Upload
others
View
9
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
วารสารพยาบาลตำารวจปท 6 ฉบบท 2 กรกฎาคม - ธนวาคม 2557
คำาสำาคญ :กระบวนการพยาบาลโรคไตวายระยะสดทายการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม
* นกศกษาปรชญาดษฎบณฑตสาขาการบรหารการพยาบาลมหาวทยาลยครสเตยน
อาจารยประจำาสาขาวชาการพยาบาลผใหญและผสงอายคณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยเวสเทรนวทยาเขตกาญจนบร
**คณบดคณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยอสเทรนเอเชย
การใชกระบวนการพยาบาลในการดแลผปวยไตวายระยะสดทายทฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม
ชชวาล วงคสาร*
พลตรหญง ดร. อรนนท หาญยทธ**
บทคดยอ
ผปวยโรคไตวายเรอรงระยะสดทายทไดรบการรกษาดวยการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม
เปนผปวยทมความยงยากซบซอนในการรกษาพยาบาล พยาบาลไตเทยมและบคลากรทเกยวของ
จงตองมความรความชำานาญในการดแลและเขาถงผปวยเปนรายบคคลการพยาบาลผปวยในหนวย
ไตเทยมเปนเรองทละเอยดซงประยกตหลกทางวทยาศาสตรและศลปศาสตรมารวมดแลนอกจากน
พยาบาลยงตองชำานาญในเรองการประเมนสภาพผปวยทงกอน และหลงการฟอกเลอด รหลกการ
ใหความรใหคำาปรกษาสามารถนำากระบวนการพยาบาลมาประยกตใชในการดแลผปวยโรคไตวาย
เรอรงระยะสดทายทไดรบการรกษาดวยการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยมไดอยางมประสทธภาพมาก
ยงขน
Journal of The Police NurseVol. 6 No. 2 July - December 2014
Keywords :Nursingprocess,end-stagerenaldisease,hemodialysis
The Nursing Process in End - Stage Renal Disease Patiens on Receiving Hemodialysis
Chutchavarn WongsareeMaj, Gen. Orranun Harnyut, Ph.D.
Abstract
Patients with end-stage renal disease with hemodialysis treatment are
complicated. Dialysis nurses and related personnel must have knowledge and
expertiseincareandpatientaccessindividually.Nursingcareindialysisunitsis
delicatewithapplicationofsciencesandartsprinciplestogetherinprovidingcare.
Inaddition,nursesmusthaveexpertiseinpatientassessmentbefore,duringand
afterhemodialysis,knowledgeofteachingandcounselingprinciplesandbeableto
applythenursingprocessinprovidingcaretothepatientswithend-stagerenal
diseasetreatmentwithhemodialysismoreeffectively.
วารสารพยาบาลตำารวจ222
บทนำา
โรคไตวายเรอรงระยะสดทาย(End-stagerenaldisease)เปนโรคทเกดจากการสญเสย
หนาทของไตไปอยางชา ๆ และดำาเนนไปอยางตอเนองจนเกดการสญเสยหนาทอยางถาวรของไต
ทงสองขางโดยมหลกฐานการตรวจการทำางานของไตวามพยาธสภาพทไตโดยGlomerularfiltration
rate(GFR)นอยกวา15มลลลตร/นาท/1.73ตารางเมตร ทำาใหรางกายไมสามารถขบของเสยออกได
จงเกดการคงของของเสยและภาวะนำาเกนตามมา กอใหเกดความไมสขสบายและภาวะแทรกซอน
ตาง ๆ กบรางกาย อาท ความดนโลหตสง ตวบวมหายใจลำาบากคลนไสอาเจยน เบออาหาร
จนกระทงเกดภาวะของเสยคงอยางรนแรงผปวยจะซมสบสนชกและหมดสตตามมาได(พรรณบปผา
ชวเชยร,2551)การรกษามกเปนการรกษาแบบประคบประคองโดยใชเทคโนโลยขนสงทางการแพทย
โรคไตวายเรอรงระยะสดทายเปนปญหาทางดานสาธารณสขทสำาคญทวโลกในประเทศ
สหรฐอเมรกามจำานวนผปวยโรคไตวายเรอรงระยะสดทายทไดรบการบำาบดทดแทนไตจากปค.ศ.2000
ซงมจำานวน340,000รายเพมเปน817,100รายในปค.ศ.2009ซงจำานวนผปวยโรคไตเรอรง
ระยะสดทายทไดรบการบำาบดทดแทนไตเพมขนแบบกาวกระโดดและยงพบวาเปนสาเหตการตาย
