทเหลออก 71% เปนแรงงานทเขาเมองมาทำงานอยาง
ผดกฎหมายโดยมรายละเอยดของลกษณะการเขาเมองดงตาราง7ขางลางน
ในจำนวนแรงงานตางชาตทเขามาทำงานอยในประเทศไทยเกอบ8แสนคนนนสามารถแบงสดสวนออกได
เปนแรงงานทเขามาทำงานอยางถกตองตามกฎหมาย 29%ทเหลออก 71% เปนแรงงานทเขาเมองมาทำงานอยาง
ผดกฎหมายโดยมรายละเอยดของลกษณะการเขาเมองดงตาราง7ขางลางน
รปท5 การกระจายตวของแรงงานตางชาตจำแนกตามภมภาคตางๆ
ทมา: ฝายทะเบยนและขอมลสารสนเทศกลมพฒนาระบบควบคมการทำงานของคนตางดาวสำนกบรหารแรงงานตางดาว.2551.
กรงเทพฯ24%ภาคเหนอ16%ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ3%
ภาคกลาง16% ปรมณฑล21%
ภาคใต20%
26
รายงานการวจย “การจางแรงงานขามชาตตาม พระราชบญญต การทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 กบการจดทำบญชรายชออาชพสำหรบคนตางชาต”
ลกษณะการเขาเมอง จำนวน
1.คนตางชาตทเขาเมองถกกฎหมาย 232,363
1.1 มาตรา9ประเภทชวคราว* (1)ตลอดชพ 14,423 (2)ชวคราวทวไป 93,859 (3)ชวคราวนำเขาตามMOU 22,265 (4)ชวคราวพสจนสญชาต 75,234
205,781
1.2 มาตรา12ประเภทสงเสรมการลงทน* 26,582
2.คนตางชาตทเขาเมองผดกฎหมาย 559,754
2.1 มาตรา13ประเภทชนกลมนอย* 58,184
2.2 ตามมตครม.ทใหตออายแรงงาน3สญชาต 501,570
ตาราง7 จำนวนแรงงานตางชาตจำแนกตามลกษณะการเขาเมองพ.ศ.2550(ตวเลขณกนยายน2551)
หมายเหต: *มาตราทอางองเปนเลขมาตราในพระราชบญญตการทำงานของคนตางดาวพ.ศ.2551
ทมา: ฝายทะเบยนและขอมลสารสนเทศกลมพฒนาระบบควบคมการทำงานของคนตางดาวสำนกบรหารแรงงานตางดาว.2551.
6.1 การจำแนกประเภทแรงงานตางชาตถกกฎหมายณพ.ศ.2550
ดงกลาวมาขางตนแลววามาตรา12ของพ.ร.บ.คนเขาเมองพ.ศ.2522หามไมใหคนตางชาตมาทำงานเปน
กรรมกรหรอผใชแรงงานระดบลางในประเทศไทยและตามกฎหมายทเกยวกบการทำงานของคนตางชาต ไมวาจะเปน
พ.ร.บ.การทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2521 พ.ร.บ.สงเสรมการลงทน พ.ศ. 2520 และพ.ร.บ.การนคมอตสาหกรรม
แหงประเทศไทย พ.ศ. 2522 ลวนแลวมเจตจำนงใหคนตางชาตทมฝมอเทานนเขามาทำงานในประเทศได
แตในจำนวนแรงงานทเขาเมองถกกฎหมายณพ.ศ. 2550 ทอางองตามมาตรา 9 ในกฎหมายการทำงาน
ของคนตางดาว 2551 (ดตาราง 7) ปรากฏวาเปนแรงงานมฝมอ (กลมท 2) 93,859 คน และเปนแรงงานไรฝมอรวม
97,499คน(กลมท3ชวคราวนำเขาตามMOUรวมกบกลมท4ชวคราวพสจนสญชาต)สองกลมหลงนเปนแรงงาน
ระดบลางจากประเทศเพอนบานคอ ประเทศลาว และกมพชา ซงเปนผลจากยทธศาสตรทไมตองการใหประเทศไทย
มแรงงานขามชาตจากประเทศเพอนบานทเขาเมองลกลอบมาทำงานอกตอไป จงเกดมาตรการการนำเขาแรงงาน
จากประเทศลาวและกมพชา เพอนำมาใชในกจการทขาดแคลน (คอกลมท 3) และ กลมท 4 คอแรงงานทเคยเขา
เมองผดกฎหมายแตไดรบการพสจนสญชาตจากเจาหนาทประเทศตนทาง(คอลาวและกมพชา)ตามขอตกลงสญญา
ทวภาคดงกลาวในตอนทแลวและยงคงตอใบอนญาตทำงานจนถงปจจบน
สำหรบกลมท 1 ทไดสทธในการทำงานตลอดชพคอ คนตางชาตทเขาเมองมานานแลว สวนใหญคอผเขา
เมองมาตงแตกอน พ.ศ. 2470 และไดสทธในการมถนทอยถาวร (permanent residents) ในประเทศไทย โดยถอใบ
สำคญของคนตางดาวเสมอนบตรประจำตวประชาชน จำนวนคนตางชาตกลมนทจดทะเบยนรบใบอนญาตทำงาน
ตลอดชพมแตจะลดนอยลง เพราะคนกลมนทยงคงทำงานอย (เปนคนจนมากทสด รองลงมาคออนเดยและองกฤษ)
กสงอายมากแลวและลมตายลงไปเรอยๆ(กฤตยา2547)
27
รายงานการวจย “การจางแรงงานขามชาตตาม พระราชบญญต การทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 กบการจดทำบญชรายชออาชพสำหรบคนตางชาต”
6.2 การจำแนกประเภทแรงงานตางชาตผดกฎหมายณพ.ศ.2550
แบงไดเปน2กลมใหญคอ
(ก) แรงงานขามชาตทคอชนกลมนอยของประเทศไทย ตามกฎหมายสญชาตของไทย บคคลทไมม
สญชาตไทยทอยในประเทศทกคนถอวาเปนคนตางดาวหรอคนขามชาตทงหมดแรงงานขามชาตจำนวนหนงจงเปน
ชนกลมนอย (รายละเอยดกลาวในตอนท 4 แลว)ประชากรกลมนหากยงไมไดรบสญชาตไทยและสทธการอย
อาศยกถกนบวาเปนคนเขาเมองผดกฎหมาย รฐบาลมนโยบายในการจดการแรงงานขามชาตกลมนแตกตางกน
ไป หลกการรวมคอสามารถทำงานหรอเรยนหนงสอไดในเฉพาะจงหวดทตนอยอาศยหากจะออกไปทำงานหรอเรยน
นอกพนทตองขออนญาตจากผวาราชการจงหวด
อยางไรกตาม มาตรา 12 ของกฎหมายการทำงานของคนตางดาวพ.ศ. 2521 เปนมาตราทกลาวถง
การจางงานกลมคนตางดาวทเขาขายวาคอชนกลมนอยและมประกาศของกระทรวงแรงงานเมอวนท22พฤษภาคม
2539กำหนดงาน27ประเภททใหคนกลมนทำไดโดย26อาชพแรกระบรายละเอยดของงานเชนชางปนงานขาย
หรอผลตอาหารงานชางเครองทองและงานชางถกทอไหมพรมเปนตนและงานประเภทสดทายคองานกรรมกร(ด
รายละเอยดในภาคผนวกค.)แมมการประมาณการวาชนกลมนอยทรอการลงรายการสญชาตไทยนมอยประมาณ5
แสนคน(มนตรและเสถยร2547)แตตาราง7ชวาในพ.ศ.2550มชนกลมนอยมาจดทะเบยนขอใบอนญาตทำงาน
เพยง58,184คน(ตวเลขณกนยายน2551)โดยมากกวาครงหนงอยในภาคเหนอ(60%)(ดรป6)
รปท6 การกระจายตวของแรงงานชนกลมนอยจำแนกตามภมภาคตางๆ
ทมา: ฝายทะเบยนและขอมลสารสนเทศกลมพฒนาระบบควบคมการทำงานของคนตางดาวสำนกบรหารแรงงานตางดาว.2551
กรงเทพฯ11%
ปรมณฑล6%
ภาคใต4%
ภาคกลาง18%
ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ1%
ภาคเหนอ60%
เมอพจารณาวางานททำอยในหมวดอตสาหกรรมหรอประเภทกจการอะไรบาง พบวาสวนใหญทำงาน
ในหมวดอตสาหกรรมกอสรางและประเภทกอสรางและงานท เก ยวของกบการกอสราง รองลงมาคอ หมวด
อตสาหกรรมเกษตรกรรมการลาสตวและการปาไมและประเภทกจการการปลกพชสวน (ตาราง8)แตถาพจารณา
เปนลกษณะอาชพกลบพบวา68%ทำงานใชแรงงานเปนกรรมกร(ตาราง9)
นาสงเกตวา มการจางงานชนกลมนอยในหมวดอตสาหกรรมทดไมนาจะจางได หากยดประกาศ
กำหนดการทใหคนตางดาวตามมาตรา12ของพ.ร.บ.การทำงานของคนตางดาวป2521อยางเครงครดเชนบรการ
ชมชน สงคมและบรการสวนบคคลอน ๆ, การบรการดานสขภาพและงานสงคมสงเคราะห, ตวกลางทางการเงน,
บรหารราชการและปองกนประเทศ,องคการระหวางประเทศและองคกรตางประเทศอนๆ,และการศกษาเปนตนซง
ในการพจารณาลกษณะอาชพ หมวดอตสาหกรรม และประเภทกจการทจะใหชนกลมนอยทำไดตาม
มาตรา13ของพ.ร.บ.การทำงานของคนตางดาวพ.ศ.2551ควรตองขยายใหครอบคลมงานตางๆเหลาน
ทมการจางและอนญาตใหจางชนกลมนอยอยแลว
28
รายงานการวจย “การจางแรงงานขามชาตตาม พระราชบญญต การทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 กบการจดทำบญชรายชออาชพสำหรบคนตางชาต”
ตาราง8 จำนวนแรงงานตางชาต(ชนกลมนอย)ททำงานในประเทศไทย(ธนวาคม2550)
จำแนกตามหมวดอตสาหกรรมและประเภทกจการ
หมวดอตสาหกรรม จำนวน รอยละ
เกษตรกรรมการลาสตวและการปาไม 12,064 20.73
การประมง 195 0.34
การทำเหมองแรและเหมองหน 408 0.70
การผลต 10,269 17.65
การไฟฟากาซและการประปา 15 0.03
การกอสราง 15,981 27.47
การขายสงการขายปลกการซอมแซมยานยนตจกรยานยนต 8,357 14.36
โรงแรมและภตตาคาร 5,132 8.82
การขนสงสถานทเกบสนคาและการคมนาคม 468 0.80
ตวกลางทางการเงน 17 0.03
บรการดานอสงหารมทรพยการใหเชาและบรการทางธรกจ 891 1.53
บรหารราชการและปองกนประเทศรวมทงการประกนสงคมภาคบงคบ 23 0.04
การศกษา 107 0.18
การบรการดานสขภาพและงานสงคมสงเคราะห 78 0.13
บรการชมชนสงคมและบรการสวนบคคลอนๆ 1,300 2.23
ลกจางในครวเรอนสวนบคคล 2,817 4.84
องคการระหวางประเทศและองคกรตางประเทศอนๆและสมาชก 4 0.01
กจการอนๆ 58 0.10
รวม 58,184 100.00
ประเภทกจการ จำนวน รอยละ
การกอสรางและงานทเกยวของกบการกอสราง 12,947 25.70
การปลกพชสวนการทำสวนผกสวนไมดอกไมประดบ 11,418 22.70
โรงแรมภตตาคารสถานทขายอาหารและเครองดมอนๆ 4,406 8.70
การขายปลกอาหารเสอผาสนคาทวไป 4,127 8.20
การแปรรปการถนอมอาหารการผลตผลตภณฑอาหาร 2,826 5.60
การขายสงวตถดบทางการเกษตรเสอผาอาหารวสดกอสราง 2,425 4.80
ลกจางในครวเรอนสวนบคคล 2,401 4.70
การทำเครองประดบจากเพชรพลอยผลตผลตภฑณอนๆ 996 2.00
การผลตอฐผลตภณฑคอนกรตเพอใชในงานกอสราง 896 1.80
บรการซกรดสถานเสรมความงาม 887 1.70
กจการอนๆ 7,012 14.00
รวม 50,341* 100.00
หมายเหต *เปนตวเลขณธนวาคม2550ทมา: ฝายทะเบยนและขอมลสารสนเทศกลมพฒนาระบบควบคมการทำงานของคนตางดาวสำนกบรหารแรงงานตางดาว.2551.
29
รายงานการวจย “การจางแรงงานขามชาตตาม พระราชบญญต การทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 กบการจดทำบญชรายชออาชพสำหรบคนตางชาต”
ประเภทอาชพ จำนวน รอยละ
งานกรรมกร 34,100 67.70
งานทำสวนผกและผลไม 6,232 12.30
งานขายปลกสนคา 2,728 5.40
งานซกรดเสอผา 2,191 4.30
งานขายอาหารหรอเครองดม 1,481 2.90
งานชางปน 688 1.40
งานผลตอาหารหรอเครองดม 668 1.40
งานชางไมกอสรางอาคาร 364 0.70
งานชางทอถกไหมพรมและทอผาดวยมอยกเวนงานทอผาไหมฯ 362 0.70
งานชางทาส 284 0.60
อาชพอนๆ 1,243 2.40
รวม 50,341 100.00
ตาราง9 จำนวนแรงงานตางชาต(ชนกลมนอย)ททำงานในประเทศไทย(ธนวาคม2550)
จำแนกตามประเภทอาชพ
ทมา: ฝายทะเบยนและขอมลสารสนเทศกลมพฒนาระบบควบคมการทำงานของคนตางดาวสำนกบรหารแรงงานตางดาว.2551.
(ข) แรงงานขามชาตจากประเทศเพอนบาน (พมากมพชาและลาว)ณพ.ศ. 2550 แบบแผนการ
จางงานแรงงานจากสามประเทศนในป 2550 (ตาราง 10) สวนใหญคลายกบแบบแผนการจางป 2547 (ดตาราง 6
ตอนท5.3)กลาวคอสดสวนสงสดทเพมขนเกอบ40%เปนการจางในประเภทกจการอนๆรองลงมาคอกจการเกษตร
และปศสตว (18%)และกอสรางตามลำดบ (15%)แตทนาสงเกตกคอการจางแรงงาน3สญชาตทำงานรบใชในบาน
ลดลงเหลอเพยงประมาณ10%และแรงงานในกจการประมงลดลงอยางมากเหลอเพยงไมถง2%เทานนดงทกลาว
มาแลววา แบบแผนการจางงานแรงงานขามชาตไมมความชดเจน เนองจากขาดรายละเอยดวาประเภทกจการอน ๆ
นนคอ กจการอะไรบาง ดงนนเพอสรางความชดเจนเรองน ในการเดนทางเกบขอมลในพนทจงเนนการสอบถามเรอง
นจากทางจดหางานจงหวดและภาคธรกจเอกชนดงจะอภปรายในตอนขอคนพบถดไป
30
รายงานการวจย “การจางแรงงานขามชาตตาม พระราชบญญต การทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 กบการจดทำบญชรายชออาชพสำหรบคนตางชาต”
ประเภทกจการและรหสกจการ จำนวนแรงงาน รอยละ
กจการอนๆ(11) 198,490 39.60
เกษตรและปศสตว(3) 92,200 18.40
กอสราง(8) 76,206 15.20
ตอเนองประมง(2) 58,890 11.70
ลกจางในครวเรอน(10) 53,933 10.80
ประมงทะเลและนำจด(1) 9,836 1.90
โรงสขาว,โรงอฐ,โรงนำแขง(4+5+6) 10,473 2.10
เหมองแร/เหมองหน(9) 769 0.15
ขนถายสนคาทางนำ(7) 773 0.15
รวม 501,570 100.00
ตาราง10 จำนวนและการกระจายรอยละของแรงงานขามชาตทไดใบอนญาตทำงานตามมตครม.ป2550
จำแนกตามประเภทกจการทจางงานจากมากทสดไปนอยทสด
ทมา: ฝายทะเบยนและขอมลสารสนเทศกลมพฒนาระบบควบคมการทำงานของคนตางดาวสำนกบรหารแรงงานตางดาว.2551.
ในตอนนจะพจารณารายละเอยดของการจางงานในประเภทกจการอน ๆ จากขอมลการจดทะเบยนของ
สำนกบรหารแรงงานตางดาว วามลกษณะการกระจายอยางไร แตเนองจากรายงาน “รายงานผลการพจารณา
อนญาตการทำงานของคนตางดาว สำนกบรหารแรงงานตางดาว ประจำป 2550” ไมมรายละเอยดของประเภท
กจการอนๆในทนจงใชขอมลจากป2549แทน
จากจำนวนแรงงานขามชาตทจดทะเบยนในป 2549รวม460,014คน (ดตาราง5)มแรงงานทจดทะเบยน
การทำงานในประเภทกจการอนๆจำนวน149,746คนหรอคดเปน33%ของยอดรวมทจดทะเบยนโดยจดทะเบยน
อยในประเภทกจการอน ๆ รวมทงสน 283 กจการ คณะนกวจยไดนำขอมลสวนนมาจดกลมประเภทกจการใหมได
เปน7ประเภทกจการ(ตาราง11และรป7)ทงนมสงควรตงขอสงเกตดงนคอ
ภาคการจางงาน จำนวน
1.เกษตรและเลยงสตว 8,755
2.เกยวกบการกอสราง 1,595
3.การผลตเชงอตสาหกรรมในโรงงาน 75,427
4.การคาปลกและคาสง 40,050
5.ธรกจใหบรการ 21,927
6.การขนสง(มกจการเดยวคอเคลอนยายสนคาในโกดง) 1,451
7.บรการชมชน 541
รวม 149,746
ตาราง11 จำนวนแรงงานตางชาตทไดรบอนญาตทำงานในป2549
จำแนกตามประเภทภาคการจางงานเฉพาะกจการจางงานประเภทอนๆ(รหส11)
ทมา: สำนกบรหารแรงงานตางดาว.2549
31
รายงานการวจย “การจางแรงงานขามชาตตาม พระราชบญญต การทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 กบการจดทำบญชรายชออาชพสำหรบคนตางชาต”
รปท7 สดสวนแรงงานตางชาตทไดรบอนญาตใหทำงานเฉพาะกจการประเภทอนๆเมอป2549
ทมา: สำนกบรหารแรงงานตางดาว.2549
เกษตร-ประมง6%ครวเรอนชมชน0%
ขนสง1%
บรการ15%
สนคาปลกสนคาสง27% โรงงาน50%
กอสราง1%
(1) จากรายละเอยดของกจการทจางในประเภทอน ๆ คณะนกวจยตองจดกลมประเภทกจการใน
ตาราง7ใหทบซอนกบกจการทถกกำหนดไวแลวอยางนอย3กลมกจการคอ-เกษตรและเลยงสตว(ตวอยาง เลยง
ผง, ทำนาบว, ทำสวนกลวยไม และบรรจสตวนำ) - กจการเกยวกบการกอสราง (ตวอยาง ทำคอนกรต, รอนทราย,
และตอกเสาเขม) และ - การขนสง (มตวอยางเดยว คอ การเคลอนยายสนคาในโกดง) คำถามกคอทำไมแรงงานท
ทำงานในตวอยางทใหไวจงมาถกนบแยกไวในกจการอนๆ?
(2) ประเภทกจการทมสดสวนสงสด คอ การผลตเชงอตสาหกรรมในโรงงานทมแรงงานถกจางอยใน
กจการเหลานอยสงถง75,427คนหรอคดเปนครงหนงของการจางในกจการอนๆหรอเปน16%ของจำนวนแรงงาน
ทมาจดทะเบยนในป 2549 ตอประเดนน หากเราพจารณากจการทเปนโรงงานการผลตทถกกำหนดใหจางมเพยง 3
ประเภทคอ โรงสขาว โรงอฐ และโรงนำแขง ดงนนหากมการจางงานแรงงานขามชาตในโรงงานประเภทอน กจะถก
ผลกใหไปอยในรหส11ประเภทกจการอนๆทนทดงนนหากมการพจารณากจการทสามารถจางแรงงานขามชาตได
ตามพ.ร.บ.การทำงานคนตางดาวฉบบใหมจงสมควรรวมกจการทเปนการผลตเชงอตสาหกรรมในโรงงานทงหมด
ดงตวอยางรายละเอยดดงนทอผาพมพผาทอเสอปนดาย(มจำนวนการจางสงถง15,662คน),เยบ
ผา (มจำนวนการจางสงถง11,075คน), เจยระไนพลอยแกะสลก, โรงเลอย/แปรรปไม. โรงงานแปรรปกระดาษ, โรง
หลอ โรงกลง โรงเหลก, ผลต/จำหนาย เฟอรนเจอร, ผลต/จำหนายอะไหลรถยนต/รถจกรยานยนต, ผลต/จำหนาย
เสอผา,ผลตภณฑพลาสตก,และผลตอาหาร/อาหารกระปอง/อาหารแชแขงเปนตน
(3) การจางในประเภทกจการทตองการแรงงานกลมนไดแกการคาปลกและคาสง(มการจาง40,050คน)
และธรกจใหบรการ(มการจาง21,927คน)คดรวมคอ61,977คนหรอเทากบ41%ของประเภทกจการอนๆกจการ
สองกลมนมความหลากหลายมากตวอยางทมการจางจำนวนมากเปนตวเลขแรงงานหลกพนขนไปคอ
การคาปลกและคาสง : จำหนายอาหาร, จำหนายสนคา, จำหนายวสดกอสราง, ขายของเกา, ราน
ขายของชำ,จำหนายพชผลทางการเกษตร/ขาวสาร,และจำหนายสนคาเบดเตลด
ธรกจใหบรการ: รานขายอาหาร/ขาวตม/กวยเตยว, สถานทพกอาศยอน ๆ (หอพก), โรงแรม/
ภตตาคาร/รสอรท,หางสรรพสนคา,ปมนำมน,และนวดแผนโบราณ
32
รายงานการวจย “การจางแรงงานขามชาตตาม พระราชบญญต การทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 กบการจดทำบญชรายชออาชพสำหรบคนตางชาต”
(4) ประเภทกจการทมความตองการในเชงจำนวนไมมากนก แตในเชงบรหารจดการปญหามความจำเปน
สงสงผลดตอชมชนและสงคมไทยโดยรวมคอภาคบรการชมชนทมการจางรวม541คนแยกไดเปนในสถานศกษา
สงสด(307คน)ถดมาคอจางโดยมลนธ (125คน)ซงเกอบทงหมดเปนองคกรททำงานเพอใหความชวยเหลอแรงงาน
และครอบครว จางในคลนก/โรงพยาบาล (60 คน) ในจำนวนการจางของมลนธและสถานบรการรกษาพยาบาล คอ
จางใหเปนลาม และหรอเปนพนกงานผชวยทเรยกกนวา พนกงานสาธารณสขตางดาว (พสต.) ในขอเทจจรงกคอ ม
แรงงานขามชาตจำนวนหนงถกจางใหทำงานเปน พสต. แตถกวาจางในลกษณะงานกรรมกรหรองานผรบใชในบาน
จากผประกอบการ และใหปฏบตงานในหนาทเปนพนกงานผชวยงานสาธารณสขตางดาวใหกบหนวยบรการสขภาพ
ซงเปนการจางทไมตรงกบงานทปฏบตเปนเหตใหถกจบกมจากเจาหนาทตำรวจอยเปนประจำ
ภาคบรการชมชน จำนวน
โรงเรยนสถานศกษา 307
มลนธ 125
คลนคโรงพยาบาล 60
ศาสนสถาน 30
มสยด 13
โรงเจ 3
สสานสาธารณะ 3
รวม 541
ตาราง12 จำนวนแรงงานตางชาตทไดรบอนญาตทำงานในป2549ในกจการจางงานประเภทอนๆ-ภาค
บรการชมชน
ทมา: สำนกบรหารแรงงานตางดาว.2549.
