ประเพณีชาวไทยอง

จากการศึกษาเกี่ยวกับประวตัิความเปนมาของชาวยองพบวา การอพยพเคลื่อนยายของ

ผูคน เพื่อเขามาตั้งถ่ินฐานในลานนานั้น ไดดําเนินมาแตคร้ังโบราณ แมกระทั่งในปจจบุัน ก็ยังมีปรากฏใหเหน็ แตอยูในลักษณะ การเคลื่อนยายผูคนเพื่อเขามาขายแรงงาน หรือไมกม็าในรูปของสามเณรหรือพระสงฆ แตปรากฏการครั้งสําคัญที่สุดก็คือป พ.ศ.2348 สมัยพระเจากาวิละไดดําเนินนโยบาย รวบรวมผูคนจากเมอืงตางๆทางตอนบน เพื่อการฟนฟูเมืองเชียงใหมและเมืองลําพูนขึ้นอีกคร้ังหนึ่ง หลังจากที่บานเมืองไดรับความเสียหายจากการทําสงครามกับพมา การฟนฟูบานเมืองขึ้นมาในครั้งนี้ ไดมีการกวาดตอนผูคนจากเมืองยองในลักษณะการ “เทครัว” เพื่อใหมาตั้งถ่ินฐานในลําพูน จึงทาํใหผูคนจากเมืองยองกลายเปนประชากรสวนใหญของเมืองลําพูน โดยสามารถรักษาวัฒนธรรมและประเพณีของตนเองไวจนถงึปจจุบัน การเคลื่อนยายชาวยอง ใหเขามาอยูในเมืองลําพูนนั้น ถือไดวาเปนการยกเขามาทั้งรูปแบบและโครงสรางทางสังคม อันประกอบดวย เจาเมือง บุตร ภรรยา ญาติพี่นอง ขุนนาง พระสงฆ ตลอดจนไพรพลจํานวนมาก ทําใหมผีลตอโครงสรางการปกครองเมืองลําพูนในระยะตนๆ คอืราว พ.ศ.2348-2354 ซ่ึงเจาเมืองที่โยกยายมานั้นก็จะมีบทบาทในการปกครองเมืองลําพูนรวมกับกลุมเจาเจด็ตนที่ปกครองอยูเดิม

ในชวงแรกชาวยอง มกัจะตั้งถ่ินฐานในบริเวณที่มีความคลายคลึงกับสภาพแวดลอมคลายๆกับเมืองยองและเหมาะสมกบัการทําเกษตรกรรม โดยเฉพาะแถบที่ราบลุมแมน้ําสําคัญ เชน ที่ราบลุมแมน้ําปง แมน้ํากวง แมน้าํทา และแมน้าํล้ี นอกจากนีย้ังกระจายตวัออกไปตามทีร่าบอื่นๆในแถบจังหวดัลําพูนและเชียงใหม ดวยเหตุที่ชาวยองดํารงวิถีชวีิตดวยการเกษตรกรรมเปนหลักนั้น ทําใหภาพสะทอนทางดานวัฒนธรรมประเพณี หรืองานศิลปกรรมตางๆไปมีความเกีย่วของสัมพันธกับเร่ืองราวทางเกษตรกรรมดวยเชนกัน อยางประเพณแีละงานรื่นเริงทางวฒันธรรมตางๆนั้นก็จะเร่ิมตนขึ้นหลังจากเทศกาลออกพรรษา เปนตนมา

1. ประเพณีการ ทานกวยสลาก 2. ประเพณีการทานสลากยอม 3. งานยี่เปงหรืองานลอยกระทง 4. ประเพณี ถวายทานไมแค ในวันยี่เปง 5. ประเพณีฟงเทศนมหาชาต ิ6. ประเพณี ตานเจดียทราย วันยี่เปง 7. ประเพณี ตานขาวใหม

1. ประเพณีการ ทานกวยสลาก (ทาน = ตาน,ถวายทาน) ประเพณกีารทาํบุญถวายทานในลักษณะนี้เปนการทําบุญที่เกาแกและไดปรากฏขึ้นใน

ตํานานพระธรรมบทขุททกนกิาย วาในสมยัที่พระสัมมาสัมพุทธเจายังทรงพระชนมอยู พระองคทรงสรรเสริญพระสาวกอรหันตของพระองคคือ พระโกณฑธานเถระ ซ่ึงเปนผูโชคดีในการจับสลากไดที่หนึง่ทุกครั้งแมพระพุทธเจาจะสูทานไมได พระสาวกทั้งหลายมีความสงสัยวาทําไมทานถึงโชคดีเชนนัน้ พระพุทธเจาจึงตรัสบอกแกภิกษุสงฆทั้งมวลวา โกณฑธานปรารถนาวาถาเลือกอะไร แขงขันอะไร ขอใหไดที่หนึ่งเสมอ ดังนั้นในชาตนิี้โกณฑธานจงึเปนคนโชคด ี( ประเพณี 12 เดือน ลานนาไทย รวมเลม : มณี พยอมยงค 2529 )

กวยสลากของชาวบานทัว่ๆไปจะเปนลักษณะชะลอมสานแลวนําอาหารแหงผลไมของใช

ประจําวนัเล็กๆนอยเขาไป แลวเสียบกรวยดอกไมธูปเทียนและเงนิเปนปจจัยไทยทาน

“กวยตี๋นจาง” ตะกราไมไผทีม่ีลักษณะคลายเทาชาง บางทีอาจจะใชตระกราพลาสติกแทนกนัได

ประเพณกีาร “ทานขาวสลาก” หรือการ “กิน๋กวยสลาก” ตามสําเนียงการพูดของเมืองเหนือ

นี้หมายถึงประเพณีทานสลากภัต เปนประเพณีเกาแกของทางพุทธศาสนาโดยเฉพาะของชาวลานนาไดยดึถือปฏิบัติมาเปนเวลายาวนาน ทั้งนี้เพื่ออุทิศสวนบญุสวนกุศลตามแตจุดประสงคของผูทําบุญเชนใหกับผูลวงลับ ใหกับตนเองในภายภาคหนา หรือใหกบัเทวดาฟาดินไปจนตลอดถงึเจากรรมนายเวร ประเพณีทานกวยสลากจะเริ่มในราววนัเพ็ญเดือนสิบสองเหนอื (คือเดือนสบิใต ประมาณเดือนกนัยายน) และส้ินสุดเอาในเดือนเกีย๋งดับ (เดือนสิบเอ็ดใต ) ประเพณีการทานกวยสลากนี้ก็จะมีวิธีทําบุญที่แตกตางกันออกไปตามความนยิมในทองถ่ินของตน โดยเฉพาะอยางยิ่งของชาวยองจะใหความสําคญักับประเพณกีารทานกวยสลากเปนอยางมาก จนกลายเปนเอกลักษณที่โดดเดนกวาชาวลานนากลุมอื่นๆ ประเพณีการทานกวยสลากลักษณะนี้จึงเรยีกวา “สลากยอม”

ตนสลากที่อุทิศถวาย ใหกับผูทีล่วงลับ และเจากรรมนายเวร

2. ประเพณีการทานสลากยอม ประเพณกีารทานสลากยอม ในปจจุบนัยังคงยึดถือปฏิบัติกันอยูในหมูชุมชนชาวยองที่อยู

อาศัยรวมกนัเปนสังคมขนาดใหญ โดยเฉพาะในจังหวัดลําพูนไดจดัใหเปนประเพณีขึ้นในทุกๆปโดยเริ่มจัดขึน้ในวดัหลวง หรือวัดพระธาตหุริภูญไชยเปนลําดับแรกหลังจากนั้นจงึจะเริ่มจัดในวัดอื่นๆตามลําดับ และไดยึดถือเปนธรรมเนียมปฏิบัติมาจนถึงทุกวันนี ้แตเนื่องจากสลากยอมเปนสลากที่มีขนาดใหญและตองใชเวลามาก หากวดัใดจะมกีารทานสลากยอมก็ตองปาวประกาศใหศรัทธาของตนทราบลวงหนาเปนป ทั้งนี้เพือ่ใหเวลาในการตระเตรียมขาวของซึ่งตองใชเวลานานพอสมควร นอกจากนี้บริเวณวัดที่จดังานจึงควรมีพื้นที่กวางขวางขนาดใหญเหมาะสมกับการจัดประเพณีที่สําคัญในลักษณะนี้ได ซ่ึงหากวดัไหนมพีื้นทีข่นาดเล็กอาจจะยกมาจดัรวมกับอีกวดัหนึง่ที่อยูบริเณชุมชนไกลเคียงหรืออยูในตําบลเดียวกัน ดังกรณีที่จัดขึน้ที่วดัปาแงะ ตําบลประตูปา อําเภอเมือง จังหวัดลําพนู เมือ่วันที่ 14 ตุลาคม 2550 ก็ไดเชิญหัววดัตางๆในตําบลเดียวกันมาจัดทําบุญ สลากยอมดวยกันในปนี้ สวนปหนาหรือปตอๆไปก็ใหวดัอื่นๆเปนเจาภาพจัดตอไป ซ่ึงกฎระเบยีบการเวยีนจัดงานนี้ ถือเปนขอตกลงของกลุมคนในตําบลเดียวกัน

ตนสลากยอมขนาดใหญที่วดัพระธาตุหริภุญไชย

การทานสลากยอมนี ้ในอดตีเชื่อกันวาเปนหนาที่ของหญิงสาวที่จะพงึทานโดยเฉพาะเมื่อหญิงสาวคนใดเขาสูวัยทีจ่ะออกเรือนหรือมีสามีและมีความสามารถพอที่จะทํางานได พอแมกจ็ะแนะนําใหลูกทราบถึงหนาที่ที่หญิงสาวพงึปฏิบัติเปนเบือ้งแรก คือการเก็บหอมรอมรบิเงินทองที่หามาไดดวยน้ําพกัน้ําแรง เพื่อรักษาไวทานสลากยอม โบราณกลาววาหญงิใดยังไมไดทานสลากยอมหญิงนั้นไมสมควรจะแตงงาน ถาหญิงใดทานสลากยอมแลวเขาถือวาแตงงานเปนแมบานแมเรือนที่

ดีได เพราะประเพณีทําใหเกดิผลดี คือเปนการหัดใหเด็กรูจักการเก็บหอมรอมริบ รูจกัมัธยัสถ ซ่ึงตองใชเวลาในการเก็บเงินเพือ่ทําสลากยอมประมาณ 4-5 ป พอจะทํานิสัยมัธยัสถเกิดขึน้ได เมื่อหญิงสาวมีเงินพอที่จะทานสลากยอมแลว เขาจะเริ่มซื้อของตระเตรียมไวทีละเล็กละนอยตั้งแตสรอยคอทองคํา เข็มขัดเงิน และเครื่องเรือนครบทุกชิ้น นอกนั้นก็เปนสมสูกลูกไม โดยเฉพาะกลวยใสทั้งเครือ มะพราวใสทั้งทะลาย และยังมีขนมนมเนยทุกอยางใสตามมา

การเตรียมตนสลากยอม การจัดเตรยีมทําเครื่องตกแตงตนสลากยอม นอกจากหญิงสาวจะจดัซื้อหาและจดัทําไวบางแลว ยังมีงานที่จะตองทําและประดดิประดอยอีกมากมายหลายอยาง หญิงสาวแตละครอบครัวที่จะทําตนสลากยอม จะขอใหญาติพี่นองและเพื่อนมาชวยกนัในการจัดทําเครื่องตกแตง ซ่ึงสวนใหญจะใชเวลาวางในตอนเย็นและตอนกลางคนื บางก็จะมานอนคางคืน สวนตอนกลางวนัก็จะกลับบานไปทํางานบานตามปกติ ซ่ึงอาจจะใชเวลาไมนอยกวา ๓ เดือนกอนวันทานสลาก และเปนชวงเขาพรรษาหลงัจากฤดูทํานา จึงทําใหมเีวลาวาง มีการ“จาตอง”คือการรีดใบตองกลวยดวยเตารีดถาน เพื่อใชสําหรับมวนบุหร่ี (ทําบุหร่ี) ซ่ึงตองใชเปนจํานวนมาก แลวนําบุหร่ีดังกลาวมาถกัเปนแพเรียกวา“มูลีแป”(บุหร่ีที่ถักเรยีงกันลงมามีความยาว ๓-๔ เมตร)เพื่อใชแขวนประดับกบัตนสลากยอม และมกีารประดับจอง (รม) ดวยดอกไมแหง มีดอกจาํปา สรอยคอ เข็มขัดตลับเงิน เพื่อประดับไวสวนยอดของตนสลาก รอบๆขอบชายรมก็จะนาํสตางคแดงหรือเงนิแถบ (เงินรูป) ถักดวยขาวเปลือกเรียงรอบขอบเหรียญดวยฝมือประณีตสวยงาม เรียกวาการถัก “ขะจา” มารอยแขวนโดยรอบขอบรม ในยามค่ําคนืของการเตรียมงาน ก็จะมีชายหนุม จากทั้งบานใกลและไกลเดินทางมาเทีย่ว “แอวสาว” หยอกลอพูดคุย และชวยทํางานเชน งานเหลาไมไผเพื่อเสียบเงินและประดบัประดาตนสลาก ทําใหบรรยากาศยามค่าํคืนมีความครกึครื้น บางก็นาํสิ่งของเครื่องใชที่ประดษิฐอยางประณตีดวยตนเองมามอบใหหญิงสาว เพื่อรวมถวายทาน สวนหนุมที่หมายปองหญิงสาวเจาของสลากยอม

ก็จะชวยทําเครื่องประกอบตนสลากยอมอยางประณตีเปนพิเศษ เชนจําพวกเครื่องจกัสาน ตระกรา ของใสปลา หรือกระบวยทีป่ระดิษฐเปนรปูสัตวตางๆ เปนตน

ถักขะจา (การนําขาวเปลือกมารอยถักรอบเหรียญ) เมื่อถักขะจาเสร็จแลวก็จะนํามาผกูเขา

กับกานดอกฮองเฮ็ง ที่ทําจากกานไมไผเหลาปลายใหเปนขุย นําไปยอมสีใหสดใส แลวจึงนํามาเสียบที่ตนคา ซ่ึงทําจากใบหญาคาแหงมัดรวมกันเปนตนมีสามขา กลายเปนตนกัลปพฤกษที่ออกลูกเปนเงิน เปนทอง พรอมขาวสารอาหารแหงใหความอดุมสมบูรณตลอดไป