อนดบท 9 ของประเทศอกดวย (K/DOQI, 2002) ในประเทศไทยพบวามผปวยโรคไตวายเรอรง
สะสมอย8ลานคนโดยมผปวยรายใหมปละประมาณ10,000คนและมแนวโนมสงขนอยางตอเนอง
ทกปและในจำานวนนเปนผปวยไตวายเรอรงระยะสดทายทตองบำาบดทดแทนไตจำานวน40,000คน
แบงเปนรกษาดวยการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม 30,000 คน ลางไตทางหนาทอง 7,000 คน
และผาตดปลกถายไต3,000คน(ธญญารตนธรพรเลศรฐ,2555) ซงคาใชจายในกลมทฟอกเลอด
ดวยเครองไตเทยมมคาใชจายคอนขางสงประมาณ300,000-350,000บาทตอคนตอป(วชชเกษมทรพย
และคณะ,2548)หรอปละประมาณ4-6พนลานจากผปวยทวประเทศในปพ.ศ.2556สำานกงาน
ประกนสขภาพแหงชาตไดจดสรรงบประมาณในการดแลผปวยไตวายเรอรงระยะสดทาย จำานวน
4,357ลานบาทซงเปนจำานวนเงนทสงมากขอมลวนท31มกราคม2556มผปวยไตวายระยะ
สดทายทฟอกเลอดดวยเครองไตเทยมโดยใชสทธประกนสขภาพถวนหนาจำานวน10,737คน ซงเปน
จำานวนทสงขน จากสถตการเกดโรคไตวายเรอรงขางตนเปนทคาดการณไดวา ประเทศไทยซงเปน
ประเทศทกำาลงพฒนาตองประสบกบจำานวนผปวยโรคไตวายเรอรงระยะสดทายเพมมากขนมผปวย
ทตองฟอกเลอดดวยเครองไตเทยมมากขนและสญเสยงบประมาณการบรหารประเทศมาจดสรร
การบรการสาธารณสขดานนเพมขนอยางตอเนอง
เมอเขาสระยะสดทายของโรคผปวยจำาเปนตองไดรบการบำาบดทดแทนไตอยางรวดเรวและ
ตอเนองซงเปาหมายของการรกษาในระยะน เปนเพยงการชวยปรบสภาพสมดลนำาในเซลลและนำา
วารสารพยาบาลตำารวจ 223
นอกเซลลทผดปกตกลบสภาวะปกตใหเซลลทำาหนาทไดตามปกต และเนนการแกไขความไมสมดล
ของเกลอแรระดบของเสยทสะสมในรางกายในผปวยทไดรบการบำาบดทดแทนไตไมเพยงพอจะทำาให
ผปวยมการเจบปวยรนแรงมากขนและเสยชวตในทสด (บญธรรมจระจนทร,2551)อยางไรกตาม
โรคไตวายเรอรงระยะสดทายไมสามารถรกษาใหหายขาดได การรกษาจงเปนการประคบประคอง
สภาพการทำางานของรางกายใหเปนปกตมากทสดซงในปจจบนมวธการบำาบดทดแทนไต3วธไดแก
การผาตดปลกถายไต(Renalreplacementtherapy:KT)การลางไตทางหนาทอง(Continuous
ambulatoryperitonealdialysis:CAPD)และการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม(Hemodialysis:HD)
ซงการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยมเปนวธทไดรบความนยมมากทสดและเปนวธแรกทอายรแพทย
โรคไตเลอกใชในกรณทผปวยมอาการเหนอยหอบบวมมากของเสยคงจนแสดงอาการคนตามตว
เบออาหาร คลนไสอาเจยนและนอนไมหลบ ซงเปนวธทสะดวกสำาหรบผปวย คดเปนรอยละ 75
(ธญญารตนธรพรเลศรฐ,2555)
การฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม (Hemodialysis: HD) เปนการรกษาผปวยดวยวธการ
กรองของเสยออกจากเลอดโดยใชเครองไตเทยมในการดงนำาและของเสยออกจากตวผปวย(ประกาศ
กระทรวงสาธารณสข, 2554) เปนวธทพยาบาลไตเทยมบรการใหสะดวกในเรองการรบบรการของ
ผปวยหลงการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยมจะพบวาระดบนำาสวนเกนในตวผปวย ความเปนกรด
ของเลอดและเกลอแรทสะสมจะลดลงอยางชดเจนแตการฟอกเลอดในชวงเวลาหนงจะไมสามารถ
ควบคมความเปนกรดของเลอด ความสมดลของนำาและเกลอแรในรางกายไดตลอดไปจำาเปนตอง
ฟอกเลอดดวยเครองไตเทยมอยางนอยสปดาหละ2-3ครงระบบตางๆ จงจะคงสภาวะปกตและ
เกดความเพยงพอในการบำาบดทดแทนไต การรกษาดงกลาวชวยใหคณภาพชวตผปวยดขนอยางไร
กตามถงแมการรกษาดวยวธนทำาใหผปวยใชชวตประจำาวนไดเปนปกตแตตองปฏบตตวอยางเครงครด
ในทกๆดานโดยเฉพาะในดานการดมนำาการรบประทานอาหารซงหากนำาหนกขนมากในระหวาง
รอบของการมาฟอกเลอดดวยเครองไตเทยมกจะทำาใหเกดดงนำาสวนเกนออกไดไมหมดมการคงคาง
ของนำาในปอดหรอตามสวนตาง ๆ ของรางกาย จากการศกษาของการดงนำาดวยเครองไตเทยม
ออกจากรางกายมากกวา12.7มลลลตรตอชวโมงตอกโลกรมเปนการเพมอตราตายตอผปวยกลมน