องคกรพฒนาเอกชนทงในระดบทองถน ระดบประเทศ และระดบนานาชาต ไดรวมกบหนวยงานของ
กระทรวงสาธารณสขหลายระดบรณงคเรยกรองอยางเปนระบบและตอเนองตงแตป2548วาขอใหกระทรวงแรงงาน
เปดใหมการจาง พสต. ได โดยกระทรวงสาธารณสขไดนำเสนอเรองนตอคณะรฐมนตร จนมมตครม.เมอวนท 10
พฤษภาคม 2548 เหนดวยในหลกการ และตงแตนนมาจนถงปจจบน (2551) อยในขนตอนการแปรหลกการสการ
ปฏบตจรงใหถกตอง(ดภาคผนวกง.)
33
ขอคนพบจากพÈนทแ≈ะการว‡คราะหå‡อกสาร
∫∑∑’Ë 7
คณะนกผวจยไดลงพนทเพอสมภาษณผรหลก (key informants) คอจดหางานจงหวด และภาคเอกชน คอ
หอการคาจงหวด และสภาอตสาหกรรมจงหวด เพอสอบถามถงสถานการณการจางแรงงานตางชาตในพนททมการ
ใชแรงงานขามชาตเขมขนและความเหนตอประเดนตางๆของพ.ร.บ.การทำงานของคนตางดาวฉบบใหมนอกจากน
ยงไดสำรวจความคดเหนดวยการสงแบบสอบไปยงองคกร หนวยงานตาง ๆ อกจำนวนหนง รวมถงการวเคราะห
เอกสารทเกยวของสามารถประมวลขอคนพบทนาสนใจไดดงน
7.1 สถานการณความตองการและภาวะขาดแคลนแรงงานในประเทศ
การสÌารวจความตองการแรงงานในประเทศไทยเมอป 2549 โดยสำนกงานสถตแหงชาตและกรมการจดหา
งาน จากสถานประกอบการทมคนงานตงแต 10 คนขนไปทวประเทศ ในประเภทกจการ 14 ลกษณะคอ (1)
อตสาหกรรมการผลตอาหารและอาหารสตว (2) อตสาหกรรมสงทอและเครองนงหม (3) อตสาหกรรมรองเทาและ
เครองหนง (4) อตสาหกรรมไมและเครองเรอน (5) อตสาหกรรมปโตรเคม (6) อตสาหกรรมยาและเคมภณฑ (7)
อตสาหกรรมยางและผลตภณฑยาง (8) อตสาหกรรมผลตภณฑพลาสตก (9) อตสาหกรรมเซรามกสและแกว (10)
อตสาหกรรมเครองใชไฟฟาและอเลกทรอนกส (11)อตสาหกรรมยานยนตและชนสวน (12)อตสาหกรรมอญมณและ
เครองประดบ (13) อตสาหกรรมเหลกและเหลกกลา (14) อตสาหกรรมทองเทยว (โรงแรมและภตตาคาร)พบสงทนา
สนใจดงน
(1) สถานการณการจางงาน
• สถานประกอบการ 5 ลำดบแรกของประเทศไทย สดสวนสงสดคอ การทองเทยว - โรงแรมและ
ภตตาคาร (30%) รองลงมาคอการผลตสงทอและเครองนงหม (21%) การผลตอาหารและอาหาร
สตว(15%)การผลตไมและเครองเรอน(8%)และอตสาหกรรมผลตภณฑพลาสตก(6%)
• จากสถานประกอบการทง 14 ประเภทกจการ พบวา อตสาหกรรมทมการจางงานสงสด 5 ลำดบ
แรก ไดแก อตสาหกรรมการผลตสงทอและเครองนงหม (20%) การผลตอาหารและอาหารสตว
(17%) การผลตเคร องใชไฟฟาและอเลกทรอนกส และอตสาหกรรมบรการ คอโรงแรมและ
ภตตาคารมสดสวนใกลเคยงกน(13%)และอตสาหกรรมไม/เครองเรอน(7%)
รปท8 ความตองการแรงงานและการขาดแคลนแรงงานจำแนกตามภมภาค
ทมา: กลมสถตสถานประกอบการสำนกงานสถตแหงชาต.2549
ความตองการแรงงาน
การขาดแคลนแรงงาน
กรงเทพฯ ปรมณฑล กลาง เหนอ คอ./น. ใต
180,000160,000140,000120,000100,00080,00060,00040,00020,000
-
65,028
31
,658
87,340
23
,287
166,87
133
,389
32,471
27
,168
63,937
44
,290
30,036
15
,921
34
รายงานการวจย “การจางแรงงานขามชาตตาม พระราชบญญต การทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 กบการจดทำบญชรายชออาชพสำหรบคนตางชาต”
• ลกษณะการจางงานในกจการเหลาน พบวา มากกวาสองในสามเปนคนงานทวไปในโรงงานทจบ
การศกษาไมสงนกคอระดบมธยมศกษาหรอตำกวา
(2) ความตองการแรงงานและภาวะขาดแคลน
• ในภาพรวม สถานประกอบการทวประเทศมความตองการแรงงานทงส น 445,683 คน และ
ขาดแคลนแรงงาน 175,715 คน จากภาพขางลางจะเหนวาภาคเหนอเปนภาคทมสดสวนของการ
ขาดแคลนแรงงานตอความตองการสงทสด คอ คดเปน 84% รองลงมาคอภาคตะวนออกเฉยง
เหนอ (69%) ภาคใต (53%) ภาคทมภาวะขาดแคลนแรงงานนอยเมอเทยบกบความตองการ คอ
ภาคกลางและปรมณฑล(คดเปน20%และ27%ตามลำดบ)
• ในจำนวนอตสาหกรรมการผลตทง 14 ประเภท พบวาอตสาหกรรมทมความตองการแรงงานสง
ทสดคอ การผลตเครองใชไฟฟาและอเลกทรอนกส แตมภาวะขาดแคลนแรงงานไมมากนก รองลง
มาคอการผลตสงทอและเครองนงหม สวนอตสาหกรรมการผลตทมภาวะการขาดแคลนแรงงานสง
ทสดคอ การผลตอาหารและอาหารสตว (42.4%) รองลงมาคอการผลตสงทอและเครองนงหม
(28.6%)รายละเอยดตงตาราง
ประเภทอตสาหกรรม ความตองการแรงงาน การขาดแคลนแรงงาน
อาหารและอาหารสตว 76,449 74,465
สงทอและเครองนงหม 116,752 50,330
รองเทาและเครองหนง 8,633 3,919
ไมและเครองเรอน 20,058 7,213
ปโตรเคม 1,277 297
ยาและเคมภณฑ 7,839 1,918
ยางและผลตภณฑยาง 8,750 2,639
ผลตภณฑพลาสตก 16,592 5,315
เซรามกสและแกว 6,700 9,370
เหลกและเหลกกลา 3,891 1,301
เครองใชไฟฟาและอเลกทรอนกส 130,710 6,192
ยานยนตและชนสวน 12,855 2,724
อญมณและเครองประดบ 3,354 830
โรงแรมและภตตาคาร 31,823 9,202
รวม 445,683 175,715
ตาราง13 จำนวนความตองการแรงงานและการขาดแคลนแรงงาน จำแนกตามประเภทของอตสาหกรรม
การผลต
ทมา: กลมสถตสถานประกอบการสำนกสถตเศรษฐกจและสงคมสำนกงานสถตแหงชาต.2549.
35
รายงานการวจย “การจางแรงงานขามชาตตาม พระราชบญญต การทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 กบการจดทำบญชรายชออาชพสำหรบคนตางชาต”
(3) ลกษณะของแรงงานทตองการ
• สถานประกอบการสวนใหญตองการแรงงานทมฝมอ (32%) ผปฏบตงานในโรงงาน (31%) และคน
งานทวไป(29%)
• แรงงานทสถานประกอบการสวนใหญตองการนน สงทสดเปนแรงงานทมการศกษาในระดบ
มธยมศกษาหรอตำกวา (92%) เปนแรงงานในกลมอายตำกวา 25 ป (45%) ตองการแรงงานทม
ประสบการณ1-2ป(28%)และดวยอตราคาจางตอเดอนนอยกวาหรอเทากบ7,000บาท(89%)
ตวเลขการสำรวจขางตนสะทอนใหเหนถงสถานการณของตลาดแรงงานในประเทศขณะทอตสาหกรรม
ภาคบรการในสวนของโรงแรมและภตตาคารขยายตวสงขน แรงงานในประเทศจำนวนไมนอยหลงไหลไปยงภาคการ
จางงานทมสภาพการทำงานดกวาใชทกษะความรสงขนไดรบคาตอบแทนสงกวามสวสดการและผลประโยชนอนๆ
โดยเฉพาะธรกจบรการ เชน การทองเทยวและการโรงแรม กจการตอเนองกบการทองเทยว กจการคาปลกใหญ ๆ
เนองจากเปนงานสบาย ใชแรงงานนอย มคาตอบแทนสงกวาภาคการจางงานอน ๆ ฯลฯ แรงงานวยหนมสาวจาก
ชนบททไดรบการศกษาสงกวาระดบมธยมจงมกจะหลงไหลเขาไปทำ รวมทงการหลงไหลไปทำงานอาชพพนฐานใน
ตางประเทศเชนไตหวนเกาหลประเทศตะวนออกกลางเปนตน
ในภาคการจางงานระดบพนฐานจงประสบกบภาวะขาดแคลนแรงงาน แรงงานจากตางจงหวด เชน จาก
ภาคตะวนออกเฉยงเหนอทเคยหมนเวยนมาทำงานเหลานกมจำนวนนอยลงเรอยๆ จนผประกอบการหลายแหงตอง
หนมาใชแรงงานตางชาต เพอความอยรอดของธรกจ แมในบางจงหวดจะมตวเลขคนวางงานกตาม แตในภาคธรกจ
กลบหาแรงงานทำไมไดโดยเฉพาะงานอาชพพนฐานทงๆทไดรบคาตอบแทนเทากบหรอมากกวาอตราคาจางขนตำ
พรอมสวสดการตาง ๆ โดยเฉพาะในบางประเภทอตสาหกรรม เชน การผลตอาหารและอาหารสตว การผลตสงทอ
และเครองนงหมเปนตน
ในสวนของตลาดแรงงานตางชาตนนกประสบภาวะขาดแคลนคลายคลงกน กลาวคอ แรงงานม
ลกษณะหมนเวยนเคลอนยายสง มกจะหลงไหลไปยงกจการทใหคาตอบแทนดกวา มเงอนไขการทำงานท
ไมเลวรายนก และไดรบสวสดการตามสมควร เปนตน ประกอบกบการทภาครฐไมมนโยบายเปดใหแรงงานใหม
มาจดทะเบยนขอใบอนญาตทำงาน ทำใหผประกอบการจำนวนไมนอยประสบกบภาวะเสยง คอจำเปนตองใชแรง
งานผดกฎหมายการหยดชะงกของธรกจเนองจากขาดแคลนแรงงานและอตราหมนเวยนของแรงงานทคอนขางสง
ผประกอบการสวนใหญใหความเหนวา แรงงานตางชาตขณะนสามารถเลอกงานทใหคาตอบแทนสงกวา
เชน งานเกบเกยวผลผลตทางการเกษตรทใหคาแรงตามสดสวน หรอเลอกงานทสอดคลองกบความจำเปนของชวต
แรงงานตางชาตมากกวา เชน กรณทแรงงานบางคนหมนเวยนไปมครอบครวในจงหวดอน กลายสภาพจากทจด
ทะเบยนถกตองไปเปนแรงงานใตดน ขณะเดยวกน การจางแรงงานตางชาตผดกฎหมายกเรมขยบตวเขาสอตราคา
จางขนตำทประเทศไทยกำหนดเปนมาตรฐานมากขน ดงนนสถานการณตลาดแรงงานตางชาตจงมลกษณะท
เรยกวามการดงแรงงาน ทงระหวางภาคการจางงาน เชน ภาคเกษตรกบภาคการผลต ในภาคการจางงาน
เดยวกนเชนงานกรดยางกบงานเกษตรรายวนและในประเภทกจการเดยวกนดงตวอยางของผประกอบการราย
หนงทนำเขาแรงงานจากลาว (MOU) แตทำไดเพยงเดอนเดยวกพบวา นายจางอนมาดงตวแรงงานไปทำงานอยาง
เดยวกนโดยใหคาตอบแทนสงกวาเปนตน
อยางไรกดแมในภาพรวมดเหมอนจะมแรงงานขามชาตเขามาทำงานพนฐานระดบลางแทนแรงงานไทยซง
หลงไหลไปยงภาคการจางงานททำงานสบายขน ใชทกษะฝมอมากขน โดยเฉพาะในอตสาหกรรมบรการ ไดแก การ
โรงแรมและภตตาคาร จากการศกษาของสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (2550) พบวา ในตลาดแรงงานพน
ฐานระดบลางนนยงคงมแรงงานไทยทำงานอยไมนอย โดยเฉพาะในภาคเกษตร และเมอพจารณาในรายละเอยดถง
36
รายงานการวจย “การจางแรงงานขามชาตตาม พระราชบญญต การทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 กบการจดทำบญชรายชออาชพสำหรบคนตางชาต”
ประเภทกจการทอนญาตใหมการจางแรงงานตางชาตไดทง 10 ลกษณะพบวา ในกจการเหลานแรงงานไทยสวน
ใหญครงหนงอยในภาคเกษตรรองลงมาทำงานในภาคการกอสรางขอมลในชวงพ.ศ.2547-2549พบวาแรงงานไทย
ระดบลางททำงานในกจการเหลานมจำนวนลดลงในกจการประเภทขนสงทางนำผรบใชในบานปศสตวและกจการ
ประมงทะเล
หากเปรยบเทยบตวเลขแรงงานไทยในภาคการจางงานระดบลางและแรงงานขามชาตเมอป2547ซงเปนป
ทมจำนวนแรงงานขามชาตจดทะเบยนสงทสด พบวา ในภาพรวมแลวตลาดแรงงานระดบลางมแรงงานไทยทำงาน
อย 83.3% และเปนแรงงานขามชาต 16.7% และเมอพจารณาถงประเภทกจการทใชแรงงานระดบลางเหลานแลว
ภาคการจางงานทมสดสวนของการจางแรงงานขามชาตสงมาก คอ การขนถายสนคาทางนำ (เปนแรงงานขามชาต
เกอบ63%)รองลงมาคอกจการประมง (44.5%)งานรบใชในบาน (ประมาณ44.1%)ตอเนองประมง (42.7%)และ
กจการอน ๆ (37%) โดยในภาคการเกษตรและปศสตว ภาคกอสราง และเหมองแร/เหมองหนมสดสวนของแรงงาน
ไทยทำงานอยสงกวา90%รายละเอยดดงตาราง14และรปขางลาง
ประเภทกจการจางงาน
แรงงานไทย*
แรงงานตางชาต*
สดสวนของแรงงานไทย
สดสวนของแรงงานตางชาต
ประมง 75,541 60,566 55.5 44.5
ตอเนองประมง 98,402 73,281 57.3 42.7
เกษตรและปศสตว 2,149,369 182,604 92.2 7.8
โรงสขาวโรงอฐโรงนำแขง 83,913 16,640 83.5 16.5
ขนถายสนคาทางนำ 2,559 4,312 37.2 62.8
กอสราง 1,206,196 124,365 90.7 9.3
เหมองแรและเหมองหน 15,060 1,548 90.7 9.3
รบใชในบาน 160,376 126,297 55.9 44.1
อนๆ 431,189 254,774 62.9 37.1
รวม 4,222,604 844,387 83.3 16.7
ตาราง14 เปรยบเทยบจำนวนแรงงานระดบลาง (ไทยและตางชาต) ในกจการทผอนผนใหจางแรงงานตาง
ชาตพ.ศ.2547
ทมา: กฤตยาและกลภา.2551. (คำนวณจากขอมลการสำรวจภาวะการทำงานของประชากรสำนกงานสถตแหงชาต.2549.และขอมลจากรายงานผลการปฏบต
งานประจำปงบประมาณ2547.สำนกบรหารแรงงานตางดาวกรมการจดหางานกระทรวงแรงงาน.2548.)
หมายเหต: *จำนวนแรงงานตางชาตเปนตวเลขปลายป2547และแรงงานไทยเปนตวเลขในพ.ศ.2548จากการ
สำรวจของสำนกงานสถตแหงชาต
37
รายงานการวจย “การจางแรงงานขามชาตตาม พระราชบญญต การทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 กบการจดทำบญชรายชออาชพสำหรบคนตางชาต”
หมายเหต: จำนวนแรงงานตางชาตเปนตวเลขปลายป 2547 และแรงงานไทยเปนตวเลขในพ.ศ. 2548 จากการ
สำรวจของสำนกงานสถตแหงชาต
ทมา: กฤตยาและกลภา.2551.(คำนวณจากขอมลการสำรวจภาวะการทำงานของประชากรสำนกงานสถตแหงชาต.2549.และขอมลจากรายงานผลการปฏบตงานประจำปงบประมาณ2547.สำนกบรหารแรงงานตางดาวกรมการจดหางานกระทรวงแรงงาน.2548.)