มวนบุหร่ีขี้โย ธูป เทียนหรือแมกระทั่งปลาแหงก็ถูกนํามาถักเปนแพ ตกแตงตนสลากยอม

พรอมดวยหมากสายหอมสาย ใหไหลหล่ัง ถ่ังโถมกันมาอยางอุดมสมบูรณ

ส่ิงของทุกอยางที่นํามาถวายทานบนตนสลากยอมนี้จะไดรับการตกแตงอยางสวยงาม จนถือไดวาเปนงานศิลปะการตกแตงแบบพื้นบานอยางแทจริง การทําตนสลาก การทําตนสลากยอม กจ็ะเปนการชวยกันทําในตอนกลางวัน ซ่ึงมักจะเปนกิจกรรมของผูชายที่มีความรูทางชาง โดยใชบริเวณลานบานของเจาของตนสลาก ซ่ึงจะนยิมทําสูงประมาณ 5-6 วา ลําตนสลากยอมจะใชฟางมัดลอมรอบเพื่องายแกการปกไมสําหรับแขวนผลไมและส่ิงของตางๆ ตามแตเจาภาพจะปรารถนา การแตงดาใชเวลารวมเดือน กระดาษสีที่นาํมาประดับประดากจ็ะมีจํานวนนับเปนรอยแผนมกีารยอมดอกไมไผ(ดอกฮองเฮง็)ดวยสีสันตางๆ ซ่ึงในการประดับตนสลากดวยดอกไมไผสีตางๆนี้ ทําใหเปนที่มาของคําวา “สลากยอม” นอกจากนี้ตรงดานบนสุดของยอดตนสลากยอม จะปกรมกางกั้นเอาไว และบริเวณเชงิชายของรม จะหอยยอยไปดวยสรอยคอ เข็มขัดตลับเงิน ตลับทองไปจนตลอดเงิน,เหรียญประดับประดาอยางสวยงาม

แกนดานในของตนสลากยอมทําจากฟางขาวมัดรวมกันเปนตนขนาดใหญเพื่อสําหรบัเสียบ

ไมไผที่เหลาปลายเปนดอกฮองเฮ็ง ยอมสีและยังประดับดวยกระดาษสีสันตางๆสดใสตระการตา

ตนสลากที่มีฐานเปนจองออ ฐานของตนสลากยอมขนาดใหญ สวนฐานของตนสลากยอม หากเปนตนไมใหญมากนักก็จะทําเปนจองออ หมายถึงแครหามประมาณสี่คนแบกมีฐานเปนกะบะใสส่ิงของที่จะนํามาถวายทานไดพอประมาณ แตหากเปนตนขนาดใหญจะทําฐานกวางสามารถรับน้ําหนักตนสลากที่มีส่ิงของจํานวนมากได

สวนยอดของตนสลากยอม จะนํารมมาปกกางไว บริเวณเชิงชายกจ็ะหอยรอยไปดวยเงินขะ

จา และแบงคสตางคที่ตกแตงมาอยางสวยงาม

ตนสลากยอม ยิ่งตนขนาดใหญมากเทาไหร อานิสงคก็จะมีมากตาม

กําฮ่ํา หรือคาวฮ่ําสลากยอม ตนสลากยอมที่สมบูรณแบบนั้น จะตองมปีระวัติของเจาของตนสลากอานใหคนทั้งหลาย

ฟง ดวยการเขยีนประวัติเจาของตนสลากยอมขึ้นมา ซ่ึงในสมัยอดีตนัน้ชวงระหวางทีม่ีการจัดเตรยีมตนสลากยอม หญิงสาวเจาของตนสลากจะไปวาจางปราชญที่มีความรูดานตั๋วเมือง (อักขระลานนา) อาจจะเปนพระหรือผูที่เคยบวชเรียนมากอนเพราะบุคคลเหลานี้จะเชี่ยวชาญในดานวรรณกรรมกาพยกลอน ใหมาแตง “คาวฮ่ํา” หรือ”กะโลง” ซ่ีงเปนรอยกรองของลานนาอีกประเภทหนึ่ง มีลักษณะคลายคลึงกับโคลงของทางภาคกลาง โดยมีลีลาการเขียนและขับขานอยางไพเราะเพราะพริ้ง ซ่ึงตองอาศัยความรูความสามารถในการถายทอดเรื่องราวของเจาของตนสลากยอม ตัง้แตประวัติ

ของเจาของ จํานวนเงินที่ใชในการจัดทําตนสลากยอม รายละเอียดขั้นตอนในการจัดทํา ใหออกมาในรูปของคาวฮ่ําเพื่อใหเห็นถึงความตั้งใจและความปรารถนาของเจาของสลากยอมที่มีตอการทําบุญครั้งนี้ ในระหวางเนื้อหาดังกลาวจะมีการสอดแทรกคติธรรม มีบทตลกขบขัน สอดแทรกไปบางเปนครั้งคราว ในตอนทายจะกลาวถึงคําแผสวนบุญและคําปรารถนาที่เจาของสลากยอมไดตั้งปณิธานไว ทั้งนี้เพื่อใหเกดิอนิสงฆ กอประโยชนความบนัเทิงใหแกผูฟงและเจาของตนสลากยอม ไปตามความเหมาะสม สําหรับหญิงสาวที่มีอายุไมถึง ๒๐ ป จะทานสลากยอมเรียกวา สํารับ จะไมมีการแตงคาวฮ่ําดังกลาว

กลุมชายผูสูงอายุที่ผานการบวชเรียนมา จะขับขานกะโลง ผสมกับการบรรเลงดนตรีสะลอ

ซอซึง อยางไพเราะเพราะพริ้งและสนุกสนาน

การแตงคาวฮ่ํา จะแลวเสร็จกอนวันที่มกีารทานสลากยอมประมาณ ๑๕-๓๐ วัน ขณะที่มีการจัดทําเครื่องสลากยอม ในยามค่ําคืนจะมีชายหนุมที่สามารถอานอักขระลานนาได พากันแวะเวียนมาอานคาวฮ่ําของเจาของตนสลากดวยทวงทํานองที่ไพเราะเพราะพริ้ง ชวยขับกลอมบรรยากาศในการแตงดานั้นใหสนุกสนานครึกครื้นยิ่งขึน้ ในการอานคาวฮ่ําหรือกะโลงนั้นตองมีการรวมกลุมกนัอานตั้งแต ๓-๕ คน ขึ้นไป ถาหากคาวฮ่ําหรือกะโลงของผูใดแตงดี มคีวามไพเราะจับใจ ก็จะมีคนแวะเวียนมาอานไมขาด เปนที่เชิดหนาชตูาแกเจาของสลากยอมเปนอยางมาก

หลังจากที่แตงดาตนสลากเปนที่เรียบรอย เมื่อถึงวันทานสลาก บรรดาญาติพี่นองจะชวยกันหามแหจากบานไปสูวัดทีจ่ัดงาน ตนสลากยอมจะใชคนหามอยางนอย 12 คน เพราะมีน้ําหนกัมาก การถวายทานก็เหมือนกับการทานสลากภตัตโดยทัว่ไป เมื่อสลากยอมตกแกพระภิกษุหรือสามเณรรูปใดแลว กอนประเคนรับพร พระหรือสามเณรรูปนั้น ตองหาคนมาอานครรโลงของเขาจนจบกอน แลวจึงจะประเคนรับพร เปนเสร็จพิธี

คําเขียนเสนสลาก ภาษาคําที่จารลงบนใบตาลหรือใบลานที่เรียกวาเสนสลาก เปนแบบที่เขียนตอกนัมานาน ดังนั้นคําในเสนสลากจงึจะมีถอยคําทีค่ลายคลึงกันเกือบทุกที่ทุกทองถ่ินในเขตลานนา ถาเปนกวยโชค มักจะจารวา

“อิมินา สลากภตฺตทานํ สพพฺรุกฺขทานํ สพฺพปริวารทานํ ภณฺฑโอทานภิกฺขหารทานํ หมายทานสลากตนนี ้หมายมีศรัทธา……………….พรอมทังภริยาลูกหลานชูคน ขออุทิศไวเสวยในภายหนา ของเถิงสุข ๓ ประการ มีพระนิพพาน เปนยอด นิพฺพานปจฺจโย โหตุเม นจิฺจํ ธุวํ ธุว”ํ

ถาเปนกวยสํารับมักเขียนวา “สุทินฺนํ วตเมทานํ หมายทานสาํรับนี้ศรทธา…………….พรอมดวยลูกหลานชูคน ทานไพหา……………….ผูที่ลวงลับขอหื้อไพรอดไพเถิง จิ่มเตอะ”

ถาเปนกวยซองมักเขียนวา “หมายทานสลากเขาซอนี้ศรัทธา………………..ขออุทิศไพหา เทวบุตรเทวดา อินทรพรหม ครุฑนาค น้ําปรไมไดศวร”หรือ “ขออุทิศไพหาพอแมผูมีช่ือวา………………..ขอไพรอดเถิงจิ่ม” หรือ “อุทิศไพเถิงสัตตสัพพะวาสัตวที่ไดขาไดบบุตี” หรือ “อุทิศไพหา เจากัมมนายเวรทังกลาย”

กอนการถวายทานตนสลากจะตองนิมนตสามเณรที่มีเสียงไพเราะ มาอานธรรมและชาดกเกี่ยวกับการทานสลากยอม หลังจากนัน้กจ็ะมีการสวดทาํพิธี ถวายทานตนสลากและใหศิลใหพรโดยเจาอาวาสและพระสงฆช้ันผูใหญที่นมินตมา ตอจากนั้นจึงเปนการจับเสนสลาก “เสนสลาก” หมายถึงรายชือ่เจาของตนสลากและเขียนคําเจตจํานงวาจะถวายทานเพื่ออะไร ซ่ึงจะมีจํานวนมากดังนั้นจึงเปนหนาที่ของคณะกรรมการวดั ที่จะตองมาชวยจัดสรรออกมาเปนหมวดหมูตามจํานวนของพระและเณรที่นิมนตมารับเสนสลาก

เสนสลากที่คณะกรรมการ ชวยกันจดัสรรใหเปนหมวดหมูเทาๆกัน

พระสงฆและเณร เมื่อไดรับเสนสลากแลวก็จะเดินเสาะหาเจาของและตนสลากที่ทานไดรับ เมื่อพบตนสลากแลวก็จะทําพิธีอานเสนสลากตามเจตจํานงของผูถวาย และใหศลิใหพรกับผูเปนเจาของตนสลากเปนอนัเสร็จพิธี

การทานสลากยอมสมัยกอนจะเปนทีน่ิยมมาก ปจจุบนัมเีพียงบางหมูบานเทานั้นทีย่ังคงหลงเหลือประเพณีดังกลาวอยู เชนที่ตําบลประตูปา ตําบลริมปง ตําบลตนธง ตําบลหนองชางคืน ตําบลอุโมงค และคติความเชื่อก็ตางจากสมัยกอน โดยศรัทธาแตละวัดจะชวยกนัจัดทําถวายเทานัน้ ปจจุบันนีเ้ราจะไดพบเห็นเพยีงแตตนสลากเทานั้น

เมื่อเสร็จพิธีสวดภาวนาใหศลิใหพรแลว ชายหนุมจะตกีลองปูจาเพื่อเปนสัญญาณ ที่จะเริ่มพธีิการแจกเสนสลาก และอานเสนสลากตามจุดตางๆในบริเวณวดั

3. งานยี่เปงหรืองานลอยกระทง

หลังจากออกพรรษาแลวชาวไทยก็จะมีกจิกรรมทางประเพณีที่เกี่ยวของทางพุทธศาสนาเกิดขึ้นตามมาอีกมากมายซึ่งก็จะแตกตางกนัออกไปในแตละพื้นที่ ประเพณียี่เปงโดยทั่วไปตรงกบัวันเพ็ญเดือนยีเ่หนือ ( พฤศจกิายน ) งานมี 2 วันคือวนัขึ้น 15 ค่ํา และวนัแรม 1 ค่ํา เรียกวายี่เปง จัดขึ้นเพื่อเปนการบูชาพระอุปคุตซึ่งพํานักอยูในทะเลลึก และเปนการขอขมาตอพระแมคงคา งานยี่เปงเปนเทศกาลประจําฤดูหนาว ชวงเชาเปนการเขาวัดทําบญุตักบาตรและฟงเทศน ชวงกลางคืนเปนชวงบันเทิง วนัขึ้น 15 ค่ํา เปนวันลอยกระทงเล็ก และวันแรม 1 ค่ํา เปนวันลอยกระทงใหญ มีการตกแตงกระทงแลวนําไปประกวดกันกอนนาํลงลอยในแมน้ํา กลางคืนมมีหรสพตาง ๆ มีการจุดพลุดอกไมไฟ ตามบานเรือนมีการประดับโคมไฟ วัดประจําชุมชนจะชกัโคมยี่เปงขึ้นยอดเสาไมไผ หมูบานที่อยูหางไกลจากแมน้ํามาก ๆ ก็นิยมกอพระเจดียทรายไวหนาบานของตนเปนพุทธบูชาแทนการลอยกระทง สําหรับประเพณยีี่เปงของชาวยองทีจ่ะกลาวถึงตอไปนี้เปนรูปแบบประเพณีที่ยังคงอนุรักษ รักษาไว ซ่ึงพื้นที่อ่ืนๆอาจจะเคยมแีตก็ไดลืมเลือนหายไป