อยางมนยสำาคญ
การพยาบาลเปนศาสตรทมความเฉพาะในการบรการทกษะการดแลและความเชยวชาญ
เฉพาะดาน การพยาบาลผปวยทไดรบการบำาบดทดแทนไตสาขาการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม
เปนศาสตรทางการพยาบาลอกสาขาหนงทตองใหการพยาบาลดวยทกษะองคความรและความ
ชำานาญในการพยาบาลตอผปวย ซงผปวยกลมนเปนผปวยกลมโรคเรอรงทมความยงยาก ซบซอน
ในเรองการดแลรกษา เปนผปวยทตองดแลแบบใชหวใจความเปนมนษยในการดแลอยางตอเนอง
วารสารพยาบาลตำารวจ224
กระบวนการพยาบาลจงเปนเครองมอในการแกไขปญหาทนำามาใชเฉพาะเจาะจงในวชาชพการพยาบาล
กระบวนการพยาบาลจงเปนหวใจสำาคญอยางมากทตองนำามาประยกตใชในการดแลผปวยกลมนดวย
เพอใหไดวธการดแลอยางเปนระบบมมาตรฐาน พฒนาการบรการทางการพยาบาลอยางตอเนอง
และเพอประโยชนสงสดทจะเกดกบผปวยไตวายระยะสดทายทฟอกเลอดดวยเครองไตเทยมสบไป
การใชกระบวนการพยาบาลในการดแลผปวยทฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม (JohnT.daugirads,PeterblackG.Ing,2007;จราภรณชวงศและเจยมจตโสภณสขสถตย,2554;
Deaver,K.,2010;Gomez.J.,2011)
กระบวนการพยาบาลในการดแลผปวยทฟอกเลอดดวยเครองไตเทยมหมายถงวธการวางแผน
การพยาบาลเพอแกปญหาสขภาพของผปวยทฟอกเลอดดวยเครองไตเทยมโดยอาศยหลกการ
ทางวทยาศาสตรอยางเปนระบบการประยกตใชกระบวนการพยาบาลในการดแลผปวยทฟอกเลอด
ดวยเครองไตเทยมประกอบดวย5ขนตอนดงน1)การประเมนผปวยทฟอกเลอด(Assessment)
2)การวนจฉยทางการพยาบาล(Diagnosis)3)การวางแผนการพยาบาล(Planning)4)การปฏบต
การฟอกเลอด(Implementation)และ5)การสรปผลการพยาบาล(Evaluation)
กระบวนการพยาบาลสามารถทจะหมนยอนกลบเพอการแกไขปญหาของผปวยไดอยาง
สมบรณและปญหาทถกแกไขไปแลวอาจเกดขนใหมไดเสมอ
กระบวนการพยาบาลในผปวยฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม (Hemodialysis Nursing
Process) แสดงในภาพ1ซงมรายละเอยดดงน
ภาพ 1กระบวนการพยาบาลในผปวยฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม
วารสารพยาบาลตำารวจ 225
1. การประเมนผปวยทฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม (Patient Assessment)
การประเมนผปวยทฟอกเลอด หมายถง การเกบรวบรวมขอมลเกยวกบภาวะสขภาพ
ความเจบปวยและปจจยเสยงและขอมลพนฐานของแตละบคคลเพอสนองตอบตอการแกปญหา
สขภาพซงในขนตอนของการประเมนสภาพตองประเมนเมอแรกรบขณะใหการฟอกเลอดและหลง
การฟอกเลอดโดยขอมลทประเมนไดจะถกเกบรวมรวมตรวจสอบความถกตองและการจดการขอมล
อยางเปนระบบและบนทกขอมลซงหนวยไตเทยมนยมบนทกในแบบฟอรมบนทกการฟอกเลอดในรอบ
นนๆ
การเกบรวบรวมขอมลอาจไดรบมาจากการซกประวตผปวยหรอผเกยวของบอกหรอการตรวจ
รางกายดวยวธการดการฟงการคลำาการเคาะโดยขอมลทรวบรวมไดมกมงเนนการคนหาปญหาใหม
และขอมลทตอเนองเพอแกไขปญหาเดมเพอใหไดความครอบคลมในการเกบรวบรวมทเกยวของกบ
ภาวะสขภาพในผปวยฟอกเลอดควรใชหลก “DMETHODS” ในการรวบรวมขอมล ประกอบดวย
D (diet): อาหารทผปวยชอบรบประทาน อาหารทผปวยหลกเลยงและการควบคมนำา ผปวยโรคไต
ทไดรบการฟอกเลอดมกไมสามารถควบคมอาหารและนำาได โดยจะพบวานำาหนกเพมมากกวา
1 กโลกรม/วนหรอตรวจพบอาการบวม ฟงปอดไดเสยง crepitation เปนตน M (medication):
พยาบาลควรซกถามชนดของยาทผปวยรบประทาน อาการขางเคยงและควรใหคำาแนะนำาในการงดยา
กลมลดความดนโลหตในตอนเชากอนวนฟอกเลอด E (environment and economic): พยาบาล
ตองทราบสภาพการใชชวตประจำาวนของผปวย ไมวาจะเปนสงแวดลอมในทอยอาศยของผปวย การ
ใชแหลงประโยชนทอยใกลตวผปวย การจดการทางเศรษฐกจทเกยวของ ตลอดจนการแนะนำาอาชพ