รปท9 สดสวนแรงงานไทยและแรงงานขามชาตในตลาดแรงงานระดบลาง
ประมง
100.0
90.0
80.0
70.0
60.0
50.0
40.0
30.0
20.0
10.0
0.0
ประมงตอเน
อง
เกษตรและปศสตว
โรงสขาวโรงอฐโ
รงนำแขง
ขนถายสนค
าทางน
ำ
กอสราง
เหมองแรและเห
มองหน
รบใชใ
นบาน
อนๆ รวม
44.5
55.5
52.7
57.3
7.8
92.2
16.5
83.5
9.3
90.7
9.3
90.7
44.1
55.9
37.1
62.9
16.7
83.3
62.8
37.2
แรงงานขามชาต
แรงงานไทย
7.2 อาชพทอนญาตใหแรงงานตางชาตทำได
แมจะมการปรบเปลยนการกำหนดอาชพแรงงานตางชาตจากอาชพทหามทำเปนการกำหนดอาชพทเปดให
ทำไดกตาม แตแนวคดหลกในการอนญาตใหแรงงานตางชาตไรฝมอทำงานไดกยงคงยดหลกการสำคญทกำหนดไว
ในมาตรา 7 ของพ.ร.บ.การทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 นนคอ การคำนงถงความตองการแรงงาน โอกาสใน
การประกอบอาชพของคนไทย โดยเฉพาะประเดนการไมแยงอาชพคนไทย แรงงานตางชาตสามารถทำงานทคนไทย
ไมทำหรอหาคนไทยทำยากและการคำนงถงมตเรองความมนคงของชาต
ในประเดนเรองอาชพและการเขามาทำงานของแรงงานขามชาตนน มความเหนจากผทเกยวของโดยตรง
ทงเจาหนาทระดบปฏบตและภาคเอกชนดงนคอ
(ก) ประเภทการจางงานทมแรงงานขามชาตทำงานอยในปจจบน
เนองจากในปจจบนกฎหมายกำหนดใหสามารถจางแรงงานขามชาตทำงานไดใน 2 อาชพ นนคอ
กรรมกรและคนรบใชในบาน โดยนยามวา เปนงานทไมไดใชความร ใชกำลงกายทำงาน´ำๆ (ทงน ในป 2544-
2546แรงงานขามชาตสามารถทำงานอสระทไมมนายจาง เชนขายโรตซงตงแตป 2547 เปนตนมาเปนอาชพทหาม
ทำ) ปจจบนมการจางแรงงานขามชาตดวยอาชพกรรมกรและรบใชในบาน อยในหลายประเภทกจการ/ภาคการจาง
งาน โดยอาศยหลกเกณฑของกรมการจดหางาน และมคณะอนกรรมการระดบจงหวดเปนผพจารณาอนญาตตาม
ความเหมาะสมในแตละพนท ซงสวนใหญมกจะอลมอลวยเพอใหแรงงานขามชาตเขาสระบบมากทสด โดยเฉพาะ
งานกรรมกรในโรงงานนนคอนขางกวาง และตองอาศยดลพนจของเจาหนาทในการอนญาตทำงาน เพอใหเกดความ
ชดเจนของประเภทการจางงาน คณะนกวจยเสนอวาควรจดประเภทการจางงานใหมออกเปนกลมใหญ 7 กลม ซงม
แรงงานตางชาตทำงานอยในแตละประเภทอยแลวในปจจบนดงน
38
รายงานการวจย “การจางแรงงานขามชาตตาม พระราชบญญต การทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 กบการจดทำบญชรายชออาชพสำหรบคนตางชาต”
(1) ภาคเกษตร/เลยงสตว/ประมง ไดแก คนงานในสวน คนงานในเรอประมง แรงงานตามฤดกาล
เกบเกยวแรงงานเลยงผงแรงงานทำนานาบวนาเกลอเปนตน
(2) ภาคการกอสรางสวนใหญเปนแรงงานกอสราง
(3) ภาคการผลตในโรงงานอตสาหกรรมสวนใหญจะใชแรงงานไรฝมองานกรรมกรแบกหามหรอ
งานทตองทำซำ ๆ บางโรงงานกจางแรงงานขามชาตอยในสายการผลตหรอทำงานกงฝมอในระดบตนบาง เชน
โรงงานเยบผา โรงงานทอผาโรงงานภาพพลอยโรงงานทำกระดาษโรงงานแปรรปไม โรงงานตดเยบเสอผา โรงงาน
ผลตอาหารสตว โรงงานบรรจแกสโรงหลอโรงกลงโรงพมพโรงเลอยสงทอเปนตนบางโรงงานมแรงงานขามชาต
บางคนขยบขนมาเปนหวหนาคนงาน เนองจากมประสบการณทำงานมานานพฒนาทกษะฝมอได และนายจาง
ตองการคนงานทสามารถเขาใจงานและสอสารกบคนงานอนๆ
(4) ภาคการคาปลกและคาสง ในกจการทหลากหลาย เชน รานขายซอมรถยนต ขายวสดกอสราง
ขายผกผลไม ขายพชผลทางการเกษตร กจการขายอาหาร ปมนำมน รานขายของชำ กจการขายปลก-สงเสอผา
เครองแตงกายพลาสตกอาหารกระปอง เฟอรนเจอร เครองดมนำแขงกระดาษกระเปา รองเทา เคมภณฑ ขาย
ของเกาเปนตนซงตองการแรงงานตางชาตทงในฝายผลตและพนกงานชวยขาย
(5) ภาคธรกจใหบรการ หมายถงในภาคการจางงานทใหบรการตาง ๆ เชน โรงแรม ทพก รสอรท
สถานทอยอาศยอน ๆ รานขายอาหาร เปนตน สวนใหญเปนคนงานจดสวนในโรงแรม รสอรท เปนแมบานทำความ
สะอาดในโรงแรม หอพก ทำงานในรานขายอาหาร และธรกจทเกยวเนองกบการใหบรการทองเทยวตาง ๆ เชน
เรอนำเทยวใหเชาเกาอชายหาดฯลฯ
(6) ภาคการขนสงทงทางบกและทางนำซงตองการกรรมกรแบกสนคาแรงงานในโกดง
(7) ภาคครวเรอนและบรการชมชน ไดแก คนรบใชในบาน และแรงงานในกจการทเกยวของกบ
บรการสาธารณะในชมชน เชน งานอาสาสมครในมลนธ คลนก โรงพยาบาล แรงงานในสถานศกษา คดแยกขยะ
สงปฏกลดดสงปฏกลเปนตน
(ข) ขอเสนอแนะในการกำหนดอาชพ
(1) ผทเกยวของสวนใหญ ทงภาครฐและเอกชนเหนพองใหแตละจงหวดมคณะกรรมการพจารณา
อนญาตเองไดในรายละเอยด หรอแยกเปนพนท (zoning) เพอความคลองตวในการกำหนดเกณฑใหสอดคลองกบ
ความตองการและบรบททแตกตางกน รวมถงการเปลยนแปลงในอนาคต เนองจากหากมการกำหนดอาชพตายตว
อาจจะไมเหมาะกบสถานการณการทำงานของแตละพนทและในแตละชวงเวลา สวนกลางนาจะเพยงกำหนดกจการ
ใหญๆหากไมครอบคลมในแตละจงหวดสามารถพจารณาเพมไดโดยกำหนดเกณฑใหกบแตละกจการหรอกำหนด
สดสวนระหวางการจางแรงงานตางชาตกบแรงงานไทย รวมทงการรบฟงความคดเหนหรอความตองการจากภาค
เอกชนประกอบดวย
(2) การกำหนดอาชพใหกบแรงงานตางชาตอยางสอดคลองกบความเปนจรงในการจางงานแมสวน
ใหญจะเหนวานาจะอนญาตใหงานอาชพกรรมกร ซงใชกำลงกายเปนหลก ทำงานทไมตองการทกษะฝมอ แตกควร
จะเปดโอกาสใหทำงานกงฝมอไดบางหากมความจำเปน เชน แรงงานในสายการผลตบางโรงงานทขาดแคลน
นอกจากน ยงมขอเสนอในเรองการพฒนาทกษะอาชพใหแกแรงงานตางชาต เพอคณภาพของการผลต และการ
พฒนามาตรฐานวชาชพของตวแรงงานเอง
(3) การอนญาตใหแรงงานตางชาตทำงานในประเภทกจการหรอหมวดอตสาหกรรมมาเปนเกณฑใน
การกำหนดอาจจะทำไดสะดวกกวา เนองจากมทงการจดประเภทมาตรฐานอตสาหกรรม และการจดประเภท
มาตรฐานอาชพไวแลวในป 2544 โดยอาจปรบปรงเพมเตมใหสอดคลองกบสถานการณปจจบน ครอบคลมตลาด
แรงงานมแรงงานตางชาตรวมอยดวย
39
รายงานการวจย “การจางแรงงานขามชาตตาม พระราชบญญต การทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 กบการจดทำบญชรายชออาชพสำหรบคนตางชาต”
(4) สำหรบแรงงานในมาตรา 13 ของกฎหมายการทำงานคนตางดาวฉบบป 2551 ทแบงยอยได 5
กลม คอ ถกเนรเทศหรอระหวางรอเนรเทศ รอการสงกลบ ถกถอนสญชาต ชนกลมนอยทรอการลงสญชาตไทยหรอ
ยงไมไดสญชาตนน มขอเสนอใหสามารถทำงานนอกเหนอจากทกำหนดในบญช 27 อาชพ เนองจากมสถานะแตก
ตางกบแรงงานจาก 3 สญชาต รวมถงการทำงานตามวฒการศกษาได (เชน จบวศวกรรมศาตรบณฑต ทำงานเปน
วศวกรได เปนตน) และในกลมททำงานระดบลางและงานกงฝมอนาจะพฒนาทกษะฝมอ เปดโอกาสใหกาวหนาใน
การทำงานไดคาตอบแทนทสงขนไดขณะเดยวกนกมขอเสนอใหกำหนดอาชพใหแรงงานตางชาตจากพมาลาวและ
กมพชาทำงานไดเหมอนกบประเภทงานของบคคลบนพนทสง(27อาชพ)เพอหลกเลยงความสบสนในการพจารณา
(ค) อาชพทนาจะอนญาตเพมเตมทไดรบการผลกดนเนองจากความจำเปนกคอ พนกงานสาธารณสข
ตางชาตซงทำหนาทเปนลามชวยหมอพยาบาลหรออาสาสมครทชวยตดตอประสานงานรวมถงงานรบใชในบานท
ตองดแลผสงอายเดกคนพการดงตวอยางจากการจางงานคนไทยในไตหวนทหากนายจางจางคนงานไทย100คน
ตองจางลามทพดไทย-จน1คนปรากฏวามชาวไทยเชอสายจนฮอไปรบจางเปนลามอยทไตหวนจำนวนกวารอยคน10
นอกจากนมผเสนอใหแรงงานตางชาตเปนหวหนาคนงานทชวยตดตอสอสารกบแรงงานคนอนๆเปนผชวยเสมยนท
ชวยเปนลามสอสารกบคนงานอนๆเพอเปดโอกาสใหคนงานททำงานดมคณภาพมการศกษาสามารถยกระดบการ
ทำงานของตวเองและใชความรทกษะทมเปนประโยชนกบการทำงานรวมถงงานทตองการทกษะพนฐานในการทำงาน
เชนขบรถขนสงงานกงฝมอในโรงงานอตสาหกรรมการผลตหรอแปรรปผลตภณฑเกษตรเพอการสงออกเปนตน
(ง) อาชพทไมนาจะอนญาตใหแรงงานขามชาตทำยงเปนประเดนถกเถยงอยในบางอาชพบางกจการ
เชน ยามรกษาความปลอดภย เพราะเกยวกบความปลอดภยในชวตและทรพยสนของคนไทย งานชางตาง ๆ ซงใช
ทกษะฝมอเนองจากอาจเปนการแยงงานคนไทยแรงงานททำอาชพอสระเชนขายโรตซงมการทำfranchiseใหคน
อนขายหรอมการจางคนไทยเปนนายจาง
7.3 คาธรรมเนยมในการจางแรงงานตางชาต(Levy)
แมจะยงไมมบทบญญตทกำหนดออกมาชดเจนในทางปฏบต สำหรบคาธรรมเนยมในการจางแรงงานตาง
ชาตแตผประกอบการและหนวยงานจดหางานสวนใหญเหนดวยทจะมการจดเกบคาธรรมเนยมดงกลาวดวยเหตผล
ตางๆกน เชนการเกบ levy เปนหลกปฏบตสากลทำใหรความตองการจางแรงงานตางชาตทแทจรงและนายจาง
ควรจะมสวนในการรบผดชอบในการใชแรงงานตางชาตความเหนบางสวนทนาสนใจประมวลไดดงนคอ
(1) จำนวนเงนทตองเสยแมจะมตวเลขอยางไมเปนทางการวาคาlevyอาจจะอยระหวาง200-600บาท
ตามพนทและอาชพ แตผประกอบการสวนใหญมความกงวลในเรองคาใชจายทเพมขนในการจางแรงงานขามชาต
และรสกเปนภาระมากกวาจางแรงงานไทยจงมขอเสนอวานาจะเรมตนดวยการเกบในจำนวนเงนไมมากนกเชน100
บาทตอคน เนองจากนายจางตองรบความเสยงเพมขน เพราะแรงงานหมนเวยนสง และมกจะไมไดใชแรงงานตาม
เวลาทกำหนดไว1ปหรออาจคดคาธรรมเนยมตามสดสวนของระยะเวลาทจางงาน
(2) เกณฑและการบงคบใชกบแรงงานขามชาตทกกลมอนไดแก แรงงานทเขามาทำงานไป-กลบ
แรงงานชวคราวหรอแรงงานตามฤดกาล และมขอเสนอใหกำหนดเกณฑปฏบตทเทาเทยมกน โดยเฉพาะในกลม
แรงงานมฝมอทไดรบการสงเสรมการลงทนซงไดรบสทธพเศษมากมายและอยในวสยทสามารถจายได
_______________________________________________________________10 ขอมลจากการอภปรายของวสนต สาทร ผอำนวยการ สำนกบรหารแรงงานตางดาว กรมการจดหางาน กระทรวงแรงงาน ในการ
สมมนาระดมความคดตอรายงานวจยเรอง “การจางแรงงานขามชาตในพระราชบญญตการทำงานของคนตางดาวพ.ศ. 2551กบการจดทำบญชอาชพสำหรบคนตางชาตและประเดนอนๆทเกยวของ”จดโดยสถาบนวจยประชากรและสงคมมหาวทยาลยมหดลรวมกบ คณะอนกรรมการสทธแรงงาน สำนกงานคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต ณ หองดารารตน โรงแรมเฟรส ถนนเพชรบรกรงเทพมหานครวนพธท19พฤศจกายน2551.
40
รายงานการวจย “การจางแรงงานขามชาตตาม พระราชบญญต การทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 กบการจดทำบญชรายชออาชพสำหรบคนตางชาต”
(3) การบรหารจดการ สวนใหญเปนขอกงวลในการบรหารจดการเงนคาธรรมเนยมวา ควรจะกำหนด
ระบบดแลบรหารจดการทชดเจนและโปรงใส ทสำคญกคอ ควรจะเปนงบประมาณสำหรบการบรหารจดการงานท
เกยวของกบแรงงานตางชาตเปนหลก อาจใชในงานพฒนาฝมอแรงงาน ทงตางชาตและคนไทยได นอกจากน ยงม
ขอเสนอใหตดแบงเงนสวนแบงคาธรรมเนยมจากแรงงานขามชาตใหกบองคกรปกครองสวนทองถน เนองจากทองถน
เปนผรบภาระคาสาธารณปโภคและการดแลจดการคนตางดาวในพนท
(4) การเปดรบฟงความคดเหน การประชาสมพนธ เปนประเดนหลกในการสอสารทำความเขาใจใน
ระดบปฏบต ซงมขอเรยกรองใหมการเปดรบฟงความคดเหนและการมสวนรวมในการพจารณาแนวทางปฏบตจากผ
ทเกยวของตางๆอยางทวถง
7.4 กองทนเพอการสงคนตางดาวกลบออกไปนอกราชอาณาจกร
จากการลงพนท เกบขอมล ในระดบปฏบตสวนใหญไมมความเหนแยงตอกรณการเกบเงนกองทนฯ
เนองจากเหนวาเปนความรบผดชอบรวมของทกคนทตองชวยใหระบบอยได เปนการแบงเบาภาระของรฐและสงคม
และใหเหตผลวาเปนเงนทจะชวยในการจดการใหแรงงานอยในระบบมากขนแตประเดนคำถามทเกดขนในการลงพน
ทสามารถสรปไดมดงน
(1) จำนวนเงนทเหมาะสม แมจะเปนเงนทเกบจากแรงงานตางชาตโดยตรง และไมนาจะเปนปญหาใน
บางประเภทกจการทมคาตอบแทนสง แตผประกอบการกมความกงวลถงจำนวนทจดเกบเขากองทนฯ วาควรจะ
เหมาะสมกบความสามารถทจะจายไดของลกจาง ซงตวเลขไมควรสงมากนก เนองจากในทางปฏบตแลวนายจาง
อาจใชระบบออกไปใหกอนแลวคอยหกเงนเดอน นอกจากน ยงมประเดนถงจำนวนเงนทจดเกบนาจะสอดคลองกบ
พนททำงานเนองจากจงหวดใกลชายแดนนาจะมคาใชจายในการสงกลบนอยกวาพนทชนใน
(2) แนวทางปฏบตและการบงคบใช ซงยงไมมความชดเจนในขอกำหนดตาง ๆ ไมวาจะเปนกบกลม
แรงงานตางชาตทเขามาทำงานไป-กลบหรอกรณทแรงงานเคลอนยายเปลยนสถานทเปลยนนายจางนอกจากนกยง
มขอกงวลในประเดนการบงคบใช เนองจากกฎหมายไมมบทลงโทษนายจางทางอาญาหากไมนำสง จงมขอเสนอให
กำหนดหลกเกณฑปฏบตใหรดกมและสะดวกตอการปฏบต
(3) การบรหารจดการแมกฎหมายจะกำหนดใหมคณะกรรมการบรหารกองทนฯเปนการเฉพาะ แตกยง
มประเดนในเรองการบรหารจดการในระดบปฏบต ความโปรงใสชดเจนในการใชเงนกองทนฯ ทสำคญกคอ การขอ
เงนกองทนฯคนหากแรงงานเดนทางกลบเองซงสวนใหญแลวเหนวาในทางปฏบตจรงๆแลวทำไดยากหรอเปนไปไม
ไดเลย เนองจากประสทธภาพของฝายปฏบตทลาชา ใหบรการอยางเขมงวด ไมยดหยนกบความจำเปนในชวตของ
แรงงาน ผใหความเหนสวนหนงจงมขอเสนอใหนายจางสามารถรบมอบอำนาจจากแรงงานขอเงนคนได เพมสถานท
ในการขอคนเงน หรอเกบเงนกองทนฯถวเฉลยแบบไมตองขอคน ในจำนวนทเหมาะสม และแรงงานสามารถจายได
เชน500-1,000บาทแลวแบงเขากองทนฯตามสดสวนเชน50%
7.5 การตรวจสอบและบทลงโทษ
กฎหมายฉบบเดมกำหนดใหเจาหนาทแรงงานเปนผรองทกขกลาวโทษประสานงานใหเจาหนาทตำรวจเปน
คนจบ เมอจบสงพนกงานสอบสวนสงฟองศาล ศาลจะใหสงปรบและจำ ถาคนไมมากกรอลงอาญาหรอปรบไมสง
นก แตถาจบได 10-20 คนกใหจำ 2-3 เดอน ในสวนของรางวลสนบนนำจบนนมการใชปฏบตอยแลวในปจจบน
สำหรบเจาหนาทผมอำนาจตรวจจบจะตองไดรบการแตงตงจากรฐมนตรกระทรวงแรงงาน ซงไดแก ผวาฯ รองผวา
นายอำเภอ ปลดอำเภอ จดหางาน ขาราชการ ซ 3 เปนตนไป ตำรวจ ทหาร ชนสญญาบตร เปนตน สำหรบการ
41
รายงานการวจย “การจางแรงงานขามชาตตาม พระราชบญญต การทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 กบการจดทำบญชรายชออาชพสำหรบคนตางชาต”
เปลยนแปลงบทลงโทษนายจางจากเดมทมโทษอาญาคอ จำคกใหเหลอเพยงโทษปรบ ซงถอเปนการลงโทษทาง
เศรษฐกจนนนายจางสวนใหญเหนดวยแมจะกำหนดโทษไวคอนขางสง เพอหลกเลยงการตอรองผลประโยชนกบเจา
หนาทในกรณทตองโทษจำคกแตประเดนสำคญทไดรบการวพากษวจารณจากพนทคอ
(1) ความพรอมในระดบปฏบต เจาหนาทจดหางานสวนใหญและผประกอบการบางสวนแสดงความ
กงวลถงความพรอมในทางปฏบต โดยเฉพาะเรองเจาหนาทตรวจจบซงขาดแคลนอตรากำลง มภาระงานลนมอ และ
ไมมความชำนาญในการสอบสวนนอกจากนกเปนขอกงวลในเรองความไมปลอดภยของตวเจาหนาทเอง เนองจาก
ไมมอาวธหรออปกรณจบกม เหลานทงหมดทำใหกลายเปนภาระลำบากของเจาหนาท แมวาอาจจะทำใหสะดวกขน
แตผปฏบตสวนใหญกแสดงความเหนวาคงจะทำตามแนวปฏบตเดม คอไปตรวจจบรวมกบเจาหนาท
ตำรวจ นอกจากนกเปนประเดนในเรองแนวทางปฏบตอน ๆ เชน กรณทนายจางไมมเงนจายคาปรบ จะมมาตรการ
ตอเนองอยางไรเชนจำคกฟองแพงหรอไปใชพ.ร.บ.คนเขาเมอง2522ทมโทษปรบและจำคกในกรณนจะกลายเปน
ทำผดกฎหมาย2ฉบบเปนตน
(2) ความกงวลในเรองการหาประโยชน เปนประเดนสำคญมากในเรองการตรวจสอบและบทลงโทษ
เนองจากสวนใหญเหนวาเปนชองทางของกฎหมายทเออประโยชนใหกบเจาหนาททเกยวของทงในกรณการเขาตรวจ
สอบโดยไมตองมหมายศาลซงผประกอบการเหนวาอาจขดรฐธรรมนญมผลกระทบตอการทำธรกจและเสยงตอการ
ถกหาประโยชนจากเจาหนาท และกรณโทษปรบทสงนนกเปนการเพมโอกาสใหเจาหนาทใชอำนาจตอรอง เรยกรอง
ผลประโยชนสวนตวจากการนไดเชนกน
7.6 การจดระบบจางแรงงานตางชาต
(ก) การเปดใหจดทะเบยนแรงงาน
ความเหนสวนใหญจากพนททเกบขอมลคอใหมการขนบญชแรงงานขามชาตใหมทงหมดเพราะ
สถานการณการจางแรงงานขามชาตขณะนเปนแรงงานเถอนมากกวาแรงงานจดทะเบยน ซงเสยงตอการเขาส
กระบวนการคามนษย และการเอารดเอาเปรยบแรงงาน ดงตวอยางจากพนทวา ผประกอบการในบางจงหวดตอง
จายใหเจาหนาท 500บาท/แรงงาน1คนแมวาจะเปนแรงงานทมใบอนญาตทำงานถกตองขณะทแรงงานไมมบตร
นนตองจาย1,000บาทเพอความสะดวกในการใชแรงงานขามชาตโดยไมถกรบกวนนอกจากนยงมกรณทเจาหนาท
จดระบบการจดทะเบยน (เถอน) ขนมาเอง มการออกบตรใบอนญาตทำงาน(ปลอม) รวมถงการมเจาหนาทรฐเปน
นายหนาคาแรงงานขามชาตเสยเอง มบรการสงแรงงานฯกลบในอตราครงละ 5,000 บาท บรการรบกลบเขามาใหม
ในอตรา 7,000 บาท ในสวนของการแสวงประโยชนจากการใชแรงงานขามชาตในแตละพนทมการประเมนวาเปน
จำนวนสงถง50ลานบาทตอเดอนโดยเฉพาะในพนทซงมการใชแรงงานขามชาตเขมขน
นอกจากน มขอเสนอเพมวา ควรเปดใหสามารถขนทะเบยนแรงงานขามชาตไดทงป เหตผล
สำคญคอเพอไมไปกระจกตวเฉพาะในชวงทเปดเนองจากหากเปดใหเปนชวงๆแลวคนงานใหมทอยากจะเขาระบบ
มาทำงานถกตองจะตองรอรอบตามชวงนน ๆ การเปดใหเอาคนใหมเขามาจดทะเบยนไดตลอดทงปจะชวยใหระบบ
ทำงานไดเตมทมากกวา แรงงานเขาระบบไดงายทำใหสามารถตรวจจบดแลไดตรงกบสถานการณความตองการจรง
และแมจะมความกงวลในลกษณะทวาอาจมแรงงานขามชาตหลงไหลเขาประเทศมาทำงานแตผทเกยวของใหความ
เหนวา กลไกตลาดจะบงคบความตองการใชแรงงานขามชาตใหสอดคลองกบความตองการจรงไดในทสด ขอดอก
ประการหนงคอการมแรงงานใหหมนเวยนใชทำงานไดทงปและแรงงานหลดออกจากระบบไดยาก
ขอเสนออนๆในประเดนเดยวกนนกคอการเปดใหจดทะเบยนแรงงานฯไดปละ2ครงเปนอยาง
นอยเพอใหนายจางเอาแรงงานฯไปจดทะเบยนไดถขนตามรอบทเปดหรอเปดใหตออายตามวนทมาจดครงแรก
42
รายงานการวจย “การจางแรงงานขามชาตตาม พระราชบญญต การทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 กบการจดทำบญชรายชออาชพสำหรบคนตางชาต”
(เชนเดยวกบการตอทะเบยนรถยนต) ซงเปนการเปดใหจดทะเบยนแรงงานฯไดตลอดทงป พฒนาใหมระบบ
