Upload
others
View
1
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Thai J. For. 38 (1) : 81-95 (2019) วารสารวนศาสตร 38 (1) : 81-95 (2562)
นพนธตนฉบบ
การประเมนมลคาการกกเกบคารบอนของปาธรรมชาตและระบบวนเกษตร
แบบสวนไมผลผสมทไมถกรบกวนจากดนถลมและทมการทดแทนตามธรรมชาต
Valuation of Carbon Stock in Undisturbed Natural Forest and Mixed Fruit Tree-based Agroforestry System by Landslide and Under Natural succession
กญจนชญา เมาสว1 Kanchaya Maosew1
กณตา ธนเจรญชณภาส2 Kanita Thanacharoenchanaphas2
จรณธร บญญานภาพ2* Jaruntorn Boonyanuphap2*
1บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยนเรศวร พษณโลก 65000
The Graduate School, Naresuan University, Phitsanulok 65000 Thailand 2คณะเกษตรศาสตร ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม มหาวทยาลยนเรศวร พษณโลก 65000
Faculty of Agriculture Natural Resources and Environment, Naresuan University, Phitsanulok 65000 Thailand *Corresponding author E-mail: [email protected]
รบตนฉบบ 25 กรกฎาคม 2561 รบแกไข 4 ตลาคม 2561 รบลงพมพ 16 พฤศจกายน 2561
ABSTRACT
This s tudy aimed to evaluate the carbon s tock of mixed fruit tree-based agrofores try sys tem and deciduous fores t under normal condition and natural succession at 9 years of landslide. The carbon s tock was calculated from the total amount of carbon in ecosys tems, including above-ground biomass (s tem, branch, leaf, and bamboo), below-ground biomass (tree root), and soil organic carbon. Valuation of carbon s tock was based on the carbon credit mechanism regarding the Verified Carbon Standard (VCS), which is the mos t popular international s tandards for the voluntary carbon market. The result indicated that the mixed deciduous fores t with bamboo the highes t carbon seques tration amount at 107.19 tCO2e/rai, followed by mixed deciduous fores t and mixed fruit tree-based agrofores try sys tem, 95.63 and 74.23 tCO2e/rai, respectively. Under natural succession process caused by landslide, the highes t carbon seques tration was occurred in agrofores
try sys tem, followed by mixed deciduous fores t and mixed deciduous fores t with bamboo with 61.54, 30.37 and 29.03 tCO2e/rai, respectively. Maepoon sub-district provided the carbon s tock value of 724,301,483.40 baht for within the area of 73,815.20 rai. The data can be used as guide line for fores t ecosys tem res toration in the ups tream areas for increasing the amount of carbon dioxide absorption to mitigate the problem by greenhouse gas emissions and global warming.
