สารจากอธิการบดีacademic.udru.ac.th/~rspg/food.pdf · 2017-09-11 · ความหลากหลายของพืชอาหาร 6 ในศูนย์การศึกษาสามพร้าว

ความหลากหลายของพชอาหาร

ในศนยการศกษาสามพราว มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน 1

มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน เขารวมสนองพระราชด�ารใน

โครงการอนรกษพนธกรรมพชอนเนองมาจากพระราชด�าร สมเดจ

พระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร ในป พ.ศ.2558 และเรม

ด�าเนนงานส�ารวจความหลากหลายของพชและเหดราในพนทปาอนรกษ

ของโครงการ อพ.สธ. ศนยการศกษาสามพราว เพอเกบเปนขอมล

พนฐานของทรพยากรทมอยภายในบรเวณมหาวทยาลย บรเวณปา

อนรกษแหงนใชเปนสถานทเรยนทางธรรมชาตใหกบนกศกษาในรายวชา

ตางๆ เปนการปลกจตส�านกการอนรกษทรพยากรธรรมชาต และ

เรยนรประโยชนของทรพยากรทมอย

ขอขอบคณ ผศ.พลอยระดา ภม และ อ.หทยชนก ใจกาวหนา

ส�านกวชาศกษาทวไป และนกศกษาทเสยสละเวลาชวยกนส�ารวจ

ความหลากหลายของพชอาหารทมอยในปาอนรกษ โครงการ อพ.สธ.

ศนยการศกษาสามพราว นบวาเปนการรวบรวมองคความรใหอนชน

รนหลงไดเรยนร หวงเปนอยางยงวาหนงสอเลมนจะเปนประโยชนใน

การคนควาส�าหรบผทสนใจทกทาน

(ดร.ณตเทพ พทกษานรตน)

อธการบดมหาวทยาลยราชภฏอดรธาน

สารจากอธการบด


ในศนยการศกษาสามพราว มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน2

ทปรกษา : ดร.ณตเทพ พทกษานรตน

อธการบดมหาวทยาลยราชภฏอดรธาน

ดร.วบล เปนสข

รองอธการบดมหาวทยาลยราชภฏอดรธาน

ผประสานงานโครงการอนรกษพนธกรรมพช

อนเนองมาจากพระราชด�ารฯ

ขอมลและเรยบเรยง : ผศ.พลอยระดา ภม ส�านกวชาศกษาทวไป

อ.หทยชนก ใจกาวหนา ส�านกวชาศกษาทวไป

ภาพถาย : ผศ.พลอยระดา ภม

จดพมพโดย : มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน

เลขท 64 ถ.ทหาร ต.หมากแขง อ.เมอง อดรธาน

จ.อดรธาน 41000

โทรศพท: 042 211 040

พมพครงท : 1 (2560)

จ�านวน : 320 เลม

ISBN : 978-616-8097-01-4

ออกแบบ/พมพท : โรงพมพศกดศรอกษรการพมพ

เลขท 33 ถ.ทหาร ต.หมากแขง

อ.เมองอดรธาน จ.อดรธาน 41000

โทรศพท 042-341202, 089-6205466

www.saksriaksornpress.com

คณะผจดท�ำหนงสอ



หนงสอ “ความหลากหลายของพชอาหาร ในศนยการศกษา

สามพราวมหาวทยาลยราชภฏอดรธาน” จดท�าขนเพอรวบรวมชนดพช

ทสามารถน�ามารบประทานหรอประกอบอาหารได ในเขตพนท โครงการ

อพ.สธ. ศนยการศกษาสามพราว มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน เพอเปน

ฐานขอมลเกยวกบการใชประโยชนของพชในดานการเปนพชอาหาร

ภายในหนงสอเลมนจะอธบายถงชนดพนธของพชกนได โดยระบ ชอ

ทองถน ชอสามญ ชอวทยาศาสตร ลกษณะทวไปของพช และสวนท

น�ามาใชประโยชนเพอการเปนอาหาร ขอมลทใชประกอบในหนงสอ

เลมนอาศยหนงสออางองจากแหลงตางๆ เพอประกอบในเนอหา

คณะผจดท�าหวงเปนอยางยงวา หนงสอเลมนจะเปนประโยชน

ตอผ ทสนใจ และเปนขอมลพนฐานในการศกษาในประเดนดาน

พชอาหาร และน�าไปสการพฒนาตอยอดศกษาวจยและรกษาความ

หลากหลายของพชอาหารในทองถน

ผศ.พลอยระดาภม

มถนายน2560

บทน�า



1 สารจากอธการบด

2 บทน�า

5 สงคมปาไม

7 การส�ารวจพชอาหาร

9 พชอาหารในพนทโครงการอพ.สธ.

75 บรรณานกรม

สารบญ



สงคมปาไม ในพนทโครงการ อพ.สธ. ศนยการศกษา

สามพราว มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน เปนสงคมปาเตงรง

หรอปาโคก (Dry Deciduous Dipterocarp Forest) ซงจดเปน

ปาผลดใบ (Deciduous Forest) และเปนสงคมปาไมเดนของ

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทย สงคมปาเตงรง

จดเปนสงคมพชทนแลง และปาชนดนมกเกดไฟปาเปนประจ�า

ชนดพรรณไมเดนในพนท คอ เตง (Shorea roxburghii)

รง (Shorea siamensis) ขนาดของไมยนตนมขนาดเลก

ความสงของไมยนตนเฉลยประมาณ 1.5 - 2.0 เมตร จดเปน

ปารน 2 (Secondary Forest) ทผานการท�าไมมากอน และ

ก�าลงฟนตว พชพนลางทพบบอย ไดแก ปรงปา (Cycas

siamensisMiq.) พลบพลง (Crinum asiaticum) หงอนนาค

(Murdannia giganteum (Vahl.) Brückner)

สงคมปำไมในพนทโครงกำร อพ.สธ.ศนยกำรศกษำสำมพรำว

มหำวทยำลยรำชภฏอดรธำน



ภาพท1 ลกษณะปาเตงรง(DryDeciduousDipterocarpForest)

ในพนทโครงการอพ.สธ.ศนยการศกษาสามพราว

มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน

ภาพท2 ลกษณะปาเตงรงในชวงฤดกาลทแตกตางกน

ภาพซายถายในชวงฤดแลง(เดอนมนาคม2559)

ภาพขวาถายในชวงฤดฝน(เดอนสงหาคม2559)



ภาพท3 พนททใชในการวางแปลงคอพนท

ทเปนรอยประสขาว

กำรส�ำรวจพชอำหำรในพนทโครงกำร อพ.สธ.ศนยกำรศกษำสำมพรำว


พนทท ใช ในส�ารวจครงน คอ พนทด านใน

ของโครงการ อพ.สธ. ภายในศนยการศกษาสามพราว

มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน ดงภาพท 3 วธการส�ารวจ ใช

วธการวางแปลงตวอยาง (Quadrate sampling technique)

ชวคราวขนาด 16 เฮกตาร จ�านวน 1 แปลง (100 ไร)

ดงภาพท 4



ภาพท4 ลกษณะการวางแปลงตวอยางเพอศกษาชนดพนธของ

พชอาหาร



พชอำหำรในพนทโครงกำร อพ.สธ. ศนยกำรศกษำสำมพรำว


การส�ารวจพชอาหาร ในเขตพนทโครงการ อพ.สธ. ศนย

การศกษา สามพราว มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน พบพชอาหาร

ทงหมด 38 วงศ 49 สกล 57 ชนด ดงแสดงในตารางท 1



ตารางท1 ความหลากหลายของพชอาหารในเขตพนทโครงการอพ.สธ.

