ถอดบทเรยนจากพนท : การดแลผสงอายตามแนวพทธในจงหวดภาคใต Lesson Learned from Area: Elderly care according to

Buddhism Way in Southern of Thailand

บษกร วฒนบตรIBusakorn Watthanabut พระครภาวนาจนทคณ (ว.)IPhrakruphaovanachuntrakun

พระมหากฤษฎา กตตโสภโณIPhramaha Krisada Kittisophano พระปลดระพน พทธสาโรIPhra Palad Raphin Buddhisaro

สภาภรณ โสภาISupaporn Sopa อ าพล ปญญาIAmpol Boonya

สขอษา นนทองISuk-usa Noonthong บทคดยอ บทความนมวตถประสงคศกษาถอดบทเรยนภาคสนาม การจดการผสงอายตามแนวพทธในจงหวดภาคใต โดยเลาประสบการณการเกบขอมลวจยภาคสนาม ผลจากการศกษาพบวา คณะผวจยไดเกบขอมลจากกลมผสงอายในวดพระพทธศาสนา 2 แหง คอวดปาหวชาง จ.นครศรธรรมราช และวดดอนสก จ.สราษฎรธาน ขอมลทพบวดจะเปนสวนหลกในการจดการผสงอายตามแนวพทธ ตามหลกบญกรยาวตถ โดยมชมชนเขาไปมสวนรวมก าหนดและสนบสนนในการด าเนนกจกรรม โดยเฉพาะกจกรรมทางศาสนาทเนนการพฒนาคณภาพจต สวนสงอ านวยความสะดวกในเชงกายภาพ กจกรรมสมพนธ จะมภาคสวนงานตาง ๆ ทงรฐและเอกชนเปนผใหการสนบสนน อาท ภาครฐ และองคกรปกครองสวนทองถนในระดบจงหวด อ าเภอ และต าบล เชน อบจ./อบต./รพ.สต. ในพนท รวมทงชมรมผสงอายของแตละจงหวด ซงมเปาหมายเพอสงเสรมสขภาวะของผสงอายในองครวมของทงสองจงหวด

ค าส าคญ : ผสงอาย,ตามแนวพทธ,สราษฎรธาน,นครศรธรรมราช

Abstract This article had objective for fieldwork lesson learned about

elderly management according to Buddhism way in Southern through tale from the experience from fieldwork The finding of this research found that researchers collected data from elders in Buddhism temples as Wat Pahuachang Nakornsreethammaraj province and Wat Donsak Suratthanee province. The data found that temples were main Official Sponsor in elderly management according to Buddhism way that followed by base of meritorious action and participated with community. The community participated for define and support activities especially Buddhism activity that emphasize in quality of mental development. In the other hand , the physical facilities and relationship activities were supported by both of government and private organization such as government unit , Local administration in each level : Provincial Administration Organization , Sub-district Administration Organization , Sub-district Health Promoting Hospital in each area. Moreover elders club in each province still had target for holistic elderly healthy promotion in both province.

Keywords : Ageing, Buddhist Way,Surat Thanee,Nakon Srithamarat บทน า

จากการท ไดลงพนทวจยของคณะนกวจยในจงหวดสราษฎรธาน และนครศรธรรมราช ในชวง 16-17 มถนายน 2561 อนเปนสวนหนงของโครงการวจยเรอง “กลไกการขบเคลอนศกยภาพขดความสามารถของผสงอายโดยบรณาการหลกพทธธรรม“ทนมงเปาประจ าปงบประมาณ 2560 ของส านกงานคณะกรรมการการวจยแหงชาต จากสภาพความเปนจรงสการวจย กลาวคอสงคมไทยในปจจบนก าลงเผชญอยในภาวะสงคมผสงอายทมสดสวนโครงสรางประชากรวยสงอายเพมขนอยางตอเนอง ราว 10-20 ป ขางหนานสงคมไทยกจะเขาสสงคมผสงอายอยางสมบรณถงเวลานนประชากรวยสงอายจะเพมขนหลายเทาตวเมอการพฒนาเกดขนอยางรวดเรวเชนน ประชากรทก าลงเขาสวยสงอาย และประชากรทอยในวยผสงอายตองเรงตระหนกโดยใหความส าคญกบการเตรยมความพรอม จากตวเลขวเคราะหของนกวชาการ ประเทศ

ไทยมผสงอายทมอายเกน 60 ป ขนไปประมาณ 20% หรอประมาณ 13 ลานคนจากประชากรไทย 68 ลานคน ดงนนหลายหนวยงานตางตนตวและเตรยมพรอม ในการรบมอกบสถานการณทจะเกดขนในอนาคต ซงถอวาผสงอายเปนกลมบคคลทควรคาแกการรกษา และท านบ ารงดแล ใหมชวตทดตามวยของผอาวโส อยางไรกตามการบรหารด าเนนการตอผสงอาย ตองมการบรณาการ แบบมสวนรวมในทกภาคสวนท เกยวของ เพอใหเกดการพฒนาผสงอายอยางเปนองครวม โดยสงทส าคญทสดคอ ตองท ากจกรรม 3 อ. คอ อาหาร อารมณ และออกก าลงกาย โดยเนนเรองของความสขและเสยงหวเราะของผสงอายเปนส าคญ เชน การอบรมความรดานสขภาพกาย สขภาพจตการดแลตวเองและผอน ทกษะดานอาชพ ทกษะใชชวตเมอเขาสสงคม การเยยมบานและการมจตอาสา