4. ประเพณี ถวายทานไมแค ในวันยี่เปง

ในเขต อําเภอบานโฮง จังหวัดลําพูน ก็ถือเปนอีกพื้นที่หนึ่งที่มีชาวยองอาศัยอยูรวมกนัเปนจํานวนมากเชนเดียวกนั และวัฒนธรรมประเพณตีางๆที่เกิดขึ้นก็มีความคลายคลึงกันอยูโดยทัว่ไป แตมีประเพณหีนึ่งที่เกดิขึ้นในชวงเทศกาลยี่เปงและดูจะเปนเอกลักษณโดดเดนของกลุมชาวยองในหมูบานดงฤๅษี อําเภอบานโฮง จังหวดัลําพูนก็คือประเพณีทําบุญถวายทานไมแค คําวา “แค” เปนภาษาพื้นบานลานนาไทย (ยังไมมีการควบกล้ําอักษร) มีลักษณะเปนไมมัดกํา ทํามาจากไมไผจักเปนซี่ๆหรือไมอยางอื่นๆ ที่สามารถติดๆ ไฟไดงาย เปนไมแหงๆนํามามัดเปนกํารวมกัน ใหญกวากาํมือเล็กนอยยาวไมเกิน ๑ เมตรหรือใหพอดีกับการถือ ประโยชน ในการใชสอยไมแค เนื่องจากลานนาสมัยโบราณ ไมมีไฟฉายหรือตะเกยีงจึงใชไมแคจุดไฟใหสวางเพื่อสองทางในเวลาค่ําคืน เหมือนไตไฟหรือคบเพลิง เมื่อยามเทศกาลลอยกระทงในเดือนยี่เปง ก็จะใชไมแคจุดไฟถวายเปนพุทธบชูา ในวนัยี่เปงหรอืวันเพ็ญเดือนสิบสอง ชาวบานไดกําหนดใหมีพิธีการ แหไมแคไปถวายพระสงฆในวดัแลวจดุถวายเปนพุทธบูชา อันถือเปนพิธีหนึ่งในวดัลอยกระทง ซ่ึงในชวงเทศกาลยี่เปงนี้ทางชุมชนและวัดกจ็ะมีกิจกรรมทางประเพณเีกิดขึน้ทั้งวัน ตั้งแตตอนเชาตรูของวันยี่เปง วดัทุกวัดจะมกีารเทศนมหาชาต ิตอนสายจะมกีารทําบุญตักบาตรและในตอนกลางคืน ชาวบานจะจัดทําตนแคหลวง(หลวง หมายถึง ใหญ) โดยจะชวยกนัประดับประดาตกแตงดวยดอกไม กระดาษสี โคมไฟหรือส่ิงตางๆตามแตความคิดสรางสรรคของแตละคน เพื่อใหเกดิความสวยงาม

เสร็จแลวเมื่อไดเวลาชาวบานก็จะนําตนแคหลวงที่ตกแตงเรียบรอยแลวมารวมกันจดัตั้งเปนขบวน แลวพากนัแหแหนฟอนรําไปยังวดัในชุมชน เมื่อถึงวัดจงึนําตนแคหลวงถวายพระสงฆ ตอจากนั้นก็จะจดุไฟที่ตนแคใหลุกสวางไสวไปทั่วบริเวณวัด ทั้งนี้เพือ่เปนพุทธบูชา หลังจากจดุไฟที่ตนแคหลวงนี้เรียบรอยแลวชาวบานจึงพากนัไปรวมลอยกระทงเพื่อบูชาพระแมคงคาและปลอยเคราะหกรรมตางๆ ใหลองลอยไปตามแมน้ําตอไป

ไมแคหลวงทีช่าวบานชวยกนัจัดทํา ทั้งประดับประดาตกแตงสวยงามตั้งวางไวบนเสลี่ยงแลวจึงขอสูมาตนแค และแหรวมกันไปถวายพระสงฆในวัดที่ตนศรัทธาหรือในบางแหงก็จะมีการประกวดตนแคเปนที่สนุกสนาน

ในสมัยอดีตประเพณกีารถวายไมแคนี้จะทาํกันเปนประจาํทุกปที่ วัดดงฤาษี ซ่ึงถือเปนวัดเกาแกของชุมชนชาวยอง อ.บานโฮง ซ่ึงเมื่อสมัยอดีตนั้นไดมีฤาษีสองตนมาบําเพ็ญพรตอยู จึงมีความเชื่อกันวา นอกจากจะจดุไมแคเพื่อเปนพุทธบูชาแลว ยังจดุเพื่อบูชาพระฤาษีอีกดวย แตหลังจากกาลเวลาที่ลวงเลยมายาวนานประเพณีการจดุไมแคไดถูกลืมเลือนไปในหลายที่หลายแหงเพราะไดมกีารนําเอาธูปเทียนหรือประทีปมาจุดแทน เพราะหาซื้อไดงายและสะดวกกวา ดวยเหตนุี้ชาวอําเภอบานโฮงไดเล็งเหน็ความสําคัญจึงไดมีการอนรัุกษฟนฟแูละสืบสาน ประเพณีการจดุไมแคเอาไว อยางตอเนื่องไมใหสูญ โดยสภาวฒันธรรมอําเภอบานโฮงรวมกับเทศบาลตําบลบานโฮงเปนหลัก องคการบริหารสวนตําบล องคกรปกครองสวนทองถ่ิน ชมรมกํานันผูใหญบาน องคกรเอกชน หนวยงานราชการตางๆ องคการบริหารสวนจังหวัด และมีการแตงตั้งคณะกรรมการประสานงานจดังานประเพณแีหแคหลวง ประจําป โดยมกีิจกรรมการประกวด ตนแคหลวง ของหมูบาน ตําบล หนวยงานราชการ หนวยงานเอกชนตางๆ ซ่ึงการประกวดนัน้ มีการตดัสินในเรื่อง

รูปแบบขบวน นางงามแคหลวง (ธิดาแคหลวง) ความคิดสรางสรรค ความสวยงาม ตลอดจนจัดใหมีกจิกรรมความบันเทิงเกี่ยวกับวัฒนธรรมประเพณีตามมาอีกมากมาย เชน ฟอนรํา ประดิษฐบอกไฟดอก กระทงประดิษฐ เจดยีทราย ฯลฯ ซ่ึงประเพณกีารทานแคหลวงถือเปนเอกลักษณทางวัฒนธรรมของทองถ่ินและมีคุณคาควรแกการสืบทอดใหชนรุนหลังไดเรียนรูตอไป

การเผาไมแคหลวงที่ดี ไฟจะตองติดจากดานบนลงดานลาง จึงจะถือวาสวยงามและถูกตอง

เมื่อไดรับการสนับสนุนจากทางภาครัฐแลว ประเพณีการแหแคหลวงไดกลายเปนกิจกรรม

ที่สงเสริมการทองเที่ยวใหกบั อําเภอบานโฮงในชวงเทศกาลยี่เปง

(ขอขอบคุณ คณะกรรมการฝายขอมูล วิชาการงานแคหลวง 2547 รวบรวมโดยนายสุวิช วงศใหญ โรงเรียนบานโฮงศีลาภรณ)

5. ประเพณีฟงเทศนมหาชาต ิ

ประเพณฟีงเทศนมหาชาติ ในทางภาคเหนอืนิยมพูดกันวา ตั้งธรรมหลวง ประเพณีนีน้ิยม

ทํากันแทบทกุวัดวาอาราม ในชวงเทศกาลยี่เปงเชื่อกนัวาการฟงเทศนมหาชาติ 13 กัณฑในวันเดียวจนจบ จกัไดรับอานิสงสเมื่อตายไปแลวจะไดไปเกิดในสวรรค บางวัดกจ็ัดเปน 2-3 วัน คือวันแรกเปนวนัแตงดา จะมีการประดบั ประดาตกแตงสถานที่มีการขัดราชวัตร ปกจอนอยตุงจัย ตุงอองแอง ( ชอธงเปนรูปชาง มา วัง ควาย รูปคน หญิง ชาย) เอามาแขวนไวตามจดุหรือสถานที่ที่จัดตั้งธรรมาสนเทศน มักนยิมใชวหิารเปนสถานที่ประกอบพิธี โดยเฉพาะธรรมาสนนั้น จะประดับประดาเปนพิเศษ ประหนึ่งวาธรรมาสนนั้นตั้งอยูกลางปาหิมพานต คือประดับไปดวยหนอกลวย หนอออยแนบดอกไม1,000 ดอก มะพราว กลวย ออยเปนลําเพื่อบูชาคาถาพันสวนดานนอกจะจัดเปนทางเดนิ สองขางประดับไปดวยโคมไฟนอยใหญ ธงรูปชาง มา ธงเสมาธรรมจักรและธงชาติ เขาใจกนัวาเปนการอัญเชิญพระยาเวสสันดรเขาสูเมือง

เทศมหาชาติท่ีวัดพระธาตุเปยงใจ เมืองเชียงตงุ ประเทศพมา

วันตอมาหรือวันที่สอง จะมีการเทศนมหาชาติ 13 ถึงกัณฑ ทั้งนี้เพื่อเปนการอุทิศสวนกุศลไปใหญาติที่ลวงลับหลังจากนัน้ จะมกีารการเทศนธรรมชะตาป เดือนและวนัเกิด เชื่อกนัวาผูใดเอาธรรมชะตาไปฟง จะทําใหชะตาชีวิตของตนรุงโรจน ในหนาที่การงานและปราศจาก โรคภัยไขเจ็บ ตลอดถึงอุปทวะกังวลทุกอยาง

วันที่สามหรือวันสุดทาย คือวันเดือนยี่เปง ( เพ็ญเดอืน 12 ) เร่ิมงานตั่งแตเลยเที่ยงคืนของวันขึ้น 14 ค่ํา ประมาณ ตี 01.00 น. มีการนึ่งขาวเหนียวใหสุก เพื่อเอามาทาํเปนกอนใหพอ 1,000 กอน เปนการบูชาพระคาถาพัน พอไดเวลาประมาณ 04.00 น. ก็จะเริ่มเทศน กัณฑที่ 1 ทศพร เปนลําดับไปจนถึงกณัฑที่ 13 นครกัณฑ หากการเทศนที่มีเนื้อเรื่องยาวมาก เชน ฉบับเฒาลืมหลับ อินดงเหลา ไผแจเรียวแดง ฯลฯ เหลานี้กค็รบ 13 กัณฑจะถึงประมาณ เที่ยงคืน และในชวงกลางวนัแตละวันนัน้จะมีการปลอยโคมลอย เพื่อปลอย เคราะหปลอยโศรกใหลอยไป

พิธีปลอยโคมชาง โคมมาขนาดใหญที่พระธาตุเปยงใจ เมืองเชียงตุงในการเทศนมหาชาติ

ชวงกลางวนั

ในเวลาหัวค่ําจะมีการแสดงธรรมอานิสงสผะตี๊ด (ประทีป ) สลับชวงนี้ทกุคนที่อยูในพธีิก็จะจดุผางผะตีด๊บูชา ทางวัดจะมีการใหสัญญาณ กลอง ฆอง เพื่อใหคนที่ไมสามารถเขารวมพิธี ไดจุดผะตี๊ดบูชาที่บานของตน ในวนันี้กลุมหนุมสาว กลุมพอบาน กลุมแมบาน มักจะรวมกันจัดเปนเจาของกัณฑเทศน

ในตอนกลางคืนก็จะมีการปลอยโคมลอยอีกเชนเดียวกัน มีทั้งขนาดใหญและขนาดเลก็ ทั้ง

เพื่อพุทธบูชาและถวายสักการะแดพระธาตเุกศแกวจฬุามณีบนสรวงสวรรค ตอนหัวค่ําจะพากันจดัขบวนแหเขาไปวดักันอยางสนกุสนาน ในวันแรม 1 ค่ําตอน

กลางคืนจะมกีารลอยกระทงตามแมน้ําลําคลอง สมัยกอนนั้นเปนกระทงเล็ก ๆ ไมมีการประกวด จดั

การบูชาประทปี ยามค่ําคืนเปนการจุดเพื่อพุทธบชูาถือเปนเอกลักษณทั่วไปของชาวลานนา

ขึ้นเพื่อไปลอยเปนการบูชาพระแมคงคา หรือรอยพระบาทของพระพุทธเจา โดยใชใบกลวยเย็บเปนกระทง

6. ประเพณี ตานเจดียทราย วันยี่เปง (ตาน = ทาน) ในชวงเทศกาลยี่เปง มีชุมชนชาวยองของหมูบานตางๆ ในเขตตําบลเหมืองจี้ อําเภอเมือง จังหวดัลําพูน ยังคงอนุรักษรักษาประเพณกีารตานเจดยีทราย กันเอาไวในชวงคืนยี่เปง คือในชวงวันพระจันทรเต็มดวงหรอืคืนยี่เปงของเดือนพฤศจิกายนทกุๆป ชาวยองกลุมนี้ นอกจากจะจดุประทีปตั้งโคมไฟประดับประดาตามบานเรือนใหเกิดแสงสวางสวยงามแลว ยังมีประเพณกีารกอเจดยีทรายเปนพุทธบูชา บางคนก็สรางเพื่อรําลึกบูชาไหวสาพระธาตุเกตุแกวจุฬามณี โดยการกอเปนเจดยีทรายไวทีห่นาบานของตนเอง

ชาวบานจะกอเจดียทรายไวทีห่นาประตูร้ัวทางเขาบาน

บานปาหา ต.เหมืองจี้ อ.เมือง จ.ลําพูน

พอพระอาทิตยตกดนิกจ็ะนาํดอกไม ธูปทยีนและผางประทีป มาจุดเปนพุทธบูชา

( Httpnakornjaedee.nethtmlactivity_07.htm )

ความเชื่ออยางหนึ่งของคนลานนาในการบูชาพระบรมธาตุเจดียนั้นเกีย่วพันธกับความเชื่อในเรื่องพระธาตุปเกิด คนลานนาเชื่อวา การสรางบุญสรางกุศลเปรียบเหมือนเปนการสะสมเสบียงเพื่อชีวิตใหม และการบูชาพระบรมธาตุเจดียก็ถือเปนอกีวิธีหนึ่งที่ผูแสวงบุญตางแสวงหาหนทางไปสักการบูชาพระบรมธาตุ เพื่อกอใหเกดิความเปนสิริมงคลแกตน ดังนั้นความเชื่อเกี่ยวกับการสักการบูชาพระธาตุประจําปเกิดวา เปนการสะเดาะเคราะหและเสริมความเปนสิริมงคลใหแกชีวิต ผูคนในดินแดนตางๆจึงพากนัเดินทางเพื่อมานมัสการพระบรมธาตุประจําปเกิดของตนเอง แตเนื่องจากพระธาตุเกตุแกวจฬุามณเีปนพระธาตุที่อยูบนสรวงสวรรคช้ันดาวดึงส การที่จะเดนิทางไปสักการะไดนัน้ตองหลังจากชีวิตที่ลวงลับไปแลวจึงจะเดินทางไปไดดวยจิตหรือวญิญาณ ดังนั้นชาวยองจึงนยิมจําลองพระธาตุเกตุแกวจฬุามณีดวยการกอเปนเจดยีทรายขึ้นมาในคืนวนัยี่เปง โดยในชวงกลางวนัหนุมสาวชาวยองจะชวนกนัไปขนทรายจากแมน้ําในหมูบาน แลวนํามากองไวหนาประตูร้ัวบานของตนเอง หากใครอยากไดเจดียองคขนาดไหนกจ็ะขนเอาทรายมาตามขนาดที่ตนตองการ