ศนยการศกษาสามพราวมหาวทยาลยราชภฏอดรธาน

ท ชอวงศ ชอวทยำศำสตร ชอทองถน หนำ

1 Acanthaceae Barleria strigosa Willd. สงกรณ

หญาหงอนไก

2 Anacardiaceae Buchanania latifolia Roxb. มะมวงหวแมงวน 14

3 Annonaceae Ellipeiopsischerrevensis

(Pierre ex Finet & Gagnep.) R.E.Fr.

นมแมวปา

พพวนนอย

16

4 Apocynaceae Aganonerionpolymorphum

Pierre ex Spire

สมลม 18

5 Araceae Amorphophallusbrevispathus

Gagnep.

อรอก อรอกเขา บก 20

6 Pseudodracontium kerrii

Gagnep.

อรอก บกเขา 22

7 P. ssp. อรอก 22

8 Arecaceae (Palmae) Calamusacanthophyllus Becc. หวายนง หวายโคก 25

9 Phoenix acaulis Ham. หมากเปง เปง 27

10 Bignoniaceae Dolichandroneserrulata

(Wall. Ex DC.) Seem.

แคปา แคนา แคขาว

11 Bombacaceae Bombaxanceps Pierre งวปา

12 Burseraceae Canarium subulatum Guillaumin หมากเหลยม

กอกเลอม

29

13 Clusiaceae

(Guttifferace)

Garcinia cowa Roxb. ex Choisy สมโมง หมากโมง

ชะมวง

31




14 Combretaceae Terminalia chebula Retz.

var. nana Gagnep.

สมหมอ สมอนง 33

15 Commelinaceae Murdannia loriformis (Hassk.) R.S.

Rao & Kammathy

ผกปราบ

ผกปราบโคก

16 Costaceae Costusspeciosus(J. Koenig) C. D.

Specht

เอองหมายนา

เอองใหญ

35

17 Ebenaceae Diospyrosrhodocalyx Kurz โก ตะโกนา

18 Euphorbiaceae Aporosavillosa (Wall. ex Lindl.) Baill. เหมอดโหลด

19 Hypericaceae (Gutti-

ferae/Clusiaceae)

Cratoxylum formosum (Jacq.)

Benth. & Hook. f. ex

Dyer subsp. Pruniflorum (Kurz)

Gogelein

ตวขน ตวแดง 37

20 C.maingayi Dyer แตว ตาว 39

21 Lecythidaceae Careyasphaerica Roxb. กระโดนโคก

22 Leeaceae Leea rubra Burm ex Spreng. เของ กระตงใบ 41

23 Leguminosae-Cae-

salpinioidideae

Bauhinia malabarica Roxb. สมเสยว เสยวใหญ 43

24 Senna siamea (Lam.) H.S. Irwin

& Barneby

ขเหลก

25 Leguminosae-Mimo-

soideae

Leucaena leucocephala (Lamk.)

de Wit

กระถน

26 Loganiaceae

(Strychnaceae)

Strychnos nux-blanda A.W. Hill ตมกาขาว

27 Melastomataceae Osbeckia chinensis L. เอนอานอย




28 Meliaceae Azadirachta indica A. Juss. var.

siamensis Valeton

สะเดา กะเดา

29 Memecylaceae Memecylon edule Roxb. เหมอดแอ

พลองเหมอด

45

30 Myrsinaceae Embelia subcoriacea

(C. B. Clarke) Mez

กางขมอด สมสรอย

สมขมอด สมกง

47

31 Opiliaceae MelienthasuavisPierre ผกหวาน

ผกหวานปา

49

32 Olacaceae Olaxpsittacorum (Lam.) Vahl น�าใจใคร กระทอก

33 Phylianthaceae

(Euphorbiaceae)

Antidesma acidum Retz. มกเมา เมาสอย 51

34 A.ghaesembilla Gaertn. มกเมา เมาไขปลา 53

35 Phyllanthus emblica L. มะขามปอม 55

36 Poaceae (Graminaea) Bambusa bambos (L.) Voss ไผปา ไผหนาม 57

37 Dendrocalamus asper (Schultes &

J. H. Schultes) Backer ex K. Heyne

ไผบาน ไผตง 59

38 Gigantochloa albociliata

(Munro) Kurz

ไผไร 61

39 Vietnamosasa.pusilla

(A. Chev. & A. Camus)

T. Q. Nguyen

เพก 63

40 Rhamnaceae Ziziphusoenopolia(L.)

Mill. Var. bruniniana Tardieu

หนามเลบแมว

41 Rubiaceae Ixora butterwickii Hole เขมปา เขมพวง 65

42 Morindaelliptica(Hook. F.) Ridl. ยอปา ยอเถอน 67




43 Paederia linearis Hook. f. เครอตดหมา ตดหม

44 Rutaceae Clausena harmandiana (Pierre)

Pierre ex Guillaumin

โปรงฟา สองฟาดง 69

45 Smilacaceae Smilaxovalifolia Roxb. Ex D. Don เครอยง เถาวลยยง

46 Sapindaceae Schleichera oleosa (Lour.) Merr. คอ หมากคอ

ตะครอ

47 Salicaceae Flacourtia indica (Burm.f.) Merr. หมากเบน ตะขบปา

48 Schizaeaceae Lygodium salicifolium C. Persl หญาลเภา

49 Taccaceae Tacca chantrieri Andre คางคาวด�า

50 Zingiberaceae Curcuma angustifolia Roxb. อาวแดง กระเจยว 71

51 C.amada Roxb กระเจยว 73

52 C.parviflorawall กระเจยวขาว 75

53 C.ssp. กระเจยว 77

54 C. zanthorhiza Roxb. กระเจยว

วานชกมดลก

55 KaempferiagalangalL. เปราะหอม

หอมเปราะ

79

56 Stah l ianthus pedice latus A.

Chaveerach & P. Mokkamul

วานเพชรนอย

81



(Buchanania latifolia Roxb.)

มะมวงหวแมงวน



ï ลกษณะทวไปของพรรณไม ไมยนตนขนาดเลกถงขนาดกลาง สง 8 - 20 ม.

ตน เปลา ตรง เปลอกสเทาหรอสเทาปนด�า แตกเปนรอง

ตามความยาวของตน

ใบ เดยว เรยงเวยนสลบตอนปลายกง รปใบมนหรอ

หยกเวา เนอในหนา หลงและทองใบเกลยง

ดอกชอ ออกทปลายกง สขาวหรอเหลองออน

ผล สเขยวปนมวงคอนขางกลม หรอปอม ขนาดเลก

พบขนทวไปตามปาเบญจพรรณ ปาชายหาด และ

ปาเตงรง ทความสงจากระดบน�าทะเล 50 - 300 ม.

ï สวนทน�ำมำใชเปนอำหำร ผล น�ามารบประทานเปนผลไมได เนอในเมลดเมอแกน�ามา

ควไฟรบประทานได ยอดออน น�ามารบประทานเปนผกสด

Family name : Anacardiaceae

Scientific name : BuchananialatifoliaRoxb.