ดงนนคณะนกวจยซงไดรบงบประมาณสนนสนนใหมการด าเนนการวจยเกยวกบผสงอาย เพอแสวงหาองคความร นวตกรรม เพอน าองคความรไปสงเสรม สราง พฒนาใหผสงอายมคณภาพชวตตามหลกพระพทธศาสนา โดยคณะวจยไดลงพนทเกบขอมลจากวด ในจงหวดสราษฎรธานและจงหวดนครศรธรรมราช เพอหาแนวทางการจดการองคความร แนวปฏบตของวด เพอเปนแบบอยางส าหรบวดทวประเทศใหมตนแบบในการบรหารวด ตามแนวทางทถกตองในเรองการจดการผสงอาย เรยนร สการปฏบตจรงเพอแกไข ปองกน และสรางมาตรการระยะยาวในการบรหารจดการผสงอายตามแนวพทธกรณศกษาทวดดอนสก จ.สราษฎรธาน และวดปาเขาหวชาง จ.นครศรธรรมราช ซงจะไดน ามาเลาแบงปนถงการลงพนทวจยตอไป ผสงอายจงหวดนครศรธรรมราช นครศรธรรมราชเปนจงหวดทมการวจยศกษาเกยวกบผสงอายไวอยางแพรหลาย ดวยมขอมลเปนทประจกษ ในการบรหารจดการเกยวกบผสงอายในหลายกลมกรณโรงเรยนผสงอาย หรอชมรมผสงอายทเขมแขงเปนแบบอยาง รวมทงมงานวจยทศกษาไวดงในงานของ จรชยา เคลาด, สภชย นาคสวรรณ, และ จกรวาล สขไมตร (2017 : 27-32) ไดท าการศกษาเรอง “ปจจยทมผลตอคณภาพชวตของผสงอายในจงหวดนครศรธรรมราช” ทใหขอมลวานครศรธรรมราชมผสงอายถง 256,617 คน และในการวจยสะทอนวาผสงอาย มระดบคณภาพชวตในภาพรวมอยในระดบมาก ทงคณภาพชวตดานสงแวดลอม คณภาพชวตดานความสมพนธทางสงคม ซงเปนผลมาจากแนวนโยบายของรฐทตองการพฒนาสขภาพของประชาชน และความมนคงของชวตและสงคม เชน การเตรยมความพรอมของประชากรเพอวยสงอายทม

คณภาพ การสงเสรมและพฒนาผสงอาย มระบบคมครองทางสงคมส าหรบผสงอาย บรหาร จดการเพอพฒนางานดานผสงอายอยางบรณาการ ..” หรอจากขอมลของ เลขาธการส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช.) นพ.ศกดชย กาญจนวฒนา ในการลงพนทตรวจเยยมและตดตามการด าเนนงานการดแลผสงอายในระยะยาว (Long Term Care: LTC) ในพนท อ.ทาศาลา จ.นครศรธรรมราช เมอ 21 พฤศจกายน 2560 ไดขอสรปเกยวกบภาพสะทอนของผสงอายในพนทจงหวดนครศรธรรมราช “ตนแบบดแลผสงอาย อ.ทาศาลา จ.นครศรธรรมราช เปลยนสงวยตดบานตดเตยง เปนตดสงคม” ดงมขอมลวา “ภาพรวมของการดแลผสงอายใน อ.ทาศาลานน มการท างานทดขน ทนเรมเปนพนทน ารองตงแตป 2559 ทงอ าเภอมผสงอายในภาวะพงพงทตองดแล 118 คน อยในความรบผดชอบของเทศบาลต าบลทาศาลาและ อบต.ทาศาลาในพนท อบต.ทาศาลาจะดแลผสงอายประมาณ 100 คน ซงถอวาเปนตวเลขทสงมาก เราพยายามท าใหผสงวยจากตดบานตดเตยง เปลยนเปนตดสงคมใหมากขน ในสวนของมผดแลหรอ Care Giver (CG) กมการอบรมใหความรและใชชองทางสอสารทาง LINE เพอปรกษาการท างานระหวางกน และพยายามใหมบนทกการท างาน แตยงไมประสบความส าเรจ”

ตาราง จ านวนประชากร ผสงอายทไดรบเบยยงชพ พ.ศ.2555-2559 หนวย : คน รายการขอมล พ.ศ.2555 พ.ศ.2556 พ.ศ.2557 พ.ศ.2558 พ.ศ.2559 จ านวนประชากรทงจงหวด 1,534,887 1,541,843 1,548,028 1,552,530 1,554,432 จ านวนผสงอาย (60 ปขนไป) 210,115 221,993 229,088 233,769 240,552 จ านวนผสงอายไดรบเบยงยงชพ 181,705 192,874 198,853 199,692 209,400 ทมา : ส านกงานสถตจงหวดนครศรธรรมราช ณ วนท 31 ก.ค.2560

ตาราง 1 สถตผสงอายทไดรบเบยยงชพจงหวดนครศรธรรมราช พ.ศ.2555-2559

จากขอมลของ นวรตน อนทศลา ผสอขาวภมภาค ส านกขาวทนวส จ.นครศรธรรมราช ไดน าเสนอภาพขาววา “..ผสงอายยคไทยแลนด 4.0 !!! สมาคมสภาผสงอายเมองคอนเปดเครอขายออนไลน เดนหนาพฒนาศกยภาพ เสรมสรางเครอขายทวจงหวด...” โดยใหขอมลวา มการจดการประชมเวทประชมเสวนาเชงปฏบตการเพอพฒนาศกยภาพกรรมการสมาคมสภาผสงอายแหงประเทศไทยในพนท สาขาอ าเภอพรหมคร จงหวดนครศรธรรมราช เพอพฒนาศกยภาพกรรมการ สมาคมสภาผสงอายฯ สาขาอ าเภอพรหมคร ใหเปนองคกรทเขมแขงสามารถน าไปขยายผลและเพมศกยภาพใหกบชมรมเครอขายผสงอายในอ าเภอพรหมครใหครบทกหมบานในจงหวดนครศรธรรมราชตอไปการ โดยมผเขารวมกจกรรมจ านวน 100 คน โดยมวทยากรผเชยวชาญรวมบรรยายพเศษ ในเรองทเปนประโยชนแกผสงอาย สรางความร

ความเขาใจตอการพฒนางานของสมาคมผส งอายในแตละสาขาของจงหวดนครศรธรรมราช ใหมประสทธภาพเปนรปธรรมอยางชดเจนตอไป และยงเปนการสรางขวญก าลงใจใหกบผสงอายในการพฒนาศกยภาพใหมความเขมแขงใชชวตอยในสงคมปจจบนไดอยางมความสข...”