หลังจากนัน้ประมาณ 17.00น ชาวบานจะเริ่มแสดงฝมือดวยการกอเปนเจดยีทรายขึน้มา ตามแตจินตนาการของผูสราง เมื่อไดรูปรางและขนาดตามที่ตนตองการแลวก็จะนําดอกไมมาปกประดับตกแตงเจดียเชนดอกดาวเรือง ดอกบานไมรูโรย ดอกไสไก(หงอนไก) หรือดอกไมทั่วไปที่หาไดในหมูบาน พอพระอาทิตยตกดินกจ็ะนําผางประทปี โคมไฟและเทียนมาจุดวางเรียงรายบริเวณรอบๆเจดียทราย กอใหเกิดความชุมชื่นเบิกบานใจและความสวยงามยามค่ําคืนขึ้นมาได หลังจากนัน้ชาวบานจะชวนกันไปทีว่ัดเพือ่รวมกันปลอยโคมลอย และจุดดอกไมไฟ เพื่อบูชาพระธาตุเกตุแกวจฬุามณ ี

( Httpnakornjaedee.nethtmlactivity_07.htm )

นอกจากนี้ในภาครัฐยังไดสนับสนุนใหมกีารประกวดการกอเจดยีทรายเพื่อเปนพุทธบูชาในเทศกาลยี่เปง ที่ตําบลหนองเจดีย อําเภอปาซาง จังหวัดลําพนู

7. ประเพณี ตานขาวใหม

ขาวถือเปนทรัพยากรที่ทรงคณุคาในแผนดนิสยาม และลานนามาแตโบราณ ชาวลานนา ลวนมีวัฒนธรรมขาวที่ใกลเคียงกัน เชน ปลูกขาวนึ่ง กนิขาวนึ่ง ชวยกนัหวาน ชวยกนัเกี่ยว ชวยกนัตํา ตวงขาวใสเกวยีน ลําเลียงกลับบาน เก็บขาวใสหลองขาวฯลฯ ในปจจุบันนี้ วิถีชิวิตคนในลานนาโดยเฉพาะในประเทศไทยไดเปล่ียนแปลงไปมาก อยางชาวบานจะเกี่ยวขาวก็ตองจางคนงาน แลวขายขาวออกไป หลังจากนัน้ ก็ซ้ือขาวกลับมาบริโภคตลอดป ถึงอยางไรก็ตามขาวกย็งัเปนปจจยัสําคัญตอการดําเนินชวีิตของชาวลานนามาโดยตลอด ดงันั้นประเพณพีิธีกรรมที่เกี่ยวของกับเรื่องของขาวจึงมีความคลายคลึงกันอยูทัว่ไป

แมอุยนําขาวทีน่ึ่งสุกใหมไปถวายพระ แทนถวายขาวพระในวิหารวดัเมืองยอง

วัฒนธรรมชาวลานนาโดยเฉพาะอยางยิ่งกลุมชาวยองเมื่อผานผานชวงเทศกาลยี่เปงในเดือน พฤศจกิายน ไปแลว กจ็ะเขาสูฤดูกาลเก็บเกี่ยวไปจนตลอดเดือนธันวาคมชวงนีจ้ะเปนฤดูหนาว ชาวบานจะกอกองไฟเพื่อผิงไฟใหเกิดความอบอุนกิจกรรมที่ตามมาก็คือการเผาขาวหลาม ซ่ึงจะมีความอรอยหวานมันและหอมหวนเปนอยางมาก เพราะขาวเหนียวที่นํามาเผานั้นเปนขาวใหมที่เพิ่งจะไดจากการเก็บเกีย่ว เมือ่ถึงประมาณเดือน ๔ เหนือ ขึ้น ๑๕ ค่ํา (วนัเพ็ญเดือน๖ คือประมาณเดือนมกราคม ชาวยองจะทําการตระเตรียมขาวใหมเพื่อนาํไปทําบุญถวายทาน ขาวใหมใหกับพระภกิษุสงฆ และ ประเพณทีานขาวใหมอาจจะมีทั้งขาวสาร ขาวจี่ ขาวหลาม ขาวเมา ขาวตม ขาวตมกะทิ ขาวหนมจ็อก (ขนมเทียน) และขาวตมใบออย ในขณะเดยีวกันก็ถือโอกาสทานขันขาว เพื่อถวายอาหารและอุทิศสวนกุศลไปหาญาติพี่นองผูลวงลับไปแลว

ขาวจี่ ขาวหลาม

ขาวจี ่ไดจากการใชกอนขาวเหนียวเสียบทีป่ลายไมแลวปงบนถานไฟแดงเพื่อใหขาวจี่นั้น

ผิวเหลืองกรอบและมีกล่ินหอม สวนขาวหลาม คือขาวเหนียวที่ถูกหลามใหสุกในกระบอกไมไผ โดยจะกรอกขาวเหนียวที่เปนขาวสารลงในกระบอกไมไผที่มีเยื่อหนา เติมน้ําไวตั้งแตตอนเยน็ เมื่อถึงเชาขาวที่แชไวกจ็ะบานออก นํากระบอกไมนั้นไปผิงกบัถานแดงจนขาวสุก เมื่อจะกินก็ปอกขาวหลาม โดยถากผิวไมสวนทีไ่หมไฟออกใหเหลือเนื้อไมไผสีขาวหุมขาวหลามไว เมื่อถึงวันพิธีชาวบานตื่นขึน้แตเชานําขาวสาร ขาวจี่และขาวหลามที่สุกดีแลว พรอมขาวของอื่น ขาวตอกดอกไม อาหาร ผลไม เมี่ยงและบหุร่ี รวมทั้งน้ําหยาด สําหรับกรวดน้ํานําไปวัด เมื่อไปพรอมกนัที่วิหารแลว ปูอาจารยก็จะเริ่มนําไหวพระรับศีล แลวมีการเวนทาน คือ กลาวพรรณนาการทําบุญดวยขาวใหมตางๆในครั้งนี ้พระสงฆรับเครื่องไทยทานแลวใหพรเปนอันเสร็จพิธี

ปจจุบันถือตามสุริยคติ กําหนดวนัที ่๑ มกราคม จะมีศรัทธาญาติ โยมนําขาวสารที่สีมาเรียบรอยแลวใสขันเงินมาจากบานแลวนํามาเทกองรวมกันในวหิาร หลังจากนั้นจงึรวมกันทําบุญถวายทาน พรอมทั้งตานขันขาวเพื่อความเปนสิริมงคล ถือเปนโอกาสทําบุญปใหมไปในตัว

พิธีบูชากองหลัวเพื่อถวายเปนพุทธบูชา ยังคงมีใหเห็นท่ีเมืองเชียงตงุประเทศพมา

ในบางหมูบานอาจจะมีการทําพิธีบูชากองหลัวถวายเปนพุทธบูชา คือ พระภกิษุสามเณรและประชาชนชาวพุทธ จะไปตัดเอาไมจีห่รือไมแหงที่อยูตามบานและชายปา ยาวบาง ส้ันบางมากอเปนกองหลวัทําเปนลักษณะคลายเจดียแลวจุดบูชาตอนเชา เปนการบูชาพระรัตนตรัย โดยความหมายเพือ่เผากิเลส ตัณหาใหหมดไป หลังจากนัน้กลุมชาวบานหนุมสาวอาจจะนั่งลอมวงกันนําขาวเหนียวมาจี่หรือยางไฟ และพดูคุยกนัเปนที่สนุกสนาน ปจจุบนัประเพณแีบบนี้มีใหเห็นนอยเต็มทีเพราะไมหายากขึน้

งานบุญประเพณีออกแลง

เมื่อหลังการเกบ็เกี่ยวขาวและยางเขาสูเดือนมกราคมเปนตนมา ทางลานนาไทยถือวาเริ่มเขาสู ฤดูแลงอากาศเย็นสบายไมมีฝนตกน้ําทาก็ยังอุดมสมบูรณ ชาวลานนาโดยทัว่ไปจะนิยมจัดงานกิจกรรมการทาํบุญในโอกาสตางๆ ขึ้นมา อาทิ งานยกชอฟา งานจุลกฐิน งานทําบุญพระธาตุ ไปจนตลอดงานปอยตางๆ

งานประเพณีไหวพระธาตุ 12 ราศี คติการบูชาพระธาตุปเกิด ไดสะทอนถึง การเผยแผของพทุธศาสนาในดินแดนลานนาไทย

มาแตโบราณ นอกจากนี้ การสรางพระบรมธาตุเจดีย ยังสัมพันธกับการเกิดชุมชนเมอืงตางๆ อันกอใหเกิดคติความเชื่อ และวฒันธรรมรวมกันของผูคนหลากหลายชาตพิันธุ โดยเฉพาะในภาคเหนือของไทย ที่มีกลุมชนมากมายอาศัยอยู โดยมีพระบรมธาตุเจดีย และสิ่งสําคัญทางพระพุทธศาสนา เปนศูนยกลางแหงจิตใจ

- พระธาตุเจดยี หมายถึง สถานที่บรรจุพระบรมสารีริกธาตุ รวมทั้งที่บรรจุพระธาตุตาง ๆ อีกดวย

- พระบรมสารีริกธาตุ หมายถงึ พระอัฐิธาตุ คือกระดูกของพระพุทธเจา - พระธาตุ หมายถึง พระธาตสุวนอื่น ๆ ของพระพุทธเจา (นอกจากพระอัฐิ

ธาตุ) - ธาตุ เชน เกศาธาตุ อัฐิธาตุ หมายถึง ธาตุของพระอริยสาวก

ดังนั้นการเดนิทางเพื่อกราบนมัสการพระธาตุประจําปเกิดของผูคนในลานนานั้นจงึเปรียบเสมือนกลอุบายที่ทําใหผูคนเกิดสํานึกในความเปนชนชาติหรือญาติพี่นองกัน เปนผลใหเกิดความรักความสามัคคีกลมเกลียวกันตามมา ในกลุมชาวยองก็ไดมีความเลื่อมใสในพระพุทธศาสนาและนยิมกราบไหวพระธาตุปเกิดเปนอยางมาก สังเกตไดจากบานเรอืนของชาวยองรุนเกาๆ จะนิยมภาพเขียนบนแผนกระจก เปนรปูจําลองพระธาตุประจําปเกดิของผูเปนเจาของบานเอาไวบูชาที่บนหิ้งพระ แตในปจจุบันนี้มีปรากฏใหเห็นไมมากนัก อาจจะเปน

เพราะคนรุนใหมๆ ไมคอยไดรับการปลูกฝงเทาที่ควรหรืออาจจะเกิดจากอิทธิพลของภาพถายพระบรมสารีริกธาตุจากสถานที่จริงนั้นมีมากกวา แตอยางไรก็ตามหากมีโอกาสชาวบานทั่วไปก็จะนิยมเดินทางไปกราบไหวองคพระธาตเุจดียองคจริงยงัสถานที่ ที่พระธาตุตั้งสถิตอยู

ปมะโรง พระธาตุวัดพระสิงห ปกุนหรือปไจ พระธาตุดอยตุง

ปมะเมยี เจดียชะเวดากอง ปขาล พระธาตุชอแฮ เมื่อวันที่ 13 มกราคม 2551 ชาวยองบานเหมืองจี้ใหม ตาํบลเหมืองจี้ อําเภอเมือง จังหวัด

ลําพูน ก็ไดทําพิธีถวายพระธาตุจําลอง 12 ราศี ที่คณะศรัทธาไดรวมกนัสรางขึ้นมาตลอดระยะเวลาหลายเดือน โดยชาวบานจะเรี่ยรายเงินเปนปจจัยหาซื้ออุปกรณไมสักและจางชางมาแกะสลัก รูปจําลองพระธาตุประจําปเกดิตางๆขึ้นมา พรอมตกแตงงดงาม หลังจากนั้นเมื่อยางเขาฤดูแลงก็หาเวลาอันเปนมงคล ไดฤกษยามงามดี ก็จัดทําพิธีทําบุญถวายทานพระธาตุปเกดิ โดยจดัเปนขบวนแหพระธาตุ 12 ราศี ไปถวายยังวัดเหมืองจี้ใหม อันเปนวัดสําคัญประจําหมูบาน

ขบวนแห พระธาตุประจําปเกิด วดัเหมืองจีใ้หม ตําบลเหมืองจี้ อําเภอเมือง จังหวดัลําพูน

13 มกราคม 2551

ปชวด พระธาตุศรีจอมทอง จ.เชียงใหม ปฉลู พระธาตุลําปางหลวง จ.ลําปาง

ปขาล พระธาตุชอแฮ จ.แพร ปเถาะ พระธาตุแชแหง จ.นาน

ปมะโรงพระธาตุวัดพระสิงห จ.เชียงใหม ปมะเส็งพระธาตุเจดียศรีมหาโพธิ์ พุทธคยา อินเดยี

ปมะเมีย เจดยีชเวดากองเมืองรางกุงสหภาพเมียนมา ปมะแมพระธาตุดอยสุเทพ จ.เชียงใหม

ปวอก พระธาตุพนม จ.นครพนม ประกา พระธาตุหริภญุชัย จ.ลําพูน

ปจอ พระธาตุเกศแกวจฬุามณ ีบนสวรรคชั้นดาวดึงส ปกุน พระธาตุดอยตุง จ.เชยีงราย

นําดวยขบวนดนตรีฟอนรําและเครื่องสูง มีชาวบานรอโปรยขาวตอกดอกไมหนาประตวูัด

ขบวนเขาสูวดัซ่ึงคลาคล่ําไปดวยพุทธศาสนิกชน ชาวยอง

เมื่อขบวนแหมาถึงยังเจดยีประธานดานหลังวิหาร ศรัทธาประชาชนตางชวยกันอันเชญิพระธาตุเจดียจําลองขึ้นประดษิฐานยังฐานดานหนาเจดยีประธาน และดานลางของฐานองคเจดียก็ไดสรางรูปประติมากรรมสัตวประจําปเกิดตางๆ รอไวเรียบรอยแลว

