ฐานขอมลเรอง การผลตรายการวทยกระจายเสยง

โดย กลมสารนเทศ สำานกอำานวยการ สป.

การผลตรายการวทยกระจายเสยง

การผลตรายการวทยกระจายเสยง จะตองวเคราะหงานหรอภารกจขององคกรทจะสอใหชดเจน วตถประสงคของรายการ กลมเปาหมาย ความยาวและระยะเวลาในการออกอากาศ จากนนจงกำาหนดเนอหารายการ และรปแบบของรายการใหเหมาะสม

หนาทของผผลตรายการทส ำาคญคอ การกำาหนดวตถประสงคของรายการนนใหชดเจนวาตองการผลตรายการนนๆ เพออะไร ซงการกำาหนดวตถประสงคนนตองคำานงถงความสนใจ ความตองการของกลมผฟงเปาหมายดวย รวมทงเพลงทใชประกอบในรายการควรจะเปนเพลงทกลมผฟงเปาหมายนยมฟงมากกวาการเปดเพลงตามความนยมหรอตามความคดของผจดรายการ

เมอเขาใจระบบการทำางานผลตรายการวทยกระจายเสยงแลว ปจจบนหนาททสำาคญทสดของผทมความสามารถทางดานนโดยสวนใหญจ ะ เ ร ม ต น จ า ก ก า ร เ ป น ผ เ ข ย น บ ท ร า ย ก า ร (Scriptwriter ห ร อ Copywriter) ผ ร ายงานข าว (News reporter) ผ ผล ตรายการ (Producer) และผดำาเนนรายการ (Announcer) การทำาความเขาใจในกระบวนการทำางานโดยภาพรวมจงเปนสำาคญ เพอใหสามารถนำาไปปรบใชในการทำางานทางดานการผลตรายการวทยกระจายเสยงจรงได

รปแบบรายการวทยกระจายเสยง แบงไดกวางๆ ออกเปน 12 รปแบบรายการดงน

1.รายการพดคยกบผฟง (Talk Programme) การสอสารจะมลกษณะเปนการสอสารแบบสองทาง (Two way Communication) กบผฟง โดยปกตผจดรายการจะอาศยเทคโนโลยการสอสารททนสมย และจำาเปนตองมผชวยประจำารายการ คอยทำาหนาทในการรบสายโทรศพท ลกษณะรายการสวนใหญจะเนนการแสดงความคดเหนในประเดนสาธารณะ เปดกวางในการแสดงความคดเหน ผดำาเนนรายการจะตองมความอดทนและตองรจกวธการกำาหนดกรอบการแสดงความคดเหนใหเหมาะสมตามชวงเวลาในรายการและใหไดความคดเหนของคนฟงทหลากหลาย

2.รายการสนทนา (Conversational Programme) ก า ร ส อ ส า ร จ ะ เ ป น ก า รส อ ส า ร ส อ ง ท า ง (Two way Communication) กบผดำาเนนรายการรวม แตจะเปนการสอสารทางเดยว (One way Communication) กบผฟงทางบาน ยกเวนจะเปดโอกาสใหคนฟงสามารถโทรศพทเขามาสอบถามประเดนในเร องทผดำาเนนรายการรวม รปแบบรายการลกษณะน ผผลตรายการและผดำาเนนรายการรวมจะตองทำาการกำาหนดวาระในการสนทนาทเปนประเดนทนสมย ศกษาขอมล ทำาความตกลงรวมกนวาจะแบงประเดนในการพดคยแลกเปลยนกนอยางไร สงทควรจะระวงในรายการ คอ ความขด แยงทางความคด เพราะจะทำาใหผฟงทางบานเกดความสบสนในการจบประเดน และสรปประเดน หากตองการจะสอดแทรกความคดเหนควรจะเร มตนวา เหนดวยกบผดำาเนนรายการรวมกอน แตมขอเสนอเพมเตมวาอยางไร