ทะเบยนออนไลนทสะดวกในการแจงเปลยนแปลงนายจาง เปลยนงานได ตรวจสอบได จะตออายทไหนกได เพอ
ความสะดวกใหแรงงานฯเขาระบบ เนองจากปจจบนระบบของแรงงานขามชาตไมยดหยนใหคนเขาระบบดงทมการ
ประเมนวาแรงงานฯสวนใหญ 80% อยนอกระบบ และมการแสวงประโยชนจากการใชแรงงานขามชาตเสมอ ๆ
นอกจากน ยงมขอเสนอใหเพมทางเลอกใหแรงงานขามชาตทลกลอบเขาเมองมาแลวถกจบ อยใน
ระหวางรอการสงกลบ หากแรงงานฯเหลานมความตองการจะทำงานกนาจะเปดชองใหนายจางสามารถจางได โดย
กำหนดมาตรการขนมาควบคมกำกบ เชน ตองไมใชแรงงานฯทถกจบไดในพนทชายแดน เปนเหยอของกระบวนการ
คามนษย ทถกจบไดในพนทชนใน หวละ 10,000-20,000 บาท เปนตน ในบางจงหวดมความตองการทจะเปนผ
พจารณาการเปดใหจดทะเบยนทำงานเอง
(ข) การตออายและการเปลยนนายจางและสถานทของแรงงาน
ขอเสนอสำคญตอระบบทะเบยนแรงงานขามชาตกคอ การเรยกรองใหใชระบบเทคโนโลยสารสนเทศ
เขามาบรหารจดการระบบทะเบยนแรงงานขามชาต บนทกเอกลกษณบคคลปรบปรงระบบฐานขอมลแรงงานขาม
ชาตใหเปนระบบเครอขายออนไลนทวประเทศ และเปนระบบกลางสำหรบทกหนวยงานทเกยวของ สามารถตรวจ
สอบจำนวนและการเคลอนยายแรงงานฯในพนทตางๆอยางสอดคลองกบสถานการณจรงโดยการตรวจผานเลข13
หลก หรอ ทร.38/1 เพ อแกปญหาระบบทะเบยนในปจจบน ท กระทรวงแรงงานเองไมสามารถตรวสอบความ
เคลอนไหวของแรงงานทลงทะเบยนไวไดตรวจสอบความซำซอนไมไดดงกรณทพบวาแรงงานฯบางคนเปนพมาหลบ
หนเขาเมองแลวมาไดบตรสกลายเปนพวกทถอ2บตรซงมสทธในการเดนทางตางกนคอผถอบตรสเดนทางไดแค
เฉพาะในอำเภอเทานน นอกจากนตองกำหนดใหแตละฝายทเกยวของมบทบาทชดเจน เชน การแจงการเคลอนไหว
เคลอนยายแรงงานฯซงตองการการประสานการทำงานจากหลายๆฝาย
ในระดบปฏบต มผเสนอเรอง การเคลอนยายแรงงานขามชาตทำงานขามเขต วาควรอลมอลวยให
สอดคลองกบลกษณะของเงอนไขการทำงาน เชน การเคลอนยายแรงงานฯในบรษทเดยวกน หรอเครอเดยวกนไป
ทำงานขามพนทเชนโรงหมเลยงอยทเชยงใหมโรงฆาอยทลำพนแตขนคนงานไปทำไมไดนอกจากนกมประเดนถก
เถยงในเรองการเปลยนนายจาง เนองจากนายจางบางรายกงวลวาแรงงานฯหลบหน หรออยทำงานไดไมนาน จงไม
อยากใหแรงงานฯเปลยนนายจาง เวนแตจะลงนามยนยอม และแจงยายออกจากทร.38 ขณะทแรงงานฯเองกกงวล
เรองนายจางเอารดเอาเปรยบจงอยากใหสามารถแจงเปลยนนายจางหรอททำงานได
(ค) กระบวนการจดหาแรงงานขามชาต
ควรเปนการประสานงานหรอตงหนวยงานหาคนงานในประเทศตนทาง เพอใหไดคนงานทมคณภาพ
เขามาทำงานถกตอง และเปนการตดตอแบบรฐตอรฐ เพอปองกนไมใหมการหาประโยชนจากกฎหมายแรงงาน
เนองจากสถานการณในปจจบนพบวายงกฎหมายเขมแขง ระบบบรหารแรงงานขามชาตแขงตวไมยดหยนกยงมการ
แสวงประโยชนจากกระบวนการจดหาจดจางแรงงานขามชาตมาก
นอกจากนกมขอเสนอมาจากจดหางานจงหวดในจงหวดหนงวา นาจะพจารณาใชโควตาเปนตว
ควบคมจำนวนแรงงานขามชาตทเขามาทำงานในประเทศ ซงขณะนมปญหาในระดบปฏบตหลายกรณ เชน ความ
ลาชาในการออกบตร เนองจากตองทำรวมกบกรมการปกครองมกรณวทยาลยอาชวะทำMOU ขอแรงงานฯเขามา
ฝกงาน แตไมยอมมาทำใบอนญาตทำงานกบจดหางาน ดวยถอวามาตามMOU ถอ VISA มาเพอการศกษา หรอ
ฝกงานแตในความเปนจรงอาศยชองทางเหลานเขามาทำงานอยในสายการผลตกลายเปนความขดแยงไมประสาน
งานกนระหวางกระทรวงศกษาฯกบกระทรวงแรงงาน ดงนนจงควรมระบบบรหารจดการแรงงานตางชาตทครอบคลม
ทกกรณ และในกลมแรงงานมฝมอเองนน กมขอเสนอใหฝกอบรมวฒนธรรมและจรยธรรมในการทำงาน เพอ
43
รายงานการวจย “การจางแรงงานขามชาตตาม พระราชบญญต การทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 กบการจดทำบญชรายชออาชพสำหรบคนตางชาต”
หลกเลยงปญหาละเอยดออนในทางวฒนธรรมและการละเมดทางเพศผใตบงคบบญชา หรอพนกงานตอนรบใน
สถานทตางๆ
7.7 ความคดเหนตอพ.ร.บ.การทำงานของคนตางดาว2551ในประเดนอนๆ
เปนขอสรปจากความเหนเจาหนาทจดหางานจงหวด ดงน (1) ควรชะลอการใชพ.ร.บ.ใหมไปกอน เพราะ
ไมมกฎหมายลกเจาหนาทกยงไมมความชดเจนทำใหไมกลาประชาสมพนธ(2)มประเดนทวงตงคอมาตรา22และ
มาตรา53ในเรองของการแจงขยายเวลานนระบใหBOIเปนคนแจงถานายจางไมแจงกใหลกจางเปนคนแจงแตใน
บทกำหนดโทษ กลบกำหนดใหผ รบอนญาตเปนผถกลงโทษ ซงเปนการเขยนกฎหมายขดแยงกนเอง และ (3)
กฎหมายฉบบนมขอบกพรองหรอจดออนหลายจดไดแกไมไดระบหนวยงานทมหนาทรบผดชอบไมวาจะเปนทหาร
ตำรวจหรอหนวยงานอนๆไวในกฎหมายเลยเพราะฉะนนเจาหนาทหนวยงานอนๆหากไมทำกไมผดตม.เองบนวา
ตองทำงานเพมขน, ไมไดมองภาพรวมทงระบบ เชน กฎหมายไมไดกำหนดใหมการแจงออก (เดมถาไมแจงตองจาย
คาปรบ1,000บาท)ทำใหตรวจสอบสถานะแรงงานไมได,และกฎหมายหละหลวมมากโดยเฉพาะบทลงโทษ
45
ขอ‡สนอแนวทาง„นการทำบญชอาชพทควรอนÿญาต „หแรงงานขามชาตทำ‰ด
∫∑∑’Ë 8
ขอเสนอสำคญ2ประการในการพจารณาอาชพใหแรงงานขามชาตทกประเภทโดยเฉพาะชนกลมนอยและ
แรงงาน 3 สญชาตนน คอการพจารณาอาชพทกประเภทอยางสอดคลองกบลกษณะการประกอบธรกจของ
นายจางตามมาตรฐานอาชพและมาตรฐานอตสาหกรรมของประเทศไทยซงกรมการจดหางานไดจดประเภท
ไวคอนขางละเอยดเมอป2544อยแลวขอเสนออาชพในรายงานนจงไดพจารณาตำแหนงอาชพตามทระบไวในการ
จดประเภทมาตรฐานอาชพของประเทศไทย ควบคไปกบกจกรรมทางเศรษฐกจของนายจาง ประการทสอง คอ การ
กำหนดมาตรฐานวชาชพใหกบทกอาชพ ในการทำงานทกระดบทกษะ ตามทกระทรวงแรงงานไดมประเภทของ
มาตรฐานอาชพสากลอยแลว เพอใหแรงงานทงหมดทเขามาทำงานในประเทศไทยมคณสมบตในการทำงานตาม
มาตรฐานสากลและสามารถพฒนาทกษะทางวชาชพของตนตอไปได
ดงขอเทจจรงเชงประจกษของการจางงานชนกลมนอย และแรงงาน 3 สญชาตสวนใหญอยในหมวด
9ทเปนอาชพงานพนฐานไดแกผททำงานเรยบงายและเปนประจำหรอทำซำๆหากใชเครองมอกจะเปนเครองมอ
แบบไมซบซอน และใชแรงกาย ขอเสนออาชพในรายงานฉบบนแบงออกตามภาคการจางงาน 7 ประเภท และยก
ตวอยางอาชพในแตละประเภทไวในทนเพยง10ลกษณะอาชพดงรายละเอยดขางลางน
8.1 ภาคการเกษตรและประมงทงงานเพาะปลกเลยงสตวและประมง
ในภาคการจางงานนรวมกจการในภาคการเกษตร อนไดแกการปลกพชชนดตาง ๆ การเลยงสตวในเชง
พาณชย กจการทเกยวของกบการทำปาไม และกจการทเกยวของกบการประมง ทงนำจดและประมงทะเล ตวอยาง
อาชพทอาจระบไดในกลมกจการหรอภาคการจางงานนดงน
46
รายงานการวจย “การจางแรงงานขามชาตตาม พระราชบญญต การทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 กบการจดทำบญชรายชออาชพสำหรบคนตางชาต”
มาตรฐานอาชพ มาตรฐานอตสาหกรรม
รหส ตำแหนงอาชพ รหส ประเภทอตสาหกรรม
6111.15 คนงานฝมอพชไรและพชผก 0111 การปลกพชชนดยนตนพชลมลกธญพชและพชชนดอนๆ
6112.25 คนงานสวนยาง 0112 การปลกผกพชสวนเฉพาะอยางและพชในเรอนเพาะชำ
6112.30 คนงานกรดยาง 0113 การปลกผลไมผลไมเปลอกแขงพชทใชทำเครองดมฯลฯ
6121.25 คนงานประจำฟารมปศสตว 0122 การเลยงสตวปกและสตวอนๆเชนสกรผงงฯลฯ
6141.25 ผโคนตนไมคนตดไม 0140 บรการทางการเกษตรการสตวบาล
6142.20 คนเผาถาน 0200 การปาไมการทำไมการตดไมและบรการทเกยวของ
9211.20 คนงานในฟารมทวไป 0500 การประมงการเพาะพนธสตวนำและบรการทเกยวของ
9211.30 ผเกบเกยวผลไมหรอพชไร
9213.10 แรงงานประมง
9213.30 คนงานในฟารมเพาะเลยงสตวนำ
ตาราง15 ตวอยางอาชพทอาจระบไดในกลมกจการหรอภาคการจางงานเกษตรและประมง
ทมา: กฤตยาและกลภา.2551. (ประมวลจากกระทรวงแรงงาน. 2551. บญชรายชออาชพทกระทรวงแรงงานจดเตรยมเพอใช ประกาศเปนกฎกระทรวง
ตามพ.ร.บ.การทำงานของคนตางดาว, กองสงเสรมการมงานทำ กรมการจดหางาน กระทรวงแรงงาน. 2547. การจดประเภทมาตรฐานอาชพ (ประเทศไทย) ป 2544. และ กองสงเสรมการมงานทำ กรมการจดหางาน กระทรวงแรงงาน. 2548. การจดประเภทมาตรฐานอตสาหกรรม(ประเทศไทย)ป2544).
47
รายงานการวจย “การจางแรงงานขามชาตตาม พระราชบญญต การทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 กบการจดทำบญชรายชออาชพสำหรบคนตางชาต”
8.2 ภาคการกอสราง
ในการจดประเภทมาตรฐานอาชพไดกำหนดใหแรงงานในภาคการกอสรางสวนใหญทำงานใชกำลงกาย แต
กมลกษณะงานบางประเภททเกยวของกบทกษะการใชฝมอ หรอเปนงานกงฝมอจำพวกชางไม ชางปน ชางสบาง
ดงน
มาตรฐานอาชพ มาตรฐานอตสาหกรรม
รหส ตำแหนงอาชพ รหส ประเภทอตสาหกรรม
7122.20 ชางกออฐ(กอสราง) 45100 การเตรยมสถานทกอสราง
7129.20 ชางยกตงนงราน 45201 การกอสรางอาคารทวไป
7129.30 ชางรอถอน(สงกอสราง) 45203 การกอสรางเฉพาะงาน
7133.10 ชางฉาบปน 45402 งานทาสและตกแตงอาคาร
7141.20 ชางทาสอาคาร
7143.20 ผทำความสะอาดอาคาร(ภายนอก)
9312.20 แรงงานกอสราง(ถนนเขอนและอนๆ)
9313.20 แรงงานรอถอนอาคารสงปลกสราง
9313.30 แรงงานกอสรางอาคารสงปลกสราง
9321.34 ผหลอซเมนตคอนกรตดวยมอ
ตาราง16 ตวอยางอาชพทอาจระบไดในกลมกจการหรอภาคการกอสราง
ทมา:เหมอนตาราง15.
48
รายงานการวจย “การจางแรงงานขามชาตตาม พระราชบญญต การทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 กบการจดทำบญชรายชออาชพสำหรบคนตางชาต”
8.3 ภาคการผลตในโรงงานอตสาหกรรม
ภาคการผลตเปนภาคการจางงานใหญ ทครอบคลมโรงงานและอตสาหกรรมการผลตทหลากหลาย สวน
ใหญเปนการแปรรป ดดแปลง หรอประกอบชนสวนวตถดบใหกลายเปนผลตภณฑใหม โดยอาจเปนงานทตองทำ
ดวยมอหรอเครองจกรเชนผลตภณฑอาหารเครองดมสงทอเครองแตงกายกระเปาไมกระดาษถานเคมภณฑ
ยางพลาสตกแรอโลหะเครองเรอนโลหะมคาเครองกฬาและขยะใชแลวฯลฯดงตวเลขทปรากฏในประเภทกจการ
อนๆ เมอป2549 เปนแรงงานทอยในภาคการผลตหรอโรงงานตางๆ เหลานถง50%ตวอยางอาชพและลกษณะ
กจกรรมทางเศรษฐกจทสมพนธกนในภาคการผลตดงน
มาตรฐานอาชพ มาตรฐานอตสาหกรรม
รหส ตำแหนงอาชพ รหส ประเภทอตสาหกรรม
7411.20 ผฆาสตวในโรงฆาสตว 15111 การฆาสตว
7411.40 ผถนอมและแปรรปเนอสตว 15121 การเกบถนอมและปรงแตง(แปรรป)อาหารจำพวกปลากงหอยและอาหารทะเลอนๆ
7412.50 ผทำเสนขนมจน 15311 โรงสขาว
7421.90 ผอดและอบนำยาไมอนๆ 15441 การผลตผลตภณฑอาหารจำพวกแปง
7433.30 ชางตดเยบเสอผา(สำเรจรป) 18101 การผลตเครองแตงกาย
7436.25 ชางเยบดวยมอและจกรทวไป 19209 การผลตรองเทาสำเรจรปททำดวยวสดอนๆ
8141.40 ชางตดไม 20100 การเลอยไมและไสไม
8152.55 ผทำยางแผนผงแหง 24292 การผลตกาวและเจลาตน
9322.30 ผลางและผงยางแผนดบ 26931 การผลตอฐ
9322.20 แรงงานบรรจ 36911 การทำเครองประดบจากเพชรพลอยโลหะมคาและไขมก
ตาราง17ตวอยางอาชพทอาจระบไดในกลมกจการหรอภาคการผลตในโรงงานอตสาหกรรม
ทมา:เหมอนตาราง15.
49
รายงานการวจย “การจางแรงงานขามชาตตาม พระราชบญญต การทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 กบการจดทำบญชรายชออาชพสำหรบคนตางชาต”
8.4 ภาคการคาปลกและคาสง
เปนอกหนงภาคการจางงานทตองการแรงงานตางชาต และมแรงงานตางชาตทำงานอยเปนจำนวนไมนอย
ในสวนของการคาตามทระบอยในมาตรฐานอตสาหกรรมนไดแก กจการทเกยวของกบทงการขายสง และการขาย
ปลกสนคา โดยรวมถงการบำรงรกษา ซอมแซมยานยนต ของใชสวนบคคล และของใชในครวเรอน ขณะทใน
มาตรฐานอาชพนนมระบไวเพยงอาชพพนกงานขายเทานน
มาตรฐานอาชพ มาตรฐานอตสาหกรรม
รหส ตำแหนงอาชพ รหส ประเภทอตสาหกรรม
5221.10 พนกงานขายในสถานประกอบการคาสง 50200 การบำรงรกษาและการซอมแซมยานยนต
5220.15 พนกงานขายในสถานประกอบการคาปลก 50500 การขายปลกนำมนเชอเพลง(สถานนำมน)
5220.20 พนกงานสนคา(ประจำราน),พนกงานขายของหนาราน
51211 การขายสงวตถดบทางการเกษตร
51221 การขายสงขาวและผลตภณฑจากโรงสขาว
5220.40 พนกงานประจำสถานบรการนำมน 51312 การขายสงสนคาเสอผาเครองแตงกายและสวนประกอบ
5220.90 พนกงานขายและผนำเสนอสนคาอนๆ 52201 รานขายปลกผกและผลไม
5230.20 ผขายสนคาตามแผงรานคาและในตลาด 52209 รานขายปลกอาหารอนๆซงมไดจดประเภทไวในทอน
9111.30 ผจำหนายอาหารตามถนน 52341 รานขายปลกวสดกอสราง
9112.30 ผจำหนายสนคาตามขางถนน(ยกเวนอาหาร)
52400 การขายปลกของใชแลวหรอของเกาในรานคา
9120.90 ผทำงานใหบรการตามขางถนนอนๆ 52520 การขายปลกตามแผงลอยและตลาดสด
ตาราง18 ตวอยางอาชพทอาจระบไดในกลมกจการหรอภาคการคาปลกและคาสง
ทมา :เหมอนตาราง15.
50
รายงานการวจย “การจางแรงงานขามชาตตาม พระราชบญญต การทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 กบการจดทำบญชรายชออาชพสำหรบคนตางชาต”
8.5 ภาคการใหบรการ
รวมธรกจใหบรการประเภทตาง ๆ ตงแตการดแลบานเรอนและสถานทตาง ๆ การบรการอาหารและเครอง
ดมตาง ๆ การดแลเดกหรอผสงอายเบองตน ไปจนถงการใหบรการสวนบคคล เชน การเสรมสวย ทำนายโชคชะตา
การประกนภย งานสรางสรรคดานศลปะ ฯลฯ ในสวนทเกยวของแรงงานตางชาตมจำนวนไมนอยททำงานอยใน
กจการใหบรการลกษณะตาง ๆ เชน โรงแรม รสอรท การใหบรการทพก หอพก หมบานจดสรร กจการรานอาหาร
กจการทเกยวของกบการทองเทยว และหาบเรแผงลอย ซงบางสวนอาจจะซำซอนกบตำแหนงอาชพในภาคการคา
ปลกคาสงเชนผขายสนคาตามแผงรานคาและในตลาดผจำหนายอาหารหรอสนคาอนตามถนนผทำงานใหบรการ
ตามขางถนนอนๆเปนตน
มาตรฐานอาชพ มาตรฐานอตสาหกรรม
รหส ตำแหนงอาชพ รหส ประเภทอตสาหกรรม
5121.10 แมบานทวไป 55101 โรงแรม
5121.45 แมบาน(สวนบคคล) 55109 สถานทอยอาศยอนๆเชนเกสตเฮาสหอพก
5123.30 พนกงานเสรฟอาหารและเครองดม 55202 ภตตาคารรานขายอาหารและเครองดม
5142.20 คนรบใช 55209 สถานทขายอาหารและเครองดมอนๆเชนแผงลอยแผงตงในยานชมชนตลาดนดตลาดสด5142.30 เพอนรวมกจกรรม*
9131.20 ผชวยงานบาน 71300 บรการใหเชาของใชสวนบคคลและของใชในครวเรอน
9132.30 พนกงานทำความสะอาดภาชนะเครองครว 92490 บรการนนทนาการอนๆเชนสวนสาธารณะชายทะเล
9133.20 ผซกลางเสอผาดวยมอพนกงานซกรด
93010 บรการซกรดและซกแหงผลตภณฑสงทอสงถกและขนสตว
9141.20 พนกงานทำความสะอาดอาคาร 93021 รานแตงผม
9142.30 ผทำความสะอาดยานพาหนะดวยมอ 93093 บรการนวดแผนโบราณ
ตาราง19 ตวอยางอาชพทอาจระบไดในกลมกจการหรอภาคการใหบรการ
ทมา:เหมอนตาราง15.
หมายเหต: *ทำหนาทเปนเพอนนายจางในการทำกจกรรมตาง ๆ เชน อานหนงสอ หรอเปนเพอนรวมเลนกฬา
หรอกจกรรมตามสถานทตาง ๆ รวมเดนทางเพอการทองเทยวจบจายซอของ หรอเพอวตถประสงค
อนอาจดแลเรองสวนตวเชนอาหารหรอเสอผา
51
รายงานการวจย “การจางแรงงานขามชาตตาม พระราชบญญต การทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 กบการจดทำบญชรายชออาชพสำหรบคนตางชาต”
8.6 ภาคกจการขนสงทงทางนำและทางบก
ในกจการขนสงสวนใหญใชแรงงานตางชาตในการแบกหาม ยกของ ขนถายสนคาขนและลงจากรถบรรทก
รถสนคา เรอสนคา และยานพาหนะอน ๆ รวมถงสถานททเกยวของ เชน รานคาสง โรงงาน สถานทเกบสนคาหรอ
โกดง ฯลฯ ซงในปจจบนกจการขนสงทางนำเปนภาคการจางงานทอาศยแรงงานขามชาตเปนสดสวนสงกวาแรงงาน
ไทยอาชพทอาจจะกำหนดใหแรงงานตางชาตทำงานในภาคกจการขนสงดงน
มาตรฐานอาชพ มาตรฐานอตสาหกรรม
รหส ตำแหนงอาชพ รหส ประเภทอตสาหกรรม
9331.20 คนถบสามลอ 60230 การขนสงสนคาทางถนน
9331.30 คนเขนของ 61100 การขนสงทางทะเลและทะเลชายฝง
9332.20 ผขบยานพาหนะทใชสตวลากเทยม(สนคา)
61200 การขนสงทางนำภายในประเทศ
9333.20 ผขนถายสนคาประจำยานพาหนะ 63010 การขนถายสนคา
9333.30 ผขนถายสนคาทางเรอ 63020 สถานทเกบสนคาและการเกบสนคา
9333.90 ผปฏบตงานขนสงสนคาอนๆเชนผแบกหามเนอปลาผลไมและผลตภณฑอาหารอนๆในตลาดขายสง
63091 การบรรจหบหอเพอการขนสง
ตาราง20 ตวอยางอาชพทอาจระบไดในกลมกจการหรอภาคกจการขนสงทงทางนำและทางบก
ทมา:เหมอนตาราง15.
52
รายงานการวจย “การจางแรงงานขามชาตตาม พระราชบญญต การทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 กบการจดทำบญชรายชออาชพสำหรบคนตางชาต”
8.7 ภาคครวเรอนและบรการชมชน
เปนงานทเกยวของกบบรการสขาภบาลสาธารณสขบรการสงคมและชมชนงานอาสาสมครสาธารณกศล
และบรการสวนบคคลตาง ๆ ตำแหนงอาชพบางสวนอาจคาบเกยวกบภาคการจางงานอน ๆ โดยเฉพาะในภาค
บรการทเปนงานใชกำลงกายไมตองการทกษะฝมอและทำงานซำๆเชนผชวยงานบานและผทำความสะอาดบาน
พนกงานทำความสะอาดภาชนะเครองครวหรอพนกงานลางจานผซกลางเสอผาดวยมอหรอพนกงานซกรดเปนตน
มาตรฐานอาชพ มาตรฐานอตสาหกรรม
รหส ตำแหนงอาชพ รหส ประเภทอตสาหกรรม
3231.90 ผชวยพยาบาลอนๆ 90000 การกำจดสงปฏกลและขยะ
3232.90 ผชวยผดงครรภอนๆ 91910 องคกรทางศาสนาเชนวดโบสถมสยดสำนกสงฆฯลฯ
9141.20 พนกงานทำความสะอาดอาคาร 91930 องคกรพฒนาเอกชน
9141.40 ผดแลวดหรอโบสถ 91990 องคกรสมาชกอนๆเชนสโมสรโรตารสมาคมชางฝมอฯลฯ
9161.20 คนงาน(เกบขยะ),ผเกบขยะ 93030 บรการเกยวกบงานศพและกจกรรมทเกยวของ
9162.45 คนงานทอระบายนำ 95000 ลกจางในครวเรอนสวนบคคล
9162.20
9321.20
คนงานเกบกวาดสวนสาธารณะพนกงานคดแยกขวด
ตาราง21 ตวอยางอาชพทอาจระบไดในกลมกจการหรอภาคครวเรอนและบรการชมชน
ทมา:เหมอนตาราง15.