ภาพท 1 การเกบขอมลวจยภาคสนามของคณะนกวจยทวดปาเขาหวชาง จงหวดนครศรธรรมราช

(ภาพ : คณะนกวจย 16 มถนายน 2561)

รวมไปถงในงานของ พมพลภส จตตธรรม (Pimlapas Jittham, 2558,pp. 65-76) ท าวจยเรอง “นโยบายสวสดการสงคมของภาครฐทสงผลตอการพฒนาคณภาพชวตผสงอายในเขตเทศบาล ต าบลทางว อ าเภอเมอง จงหวดนครศรธรรมราช” หรอในงานวจยของ ราตร ฤทธรตน และคณะ (Ratree Rittirat and others, 2005,pp.30-43) ในวจยเรอง “การดแลพนฐานการสงเสรมสขภาพผสงอายในชมชนแหงหนงในจงหวดนครศรธรรมราช” หรอในงานของ วรญญา วรญญา และคณะ (Waranya Jitbantad and Others,2560,pp.5-16) ในงานวจยเรอง “ความรความเขาใจ ทศนคต และความสามารถในการดแลผสงอายของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน และความพงพอใจของผสงอาย ในต าบลนาเคยน อ าเภอเมอง จงหวดนครศรธรรมราช” ห ร อ ใ น ง า น ข อ ง พ ว ง ร ต น จ น พ ล แ ล ะ ค ณ ะ ( Puangrat Jinpon, and Others,2017/2560 ,pp.175-184) ในเรอง “การบรณาการแผนภาพขอมลเพอสนบสนนการตดสนใจสงเสรมการรบรสทธตาม พ.ร.บ. ผสงอาย พ.ศ.2546 ในจงหวดนครศรธรรมราช” หรองาน ยพน ทรพยแกว (Yupin Sapkaew,2016, pp.25-39) เรอง “การพฒนาคณภาพชวตผสงอายดวยหลกสตรโรงเรยนผสงอาย ของศนยความเปนเลศดานการสรางเสรมสขภาพผสงอาย วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน นครศรธรรมราช” โดยงานวจยเกอบทงหมดสะทอนถงการเขาไปจดการ หรอการสรางองคความรตอผสงอายวาจะเปนไปในทศทางเปนประโยชนเพอการจดการในองครวม

เพอสงเสรมใหผสงอายมความสมบรณของรางกายและจตใจ มกลไกของครอบครวเขามาเปนสวนสนบสนน การดแลกนเองโดยตนเอง บคคลในครอบครว และเพอนบาน และการดแลแพทย รฐ แพทยแผนโบราณ การสงเสรมสขภาพผสงอาย การท ามาหากน การพกผอนใหเพยงพอ การพฒนาจตใจ โดยการท าใจใหสงบ และราเรงแจมใส และ การหมนท าบญ ดวยการไปวดไปงาน ท าทาน และการทองเทยวเชงท าบญ เปนตน ดงนนภาพรวมของการด าเนนงานดานผสงอาย ผลจากงานของงานวจยทปรากฏในพนทนครศรธรรมราช นยหนงเปนฐานขอมล รวมทงความส าเรจทสามารถพบได ซงท าใหคณะนกวจยเลอกนครศรธรรมราช เปนกลมจงหวดหนงในการเขาไปส ารวจถงกลมทประสบความส าเรจ รวมทงจะไปรวมพฒนาเปนตนแบบของวดในการบรหารจดการศาสนาส าหรบผสงอายดวยเชนกน

ภาพท 2 เกบขอมลวจยภาคสนามของคณะนกวจย กลมผสงอายชมชนวดปาเขาหวชาง

จงหวดนครศรธรรมราช (ภาพ : คณะนกวจย 16 มถนายน 2561) ผสงอายจงหวดสราษฎรธาน

ขอมลจากงานวจยของปลมใจ ไพจตร (Pluemjai Paijit, 2015,pp 158-179) ทท าวจยเรอง “คณภาพในการด ารงชวตของผสงอายในจงหวดสราษฎรธาน- Quality of Life of the Elderly in Surat Thani Province…” ทใหขอมลวา “..คณภาพในการด ารงชวตของผสงอาย ในภาพรวมและรายดานอยในระดบคณภาพด ไดแก ดานสมพนธภาพทางสงคมดานจตใจ ดานรางกายและดานสงแวดลอม ผลเปรยบเทยบคณภาพในการด ารงชวตของผสงอาย จ าแนกตามปจจยสวนบคคลพบวา เพศ อาย วฒการศกษา แหลงทมาของรายไดหลก และรายไดเฉลยตอเดอน แตกตางกนท าใหคณภาพในการด ารงชวตของผสงอายตางกนอยางมนยส าคญทางสถต .05 ระดบความพงพอใจในการจดสวสดการสงคมของผสงอายพบวาในภาพรวม อยระดบปานกลาง เมอพจารณารายดาน พบวา อยในระดบมาก 3 ดานและระดบปานกลาง 7 ดาน ผล