Keywords: Carbon stock’s Valuation, Mixed fruit tree-based agroforestry, Deciduous fores t, Natural Succession, Landslide
82 Thai J. For. 38 (1) : 81-95 (2019)
บทคดยอ
การวจยนมวตถประสงคเพอประเมนมลคาการกกเกบคารบอนของระบบวนเกษตรแบบสวนไมผลผสมและ
ปาผลดใบภายใตสถานการณปกตและการทดแทนตามธรรมชาตภายหลงจากเกดดนถลมมาแลว 9 ป โดยประเมนจาก
ปรมาณของคารบอนทงหมดทกกเกบในระบบนเวศ ไดแก ปรมาณคารบอนในมวลชวภาพเหนอพนดน (สวนของ
ล�าตน กง ใบ และไผ) มวลชวภาพใตดน (รากของตนไม) และปรมาณอนทรยคารบอนในดน การประเมนมลคาของ
ปรมาณคารบอนอยบนฐานของกลไกของการซอขายคารบอนเครดตในตลาดคารบอนภาคสมครใจตามมาตรฐานตาง
ประเทศทไดรบความนยมมากทสดคอ ตลาด Verified Carbon Standard (VCS) ผลการศกษาพบวา ปาเบญจพรรณ
ผสมไผมปรมาณคารบอนไดออกไซดเทยบเทามากทสด คอ 107.19 tCO2e/ไร รองลงมาคอ ปาเบญจพรรณและระบบ
วนเกษตรแบบสวนไมผลผสม เทากบ 95.63 และ 74.23 tCO2e/ไร ตามล�าดบ ส�าหรบระบบนเวศทมการทดแทนตาม
ธรรมชาต มปรมาณคารบอนไดออกไซดเทยบเทามากทสด คอ ระบบวนเกษตรแบบสวนไมผลผสม รองลงมา คอ
ปาเบญจพรรณ และปาเบญจพรรณผสมไผ เทากบ 61.54, 30.37 และ 29.03 tCO2e/ไร ตามล�าดบ ต�าบลแมพลมมลคา
การกกเกบคารบอนจ�านวน 724,301,483.40 บาท ในเนอททงหมด 73,815.20 ไร ขอมลทไดสามารถน�าไปใชเปน
แนวทางจดการฟนฟระบบนเวศปาไมบนพนทตนน�าในการเพมศกยภาพในการดดซบกาซคารบอนไดออกไซดเพอ
ลดปญหาการปลดปลอยกาซเรอนกระจกและภาวะโลกรอน
ค�าส�าคญ: การประเมนมลคาการกกเกบคารบอน ระบบวนเกษตรแบบสวนไมผลผสม ปาผลดใบ การทดแทนตาม
ธรรมชาต ดนถลม
ค�าน�า
ปจจบนประเทศไทยมโครงการกลไกการ
พฒนาทสะอาดทไดรบการขนทะเบยนกบ คณะกรรมการ
บรหารกลไกการพฒนาทสะอาด (CDM EB) และไดรบ
การออกหนงสอรบรองปรมาณกาซเรอนกระจกทลด
ได (Issuance of CERs) ซงสามารถน�าคารบอนเครดต
ไปขายในตลาดคารบอนไดแลว จ�านวน 35 โครงการ
คดเปนปรมาณกาซเรอนกระจกทลดได 3,525,515 ตน
คารบอนไดออกไซดเทยบเทา อยางไรกตาม ในปจจบน
ประเทศไทยมปรมาณคารบอนเครดตทสามารถน�าออก
ไปขายในตลาดคารบอนไดเพยง 0.23% ของปรมาณ
คารบอนเครดตทสามารถน�าออกไปขายในตลาดคารบอน
ทวโลก ดงนน หนวยงานภาครฐทเกยวของจงควร
สงเสรมใหภาคเอกชนทมศกยภาพด�าเนนโครงการ
กลไกการพฒนาทสะอาดใหมากขน (Wanwisate, 2015)
ปาไมสามารถดดซบและกกเกบกาซคารบอน-
ไดออกไซดไวเปนสวนหนงของเนอไมและสวนตางๆ
ของตนไมในรปของมวลชวภาพ จากการศกษาการจดการ
ปาไมในเอเชยของ Brown (1996) พบวา มพนทสวนปา
อยถง 133 ลานเฮกตาร และปาธรรมชาตอกประมาณ 48
ลานเฮกตาร ทก�าลงรอการจดการและการขนทดแทน
ตามธรรมชาต พนทดงกลาวนคาดวามศกยภาพใน
การดดเกบ CO2 ถง 24 PgC (1 PgC = 1015 g) เมอถง
ป 2050 ส�าหรบประเทศไทยนนมพนทปาธรรมชาตซง