Other names : รกหม (Ruk Mo) ฮกหม (Huk Mo)

มะมวงหวแมงวน (Ma Muang Hua Maeng Wan)



(Ellipeiopsischerrevensis(Pierre ex Finet & Gagnep.) R.E.Fr.)

นมแมวปำ



Family name : Annonaceae

Scientific name : Ellipeiopsischerrevensis(Pierre ex Finet & Gagnep.)

R.E.Fr.

Other names : พพวนนอย (Phi Phuan Noi)

นมแมวปำ(Nom Maeo Pa)

ï ลกษณะทวไปของพรรณไม ไมเถา สง 1 - 1.50 ม. ล�าตน ใบ มขนสน�าตาลขนปกคลม

ใบเดยวเรยงสลบรปไขแกมขอบขนาน รปวงรหรอรปวงรแกมรปไข มขน

ทงสองขาง ดอกเดยว ออกทซอกใบ กลบดอกสเหลองหมน ผลกลม

ผลยอยเปนรปทรงกลม เรมแรกสเขยวเปลยน เปนสเหลองและแดง

เมอสก พบไดทกภาคของประเทศไทย ยกเวนภาคใต ขนตาม

ปาเบญจพรรณ และปาเตงรง ทระดบความสงไมเกน 150 - 500 ม.

จากระดบน�าทะเล

ï สวนทน�ำมำใชเปนอำหำร ผลสก รบประทานเปนผลไม มรสหอมหวาน



(AganonerionpolymorphumPierre ex Spire)

สมลม



Family name : Apocynaceae

Scientific name : Aganonerionpolymorphum Pierre ex Spire

Other names : เครอสมลม (Kuea Som Lom)

สมลม (Som Lom)

ï ลกษณะทวไปของพรรณไม ไมเถา ล�าตนเรยบกลม มขนาดเลก สเขยว

ใบเดยว เรยงตรงขาม รปไข รปใบหอกหรอรปวงร ขอบใบ

เรยบ รปขอบใบขนาน แผนใบเรยบเปนมนวาวสเขยวเขม ใบออน

มรสเปรยว

ดอกชอ ออกทปลายกง แบบชอเชงหลน มดอกยอยขนาด

เลกจ�านวนมาก ทรงกลม ปลายแหลม กลบดอกสชมพ หรอสบานเยน

โคนเชอมเปนหลอดสเขยวแกมขาว ปลายแยกกน

ผล เปนฝกค โคนฝกตดกน ฝกกลม ปลายฝกแหลม

เกลยง ฝกสดมสเขยว เมอแหงมสน�าตาล แตกตามยาว เมลดมจ�านวน

มาก เรยวยาว สน�าตาล มขนสขาวเปนพตดอย ลอยไปตามลมได

พบตามปาเตงรง ปาดบแลง

ï สวนทน�ำมำใชเปนอำหำร ใบ ดอก และผล มรสเปรยว รบประทานเปนผกสดได หรอน�า

มาปรงรสเพมความเปรยวใหกบอาหารประเภทตมย�า แกงสม



(AmorphophallusbrevispathusGagnep.)

อลอก



Family name : Araceae

Scientific name : Amorphophallusbrevispathus Gagnep.

Other names : บก (Buk)

อลอก(I Lok)

ï ลกษณะทวไปของพรรณไม ไมลมลก ใบประกอบ (decompound leaf) ขอบใบหยกลกเปน

แฉก แตละแฉกแยกเปน 3-4 แฉก

ดอกชอกานดอกยาว มใบประดบใหญสเขยว ดอกยอยอดกน

แนน ล�าตนใตดนสะสมอาหารเปนหวกลมหรอยาว กานดอกยาวออก

จากเหงา ดอกอยตรงปลายกาน คลายดอกหนาวว

ผลกลม รปทรงกระบอกตงขน มผลยอยรปรจ�านวนมาก พบได

ทวไป ปาเบญจพรรณ ปาเตงรง ในพนทโลง ทงหญา พบในชวงฤดฝน

ฤดแลงพกตว

ï สวนทน�ำมำใชเปนอำหำร กานใบ กานดอก น�ามาแกง



(CalamusacanthophyllusBecc)

หวำยนง



Family name : Arecaceae (Palmae)

Scientific name : Calamusacanthophyllus Becc

Other names : หวายโคก (Wai Kook)

หวำยนง(Wai Nang)

ï ลกษณะทวไปของพรรณไม ปาลมขนาดเลก ล�าตนและกานใบมหนามแหลม สง 0.5 - 1 ม.

ใบประกอบแบบขนนก เรยงสลบเวยนรอบตน ใบยอยรปดาบ ดอกชอ

ออกทซอกใบ ดอกยอยแยกเพศอยบนตนเดยวกน สเหลองนวล ผลสด

รปทรงกลม เปลอกเหนยวลกษณะคลายเกลด

พบตามปาเตงรง โดยเฉพาะภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

ï สวนทน�ำมำใชเปนอำหำร หนอออนน�ามาแกง มรสขม



(Phoenix acaulis Ham.)

หมำกเปง



Family name : Arecaceae (Palmae)

Scientific name : Phoenix acaulis Ham.

Other names : หมากเปง (Mak Peng) เปง (Peng)

เปง(Peng)

ï ลกษณะทวไปของพรรณไม ปาลมขนาดเลก ล�าตนและกานใบมหนามแหลม สง 0.5 - 1 ม.

ใบประกอบแบบขนนก เรยงสลบเวยนรอบตน ใบยอยรปดาบ ดอกชอ

ออกทซอกใบ ดอกยอยแยกเพศอยบนตนเดยวกน สเหลองนวล ผลสด

รปทรงกลม เปลอกเหนยวลกษณะคลายเกลด

พบตามปาเตงรง โดยเฉพาะภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

ï สวนทน�ำมำใชเปนอำหำร หนอออนน�ามาแกง มรสขม



(Canarium subulatum Guillaumin)

หมำกเลยม



Family name : Burseraceae

Scientific name : Canarium subulatum Guillaumin

Other names : กอกเลอม (Kok Lueam) กอกกน (Kok Kon)

หมำกเหลยม(Mak Liam)

ï ลกษณะทวไปของพรรณไม ไมตน สง 10-15 ม. มยางสขาวขน ใบประกอบแบบขนนก

ปลายค ใบยอยรปรหรอขอบขนาน ชอดอกแบบชอเชงลดออกทซอกใบ

ใกลปลายกง กลบดอกเชอมเปนรปถวยสเหลองออน ผลรปร สเขยวออน

อมเหลอง ออกดอกเดอน เม.ย. - พ.ค. พบทจนตอนใต และภมภาค

อนโดจน ในไทยพบแทบทกภาค ยกเวนภาคใต ขนตามปาเตงรง

ปาเบญจพรรณ และปาสนเขา ความสงถงประมาณ 1,400 ม.