53
ขอ‡สนอแนะ‡ชงน‚ยบาย
∫∑∑’Ë 9
จากขอเทจจรงเชงประจกษในบานเรา คงตองยอมรบวาประเทศไทยเปนประเทศหนงทจะยงคงมแรงงานท
เขาเมองโดยไมถกตองอยรวมในสงคมไทยไปอกนานการจดการกบปรากฏการณการยายถนไมปกต(irregularmigration)
หรอการเขาเมองโดยปราศจากเอกสารการเดนทางถกตอง (undocumentedmigration) คงจะเปนประเดนเชงนโยบาย
ทสำคญคางคาเพอพจารณาอยเสมอหวใจสำคญทสดในเรองนจงมใชอยเพยงทพยายามปองกนการหลงไหลเขามา
แตรวมถงการอยรวมกนในสงคมระหวางผยายถนกบประชาชนไทยและรฐไทยอยางไรใหมปญหานอยทสด
แมโจทยหลกของการศกษาน คอ การพฒนาแนวทางการจดทำหลกเกณฑและขนตอนการพจารณา
กำหนดอาชพทเหมาะสมสำหรบแรงงานขามชาตจากประเทศพมากมพชาและลาวดงรายละเอยดทเสนอไปแลวใน
ตอนท 7 และ 8 แตโจทยทมความสำคญไมยงหยอนไปกวากนคอ การวเคราะหถงผลกระทบของพ.ร.บ.การทำงาน
คนตางดาว พ.ศ. 2551 ตอสถานการณการจางงานแรงงานขามชาตทจะเกดขน และการจดทำขอเสนอแนะเชง
นโยบายในการพจารณากำหนดอาชพแกแรงงานขามชาตในประเทศไทย ซงจำเปนตองรกษาสมดลในมตตาง ๆ ตอ
ไปนหนง สอดคลองกบสภาพการจางงานทเปนจรงสอง สอดคลองกบความตองการแรงงานสาม สอดคลองกบ
หลกสทธมนษยชน11และสสอดคลองกบความมนคงของชาตทตองรวมเรองความมนคงของมนษยเขาไปดวยจงม
ขอเสนอแนะเชงนโยบายดงน
9.1 ความจำเปนในการจดจดทะเบยนแรงงานใหม
เปาหมายหลกคอ เพอสอดคลองกบสภาพการจางงานทเปนจรงและความตองการแรงงาน ขณะเดยวกน
เพอใหสอดคลองกบมาตรการใหม ๆ ทกำหนดไวในพระราชบญญตการจางงานคนตางดาว พ.ศ. 2551 การจด
ทะเบยนครงนควรตองนำบทเรยนทยงคงปฏบตไมไดจรงในการจดทะเบยน พ.ศ. 2547 มาศกษา ทจรงการนบจด
แรงงานและผตดตามนบเปนวธการทกาวหนาและสอดคลองกบขอเทจจรงทวา แรงงานจำนวนมากไมไดยายถนมา
เพยงลำพงคนเดยว และในกลมทมาคนเดยวกไดมาสรางครอบครวขนในประเทศไทยจำนวนไมนอยเชนกน แต
วตถประสงคทตองการใหแรงงานและผตดตามทถกนบจดในทร. 38/1 วาใหมการบนทกการเกด การตาย และการ
ยายทอยนนยงประสบความสำเรจนอยมาก
ขณะทการบนทกประเภทกจการทแรงงานทำกมเพยง10ประเภทกจการขณะทประเภท11ทเปนภาคการ
จางงานอนๆกคลมเครอมากดงรายละเอยดทเสนอไปแลวในตอนท6.2ทำใหฐานขอมลแรงงานขามชาตทกระทรวง
แรงงานมอย ไมสะทอนภาพของสถานการณการจางงานจรง ๆ ทเกดขน การจดทำบญชอาชพทสอดคลองกบความ
จรงดงเสนอในตอนท 8 เปนหนทางหนง ทจะทำใหกระทรวงแรงงานมฐานขอมลทจะนำมาใชประโยชนในเชงการ
วเคราะหการจางงานระดบลางทเกดขน วาความขาดแคลนแรงงานไทยในภาคการจางงานตาง ๆ จนนายจางหรอ
ผประกอบการตองจางแรงงานขามชาตแทน หรอเปนความขาดแคลนแรงงานแอบแฝง เนองจากแรงงาน
ไทยไมยอมทำงานระดบลางทเปนงาน3ส.(งานยากสาหสสกปรกและเสยงอนตราย)หรอเนองจากสาเหตอนๆท
ตองการความเอาใจใสในเชงนโยบายการจดการแรงงานระดบชาต ทงแรงงานไทย แรงงานขามชาตทกประเภท และ
การจดการเรองกำลงคนของประเทศดวย
_______________________________________________________________11 ประเทศไทยใหการบรองอนสญญาภายใตILOหลายฉบบรวมทงกตการะหวางประเทศและอนสญญาตางๆดานสทธมนษยชน
54
รายงานการวจย “การจางแรงงานขามชาตตาม พระราชบญญต การทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 กบการจดทำบญชรายชออาชพสำหรบคนตางชาต”
นอกจากน ยงเปนโอกาสในการปรบเปลยนความคดแมบทเรองการจดทะเบยนขอใบอนญาตทำงานทหาก
ยงคงใชวธการเดมคอ ยดเอาจำนวนทมใบอนญาตในปแรกเปนตวตง แลวอนญาตเฉพาะแรงงานกลมนมาจด
ทะเบยนในปถดไป จำนวนแรงงานกจะคอย ๆ ลดลงดงทเกดขนมาแลว 3 รอบ จากการเปดจดทะเบยนในป 2539
รวม43จงหวดและป 2544จดเปดใหมใหจะทะเบยนไดทกจงหวดและในป 2547ทเปดนบจดทงตวแรงงานและผ
ตดตามดงรายละเอยดทอภปรายแลววา จำนวนแรงงานทไดรบใบอนญาตทำงานจะลดลงเรอย ๆ (ดตาราง 5หนา
17)ขณะทจำนวนแรงงานทถกจางนอกระบบหรอลงใตดนเพมขนเรอยๆวธการจดทะเบยนดงกลาวจงไมสามารถแก
ปญหาจำนวนแรงงานเถอนได
ในรายงานนไดมขอเสนอจากภาคผมสวนเกยวของวา อาจปรบเปลยนวธการจดทะเบยนใหมหลายรปแบบ
และในระยะเวลาทยดหยนขน (รายละเอยดในตอนท 7.6 หนา 39-40) และควรกำหนดมาตรการในดานการจด
ทะเบยนแรงงานขามชาตระยะยาว อยางสอดคลองกบลกษณะของกจการจางงานทมใชแรงงานในรปแบบและระยะ
เวลาทแตกตางหลากหลาย เพอเปนทางเลอกใหกบทงแรงงานและผประกอบการในการจดทะเบยน โดยคำนงถงทก
มตของการดำรงชวตของแรงงานขามชาต เชน การขยายหรอกำหนดระยะเวลาของการจดทะเบยนใหสอดคลองกบ
ลกษณะงานทงภาคเกษตรและประมง รวมถงการมสญญาจางเปนลายลกษณอกษรและการเปลยนนายจางทมขน
ตอนนอยลงเพอดงใหแรงงานทจดทะเบยนอยในระบบมากทสด
กระทรวงแรงงานและหนวยงานระดบนโยบาย ไมวาจะเปนสำนกงานสภาความมนคงแหงชาต และคณะ
กรรมการอำนวยการรกษาความมนคงภายใน (กอ.รมน.) ภายใตโครงสรางใหม ตามพระราชบญญตการรกษาความ
มนคงในราชอาณาจกร พ.ศ. 2551 ทกำหนดให กอ.รมน.ดแลคนตางดางหลบหนเขาเมอง หากยงคงยดกมแนวทาง
การจดทะเบยนแบบเดม กจะทำใหปญหาหมนเวยนกลบไปทเดม ไมสามารถแกปญหานอยางยงยนได เพราะเปน
แนวปฏบตทสวนทางกบตลาดการจางงานระดบลางทมลกษณะหมนเวยนสง (แมจะเปนแรงงานไทยเองกตาม) การ
ปรบมมมองตอกลมแรงงานขามชาตนจะเสนอละเอยดในขอเสนอตอไป
9.2 การปรบมมมองใหมตอแรงงานขามชาต
ขนาดของแรงงานขามชาตจาก 3 ประเทศเพอนบานมอย 1.63 ลานคนตามฐานขอมลทะเบยนบคคลณ
เดอนกรกฎาคม2551 (ดตาราง1หนา9)แตในตวเลขแรงงานขามชาตทมใบอนญาตทำงานในเดอนธนวาคม2550
มเพยง5แสนคนซงจำนวนจรงๆคงมมากกวานมาก เพราะคาดวามแรงงานทมไดรายงานตวอกอยางตำหนงลาน
คนคนกลมหลงนตองอยอยางหลบซอน เพราะเขาเมองผดกฎหมายและทำงานโดยไมมบตรอนญาตทำงานหากถก
ตำรวจจบกจะถกสงกลบประเทศ ผลการวจยหลายชนในประเทศไทยชตรงกนวา แรงงานขามชาตเปนประชากรทม
ความเปราะบางสงมาก เพราะเสยงตอการถกละเมดสทธหลายดาน ไดแก การถกบงคบใหทำงานหนกแตรบคาแรง
ตำ เงอนไขการทำงานมกไมปลอดภย อยในสภาพแวดลอมทสกปรก ไมสามารถเขาถงบรการรกษาพยาบาล และ
หากประสบอบตเหตจากการทำงาน กจะไมไดรบการคมครองตามกฎหมายแรงงานไทย แมในกลมทมบตรอนญาต
ทำงาน กมไดมกลไกทจะชวยเหลอเมอประสบปญหา12 จำนวนมากถกหลอกลวงโดยขบวนการคามนษย ถกกระทำ
รนแรงทงทางกายและทางเพศถกรงแกและเลอกปฏบตจากเจาหนาท
ผลของการถกเลอกปฏบตดงกลาวนาจะมผลหลกๆจากฐานคตของรฐไทยสมยใหมทมองวาแรงงานขาม
ชาตวาเปนภยตอความมนคงของรฐชาตดงตวอยางของประกาศผวาราชการจงหวด5จงหวด(ระยองระนองภเกต
พงงาและสมทรสาคร)ในชวงปลายป2549-2550หามไมใหแรงงานขามชาตออกจากทพกหลงเวลา22.00น.หามไม
_______________________________________________________________12 กรณนายเอซาลามแรงงานชนกลมนอยซงเปนคนตางดาวทเกดในประเทศไทย(ดบทท5ในกฤตยาและพนธทพย.2548.)และกรณ
นางหนมไหมแสงแรงงานชาวไทยใหญในลอมกรอบหนา51ของรายงานน
55
รายงานการวจย “การจางแรงงานขามชาตตาม พระราชบญญต การทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 กบการจดทำบญชรายชออาชพสำหรบคนตางชาต”
_______________________________________________________________13 “OrdertoDeportPregnantWorkersandDeclarationofOrdersinFiveProvincesinBreachofConstitution”.Prachatai.29November
2007<http://www.prachatai.com/english/news.php?id=400>สบคนเมอวนท5นวาคม2551,14 จากการนำเสนอของผแทนกอ.รมน. ในการสมมนาเชงปฏบตการ “พระราชบญญตรกษาความมนคงภายในพระราชอาณาจกรกบ
การแกปญหาภาคใต”ณโรงแรมแมนดารนโอเรยนเตล,กรงเทพฯเมอวนท18ธนวาคม.15 ทจรงการปรบความคดแมบท (paradigm shift) ในการมองความมนคงของมนษยเปนหลกมากกวาความมนคงในแบบเกา ไดเกดขน
แลวในคณะทำงานยทธศาสตรสนตวธ ของสภาความมนคงแหงชาต เพยงแตยงมไดตกผลกเปนกระแสคดหลกในการทำงานของหนวยงานสายความมนคงทงหมดของไทย
16 ผลของการประชมสดยอดผนำอาเซยนครงท12เมอวนท13มกราคม2550ณเกาะเซบประเทศฟลปปนสดรายละเอยดภาษาไทยของปฏญญานท http://www.prachatai.com/05web/th/home/page2.php?mod=mod_ptcms&ID=14191&Key=HilightNews และภาษาองกฤษทhttp://www.aseansec.org/19264.htm
ใหใชโทรศพทมอถอ ไมวาจะเปนการครอบครองเอง หรอยมผอนใช หามขบขรถจกรยานยนตและรถยนต และหาม
รวมกลมกนมากกวา5คนในการทำกจกรรมใดๆกตามในทศนะขององคกรททำงานปกปองคมครองสทธมนษยชน
หลายองคกรชตรงกนวาประกาศดงกลาวนไมชอบดวยกฎหมายและขดแยงกบรฐธรรมนญพ.ศ.255013และภายใต
โครงสรางใหมของกอ.รมน. ตามพระราชบญญตการรกษาความมนคงฉบบใหม จงจดตงหนวยเฉพาะกจเพอแก
ปญหาในพนทเฉพาะทจงหวดสมทรสาคร (กอ.รมน.จว.สค.) ขน14 ซงเขาใจวานาจะเนนการเขมงวดตอแรงงานทไม
ไดจดทะเบยนจงมแนวโนมสงวานโยบายการการจดการแรงงานขามชาตในป2552คงยงไมเปลยนแปลงคอยงมอง
วาเปนกลมทเปนภยตอความมนคงของชาตและไมนาไววางใจ
อยางไรกตาม ขอเสนอณทนยนยนวาถงเวลาแลวทรฐไทยตองปรบฐานคตใหมวาแรงงานขามชาต
กคอมนษยคนหนง ควรไดรบการปฏบตอยางเคารพในศกดศรของความเปนมนษย15 เพอนำไปสการแก
ปญหาทย งยน คอ เนนธรรมาภบาลในการจดการแรงงานขามชาตและการคมครองสทธ ซ งจะสอดคลองกบ
ปฏญญาสมาคมประชาชาตเอเชยตะวนออกเฉยงใตวาดวยการคมครองและการสงเสรมสทธของแรงงาน
ขามชาต(ASEANDeclarationontheProtectionandPromotionoftheRightsofMigrantWorkers)หรอทเรยกนวา
ปฏญญาเซบ16 ทรฐบาลไทยไดลงนามรบรองแลว และตองทำรายงานความกาวหนาของเรองน เพอเสนอในท
ประชมสดยอดครงหนาทประเทศไทยเปนเจาภาพในเดอนกมภาพนธ2552น
ปฏญญานเนนสรางความเขมแขงทางการเมอง เศรษฐกจและสงคมของประชาคมอาเซยน ทมงมนจะสง
เสรมคณภาพชวตและความเปนอยทดของประชาชนของตน โดยเฉพาะอยางยงผทอยในภาคสวนทเปราะบางและ
เสยเปรยบ และเพอหวงบรรลเปาหมายในการทจะสรางเขตเศรษฐกจเดยวกนใหได เหมอนกบกลมประเทศอย คอ
เปนตลาดเดยวแบบไรพรมแดน มการเคลอนทเรองการลงทนในสนคาและบรการ ภายใน 7 ปขางหนา การมตลาด
เดยวในอาเซยนจำเปนตองมขอตกลงเรองการยายถนแรงงานซงตองรวมเรองการปกปองแรงงานขามชาตดวย
ดงนนหากประเทศไทยมงมนใหเกดระบบธรรมาภบาล(goodgovernance)ในเรองการจดการแรงงานขามชาต
จาก3ประเทศเพอนบานกจะเปนจดเรมตนของตนแบบการทำงานดานนในประเทศอาเซยนดวยกนขณะเดยวกนก
ตองยอมรบวา แรงงานขามชาตจำนวนเกอบสองลานคนนมสวนชวยสรางเสรมการผลตใหกบระบบเศรษฐกจไทย
อยางสำคญ โดยเฉพาะในบางภาคการจางงานทมแรงงานขามชาตเปนสดสวนสงมาก (ดตาราง 14 หนา 33) ไดแก
ภาคการขนถายสนคาทางนำ(63%)ภาคประมง(45%)คนรบใชในบาน(44%)และภาคการผลตอนๆ(37%)
การจดการทด ยงจะชวยลดชองทางทเจาหนาทรฐจะแสวงหาประโยชนอนมชอบจากแรงงานขามชาตหรอ
การคอรรปชนภายในกลไกของรฐ ซงเปนเรองทมรายงานอยเปนประจำ มมมองทเปลยนไปตองเนนเรองการปกปอง
คมครองสทธ ความปลอดภยในการทำงาน เพอสรางระบบทควบคมและคมครองแรงงานไดอยางเปนธรรม นนคอ
เนนความมนคงในกระบวนการจางงาน และความยงยนของกระบวนการคมครองแรงงานทงระบบดวย ซงมขอเสนอ
ในทางปฏบตจากภาคประชาสงคมททำงานดานนมากมายดงตวอยาง
56
รายงานการวจย “การจางแรงงานขามชาตตาม พระราชบญญต การทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 กบการจดทำบญชรายชออาชพสำหรบคนตางชาต”
• เนนการบรณาการหนวยงานทเกยวของกบการจดการเรองแรงงานขามชาตทกฝาย และการเสรมสราง
ระบบรายงานและฐานขอมลทเกยวกบแรงงานขามชาตของภาครฐ ใหสอดคลองกบสถานการณทเปน
จรงและเปนปจจบน สามารถเชอมโยงระหวางหนวยงานได เชน ขอมลจากสำนกจดหางาน กบ
สำนกงานสาธารณสขในพนทและสามารถเรยกขอมลรวมมาคำนวณหาแบบแผนระดบชาตไดเพอนำ
ไปใชประโยชนในเชงนโยบาย
• ควรกำหนดมาตรการจดการทชดเจนตอแรงงานกลม MOU กลมทไมมเอกสารในจงหวดชนใน และ
กลมทจะเดนทางไปเชาเยนกลบหรอมาทำงานในระยะสนในจงหวดชายแดนและใกลเคยง
• การบงคบใชกฎหมายอยางจรงจงสำหรบการไมปฏบตตามกฎหมายในทกฝาย
• การเปลยนนายจางและสถานททำงานควรมความยดหยน
• การสรางเสรมกลไกการปกคมครองสทธแรงงานขามชาต เชน ชองทางในการรองเรยนเรองการถก
ปฏบตไมเปนธรรมจากนายจาง และหรอเจาหนาทรฐ การอนญาตใหจดตงสหภาพ การสนบสนนการ
ทำงานขององคประชาสงคมดานสทธแรงงานขามชาตเพราะนอกจากเปนการชวยงานของราชการทาง
ออมแลว ยงเปนองคกรทชวยสอสารความเดอดรอนของแรงงานมายงภาครฐ รวมถงการชวยชแนะ
และเปดประเดนทภาครฐมองขามไปดงตวอยางในลอมกรอบตอไปน
57
กรณนางหนมไหมแสง
ในเดอนก.ค. 2550 สำนกงานประกนสงคมจงหวดเชยงใหม มคำสงปฏเสธคำรองขอรบเงนทดแทนสำหรบ
กรณทพพลภาพจากกองทนเงนทดแทนของนางหนม ไหมแสง แรงงานชาวไทยใหญซงประสบอบตเหตจากการ
ทำงานณเขตพนทกอสรางโรงแรมแชงกร-ลาในวนท4ธนวาคม2549เปนผลทำใหตองเปนผพการอมพาตครงลาง
แตกลบมคำสงใหนายจางเปนผรบผดชอบจายเงนทดแทนรายเดอนใหนางหนมเดอนละ2,418บาทเปนเวลา15ป
นางหนมจงไดยนอทธรณคณะกรรมการกองทนเงนทดแทน และในเดอน ม.ค. 2551 คณะกรรมการกองทนเงน
ทดแทนวนจฉยยนตามคำสงสำนกงานประกนสงคมเชยงใหมปฏเสธไมจายเงนทดแทนใหนางหนม โดยอางแนวปฏบต
ตามหนงสอเวยนสำนกงานประกนสงคมฉบบรส0711/ว751ลงวนท25ตลาคม2544ทกำหนดวา
แรงงานขามชาตทจะขอรบเงนทดแทนจากกองทนเงนทดแทนได ตองมคณสมบตตามเงอนไข คอ (1) ม
เอกสารการจดทะเบยนและใบอนญาตทำงาน (Work Permit) ท ทางราชการออกใหมาแสดงประกอบกบ
หนงสอเดนทาง (Passport) หรอใบสำคญประจำตวคนตางดาว และ (2) นายจางไดจายเงนสมทบเขากองทนเงน
ทดแทนในอตราไมตำกวาคาจางขนตำทงนแรงงานขามชาตตองยนแบบเสยภาษเงนไดบคคลธรรมดาใหกบประเทศไทย
ดวยความชวยเหลอจากมลนธเพอสทธมนษยชนและการพฒนา (มสพ.) รวมกบการผลกดนโดยคณะ
กรรมการสทธมนษยชนแหงชาต และดวยความทมชอเสยงของบรษททมสวนเกยวของกบการจางงานและนายจาง
ของนางหนม ทำใหในทสดนายจางตกลงจายคาทดแทนใหแกนางหนมตามคำสงของสำนกงานประกนสงคมจงหวด
เชยงใหม แตกรณของนางหนม กเปนเพยงกรณยกเวนทไดรบการสนบสนนและรณรงคจนทำใหนายจางยอมจายเงน
ทดแทนใหเทานน ขณะทลกจางแรงงานขามชาตสวนใหญมไดมโอกาสเชนเดยวกนน และแนวปฏบตตามหนงสอ
สำนกงานประกนสงคมทรส0711/ว751กยงคงอยสงผลใหลกจางซงเปนแรงงานขามชาตจำนวนมากถกปฏเสธสทธ
ในการทจะไดรบการคมครองและไดรบเงนทดแทนจากกองทนเงนทดแทนตามทกฎหมายกำหนด เพราะหนงสอ
สำนกงานประกนสงคมทรส0711/ว751
ตอมานางหนมไดนำเรองขนฟองตอศาลปกครองเชยงใหม ทฟองขอใหเพกถอนแนวปฎบตของสำนกงาน
ประกนสงคมทเลอกปฏบตแตศาลปกครองเชยงใหมมคำสงไมรบคำฟองนางหนมจงทำเรองอทธรณตอศาลปกครอง
สงสด แตศาลปกครองสงสดกยนตามคำสงของศาลปกครองเชยงใหม ซงคำสงไมรบฟองของศาลปกครองสงสดใน
ครงนทำใหไมสามารถโตแยงแนวปฏบตของสำนกงานประกนสงคมซงเลอกปฏบตดงกลาวตอศาลปกครองไดอกตอไป
นาคดวา ระบบการขนทะเบยนแรงงานขามชาตจากประเทศพมา กมพชา และลาว ทำใหนายจางของ
แรงงานขามชาตเหลานไมตองจายเงนสมทบเขากองทนเงนทดแทน แนวปฏบตเชนนขดกบพระราชบญญตเงน
ทดแทน พ.ศ. 2537 และกฎกระทรวงซงกำหนดใหนายจางทกคน ตองจายเงนสมทบเขากองทนเงนทดแทน และ
สำนกงานประกนสงคมกมหนาทตองบงคบใชกฎหมายเพอใหมนใจวานายจางจายเงนสมทบเขากองทนเงนทดแทน
หนงสอสำนกงานประกนสงคมท รส 0711/ว751 กลบกำหนดใหนายจางตองรบผดชอบจายเงนทดแทนใหลกจาง
แรงงานขามชาตเอง ในกรณทแรงงานขามชาตทประสบอนตรายหรอเจบปวยเนองจากการทำงานไมสามารถแสดง
หลกฐานตามทกำหนดได ซงถอวาเปนระเบยบทขดตอกฎหมายทงนนอกจากจะมผลทำใหลกจางทเปนแรงงานขาม
ชาตไมสามารถรบเงนทดแทนจากกองทนเงนทดแทนไดแลว ยงเปนการลอยแพนายจางใหตองแบกรบความเสยงใน
การจายเงนทดแทนแกลกจางโดยลำพง แทนทจะสามารถเฉลยความเสยงกบนายจางอน ๆ โดยการเขาเปนสมาชก
กองทนเงนทดแทน
การกดกนไมใหแรงงานขามชาตรบเงนจากกองทนเงนทดแทนมผลทำใหแรงงานขามชาตถกนายจางเอารด
เอาเปรยบมากขน และแรงงานขามชาตทประสบอบตเหตจากการทำงาน และเปนเหยอของระบบทไมเออตอการ
คมครองสทธจงถกผลกใหอยชายขอบของสงคมไทยและไมมทางเลอกอนนอกจากจะตองกมหนารบชะตากรรมตอไป
(สรปจากใบแถลงขาวของมลนธเพอสทธมนษยชนและการพฒนา เมอวนท 27 พฤศจกายน 2551)
58
รายงานการวจย “การจางแรงงานขามชาตตาม พระราชบญญต การทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 กบการจดทำบญชรายชออาชพสำหรบคนตางชาต”
เอกสารอางอง
กฤตยา อาชวนจกล (บรรณาธการ). 2547.คนตางดาวในประเทศไทยคอใครบาง? มจำนวนเทาไร? และระบบ∞าน
ขอมลแบบไหนคอคำตอบ.นครปฐม:สถาบนวจยประชากรและสงคมมหาวทยาลยมหดล.
กฤตยาอาชวนจกลและคณะ.2540.บทสงเคราะหสถานการ≥คนขามชาตและทางเลอกนโยบายการนำเขาแรงงาน
ขามชาตของประเทศไทย. นครป∞ม: สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล. (หนงสอประกอบการ
สมมนาระดบชาตเรอง çทางเลอกนโยบายการนำเขาแรงงานขามชาตของประเทศไทย: การศกษาขอเทจจรง
จากกลมผลประโยชน ขอสำรวจกฎหมายและการวเคราะหระบบการจดการของร∞é).
กฤตยา อาชวนจกล. 2548. çชนกลมนอยทไดรบสถานะใหอยอาศยในประเทศไทยé. วารสารดำรงราชานภาพ. ปท
15ฉบบท16.เดอนกรกฎาคม-กนยายน.
กฤตยาอาชวนจกลและพนธทพยกาญจนะจตราสายสนทร.2548.คำถามและขอทาทายตอนโยบายร∞ไทยในมต
สขภาวะและสทธของแรงงานขามชาต.นครปฐม:สถาบนวจยประชากรและสงคมมหาวทยาลยมหดล.
กฤตยา อาชวนจกล. 2549. çประชากรตางชาตé ทมปí≠หาสถานะและสทธของบคคลในประเทศไทย. เอกสาร
ประกอบการประชมของคณะกรรมาธการวสามญศกษาปญหาและแนวทางการแกไขการไรสถานะทางกฎหมาย
และสทธของบคคลในประเทศไทย สภานตบญญตแหงชาตณ หองประชมกรรมาธการ หมายเลข 310 ชน 3
อาคารรฐสภา2เมอวนพฤหสบดท14ธนวาคม2549.