ครอบคลมพนทรอยละ 28 ของพนทประเทศ สามารถ
กกเกบคารบอนไดถงรอยละ 86 ของคารบอนทงหมด
ในรปของมวลชวภาพ และอกประมาณรอยละ 10 กก
เกบอยในรปมวลชวภาพของสวนปาทครอบคลมพนท
ประมาณรอยละ 8.7 ของพนททงประเทศ (Openshaw,
1997) จะเหนไดวาการปลกสรางสวนปาและการฟนฟ
พนทปาธรรมชาตทยงเหลออย สามารถเปนแหลงกกเกบ
CO2 เพอลดปญหากาซเรอนกระจกและภาวะโลกรอน
ไดทางหนง
83วารสารวนศาสตร 38 (1) : 81-95 (2562)
ศกยภาพในการกกเกบ CO2 และปรมาณ
คารบอนกกเกบของปาชนดตางๆ มความแตกตางกน
ตามลกษณะโครงสรางและชนดพนธไมทขนอยซง
แปรผนตามสภาพปจจยสงแวดลอม (Ogawa et al., 1965;
Tsutsumi et al., 1983; Negi et.al., 2003) ปจจบน
ไดมการศกษาชนดปาตางๆ เชน การกกเกบคารบอน
ในมวลชวภาพรวมของสวนปาสนสามใบ (Khamyong,
2001) ปาดบเขา (Nongnuang et.al., 2010; Khamyong
et.al., 2008) การกกเกบคารบอนในมวลชวภาพของ
ปาดงดบ ปาเบญจพรรณ และ ปาเตงรง (Tangtham and
Tantasirin, 1997) อยางไรกตาม หากพนทดงกลาว
เกดดนถลม ท�าใหเกดความเสยหายตอโครงสรางและ
องคประกอบตลอดจนกระบวนการและกลไกตางๆ
สงผลใหพนทการกกเกบคารบอนลดลง และตองใช
เวลายาวนานในการทดแทนตามธรรมชาต การศกษา
ครงนมวตถประสงคเพอประเมนปรมาณและมลคา
คารบอนกกเกบของระบบวนเกษตรแบบสวนไมผล
และปาธรรมชาตทไมถกรบกวนจากดนถลมและทม
การทดแทนตามธรรมชาตภายหลงจากเหตการณดนถลม
มาแลว 9 ป ในบรเวณพนทตนน�าของต�าบลแมพล อ�าเภอ
ลบแล จงหวดอตรดตถ โดยผลจากการศกษาท�าใหชมชน
ทองถนและหนวยงานทเกยวของเกดความตระหนกตอ
การสญเสยพนทในการกกเกบคารบอน อกทงยงเปน
ขอมลทส�าคญตอการสรางแนวทางจดการฟนฟระบบ
นเวศปาไมบนพนทตนน� าในการเพมศกยภาพในการ
ดดซบกาซคารบอนไดออกไซด
อปกรณและวธการพนทศกษา
การศกษาครงนด�าเนนการในพนทลมน�าสาขา
ยอยแมพรอง-แมพล ต�าบลแมพล อ�าเภอลบแล จงหวด
อตรดตถ (ละตจด 17°39′10′′ ถง 17°48′40′′ N และ
ลองจจด 99°57′10′′ ถง 100°02′10′′ E) มเนอทประมาณ
116 ตารางกโลเมตร ความสงของพนทตงแต 80-765
เมตร จากระดบทะเลปานกลาง ระดบความลาดชนของ
พนทโดยทวไปอยในชวง 40-75 องศา สภาพภมอากาศ
รอนชนแถบมรสม tropical monsoon climate : Am)
ปรมาณน�าฝนรายปเฉลย 1,641.24 มลลเมตร อณหภม
รายปเฉลย 27.4 องศาเซลเซยส อตราการระเหยเทากบ
1,601 มลลเมตรตอป และความชนสมพทธในอากาศ
โดยเฉลยรอยละ 73 (ขอมลโดยเฉลยป 2535 ถง 2559)
(Figure 1) สภาพภมประเทศโดยทวไปของพนทต�าบล
แมพลเปนเทอกเขาสงชนปกคลมไปดวยผนปาธรรมชาต
และสวนไมผลผสมแบบวนเกษตร ครอบคลมทงในทศ
ตะวนออก ทศเหนอ และทศตะวนตกบรเวณตอนบน
ของพนท ขณะทพนทบางแหงอยภายใตการทดแทน
ทางนเวศวทยาภายหลงจากเหตการณดนถลมเปน
ระยะเวลา 9 ป ซงพนทดงกลาวเกดดนถลมในเดอน
พฤษภาคม ป 2549 โดยมเนอทประมาณ 4,993.75 ไร
(Land Development Department, 2006)
84 Thai J. For. 38 (1) : 81-95 (2019)
3
ธรรมชาตภายหลงจากเหตการณดนถลมมาแลว 9 ป ในบรเวณพนทตนน าของตาบลแมพล อาเภอลบแล จงหวดอตรดตถ 1