ประเพณีปอยหลวง หลังจากผานพนฤดูกาลเก็บเกี่ยวและผานปใหมเขามาตั้งแตเดือน ๕ เดือน๖ เดือน๗ เดือน๘ เหนือ คือ ราวเดือนกุมภาพันธไปจนถงึเดือนพฤษภาคม สภาพดินฟาอากาศจะอยูในชวงฤดูแลงชาวลานนาจะนิยมจดังานทําบุญเฉลิมฉลองตางๆ จะใหญหรือเล็กนั้นขึ้นอยูกับลักษณะงานทีจ่ดัและงานที่มีคนจํานวนมากมารวมทําบุญกันนี้ ชาวลานนาจะเรยีกวา งานปอย

ในความหมายของคําวา “ปอย” นั้นหมายถึงการจัดงาน ทีม่ีลักษณะเปนงานหนาหมูทีจ่ัดรวมกันทั้งคณะและศรัทธานัน้ๆ คือมีการ เตรียมการกันเปนเดือนหรือมากกวา และมีการละเลนตางๆ ภายในงาน มีการประชาสัมพันธในรูปแบบการเลาสืบตอๆ กันไป คําวา ปอย แตเดิมเปนภาษาพมา มีความนยิมเรียกกันในชวงที่พมาเขามามีอิทธิพลในการปกครอง และยังมีหลายๆ คําที่เปนภาษาพมา เชน คําวา สลา หรือชาง จนปจจุบันนี้ทัว่ลานนาก็เรียกการจัดงานใหญๆ วา ปอยเหมอืนกนั และคําวา “ปอย” ก็ใชเรียกการจดังานตางๆในลานนาดังนี ้

- ปอยลอ หมายถึง ประเพณีงานศพของพระเถระผูใหญ - ปอยขาวสังฆ หมายถึง ประเพณีการทําบุญอุทิศสวนกุศลไปหาผูที่ลวงลับ - ปอยขอนกระดาง หมายถึง ประเพณจีัดงานศพของชาวบานทั่วไป - ปอยลูกแกวหรือปอยนอย หมายถึงประเพณีการบวชเณร - ปอยหลวง หมายถึงประเพณกีารทําบุญเฉลิมฉลองวัดครั้งยิ่งใหญ สําหรับประเพณีปอยหลวงถอืเปนประเพณทีี่สําคัญมาก เพราะหากวัดไดมีการกอสราง

วิหาร ศาลา หรือถาวรวัตถุสําคัญแลวเสร็จคณะศรัทธาตองมีการทําบุญครั้งยิ่งใหญซ่ึงจะจัดงานเฉลิมฉลองกันถึง สามวันสามคืน ซ่ึงการจดัเตรียมงานนัน้จะตองตระเตรียมบอกกลาวกันมาเปน

เวลารวมป ทั้งนี้เพื่อใหพี่นองศรัทธาไดเกบ็หอมรอมริบ และบอกกลาวญาติพี่นองใหมารวมเฉลิมฉลองทําบุญกันทั้งจากทีใ่กลและที่ไกล สําหรับประเพณงีานปอยหลวงถือเปนประเพณีที่นยิมมากในหมูชาวยองเพราะถือเปนหนาเปนตาของแตละครอบครัว ที่จะไดแสดงออกถึงความศรัทธาและการจัดเลี้ยงตอนรับญาติพี่นองที่มารวมทําบญุกันอยางสุดฝมือ

งานปอยหลวงจะนยิมจดักันเปนเวลาสามวนั โดยคณะศรทัธาจะประชุมปรึกษาตกลงเลือกวันจดังานปอยกันในชวงหนาแลงคือตั้งแตกลางเดือน กุมภาพันธ เปนตนมาจนกระทัง่กอนเขาหนาฝน เมื่อไดกําหนดวันเรยีบรอยแลวก็จะปาวประกาศออกไปเพื่อใหแตละครอบครัวไปบอกกลาวเรียนเชิญญาตพิี่นองและศรทัธาวัดอื่นๆทีส่นิทคุนเคยกนัใหมารวมทําบุญกัน ในวันเวลาดังกลาว ในอดีตจะเปนการนําขันดอกไมธูปเทียนเดนิไปเรียนเชิญบอกกลาว เรียกวา “บอกบุญ” สมัยตอมาไดพิมพเปนจดหมายเรียนเชิญ จนกระทั่งปจจบุันนี้โดยสวนมากจะไมบอกกลาวในลกัษณะนี้แลว เพียงแตใหทางวัดประกาศออกไปหากใครทราบหรือเปนญาติพี่นองกันเมื่อทราบแลวมีจิตศรัทธาที่จะมารวมทําบญุก็ใหมาไดตามจิตศรัทธา ทั้งนี้อาจจะเกดิจากเหตุผลทางเศรษฐกิจและความเกรงใจที่ไมอยากบอกกลาวโดยตรง การทานตงุ ตุง หมายถึงเครื่องใชในการประกอบพิธีกรรมอยางหนึ่งของคนลานนา คําวา "ตุง" ตรงกับภาษาบาลีวา "ปฏากะ" หรือ ธงปฏาก มีลักษณะเปนแผนวัตถุทําจากผาหรือไมก็ได สวนปลายจะแขวนหอยเปนแผนยาวลงมา ตุงมีบทบาทและเกีย่วของกับพิธีกรรมความเชื่อของชาวลานนามายาวนาน ทําขึน้มาใชกนัทั้งในที่เปนมงคลและงานทางศาสนาเพื่อถวายเปนพุทธบูชา ไปจนตลอดถึงงานอวมงคล โดยจะมีขนาดรูปทรงและรายละเอียดแตกตางกันออกไปตามแตจุดประสงคของความเชื่อและงานที่เกี่ยวของ กอนที่จะมีการจัดงานปอยหลวงนั้น ชาวบานจะนิยมทานตุง ลวงหนากอนวันงานประมาณ หนึ่งอาทติย ตุงชนิดนีจ้ะรยีกวา “ตุงไจย”หรือ “ตุงไชย” เพราะมีความเชื่อวา อานิสงสในการถวายตุงไจยนั้นเกดิผลดีกบัชีวิตในภายภาคหนา และการถวายตุงปฏากะนี ้ไดปรากฏอยูในคมัภีรใบลานชือ่ สังขยาโลก จารดวยอักษรธรรมลานนากลาววาหากผูใดไดทานตงุแลวตายไป อานิสงสนั้นจะชวยบันดาลใหหลุดพนจากทุกขเวทนา อานิสงสแหงการถวายตุงจะชวยใหเกาะชายตุงขึ้นสูสวรรค

ตุงที่นํามาถวายทานนี้โดยมากจะเปนผืนผาที่ ถักทอดวยฝายซ่ึงอาจมีการประดับประดาดวยดิ้นสีเงิน สีทอง หรือสีอ่ืนๆ ที่สวยงาม บางผืนอาจทอเปนรูป ปนักษัตรที่ตนเกิด ความยาวของตุงประมาณ ๓-๔ วา และมีความกวางประมาณ ๑ ใน ๑๖ ของความยาว หลังจากนั้นตุงจะถูกนําไปปกเรียงรายกนัไวตามถนนหนทางเขาหมูบาน สวนชอหรือธงสามเหลี่ยมซ่ึงหากใชเปนการชั่วคราวก็จะตัดดวยกระดาษ มีความยาวขนาดประมาณ ๑ ศอก กวางประมาณ ๑ คบื ก็ถวายทานพรอมกับการตุง การถวายทานจะทํากันในพระวหิาร พรอมกับการตักบาตรทําบุญโดยปกตใินวันศีล หรือวันธรรมสวนะ กอนที่จะถึงวนังานปอยหลวง ดังนั้นที่เรียงรายสลับกันอยางสวยงามสองขางทางจะ

เปนสัญลักษณใหคนที่สัญจรผานไปมาไดทราบวาวัดแหงนี้ กําลังจะม ีงานปอยหลวง นอกจากจะมีการทานตุงผาแลว ทางวัดอาจจะจัดทําธงชาติและธงธรรมจักรอันเปนสัญลักษณของชาติและพระ พุทธศานา ปกตลอดแนวตามบริเวณหนาวดั หรือรอบๆหมูบานที่จดังาน

ตุงไจย ในวิหารวัดเมืองยอง ตุง 12 ราศี วัดหนองเงือก อ.ปาซาง จ.ลําพูน

พิธีอัญเชิญพระอุปคุต ( http://phuketindex.com/travel/photo-stories/other/buddha-oppakut/index.htm )

ในวนันี้เปนวนัเริ่มตนของการจัดงาน ถือเปนวันสําคัญทีค่ณะศรัทธาและเจาอาวาทรวมไปถึงพระเณรตางๆ จะพากนัไปทําพิธีเรียนเชิญพระอุปคุตจากแมน้ําขึ้นมาเพื่อเปนศิริมงคลและปกปองงานปอยหลวง ใหการจัดงานปอยหลวงภายในสามวันนี้สําเร็จลุลวงไปไดดวยดี

ตามตํานาน พระเถระอุปคุต เปนชาวเมืองปาตลีบุตร เมื่อบวชแลวบําเพ็ญเพียร จนสําเร็จเปนพระอรหนัตขีณาสพ สําเร็จอภิญญาตางๆ จนสามารถแสดงอภินหิาร เปนที่เลาลือมาจนทุกวันนี้ มีปฏิปทาดําเนนิไปในทางสนัโดษ มักนอย นัยวาทานเนรมิตเรือนแกว (กุฏิแกว) ขึ้นในทองทะเลหลวง (สะดือทะเล) แลวกล็งไปอยูประจาํ ที่กุฏิแกวตลอดเวลา เมื่อมีเหตุเภทภัยเกิดขึ้นในพระศาสนา หรือเมือ่มีพิธีกรรมใหญๆ หรือมีผูนิมนต ทานกจ็ะขึ้นมาชวยเหลือ ดวยความเต็มใจเสมอ ทานเปนพระเถระสําคัญองคหนึ่ง ที่เปยมดวยพุทธานุภาพ และฤทธิ์เดชเกรียงไกร สามารถปราบพญามารและกําจัดสิ่งชั่วราย ที่จะมาทําลายพิธีกรรมใหญ ๆ มาแตคร้ังโบราณ โดยเรื่องราวก็มีอยูวา เมื่อประมาณปลายพุทธศตวรรษที่ 2 หลังพทุธปรินิพพาน ณ นครปาตลีบุตราชธานี (ปจจุบันคือเมืองปตนะ ภาคใตอินเดยี) พระเจาอโศกมหาราช ผูครองราชสมบัติในขณะนัน้ ทรงเลื่อมใสในพระพุทธศาสนาเปนอยางยิ่ง ตามตํานานกลาววา ไดทรงสรางพระวิหารและพระสถูป มากมายทัว่ทั้งชมพูทวีป บางตําราวามมีากถึงแปดหมื่นสี่พันองคนอกจากนี้ พระองคเปนผูรวบรวมและขุดคนพระบรมสารีริกธาตุ เพื่อจะนาํไปบรรจุในสถูปที่พระองคทรงสรางไวทุกแหง เมื่อการบรรจุพระบรมสารีริกธาตุเสร็จเรียบรอยแลว พระองคก็ทรงปรารภ ที่จะจดัใหมีการฉลองสมโภช พระสถูปเจดียทั้งหมดนัน้ ใหเปนการมโหฬารยิ่ง และเพื่อใหการฉลองสมโภช เปนไปดวยความเรียบรอย

ปราศจากอุปสรรค จึงใครจะอาราธนาพระสงฆขีณาสพ ที่ทรงอิทธิฤทธิ์ มาเปนผูคุมครองงาน ใหปราศจากการรบกวนจากมารรายตาง ๆ แตพระสงฆในนครปาตลีบุตร ไมมีรูปใดทีจ่ะสามารถ เปนผูคุมครองงานมหกรรมอันยิง่ใหญนี้ ใหพนจากภัยทั้งหลายทั้งปวงได โดยเฉพาะภยัจากพญาวัสสวดีมาร ผูมีฤทธิ์ยิ่งกวาภูตผีปศาจทั้งหลาย นอกเสียจากพระอุปคุตเถระผูเดียวเทานั้น พระสงฆทั้งปวงจึงตั้งตัวแทน ๒ รูป ลงไปอาราธนาพระอุปคตุเถระผูเรืองฤทธิ์ มาชวยรักษาความปลอดภัย ในงานสมโภชครั้งนี้ ซ่ึงกลาวกันวา พระอุปคุตเถระองคนี ้มีปกติสันโดษอยูองคเดียว เขาฌานสมาบัติเสวยวิมุตติสุข อยูในมหาสมุทรอันกวางใหญ ภายในปราสาทแกวท่ีเนรมิตขึน้ เหนือรัตนะบัลลังก จะออกจากสมาบตัิ เหาะขึน้มาบิณฑบาต ในโลกมนุษย ในวันพุธเพ็ญกลางเดือนเทานัน้ และในครั้งนี้ พระอุปคุตเถระ จะถกูพระภกิษุสองรปู ผูไดอภิญญาสมาบัติ ชําแรกมหาสมุทร ลงมาถึงตัวทานแจงวา ใหทานจงเปนธุระ ปองกนัพญามารอยาใหรบกวนงานฉลองพระสถูปเจดีย ของพระเจาอโศกมหาราชได เมื่อพระอุปคุตเถระไดรับนิมนต ก็เดนิทางมานมัสการ และรายงานตวัตอคณะสงฆในวันรุงขึ้น พระเจาอโศกมหาราช จึงไดเสดจ็เขามานมัสการคณะสงฆ เพื่อขอทราบเรื่อง ผูจะที่จะมาทําหนาที่รักษาการ งานฉลองสมโภชพระสถูปเจดีย เมื่อพระองคทรงทราบวาผูที่จะมาทําหนาที่นี ้คือพระอุปคุตเถระ ก็ทรงนกึแคลงพระทยั เนื่องจากพระอุปคุตเถระนั้น มีรางกายผายผอมดูออนแอ ก็ทรงไมแนใจ เกรงจะทําหนาที่ไดไมสมบรูณ แตไมทรงตรัสวากระไร คร้ันรุงเชาวันใหม ขณะที่พระอุปคุตหาเถระ ออกบิณฑบาตในนครปาตลีบุตรนั้น พระเจาอโศกมหาราช ใครจะทดสอบฤทธิ์พระเถระ จึงทรงปลอยชางซับมัน (ชางตกมัน) ใหเขาทาํรายพระเถระ พระมหาอุปคตุเถระเห็นดังนั้น จึงสะกดชาง ที่กําลังวิง่เขามา ใหหยดุอยูกับที ่ไมไหวติงประดุจชางที่สลักดวยศิลา พระเจาอโศกมหาราช ทอดพระเนตรเห็นดังนั้น ก็ทรงเลื่อมใส จึงเสด็จไปขอขมาพระเถระ พระมหาอุปคุตเถระ ก็ใหอภยัทั้งแกพระเจาอโศกมหาราช และพญาคชสาร เมื่อเห็นวาพระอุปคุตเถระ มีฤทธิ์เดชมาก พระเจาอโศกมหาราช ก็ทรงวางพระทัย ตรัสส่ังใหเตรียมฉลองสมโภช พระสถูปเจดียทั้งหมด ดวยการปลูกปะรํารานโรง ประดับธงทิว และประทีปโคมไฟ ตลอดระยะทางกึ่งโยชน ทําใหตามแนวฝงแมน้ําคงคา สวางไสวไปทั่วทั้งบริเวณ บรรลุฤกษงามยามดีตามทีก่ําหนดไว บรรดาพระสงฆขีณาสพ และพระสงฆปุถุชน ตลอดจนพทุธศาสนิกชน ทั้งในนครปาตลีบุตร และตางแดนจากจตรุทิศ ก็เร่ิมหล่ังไหลเขาสูบริเวณงาน พรอมเครื่องสักการบูชา เพื่อรวมพธีิฉลองสมโภช พระบรมสารีริกธาตุที่บรรจุอยูในมหาเจดีย และเจดยี ทั้งแปดหมืน่สี่พันองค ดวยความเลื่อมใส ศรัทธาเปนอยางยิ่ง

http://www.tourthai.com/gallery/activity/pic18305.shtml

มุมดานซายหนาวิหารหลังใหมที่จะทําบุญเฉลิมฉลอง(ปอยหลวง) จะตั้งหอพระอุปคุตเอาไว วัดทาขุมเงิน อ.แมทา จ.ลําพูน