มความผนแปรสงทงรปรางและขนาดของสวนตางๆ และสงปกคลม

ï สวนทน�ำมำใชเปนอำหำร เนอในเมลดรบประทานได ผลน�ามาเชอมรบประทานเปนผลไม

เชอม



(Garcinia cowa Roxb. ex Choisy)

สมโมง



Family name : Clusiaceae (Guttifferace)

Scientific name : Garcinia cowa Roxb. ex Choisy

Other names : ชะมวง (Cha Muang) หมากโมง (Mak mok)

สมโมง(Muang Som)

ï ลกษณะทวไปของพรรณไม ไมตน ผลดใบ สง 4-10 ม. มยางเหลอง

ใบเดยว เรยงตรงขาม รปรหรอรปรแกมขอบขนาน

ดอก สเหลอง แยกเพศอยรวมตน ดอกเพศผอย

รวมกนเปนชอ เกสรเพศผจ�านวนมาก ดอกเพศเมยอยเดยวหรอออก

เปนชอ 2-3 ดอก ออกดอกเดอน ก.พ. - เม.ย. ผลสด รปกลมหรอเบยว

เปนรองตามยาวโดยรอบ ตดผลเดอนพ.ค. - ม.ย.

พบตามปาทระดบความสง 600 เมตร จากระดบน�าทะเล

ï สวนทน�ำมำใชเปนอำหำร ใบน�ามาใสแกง ปรงอาหาร หรอกนเปนผกสด มรสเปรยว

ผลสกรบประทานได มรสเปรยว มยางมาก ตดฟน



(Terminalia chebula Retz. var. nana Gagnep.)

สมมอ



ï ลกษณะทวไปของพรรณไม ไมยนตนสง 0.6 - 1.5 ม.กงออนและยอดมกปกคลมดวยขน

สน�าตาล

ใบ ใบเดยวเรยงตรงขาม หรอเกอบตรงขาม แผนใบ

คอนขางหนา รปรแกมรปไขกวาง กานใบมกมตอมบวม 1 คบนกานเหน

ชดเจน

ดอก เปนชอออกตามปลายกงหรอซอกใบ ม 3 - 5 ชอดอก

ดอกเปนดอกสมบรณเพศ ขนาดเลก สเหลองนวล ผลเปนผลสด รปวงร

คอนขางกลม ผวเกลยง

ผล ผลแกยนและเปลยนเปนสด�า เมลดเดยว แขง ผวขรขระ

รปยาวร พบทวไปตามปาเตงรง ชอบแสงแดดจด

ï สวนทน�ำมำใชเปนอำหำร ผลสดรบประทานเปนผลไมกบพรกเกลอ น�ามาท�าเปนผลไมดอง

Family name : Combretaceae

Scientific name : Terminalia chebula Retz. var. nana Gagnep.

Other names : สมหมอ (Som Mal), สมอนง (Samo Nang),

Myrabolan Wood

สมมอ(Som Mal)



(Costusspeciosus (J. Koenig) C.D. Specht)

เอองหมำยนำ



ï ลกษณะทวไปของพรรณไม ไมยนตนสง 0.6 - 1.5 ม.กงออนและยอดมกปกคลมดวยขน

สน�าตาล

ใบ ใบเดยวเรยงตรงขาม หรอเกอบตรงขาม แผนใบ

คอนขางหนา รปรแกมรปไขกวาง กานใบมกมตอมบวม 1 คบนกานเหน

ชดเจน

ดอก เปนชอออกตามปลายกงหรอซอกใบ ม 3 - 5 ชอดอก

ดอกเปนดอกสมบรณเพศ ขนาดเลก สเหลองนวล ผลเปนผลสด รปวงร

คอนขางกลม ผวเกลยง

ผล ผลแกยนและเปลยนเปนสด�า เมลดเดยว แขง ผวขรขระ

รปยาวร พบทวไปตามปาเตงรง ชอบแสงแดดจด

ï สวนทน�ำมำใชเปนอำหำร ผลสดรบประทานเปนผลไมกบพรกเกลอ น�ามาท�าเปนผลไมดอง

Family name : Costaceae

Scientific name : Costusspeciosus(J. Koenig) C.D. Specht

Other names : เอองชาง (ueang chang), เอองใหญ (ueang yai),

Cane reed, Crape ginger, Spiral flag

เอองหมำยนำ(Ueang Mai Na)



(Cratoxylum formosum (Jacq.) Benth. & Hook. f. ex Deyer subsp.)

ตวแดง



ï ลกษณะทวไปของพรรณไม ไมพมหรอไมตน ผลดใบ สงไดถง 25 ม.ล�าตนและกงเรยบ เกลยง

มกมหนาม ใบรปรหรอรปขอบขนาน แผนใบเกลยงทงสองดาน

ปลายมน แหลม หรอแหลมยาว โคนรปลมชอดอกม 1- 5 ดอก

ออกสน ๆ ตามซอกใบหรอปลายกง ดอกสชมพอมแดงหรอสม ผล

แบบผลแหงแตก รปวงร แขง เกลยงเปนมน กลบเลยงตดทน หม 2

ใน 3 ของความยาวผล ผลแกแตกตามรอยประสาน เปน 3 พ เมลด

6 - 8 เมลด ตอชอง เมลดมปกแบนและบางใส ออกดอกและผล

เดอน ม.ค. - ส.ค. พบไดในปาเตงรง ปาเบญจพรรณ ความสงตงแต

ใกลระดบน�าทะเล จนถงประมาณ 700 ม.

ï สวนทน�ำมำใชเปนอำหำร ยอดออนน�ามารบประทานเปนผกสด รสเปรยวปนฝาด หรอน�า

มาเพมรสชาตใหกบแกงเหด แกงหนอไม ผลออนเปนเครองเทศใช

ปรงอาหาร

Family name : Hypericaceae (Guttiferae/Clusiaceae)

Scientific name : Cratoxylum formosum (Jacq.) Benth. & Hook.

f. ex Deyer subsp. Pruniflorum (Kurz) Gogelein

Other names : ตวเกลยง (tio kliang) ขตว (khi tio)

ผกตวแดง(Tio Dang)



(Cratoxylum formosum (Jack) Dyersubsp.pruniflorum(Kurz) Gogel)

แตว



ï ลกษณะทวไปของพรรณไม ไมตน สง 10 - 35 ม. ผลดใบ โคนตนมหนาม เปลอกสเทา

มรอยแตกเปนเกลดใบ เดยว ออกตรงขาม รปร รปขอบขนาน รปหอก

หรอรปไข ปลายใบแหลม โคนใบกลม หรอแหลมปาน ขอบใบเรยบ

ดอก ออกเปนชอตามงามใบ งามกง หรอตามล�าตน มดอก

ชอละ 1 - 6 ดอก มขน กลบเลยงม 5 กลบ ดานนอกมขนหนาแนน กลบ

ดอกม 5 กลบ สขาว ชมพออนถงชมพแก

ผล รปร กลบเลยงตดทนจนเปนผล ภายในม 3 ชอง แกจะ

แตกเปน 3 เสยง เมลดรปใบหอกกลบ มปก ชองหนงม 12 - 17 เมลด

ï สวนทน�ำมำใชเปนอำหำร ยอดออน รบประทานกบลาบหรอน�าพรก รสเปรยวปมฝาด

Family name : Hypericaceae (Guttiferae/Clusiaceae)

Scientific name : Cratoxylum formosum (Jack) Dyer subsp.

pruniflorum (Kurz) Gogel

Other names : แตว (taeo), ตาว (tao)

แตว(Taeo)



(Leea rubra Burm ex Spreng.)

เของ



ï ลกษณะทวไปของพรรณไม ไมพม สงไมเกน 3 ม.