การศกษาปญหาและขอเสนอแนะในการจดสวสดการสงคมของผสงอายมปญหาทส าคญ คอ การจายเบยยงชพไมตรงเวลา ความลาชาการใหบรการ การบรการของเจาหนาทสาธารณสขไมทวถงพนทชนบทขอเสนอแนะทส าคญ คอ เพมเบยยงชพและจายตรงเวลามหนวยงานของรฐหรอเจาหนาทสาธารณสขใหความรการดแลสขภาพแกผสงอาย และตงศนยตรวจสขภาพของผสงอายทก ๆ เดอน…”

ตาราง จ านวนประชากร ผสงอายทไดรบเบยยงชพ พ.ศ.2555-2559 หนวย : คน รายการขอมล พ.ศ.2555 พ.ศ.2556 พ.ศ.2557 พ.ศ.2558 พ.ศ.2559 จ านวนประชากรทงจงหวด 1,023,288 1,031,812 1,040,230 1,046,772 1,050,913 จ านวนผสงอาย (60 ปขนไป) 118,005 126,035 131,082 134,967 141,617 จ านวนผสงอายไดรบเบยงยงชพ ไมมขอมล ไมมขอมล ไมมขอมล ไมมขอมล 85,751 ทมา : ส านกงานสถตจงหวดสราษฎรธาน ณ วนท 31 ก.ค.2560

ตาราง 2 สถตผสงอายทไดรบเบยยงชพจงหวดสราษฎรธาน พ.ศ.2555-2559

โดยในการส ารวจเกยวกบงานวจยทจ าเพาะไปทเรองผสงอาย แนวทางศกษา การดแล รวมทงทศทางทจะก าหนดเปนแนวปฏบตนโยบายปรากฏในงานวจยของ ธระศกด แปะปอง (2558:27-36) ทท าการศกษาเกยวกบ “พฤตกรรมการดแลตนเองของผสงอายต าบลบานนา อ าเภอบานนาเดม จงหวดสราษฎรธาน” ทท าการศกษาผานอาสาสมครดแลผสงอายทบาน พรอมทงศกษาพฤตกรรมการดแลตนเองของผสงอาย พฒนาไปสความสมพนธของการใหบรการดานถายทอดความรทเปนประโยชนในการสรางเสรมสขภาพผสงอายใหสรางความสมพนธ ในการใหบรการกระตนใหผสงอายปฏบตตวเพอใหมสขภาพดตอตนเองของผสงอาย ซงงานวจยเนนไปถงแนวทางในการดแลผสงอาย นอกจากนยงมงานวจยอาท ปยะดา ยยฉม และคณะ (Piyada Yuychim and Others, 2018,pp.44-56) ในงานวจยเรอง “ผลของโปรแกรมการมสวนรวมของครอบครวในการจดการปญหาการใชยาตอพฤตกรรมการใชยาของผสงอายโรคเรอรงในช ม ช น ” ห ร อ ใ น ง า น เ บ ญ จ ม า ภ ร ณ ค ง ช น ะ แ ล ะ ค ณ ะ ( Benjamaporn kongchana,and Others,2017 ,pp.2-20) ใ น เ ร อ ง “The Use of Information Technology in Health Promotion of Elderly People” โดยงานสวนใหญเปนการศกษาเฉพาะกลมผสงอายในพนทจงหวดสราษฎรธาน ทปรากฏผลของการใหความส าคญในการแสวงหาองคความรเพอผสงอาย ทน าไปสการออกแบบ หรอการน าองคความรไปก าหนดเปนนโนยาย แผน เพอการปฏบตในการบรหารจดการดแลผสงอายในพนทดงกลาว จากสภาพโดยรวมของกลมผสงอายในภาคใต จงหวดนครศรธรรมราช และสราษฎรธาน จงเปนกลมจงหวดทมความโดดเดน และแนวทางทนาศกษา รวมทงมกลมด าเนนการทประสบความส าเรจ มตนแบบในหลายแหง รวมทง

มการสรางเครอขายของสมาชกผสงอายทกลไกภาครฐเขาไปสนบสนนจดตงมความเตบโต และกอใหเกดพลงขบเคลอนในภาพรวมไดเปนอยางด

ดงนนจากภาพรวมของทงสองจงหวด สะทอนใหเหนวาภาวะของผสงอายไมไดเปนปญหาส าหรบพนทใดจงหวดแตเดยงพนทเดยวไม แตเปนสภาพปญหาทจะพงเกดขนในองครวมในดานตาง ๆ ทงสขภาวะ อาหาร การเปนอย อาชพ รายได หรอเรองอน ๆ ในวงกวาง ดงปรากฏในงานวจยของวนทนย ชยฤทธ และคณะ (Wantanee Chairit,and others, 2012,pp. 311-326) ในเรอง “ปจจยทมความสมพนธกบความมนคงทางอาหารของผสงอายในชมชนชนบททางภาคใต” ทใหขอมลวาอาหารกเปนสวนหนงของความมนคงดานสขภาวะของผสงอายดวยเชนกน ซงไมเฉพาะแตภาคใตแตหมายถงผสงอายในองครวมดวยเชนกน ดงนนการลงพนทเกบขอมลวจยเกยวกบผสงอายในภาคใต จงจ าเพาะไปท 2 จงหวดทยกมาในชวงเวลาทก าหนด เปนสวนหนงของการส ารวจและเกบขอมลในพนทวจย ความจรงในพนทวจยของผสงอายภาคใต จากค าบอกเลาของผเฒาในพนทสะทอนถงนโยบายรฐในภาพรวมกบการทจดการชมชนภายใตสถานการณทเหมาะสมของชมชน ความพยายามของผสงอายทจะสรางพนทส าหรบคนสงวยในการด าเนนกจกรรม ภาพลกษณแตเดมทผสงอายตองอยบานเลยงหลาน เฝาบาน จนกระทงกลายเปนความซมเซา ตดบาน หรอไปจนกระทงกลายเปนผปวยตดเตยง เปนมตเดมทเกดขน ภายใตสถานการณอยางใหมทเกดขน ผสงอายไดถกกระตนและสงเสรมใหเกดศกยภาพดานการจดการ การรวมกลมในนามกลมผสงอาย รวมทงการเขาไปสนบสนนใหเกดกจกรรมเชงเครอขาย ความรวมมอของกนและกน จนกระทงกลายเปนกลไกรวมของการจดการใหเกดประโยชนในองครวมได