3.รายการสมภาษณ (Interview Programme) รายการนจะมลกษณะเปนการสอสารสองทางกบผทเชญมารวมในรายการ หรออาจจะใชวธการสมภาษณผานทางโทรศพทในกรณทผถกสมภาษณไมสะดวกทจะเขามารวมรายการในสถานวทย ผดำาเนนรายการควรจะแจงใหผฟงทางบานทราบวาผทเชญเขามาสมภาษณในรายการชออะไร ต ำาแหนงหนาทการทำางาน ความสามารถเฉพาะเร องทเชญเขามาสมภาษณในรายการ หรอกำาลงเปนบคคลทประชาชนใหความสนใจในเวลานน หรอเปนบคคลสาธารณะ หรอเปนบคคลทก ำาลงเกดขอพพากษวจารณ ชวงเร มตนรายการผดำาเนนรายการควรจะนำาเสนอประเดนทเกยวของกบผทเชญมาสมภาษณในรายการใหกบผฟงรบทราบ หรอสรปประเดนทส ำาคญในชวงตนของรายการใหผฟงทราบเบองตนกอน แลวจงแนะน ำาผท เชญมาสมภาษณ และจงเขาสการสมภาษณ ขอควรปฏบตทด ผด ำาเนนรายการควรจะทำาการนดวน เวลา และกำาหนดประเดนทจะสมภาษณใหกบผทจะเชญมาสมภาษณกอนลวงหนาอยางนอย 3 วน เพอใหผทถกสมภาษณสามารถเตรยมเนอหา หากเกดกรณฉกเฉนผถกเชญมาสมภาษณสามารถแจงลวงหนาวาไมสามารถมารวมได ผดำาเนนรายการจะตองเตรยมประเดนสำารอง หรอเชญผถกสมภาษณอนมาแทนในรายการไดทนทวงท

4.รายการอภปราย (Discussion Programme) การสอสารของรายการลกษณะนจะเปนการสอสารแบบสองทางระหวางผด ำาเนนการอภปรายกบผรวมอภปราย รายการลกษณะนจะเปนรายการทมผด ำาเนนการอภปราย 1 คน และผรวมอภปรายตงแต 2 - 4 คน เนองจากหากมผทเขารวมอภปรายในรายการมาก การแสดงความคดเหนจะทำาใหเกดความหลากหลายจนกระทงผดำาเนนการอภปรายไมสามารถควบคมประเดนได รายการลกษณะนจะตองอาศยทมงานทมความเชยวชาญในการประสาน

งาน และการเชญบคคลเขามารวมอภปรายทสามารถไดความคดเหนทหลากหลาย อยางนอยผทเขารวมในรายการจะตองอภปรายได 2 ฝาย คอ ฝายทเหนดวยและฝายทไมเหนดวย รายการอภปรายทด สามารถเปดโอกาสใหผฟงโทรศพทเขามาแสดงความคดเหน หรอสามารถสอบถามขอสงสยในประเดนทเกยวของในรายการกบผอภปรายไดในชวงเวลาทก ำาลงออกอากาศ (Real time) ผดำาเนนการอภปรายจะเปนเพยงผตงคำาถาม และกำาหนดประเดน กำาหนดขอบเขต ควบคมเวลาในการอภปรายของแตละบคคล รวมทงจะตองมความสามารถในการควบคมความขดแยงทอาจจะเกดขนในรายการไดเปนอยางด

5.ร า ย ก า ร ส า ร ค ด (Documentary or Feature Programme) การสอสารของรายการลกษณะนจะเปนการสอสารแบบทางเดยวกบผฟงทางบาน โดยมผบรรยาย 1 – 2 คน โดยควรจะเปนคนๆ เดยวกนตลอดไป ผททำาหนาทเปนผบรรยายควรจะมนำาเสยงทนาเชอถอ โทนเสยงไมสงมากนก เพอทำาใหผฟงงสามารถฟงไดจนจบรายการและเปนการสรางลกษณะเฉพาะของรายการ (Identity Programme) ไมจำาเปนตองเปนรายการทจดสด สามารถบนทกเทปลวงหนาได เพอให สามารถตดตอและแกไขขอมลทถกตองในรายการได โดยสวนใหญรายการสารคดของหนวยงานตางๆ จะมขนาดสนความยาวไมเกน 5 นาท การกำาหนดเนอหาจะเปนไปตามวตถประสงคดานการประชาสมพนธของหนวยงานนน ทงนรายการสารคด 1 ชวโมงควรแบงออกเปน 4 สวน โดยมชวงเวลาทเทากน คอ 10 – 15 นาท และควรจะมความตอเนองกนในการนำาเสนอเนอหาของรายการ การกำาหนดประเดนของรายการ (Theme) ควรจะเป นประเด นกวางๆ ท เก ยวของก บสถานการณ เหตการณทางประวตศาสตร สงมชวต สงประดษฐ เปนตน รายการลกษณะนทมงานตองมความร ความสามารถในการสบคนขอมล เรยบเรยงและนำาเสนอเนอหา เลอกเพลงประกอบรายการ หรอจดทำาเสยงประกอบรายการไดอยางเหมาะ