ทเหมาะสม T (treatment) : พยาบาลตองประเมนการตงเปาหมายในการรกษารวมกบผปวย ประเมน
ทกษะทจะมงสเปาหมายการรกษา การเฝาระวงอาการผดปกตของตวเองและการจดการตนเองในภาวะ
ฉกเฉน H (health): สขภาพในทนพยาบาลตองประเมนภาวะสขภาพโดยรวมทงรางกาย จตใจและ
รปแบบการดำาเนนชวตทมผลตอสขภาพ ขอจำากดในการดแลสขภาพ ผลกระทบจากความเจบปวย
การปรบวถการดำาเนนชวต การปองกนภาวะแทรกซอน การสงเสรมและฟนฟสภาพรางกาย จตใจ
O (outpatient referring): พยาบาลตองประเมนการมาตรวจตามนดของผปวยรวมถงการมา
ฟอกเลอดตามนดอยางตอเนอง การขอความชวยเหลอหรอความสะดวกในชวงเวลาการฟอกเลอด
สาเหตทผปวยขาดการฟอกเลอดซงสงผลตอแผนการรกษา D (disease): พยาบาลตองประเมนโรค
โรครวม สาเหตของโรค อาการแสดงของแตละครงในการฟอกเลอด และตองประเมนสาเหตสงเสรม
ททำาใหอาการของโรคเหลานนกำาเรบดวย S (Supporting): ตองประเมนการสนบสนนจากครอบครว
สงคมทงทางดานรางกาย จตใจและจตวญญาณทผปวยไดรบ จะไดสงเสรมในการใชประโยชนจาก
แหลงสนบสนนตาง ๆ ไดอยางถกตองเหมาะสม
วารสารพยาบาลตำารวจ226
นอกจากนการประเมนสภาพในผปวยโรคไตวายเรอรงระยะสดทายทฟอกเลอดดวยเครอง
ไตเทยมยงหมายรวมถงการประเมนเสนเลอดในการฟอกเลอดการตรวจรางกายโดยพยาบาลไตเทยม
เพอหาอาการผดปกตตางๆทเกดขนหลงจากการฟอกเลอดครงทแลวอาการผดปกตตางๆและ
ปรมาณนำาสวนเกนในวนทมาฟอกเลอด
เมอเสรจสนการประเมนสภาพทจะไดมาซงขอมลทเปนปญหา พยาบาลไตเทยมตอง
ตรวจสอบความถกตองของขอมลเพอใหเกดความมนใจในการใชขอมลอาจทำาไดโดยการสอบถาม
เพมเตมหรอเปรยบเทยบดวยชดขอมลในลกษณะเดยวกนเพอหาความสอดคลองกอนนำาขอมลมาจด
หมวดหมเพอกำาหนดภาวะสขภาพของผปวยและใหการพยาบาลไดอยางครอบคลมทกมตของผปวย
ตอไป
1.1 การประเมนผปวยกอนการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม (Pre-Hemodialysis
Assessment)
กจกรรมของพยาบาล(หองรบรองผปวย)ประเมนภาวะสขภาพทวไปกอนการฟอกเลอด
เชน ชงนำาหนก กำาหนดปรมาณนำาเกนทตองกำาจดออก วดสญญาณชพ ตรวจรางกายประเมน
ความผดปกตเบองตนทอาจจะเกดขนดงนอาการหายใจลำาบากอาการบวมความวตกกงวลประวต
การคลนไส อาเจยนหลงการฟอกเลอดในรอบทผานมา การนอนหลบพกผอน อาการคน อาการ
เจบแนนหนาอกและสตสมปชญญะประเมนการทำางานของเสนเลอดทใชในการฟอกเลอดหากพบ
อาการผดปกตทจะสงผลตออนตรายตอผปวยและแผนการรกษาของแพทย ใหคำาปรกษากบผปวย
ตามกรณทรองขอลงบนทกในแฟมประวตการฟอกเลอดประจำาวน
1.1.1 การตรวจประเมน AVF หรอ AVG กอนการแทงเขม ดงน
การด พยาบาลทประเมนเสนฟอกเลอดกอนการแทงเขมควรประเมนอาการ
แสดงของการตดเชอไดแกอาการบวมแดงรอนและการมนำาเหลองไหลกอนเลอด(hematoma)
ทเสนฟอกเลอดดสผวบรเวณมอซดขาวหรอบวมทเกดจากVenoushypertensionดการตายของ
ผวหนงทปลายนวหากมอาการผดปกตเหลานเปนสงทตองรายงานแพทยใหทราบ
การคลำา ใหคลำาตงแตรอยตอของหลอดเลอดดำาและแดงทเชอมตอกนและ
คลำาตามเสนฟอกเลอดใหครอบคลมในเสนฟอกเลอดทปกตจะคลำาไดthrillทแรงและPulseเบา
ถา AVG การคลำาได thrill บงบอกวามปรมาณการไหลของเลอดมากกวา 450 มลลลตร/นาท
ในกรณทคลำาได thrill แต pulse ในแตละตำาแหนงแรงแตกตางกนบงบอกไดวามการตบตนของ
เสนเลอดดำาในตำาแหนงทสงขน
วารสารพยาบาลตำารวจ 227
การฟง โดยทวไปในการทำางานปกตของเสนฟอกเลอดจะฟงไดBruitทมเสยง
ในชวงdiastolicphaseยาวหากมการตบแคบเสยงทฟงไดจะมชวงdiastolicphaseสนลง
และแหลมกรณทมการอดตนจะฟงไมไดยน
กจกรรมของผปวย(หองรบรองผปวย)มาลงชอตามลำาดบเพอรบควทจะเขารบการ
ฟอกเลอดดวยเครองไตเทยมโดยใหความรวมมอในการประเมนภาวะสขภาพกอนการฟอกเลอด
รบประทานอาหารกอนการเขาฟอกเลอดอยางนอย1-2ชวโมงดทวแลกเปลยนสนทนาตามประเดน