สถานการณจรงของผสงอายทเกดขนจากการลงพนท จะพบวาผสงอายถกกระตนและใหความส าคญในฐานะเปนภาวะเสยงทจะเกดขนในอนาคตขางหนา ตอความเกบปวย ความชราภาพ ไปสการเปนผปวยตดเตยง รวมไปถงภาวะเสอมถอยดานสขภาวะ การเขาไปศกษาแสวงหาองคความรจากภาคสวนหนวยตาง ๆ จงเกดขนในวงกวางเพราะเมอสอบถามจากผสงอายในพนทกจะเลาถงหนวยภาคตาง ๆ เชน กระทรวงสาธารณสข รพ.สต.ในพนท วด/ศาสนาสถาน ชมรมผสงอาย และสวนงานอน ๆ ทเขามาเปนกลไกขบเคลอนภาพรวมของชมชนตอการบรหารจดการผสงอายในองครวม รวมไปถงแนวคดในการทจะออกแบบสงสรางเฉพาะผสงอาย ซงเทาทพบยงไมม“อารยสถาปตย” ทจะสอดคลองกบผสงอายในการใชชวตรวมกบสมาชกในชมชนได

โดยไมเปนภาระ หรอท าใหศกดศรความเปนมนษยเพมขน จนสามารถใชชวตรวมกบชมชนได ยงไมมการออกแบบกจกรรมทเขาไปสงเสรมสขภาพทางรายไดอาชพ อนหมายถงการสรางกจกรรมเสรมทจะท าใหผสงอายมคณภาพชวตทางดานการเงนโดยไมตองขอ หรอรอรบเงนรายไดจากผอน ซงจะท าใหผสงอายมสขภาวะทด มศกดศรความเปนมนษยในการทจะใชชวตอยในชมชนอยางไมเปนภาระ

ในขอเทจจรงทปรากฏวดสวนใหญยงไมไดมการออกแบบเพอรองรบ หรออ านวยความดกสะดวกส าหรบผสงอายเสยทเดยว แตจะไปเนนเรองรปแบบวถพทธเชงศาสนาทหมายถงด าเนนกจกรรมทางวดในเชงของการพฒนาคณภาพจต ทใหมการอยศลอโบสถ ท าบญใสบาตร รกษาศล รกษาศาสนา และในการรกษาเหลานไดสะทอนใหเหนถงความจ าเปนและกลไกของการด าเนนการ

ภาพท 4 เกบขอมลวจยภาคสนามของคณะนกวจยทวดดอนสก

จ.สราษฎรธาน (ภาพ : คณะนกวจย,16 มถนายน 2561) ความคาดหวงของผสงอายตามแนวพทธตอทศทางของการดแลตนเองในอนาคต การยกคณภาพชวตของผสงอาย จากการลงพนทและสมภาษณและสงเกตรวมกบผสงอายถงผสงอายอาจจะไดออกตว หรอบอกตรง ๆ แตจากการพบและพดคยแลกเปลยนทงเปนการถามแบบตรง หรอการถามแบบสอบทวนทศนคต ผลทไดและสะทอนคดออกท าใหเหนวาอยางไรเสยมนษยทงหมดตองการความมนคงและในความมนคงนนอาจหมายถงจตใจ คณภาพชวต และสถานะทางเศรษฐกจ ซงอาจประมวลรวมไดในเชงความตระหนกหรอคาดหวงไดวา 1.ความคาดหวงเชงศาสนา วดทวประเทศควรเปนแบบอยางของชมชนในการดแลผสงอายตามคตทางพระพทธศาสนาในเรอง “กตญญตา” หรอแนวคดในเรองสมาชกในสงคมตามหลกทศ 6 ทสมาชกในสงคมจะตองชวยเหลอกน ตามบทบาทหนาทและความสมพนธทางสงคม เพอใหเปนตนแบบโดยวดดอนสก และวดปาเขาหวชาง กเปนวดทมแบบอยางในดานกจกรรมทางศาสนา ทสวนใหญเปนกจกรรมบญวถทางศาสนาทท าใหผสงอายมพนทไดพบปะ และสามารถรกษาจตพฒนาใจตาม