สม รายการสารคดไมจำาเปนตองคำานงถงวนเวลาในการออกอากาศ แตควรจะเปนเรองทสงเสรมความรใหกบผฟงมากขน เจาะลกในสงทผฟงยงไมทราบ หรอเปนเร องทไมเคยมใครรจกมากอน ในแตละชวงควรจะน ำาเสนอเนอหาทกระชบ สรางความเขาใจและความตอเนองไดอยางด การเชอมโยงชวงเวลาอาจจะอาศยเสยงเพลง เพลงบรรเลง เสยงประกอบ เสยงบรรยาย หรออาศยสปอตรณรงค (PSA) คนระหวางชวงเวลาได

6.รายการนตยสารทางอากาศ (Magazine Programme) การสอสารจะเปนลกษณะของการสอสารทางเดยวกบผฟงทางบาน รายการนตยสารทางอากาศควรจะเปนรายการทมผดำาเนนรายการหลก 1 คน และมผดำาเนนรายการในแตละชวงรายการชวงละ 1 คน ทงนรายการใน 1 ชวโมงควรแบงออกเปน 4 ชวงๆ ละ 10 – 15 นาท มความหลากหลายทงเนอเร องและรปแบบการนำาเสนอ เนนความทนสมยและตรงกบเหตการณของเรองราวทนำาเสนอ โดยคำานงถงกลมเปาหมายเปนสำาคญ การนำาเสนอควรจะใหเหมาะสมกบกลมเปาหมาย เชน กำาหนดกลมเปาหมายเปน รายการนตยสารสำาหรบผหญง ขอมลทนำาเสนอจะเกยวของกบการดแลรกษารปราง การรกษาผวพรรณ แฟชนการแตงกาย การสรางเสนหกบเพศตรงขาม เปนตน โดยมประเดนในการนำาเสนอทแตกตางกนแตควรจะอยในหวขอทใกลเคยงกน หรออาจจะเปนประเดนทเกยวของกบชวงวนและเวลาทจะออกอากาศ ทงนการนำาเสนอในแตละชวงควรอาศยบทบรรยาย การสมภาษณ การสนทนา หรอ Vox pop สลบกบเพลงประกอบรายการ จงเกลรายการ เสยงประกอบ เพลงบรรเลง เปนตน

7.รายการขาว (News Programme) การสอสารจะเปนการสอสารแบบทางเดยวกบผฟงทางบาน โดยสวนใหญรายการขาวจะมอย 2 รปแบบ คอ รายการขาวประจำาวน และรายการขาวสนในแตละชวงของวน ซงจะมความยาวของรายการทแตกตางกน และมวธการนำาเสนอทแตกตางกน

รายการขาวประจำาวนจะมความยาว 1 ชวโมง โดยจะแบงออกตามประเภทของขาว ไดแก ขาวเดนประจำาวน ขาวสงคม ขาวเศรษฐกจ ขาวเกษตร ขาวตางประเทศ ขาวกฬา ทงนจะมผประกาศขาว 1 – 2 คน และมผสอขาวนอกสถานทกระจายตามพนท โดยเปนการรายงานสดทางโทรศพท รายงานสดจากสถานทจดประชม หรอเปนการสงเทปทตดตอแลวมาออกอากาศทางสถาน สวนขาวสนในแตละชวงของวนนนจะมความยาวไมเกน 3 - 5 นาท ซงจะเปนประเดนดวนในชวงเวลานน การผลตรายการจะอาศยจงเกลรายการขาวทฟงแลวเกดความรสกอยากร อยากฟง ทงนควรจะมสโลแกนของรายการขาวเพอใหคนฟงสามารถจดจำาไดวาเปนรายการขาวประจำาสถานวทยนน