การสนทนาทวๆ ไปในกลมผปวยและญาตตดตอเกยวกบสทธการฟอกเลอดขอคำาปรกษาเฉพาะเรอง
กบเจาหนาทโรงพยาบาลขอคำาปรกษากบพยาบาลตามกรณ ลางแขนเตรยมฟอกเลอด โดยทวไป
ผปวยใชเวลารอในระยะกอนการฟอกเลอดประมาณคนละ2-3ชวโมง
1.2 การประเมนระหวางการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม (Intra hemodialysis
Assessment)
กจกรรมของพยาบาล (หองไตเทยม) ใหการพยาบาลตามปกต ดงน เชญผปวย
เขารบการฟอกเลอดตามลำาดบควของผปวย ดแลใหผปวยไดรบการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม
ตามแผนการรกษาของแพทยประเมนอาการผดปกตภาวะแทรกซอนตางๆ ทอาจเกดขนขณะทำาการ
ฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม ตดตามการทำางานของเครองไตเทยม ประเมนเสนเลอดทใชในการ
ฟอกเลอด วดความดนโลหตทก 30-60 นาทหรอถกวานนตามความจำาเปนของผปวยแตละคน
monitor EKG และใหออกซเจนตามความจำาเปนของผปวยแตละคน หากเกดภาวะแทรกซอน
เกนกวาทพยาบาลจะแกไขไดตามบทบาทรายงานแพทยทนทและแกไขภาวะแทรกซอนดงกลาว
ตามแผนการรกษาใหยาสารนำาอาหารทดแทนตามแผนการรกษาเกบสงสงตรวจตามแผนการ
รกษาและรายงานผลตามความเรงดวนใหคำาปรกษากบผปวยตามกรณทรองขอใหคำาแนะนำาในการ
ปฏบตตวในสงทประเมนไดวาผดปกตลงบนทกในแฟมประวตการฟอกเลอดประจำาวนตอเนอง
1.2.1 การแทงเขมเสนฟอกเลอดชนด AVF และ AVG ตองทำาดวยเทคนคปราศจาก
เชอหากแทงปลายเขมไปทางเดยวกนปลายเขมตองหางกนอยางนอย3เซนตเมตรเมอแทงเขม
ผานเขาไปในเสนฟอกเลอดแลวพบวาเลอดทไหลออกมาชาดำามากกวาปกตหรอเลอดไมออกภายหลง
การแทงเขมหรอดดออกมาไดเปนเลอดหนดๆ หรอดดแลวเลอดไมออกบงบอกไดวาเสนฟอกเลอด
มการอดตนตองรบรายงานแพทยเจาของไขเพอสงรกษาตอหรอทำาการทดสอบซำาดวยการแทงเขม
ตำาแหนงใหม ซงการดดไดกอนเลอดไมไดเปนขอบงชวาตองใหยาตานเกรดเลอดหรอใหยา anti-
thrombotic
วารสารพยาบาลตำารวจ228
1.2.2 การฟอกเลอดดวยสายสวนทางหลอดเลอดดำาสำาหรบการฟอกเลอดดวย
เครองไตเทยม (Double Lumen Hemodialysis catheter)ในระหวางการแกะแผลเพอเตรยม
ฟอกเลอดพยาบาลตองประเมนหาอาการอกเสบทจะเกดขนเชนผวหนงบรเวณexitsiteแดงบวม
รอนถามถงอาการปวดทเกยวของหากพบอาการบวมแดงอาจกดดวามหนองหรอไมและรายงานแพทย
เพอใหการรกษาตออยางทนทวงทในกรณทประเมนวาปกตพยาบาลตองทำาแผลอยางปราศจากเชอ
ตามขนตอน และในระหวางการดดเลอดออกจากสายสวนทางหลอดเลอดดำาสำาหรบการฟอกเลอด
ดวยเครองไตเทยม (DoubleLumenHemodialysiscatheter)ควรทดสอบดวยวามการสะดด
ของเลอดทออกหรอไมหากมการสะดดจดทาแลวดดใหมแลวดขนแสดงวาเสนฟอกเลอดยงทำางาน
ไดด แตถาดดแลวสะดดแกไขแลวไมดขนหรอดดแลวไมออกบงบอกวาเสนฟอกเลอดอาจสญเสย
หนาทตองรายงานแพทยเปนการดวน
การMonitorการทำางานของเครองไตเทยมและการแปลคาพารามเตอรทเกยวของ
ลวนเปนสงสำาคญทพยาบาลไตเทยมจำาเปนตองรเพอชวยในการประเมนเบองตนทจะนำาพาไปสการ
ดแลผปวยใหไดมาตรฐานการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม
กจกรรมของผปวย (หองไตเทยม) เขารบการฟอกเลอดตามควพรอมแฟมประวต
การฟอกเลอดไดรบการฟอกเลอดตามแผนการรกษาและไดรบการพยาบาลตามปกตในขณะฟอกเลอด
4ชวโมงรบประทานอาหารไดหากความดนโลหตไมตำาทงนขนอยกบการพจารณาของพยาบาลไตเทยม
เปนครงๆไปขณะฟอกเลอดดวยเครองไตเทยมผปวยอาจดทวแลกเปลยนสนทนาตามประเดน
การสนทนาทว ๆ กบผปวยขางเตยง นอนพกผอน ขอคำาปรกษากบพยาบาลตามกรณ ในกรณท
พยาบาลประเมนพบวาเสนฟอกเลอดสญเสยหนาทและรายงานแพทยแลวผปวยมหนาทตองปฏบต
ตามคำาแนะนำาของแพทยและพยาบาลโดยดวนเพอใหไดรบการแกไขเสนฟอกเลอดนนอยางทนทวงท
1.3 การประเมนหลงการฟอกเลอด (Post Hemodialysis)