แนวทางของศาสนาได ดงปรากฏในงานของ สมบรณ วฒนะ (Somboon Watana, 2016/2559 ,pp.173-193) ในงานเรอง “แนวคดการดแลผสงอาย ตามแนวพระพทธศาสนาเถรวาท หรอในงาน พระสนทรกตตคณ, (Phrasunthornkittikhun 2560 11-25) ในงานวจยเรอง “หลกพทธธรรมกบการดแลสขภาพแบบองครวมในผสงอาย” เปนตน 2.ความคาดหวงเชงสงคม เมอวดเปนฐานชมชนและสงคมในภาพกวางกไดมาเปนสวนสนบสนน จากการเกบขอมลจะพบวาผสงอายสวนใหญมกจกรรมในนามชมรมผสงอาย มกจกรรมกลมสมพนธ การเยยมบานผปวยตดเตยง การท ากจกรรมกจอาสาชมชนทวด ดงนนในความคาดหวงทางสงคม คอสงคมในภาครฐ และสวนราชการไดเขามามบทบาทก ากบใหผสงอายเปนสวนน า สวนเตมเตมดวยองคความรแบบเกาและพฒนาเปนองคความร เฉพาะสวนเฉพาะดานดวยเชนกน ดงปรากฏในผลการศกษาของ รถยานภศ พละศก เบญจวรรณ ถนอมชยธวช (Ratthayanaphit Phalasuek, Benjawan Thanomchayathawatch,2017,pp.135-150) ในงานวจยเรอง “ตวแบบของครอบครวในการดแลผสงอาย” ซงอาจหมายถงชมชน สงคม และรฐทจะมาเปนสวนขบเคลอนความเปนผสงอายตอไป 3.ความคาดหวงดานสขภาวะ ผสงอายสวนใหญจะมความคาดหวงในความเปนปกตดานสขภาวะ คอมรางกายแขงแรง หรอเจบปวยใหนอยทสดเทาทจะนอยได พรอมทงสามารถท ากจกรรมรวมกบชมชนได จากการสอบถามผสงอายสวนใหญอยากมาวด หรอท าใหมกจกรรมเชงศาสนาในวด เชน การไหวพระ สวดมนต การเปนผอาสาแรงงงานในวดในกจกรรมตาง เชน กฐน ผาปา หรอการมารวมงานบญในทกโอกาส ดงนนความดาดหวงในเชงสขภาพ จงเปนความคาดหวง หนวยงานดานสขภาพการสรางเสรมสขภาวะทางจตของผสงอายในยคของการเปนสงคมผสงอายมความส าคญยง เพราะผสงอายตองเผชญกบการเปลยนแปลงในทกมตของสขภาวะ ทงมตทางกาย ทางจต ทางสงคมและทางจตวญญาณ ท าใหเกดผลกระทบตอผสงอาย ดงปรากฏในงานของ มนตรา สาระรกษ (Mintra Sararuk. (2015/2558,pp.23-36) เรอง “การสงเสรมกจกรรมทางกายในวยสงอาย” ดงนน การสรางเสรมสขภาวะทางจตทดจงมความส าคญอยางยง ซงจะสงผลตอสขภาวะทสมบรณในทกๆ มต สขภาวะทางจตทดท าใหผสงอายสามารถยอมรบและจดการกบการ 4. ความคาดหวงในเชงเศรษฐกจ รายไดหรอชองทางรายได ซงจะไดมาในรปของสวสดการส าหรบผสงอายจากภาครฐ อนหมายถงรายได และการด าเนนสวสดการส าหรบผสงอาย ซงในกลมผสงอายเองถาเปนจ านวนแลวยงมสวนนอยทจะเขาถง

สวสดการหรอยงมรายไดเขามาส าหรบการยงชพ ดงนนการเสรมสรางสวสดการกด หรอการสงเสรมใหผสงอายยงมชองทางใหมาซงรายได แมในชนบทจะเปนสงคมเกษตรจะสามารถยงประกอบอาชพในวถเกษตรไดอยแต กเปนไปตามกลไกแบบเดมทไมไดมการจดการอยางเปนระบบ สอดคลองกบการวจยของ กญญาณฐ ไฝค า (Kanyanat Faikum. (2014/2557,pp.92-99) ในเรอง “การบรหารจดการสวสดการผสงอายในประเทศไทย” ทก าหนดใหรฐ หรอหนวยงานเขาไปจดสวสดการหรอสรางกลไกเชงระบบทจะจดสวสดการส าหรบผสงอายโดยตรง ดงนนความคาดหวงของผสงอายทพบ จงเปนการบอกเลาผานความคาดหวง นยหนงเปนการเสรมใหผสงอายเหนความส าคญตอชวตหลงวยเกษยณอยางมความสข สมดลทงดานคณภาพชวต คณภาพจตทางศาสนา และการด าเนนชวตทเหลออยกบเวลาทมอยอยางมคณภาพและมความสข

ภาพท 4 การเกบขอมลวจยภาคสนามของคณะนกวจยทวดดอนสก และศนยปฏบตธรรม

จ.สราษฎรธาน (ภาพ : คณะนกวจย,16 มถนายน 2561) สรปถอดบทเรยน จากการเกบขอมลของผสงอายใน 2 จงหวดโดยคณะนกวจย การทคณะนกวจยเปนพระภกษ รวมทงมเครอขายในภาคใต อาท ดร.สภาภรณ โสภา อาจารยประจ าหนวยวทยบรการจงหวดสราษฎรธาน ซงมพนถนภาคใต จงไดรบการไววางใจงายกวา รวมทงตอบสนองใหขอมลแบบเปนกนเอง ในอรยาบถทผอนคลาย รวมทงการใหขอมลเตมไปดวยความกระตอรอรน นอกจากนการประสานผานพระภกษในพนท อาท พระครภาวนาจนทคณ (กรฑา) ทประสานลงไปยงวดกลมตวอยาง ท าใหภาพการประสานพนทและกลมตวอยางมความใกลชด เปนกนเอง แมคณะนกวจยจะลาชาดวยเหตผลวาม “กจกรรม” อนเขามาแทรกในระหวางการลงพนทเพอเกบขอมล การบรหารเวลากมสวนส าคญดวยเชนกนในการพบกลมตวอยาง ผใหขอมลเพอสมภาษณทนดเวลาไวแลว พอถงเวลาจรงเกดความเคลอนคลาด ผใหขอมลไปท าอาชพ ท ากจกรรมอน ๆ เชน ผใหขอมลขออนญาตคณะนกวจยไปรวมงานบวช ไปรวมงานศพ เปนตน ซงเปนการใหขอมลดวยความเกอกล ทงการทนกวจยเปนพระภกษ (1)