ดวยเหตนุี้ ชาวลานนาจึงมีความเชื่อวาทานจะสามารถปกปองคุมครองงานใหญๆได โดยมีพิธีอัญเชิญพระอุปคุตมาคุมครองงาน โดยชาวบานจะนําขบวนแหไปอญัเชิญพระอุปคุตที่แมน้ําแลว ใหตวัแทนลงไปงมกอนหนิขึ้นมาแลวถามคนที่รอบนฝงวา"ใชหรือไม" เมื่อคนบนฝงบอกวาไมใชก็งมหาตอไปอกีสองสามครั้ง จนคนบนฝงบอกวาใชแลว ก็เชิญกอนหินที่สมมุติวาเปนอุปคุตไปใสพานที่เตรียมมาดวย จากนั้นก็พากันแหเพือ่นําไปไวบนหออุปคุตที่สรางคลายศาลเพียงตา หลังคามุงดวยผาขาวซึ่งจะตั้งไวที่ขางวิหาร บาตร กรวยดอกไม ธูป เทียน คนโทน้ําและสํารบัอาหาร ๑ สํารับ และประตูรัว้ปกสัปทนแทนรมกันแดดกนัฝน และจะตองถวายสํารับอาหารทั้งมื้อเชา และเพล เมื่อเสร็จงานปอยหลวงแลวก็จะมีพิธีอัญเชิญอุปคุตกลับไปสูแมน้ําที่นํามานั้น

เครื่องสังเวยพระอุปคตุ ลักษณะของ หอพระอุปคุต

ตนครัวทาน ( http://www.lannaworld.com/believe/poyloung.htm )

ในวนัแรกของงานนอกจากจะเปนวันอัญเชญิพระอุปคุตแลว สําหรับเจาภาพหรือแตละครอบครัวจะเรียกวา “ วันดา “ คือวันจัดเตรียมขาวของเครื่องใชที่จะทําบุญไปจนถึงขาวปลาอาหารที่จะทําการตอนรับคณะศรัทธา ซ่ึงจะเดินทางมารวมทําบญุจากทั่วทกุสารทิศ ส่ิงสําคัญที่อาจถือเปนหัวใจของงานปอยหลวงก็คอื “ ตนครัวทาน” ครัวทานคอืเครื่องไทยทานครัวทานประกอบดวยขาวของวัตถุปจจัยหลายอยาง เชน ผลไม ถวยชามชอนสอม เครื่องอยู เครื่องกินมากมายหลายหลาก เพื่อถวายทานเปนสวนกลางใหวดั

สวนประกอบของตนครัวทาน - สวนฐาน เรียกวาจองออ มีลักษณะคลายโตะมีส่ีขาแตตวัฐานจะมีที่ใสขาวของเครื่องใช

สําหรับถวายทานดวย

- สวนลําตน จะถูกประดิษฐใหเปนรูปรางตางๆตามแตเจาศรัทธาจะจินตนาการโดยมาก

จะเปนตนโครงไหว และรูปใบโพ - สวนยอด จะถอืวาสําคัญและโดดเดนที่สุดเพราะจะนําเงนิหรือปจจยัเสียบลงไป ที่นิยม

มากก็จะเปนการรอยเงินแบงคตกแตงเขาไปที่ชายรม

ตนครัวทานรูปใบโพและโครงไหว ยอดครัวทานที่ประดับตกแตงอยางสวยงาม

ชาวบานจะเอาเครื่องไทยทานทั้งหลายมาคดิประดิฐ ทั้งผูกทั้งแขวนจัดโครงสรางใหไดรูปทรงและสีสันสวยงามประทับใจ เชน อาจตกแตงเปนรูปใบโพหรอืหัวใจคว่ํา เปนรูปฉัตรลดชั้นหล่ันเรียง เปนรูปวงกลมซอนทับประดุจประภามณฑลยามองคพระสัมมาสัมพุทธเจาทรงเปลงฉัพพัณณรังสี เปนตน แตส่ิงหนึ่งสิ่งที่ขาดไมไดก็คือยอด ยอดคือยอดครัวทาน หมายถึงจํานวนเงินที่จะถวายในปนัน้ๆ แมบานและหนุมสาวทั้งหลายตางจะคดิประดิฐประดอยธนบัตรใหเปนรูปรางตางๆแลวเอาไปเสียบปกไวที่ตนครัวทาน ซ่ึงตองสูง และตองเดน มักจะอยูในจดุเรียกสายตาไดดี สวนพวกเครื่องครัวทั้งหลายกลายเปนสวนประกอบที่จะตกแตงตนครัวทานใหมีความสมบูรณแบบสวยงามมากขึน้ ซ่ึงมักจะนํามาตกแตงดานลางตรงฐานของครัวทาน เวลาแบกหามหรือแหแหนไปที่วัด จะเห็นยอดครัวทานคอมไหว ดุจดั้งผีเสื้อบินลอย ครัวทานที่นําไปแหเขาวัดนัน้แยกเปนสองประเภท คือ ครัวทานบานและครัวทานหวัวดั

ครัวทานบาน คือครัวทานทีช่าวบานซึ่งเปนศรัทธาในสังกัดของวดัที่จดังานอยูนั้นเปนผูจัดไปถวายวัด ซ่ึงครัวทานบานนี้มักจะประกอบดวยวัตถุเครื่องใชในวัด เชน โตะ เกาอี ้ถวยชามหรือเสื่อ เปนตน

แหครัวทานชาวบาน จ.ลําพนู

วัดดอยกุศล อ.เมือง จ.ลําพูน วัดเหมืองลึก อ.แมทา จ.ลําพูน ครัวทานหวัวดั คือครัวทานหรือองคเครื่องไทยทานจากวัดที่มีความสัมพันธใกลชิดกัน ครัว

ทานหัววัดนี้อาจจัดมารวมในแบบที่มีเครือ่งไทยทานมากับพระหรือเณรพรอมกับชาวบานนัน้สองสามคนมาเพื่อสืบไมตรีกันเลก็นอยโดยไมมีขบวนแห และมีทั้งที่จัดเปนขบวนแหมาอยางเต็มรูปแบบและมกัจะเปนขบวนที่คอนขางวจิิตร อาจมีชอชางหรือธงสามเหลี่ยมขนาดใหญนําหนา มีพระสงฆและปูอาจารย ถือ ขันนําทาน ซ่ึงเปนพานขาวตอกดอกไม สําหรับนําไปถวายแทนทีจ่ะถวายเครื่องไทยทานทั้งชุดนาํหัวขบวน มีชางฟอนและเครื่องดนตรีแหมามีคณะศรัทธาแหเครื่องไทยทานเขาสูวัด ฝายเจาภาพเมื่อเห็นครวัทานหัววัดเขามาแลวกจ็ะไปตอนรับ ทั้งที่เปนแบบการรอมทานและการแหครัวทานเขาวัด คือในสวนที่หวัวดัแหครัวทานมานั้น ฝายเจาภาพก็จะจัดฟอนตอนรับ มีคนนําชอชางคือธงสามเหลี่ยมขนาดใหญไปรบัขบวนแห มีคนนําสัปทนไปกั้นใหแกพระสงฆที่นําขบวน มีคนไปชวยหามฆองกลองและชวยหามเครื่องไทยทาน และมผูีนําพานดอกไมไปอาราธนาขบวนใหเขาสูวดัอยางสมเกยีรติ

ครัวทานหวัวดั จะมีขบวนเจาอาวาทหรือเณรและชางฟอนนําเขามา

การแหครัวทาน ชาวบานจะนําครัวทานของตนที่จัดขึ้นนัน้แหมาพรอมกันเปนกลุมหรือเปนหมวดแลวจัดเครื่องประโคมฆองกลองแหแหนนําเครื่องไทยทานตามกันไปสูวดั ตลอดเสนทางชาวบานมักจะฟอนรํากันทั้งดวยความปตยินิด ีและสงเสียงโหรองมาจนถึงวัด และหนุมสาวหรือบุคคลที่ไดรวมการฟอนรําหรือแหครัวทานนี ้ถือวาไดรับอานิสงสเปนอนัมาก เมื่อครัวทานถึงวัดแลวปูอาจารยจะนําชาวบานไหวพระรับศลีและกลาวคําสมมาครัวทานแลวจึงประเคนเครื่องไทยทานถวายพระ ถาตนครัวทานมีขนาดใหญมากก็จะใชพานดอกไมถวายแทน ตอจากนั้นพระสงฆก็จะกลาวใหพรดวยโวหารที่ไพเราะอลังการเพือ่ฉลองศรัทธาของชาวบาน เมื่อรับศิลรับพรและถวายยอดเงินเรียบรอยแลวชาวบานจะนําตนครัวทานมาตั้ง หรือจัดเรียงไวรอบๆวิหาร

ครัวทานที่ทําเปนเตียงอาสนะและเครื่องสงู ครัวทานทําเปนตนปราสาท

ครัวทานที่ถวายยอดแลวจะนาํมาตั้งเรียงรายไวรอบวิหาร ( วัดทาขุมเงนิ อ.แมทา จ.ลําพูน )

ในรุงเชาของวนัตอมา ชาวบานจะเดินทางมาที่วัดอีกครั้งเพื่อทําบุญถวายตนครัวทานพรอมขาวของเครื่องใช ที่แหนํามาเมื่อวาน พิธีจะดําเนินไปจนถึงเวลาเพล ก็เปนอันเสรจ็พิธี http://www.palungjit.com/buddhism/gallery/showphoto.php?photo=2255&cat=547&limit=recent

http://lanna.mju.ac.th/lannafestival_detail.php?recordID=33

ประเพณีปอยลูกแกวหรือปอยนอย ปอยลูกแกวเปนงานเฉลิมฉลองในประเพณีของการบรรพชาหรือบวชเณร หรือเรียกอีกอยางวาบวชลูกแกว ถือเปนประเพณกีารทาํบุญของชาวลานนาที่นับวากอเกิดอานิสงอยางมาก เพราะไดรวมสรางเนื้อนาบุญขึ้นในบวรพระพุทธศาสนา และสําหรับชาวยองนัน้จะถือเปนอีกโอกาสหนึ่งแหงการทําบุญครั้งใหญดวยเชนกัน สําหรับฤดูการจัดงานประเพณีบวชลูกแกวจะอยูในชวงเวลาเดียวกันกับประเพณีงานปอยหลวง และหากหมูบานไหนมีการจัดงานปอยหลวง และมีบางครอบครัวในหมูบานนัน้ประสงคจะบวชลูกหลานไปในคราวเดียวกนั ก็สามารถจัดงานปอยลูกแกวไปพรอมๆกับงานปอยหลวงเลยก็ได ในสมยัอดีตจดุประสงคของการจัดบวชลูกแกว หรือปอยนอย นี้ก็เพื่อศกึษาเลาเรียนและเปนลูกศิษยวัด (ขะโยมวดั) ที่จะคอยมาอยูรับใชทํางานในวดัตางๆ

พิธีบวชลุกแกวแบบลําพูนและเชียงใหม

http://www.lannaphotoclub.com/smf108/index.php?topic=3358.0 เมื่อกําหนดวันเปนที่แนนอนแลว พอแมหรือญาติผูใหญที่เปนเจาภาพในการบรรพชาสามเณรแตละรูป จะจัดหาเครื่องอัฐบริขารสําหรับเณรบวชใหมใหพรอม เครื่องบวช ประกอบดวย สบง ๑ ผืน จีวร ๑ ผืน อังสะ ๑ ผืน บาตร กลองเข็ม มีดโกน ผากรองน้ํา ลูกประคํา สวนผารัดเอว (รัดประคด) จะใชหรือไมใชก็ได เครื่องสักการะ ไดแก เทียนบวช(เมื่อกอนใช ๖ แทง ปจจุบันใช๓ แทง) ดอกไมใสควัก(กระทง) หรือทําเปนชอใสลงไปในพานสําหรับขอบวช ๑ ชุด ขอสรณคมน และศีล ๑ ชุด ขออุปชฌายะ ๑ ชุด สวนผูทีจะบวชตองเตรียมตัวฝกทองคําขอบวชใหจําได เพราะเมื่อบวชเรียนแลวจะตองอานตัวหนังสือในพระธรรมคัมภีรและอานอักขระภาษาพืน้เมืองได รวมทั้งทองบทสวดมนตรทาํวัตร ฝกกิริยาทาทาง การกราบไหว ใหสมกับอยูในสมณเพศ กอนจะถึงวันงานนัน้จะมกีารแอวผาอุม คือนําเอาเครื่องใชของสงฆที่ซ้ือมาแลวนั้นใสบนพานใหคนอุม และมีคนกางสัปทน จัดขบวนซึ่งอาจมีตฆีองกลองแหไปตามหมูบานตาง ๆ ในละแวกใกลเคียงเพื่อประกาศงานบุญ นั้น ๆ ดวย เมื่อถึงวันงาน เจาภาพจะไปพรอมกันที่วดั นําผูที่จะบรรพชามาแตงตัวทรงเครื่องสมมุติใหเหมือนอยางเจาชายสิทธัตถะยามจะออกบวช มีเครื่องทรง