8.รายการเพลง (Music Programme) การสอสารจะเปนลกษณะสองทาง โดยมผจดรายการ หรอ DJ รายการละ 1 คน ดำาเนนรายการ 1 – 3 ชวโมงตอวน รวมทงทำาหนาทในการประสานความบนเทงในรายการตามคำาขอของผฟง หรออาจจะเปนการเปดเพลงทกำาลงอยในความนยม ตามรปแบบของรายการ หรอใหตรงกบกลมเปาหมายของคนฟงในรายการ โดยสวนใหญรายการเพลงจะเปนรายการทเนนการเปดเพลงเพอการประชาสมพนธ การโฆษณาสนคา หรอผสนบสนนรายการ ซ งรายการลกษณะนจะเปนรายการทมจำานวนมาก เนองจากเปนรายการทมกลมผฟงสงกวารายการประเภทอน ปจจบนรายการเพลงของสถานวทยในเขตกรงเทพฯ และปรมณฑลนนจะเนนการเปดเพลงมากกวาการพด หรอทเรยกวา Non – stop music เนอหาทนำาเสนอในรายการจะมความเบา

ฟงงายและเกยวของกบการดำาเนนชวตประจำาวน สลบกบการเลนเกมส ตอบปญหาชงรางวลจากผสนบสนนรายการ การเปดสปอตโฆษณา และการรายงานขาวตมสถานการณ หรอการรายงานขาวจราจร เปนตน รปแบบรายการเพลงนนผจดรายการจะจดรายการและเลอกเปดเพลงตามความถนดของตนเอง

รวมทงจะตองมความสามารถในการเลอกเพลง จดจ ำารายชอเพลง เชอมตอเพลงในรายการไดอยางตอเนอง (Smooth) สามารถใหข อม ล เพลงท เป ด ได เช น ข อม ลน กร อง (Singer) ผ แต ง เพลง (Composer) อ ลบ ม (Album/ Version) ผลงานสร างช อ เส ยง รางวลทได ความเคลอนไหวในวงการเพลง ความเคลอนไหวของศลปน เปนตน

9.รายการปกณกะ (Variety Programme) เปนรายการทมความหลากหลายในการนำาเสนอเนอหาสาระ หรอเปนการเปดกวางของรายการภายในเวลา 1 ชวโมง โดยจะมผดำาเนนรายการ 1 คน คอยทำาหนาทเชอมโยงเนอหารายการในแตละชวง ไมจำาเปนตองเปนรายการสด และไมจำาเปนตองเปนหวเร องเดยวกน (Theme) ความหลากหลายในแตละชวงจะถกกำาหนดโดยช อของชวงรายการทจะตองเปนช อชวงรายการเดมแตเปลยนแปลงเนอหาทนำาเสนอได ความยาวของแตละชวงรายการมขนาดไมเทากน โดยอยระหวาง 3 – 15 นาท ขนอยก บขอบเขตในการนำาเสนอเนอหา เสยงผบรรยายในแตละชวงจะเปนคนเดยวกนทกชวงหรอหลายคนกได หากเปนคนเดยวกนควรจะอาศยบทสมภาษณ การสนทนา การ Vox pop เพลง เสยงประกอบ สปอตรณรงค สปอตโฆษณา เพอไมใหคนฟงเกดความเบอหนายในการฟงรายการได การกำาหนดเนอหาในรายการนนควรสอดคลองกบเหตการณ หรอเร องทคนกำาลงสนใจในเวลานนเปนสำาคญ