กฤตยาอาชวนจกล. 2550. “ขอคนพบภาพรวมทงประเทศ” ใน ร∞ไทยกบการปรบเปลยนนโยบายเอดสและอนามย
เจร≠พนธในกลมแรงงานขามชาต. กฤตยา อาชวนจกล (บรรณาธการ) : หนา 15-52. นครปฐม: สถาบนวจย
ประชากรและสงคมมหาวทยาลยมหดล.
กลมสถตสถานประกอบการสำนกสถตเศรษฐกจและสงคมสำนกงานสถตแหงชาต.2549.การสำรวจความตองการ
แรงงานและขาดแคลนแรงงาน พ.ศ. 2549.กรงเทพฯ:สำนกงานสถตแหงชาต.
กองสงเสรมการมงานทำกรมการจดหางานกระทรวงแรงงาน. 2547.การจดประเภทมาตร∞านอาชพ (ประเทศไทย)
ป 2544.เอกสารหมายเลขกกจ.63/2547(ก.ส.13).
กองสงเสรมการมงานทำ กรมการจดหางาน กระทรวงแรงงาน. 2548. การจดประเภทมาตร∞านอตสาหกรรม
(ประเทศไทย) ป 2544.เอกสารหมายเลขกกจ.39/2548(ก.ส.13).
ฝายทะเบยนและขอมลสารสนเทศกลมพฒนาระบบควบคมการทำงานของคนตางดาวกรมการจดหางานกระทรวง
แรงงาน. 2551. รายงานผลการพจาร≥าอน≠าตการทำงานของคนตางดาว สำนกบรหารแรงงานตางดาว
ประจำป 2550.เอกสารในรปแฟมขอมลPDFจากhttp://122.154.5.7/workpermit/main/Stat/syear.asp.
มนตรจงพนผลและเสถยรกอเกยรตตระกล.2547.“ระบบฐานขอมลประชากรในประเทศไทยของสำนกบรหารการ
ทะเบยน กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย” ในคนตางดาวในประเทศไทยคอใครบาง? มจำนวนเทาไร?
และระบบ∞านขอมลแบบไหนคอคำตอบ?. กฤตยา อาชวนจกล (บรรณาธการ): หนา 39-72. นครปฐม:
สถาบนวจยประชากรและสงคมมหาวทยาลยมหดล.
สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย. 2550. รายงาน©บบสมบร≥ โครงการศกษาความตองการแรงงานทแทจรง
และการบรหารจดการแรงงานตางดาว ในภาคเกษตร ประมง กจการตอเน องจากประมง และกอสราง.
กรงเทพฯ:สำนกบรหารแรงงานตางดาวกรมการจดหางานกระทรวงแรงงาน.
InternationalOrganizationforMigration (IOM).2008.World Migration Report 2008. [http://www.iom.int/jahia/Jahia/
cache/offonce/pid/1674?entryId=20275]
InternationalLabourOrganization(ILO).Tawards a Fair Deal for Migrant Workers in the Global Economy,ReportVI,
InternationalLabourconference,92ndsession,InternationalLabourOrganization,Genewa.[http://www.ilo.org/
global/Themes/Labour_migration/lang--endocName--KD0096/index.htm]
59
¿า§ºนวก
ภาคผนวกก.
พระราชบญญตการทำงานของคนตางดาวพ.ศ.2551
มาตรา1 พระราชบญญตนเรยกวา“พระราชบญญตการทำงานของคนตางดาวพ.ศ.2551”
มาตรา2 พระราชบญญตนใหใชบงคบตงแตวนถดจากวนประกาศในราชกจจานเบกษาเปนตนไป
มาตรา3 ใหยกเลก
(1) พระราชบญญตการทำงานของคนตางดาวพ.ศ.2521
(2) พระราชบญญตการทำงานของคนตางดาว(ฉบบท2)พ.ศ.2544
มาตรา4 พระราชบญญตนไมใชบงคบกบการปฏบตหนาทในราชอาณาจกรของคนตางดาวเฉพาะในฐานะ ดง
ตอไปน
(1) บคคลในคณะผแทนทางทต
(2) บคคลในคณะผแทนทางกงสล
(3) ผแทนของประเทศสมาชกและพนกงานขององคการสหประชาชาตและทบวงการชำนญพเศษ
(4) คนรบใชสวนตวซงเดนทางจากตางประเทศเพอมาทำงานประจำอยกบบคคลตาม (1) หรอ
(2)หรอ(3)
(5) บคคลซงปฏบตหนาทหรอภารกจตามความตกลงทรฐบาลไทยทำไวกบรฐบาลตางประเทศ
หรอองคการระหวางประเทศ
(6) บคคลซงปฏบตหนาทหรอภารกจเพอประโยชนในทางการศกษา วฒนธรรม ศลปะการกฬา
หรอกจการอนทงนตามทจะไดกำหนดโดยพระราชกฤษฎกา
(7) บคคลซงคณะรฐมนตรอนญาตใหเขามาปฏบตหนาทหรอภารกจอยางหนงอยางใดโดยจะ
กำหนดเงอนไขไวดวยหรอไมกได
มาตรา5 ในพระราชบญญตน
“คนตางดาว” หมายความวาบคคลธรรมดาซงไมมสญชาตไทย
“ทำงาน” หมายความวาการทำงานโดยใชกำลงกายหรอความรดวยประสงคคาจางหรอ
ประโยชนอนใดหรอไมกตาม
“ใบอนญาต” หมายความวาใบอนญาตทำงาน
“ผรบใบอนญาต” หมายความวาคนตางดาวซงไดรบใบอนญาต
“ลกจาง” หมายความวา ผรบใบอนญาตตามมาตรา 9มาตรา 11มาตรา 13 (1) และ
(2) และมาตรา 14 ใหทำงานทกำหนดในกฎกระทรวงทออกตามความใน
มาตรา15
“กองทน” หมายความวากองทนเพอการสงคนตางดาวกลบออกไปนอกราชอาณาจกร
“คณะกรรมการกองทน”หมายความวาคณะกรรมการกองทนเพอการสงคนตางดาวกลบออกไป
นอกราชอาณาจกร
“คณะกรรมการ” หมายความวาคณะกรรมการพจารณาการทำงานของคนตางดาว
“คณะกรรมการพจารณาอทธรณ” หมายความวา คณะกรรมการพจารณาอทธรณการทำงาน
ของคนตางดาว
60
รายงานการวจย “การจางแรงงานขามชาตตาม พระราชบญญต การทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 กบการจดทำบญชรายชออาชพสำหรบคนตางชาต”
“พนกงานเจาหนาท”หมายความวาผซงรฐมนตรแตงตงใหปฏบตการตามพระราชบญญตน
“นายทะเบยน” หมายความวา อธบด และพนกงานเจาหนาทซงรฐมนตรแตงตงตามขอเสนอ
แนะของอธบดเพอออกใบอนญาตและปฏบตการอนตามพระราชบญญตน
“อธบด” หมายความวา อธบดกรมการจดหางาน
“รฐมนตร” หมายความวา รฐมนตรผรกษาการตามพระราชบญญตน
มาตรา6 ใหรฐมนตรวาการกระทรวงแรงงานรกษาการตามพระราชบญญตน และใหมอำนาจออกกฎกระทรวง
กำหนดคาธรรมเนยมไมเกนอตราในบญชทายพระราชบญญตน ยกเวนคาธรรมเนยม และกำหนด
กจการอนเพอปฏบตการตามพระราชบญญตน
กฎกระทรวงนนเมอไดประกาศในราชกจจานเบกษาแลวใหใชบงคบได
หมวด1การทำงานของคนตางดาว
สวนท1บททวไป
มาตรา7 งานใดทคนตางดาวอาจทำไดในทองทใด เมอใด ใหเปนไปตามทกำหนดในกฎกระทรวง โดยคำนงถง
ความมนคงของชาต โอกาสในการประกอบอาชพของคนไทยและความตองการแรงงานตางดาวท
จำเปนตอการพฒนาประเทศ ทงน จะกำหนดใหแตกตางกนระหวางคนตางดาวทวไปกบคนตางดาว
ตามมาตรา13และมาตรา14กได
ความในวรรคหนงไมใชบงคบกบการทำงานของคนตางดาวตามมาตรา12
มาตรา8 เพอประโยชนในการจำกดจำนวนคนตางดาวซงมใชชางฝมอหรอผชำนาญการทจะเขามาทำงานบาง
ประเภทหรอบางลกษณะในราชอาณาจกร รฐมนตรโดยความเหนชอบของคณะรฐมนตรจะกำหนด
โดยประกาศในราชกจจานเบกษาใหเรยกเกบคาธรรมเนยมการจางคนตางดาวซงมใชชางฝมอหรอผ
ชำนาญการทจะเขามาทำงานตามประเภทหรอลกษณะทกำหนดในราชอาณาจกรกได
ผใดประสงคจะจางคนตางดาวตามวรรคหนง ใหแจงตอนายทะเบยนตามแบบทอธบดกำหนดและ
ชำระคาธรรมเนยมกอนทำสญญาจางไมนอยกวาสามวนทำการ
ผใดไมปฏบตตามบทบญญตในวรรคสองตองเสยเงนเพมอกหนงเทาของคาธรรมเนยมทตองชำระ
สวนท2ใบอนญาตทำงาน
มาตรา9 หามมใหคนตางดาวทำงานใดนอกจากงานตามมาตรา 7 และไดรบใบอนญาตจากนายทะเบยน เวน
แตคนตางดาวซงเขามาในราชอาณาจกรเปนการชวคราวตามกฎหมายวาดวยคนเขาเมองเพอทำงาน
อนจำเปนเเละเรงดวนทมระยะเวลาทำงานไมเกนสบหาวน แตคนตางดาวจะทำงานนนไดเมอไดม
หนงสอแจงใหนายทะเบยนทราบ
ในการออกใบอนญาตนายทะเบยนจะกำหนดเงอนไขใหคนตางดาวตองปฏบตดวยกได
ใบอนญาต การขอรบใบอนญาต การออกใบอนญาต และการแจงตามวรรคหนง ใหเปนไปตามแบบ
และวธการทกำหนดในกฎกระทรวง
61
รายงานการวจย “การจางแรงงานขามชาตตาม พระราชบญญต การทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 กบการจดทำบญชรายชออาชพสำหรบคนตางชาต”
อธบดจะวางระเบยบเพอกำหนดแนวทางในการกำหนดเงอนไขตามวรรคสอง ใหนายทะเบยนตอง
ปฏบตกได
มาตรา10 คนตางดาวซงจะขอรบใบอนญาตตามมาตรา 9 ตองมถนทอยในราชอาณาจกรหรอไดรบอนญาตให
เขามาในราชอาณาจกรเปนการชวคราวตามกฎหมายวาดวยคนเขาเมองโดยมใชไดรบอนญาตใหเขา
มาในฐานะนกทองเทยวหรอผเดนทางผานและไมมลกษณะตองหามตามทกำหนดในกฎกระทรวง
มาตรา11 ผ ใดประสงคจะจางคนตางดาวซ งอย นอกราชอาณาจกรเขามาทำงานในกจการของตนในราช
อาณาจกรจะยนคำขอรบใบอนญาตและชำระคาธรรมเนยมแทนคนตางดาวนนกได
การขอรบใบอนญาตแทนคนตางดาวตามวรรคหนงใหเปนไปตามวธการทกำหนดในกฎกระทรวง
มาตรา12 ในการอนญาตใหคนตางดาวเขามาทำงานในราชอาณาจกรตามกฎหมายวาดวยการสงเสรมการลงทน
หรอกฎหมายอน ใหผอนญาตตามกฎหมายดงกลาวมหนงสอแจงการอนญาตนนตอนายทะเบยน
พรอมดวยรายละเอยดทอธบดกำหนดโดยเรว
เมอไดรบแจงตามวรรคหนง ใหนายทะเบยนออกใบอนญาตใหคนตางดาวนนภายในเจดวนนบแตวนท
ไดรบแจง
ในระหวางรอรบใบอนญาตตามวรรคสอง ใหคนตางดาวนนทำงานไปพลางกอนไดโดยไดรบยกเวนไม
ตองปฏบตตามมาตรา24จนถงวนทนายทะเบยนแจงใหมารบใบอนญาต
มาตรา13 คนตางดาวซงไมอาจขอรบใบอนญาตตามมาตรา 9 เพราะเหตดงตอไปนอาจขอรบใบอนญาตตอนาย
ทะเบยนเพอทำงานตามประเภททคณะรฐมนตรกำหนดโดยประกาศในราชกจจานเบกษาตามขอเสนอ
แนะของคณะกรรมการโดยคำนงถงความมนคงของชาตและผลกระทบตอสงคม
(1) ถกเนรเทศตามกฎหมายวาดวยการเนรเทศและไดรบการผอนผนใหไปประกอบอาชพณ ท
แหงใดแทนการเนรเทศหรออยในระหวางรอการเนรเทศ
(2) เขามาหรออยในราชอาณาจกรโดยไมไดรบอนญาตตามกฎหมายวาดวยคนเขาเมองแตไดรบ
อนญาตใหอยในราชอาณาจกรเปนการชวคราวเพอรอการสงกลบออกไปนอกราชอาณาจกร
ตามกฎหมายวาดวยคนเขาเมอง
(3) ถกถอนสญชาตตามประกาศของคณะปฏวต ฉบบท 337 ลงวนท 13 ธนวาคมพ.ศ. 2515
หรอตามกฎหมายอน
(4) เกดในราชอาณาจกรแตไมไดรบสญชาตไทยตามประกาศของคณะปฏวต ฉบบท 337 ลงวน
ท13ธนวาคมพ.ศ.2515
(5) เกดในราชอาณาจกรแตไมไดรบสญชาตไทยตามกฎหมายวาดวยสญชาต
ประกาศตามวรรคหนงคณะรฐมนตรจะกำหนดเงอนไขอยางใดไวดวยกได
การขอรบใบอนญาตและการออกใบอนญาตตามวรรคหนง ใหเปนไปตามวธการทกำหนดในกฎ
กระทรวง
มาตรา14 คนตางดาวซงมภมลำเนาและเปนคนสญชาตของประเทศทมชายแดนตดกบประเทศไทย ถาไดเขามา
ในราชอาณาจกรโดยมเอกสารใชแทนหนงสอเดนทางตามกฎหมายวาดวยคนเขาเมอง อาจไดรบ
อนญาตใหทำงานบางประเภทหรอลกษณะงานในราชอาณาจกรเปนการชวคราวในชวงระยะเวลาหรอ
ตามฤดกาลทกำหนดไดทงนเฉพาะการทำงานภายในทองททอยตดกบชายแดนหรอทองทตอเนองกบ
ทองทดงกลาว
62
รายงานการวจย “การจางแรงงานขามชาตตาม พระราชบญญต การทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 กบการจดทำบญชรายชออาชพสำหรบคนตางชาต”
คนตางดาวซงประสงคจะทำงานตามวรรคหนง ใหยนคำขอรบใบอนญาตทำงานชวคราวพรอมกบ
แสดงเอกสารใชแทนหนงสอเดนทางตอนายทะเบยนและชำระคาธรรมเนยมตามทกำหนดในกฎ
กระทรวง
ในการออกใบอนญาต ใหนายทะเบยนระบทองทหรอสถานททอนญาตใหทำงาน ระยะเวลาทอนญาต
ใหทำงานประเภทหรอลกษณะงานและนายจางทคนตางดาวนนจะไปทำงานดวยทงนตามแบบและ
วธการทกำหนดในกฎกระทรวง
ความในมาตรานจะใชบงคบกบทองทใด สำหรบคนตางดาวสญชาตใด เพอทำงานประเภทหรอ
ลกษณะใด ในชวงระยะเวลาหรอฤดกาลใด โดยมเงอนไขอยางใด ใหเปนไปตามทคณะรฐมนตร
กำหนดโดยประกาศในราชกจจานเบกษา
มาตรา15 ลกจางซงไดรบใบอนญาตตามมาตรา9มาตรา11มาตรา13(1)และ(2)และมาตรา14เฉพาะงานท
กำหนดในกฎกระทรวง ตองสงเงนเขากองทนเพอเปนประกนคาใชจายในการสงลกจางนนกลบออกไป
นอกราชอาณาจกรโดยใหนายจางมหนาทหกเงนคาจางจากลกจางนนและนำสงเขากองทน
จำนวนเงนทลกจางตองสงเขากองทน การหกเงนคาจาง และการนำสงเงนคาจางเขากองทนตามวรรค
หนง ใหเปนไปตามหลกเกณฑ วธการ กำหนดเวลา และอตราตามทกำหนดในกฎกระทรวงทงน
จำนวนและอตราดงกลาวจะกำหนดใหแตกตางกนสำหรบลกจางซงเปนคนตางดาวแตละสญชาตกได
โดยคำนงถงคาใชจายในการสงลกจางแตละสญชาตกลบออกไปนอกราชอาณาจกร
ความในวรรคหนงไมใชบงคบกบลกจางซงมหลกฐานใบรบตามมาตรา 16 วรรคหนงแสดงวาไดจาย
เงนเขากองทนครบถวนแลว หรอมหนงสอรบรองตามมาตรา 16 วรรคสอง และลกจางซงปรากฏตาม
หลกฐานของนายทะเบยนวาไดจายเงนเขากองทนครบถวนแลว ทงน เฉพาะลกจางซงยงไมเคยไดรบ
เงนคนตามมาตรา18หรอยงไมเคยถกสงกลบตามมาตรา20
มาตรา16 เมอนายจางนำสงเงนคาจางของลกจางผใดเขากองทนแลว ใหนายทะเบยนออกใบรบใหแกนายจาง
โดยในใบรบนนอยางนอยตองระบชอและเลขประจำตวของลกจางซงถกหกคาจางจำนวนเงนทนำสง
และจำนวนเงนคางสงและใหนายจางมอบใบรบใหแกลกจางนนไวเปนหลกฐาน
เมอลกจางถกหกเงนคาจางเพอนำสงเขากองทนครบถวนแลว ใหนายทะเบยนออกหนงสอรบรองใหแก
ลกจางนนเพอเปนหลกฐาน
ในกรณทหนงสอรบรองตามวรรคสอง สญหายหรอเสยหาย ลกจางมสทธขอรบใบแทนจากนาย
ทะเบยน
การออกใบรบตามวรรคหนง การออกหนงสอรบรองตามวรรคสอง และการออกใบแทนตามวรรคสาม
ใหเปนไปตามแบบหลกเกณฑและวธการทกำหนดในกฎกระทรวง
มาตรา17 นายจางซงไมนำสงเงนคาจางตามมาตรา 15 เขากองทนหรอนำสงไมครบถวนตองเสยเงนเพมในอตรา
รอยละสองตอเดอนของเงนคาจางทไมไดนำสงหรอนำสงไมครบ
มาตรา18 ลกจางซงกลบออกไปนอกราชอาณาจกรโดยคาใชจายของตนเองมสทธไดรบเงนคาจางของตนทถกหก
และนำสงเขากองทนคน โดยยนคำรองขอคนตอนายทะเบยนณ ดานตรวจคนเขาเมองทตนจะตอง
ผานเพอกลบออกไปนอกราชอาณาจกรหรอมหนงสอแจงการขอคนไปยงนายทะเบยน
การขอคนเงนคาจางตามวรรคหนงลกจางตองแนบหลกฐานตามมาตรา16วรรคหนงในกรณยงสงเงน
เขากองทนไมครบถวน หรอหลกฐานตามมาตรา 16 วรรคหนงหรอวรรคสองในกรณสงเงนเขากองทน
ครบถวนแลว
63
รายงานการวจย “การจางแรงงานขามชาตตาม พระราชบญญต การทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 กบการจดทำบญชรายชออาชพสำหรบคนตางชาต”
ใหนายทะเบยนมหนาทคนเงนคาจางตามวรรคหนงใหแกลกจางภายในสามสบวนนบแตวนทไดรบคำ
รองหรอหนงสอแจงการขอคน แลวแตกรณ ในกรณทนายทะเบยนคนเงนคาจางใหแกลกจางเมอพน
กำหนดเวลาดงกลาว ใหนายทะเบยนคนเงนพรอมดวยดอกเบยในอตรารอยละเจดครงตอปนบแตวนท
ครบกำหนดสามสบวนดงกลาวจนถงวนทนายทะเบยนคนเงนคาจางใหแกลกจาง
การคนเงนคาจางและดอกเบยตามมาตรานจะคนเปนเงนสด หรอเชคระบชอลกจาง หรอโอนเงนเขา
บญชเงนฝากของลกจางกไดทงนตามหลกเกณฑทอธบดกำหนด
มาตรา19 ลกจางซงกลบออกไปนอกราชอาณาจกรโดยคาใชจายของตนเอง ถามไดขอรบเงนคาจางของตนทถก
หกและนำสงเขากองทนคนตามมาตรา 18ภายในสองปนบแตวนทกลบออกไปนอกราชอาณาจกร ให
เปนอนหมดสทธทจะไดรบเงนนนคนและใหเงนนนตกเปนของกองทน
ในกรณทลกจางตามวรรคหนงกลบเขามาในราชอาณาจกรและกลบเขาทำงานตามใบอนญาตเดมทยง
ไมสนอาย หรอไดทำงานตามใบอนญาตใหมอนเปนงานทกำหนดในกฎกระทรวงทออกตามความใน
มาตรา 15 แลวแตกรณ ภายในสองปนบแตวนทกลบออกไปนอกราชอาณาจกร ลกจางนนไมตองถก
หกเงนคาจางเพอนำสงเขากองทนอก เวนแตเงนคาจางทลกจางนนเคยถกหกและนำสงเขากองทนยง
ไมครบถวนใหนายจางหกเงนคาจางของลกจางนนและนำสงเขากองทนจนกวาจะครบถวน
มาตรา20 เมอมกรณทจะตองสงลกจางกลบออกไปนอกราชอาณาจกร ใหกองทนจายเงนของกองทนเปนคาใช
จายในการสงลกจางนนกลบออกไปนอกราชอาณาจกร
ในกรณทลกจางซงจะถกสงกลบออกไปนอกราชอาณาจกรยงสงเงนเขากองทนไมครบถวนใหกองทน
จายเงนของกองทนสมทบในสวนทขาด เวนแตลกจางนนเขามาทำงานในราชอาณาจกรตามความ
ตองการของนายจางนายจางนนตองรบผดชอบในเงนจำนวนทลกจางยงสงเขากองทนไมครบถวนและ
ใหกองทนเรยกเกบเงนสวนทยงขาดอยนนจากนายจาง
มาตรา21 ใบอนญาตทออกใหตามพระราชบญญตน ใหมอายไมเกนสองปนบแตวนออกเวนแตใบอนญาตทออก
ใหแกคนตางดาวตามมาตรา 12 ใหมอายเทาระยะเวลาทไดรบอนญาตใหเขามาทำงานตามกฎหมาย
นนๆ
อายใบอนญาตตามวรรคหนงไมมผลเปนการขยายระยะเวลาอยในราชอาณาจกรตามกฎหมายวาดวย
คนเขาเมอง
มาตรา22 ในกรณทผรบใบอนญาตตามมาตรา 12 ไดรบการขยายระยะเวลาทำงานตามกฎหมายนน ๆ ใหผ
อนญาตตามกฎหมายดงกลาวมหนงสอแจงการขยายระยะเวลาทำงานนนตอนายทะเบยนตามแบบท
อธบดกำหนดโดยเรวและใหนายทะเบยนจดแจงการขยายระยะเวลานนลงในใบอนญาต
มาตรา23 กอนใบอนญาตสนอายและผรบใบอนญาตประสงคจะทำงานนนตอไป ใหยนคำขอตออายใบอนญาต
ตอนายทะเบยน
เมอไดย นคำขอตามวรรคหนงแลว ใหผ ขอตออายใบอนญาตทำงานไปพลางกอนไดจนกวานาย
ทะเบยนจะมคำสงไมตออายใบอนญาต
การตออายใบอนญาตใหตอไดครงละไมเกนสองป โดยใหกระทำเพยงเทาทจำเปนเพอปองกนการตง
ถนฐานของคนตางดาวในราชอาณาจกรและกรณคนตางดาวตามมาตรา13(1)และ(2)ระยะเวลาท
ไดรบอนญาตใหทำงานตดตอกนรวมแลวตองไมเกนสป เวนแตคณะรฐมนตรจะกำหนดเปนอยางอน
เปนคราวๆไป
64
รายงานการวจย “การจางแรงงานขามชาตตาม พระราชบญญต การทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 กบการจดทำบญชรายชออาชพสำหรบคนตางชาต”
การขอตออายและการตออายใบอนญาตใหเปนไปตามหลกเกณฑและวธการทกำหนดในกฎกระทรวง