ที่สวยงาม ลูบไลดวยน้ําอบน้ําหอม ทาแปงแตงตัวเต็มที่ เรียกวา ลูกแกว ประทับนั่งอยูบนเตยีงที่คลายบัลลังคอาสนาพรอมที่นอนหมอนมุงพรอมเครื่องไหว เครื่องยศเชน สุมดอกไม สุมเทียน สุมหมากสุมพลูเปนตน เมื่อเวลาจะเดินทางกจ็ะจัดหาชายฉกรรจที่แข็งแรงทําหนาที่เปนมากัณฐกะใหลูกแกวขี่คอ สําหรับชาวยองแลวจะนยิมใหลูกแกวขี่บนหลังมาและแหไปตามถนน บางทีก็ขึ้นไปบนบานของผู อาวุโสเพื่อใหผูกขอมือใหศลิใหพร เมื่อขบวนลูกแกวกลับถึงวัด ลูกแกวกจ็ะเปลี่ยนเครื่องแตงตัวเปนนุงขาวหมขาวเพื่อเขาพิธีบวชโดยมพีระอุปชฌายเปนผูบวชให

http://www.watpratupa.com/festival.html พิธีแหลูกแกววัดประตูปา อ.เมือง จ. ลําพูน

ลูกแกวแบบชาวไทยอง จะนยิมสวมกะโจม(ชฏา)และขีม่า อันเปนเครือ่งหมายของกษัตริย

ซ่ึงก็คือเจาชาย สิทธัตถะ ออกบวช ในงานปอยลูกแกวนี้ จะมีบรรยากาศที่อบอุนและสนุกสนาน ซ่ึงเกิดจากเจาภาพจดัหาการละเลนมหรสพตางๆเพื่อเฉลิมฉลองใหความบันเทิงแกผูมารวมงาน มหรสพยืนพืน้ คือ การขับจอยซอ เปนการขับโตตอบของนักขับชายหญิงโดยมีปส่ีเลาคอยเปาประกอบ สวนเจาภาพจะตอง

เตรียมอาหารมื้อกลางวัน จดัเลี้ยงบรรดาแขกเหรื่อที่มารวมทําบุญดวย นอกจากนี้แขกที่มารวมงานสามารถซื้อปจจัย อัฐบริขาร และอาจรวมเปนเจาภาพเลี้ยงภัตตาหารแดพระสงฆ หรืออาจรวมบริจาคทรัพยปจจัยเล็ก ๆ นอย ๆ ตามศรัทธา นับเปนโอกาสการทําบุญใหทานที่เอือ้อานิสงสหลายรูปแบบ ตามกาํลังศรัทธาผูของถวายทาน

เมื่อบวชเสร็จแลวจะกลายเปนสามเณรทีไ่ดรับการอบรมสั่งสอนวิชาความรูทางพุทธศาสนา

ประเพณีขึ้นพระธาตุหรือสรงน้ําพระธาต ุ

สังคมและวัฒนธรรมไทยตั้งแตอดีตจนถึงปจจุบัน เปนสังคมที่มีศาสนาเปนหลักยึดทางจิตใจของผูคนในทุกชนชั้น และศาสนาเปนสิ่งศักดิสิ์ทธิ์ที่ยึดเหนีย่วสรางขวัญกาํลังใจใหมีความเขมแข็ง พรอมที่จะดําเนินชวีิตตอไปในสังคม ดังนั้นประเพณีพิธีกรรมทางพุทธศาสนาที่เกิดขึ้นโดยสวนมากกจ็ะสนองตอบตอความเชื่อมัน่เร่ืองการดําเนินชีวิตดวยการกระทําความดี ประเพณีการไหวพระธาตุสําคัญเพื่อสรางความเชื่อมัน่เสริมสิริมงคลใหแกตนเองและครอบครัวนั้น ก็ถือเปนประเพณีทีแ่พรหลายมากในสังคมทางภาคเหนือของประเทศไทย ดังนัน้จึงกําหนดใหมีประเพณีการสรงน้ําและไหวพระธาตปุระจําปเกดิ ขึ้นทุกๆป ชาวลานนามีความเชื่อวา มนุษยทกุคนจะมีพระธาตุประจําปเกิดของตนเอง ตามตําราพื้นเมืองโบราณของชาวลานนาที่เรียกวา “ชุธาตุ” หรือ “พระธาตุปเปง” โดยกลาววากอนที่คนเราจะมาปฏิสนธิในครรภของมารดานั้น ดวงวิญญาณจะตองมาพักอยูที่พระธาตุประจําตัวกอน แลวตั๋วเปง หรือสัตวประจําปเกิดจะมานําดวงวิญญาณเชาสูครรภมารดา ซ่ึงจะเปนพระธาตุไหนคูกับสัตวอะไรนั้นก็ไดกลาวไปกอนหนานี้แลว

ประเพณกีารไหวพระธาตุมอียูดวยกนัหลายลักษณะ สวนมากมักจัดเปนงานประจําป ซ่ึงพระธาตุแตละแหงอาจมกีําหนดที่ไมตรงกนั บางแหงจดัประเพณไีหวพระธาตุตรงกบัวันสําคัญทางพุทธศาสนา เชน พระธาตุศรีจอมทอง จังหวัดเชียงใหม จัดใหมีประเพณีไหวพระธาตุในชวงวัน วิสาขบูชา และวนัมาฆบูชา พระธาตุดอยสุเทพ จัดใหมีประเพณไีหวพระธาตุชวงวันวสิาขบูชา พระธาตุบางแหงจดัประเพณีไหวพระธาตุตรงกับเทศกาลสําคัญ อาทิ พระธาตุลําปางหลวง จัดใหมีประเพณไีหวพระธาตุชวงวนัยี่เปง (วนัลอยกระทง) อีกลักษณะหนึ่ง คือ การเดนิทางไปไหว

พระธาตุของผูที่มีความศรัทธา ซ่ึงสามารถทําไดตลอดทั้งปขึ้นกับความสะดวกของแตละคน ในสวนของวิธีการบูชาพระธาตุนั้น มีอยู 2 วธีิ คือ 1. อามิสบูชา การบูชาดวยดอกไมธูปเทียนของหอม 2. ปฏิบัติบูชา การปฏิบัติธรรมโดยการบําเพ็ญทานศีล ภาวนา ถวายเปนพุทธบูชา ซ่ึงถือวาเปนการบูชาที่เลิศกวาการบูชาทั้งมวล แตไมวาจะเปนตาม ยอมนําความเปนสิริมงคล และสรางขวัญกําลังใจใหเกิดขึน้แกผูที่ศรัทธาและบูชาพระธาตุ ดวยจิตใจที่บริสุทธิ์อยางแทจริงการบูชาในลักษณะใดก ็

http://www.lannaphotoclub.com/smf108/index.php?topic=3358.0

ประเพณีการไหวพระธาตุของชาวยอง

ความเคารพความศรัทธาในพุทธศาสนาถือเปนสิ่งสูงสุดของคนยอง โดยเฉพาะผูในคนเมืองยองจะชอบการทําบุญทํากุศลเปนชีวติจิตใจ ถึงแมชาวยองที่อพยพมาอยูในลําพูนก็นยิมสงลูกหลานเขาบวชเรียนในแตละปเปนจํานวนมาก เนื่องจากตองการใหลูกหลานศึกษาธรรมและเรียนหนังสือทั้งตัวเมืองและหนงัสือไทยอีกดานหนึ่ง นอกจากนี้ชาวยองในลําพูนยังลํารกึบูชาพระธาตุหลวงจอมยองอันเปรียบประดุจจุดศนูยรวมจิตใจของชาวเมืองยองในประเทศพมา ดวยการสรางองคจําลองไวที่วัดฉางขาวนอย อําเภอปาซาง จังหวดัลําพนู สําหรับประเพณีการไหวสาพระธาตุหลวงจอมยอง ที่เมืองยองจะจัดขึ้นในวนัขึน้ 15 ค่ํา เดือนเกี๋ยง (เดือนอาย) ซ่ึงตรงกับวนัลอยกระทงในประเทศไทย ครูบาคําแสง วัดกอขอย เมอืงยอง จังหวัดเชียงตุง ของประเทศพมา บอกเลาใหฟงวา“ พระธาตุจอมยองเปนมิ่งเมืองยอง มีความเชื่อที่วาหากใครเกิดบนแผนดินยอง ในชวงปหนึ่งจะตองเอาแผนทองคาํไปติดธาตุหลวงจอมยอง เพราะถือวาเมืองยองเปนแผนดนิมหาธาต”ุ นอกจากนี้ยังมีความเชื่ออีกวา “ หากใครไมมีลูกใหเอาเสื้อผาไปขอ อยากไดผูชายก็เอาเสื้อผาผูชายหากไดผูหญิงก็เอาเสื้อผาผูหญิง จะไดตามปรารถนา ” นั่นหมายวา ความเชื่อเรื่องพระธาตุจอมยองนัน้ ถือเปนมิ่งเมืองจอมยองและสิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่อยูคูกับเมืองยองมานานนับพันป เปนสัญลักษณของความดีงาม

ความรักความสามัคคีที่ทุกคนนอมนํา และปลูกฝงความเชื่อตางๆผานผูคนหลากหลายเผาพันธุ พระธาตุหลวงจอมยองจึงสะทอนกลับมายังผูคนใหดํารงไวในศรัทธาและความเชื่อที่สืบตอกันมา ดังนั้นจารีต หลักปฏิบัติของคนเมืองยองก็คือ การเรียนรูและการอยูอยางพอเพยีงกับธรรมชาติ ดวยจิตใจเปนบุญเปนกศุลที่ไดเกิดมาบนแผนดนิมหาธาตุ ในปหนึ่งๆจึงมีผูคนมากมายจากทัว่สารทิศเดินทางมาสักการะไหวสา พระธาตหุลวงจอมยอง ที่ถือวาเปนสิ่งศักดิ์สิทธิ์ ดํารงอยูคูกับเมืองยองมานานแสนนาน ( http://www.prachatai.com/05web/th/home/page2.php?mod=mod_ptcms&ContentID=5405&SystemModuleKey=HilightNews&System_Session_Language=Thai )

พระธาตุจอมยอง เมืองยอง พระธาตุหริภูญไชย ลําพูน เมื่อชาวยองไดอพยพโยกยายมาอาศัยอยูในจังหวดัลําพูน ยอมนําเอาคตคิวามเชื่อเรื่องการเคารพไหวสาพระธาตุมาดวยเชนกนัอีกทั้งจังหวดัลําพูนในอดีตถือเปนดินแดนแรกเริม่ที่พุทธศาสนาไดเขามาตั้งมั่นอยูในอาณาจักรลานนา และนอกจากนี้ยังมพีระธาตุเจาหรภิุญไชยอันถือเปนพระบรมธาตุอันศักดิสิทธิ์มีความเกาแกและเปนที่เคารพกราบไหวของผูคนทั้งอาณาจกัรลานนา โดยเฉพาะอยางยิ่ง คนที่เกดิประกาจะนับถือพระธาตุหริภุญไชยเปนพระธาตุประจําปเกิด ซ่ึงพญาอาทิตยราชกษตัริยผูครองนครลําพูน องคที่ ๓๓ นับจาก พระนางเจาจามเทวี องคปฐมกษัตริย ไดเปนผูสถาปนาขึ้น ในราวพุทธศตวรรษที่ ๑๕ เพื่อประดษิฐานพระบรมสารีริกธาตุ อันประกอบดวย พระอัฐิเบื้องธารพระโมลี พระอัฐิเบื้องพระทรวง พระอัฐิพระองคุลีและพระธาตุยอยจํานวนเตม็บาตรหนึ่ง ปจจุบันองคพระธาตุหริภุญชยั มีอายุลวงเลยถึง ๑๑๐๕ ป นับเปนจอมเจดียองคหนึ่งในจํานวนเจดยี ๘ องค ของประเทศไทย ที่มีอายุเกินกวา ๑๐๐๐ ป และจอมเจดีย ๘ แหงของประเทศไทย ประกอบดวย ๑ พระธาตุหริภุญชยั จังหวัดลําพนู, ๒ พระปฐมเจดีย จังหวัดนครปฐม, ๓ พระธาตุพนม จังหวดันครพนม,๔ พระบรมธาตุนครศรีธรรมราช จังหวดันคร ศรี

ธรรมราช ,๕ พระธาตุเมืองละโว จังหวัดลพบุรี ,๖ พระธาตุชัยมงคล จังหวดัพระนครศรีอยุธยา, ๗ พระธาตุเมอืงสวรรคโลก จังหวดัสุโขทัย , ๘ พระธาตศุรีรัตนมหาธาตุเมืองศรีสัชนาลัย จังหวัดสุโขทัย

ประเพณวีันสรงน้ําพระธาตหุริภุญไชย จะมีขึ้นในชวงวนัขึ้น ๑๕ ค่ํา เดือน ๘ เหนือ หรือที่ชาวเหนอืเรียกวา " วันแปดเปง " (ระหวางเดือนพฤษภาคม ซ่ึงตรงกับวันขึน้ ๑๕ ค่ํา เดือน ๖ ของภาคกลาง) หรือ" วันวสิาขบูชา "

กอนวนัพิธีสรงน้ําพระบรมธาตุประมาณหนึ่งหรือสองวนั เวลาประมาณ 16.00 น. พระสงฆสามเณรและปูอาจารยจะตั้งขบวนประโคมดนตรีแหแหนกนัไปยังบริเวณฝายกั้นแมน้ํา กวง ซ่ึงอยูในเขตบานยู ตําบลเวียงยอง ทั้งนี้จะไดทําพิธีเสี่ยงทายอัญเชญิพระอุปคุตขึ้นจากแมน้ําเพื่อเขามาปกปองคุมครอง ใหงานประเพณีสรงน้ําพระธาตุหริภุญไชยสําเร็จและผานพนไปดวยด ี