สามารถพดภาษาถนได (2) สามารถประสานกบบคคลทมความนาเชอถอ กรณเปนนกบวช พระภกษสงฆในพทธศาสนา ความสนทในเชงศรทธา วดพระสงฆ และความคนชนสวนตว มผลตอการทนกวจยกลาทจะใหขอมลแบงปนทสอดคลองกบความจรงมาก (3) การใชภาษาพนถนได ท าใหบรรยากาศดผอนคลายและเปนกนเอง ภาษาเพอการวจย จงมสวนส าคญและจะเปนประโยชนส าหรบนกวจยในพนท หรอตองลงเกบขอมลในภาคสนาม (4) วดและพระสงฆ ยงเปนตนแบบและเปนศนยรวมศรทธาเปดโอกาสใหผสงอายมาท ากจกรรมทางศาสนา ในแบบชมชนชาวพทธ (5) ความสามคคและเหนประโยชนของวดในการใชเปนสถานทพบปะ แนวคดเรองสามคคชวยท าใหเกดกจกรรมส าหรบผสงอาย ท าใหผสงอายมพนทนอกเหนอจากทบาน ผานกจกรรมชมชน การไปชวยงานวดดงกรณวดดอนสก ทผสงอายเขารวมกจกรรมกบทางวดในทกเกอบกจกรรมโดยเกยวกบศาสนาและวถธรรมทางศาสนา (6) การขาดการออกแบบโครงสรางพนฐานอนเปนปจจยหลกของผสงอาย เชน ราวจบ หองน าผสงอาย ทางลาดส าหรบเดน ลฟท ทจอดรถ หรอพนทมความเรยบมนนอย หรออน ๆ ทเกยวกบผสงอายยงไมพบมากนก โดยรวมยงตองพฒนาเพอไปสความเปน “อารยสถาปตย” เพอรองรบอนาคต แตเมอสอบถามทางเจาอาวาสหรอหนวยทางศาสนาของวดดอนสก และวดปาเขาหวชาง (พระครไพโรจนธรรมรจ,พระครภาวนาจนทคณ,สมภาษณ,16 ม.ย.61) ผบรหารวดทง 2 ทานกไดมแนวคดและนโยบายทจะพฒนาเพอรองรบการจดการส าหรบผสงอาย (7) ในสวนการออกแบบกจกรรมเชงอาชพ เปนสงทเกดขนในระดบหนงทหมายถงจะสงเสรมใหผสงอายทสขภาพทางกาย จต ความคด ปญญา รวมทงรายไดเพอเปนการเสรมสรางศกยภาพทางจตวญญาณใหกบผสงอายได เปนสงทภาครฐ หนวยงานภาครวม และหนวยงานทางศาสนาจะตองด าเนนการรวมกนตอไป (8) หลกธรรมหรอแนวคดทางพระพทธศาสนาทปรากฏ คอเรองความกตญญทบตรหลานพงแสดงออกดวยความเคารพตอบพพการชน แนวคดเรอง “บญกรยาวตถ” ทวดเปนฐานในการด าเนนกจกรรมทางศาสนาเพอท าใหผสงเขาอายมาเขามสวนในกจกรรมทางศาสน หลกการเรองสามคคธรรม ทจะเปนสวนสนบสนนใหทกภาคสวนทงรฐ หนวยงานเกยวเนอง องคกรศาสนาเขามาด าเนนกจกรรมรวมกนเพอพฒนาผสงอายไปสจตวญญาณทางศาสนาตอไป ดงนนจากภาพรวม ผใหขอมลกใหดวยความเตมใจ และอยากแบงปนประสบการณ พรอมแนวทางคาดหวง จะเปนสวนสนบสนนผลกดนใหเกดกลไกรวมระหวางศาสนา หนวยงานภาครฐ ชมชน และภาคภาคชมชนอน ๆ ทเปนสวนสนบสนนใหเกดการจดการดแลผสงอายตามเงอนไขทจ าเปน เมอคณะนกวจย สมภาษณ

สอบถาม สงเกต จงน ามาแบงปนเลาตอ เพอประโยชนของการศกษาในพนทตอไป ในสวนสถานภาพของผสงอายมการรวมตวกนท ากจกรรม โดยมหนวยงานภาครฐ องคกรทางศาสนา และภาคอน ๆ เขาไปสนบสนนท าใหเกดกจกรรมในเชงสงคม การพบปะ และการสรางคณภาพชวตใหกบผสงอายในองครวม แมจะไมครอบคลมหรอไดประโยชนส าหรบผสงอายโดยตรงแตอยางนอยกเหนทศทางในการสรางเสรมสขภาวะผสงอายในองครวมได นยหนงเพอเปนการก าหนดทศทางในเชงนโยบาย อกนยหนงเพอเปนการเขาไปพฒนาประสทธภาพในการดแลผสงอายใหเกดสขภาวะทางกาย ทางจต และมคณภาพชวตทดโดยมวดเปนฐาน ในการสนบสนนสงเสรมสขภาวะดวถพทธ ตามกรอบของการด าเนนกจกรรมของแตละวดตอไป กตตกรรมประกาศ