มาตรา24 ผรบใบอนญาตตองมใบอนญาตอยกบตวหรออย ณ สถานททำงานในระหวางเวลาทำงานเพอแสดง
ตอพนกงานเจาหนาทหรอนายทะเบยนไดเสมอ
มาตรา25 ถาใบอนญาตสญหายหรอเสยหาย ใหผรบใบอนญาตยนคำขอรบใบแทนใบอนญาตตอนายทะเบยน
ภายในสบหาวนนบแตวนททราบการสญหายหรอเสยหาย
การขอรบใบแทนใบอนญาตและการออกใบแทนใบอนญาต ใหเปนไปตามหลกเกณฑและวธการท
กำหนดในกฎกระทรวง
มาตรา26 ผรบใบอนญาตตองทำงานตามประเภทหรอลกษณะงาน และกบนายจางณ ทองทหรอสถานทและ
เงอนไขตามทไดรบอนญาต
ผรบใบอนญาตผใดประสงคจะเปลยนหรอเพมประเภทหรอลกษณะงาน นายจางทองทหรอสถานท
ทำงานหรอเงอนไขตองไดรบอนญาตจากนายทะเบยน
การขออนญาตและการอนญาตใหเปนไปตามหลกเกณฑและวธการทกำหนดในกฎกระทรวง
มาตรา27 หามมใหบคคลใดรบคนตางดาวเขาทำงาน เวนแตคนตางดาวซงมใบอนญาตทำงานกบตนเพอทำงาน
ตามประเภทหรอลกษณะงานทระบไวในใบอนญาตณทองทหรอสถานททระบไวในใบอนญาต
มาตรา28 ในกรณทปรากฏวาผรบใบอนญาตฝาฝนหรอไมปฏบตตามเงอนไขในการอนญาตใหนายทะเบยนม
อำนาจสงเพกถอนใบอนญาต
หมวด2กองทนเพอการสงคนตางดาวกลบออกไปนอกราชอาณาจกร
มาตรา29 ใหจดตงกองทนขนในกรมการจดหางาน เรยกวา “กองทนเพอการสงคนตางดาวกลบออกไปนอกราช
อาณาจกร” เพอเปนทนหมนเวยนสำหรบใชจายเกยวกบการสงลกจาง คนตางดาวและผถกสงเนรเทศ
กลบออกไปนอกราชอาณาจกร ตามพระราชบญญตน กฎหมายวาดวยคนเขาเมองและกฎหมายวา
ดวยการเนรเทศแลวแตกรณ
มาตรา30 ใหกองทนประกอบดวยเงนและทรพยสนดงตอไปน
(1) เงนเพมตามมาตรา8วรรคสาม
(2) เงนทนายจางนำสงเขากองทนตามมาตรา15
(3) เงนเพมตามมาตรา17
(4) เงนทตกเปนของกองทนตามมาตรา19วรรคหนง
(5) เงนทเรยกเกบจากนายจางตามมาตรา20วรรคสอง
(6) เงนหรอทรพยสนทมผอทศให
(7) เงนคาธรรมเนยมทเรยกเกบไดตามพระราชบญญตนตามทกระทรวงการคลงอนญาตใหนำ
ไปใชจายไดโดยไมตองนำสงคลงเปนรายไดแผนดน
(8) ดอกผลของกองทน
(9) เงนอดหนนจากรฐบาลตามมาตรา31วรรคสอง
เงนและทรพยสนตามวรรคหนงใหนำสงเขากองทนโดยไมตองนำสงคลงเปนรายไดแผนดน
65
รายงานการวจย “การจางแรงงานขามชาตตาม พระราชบญญต การทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 กบการจดทำบญชรายชออาชพสำหรบคนตางชาต”
มาตรา31 เงนของกองทนใหใชเพอวตถประสงคดงตอไปน
(1) เปนคาใชจายเกยวกบการสงลกจางกลบออกไปนอกราชอาณาจกรตามพระราชบญญตน
(2) คนใหแกลกจางตามมาตรา18และเปนคาใชจายทเกยวกบการดงกลาว
(3) เปนคาใชจายเกยวกบการสงคนตางดาวกลบออกไปนอกราชอาณาจกรตามกฎหมายวาดวย
คนเขาเมอง
(4) เปนคาใชจายเกยวกบการสงผถกสงเนรเทศกลบออกไปนอกราชอาณาจกรตามกฎหมายวา
ดวยการเนรเทศ
(5) เปนคาใชจายอนจำเปนตอการบรหารกองทนซงตองไมเกนรอยละสบของดอกผลของกองทน
(6) เงนของกองทนตามมาตรา 30 (7) และดอกผลของเงนดงกลาวใหใชเฉพาะเพอประโยชนใน
การบรหารจดการเกยวกบการทำงานของคนตางดาวของหนวยงานทเกยวของ
ในกรณทเงนของกองทนไมเพยงพอสำหรบคาใชจายตามวรรคหนง ใหรฐบาลจายเงนอดหนนใหแก
กองทนเปนคราวๆตามความจำเปน
มาตรา32 ใหมคณะกรรมการกองทนเพอการสงคนตางดาวกลบออกไปนอกราชอาณาจกรประกอบดวย ปลด
กระทรวงแรงงาน เปนประธานกรรมการ อธบดกรมการจดหางาน เปนรองประธานกรรมการ ผ
บญชาการสำนกงานตรวจคนเขาเมอง ผแทนกระทรวงการตางประเทศ ผแทนสำนกงานอยการสงสด
ผแทนสำนกงบประมาณ ผแทนกรมการปกครอง ผแทนกรมบญชกลาง ผแทนกรมพฒนาสงคมและ
สวสดการ และผทรงคณวฒอกไมเกนเจดคนซงรฐมนตรแตงตงโดยความเหนชอบของคณะรฐมนตร
จากผ ซ งมความเช ยวชาญดานแรงงาน การเงน การอตสาหกรรม และกฎหมายเปนกรรมการ
ใหผอำนวยการสำนกบรหารแรงงานตางดาวเปนกรรมการและเลขานการ
คณะกรรมการกองทนอาจแตงตงขาราชการกรมการจดหางานเปนผชวยเลขานการไดไมเกนสองคน
มาตรา33 กรรมการกองทนผทรงคณวฒมวาระอยในตำแหนงคราวละสามป
กรรมการกองทนผทรงคณวฒซงพนจากตำแหนงตามวาระอาจไดรบแตงตงอกได แตตองไมเกนสอง
วาระตดตอกน
มาตรา34 นอกจากการพนจากตำแหนงตามวาระกรรมการกองทนผทรงคณวฒพนจากตำแหนงเมอ
(1) ตาย
(2) ลาออก
(3) เปนบคคลลมละลาย
(4) เปนคนไรความสามารถหรอคนเสมอนไรความสามารถ
(5) คณะรฐมนตรมมตใหออกเพราะบกพรองหรอทจรตตอหนาท มความประพฤตเสอมเสยหรอ
หยอนความสามารถ
(6) ไดรบโทษจำคกโดยคำพพากษาถงทสดใหจำคก
มาตรา35 ใหนำบทบญญตวาดวยคณะกรรมการทมอำนาจดำเนนการพจารณาทางปกครองตามกฎหมายวา
ดวยวธปฏบตราชการทางปกครองมาใชบงคบกบการแตงตงกรรมการกองทนผทรงคณวฒและการ
ประชมของคณะกรรมการกองทนโดยอนโลม
มาตรา36 ใหคณะกรรมการกองทนมอำนาจแตงตงคณะอนกรรมการกองทนเพอพจารณาหรอปฏบตการตามท
คณะกรรมการกองทนมอบหมาย
66
รายงานการวจย “การจางแรงงานขามชาตตาม พระราชบญญต การทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 กบการจดทำบญชรายชออาชพสำหรบคนตางชาต”
ใหนำบทบญญตวาดวยคณะกรรมการทมอำนาจดำเนนการพจารณาทางปกครองตามกฎหมายวาดวยวธปฏบต
ราชการทางปกครองมาใชบงคบกบการแตงต งอนกรรมการกองทนและการประชมของคณะ
อนกรรมการกองทนโดยอนโลม
มาตรา37 ใหคณะกรรมการกองทนมอำนาจหนาทดงตอไปน
(1) กำหนดแนวทาง หลกเกณฑ เงอนไข และลำดบความสำคญของการใชจายเงนของกองทน
ในแตละปตามวตถประสงคของกองทน
(2) กำหนดหลกเกณฑการคำนวณคาใชจายอนจำเปนในการสงลกจาง คนตางดาว หรอผถกสง
เนรเทศแตละสญชาตกลบออกไปนอกราชอาณาจกร
(3) พจารณาจดสรรเงนของกองทนเพอใชจายตามวตถประสงคของกองทนและตามแนวทางและ
ลำดบความสำคญตาม(1)
(4) พจารณาจดสรรเงนของกองทนใหแกหนวยงานทเกยวของสำหรบทดรองใชจายในการสง
ลกจางคนตางดาวหรอผถกสงเนรเทศกลบออกไปนอกราชอาณาจกร
(5) ออกระเบยบเกยวกบการรบเงนการใชจายเงนการเกบรกษาเงนการจดหาผลประโยชนและ
การตรวจสอบภายในของกองทน
(6) ออกระเบยบเกยวกบหลกเกณฑและวธการจายเงนของกองทนใหแกหนวยงานทเกยวของ
เพอใชในการสงลกจาง คนตางดาว หรอผถกสงเนรเทศกลบออกไปนอกราชอาณาจกร และ
การเบกจายเงนทดรองตาม(4)
ขอกำหนดผลการพจารณาและระเบยบตามมาตรานใหประกาศในราชกจจานเบกษา
ระเบยบตาม(5)และ(6)เมอไดประกาศในราชกจจานเบกษาแลวใหใชบงคบได
มาตรา38 ใหกรมการจดหางานจดทำบญชของกองทนใหเปนไปตามระบบการบญชทกระทรวงการคลงไดวางไว
มาตรา39 ใหสำนกงานการตรวจเงนแผนดนหรอผสอบบญชอสระทสำนกงานการตรวจเงนแผนดนใหความเหน
ชอบเปนผสอบบญชของกองทน
มาตรา40 ใหผสอบบญชรายงานผลการสอบบญชตอคณะกรรมการกองทนเพอเสนอตอคณะรฐมนตรภายใน
หนงรอยยสบวนนบแตวนสนปบญช และใหกรมการจดหางานเผยแพรงบการเงนทผสอบบญชรบรอง
แลวภายในสบหาวนนบแตวนทคณะรฐมนตรรบทราบ
หมวด3คณะกรรมการพจารณาการทำงานของคนตางดาว
มาตรา41 ใหมคณะกรรมการพจารณาการทำงานของคนตางดาว ประกอบดวยปลดกระทรวงแรงงาน เปน
ประธานกรรมการ เลขาธการคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต เลขาธการสภา
ความมนคงแหงชาตผอำนวยการสำนกขาวกรองแหงชาตอยการสงสดผแทนกระทรวงกลาโหมผแทน
กระทรวงการตางประเทศ ผแทนกระทรวงเกษตรและสหกรณ ผ แทนกระทรวงมหาดไทย ผแทน
กระทรวงสาธารณสข ผแทนกระทรวงอตสาหกรรม ผแทนสำนกงานตำรวจแหงชาต ผแทนองคกร
นายจางและผแทนองคกรลกจางฝายละไมเกนสามคนและผทรงคณวฒอกไมเกนสคนซงรฐมนตรแตง
ตงโดยความเหนชอบของคณะรฐมนตรจากผซงมความเชยวชาญดานแรงงานการอตสาหกรรม และ
กฎหมายเปนกรรมการ
67
รายงานการวจย “การจางแรงงานขามชาตตาม พระราชบญญต การทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 กบการจดทำบญชรายชออาชพสำหรบคนตางชาต”
ใหอธบดเปนกรรมการและเลขานการและผอำนวยการสำนกบรหารแรงงานตางดาวเปนกรรมการและ
ผชวยเลขานการ
การไดมาวาระการดำรงตำแหนงและการพนจากตำแหนงของผแทนองคกรนายจางและผแทนองคกร
ลกจาง และวาระการดำรงตำแหนงและการพนจากตำแหนงของกรรมการผทรงคณวฒตามวรรคหนง
ใหเปนไปตามระเบยบทรฐมนตรกำหนดโดยความเหนชอบของคณะรฐมนตรและประกาศในราชกจจา
นเบกษา
มาตรา42 คณะกรรมการมอำนาจหนาทดงตอไปน
(1) เสนอนโยบายการทำงานของคนตางดาวตอคณะรฐมนตร
(2) เสนอแนะตอคณะรฐมนตรหรอรฐมนตรในการออกพระราชกฤษฎกา กฎกระทรวง ระเบยบ
และประกาศตามพระราชบญญตน
(3) ตดตาม ดแล และประสานการทำงานของหนวยงานทเก ยวของกบการทำงานของคน
ตางดาวตามนโยบายการทำงานของคนตางดาวทคณะรฐมนตรกำหนด
(4) กำกบการดำเนนงานของกรมการจดหางานในการดำเนนการตามพระราชบญญตนใหเปนไป
ตามนโยบายการทำงานของคนตางดาวทคณะรฐมนตรกำหนด
(5) ปฏบตหนาทอนตามทคณะรฐมนตรหรอรฐมนตรมอบหมาย
มาตรา43 การประชมของคณะกรรมการตองมกรรมการมาประชมไมนอยกวาก งหนงของจำนวนกรรมการ
ทงหมดจงจะเปนองคประชม
ในการประชมของคณะกรรมการถาประธานกรรมการไมอยในทประชมหรอไมสามารถปฏบตหนาทได
ใหกรรมการซงมาประชมเลอกกรรมการคนหนงเปนประธานในทประชม
มตของทประชมใหถอเสยงขางมาก กรรมการคนหนงมเสยงหนงในการลงคะแนนถาคะแนนเสยงเทา
กนใหประธานในทประชมออกเสยงเพมขนอกเสยงหนงเปนเสยงชขาด
มาตรา44 ใหคณะกรรมการมอำนาจแตงตงคณะอนกรรมการเพอปฏบตการตามทคณะกรรมการมอบหมาย
ใหนำความในมาตรา43มาใชบงคบกบการประชมของคณะอนกรรมการโดยอนโลม
หมวด4คณะกรรมการพจารณาอทธรณการทำงานของคนตางดาว
มาตรา45 ใหมคณะกรรมการพจารณาอทธรณการทำงานของคนตางดาว ประกอบดวยปลดกระทรวงแรงงาน
เปนประธานกรรมการ ผแทนกระทรวงการตางประเทศ ผแทนสำนกงานคณะกรรมการพฒนาการ
เศรษฐกจและสงคมแหงชาต ผแทนสำนกงานอยการสงสด ผแทนกรมพฒนาธรกจการคา ผแทน
สำนกงานคณะกรรมการสงเสรมการลงทน ผแทนสำนกงานตำรวจแหงชาต ผแทนองคกรนายจางและ
ผแทนองคกรลกจางฝายละหนงคนและผทรงคณวฒซงรฐมนตรแตงตงไมเกนสามคนเปนกรรมการ
ใหอธบดแตงตงขาราชการของกรมการจดหางานคนหนงเปนกรรมการและเลขานการและอกสองคน
เปนผชวยเลขานการ
การไดมาวาระการดำรงตำแหนงและการพนจากตำแหนงของผแทนองคกรนายจางและผแทนองคกร
ลกจาง และวาระการดำรงตำแหนงและการพนจากตำแหนงของกรรมการผทรงคณวฒตามวรรคหนง
ใหเปนไปตามระเบยบทรฐมนตรกำหนดโดยประกาศในราชกจจานเบกษา
68
รายงานการวจย “การจางแรงงานขามชาตตาม พระราชบญญต การทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 กบการจดทำบญชรายชออาชพสำหรบคนตางชาต”
มาตรา46 ในกรณทนายทะเบยนมคำสงไมออกใบอนญาตหรอไมอนญาตตามมาตรา 9 มาตรา 11 มาตรา 13
มาตรา 14 หรอมาตรา 26 หรอไมตออายใบอนญาตตามมาตรา 23 หรอเพกถอนใบอนญาตตาม
มาตรา28ผขอรบใบอนญาตผขออนญาตผรบใบอนญาตหรอผถกเพกถอนใบอนญาตแลวแตกรณ
มสทธอทธรณตอคณะกรรมการพจารณาอทธรณโดยทำเปนหนงสอยนตอนายทะเบยนภายในสามสบ
วนนบแตวนทไดทราบคำสงดงกลาว
ใหนายทะเบยนสงคำอทธรณพรอมทงเหตผลในการมคำสงไมออกใบอนญาต ไมอนญาตไมตออายใบ
อนญาตหรอเพกถอนใบอนญาตตอคณะกรรมการพจารณาอทธรณภายในเจดวนนบแตวนทไดรบคำ
อทธรณ และใหคณะกรรมการพจารณาอทธรณวนจฉยคำอทธรณภายในสามสบวนนบแตวนทได
รบคำอทธรณ
คำวนจฉยของคณะกรรมการพจารณาอทธรณใหเปนทสด
ในกรณอทธรณคำสงไมตออายใบอนญาตตามมาตรา 23 ผอทธรณมสทธทำงานไปพลางกอนได
จนกวาจะมคำวนจฉยอทธรณของคณะกรรมการพจารณาอทธรณ
มาตรา47 ใหนำบทบญญตวาดวยคำสงทางปกครองและคณะกรรมการทมอำนาจดำเนนการพจารณาทาง
ปกครองตามกฎหมายวาดวยวธปฏบตราชการทางปกครองมาใชบงคบกบการทำคำสงทางปกครอง
และการประชมของคณะกรรมการพจารณาอทธรณโดยอนโลม
หมวด5การกำกบดแล
มาตรา48 ในการปฏบตหนาทตามพระราชบญญตน ใหอธบดนายทะเบยนและพนกงานเจาหนาทมอำนาจดง
ตอไปน
(1) มหนงสอสอบถามหรอเรยกบคคลใดมาชแจงขอเทจจรงรวมทงใหสงเอกสารหรอหลกฐาน
(2) เขาไปในสถานทใดในระหวางเวลาทมหรอเชอไดวามการทำงานในกรณทมเหตอนควรสงสย
วามคนตางดาวทำงานโดยไมชอบดวยกฎหมายเพอตรวจสอบใหการเปนไปตามพระราช
บญญตนโดยตองมหมายของศาล เวนแตเปนการเขาไปในระหวางพระอาทตยขนถงเวลา
พระอาทตยตกในการน ใหมอำนาจสอบถามขอเทจจรงหรอเรยกเอกสารหรอหลกฐานใดๆ
จากบคคลทรบผดชอบหรอเกยวของกบสถานทดงกลาวได
มาตรา49 นายทะเบยนและพนกงานเจาหนาทตองมบตรประจำตวตามแบบทรฐมนตรกำหนดโดยประกาศใน
ราชกจจานเบกษา
ในการปฏบตหนาทตามพระราชบญญตน นายทะเบยนและพนกงานเจาหนาทตองแสดงบตรประจำ
ตวตอบคคลซงเกยวของ
มาตรา50 ในการปฏบตหนาทตามพระราชบญญตน ใหอธบด นายทะเบยนและพนกงานเจาหนาทเปนเจาพนก
งานตามประมวลกฎหมายอาญา
ในกรณทพนกงานเจาหนาทพบคนตางดาวผใดทำงานโดยไมไดรบใบอนญาตอนเปนการฝาฝนพระ
ราชบญญตน และสงใหไปรายงานตวยงสถานตำรวจพรอมกบพนกงานเจาหนาท แตคนตางดาวผนน
ไมยนยอมหรอจะหลบหน ใหพนกงานเจาหนาทมอำนาจจบคนตางดาวนนโดยไมตองมหมายจบและ
ใหนำตวผถกจบไปยงททำการของพนกงานสอบสวนโดยทนท ในการน ใหนำบทบญญตมาตรา 81
69
รายงานการวจย “การจางแรงงานขามชาตตาม พระราชบญญต การทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 กบการจดทำบญชรายชออาชพสำหรบคนตางชาต”
มาตรา 81/1 มาตรา 82 มาตรา 83 มาตรา 84 มาตรา 85 และมาตรา 86 แหงประมวลกฎหมายวธ
พจารณาความอาญามาใชบงคบกบการจบตามมาตรานโดยอนโลม
เพอประโยชนในการชวยเหลอพนกงานสอบสวนในการสอบสวน รฐมนตรจะแตงตงพนกงานเจาหนาท
ซงมความรความชำนาญในการสอบสวนรวมเปนพนกงานสอบสวนตามประมวลกฎหมายวธพจารณา
ความอาญากได ในกรณเชนน ใหพนกงานเจาหนาทดงกลาวมอำนาจหนาทชวยเหลอพนกงาน
สอบสวนทำการสอบสวนในคดความผดตามพระราชบญญตนได
การดำเนนการเกยวกบการจบกมตามวรรคสองและการรวมกนสอบสวนตามวรรคสาม ใหเปนไปตาม
หลกเกณฑและวธการทอธบดและผบญชาการตำรวจแหงชาตรวมกนกำหนด
หมวด6บทกำหนดโทษ
มาตรา51 คนตางดาวผใดทำงานโดยไมไดรบใบอนญาต ตองระวางโทษจำคกไมเกนหาปหรอปรบตงแตสองพน
บาทถงหนงแสนบาทหรอทงจำทงปรบ
ในกรณทคนตางดาวซงถกกลาวหาวากระทำความผดตามวรรคหนงยนยอมเดนทางกลบออกไปนอก
ราชอาณาจกรภายในเวลาทพนกงานสอบสวนกำหนดซงตองไมชากวาสามสบวนพนกงานสอบสวน
จะเปรยบเทยบปรบและดำเนนการใหคนตางดาวนนเดนทางกลบออกไปนอกราชอาณาจกรกได
มาตรา52 ผรบใบอนญาตผใดทำงานอนเปนการฝาฝนเงอนไขทกำหนดไวตามมาตรา 9 มาตรา 13 มาตรา 14
หรอมาตรา26ตองระวางโทษปรบไมเกนสองหมนบาท
มาตรา53 ผรบใบอนญาตผใดไมแจงตอนายทะเบยนตามมาตรา22หรอไมปฏบตตามมาตรา24ตองระวางโทษ
ปรบไมเกนหนงหมนบาท
มาตรา54 ผใดฝาฝนมาตรา27ตองระวางโทษปรบไมเกนหนงหมนบาทและถาคนตางดาวนนไมมใบอนญาตผ
กระทำตองระวางโทษปรบตงแตหนงหมนบาทถงหนงแสนบาทตอคนตางดาวทจางหนงคน
มาตรา55 ผใดไมปฏบตตามหนงสอสอบถามหรอหนงสอเรยกหรอไมยอมใหขอเทจจรงหรอไมสงเอกสารหรอหลก
ฐานแกนายทะเบยนหรอพนกงานเจาหนาทซงปฏบตหนาทตามมาตรา 48 ทงน โดยไมมเหตผลอน
สมควรตองระวางโทษปรบไมเกนหนงหมนบาท
มาตรา56 ความผดตามพระราชบญญตน นอกจากความผดตามมาตรา 51 ใหคณะกรรมการเปรยบเทยบซง
รฐมนตรแตงตงมอำนาจเปรยบเทยบได
คณะกรรมการเปรยบเทยบซงรฐมนตรแตงตงตามวรรคหนง ใหมจำนวนสามคนและคนหนงตองเปน
พนกงานสอบสวนตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา
เมอคณะกรรมการเปรยบเทยบไดเปรยบเทยบและผตองหาไดชำระคาปรบตามจำนวนทเปรยบเทยบ
ภายในสามสบวนแลวใหถอวาคดเลกกนตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา
70
รายงานการวจย “การจางแรงงานขามชาตตาม พระราชบญญต การทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 กบการจดทำบญชรายชออาชพสำหรบคนตางชาต”
บทเฉพาะกาล
มาตรา57 ใหออกกฎกระทรวงกำหนดงานทคนตางดาวอาจทำไดตามมาตรา 7 ใหแลวเสรจภายในสองปนบแต
วนทพระราชบญญตนใชบงคบ
ในระหวางทยงไมมกฎกระทรวงตามมาตรา 7 ใหนายทะเบยนอนญาตใหคนตางดาวทำงานใด ๆ ได
เวนแตงานทกำหนดในพระราชกฤษฎกาทออกตามความในมาตรา 6 แหงพระราชบญญตการทำงาน
ของคนตางดาวพ.ศ.2521
มาตรา58 คนตางดาวผใดไดรบใบอนญาตหรอไดรบการผอนผนใหทำงานตามพระราชบญญตการทำงานของคน
ตางดาว พ.ศ. 2521 ซงแกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตการทำงานของคนตางดาว (ฉบบท 2) พ.ศ.