พิธีเสี่ยงทายเชญิพระอุปคุตขึ้นจากแมน้ํากวง

เมื่อพบพระอปุคุตแลวก็อัญเชิญขึ้นราชรถและประโคมดนตร ี

อัญเชิญแหแหนเขามายังบริเวณวัดพระธาตุหริภุญไชย

ในสมัยอดีตชาวยองที่อยูหมูบานหรืออําเภอที่หางไกล มักจะเตรียมเครือ่งนอนคางคืนขาวปลาอาหาร และนัดรวมกันเปนหมูคณะแลวจึงพากนัเดนิทางดวยเทา เขามายังเวียงลําพูนที่ซ่ึงประดิษฐานพระธาตุเจาหรภิญุไชยกอนวันพิธีสรงน้ําหนึง่วัน ดังนั้นตามศาลาบาต วหิารหรือใตตนไมใหญจึงคราคร่ําไปดวยผูคนและคณะศรัทธาจากทีต่างๆเดินทางมาพักคางคืนเพื่อจะรวมในพิธีสรงน้ําพระธาตุในรุงขึ้นอีกวนัหนึ่ง การเดนิทางเพื่อสักการะไหวพระธาตุในลักษณะนี้ดูจะเปนประเพณีปฏิบตัิ ที่เกิดอยูทั่วไปในดนิแดนลานนา อยางพระธาตุบางแหงอยูบนดอย ผูคนจะตองเดนิขึ้นไป จึงเรียกวา ประเพณีขึน้พระธาตุ และการขึ้นพระธาตุนี้นอกจากจะเปนการเดินทางเพื่อไปจาริกแสวงบุญแลว พระสงฆที่ปฏิบัติไปทางวิปสสนาธุระก็นิยมเดินทางธุดงคไปนมัสการพระธาตุที่สําคัญในที่ตาง ๆ ดวย ในสมัยกอนบางครัง้พระธาตุอาจถูกทอดทิ้งเพราะภยัสงครามหรือภัยอ่ืน ๆ นักแสวงบุญที่เดินทางไปไหวพระธาต ุก็ถือโอกาสชวยแผวถางทําความสะอาดแกองคพระเจดยีดวย หรือผูคนที่พากันเดนิทางไปไหวพระธาตุ โดยเฉพาะพระธาตุประจําปเกิด เมื่อไปถึงก็จะรวมกันทําความสะอาดบริเวณ ตอนเยน็มีการสวดคาถาประจําธาตุ ตกดึกสวดมนตภาวนา พอรุงเชาก็จะทําบุญตักบาตรกัน เนื่องจากพระบรมธาตุหริภญุไชยเปนองคพระธาตุที่สําคัญคูบานคูเมืองดังนั้นพธีิกรรมการสรงน้ําที่ทํากันมาจนเปนประเพณี จึงมีธรรมเนียมปฏิบัติกันทั้งในแบบพิธีราษฎรและในแบบพิธีหลวง

พิธีราษฎร เร่ิมเวลาประมาณ ๐๗.๐๐ น. คณะศรัทธาประชาชนรวมประกอบพิธีทาํบุญตักบาตรเวลา

๑๑.๐๐ น. ถวายภัตตาหารเพลแดพระสงฆประจําวหิารทั้งสี่ทิศ คือ พระวหิารหลวง วิหารพระละโว วหิารพระเจาทันใจและวิหารพระพทุธ พระสงฆอนุโมทนาเปนเสร็จพิธีราษฎร

พิธีหลวง เปนพระราชประเพณ ีที่องคพระบาทสมเดจ็พระเจาอยูหวัไดทรง พระราชทาน น้ําสรงและผาหมองคพระธาตุ พรอมดวย เครื่องสักการะอันประกอบดวย ธูป เทียน น้ําอบน้ําหอม ดอกไมเงนิ ดอกไมทอง มาถวายองคพระธาตุ และเปนพุทธบูชาประจําทุกป พิธีจะเริ่มเวลาประมาณ ๑๓.๐๐ น. คณะขาราชการในจังหวัดลําพูนนําโดยผูวาราชการจังหวดั นําขบวนแหน้ําสรงพระราชทานพรอมเครื่องสักการะ และน้ําศกัดิบ์นดอยคะมอ เร่ิมขบวนแหจากศาลากลางจงัหวัดเขาสูวัดพระบรมธาตุหริภุญชัย ในการประกอบพธีิสรงน้ําพระบรมธาตุ จะเริ่มจากพิธีทางศาสนาอัญเชิญน้ําสรงพระราชทาน น้ําศักดิ์สิทธิ์จากดอยคะมอชักรอกดวยหงสเงินขึ้นสรงน้ําพระบรมธาตุ พระสงฆทรงสมณศักดิเ์จริญชัยมงคลคาถา โดยมีพราหมณ ๘ คน ประจําอยูบนเจดยีพระบรมธาตุ หลังจากนัน้จึงเปดโอกาสใหพุทธศาสนิกชนโดยทัว่ไปนาํน้ําขมิ้นสมปอยขึ้นสรงน้ําโดยวิธีชกัรอบเชนกัน เวลาประมาณ ๑๗.๐๐ น. เปนเสร็จพิธีหลวง

พิธีอัญเชิญน้ําสรงพระธาตุศกัด์ิศิทธ์ิ

น้ําสรงศักดิ์สิทธิ์จากดอยขะมอ น้ําสรงพระราชทานจากพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวฯ

ชาวยองทัว่จังหวัดลําพนูตางเดินทางมาสรงน้ําพระธาต ุ

พุทธศาสนิกชน ตางรวมชวยกันดึงเชือกชกัรอกใหหงสเงินนําน้ําสรงพระธาตุ ขึ้นไปสรง

ยังองคพระธาตุดานบนโดยมีบุรุษแตงกายดวยชุดสีขาวเปนพรามหณรอรับน้ําสรงอยูดานบน

ขบวนครัวทานที่ตกแตงเปนเรื่องราวพุทธประวัติ

หลังจากเสร็จพิธีสรงน้ําพระราชทานและน้ําศักดิ์สิทธิ์แลว จะมีขบวน "ครัวทาน"จาก

หัววัดตางๆ แหเขาสูบริเวณพิธีเพื่อนมัสการและสักการะพระบรมธาต ุ ทั้งนี้ขบวน " ครัวทาน" จะตกแตงเปนเรือ่งราวทางพระพุทธประวตัหิรือมหาชาตทิี่ใหขอคิดคตธิรรม ในขบวนจะประกอบดวยขบวนตุง ธงทิว การแสดงศิลปะพื้นบาน การบรรเลงดนตรีพื้นเมืองที่ครึกครื้นสนุกสนานและใหความบันเทิงแกผูรวมพิธี สวนพิธีในภาคกลางคืน เร่ิมเวลาประมาณ ๑๘.๐๐ น. พระสงฆประมาณ ๒๐ รูป พรอมดวยพุทธศาสนิกชน ประกอบพิธีเวยีนเทียนประทกัษณิองคพระบรมธาตุ ๓ รอบและพระสงฆแยกยายเขาประจําพระวหิารทั้ง ๔ ทิศ เพื่อเจริญพระพุทธมนต แสดงพระธรรมเทศนา ๑ กัณฑสวดเบกิวิหารละ ๔ วาร (วาระ) เปนเสร็จพิธี

ประเพณีแขงกลองหลวง

เครื่องดนตรีที่เปนกลองขนาดใหญและจะนิยมนํามาตแีขงขันกันใหเกดิเสียงดังกังวาน ซ่ึงจะเปนทีน่ิยมชมชอบมากของกลุมชาวยองโดยเฉพาะอยางยิ่งในจังหวัดลําพูน ก็คือกลองหลวง ดวยเสียงที่ดังกังวาลและมีขนาดใหญโต จึงเรียกอีกอยางวากลองหามมารโดยเชื่อวาเสียงของกลองสามารถเอาชนะและปราบหมูมารได ซ่ึงก็คือหามการทะเลาะวิวาทมใิหเกิดขึน้ในงาน ดังนั้นหากวดัหลวงจะทําพิธีอัญเชิญพระอุปคุตขึ้นจากน้าํจึงมักจะใชกลองหลวงในการตีอัญเชิญ แตเร่ิมเดิมทีกลองหลวงจะนิยมนํามารวมตีบรรเลงในขบวนแห ดวยความใหญโตจึงตองใชเกวียนบรรทุก และบรรเลงรวมไปกับตะโลดโปด ซ่ึงเปนกลองสองหนา ทําหนาที่ตีขัดสอดแทรกไปกบัฉวา (ฉาบใหญ) และฆองโหมง ซ่ึงมีขนาดเล็กไปจนถึงขนาดใหญ จํานวน ๒ - ๙ ใบ งานที่นยิมนํากลองหลวงเขาขบวนแหคอื งานสงกรานต งานปอยหลวง งานสรงน้ําพระธาตุ และงานประเพณีสําคัญๆของจังหวดั

กลองหลวงที่ใชตีประกอบขบวนแหครัวทาน หรือฟอนราํ จะเลือกลูกทีม่ีเสียงดังกังวานไพเราะ ซ่ึงจะนํามาตีรวมกับฆอง ฉาบและปแน ( วัดยางหลวง อ.แมแจม จ.เชยีงใหม )

ตามประวัติมีเรื่องเลาที่วากลองหลวงใบแรกถูกสรางขึ้นเมื่อประมาณ 80 ปที่แลวโดยชางชื่อหนานหลวง บานทุงตุม ตาํบลแมกา อําเภอสันปาตอง จังหวดัเชยีงใหมมีขนาดหนากลอง 20 นิ้ว ยาวประมาณ 140 นิ้ว( 7 ศอก ) ซ่ึงถือวาใหยมากในสมยันั้นและสามารถตีเสียงดังกังวานชนะไปทกุที่ หลังจากนัน้ไดนํามาถวายพระครูพุทธิวงศธาดา วัดฉางขาวนอยเหนอื เจาคณะแขวงปากบอง ( อําเภอปาซางปจจุบัน ) เพื่อใชสําหรับแหครัวทานและตแีขงกัน ซ่ึงกไดรับความนยิมมาก ปจจุบนัไดมีคนสรางกลองหลวงแขงขันกันมากขึน้ บางลูกมีขนาดใหญถึง 28 นิ้ว 130 นิ้ว แตก็ยงัสูความดังกังวาลของกลองใบแรกไมได

รูปทรงและโครงสรางของกลองหลวงในปจจุบัน มีสองลักษณะใหญ ๆ คือ กลองหลวงที่เปนรูปทรงแบบเกา มีขนาดหนากลองไมใหญนัก กับกลองหลวงที่มีรูปทรงที่ไดรับการพัฒนาเพื่อการแขงขัน ซ่ึงมีขนาดหนากลองกวางถึง 28 นิ้ว และมีระบบการตกแตงโครงสรางภายในของไหกลอง (หุนกลอง) ไปจนถึงกนกลองที่สงผลถึงระบบเสียงใหมีความดังเพิ่มมากขึ้น

การแขงขันตีกลองหลวงจะมีความนิยมมากในจังหวดัลําพูน โดยเฉพาะอยางยิ่งในงานประเพณีสรงน้ําพระธาตุหริภุญไชย จะมีการจดัแขงขันตีกลองหลวงควบคูกนัไปเปนประจําทกุป

โครงสรางกลองหลวงประกอบดวย

3. เอวกลอง เปนสวนของไมทอนเดียวกนักับตวักลอง แตมีเทคนิคพิเศษในการสรางเอวกลองก็คือการเคี่ยนไมขนาดใหญ ใหเปนเกลียววงกลมรอบผายกวางออกไปจนถึงกนกลอง

1.หนากลอง ทาํมาจากหนังววัตากแหงทั้งผืน แลวนํามาขึงตึง เพื่อใหเกิดเสียงดังกังวานจึงตองมีการ จาหนากลองดวย ขาวเหนยีวผสมขี้เถา และ ทราย

2. ตัวกลอง หรือไหกลองทําจากตนไมขนาดใหญทั้งตน แลวนํามาควานแกนดานในออกใหกลวง รองรับเชือกขึงหนากลองที่ทาํจากหนังววัมา ฝนเปนเกลียวเชนกัน

4. กนกลอง เปนสวนปลายสดุที่เชื่อมออกมาจากเอวกลอง ถือวาสําคัญมากเชนกนั เพราะเมื่อตีกลองแลวเสียงกลองจะดังลอดออกมาจากสวนนี้ และเสียงจะมีความกองกังวานหรือยาวไกลขนาดไหนก็ขึน้อยูกับเทคนคิการควานรูกลองในสวนนีเ้ชนกัน ดังนั้นหากจะฟงเสียงกลองที่ตีแขงขันกันนั้น จะตองมานั่งฟงอยูดานทายกลองไมใชหนากลอง

http://www.bloggang.com/mainblog.php?id=boatboat&month=02-12-2007&group=7&gblog=9

ประเพณกีารแขงขันกลองหลวงที่มีชื่อเสียง และจัดติดตอกันทุกปในวนัแปดเปง (วันเพ็ญเดือนหกของภาคกลาง) ซ่ึงเปนงานประเพณสีรงน้ําพระธาตุหริภุญชัย และวนัวิสาขบูชา ซ่ึงหลังจากนี้อีกแปดวัน ตรงกับวันแรมแปดค่ํา เดือนหก จะมกีารแขงขันกลองหลวงที่วดัพระบาทตากผา อําเภอปาซาง นอกจากนี้จะมีการแขงขันกนัตามวัดหรือหนวยงานตาง ๆ ทั้งในจังหวดัลําพูน และเชียงใหม กลองหลวงที่มีช่ือเสียงและแขงขนัชนะเปนประจําโดยสวนมากจะอยูในเขตจังหวัดลําพนูเพราะหนวยงานและวัดตางๆมีการสงเสริมการแขงขันตกีลองหลวงกนัอยูประจํา และการแขงขันตีกลองหลวงจําแนกไดเปนสองลักษณะคือ แขงขันเพื่อนนัทนาการ และเพื่อชิงชัย ทั้งนี้มีเปาหมายเพื่อความสนุกสนาน และอวดพละกําลังในการตี อวดเสยีงที่ดังมากกวาการแขงขันบรรเลงเพื่อความไพเราะ