กจกรรมพยาบาล (หองไตเทยม) ไดรบการประเมนสขภาพผปวย เชน ประเมน
สญญาณชพประเมนระดบการรสกตวยายผปวยไปรอปดแผลเสนเลอดทใชในการฟอกเลอดนดฟอก
ครงถดไปประเมนเสนทใชในการฟอกเลอดและอาการผดปกตตางๆ หลงการฟอกเลอด15นาท
หากไมมอาการผดปกต ชงนำาหนกหลงการฟอกเลอด ใหคำาปรกษากบผปวยตามกรณทรองขอ
สรปการปฏบตการฟอกเลอดประจำาวนลงในแฟมประวตการฟอกเลอดของผปวยและอนญาตให
กลบบานได
วารสารพยาบาลตำารวจ 229
หลงการถอนเขมฟอกเลอดแลว หากพบวาเลอดทออกนนใชเวลากดนานมากกวา
10 นาทหรอนานมากกวาทเคยเปนโดยไมไดเปลยนแปลงการใหยา heparin ในระหวางการฟอก
หรอมการเปลยนแปลงขนาดของเขมทใหญขนใหสงสยวาเสนเลอดดำาเหนอบรเวณทแทงเขมมการ
ตบตนทำาใหแรงดนบรเวณทเสนฟอกเลอดสงอาจเกดการอกเสบของเนอเยอรอบๆ หลอดเลอดทอย
เหนอจากบรเวณทแทงเขมขนไปพยาบาลตองรายงานแพทยและผปวยตองถกสงตรวจประเมนสภาพ
เสนฟอกเลอดเปนการดวน
กจกรรมของผปวย(หองไตเทยม)ใหความรวมมอในการบอกความผดปกตของตนเอง
ตามความเปนจรงหลงการฟอกเลอดรอปดแผลเสนทใชในการฟอกเลอดตามควสงเกตอาการผดปกต
ของตนเองหลงการฟอกเลอดและบอกพยาบาลทนทหากพบอาการดงกลาว รบใบนดการฟอกเลอด
ครงถดไปขอคำาปรกษากบพยาบาลตามกรณปดแผลเสรจหากไมมอาการผดปกตชำาระเงนรบยา
และกลบบานและมาฟอกเลอดตามนดครงถดไปในกรณทพบปญหาเลอดหยดยากหรอกลบบานแลว
เลอดออกจากตำาแหนงทแทงเขมผปวยตองปฏบตตามทแพทยหรอพยาบาลแนะนำาและบอกอาการ
ผดปกตของตนทกครงทมาฟอกเลอด
อาการผดปกตทประเมนไดในการมาฟอกเลอดแตละครงของผปวยเปนขอมลทพยาบาล
ตองตดตามใหคำาแนะนำาและดแลอยางตอเนองโดยเขาถงผปวยเปนรายบคคลใหการพยาบาลโดยใช
หวใจความเปนมนษยจะสามารถชวยเหลอผปวยกลมนไดนอกจากนแลวอาการทางคลนกอนๆท
ถกประเมนได เชนนำาหนกทเพมขนมาก1กโลกรม/วน อาการคน เหนอยหอบนอนราบไมได
กเปนอาการทผดปกตของผปวยโรคไตวายเรองรงทควรไดรบการรกษาและแกไขใหดขน
นอกจากนการใหความรทถกตองของแพทย พยาบาลไตเทยมยงเปนสงทจำาเปนอยางมาก
ทจะทำาใหแผนการรกษาเกดประสทธภาพและความรทใหนนตองมการตดตามประเมนอยางตอเนอง
อาจเปนทกรอบของการฟอกเลอดในผปวยคนนนๆ หรอตองยำาดวยการใหความรเรองเดมๆ เพอให
ผปวยไดตระหนกถงการปฏบตทถกตองเพราะผปวยคอบคคลทสามารถกำาหนดการดแลชวตตนเอง
ไดดทสดการปฏบตโดยเหนคณคาจากตวผปวยจะเปนความยงยนในการดแลตนเองในทกๆดาน
ฉะนนแพทย พยาบาลและบคลากรทเกยวของจงมบทบาทโดยตรงในการดแลภาวะสขภาพรวมกบ
ผปวยกลมน
2. การวนจฉยทางการพยาบาล (Diagnosis) หมายถงการกำาหนดภาวะสขภาพของผปวย
ทไดจากการประเมนสภาพโดยขอมลทไดตองผานการตความหมายแปลความหมายและสรปความหมาย
ใหสอดคลองกบภาวะสขภาพผปวยแตละคน
วารสารพยาบาลตำารวจ230
ลกษณะการวนจฉยทางการพยาบาลในการดแลผปวยฟอกเลอดดวยเครองไตเทยมทด
ควรมลกษณะดงตอไปน
(1)ขอวนจฉยการพยาบาลตองมาจากภาวะสขภาพทประเมนไดโดยมขอมลสนบสนน
(2)สภาพปญหาทตงขอวนจฉยตองครบถวนและเปนปจจบน
(3)ตองเขยนดวยองคความรและศาสตรทางการพยาบาล
(4)ตองมความเปนสากลไมซบซอนวเคราะหและตความหมายได
(5)ตองมตวชวดทบงบอกถงความสำาเรจ
การวนจฉยการพยาบาลในผปวยฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม(NursingDiagnosisin
PatientonHemodialysis)แสดงในภาพ2
ครอบคลมดวยหวใจ
ความเปนมนษย
พยาบาลม
ความสามารถ
ในขอบเขตหนาท
เกดจากการตดสน
ของพยาบาลไตเทยม
เกดจากขอมลท
ตรวจสอบไดสนบสนนดวยปญหา/
ปจจยทเกยวของ
ปญหาสขภาพ
/ ภาวะสขภาพผปวยฟอกเลอด
ภาพ 2การวนจฉยทางการพยาบาลในผปวยฟอกเลอด
การกำาหนดวนจฉยทางการพยาบาลนนตองมการแปลความหมายของขอมลเชนการจด
กลมขอมลตามภาวะสขภาพทเกดขนแปลเทยบกบเกณฑปกต จะไดภาวะสขภาพของผปวยนนและ
ตองมการทวนสอบปญญาทเกดขนใหตรงกบผปวยโดยสวนใหญการกำาหนดการวนจฉยการพยาบาล