ใบ ใบประกอบแบบขนนกสองถงสามชน เรยงสลบ ใบยอย

รปไขหรอรปขอบขนาน ปลายแหลม

ดอก ดอกและกานชอดอกสแดงสด กลบเลยงตดกนเปน

รปถวย ปลายแยกเปน 5 กลบ กลบดอกโคนตดกน ปลายแยกเปนกลบ

รปไข 5 กลบ เกสรเพศผ 5 อน รงไขม 6 ชอง ผลกลม ดานบนแบน

พบทวไปตามปาเตงรง ชอบแสงแดดจด

ï สวนทน�ำมำใชเปนอำหำร ใบออน ยอดออน ดอกออน ลวกรบประทานเปนผกกบลาบ

น�าพรก รสฝาดมน

Family name : Leeaceae

Scientific name : Leea rubra Burm ex Spreng.

Other names : กะตงใบ (katang bai)

พะนางใบเตย (pha nang bai tia)

เของ(Khueang)



(Bauhinia malabarica roxb.) Gogel)

สมเสยว



ï ลกษณะทวไปของพรรณไม ไมตนขนาดกลาง สงถง 15 ม. เปลอกตนสเทา เปลอกแตกเปน

สะเกดยาวตามล�าตน

ใบ ทรงกลมเวา ปลายเปนพกลมตนๆ ใบแกเหนยว เรยบ

ทองใบมนวล สเขยวออกเทา

ดอก ออกดอกเปนชอตามซอกใบหรอตามงามใบ สขาวออก

เขยวหรอเหลองออน เปนชอเลกๆ

ผล เปนฝกแบนยาว โคงงอ ฝกออนสเขยว ฝกแกแหง

สน�าตาล เมลดแบน ผวเรยบมน ม 8 - 12 เมลด ออกผลเดอน

ก.ค. - ก.ย.

พบทวไปตามปาเตงรง ปาเบญจพรรณ ชอบแสงแดดจด

ï สวนทน�ำมำใชเปนอำหำร ใบออน ยอดออน ดอก ฝกออน เมลดออน รบประทานเปน

ผกสด หรอน�ามาใชเปนเครองตมย�า รสเปรยว

Family name : Leguminosae-Caesalpinioidideae

Scientific name : Bauhinia malabarica roxb.

Other names : เสยวใหญ (siao yai)

สมเสยว(Som Siao)



(Memecylon edule Roxb.)

เหมอดแอ



Family name : Memecylaceae

Scientific name : M. edule Roxb.

Other names : พลองด�า (phlong dam)

พลองเหมอด (phlong mueat) เหมยด (miat)

เหมอดแอ(Mueat Ea)

ï ลกษณะทวไปของพรรณไม ไมยนตน ขนาดเลกถงขนาดกลาง สงไดถง 12 ม. เปลอกสเทา

อมน�าตาล แตกเปนรองลกสด�า เหนชดเจนบรเวณโคนล�าตน

ใบ ใบเดยวเรยงตรงขาม รปไข สเขยวเขมมน ขอบเรยบ

ผวเกลยงทงสองดาน

ดอก ชอดอกแบบชอกระจกออกตามซอกใบ หรอตามขอ

ใบประดบขนาดเลกมาก ฐานรองดอกหนารปถวยสชมพ กลบเลยงสขาว

อมมวงหรอสน�าเงนเขม รปไขถงรปขอบขนาน สมวงออน

ผล ผลสดแบบผลมเนอหนงถงหลายเมลด ทรงกลม

เขยวอมเหลอง เมอสกสมวงถงด�า

พบตามปาเตงรง ปาเบญจพรรณ และปาดบแลงความสงตงแต

ใกลระดบน�าทะเล จนถงประมาณ 700 ม. ออกดอกและเปนผล

เดอน เม.ย. - พ.ค.

ï สวนทน�ำมำใชเปนอำหำร ผลสกกนเปนผลไม มรสหวาน ยอดน�าไปกนเปนผก รสฝาด

หวาน



(Embelia subcoriacea (C. B. Clarke) Mez)

กางขมอด



Family name : Myrsinaceae

Scientific name : Embelia subcoriacea (C. B. Clarke) Mez

Other names : สมสรอย (som soi) สมขมอด (som khi mon)

สมสนดาน (som sun dan) สมกง (som kung)

กางขมอด(Kang Khe Mod)

ï ลกษณะทวไปของพรรณไม ไมพมรอเลอย หรอไมเลอย สง 3 - 5 ม.ล�าตนกลมตรง เนอแขง

เปลอกเถาออนสเขยว เถาแกสน�าตาลเทา

ใบ ใบเดยว เรยงสลบ รปร แผนใบสเขยวเขม เปนมน

ผวใบเกลยง โคนใบมน ปลายใบแหลม ขอบใบเรยบ ใบออนมขนนม

สน�าตาลแดง แผนใบเหนยวคลายหนง

ดอก ดอกสเหลองออน กลนเหมนเอยน ออกเปนชอตาม

ซอกใบ ดอกยอยขนาดเลก กลบดอก 4 กลบ รปรแกมขอบขนาน

ผล ผลเปนผลสด ทรงกลม เมอออนสเขยว สกสมวงด�า

พบทวไปตามปาเตงรง ชอบทมแสงแดดจด

ï สวนทน�ำมำใชเปนอำหำร ใบออน ยอดออน รบประทานเปนผก หรอปรงรสอาหาร ให

รสเปรยว ผลสกรบประทานได รสเปรยวอมหวาน



(Melienthasuavis Pierre)

ผกหวำนปำ



Family name : Opiliaceae

Scientific name : MelienthasuavisPierre

Other names : ผกหวาน (phak wan)

ผกหวำนปำ (Phak Wan Pa)

ï ลกษณะทวไปของพรรณไม ไมตน ขนาดเลกถงกลาง สงไดถง 12 ม. ตนแยกเพศ

ใบ ใบเรยงสลบระนาบเดยว รปร รปไข หรอแกมรปขอบ

ขนาน

ดอก ชอดอกคลายชอแยกแขนง ออกเปนกลมตามล�าตน

กง หรอซอกใบ ขยายในผล ใบประดบรปไขขนาดเลก ดอกเพศผไรกาน

ออกเดยวๆ หรอเปนกระจก 3 - 5 ดอก ชวงปลายกง กลบรวมสเขยว

อบเรณสเหลอง รปไข จานฐานดอกจกเปนพ รงไขทเปนหมน ดอก

เพศเมยออกเดยวๆ บนแกนชอ เกสรเพศเมยไรกาน

ผล ผลผนงชนในแขงมเมลดเดยว รปร สกสเหลอง เนอ

ดานในสด

พบไดในไทยพบทกภาค โดยเฉพาะทางภาคเหนอ และภาค

ตะวนออกเฉยงเหนอ ขนตามปาเบญจพรรณ ปาเตงรง ปาดบแลง หรอ

ปาชายหาด ความสงถงประมาณ 900 ม.

ï สวนทน�ำมำใชเปนอำหำร ใบออน และชอดอก น�ามาแกง



(Antidesma acidum Retz.)

เมาสอย



Family name : Phylianthaceae (Euphorbiaceae)

Scientific name : Antidesma acidum Retz.

Other names : มกเมา (mak mao) เมา (mao)

เมาตาควาย (mao ta khwai)

เมาสอย(Mao Soi)

ï ลกษณะทวไปของพรรณไม ไมพม หรอไมตนขนาดเลก สงไดประมาณ 2-5 ม.