10.รายการละครวทย (Radio Drama) เปนรายการการแสดงทใชเสยงบอกเลาเรองราว แสดงอารมณ ความรสกและสามารถถายทอดความนกคดตางๆ ไปสผฟงได โดยไมจ ำาเปนตองมองเหนทาทางกรยาของผแสดง ละครทแสดงทางวทยกระจายเสยงนนมจดมงหมายเพอสรางสรรคความบนเทง ใหความร ใหแงคดแกคนฟง หรอเปนละครเพอการรณรงคในชวงเวลาใดเวลาหนง การผลตรายการละครหนงเร องตองอาศยทมงานทประกอบไปดวย ผเขยนบทละคร ผแสดงละคร ผกำากบละคร และบคลากรทางดานเทคนค เสยงประกอบ ทงนรายการละครจะตองทำาการผลตและบนทกเทปลวงหนา 3 ขนตอน คอ ขนวางแผนและเตรยมงาน ขนการผลต และขนหลงการผลตเพอตรวจสอบและประเมนผลรายการ สวนใหญแลวความยาวของรายการละครหนงเร องจะไมเกน 30 – 45 นาท โดยจะเปนเร องสนจบในตอนหรอแบงออกเปนตอนๆ เพอสรางความตอเนอง ทมงานละครจะตองตงชอทมละคร กำาหนดเพลงรายการละคร และมผบรรยายประจำารายการเพอนำาเสนอเรองยอ ความเดมจากตอนทแลว ของรายการทกวน

11.รายการตอบป ญหา (Quiz Programme) เป นรายการท คลายคลงกบกบรายการทเนนเนอหาทางวชาการ ซงเปนลกษณะของการสอสาร 2 ทศทางระหวางผด ำาเนนรายการ และผตอบปญหาทางบาน รายการลกษณะนจะไมคอยปรากฏเนองจากไมคอยมผสนบสนนรายการชดเจน ผดำาเนนรายการจะตองศกษาขอมลในเชงวชาการมามาก และจำาเปนตองมผเชยวชาญทางวชาการทจะมาเปนผรวมรายการเพอสรางความนาเชอถอใหกบรายการ

12.รายการบรรยายเหตการณ (Commentary Programme) เปนรายการถายทอดสดจากสถานทเกดเหตการณในเวลานน โดยสวนใหญจะแทรกไดทกชวงเวลาของการเกดเหตการณ ทงนเหตการณนนจะตองมความสำาคญและเกดผลกระทบตอประชาชนระดบประเทศ หรอเปนประเดนสาธารณะทคนสนใจในขณะนน

การ ผลตรายการ

การผลตรายการเปนกระบวนการทเกดขนภายหลงการวางแผนจดรายการ ซงประกอบไปดวยขนตอนตางๆ 8 ขนตอนดงน

2.1ขนรวบรวมขอมลพนฐาน กระบวนการผลตรายการเรมจากการทผผลตรายการ (Producer) ไดรบมอบหมายงานมา

2.2จากผจดรายการใหผลตรายการใดรายการหนง ผผลตรายการจะเปนผรวบรวมขอมลตางๆ ขอมลทตองการ คอ ขอมลทเกยวกบผฟง รปแบบและประเภทของรายการทควรจะผลต ประเดนเนอหา รวมทงงบประมาณในการผลตรายการ ตามปกตจะไดขอมลเหลานมาจากผจดรายการ (Programmer)

2.3ขนการวางแผนผลตรายการ ขนตอนนเปนขนทผผลตรายการตดสนใจ โดยใชขอมลทมอยวาจะดำาเนนการ

ผลตรายการอยางไรจงจะบรรลวตถประสงคของรายการ จะใชทรพยากรทมอย ซงไดแก บคคล วสดอปกรณ งบประมาณ เวลา ใหเกดประโยชนสงสดอยางไร2.4 ขนการเขยนบท เปนขนตอนทผผลตรายการมอบหมายใหผเขยนบทนำาแนวคดและประเดนเนอหาอยางกวางๆ ไปสรางจนตนาการและเรยบเรยงออกมาเปนคำาพด เสยงเพลง และเสยงดนตร รวมถงเสยงประกอบอนๆ บทวทยจะเปนเครองมอในการทำางานรวมกนของฝายตางๆ ในกลมการผลตรายการใหเปนไปในทศทางเดยวกนในขนแรกของการเขยนบทผเขยนอาจจะเขยนโครงรางบทอยางคราวๆ กอน แลวจงเขยนบทสมบรณภายหลงหรอจะเขยนบทสมบรณเลยกได ถาหากเปนรายการทไมใชเทปแทรกประกอบรายการ2.5 ขนจดเตรยมวสดรายการ จากการศกษาบทวทยหรอโครงสรางของบทอยางคราวๆ จะทำาใหผผลตรายการสามารถจดเตรยมวสดรายการไวลวงหนา เชน จดเตรยมเทปบนทกเสยง จดเตรยมแผนเสยง จดเตรยมวสดอปกรณในการบนทกเสยงนอกสถานทไวใหพรอมสำาหรบทจะใชงานไดทนท2.6 ขนประสานงานการผลตรายการ ในขนนเปนการประสานงานผรวมงานฝายตางๆ ตามทกำาหนดไวในบท เชน การประสานงานกบผกำากบการแสดง ผแสดง ผดำาเนนรายการ ชางเทคนค และวทยากร ผทมความเชยวชาญในเรองใดเรองหนงเปนพเศษ ผผลตรายการจะตองประสานงานกบบคคลเหลานเพอใหการปฏบตงานเปนไปตามแผนผลตรายการทวางไว