ในผปวยฟอกเลอดดวยเครองไตเทยมนนจะกำาหนดตามปญหาทเกดขนใหสอดคลองกบสาเหตและ
อาการแสดงของผปวยอาท1)มภาวะนำาเกนเนองจากไตสญเสยหนาท 2) ความทนตอกจกรรม
ลดลงเนองจากภาวะซด 3)อาจเกดเลอดออกและการเชอมตอเสนเลอดลมเหลวภายหลงการผาตด
4) อาจเกดภาวะแทรกซอนของระบบประสาทเนองจากของเสยคงในเลอด 5)ภาวะวตกกงวลกลว
เนองจากขาดความรเรองภาวะเจบปวยและการรกษา 6) ขาดความรในการดแลเสนเลอดทเชอม
หลอดเลอดแดงและดำาสำาหรบไวฟอกเลอด7)วตกกงวลเนองจากขาดความรความเขาใจในวธการ
วารสารพยาบาลตำารวจ 231
ฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม 8) ภาวะขาดสารอาหารเนองจากมการสลายตวของโปรตนและผล
ของการเบออาหารคลนไสและอาเจยน(จากภาวะยรเมย)9)เซลลของรางกายไดรบออกซเจน
ไมเพยงพอ10)ความสามารถในการดแลตวเองลดลงเนองจากมเลอดคงทปอด11)เลอดเปนกรด
จากไตเสอมหนาท เปนตน ซงขอวนจฉยการพยาบาลเหลานตองกำาหนดวตถประสงคและเกณฑ
การประเมนผลใหชดเจน
3. การวางแผนการพยาบาล (Planning) เปนการวางแผนกจกรรมการพยาบาลทจะดแล
ผปวยตามขอวนจฉยการพยาบาลทกำาหนดไว โดยตองชวดไดจากเกณฑการประเมนทตง โดยการวางแผน
การพยาบาลอาจปฏบตไดจรงหรอปฏบตไดแตไมครอบคลมกเปนได เชน ผปวย ก มาฟอกเลอด
โดยนำาสวนเกนขน5กโลกรมซงขอมลเหลานมาจากการประเมนสภาวะผปวยสงทพยาบาลควร
วางแผนการพยาบาลใหเปนปจจบน คอ การฟอกเลอดในผปวยทมนำาสวนเกนมากโดยทผปวยเกด
ภาวะแทรกซอนนอยทสดและการวางแผนการใหความรในการใหผปวยควบคมนำาหนกทเพมขนได
เปนตนโดยการวางแผนทางการพยาบาลตองสอดคลองกบแผนการรกษาของแพทยดวย
4. การปฏบตการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม (Implementation in hemodialysis
nursing) เปนการนำาแผนการพยาบาลมาปฏบตตอผปวย โดยเนนปญหาหลกคอผปวยตองไดรบ
การฟอกเลอดและปญหารองเชนผปวยเบออาหารขดสนเรองคาใชจายเปนตนซงการปฏบต
การพยาบาลตองครอบคลม4มตซงจะขอกลาวในสวนการทพยาบาลไตเทยมตองปฏบตตามหลก
ของการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม2กรณดงนกรณท1ในกรณทเปนการปฏบตเพอตอบสนอง
ภาวะสขภาพทเกดขนจากการฟอกแตละครงพยาบาลตองปฏบตการพยาบาลใหสอดคลองกบปญหา
ทประเมนไดและหากเกนขอบเขตความสามารถตองรายงานแพทยเจาของไขใหทราบทนท เชน
มหนองทเสนฟอกเลอด ซงตองไดรบการแกไขดวยการใหยาฆาเชอตองรายงานแพทยหรอผปวย
ความโลหตดนตำา ขณะฟอกเลอดพยาบาลลดอณหภมเครองไตเทยมเพอปองกนการเกดความดน
โลหตตำา เปนตน ซงการปฏบตการพยาบาลในกรณท 1 นพยาบาลไตเทยมใชบทบาททเปนอสระ
ในวชาชพและกงอสระไดตามสถานการณกรณท2เปนการปฏบตการพยาบาลใหสอคลองกบแผนการ
รกษาโดยยดคำาสงการรกษาของแพทยเปนสำาคญ เชน การกำาหนดนำาหนกทควรจะเปนของผปวย
การใชตวกรองฟอกเลอดการใชยาตานการเกาะกลมของเกลดเลอดขณะฟอกเลอดระยะเวลาในการ
ฟอกเลอดวธของการฟอกเลอดและนำายาบฟเฟอรทใชในการฟอกเลอดเปนตน
ในระหวางปฏบตการฟอกเลอดพยาบาลตองมการประเมนสภาพผปวย เฝาสงเกตและ
แปลคาพารามเตอรทเกยวของอยางตอเนองรวมกบใหการพยาบาลตามแผนการรกษาใหการพยาบาล
ตามขอบเขตวชาชพและตามสมรรถนะของพยาบาลไตเทยมทสภาการพยาบาลกำาหนดโดยทกบรบท
วารสารพยาบาลตำารวจ232
ทปฏบตตอผปวยพยาบาลตองบนทกอยางชดเจน เพอเปนขอมลในการดแลตอเนองในครงถดไป
และเปนเอกสารทางกฎหมายในกรณทเปนคดความ
5. การสรปผลการพยาบาล (Evaluation) เปนการเขยนรายงานผลของการพยาบาลตาม
วตถประสงคการพยาบาลเมอการปฏบตการปฏบตนนไดผานพนตองมการเขยนรายงานผลออกมา
โดยในหนวยไตเทยมสวนใหญจะกำาหนด ปญหาทางการพยาบาลในรปแบบของบนทกการพยาบาล
เฉพาะโรค (Problem list) จงงายตอการปฏบต ขอมลทพยาบาลตองสรปผลการพยาบาลในการ