ใบ ใบเดยว เรยงสลบ รปใบหอกกลบ มขนประปราย

ทง 2 ดาน

ดอก ดอกชอ แยกแขนงเชงลด ออกทซอกใบและปลายกง

ดอกยอยจ�านวนมาก แยกเพศอยคนละตน ไมมกลบดอก กลบเลยง

สเขยวออน

ผล ผลสด รปไข สมวงเขม

พบกระจายพนธตามธรรมชาตในปาผลดใบ ปาเตงรง และปาดบ

ทวไป จดเปนไมระดบกลาง ทชอบแสงแดดปานกลาง

ï สวนทน�ำมำใชเปนอำหำร ผลสด ผลสก รบประทานได ยอดออน ใชประกอบอาหาร เชน

แกงเหดถอบ หรอใชใบเปนสวนประกอบในแกงเหดเผา



(Antidesma ghaesembilla Gaertn.)

หมำกขำวเมำ




Scientific name : Antidesma ghaesembilla Gaertn.

Other names : มะเมา (ma mao) เมาไขปลา (mao khai pla)

มะเมาขาวเบา (ma mao khao bao)

หมำกขำวเมำ(Mak Khao Mao)

ï ลกษณะทวไปของพรรณไม ไมตน ขาดเลกถงกลาง สงไดถง 20 ม. เปลอกตนสน�าตาลเทา

กงออนและยอดออน มขนสนนมสน�าตาล

ใบ ใบเดยว เรยงสลบ แผนใบกวางรปไขถงรปร ปลายมน

กลม มขนสนนมถงเกลยงทงสองดาน ดอกออกเปนชอแบบชอเชงลด

ตามซอกใบใกลยอดและปลายกง แยกเพศอยตางตน

ดอก มดอกยอยจ�านวนมาก สเขยว ขนาดเลก ใบประดบรป

ใบหอก มขนสนนม ไมมกาน

ผล ผลเปนชอ คอนขางกลมหรอร ขนาดเลก ผวมขน

ผนงชนในแขง ผลออนสขาว สกสแดงคล�าถงด�า เมลดขนาดเลก 1-2

เมลด

พบตามปาเตงรง ทโลงลมต�า ปาละเมาะ เรอกสวนทวไป และ

ปาพร ออกดอกราวเดอน ม.ค. - เม.ย. ตดผลราวเดอน พ.ค. - ก.ค.

ï สวนทน�ำมำใชเปนอำหำร ใบออนและผลดบใชปรงอาหารใหมรสเปรยว ผลสกมรสเปรยว

หวาน



(Phyllanthus emblica L.)

มะขำมปอม




Scientific name : Phyllanthus emblica L.

Other names : Emblic, Emblic myrabolan,

Indian gooseberry, Malacca tree

มะขำมปอม(Ma Kham Pom)

ï ลกษณะทวไปของพรรณไม ไมยนตน ขนาดกลาง สง 8 - 20 ม. ผลดใบ เรอนยอดโปรง

ล�าตนคดงอ เปลอกนอกสน�าตาลอมเทา ผวเรยบหรอคอนขางเรยบ

หลดลอกเปนแผนกวางๆ ปลายกงมกลลง

ใบ ใบเดยว เรยงสลบระนาบเดยว มกเรยงตวหนาแนนตาม

กงกาน ใบออนมขนละเอยด ใบแกไมมขน มขนาดเลก รปแถบแกม

รปขอบขนาน

ดอก ดอกขนาดเลก แยกเพศตดตามกงกาน สเขยวออนหรอ

เหลองออกครม

ผล รปกลม เกลยง ทผวมรอยแยกตามยาวแบงเปน 6 ซก

ผลไมมกาน ผลแกสเขยวอมเหลอง ผวใส ชมน�า มรสเปรยวและฝาด

ชนหมเมลดแขง 3 หนวย แตละหนวยหม 2 เมลด

พบตามปาเตงรง ปาเบญจพรรณ ปาสนผสมกอ ออกดอกและ

เปนผลระหวาง เดอน ม.ค. - ส.ค.

ï สวนทน�ำมำใชเปนอำหำร ผลแก รบประทานได รสเปรยวชมคอ



(Bambusa bambos (L.) Voss)

ไผซำงหนำม



Family name : Poaceae (Graminaea)

Scientific name : Bambusa bambos (L.) Voss

Other names : ซางหนาม (sang nam) ไผปา (phai pa)

ไผซำงหนำม(Phai Sang Nam)

ï ลกษณะทวไปของพรรณไม ไผขนาดใหญ กอแนน มหนาม และมแขนงรกแนน โดยเฉพาะ

ตรงบรเวณโคน สงประมาณ 10-24 ม. เสนผาศนยกลางประมาณ

15 - 18 ซม. ล�าออนมสเขยว ล�าแกจะมสเขยวเหลอง ขอมลกษณะ

บวมเลกนอย รกระบอกเลก กาบหมล�าลกษณะแขงเหมอนหนง รวงหลด

ไดงาย ตอนปลายกลม ขอบเรยบและมขนสทอง ล�าใหญกวาง กระจบ

กาบหมล�าแคบ

ใบ ใบยอดกาบเปนรปสามเหลยม ปลายใบเรยวแหลม

โคนใบปานหรอเกอบกลม ทองใบมขน เสนกลางใบขางบนแบน กานใบ

สน ครบใบเลก ขอบใบมหนามเลกๆ กาบใบแคบไมมขนนอกจาก

ตามขอบอาจจะมขนออน ออกดอกเปนกลม

ï สวนทน�ำมำใชเปนอำหำร หนอออน แขนง น�ามาแกงเปนอาหาร หรอน�ามาท�าหนอไมสม

รสขม



(Dendrocalamusasper(Schultes & J.H. Schultes) Backer ex K. Heyne)

ไผบำน




Scientific name : Dendrocalamusasper (Schultes & J.H. Schultes)

Backer ex K. Heyne

Other names : ไผตง (phai tong), Rough Giant Bamboo

ไผบำน(Phai Ban)

ï ลกษณะทวไปของพรรณไม ไผขนาดใหญ สง 20 - 30 ม. ล�าตรงอดกนเปนกอคอนขาง

แนน ปลายล�าโคงถงหอยลง เสนผานศนยกลางล�า 10 - 20 ซ.ม.

ปลองยาว 20-50 ซ.ม. ล�าออนปลองลางมขนสน�าตาลปกคลมหนาแนน

ปลองบนมขนสขาวหรอสเทาปกคลม ล�าแกสเขยวเขมหรอสเขยวอมเทา

ปลองลางยงมขนปกคลมหนาแนนและมกมรากอากาศจ�านวน มากออก

ตามขอ แตกกงต�าหรอตงแตกลางล�าตนขนไป มขอล�า 3-5 กง

ใบ ใบเปนรปแถบแกมรปใบหอกมขนาด กาบหมล�ามส

น�าตาลอมมวงหรอสน�าตาลจนถงสเขยวออน กาบของหนอออนปกคลม

ดวยขนสน�าตาลเขม

ï สวนทน�ำมำใชเปนอำหำร หนอออน แขนง น�ามาประกอบอาหาร ประเภท แกง หมก

รสขมเลกนอย



(Vietnamosasapusilla (A. Chev. & A. Camus) T. Q. Nguyen)

เพก




Scientific name : Vietnamosasapusilla (A. Chev. & A. Camus)

T. Q. Nguyen

Other names :