2.7 ขนซกซอม การผลตรายการวทยกระจายเสยงทดนนตองมการซกซอมกอนการบนทกเสยง การซกซอมอาจมหลายขนตอน ทงนขนอยกบรปแบบของรายการ ถาเปนรายการทผลตยากและมผเกยวของเปนจำานวนมาก เชน รายการละคร กจะตองมการซอมหลายขนตอนและตองมความพถพถนมาก ขอดของการซกซอมกคอ การชวยลดความผดพลาดทงดานเนอหา การพด

และการแสดง เพราะระหวางการซอมผผลตรายการและผกำากบรายการจะตองแนะนำาแกผรวมรายการทกฝายทำาใหมโอกาสแกไขขอบกพรองตางๆ กอนมการบนทกเสยง2.8 ขนบนทกเสยง ในหองสตดโอ หรอหองสง ซงผทเกยวของทกคนจะตองมาอยกนอยางพรอมหนาพรอมตาตามทกำาหนดไวในบทวทย ในขนตอนนเปนขนตอนทสำาคญมาก เพราะเปนการบนทกเสยงรายการตงแตตนจนจบเพอเกบไวสำาหรบการออกอากาศตามผงรายการทผลตออกมา ซงจะทำาใหรายการมคณภาพทงดานเนอหารายการและคณภาพของเสยง ดงนนผกำากบรายการจงตองควบคมเรองเสยงพดจากไมโครโฟน เสยงจากแผนเสยง หรอเสยงจากเทปแทรก (Insert tape) ใหมความผสมกลมกลนกนเปนอยางด รวมทงยงตองสามารถใหคำาแนะนำาแกผดำาเนนรายการ ผแสดง และวทยากรในรายการในดานการเสนอรายการ การแสดงบทบาท และการออกเสยงอยางถกตอง 2.9 ขนตรวจสอบคณภาพของรายการ เมอการบนทกเสยงเสรจแลว ทกคนตองมารวมกนตรวจสอบคณภาพของรายการ เพอใหเกดความสมจรงสมจง ความชดเจนถกตอง มตอนใดทควรจะบนทกใหม หรอมตอนใดทควรจะตดออกโดยวธการตดตอเทป (Tape editing) ขนตอนนจำาเปนตองมขนตอนกอนทกลมผผลตรายการจะแยกยายกนไป เพอจะไดแกไขไดทนเวลา2.10 ขนตดตามประเมนผลผลรายการวทยกระจายเสยงเพอการประชาสมพนธการผลตรายการวทยกระจายเสยงเพอการประชาสมพนธจะสมบรณกตอเมอมการตดตามผลและประเมนผลของรายการนนๆ วาเปนไปตามวตถประสงคหรอไม แมวาจะไดวางแผนผลตรายการไวละเอยดรอบคอบแคไหน เมอมการผลตรายการนนและออกอากาศไปแลวจะกอใหเกดผลตอผฟงตามทประสงคไวหรอไม อยางไร ซงตองมการตงเปาหมายของการประเมนผลไววาตองการจะวดผลอะไร และใชวธการใด เชน การใชแบบสอบถาม การสอบถามทางโทรศพท ฯลฯ เปนตน