บนทกขอบคณคณะนกวจยในพนท ซงเปนคณาจารยจากหองเรยนวดพฒนาราม มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยลย จ.สราษฎรธาน อนประกอบดวย พระครภาวนาจนทคณ (ว./ดร./กรฑา จนทว โส) วดปาเขาหวชาง จ.นครศรธรรมราช พระอธการธวชชย คมภรโต วดเนนดนแดง จ.ประจวบครขนธ ดร.สขอษา นนทอง, ดร.อ าพล ปญญา,ดร.สภาภรณ โสภา (พแหวว) ทประสาน อ านวยความสะดวก และรวมเกบขอมลในพนทวจย และกราบขอบพระคณเจาอาวาสวดปาเขาหวชาง เจาอาวาสวดดอนสก รวมทงผใหขอมลชมรมผสงอายของวดดอนสก จ.สราษฎรธาน และวดปาเขาหวชาง จ.นครศรธรรมราช ทใหขอมลทงการสมภาษณ ตอบแบบสอบถามจากการเกบขอมลในพนทวจย Reference Benjamaporn kongchana, Renuka Khunchomnan, Phatchada Senpradit.

(2017). The Use of Information Technology in Health Promotion of Elderly People. Journal of Management Sciences, Rajabhat Suratthani University. 4 (1), (January - June) : 2-20.

Hfocus. (2017). Elderly care prototype in Thasala District,Nakhon Si Thammarat Province, Changed from Home Improvement to socially connected-ตนแบบดแลผสงอาย อ.ทาศาลา จ.นครศรธรรมราช เปล ยนส งว ยตดบ านตด เตยง เปนตดส งคม . Online, 18 June 2018

https://www.hfocus.org/content/2017/11/14943.Jiratchaya Klaodee, Supachai Naksuwan,Jagraval Sukmaitree. (2017). Factors Affecting the Life Quality of the Elderly in Nakhon Si Thammarat Province. Ratchaphruek Journal. 15 (1) : 27-32. Kanyanat Faikum. (2014/2557). The Management of the Elder Welfare in

Thailand. Ph.D. in Social Science Journal, Ramkhamheang University, 4 (3) : 92-99.

Mintra Salaruk. (2015/2558). Physical Activity Promotion in the Elderly. Journal of Science and Technology,Ubon Ratchathani University. 17 (1), (January-April 2015) : 23-36. Pluemjai Paijit. (2015) Quality of Life of the Elderly in Surat Thani Province. Journal of Management Sciences, Rajaphat Suratthani University. 2 (2) (2015) : 158-179. Phrakruphairotthammaruji (Vilas), Wat Don Suk, Surat Tha Ni Province

16 June,2018, Interview. Phrakruphaovanajunthakun (Kritha), Wat Pa Khao hua Chang, Nakhon Si Thammarat Province. 16 June,2018, Interview. Phrasunthornkittikhun. (2560). Buddhist Principles of Holistic Health Care in Ederly people. Journal of Mcu Academic. 3 (1) : 11-25. Pimlapas Jittham. (2558) The Government Social Welfare policies that effect to life quality development of the elderly in

Tha-Ngew Amphoe Mueang Nakhon Si Thammarat Province. Narkbhut Paritat Journal,Nakhonsidhammarat Rajabhat Universiy.

7 (2), (July-December) : 65-76. Piyada Yuychim, Mayuree Niratharadorn, Panida Siriumpunkul, Natthapat Buaboon. (2018). Effects of a Family Participation Program in Managing Drug Managing Drug Use Behaviors among Older Adults withChronic Disease in Phun Phin Community. Journal of Public Health. 48 (1), (January-April, 2018) : 44-56. Puangrat Jinpon Sanya Tabaniyom Kritnara Thenwong Werapong Wuttisak (2017/2560). Integrated Information Visualization to Support

Decision Making for Promotion of Older Persons’ Perceptions toward Human Rights Following the Act on Older Persons B.E. 2546 in Nakhon Si Thammarat, Thailand . Journal of Southern Technology. 10 (1), (January-June) : 175-184. Ratthayanaphit Phalasuek, Benjawan Thanomchayathawatch. (2017). A Family Model for Older People Care. The Southern College Network Journal of Nursing and Public Health. 4 (3) (September- December 2017) : 135-150. Ratree Rittirat Umaporn Boonyasopun. Wandee Suttharangse (2005). Folk Care for Promoting Health of the Elderly in a Community, Nakhon Si Thammarat. Thai Journal of Nursing Council. 20 (2) : 30-43. Statist Nakhon Si Thammarat Provincial .(2559). Nakhon Si Thammarat Provincial Statistical Report. ISSN 1905-8314 Somboon Watana.(2016/2559). Concept of Elderly Care in Theravāda Buddhism. Academic Journal of Humanities and Social Science, Burapha University. 24 (44) (January-April 2016): 173-193. Theerasuk Peapong. (2558). Self-Care Behaviors of Elderly in Ban Na Sub- District, Ban Na Doem District, Surat Thane Province. Phikanatesan Journal.11 (1) : 27-36. Waranya Jitbantad, Thamolwan Kawkajok, Pimpawan Rueangphut, (2560).

Knowledge, Attitude and Ability to Care for the Elderly of Village Health Volunteers and the Satisfaction of the Elderly in Na Khian District, Muang District, Nakhon Si Thammarat Province. The

Journal of Baromarajonani College of Nusing, Nakhonratchasima. 23 (1), (January-June) : 5-16.

Wantanee Chairit,Noppawan Piaseu,Suchinda Jarupat Maruo (September - December 2012). Factors Related to Food Security among Older

Adults in a Rural Community of Southern Thailand. Rama Nurse Journal. 8 (3) : 311-326.

Yupin Sapkaew. (2016). The Development of quality of life among

elderly in aspect of Health Care promotion, Elderly Excellent Center, Boromarajonani College of Nursing Nakhon Si Thammarat. Journal of Nursing and Education. 9 (2) (April-June 2016): 25-39.