เพก(phet)

ï ลกษณะทวไปของพรรณไม ไผขนาดเลก เหงาแยกแขนง ล�าตนสง 50-150 ซม. เสนผาน

ศนยกลางไมเกน 1 ซม. แตกกงจ�านวนมาก ไมมหนาม กาบรป

สามเหลยม ขอบกาบใบและลนกาบมขน ใบรปใบหอกหรอรปแถบ

แผนใบเหนยว ปลายเรยวแหลม โคนคลายกานใบเรยวจรดกาบ แผนใบ

มขนสนนมทงสองดาน ชอดอกแบบชอแยกแขนง ออกเปนกระจกตาม

ตนทไมมใบ ออกเดยว ๆ รปแถบ แบน ๆ ผลแบบผลแหง ไมมรยางค

ในไทยสวนมากพบทางภาคตะวนออก และภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

ขนหนาแนนตามทโลง โดยเฉพาะในปาเตงรงทเปนดนทราย ความสง

ระดบต�าๆ

ï สวนทน�ำมำใชเปนอำหำร หนอออนน�ามานยมน�ามาแกง



(Ixora butterwickii Hole)

เขมปำ



Family name : Rubiaceae

Scientific name : Ixora butterwickii Hole

Other names : เขมพวง (khem phuang)

เขมพวงโกเมน (khem phuang komen)

เขมปำ(khem pa)

ï ลกษณะทวไปของพรรณไม ไมพม หรอไมตนขนาดเลก สงไดถง 4 ม. ใบเดยว เรยงตรงขาม

รปไขหรอรปขอบขนานแกมรปไข ปลายแหลมหรอปาน โคนปานหรอ

รปลม ขอบเรยบ แผนใบหนาคลายแผนหนง หใบ เชอมตดกนเปนกาบ

ปลายมรยางคแหลม

ดอก ดอกออกเปนชอซร มเชงประกอบ ตามปลายกง

ปลายชอตง กลบเลยงรปถวย โคนเชอมตดกนเปนหลอด กลบดอก

สขาวหรอสชมพ รปดอกเขม โคนเชอมตดกนเปนหลอด

ผล ผลเมลดเดยวแขง สเขยวจดปะสชมพกระจายทวผล

เมอสกสด�า ทรงกลม พบทวไปตามเตงรง ปาเบญจพรรณ ปาดบแลง

และปาดบเขา

ï สวนทน�ำมำใชเปนอำหำร ดอกน�ามาเปนผก หรอประกอบอาหารจ�าพวกซบอสาน หรอ

แจวดอกผก ผลสกรบประทานได



(Morindaelliptica (Hook. F.) Ridl.)

ยอปำ



Family name : Rubiaceae

Scientific name : Morindaelliptica (Hook. F.) Ridl.

Other names : ยอเถอน (yo thuean)

ยอปำ(yo pa)

ï ลกษณะทวไปของพรรณไม ไมยนตนขนาดกลาง สงประมาณ 5 ม. ผลดใบ ทรงพม

มกงกานไมเปนระเบยบ กงออนและยอดออนมขน ล�าตนสน คดงอ

เปลอกตนสน�าตาลหรอเทา แตกเปนรองลกตามยาว และแนวขวาง หรอ

เปนสะเกดสเหลยมเลกๆ

ใบ ใบเดยว ออกตรงขามสลบ รปรแคบ ขอบเรยบ ปลาย

แหลม สเขยวเขม ผวเกลยงทงสองดาน รวงหลดงาย ดอก ชอสขาว

แบบกระจก มกลนหอมออนๆ ดอกเลก ออกเปนกลม ตามซอกใบและ

ปลายยอด ชอรปรางคอนขางกลม กลบดอกสขาว บาง

ผล ผลเปนผลรวม รปรางบดเบยวหรอคอนขางกลม

ผนงผลเชอมตดกน ผวผลเรยบ มตาเปนปมรอบผล ผลออนสเขยว

เนอในออนนม ฉ�าน�า สขาว ผลแกสด�า มเมลดมาก สน�าตาล ออกดอก

เดอน ม.ค. - เม.ย. ตดผลราวเดอน พ.ค. - ก.ค.

พบตามปาเตงรง ปาเบญจพรรณ

ï สวนทน�ำมำใชเปนอำหำร ใบออน ยอดออน ลวก ตมใหสกจมน�าพรก ผลสกในมาต�าเมยง



(Clausena harmandiana (Pierre) Pierre ex Guillaumin)

สองฟำดง



Family name : Rutaceae

Scientific name : Clausena harmandiana (Pierre) Pierre ex Guillaumin

Other names : โปรงฟา (prong fa) ลองฟา (long fa)

สองฟำดง(song fa dong)

ï ลกษณะทวไปของพรรณไม ไมพม สง 30 - 70 ซม.ไมมขน

ใบ ใบประกอบแบบขนนกปลายค เรยงสลบ ใบยอยม

3 - 7 ใบ รปขอบขนาน แกมรปไข ปลายใบแหลม โคนใบเบยว ขอบใบ

หยกแบบฟนเลอยหาง ใบสเขยวเขม ผวใบมนมจดน�ามนกระจาย และ

จดโปรงใส

ดอก ดอกชอแบบแยกแขนง เกดทปลายยอด ดอกสเหลอ

อมเขยวออนๆ อบเรณสเหลอง ผลสดฉ�าน�า รปกลมร ผลออนสเขยว

ผล ผลแกสสมถงแดง มเมลดเดยว พบทวไปตามปาผลดใบ

ï สวนทน�ำมำใชเปนอำหำร ยอดออนรบประทานเปนผกสด หรอลวก



(Curcuma angustifolia Roxb.)

อาวแดง



Family name : Zingiberaceae

Scientific name : Curcuma angustifolia Roxb.

Other names : กระเจยว (krachiao) อาว (ao)

อาวแดง(ao dang)

ï ลกษณะทวไปของพรรณไม ไมลมลกมเหงาอย ใตดน อยไดนานหลายป มความสงได

ประมาณ 40 - 60 ซ.ม. อาจขนเปนตนเดยวหรอหลายตนรวมกน

เปนกอ มความสงไดประมาณ 20 - 60 ซ.ม. หวรปไข เหงาสนมาก

ภายในมสขาว ใบรปร มสเขยวตลอดใบหรอมสแดงแตมเปนแถบตาม

ยาวตลอดสองขางเสนกลางใบ ชอดอก เกดกลางกลมใบ หรอเกดจาก

เหงาและเกดกอนใบ ใบประดบ สวนลางสนและกวาง ปลายมน สเขยว

ใบประดบสวนยอด ยาวและแคบกวา ปลายแหลมหรอมน สแดงเขม

หรอแดงเขมเฉพาะสวนปลายแลวคอยๆ จางลงไปหาฐานจนเปนสชมพ

กลบดอกสขาวอมชมพ สเตมโนดและกลบปากมสเหลอง อบเรณมเดอย

เปนแผนสามเหลยมปลายแหลม ชลง รงไข มขนปกคลมครงบน

ï สวนทน�ำมำใชเปนอำหำร ชอดอก และเหงา น�ามาลวกรบประทานเปนผก



(Curcumaparviflorawall)

กระเจยวขาว




Scientific name : Curcumaparviflorawall

Other names : กระเจยวโคก (krachiao khok)

กระชายดง (krachai dong) อาวขาว (ao khao)

กระเจยวขาว(krachiao khao)

ï ลกษณะทวไปของพรรณไม ไมลมลก มเหงาอยใตดน อยไดนานหลายป สง 30 - 50 ซม.