2544 อยแลวในวนทพระราชบญญตนประกาศในราชกจจานเบกษา ใหถอวาไดรบใบอนญาตหรอได
รบอนญาตใหทำงานตามพระราชบญญตน ทงน ตามเงอนไขทกำหนดไวในใบอนญาตหรอการผอน
ผนนน
ใบอนญาตทออกใหตามประกาศของคณะปฏวตฉบบท322ลงวนท13ธนวาคมพ.ศ.2515ใหใชได
ตอไปตราบเทาทใบอนญาตยงไมสนอายและผรบใบอนญาตยงทำงานทไดรบอนญาตนน
มาตรา59 บรรดาคำขอและคำอทธรณทไดยนไวตามพระราชบญญตการทำงานของคนตางดาวพ.ศ. 2521 ซง
แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตการทำงานของคนตางดาว (ฉบบท 2) พ.ศ. 2544 กอนวนทพระราช
บญญตนใชบงคบใหถอวาเปนคำขอหรอคำอทธรณทไดยนไวตามพระราชบญญตน
มาตรา60 บรรดาพระราชกฤษฎกากฎกระทรวงประกาศมตคณะรฐมนตรหรอคำสงของรฐมนตรหรออธบดซง
ไดออกหรอสงโดยอาศยอำนาจตามความในพระราชบญญตการทำงานของคนตางดาวพ.ศ. 2521ซง
แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตการทำงานของคนตางดาว (ฉบบท 2) พ.ศ. 2544 และยงมผลใช
บงคบอยในวนกอนวนทพระราชบญญตน ใชบงคบ ใหใชบงคบไดตอไปเทาทไมขดหรอแยงกบ
บทบญญตแหงพระราชบญญตน และใหถอเสมอนเปนพระราชกฤษฎกา กฎกระทรวง ประกาศ มต
คณะรฐมนตรหรอคำสงของรฐมนตรหรออธบดทออกตามความในพระราชบญญตน
ผรบสนองพระบรมราชโองการ
พลเอกสรยทธจลานนท
นายกรฐมนตร
71
รายงานการวจย “การจางแรงงานขามชาตตาม พระราชบญญต การทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 กบการจดทำบญชรายชออาชพสำหรบคนตางชาต”
ภาคผนวกข.
รายชอ39อาชพทหามคนตางดาวทำ
(1) งานกรรมกร
(2) งานกสกรรรมงานเลยงสตวงานปาไมหรองานประมงยกเวนงานทใชความชำนาญงานเฉพาะสาขาหรองาน
ควบคมดแลฟารม
(3) งานกออฐงานชางไมหรองานกอสรางอน
(4) งานแกะสลกไม
(5) งานขบขยานยนตหรองานขบขยานพาหนะทไมใชเครองจกรหรอเครองกลยกเวนงานขบขเครองบนระหวางประเทศ
(6) งานขายของหนาราน
(7) งานขายทอดตลาด
(8) งานควบคมตรวจสอบหรอใหบรการบญชยกเวนงานตรวจสอบภายในชวคราว
(9) งานเจยระไนหรอขดเพชรหรอพลอย
(10) งานตดผมงานดดผมหรองานเสรมสวย
(11) งานทอผาดวยมอ
(12) งานทอเสอหรองานทำเครองใชดวยกกหวายปอฟางหรอเยอไมไผ
(13) งานทำกระดาษสาดวยมอ
(14) งานทำเครองเขน
(15) งานทำเครองดนตรไทย
(16) งานทำเครองถม
(17) งานทำเครองทองเครองเงนหรอเครองนาก
(18) งานทำเครองลงหน
(19) งานทำตกตาไทย
(20) งานทำทนอนผาหมนวม
(21) งานทำบตร
(22) งานทำผลตภณฑจากผาไหมดวยมอ
(23) งานทำพระพทธรป
(24) งานทำมด
(25) งานทำรมดวยกระดาษหรอผา
(26) งานทำรองเทา
(27) งานทำหมวก
(28) งานนายหนาหรองานตวแทนยกเวนงานนายหนาหรองานตวแทนในธรกจการคาระหวางประเทศ
(29) งานในวชาชพวศวกรรมสาขาวศวกรรมโยธาทเกยวกบงานออกแบบและคำนวณจดระบบวจยวางโครงการ
ทดสอบควบคมการกอสรางหรอใหคำแนะนำทงนไมรวมทตองใชความชำนาญพเศษ
(30) งานในวชาชพสถาปตยกรรมทเกยวกบงานออกแบบเขยนแบบประมาณราคาอำนวยการกอสรางหรอใหคำแนะนำ
(31) งานประดษฐเครองแตงกาย
(32) งานปนหรอทำเครองปนดนเผา
(33) งานมวนบหรดวยมอ
(34) งานมคคเทศกหรองานจดนำเทยว
72
รายงานการวจย “การจางแรงงานขามชาตตาม พระราชบญญต การทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 กบการจดทำบญชรายชออาชพสำหรบคนตางชาต”
(35) งานเรขายสนคา
(36) งานเรยงตวพมพอกษรไทยดวยมอ
(37) งานสาวและบดเกลยวไหมดวยมอ
(38) งานเสมยนพนกงานหรองานเลขานการ
(39) งานใหบรการทางกฎหมายหรออรรถคด
ทมา: สำนกบรหารแรงงานตางดาว.2551.บญชทายพระราชกฤษฎกากำหนดในอาชพและวชาชพทหามคนตางดาวทำพ.ศ.2522 <http://122.154.5.7/workpermit/main/interest/Alien_jobs.asp>
ภาคผนวกค.
รายชอ27อาชพทกำหนดอนญาตใหคนตางดาวบางประเภท(มาตรา12)ทำได
(1) งานชางซอมจกรยาน
(2) งานชางประกอบและซอมเบาะรถ
(3) งานชางประกอบและซอมตวถง
(4) งานชางประกอบและซอมทอไอเสยรถ
(5) งานชางบดกรโลหะดวยแผนมอ
(6) งานชางไมเครองเรอน
(7) งานชางไมกอสรางอาคาร
(8) งานเลอยไมในโรงงานแปรรปไม
(9) งานชางปน
(10) งานชางทาส
(11) งานชางประกอบและซอมประตหนาตาง
(12) งานชางตดตงมงลวด
(13) งานชางยอมผา
(14) งานชางตดเยบเสอผายกเวนการตดเยบเสอผาสตร
(15) งานซกรดเสอผา
(16) งานทำสวนผกและผลไม
(17) งานเลยงสตวยกเวนงานเลยงไหม
(18) งานขายปลกสนคาทมใชเวชภณฑ เคมภณฑ เครองรบวทย เครองรบโทรทศน กลองถายภาพนง กลองถาย
ภาพยนตรอาวธปนหรอวตถระเบดและอปกรณทเกยวของรวมทงเครองอะไหล
(19) งานขายอาหารและเครองดม
(20) งานผลตอาหารและเครองดม
(21) งานชางประกอบและซอมรองเทา
(22) งานชางซอมนาฬกาปากกาและแวนตา
(23) งานชางลบมดและของมคมอนๆ
(24) งานชางทำกรอบรป
(25) งานชางเครองทองเครองเงนหรอเครองโลหะมคาอนๆ
(26) งานชางทอถกไหมพรมและทอผาดวยมอยกเวนทอผาไหมและงานทำผลตภณฑทเกยวกบเสนไหม
(27) งานกรรมกร
73
รายงานการวจย “การจางแรงงานขามชาตตาม พระราชบญญต การทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 กบการจดทำบญชรายชออาชพสำหรบคนตางชาต”
ภาคผนวกง.
ความจำเปนในการจางพนกงานสาธารณสขตางดาว
ความเปนมา
ขอคนพบหนงจากงานวจยเร อง คำถามและขอทาทายตอนโยบายรฐไทยในมตสขภาวะและสทธของ
แรงงานขามชาต(กฤตยาและพนธทพย2548)ชชดวาปญหาการสอสารและเขาถงแรงงานขามชาตเปนปญหาแกน
หลกในทกๆปญหาของแรงงานขามชาตทางออกทพนทหลายแหงไดดำเนนการเองมานานหลายปแลวคอการจาง
และสรางอาสาสมครตางชาต (อสต.) และพนกงานสาธารณสขตางชาต (พสต.) มรปแบบทงทโรงพยาบาล
จางเอง (สงขละบร) โรงพยาบาลรวมมอกบองคกรเอกชน (แมสอดสมทรสาคร ระนอง ระยองฯลฯ) และมลกษณะ
การทำงานทงเปนลามประจำทโรงพยาบาล และออกพนททำงานสงเสรมสขภาพและควบคมโรค การดงแรงงานขาม
ชาตเขามาเปนสวนหนงของการแกปญหาของแรงงานเอง ผทำงานทกฝายเหนตรงกนวา เปนผลดตอการทำงานและ
ตอสขภาพของแรงงาน และมความจำเปนทนโยบายระดบสงควรพจารณาใหโรงพยาบาลของรฐ และหรอองคกร
พฒนาเอกชนสามารถจางคนขามชาตมาทำงานไดอยางถกตองตามเกณฑของภาคราชการ
ปญหาทเกดขนกคอ มตครม.อนญาตใหจางงานไดเฉพาะอาชพกรรมกรและคนรบใชในบานเทานน องคกร
หลายแหงจงตองจดทะเบยนจางพสต.หรอลามในงานประเภททอนญาต แตปฏบตงานจรงอกอยางหนง ในการ
ประชมเชงปฏบตการเพอหาทางออกเรองนระหวางหนวยงานทเกยวของครงแรกเมอ พ.ศ. 2548 ทสำนกงานสภา
ความมนคงแหงชาต เจาหนาทสภาความมนคงแหงชาตระดบสงทเขารวมประชมใหความเหนวา “..ในสวนตวเหน
ดวยวามประโยชนแตในเมอกฎหมายกฎระเบยบขณะนไมสามารถจะแกไขเปลยนแปลงไดสงทอยากเหนกคอการ
หยบยกเรองขนมาอยางเปนระบบตองมการผลกดนถงจะมการแกนโยบายได”
นนเปนทมาของการรวมตวองคกรพฒนาเอกชนทงในระดบทองถนระดบประเทศและระดบนานาชาตรวม
กบหนวยงานของกระทรวงสาธารณสขหลายระดบ รณรงคเรยกรองอยางเปนระบบและตอเนองตงแตป 2547 วา ขอ
ใหกระทรวงแรงงานเปดใหมการจาง พสต. ได โดยกระทรวงสาธารณสขไดนำเสนอเรองนตอคณะรฐมนตร จนมมต
ครม.เมอวนท10พฤษภาคม2548เหนดวยในหลกการและตงแตนนมาจนถงปจจบน (2551)อยในขนตอนการแปร
หลกการสการปฏบตจรงใหถกตอง
สถานการณระหวางพ.ศ.2549-2551
จากการตดตามศกษาการปรบเปลยนนโยบายและการบรการสขภาพตอแรงงานขามชาตชวง พ.ศ. 2548-
2550 (กฤตยา 2550) พบวาเกดความเปลยนแปลงชดเจนในหลายพนททมโครงการทำงานเชงรกในดานสขภาพของ
แรงงานขามชาต ไดแก การมคลนกเคลอนทเขาไปยงชมชนแรงงานขามชาต การเชอมประสานการทำงานระหวาง
องคกรพฒนาเอกชนกบองคกรปกครองทองถนและภาคราชการทเกยวของ การจดจางพนกงานสาธารณสขตางชาต
(พสต.) หรอ อาสาสมครสาธารณสขตางชาต (อสต.) คอ สามารถจางไดจรงในหลายจงหวดทสำนกงานจดหางาน
เขาใจปญหา โดยบรรจลงเปนลกษณะงานอยางหนงในกลมภาคการจางงานอน ๆ ทอยในหมวด มลนธหรอองคกร
สาธารณกศลแตกยงมหลายพนททยงคงตองจางในรปการจางคนทำงานบาน
ดงรายงานผลจากการสมมนาเพอหามาตรการรองรบพสต. ชวยงานในระบบสขภาพ เมอวนท 23-24
เมษายน 2551 ชวาการจางงานพสต. ยงตองเผชญปญหาในทางกฎหมายอยมาก แมกรมบญชกลางตความวา
สามารถใชงบประกนสขภาพทเกบจากแรงงานตางดาวมาจายเปนคาตอบแทนได และในป 2551 กมการจางงาน
พสต.จรงในรปของอาสาสมครเตมเวลาทงในภาครฐและเอกชนรวม357คนใน20จงหวดและมความตองการจาง
74
รายงานการวจย “การจางแรงงานขามชาตตาม พระราชบญญต การทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 กบการจดทำบญชรายชออาชพสำหรบคนตางชาต”
เพมเตมอกถง 791 คน แตอปสรรคสำคญคอ ไมมประเภทงานรองรบ และในขณะทยงไมมประเภทงานมารองรบ
การจางจงใชวธดงน
1. ขอโควตาตำแหนงงานจากนายจางเพอมาทำงานพสต.
2. เจาหนาทมลนธ/โรงพยาบาลจดทะเบยนเปนนายจางจดจางในประเภทงานคนรบใชในบานหรอกรรมกร
3. โรงพยาบาลมลนธจดทะเบยนเปนสถานประกอบการ
4. หารอกบแรงงานจงหวดถงทางออกในการจดจาง
อยางไรกตามลกษณะการจางขางตนกทำใหเกดความไมมนคงในงานเพราะตองพงพาสถานประกอบการ
มากเกนไป เสยงตอการถกจบเพราะทำงานผดประเภท ไมสามารถทำงานไดเตมท ไมมนคงและเปลยนงาน หนวย
งานราชการจดจางตางดาวไมได สถานพยาบาลไมกลาจดจาง เพราะไมมระเบยบรองรบทชดเจนการจดจางไดขน
อยการใหความสำคญความเขาใจของหนวยงานตาง ๆ ในจงหวด ทประชมนไดตกลงวา ในการแกปญหาระยะสน
คอตองเสนอตอกระทรวงแรงงานใหเพมตำแหนงในประเภทงาน“กรรมกร”หรอเพมพสต.ใหเปนประเภทงานท
อนญาตใหทำ สวน มาตรการระยะยาว คอ การผลกดนอนบญญตของ พระราชบญญตการทำงานของคนตางดาว
2551ใหสามารถจางงานในประเภทงานนไดโดยทประชมไดสรปถงบทบาทของพสต.ในงานสาธารณสขวามดงน
1. เปนลามสอภาษาในการใหบรการทสถานบรการสขภาพทหอผปวยนอกและหอผปวยใน (เชน การซก
ประวตเบองตนคดกรองคนไขรกษาพยาบาลเบองตนและแนะนำสทธประกนเปนตน)
2. ใหสขศกษาในเรองการดแลตนเองแนะนำการกนยาและโรคตางๆทเกยวของ
3. ชวยผใหการปรกษาในการใหบรการปรกษาในเรองเอดสกามโรคการคมกำเนดและอนๆ
4. ชวยเจาหนาทสาธารณสขบนทกขอมลคนไข
5. ชวยเจาหนาทสาธารณสขแปลสอสขภาพใหเปนภาษาของแรงงาน
6. ชวยเจาหนาทสาธารณสขในการตรวจสขภาพประจำปเพอการประกนสขภาพ
7. คนหาคดกรองผปวยและเฝาระวงโรคตดตอตางๆในชมชน
8. พาผปวยทตองการรบการรกษาสงตอไปยงโรงพยาบาล
9. รวมกบเจาหนาทสาธารณสขในการตดตามเยยมบานผปวยในชมชน (home health care) รวมทงการ
ตดตามการรกษาโรคและกนยารกษาตอเนองเชนวณโรคยาตานไวรสเอดสเปนตน
10. ชวยประสานงานกบเครอขายตาง ๆ ในชมชนใหเกดการทำงานรณรงคสขภาพและกจกรรมปองกน
และควบคมโรคในชมชนตางดาวเชนรณรงคการหยอดวคซนโปลโอรณรงควนเอดสโลกเปนตน
11. ชวยเจาหนาทสาธารณสขจดทำแฟมขอมลครวเรอนเกบขอมลสาธารณสขในชมชนและจดทำแผนทชมชน
12. ใหสขศกษาและจดกจกรรมกลมกระจายสอสขภาพในชมชนตางดาวหรอสถานประกอบการ
13. ประชาสมพนธบรการสขภาพและสทธประกน
ขอเสนอตอกระทรวงแรงงานและผลทางปฏบต
ผลจากมตครม.ขางตนกระทรวงสาธารณสข(ทสธ0707.05.1/2575ลงวนท1มถนายน2549)จงหารอไป
ยงกระทรวงแรงงาน เพอใหกระทรวงแรงงานกำหนดอาชพพนกงานสาธารณสขตางดาวเปนอกงานหนงทอนญาตให
แรงงานตางดาวสามารถทำไดนอกเหนอจากงานกรรมกรและคนรบใชในบานกระทรวงแรงงานไดตอบกลบวา(ทรง
0307/2581 ลงวนท 29 กนยายน 2549) เหนดวยกบแนวคดทจะใหแรงงานตางดาวเปนผดแลเฝาระวงโรคในชมชนท
75
รายงานการวจย “การจางแรงงานขามชาตตาม พระราชบญญต การทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 กบการจดทำบญชรายชออาชพสำหรบคนตางชาต”
แรงงานตางดาวพกอาศย แตคณะอนกรรมการจดระบบและกำหนดมาตรฐานการจางแรงงานตางดาว มความเหน
และขอสงเกตในเชงปฏเสธดงน
แมแนวคดทจะใหคนตางดาวเปนผแทนในการดแลและเฝาระวงโรคในชมชนทคนตางดาวพกอาศย เปน
แนวคดทด แตควรทำในรปแบบของอาสาสมคร โดยจายคาตอบแทนใหเปนครงคราว สวนการทจะอนญาตให
กระทรวงสาธารณสขจางคนตางดาวหลบหนเขาเมองทำงาน จะเปนบรรทดฐานใหหนวยงานอน ๆ ทมความจำเปน
ตองจางในอนาคตใชเปนแบบอยางเพราะวตถประสงคของการจดระบบการจางแรงงานตางดาวเพอแกไขปญหาคน
ตางดาวหลบหนเขาเมองลกลอบทำงาน ไมใหมจำนวนเพมขนสามารถควบคมและตรวจสอบได และเพอบรรเทา
ปญหาการขาดแคลนแรงงานระดบลางของผประกอบการ กรณสวนราชการขออนญาตจางแรงงานตางดาวหลบหน
เขาเมองทำงานไมสอดคลองกบวตถประสงคการจดระบบการจางแรงงานตางดาวของรฐบาล
ตอมา สำนกพฒนาระบบบรการสขภาพ ไดนำแนวคดและขอสงเกตของกระทรวงแรงงานไปประยกตกบ
จงหวดทดลองนำรอง 10 จงหวด ไดแก จงหวดระยอง จงหวดชลบร จงหวดสมทรสาคร จงหวดระนอง จงหวด
ปตตานจงหวดตากจงหวดเชยงใหมจงหวดสมทรปราการจงหวดสงขลาและจงหวดภเกตโดยเรมใหสถานบรการ
จางแรงงานตางดาวทำหนาทเปนอาสาสมครสาธารณสขตางดาวขนในสถานบรการ โดยใหปฏบตงานแบบเตมเวลา
และใหเบกจายคาตอบแทนเปนคาเบยเลยง ซงปรากฏวาอาสาสมครสาธารณสขตางดาวเหลานสามารถชวยลด
ปญหาการสอสารระหวางแพทยพยาบาลและเจาหนาทสาธารณสขชาวไทยกบแรงงานตางดาวไดเปนอยางดสราง
ความเชอมนใหกบผปวยตางดาว ซงนบวาอาสาสมครสาธารณสขตางดาวมประโยชนตอการบรการของสถานบรการ
เปนอยางมาก แตงาน “อาสาสมครสาธารณสขตางดาว” ทแรงงานตางดาวไดปฏบตงานอยในสถานบรการแตละ
แหงนน กยงคงเปนงานทไมมกฎหมายรองรบ เนองจากงานอาสาสมครสาธารณสขตางดาวมใชงานทไดรบอนญาต
ใหแรงงานตางดาวสามารถทำไดตามมตของคณะรฐมนตร เมอวนท 10 พฤษภาคม 2548 ปจจบนอาสาสมคร
สาธารณสขตางดาวเหลานถกจางในลกษณะงานกรรมกร หรองานผรบใชในบาน จากผประกอบการและใหปฏบต
งานในหนาทอาสาสมครสาธารณสขตางดาว ซงเปนการจางทไมตรงกบงานทปฏบต เปนเหตใหถกจบกมจากเจา
หนาทตำรวจอยเปนประจำ กระทรวงสาธารณสขจงเสนอไปยงกระทรวงแรงงานเมอเดอนสงหาคม 2551 วาภายใต
พระราชบญญตการทำงานของคนตางดาว พ.ศ. 2551 ทจะมการออกอนบญญตรายชออาชพทอนญาตใหแรงงาน
ตางชาตทำไดนน ขอใหเพม “พนกงานสาธารณสขตางดาว” เปนประเภทงานทคนตางดาวสามารถทำได เพอแก
ปญหานอยางยงยน
จนถงเดอนธนวาคม2551การหารอระหวางกระทรวงสาธารณสขกบกระทรวงแรงงานดงกลาวยงไมมขอ
ยต ตอประเดนน วสนต สาทร ผอำนวยการสำนกบรหารแรงงานตางดาว กรมการจดหางาน กระทรวงแรงงาน17
กลาววาไดมการเพมลกษณะงาน“ลามตางดาว”ภายใตพระราชบญญตการทำงานคนตางดาว2551ใหเปนงานท
แรงงานขามชาตสามารถทำไดเนองจากเหนความสำคญของลามแปลภาษาในกระบวนการจดทะเบยนแรงงานการ
ประชาสมพนธและการคมครองสทธแรงงานรวมถงสทธในการเขาถงบรการสขภาพดวย
_______________________________________________________________17 เสนอในการสมมนาระดมความคดตอรายงานวจยเรอง “การจางแรงงานขามชาตในพระราชบญญตการทำงานของคนตางดาวพ.ศ.
2551กบการจดทำบญชอาชพสำหรบคนตางชาตและประเดนอนๆทเกยวของ”จดโดยสถาบนวจยประชากรและสงคมมหาวทยาลยมหดล รวมกบ คณะอนกรรมการสทธแรงงาน สำนกงานคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตณหองดารารตน โรงแรมเฟรส ถนนเพชรบรกรงเทพมหานครวนพธท19พฤศจกายน2551.