ฟอกเลอดแตละครงทนอกเหนอจากการตอบวตถประสงคของขอวนจฉยการพยาบาลแลวพยาบาล
ไตเทยมตองสรปและบนทกลกษณะอาการของผปวยหลงการฟอกเลอดสญญาณชพภาวะแทรกซอน
ทเกดขนในระหวางการฟอกเลอดและการแกไขทผปวยไดรบการทำางานของเสนฟอกเลอดและขอมล
ทตองตดตามตอเนอง เชนขอมลทตองสงผปวยรกษาตอขอมลในการตรวจพเศษการตรวจทาง
หองปฏบตการครงถดไปเปนตนนอกจากนยงตองสรปปรมาณนำาสวนเกนทลดลงในการฟอกเลอด
ครงนและนำาหนกผปวยกอนกลบบานในแบบบนทกการฟอกเลอดใหครบถวน
สรป
การพยาบาลผปวยโรคไตวายเรอรงระยะสดทายทฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม พยาบาล
ตองมความเชยวชาญเฉพาะดานและตองเขาถงผปวยทฟอกเลอดในการทจะไดมาซงขอมลทสนบสนน
ภาวะสขภาพโดยขอมลทประเมนไดตองเปนปจจบนและการประเมนผปวยตองอาศยความสามารถ
สวนบคคลภาวะสขภาพทซบซอนจะถกแกไขอยางครอบคลมดวยกระบวนการพยาบาลและการจดการ
ทเปนระบบมงสการพยาบาลทใชหวใจความเปนมนษยในการดแล
พยาบาลไตเทยมตองมทกษะการประเมนสภาพทแมนยำามความรเฉพาะเรองและมเทคนค
การถายทอดความรสการปฏบตใหกบผปวยโรคไตวายเรอรงระยะสดทายทฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม
เชน การประเมนเสนฟอกเลอด การแนะนำาเรองการควบคมนำาหนก การบรหารเสนฟอกเลอด
การแนะนำาแหลงสนบสนนทางสงคมเปนตนนอกจากนการทำางานเปนทมของบคลากรทเกยวของ
จะสงผลลพธสการดแลผปวยไดอยางมประสทธภาพมากยงขน
วารสารพยาบาลตำารวจ 233
เอกสารอางอง
จราภรณชวงศและเจยมจต โสภณสขสถตย. (2554).ผลของการใหความรทางดานสขภาพตอ
พฤตกรรรมการดแลตนเองของผปวยไตวายเรอรงทไดรบการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม.
วารสารวจยทางวทยาศาสตรสขภาพ.ปท5ฉบบท2 :กรกฎาคม-ธนวาคมป2554,
41-50.
ธญญารตนธรพรเลศรฐ.(2555).“ปวยโรคไตพง8ลานเปดรพ.เฉพาะทางรบมอ”. คม-ชด-ลก
คมชดลกออนไลน. แหลงทมา: http://www.komchadluek.net/detail. สบคนเมอ 14
พฤศจกายน2555.
บญธรรมจระจนทร.(2551).ChronicHemodialysisPrescriptionในประเสรฐธนกจจาร
และสพฒน วานชยการ, (บรรณาธการ), ตำาราการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยมและการ
พยาบาล(หนา47-63).กรงเทพฯ:กรงเทพเวชสาร.
ประกาศกระทรวงสาธารณสข. (2554). “มาตรฐานการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยมในสถานพยาบาล”
แหลงทมา:http://www.law.hss.moph.go.th.สบคนเมอ12ตลาคม2557.
พรรณบปผาชวเชยร.(2551).RenalFailureandIndicationforDialysisสำานกพมพกรงเทพ
เวชสาร:ในประเสรฐธนกจจารและสพฒนวานชยการ.(บรรณาธการ)ตำาราการฟอกเลอด
ดวยเครองไตเทยมและการพยาบาล.กรงเทพฯ:กรงเทพเวชสาร.
วชช เกษมทรพย และคณะ. “ความตองการงบประมาณสำาหรบการเขาถงบรการทดแทนไตอยาง
ถวนหนาในประเทศไทย” ในการนำาเสนอสำาหรบการประชมวชาการกระทรวงสาธารณสข
ครงท13/2548ณโรงแรมแอมบาสซาเดอรซตจอมเทยนจ.ชลบร24-26สงหาคม2548.
Deaver,K.(2010).Preventinginfectionsinhemodialysisfistulaandgraftvascular
accesses.Nephrology Nursing Journal, 37(5),503-505.
Gomez,N.J.(2011).Nephrologynursing:Scopeandstandardsofpractice (7thed.).
Pitman,NJ: American Nephrology Nurses’ Association.
John T. Daugirads, Peter BlackG. Ing. (2007). Handbook of Dialysis. (4th ed.).
Philadelphia:LippincottWilliams&Wilkins.
NationalKidneyFoundation.(2002).K/DOQI Clinical Practice Guideline for chronic
kidney disease: Evaluation, classification, and stratification. Available from:
http://www.kidney.or/kdoqi/guideline-ckd/toc.htm.(July27,2013).