เหงาสน ม 3-5 ใบ รปขอบขนานหรอรปใบหอก ชอดอกออกทยอด

ใบ ใบประดบสเขยวชวงปลายสขาว รปขอบขนาน

ดอก ดอกสขาว กลบดอกรปไข แผนเกสรเพศผทเปนหมน

รปไขกลบแกมรปขอบขนาน สนกวากลบปาก กลบปากรปขอบขนาน

ปลายมปนสมวงอมน�าเงน ขอบจกชายครย ปลายแฉกลก 2 แฉก

อบเรณไมมเดอย รงไขเกลยง พบทกภาคขนตามผลดใบ ปาดบแลง

และปาดบชน

ï สวนทน�ำมำใชเปนอำหำร ดอกออน เหงาออน ลวกรบประทานเปนผก



(Kaempferiagalanga L.)

เปรำะหอม




Scientific name : Kaempferiagalanga L.

Other names : วานหอม (wan hom) หอมเปราะ (hom pro)

เปรำะหอม(pro hom)

ï ลกษณะทวไปของพรรณไม ไมลมลก ใบมประมาณ 2-3 ใบ แบนราบ รปรกวางเกอบกลม

ยาว 6-14 ซม. ปลายเปนตงแหลม โคนกลมหรอรปหวใจ ขอบบาง

แผนใบดานลางมขนสนนม ไรกาน ลนใบบาง มขน ชอดอกไรกาน

มหลายดอก ใบประดบรปใบหอก มวนงอตามเสนกลางใบ หลอดกลบ

เลยง ปลายแยก 2 แฉก ตนๆ กลบดอกสขาว รปใบหอก กลบหลง

ปลายแหลม กลบขางปลายท แผนเกสรเพศผทเปนหมนสขาว รปไขกลบ

หรอแกมรปใบหอก กลบปากแยกจรดโคน สขาวมปนสมวงชวงโคน

กลบรปไขกลบ พบทกภาค ขนตามปาผลดใบ ปาดบแลง และปาดบชน

ï สวนทน�ำมำใชเปนอำหำร ใบออน ยอดออน น�ามาประกอบอาหารจ�าพวกหมก หรอ

รบประทานเปนผกสด



(Stahlianthuspedicelatus A. Chaveer. & P. Mokkamul)

วำนเพชรนอย




Scientific name : Stahlianthuspedicelatus A. Chaveer. & P.

Mokkamul

Other names : วานเพชรไพรวลย (wan phet phrai wan)

วำนเพชรนอย(wan phet noy)

ï ลกษณะทวไปของพรรณไม วานเพชรนอย มลกษณะใบเลกยาว ใบ เดยว เรยงสลบ รปยาวร

แกมหอก มจ�านวนใบนอย 2 – 3 ใบ ตอเงา กลางใบมเสนสแดง หวกลม

เลก ชอดอกออกตรงกลางระหวางใบ ดอกรประฆง สขาว ใบประดบ

2 ใบ สเขยวโดยมเสนสแดงสลบโดยลอบ เชอมตดกนเปนรปถวย

กลบรองดอกสขาว เชอมกนเปนหลอด กลบปากรปไขกลบ ปลายกลบ

แยกเปน 2 พ กลางกลบมแตมสเหลองออน ทวไปในเมองไทย ออกดอก

ในชวงฤดฝน

ï สวนทน�ำมำใชเปนอำหำร ชอดอก ลวกเปนผก





มหาวทยาลยอบลราชธาน. คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยอบลราชธาน,

ฐานขอมลสมนไพร คณะเภสชศาสตร. สบคนวนท 15 มกราคม

2560. จาก http://www.phargarden.com/main.php?action=

viewpage&pid=112

ศนยวจยและพฒนาสงา สรรพศร องคการสวนพฤกษศาสตร กระทรวง

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. ฐานขอมลพรรณไม องคการ

สวนพฤกษศาสตร.สบคนวนท 15 มกราคม 2560. จาก http://www.

qsbg.org/Database/plantdb/

ศนยศกษาและพฒนาวนศาสตรชมชนท 10. รายงานการศกษาชนดพนธไม

ประจ�าปงบประมาณ พ.ศ. 2552 เรอง เอองหมายนา (Costus

speciosus Smith.). ส�านกจดการทรพยากรปาไมท 10 (ราชบร),

กรมปาไม กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. 2552.

สถาบนวจยและพฒนาทสง (องคกรมหาชน). โครงการเผยแพรขอมลทรพยากร

ชวภาพและภมปญญาทองถนบนพนทสง (Highland E-Herbarium).

E-Herbarium (eherb). สบคนวนท 15 มกราคม 2560. จาก http://

eherb.hrdi.or.th/aboutus.php

สถานวจยสงแวดลอมสะแกราช. พชกนไดในปาสะแกราช. สถาบนวจย

วทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย (วว.) วนท 15 มกราคม

2560. จาก http://www.tistr.or.th/sakaerat/plant%20in%20

sakaerat/plant.htm

ส�านกงานหอพนธไม ส�านกวจยการอนรกษปาไมและพนธพช กรมอทยาน

แหงชาต สตวปา และพนธพช. ชอพรรณไม เตม สมตนนทน.

สบคนวนท 15 มกราคม 2560. จาก http://www.dnp.go.th/botany/

mplant/index.aspx

บรรณำนกรม



ส�านกงานหอพนธไม ส�านกวจยการอนรกษปาไมและพนธพช กรมอทยาน

แหงชาต สตวปา และพนธพช. สารานกรมพชในประเทศไทย

(ฉบบยอ) (Concise Encyclopedia of Plants in Thailand). สบคน

วนท 15 มกราคม 2560. จาก http://www.dnp.go.th/botany/

dictindex.aspx

อทยานธรรมชาตวทยาสรรกขชาต มหาวทยาลยมหดล. ขอมลสมนไพร. สบคน

วนท 15 มกราคม 2560. จาก http://pharmacy.mahidol.ac.th/siri/

index.php?page=home

โครงการอนรกษพนธกรรมพชอนเนองมาจากพระราชด�ารฯ สมเดจพระเทพ

พระรชราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร สนองพระราชด�ารโดย

มหาวทยาลยราชภฎเชยงใหม. กจกรรมของโครงการ กจกรรมท 3

กจกรรมปลกรกษาพนธกรรมพช. สบคนวนท 15 มกราคม 2560.

จาก http://www.rspg.cmru.ac.th/activity.php?activity=3

ส�านกงานความหลากหลายทางชวภาพดานปาไม กรมปาไม. พช. สบคนวนท 15

มกราคม 2560. จาก http://biodiversity.forest.go.th

Konickal Mambetta Prabhu Kumar, Gopinathan Ramanikutty Asish, Mamiyil

Sabu and Indira Balachandran. 2013. Significance of gingers

(Zingiberaceae) in Indian System of Medicine - Ayurveda:

An overview. Ancient Science of Life 32 (4), p. 253 – 261.

Documents

สารจากอธิการบดีacademic.udru.ac.th/~rspg/food.pdf · 2017-09-11 · ความหลากหลายของพืชอาหาร 6 ในศูนย์การศึกษาสามพร้าว