โดยผลจากการศกษาทาใหชมชนทองถนและหนวยงานทเกยวของเกดความตระหนกตอการสญเสยพนทในการกกเกบ2
คารบอน อกทงยงเปนขอมลทสาคญตอการสรางแนวทางจดการฟนฟระบบนเวศปาไมบนพนทตนน าในการเพมศกยภาพ3
ในการดดซบกาซคารบอนไดออกไซด 4
อปกรณและวธการ 5
พนทศกษา 6
การศกษาครงนดาเนนการในพนทลมน าแมพรอง-แมพล ตาบลแมพล อาเภอลบแล จงหวดอตรดตถ (ละตจด 7
17°39′10′′ ถง 17°48′40′′ N และลองตจด 99°57′10′′ ถง 100°02′10′′ E) มเนอทประมาณ 116 ตารางกโลเมตร ความสง8
ของพนทตงแต 80-765 เมตร จากระดบทะเลปานกลาง ระดบความลาดชนของพนทโดยทวไปอยในชวง 40-75 องศา สภาพ9
ภมอากาศรอนชนแถบมรสม (Tropical monsoon climate : Am) ปรมาณนาฝนรายปเฉลย 1,641.24 มลลเมตร อณหภมรายป10
เฉลย 27.4 องศาเซลเซยส อตราการระเหยเทากบ 1,601 มลลเมตรตอป และความชนสมพทธในอากาศโดยเฉลยรอยละ 73 11
(ขอมลโดยเฉลยป 2535 ถง 2559) (Figure 1) สภาพภมประเทศโดยทวไปของพนทตาบลแมพลเปนเทอกเขาสงชนปกคลม12
ไปดวยผนปาธรรมชาตและสวนไมผลผสมแบบวนเกษตร ครอบคลมทงในทศตะวนออก ทศเหนอ และทศตะวนตกบรเวณ13
ตอนบนของพนท ขณะทพนทบางแหงอยภายใตการทดแทนทางนเวศวทยาภายหลงจากเหตการณดนถลมเปนระยะเวลา 9 14
ป ซ งพนทดงกลาวเกดดนถลมในเดอนพฤษภาคม ป 2549 โดยมเนอทประมาณ 4,993.75 ไร (Land Development 15
Department, 2006) 16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
Figure 1 The location of study area in Maepoon Sub-district, Uttaradit Province, Thailand. 32
33
Figure 1 The location of study area in Maepoon sub-district, Uttaradit province, Thailand.
การเกบรวบรวมขอมล 1. ศกษาลกษณะและโครงสรางของสงคมพช
ของระบบนเวศแหลงตนน�า
ท�าการวางแปลงศกษาสงคมพชในระบบ
นเวศ 6 ระบบ โดยใชจ�านวน 5 แปลง ตอระบบนเวศ
ซงมขนาด 40 × 40 เมตร หรอ 20 × 50 เมตร ขนอยกบ
ความเหมาะสมของสภาพพนท เนองจากพนททเกด
ดนถลมสวนใหญมลกษณะเปนรวตามแนวยาวและ
มความกวางของแนวดนถลมนอยกวา 40 เมตร และ
แปลงรปทรงสเหลยมผนผาสามารถครอบคลมหยอม
พนทของชนดพนธไมทแตกตางกนไดดทสด (Kershaw,
1964) เกบขอมลพนธพชไมยนตน (tree species) ทก
ชนดในแปลงตวอยาง โดยเลอกไมยนตนทมขนาด
ความโตเทากบหรอมากกวา 4.5 เซนตเมตร และมความสง
ทงหมดของตนไมมากกวา 1.3 เมตร (tree with height >
1.30 m. and DBH ≥ 4.5 cm) ซงวดเสนผานศนยกลาง
เพยงอก เพอใชค �านวณหามวลชวภาพของไมยนตน
ในขนตอนตอไป
2. สณฐานวทยาลกษณะหนาตดชนดนและ
การวเคราะหดนในระบบนเวศ
ก�าหนดต�าแหนงของแปลงเกบตวอยางดน
ในระบบนเวศ 6 ระบบ โดยด�าเนนการศกษาหนาตด
ชนดน (soil profile) ระบบนเวศละ 3 หลม (soil pit)
รวมทงหมด 18 หลม ขนาดของหลม 1.5 × 1.5 เมตร
จากผวดนจนถงความลก 1.5 เมตร และโดยแบงระดบ
ความลกของชนดนตามลกษณะทางสณฐานวทยาของ
แตละชวงชนดน (soil horizon) จากนนด�าเนนการเกบ
ตวอยาง 2 แบบ คอ 1) การเกบตวอยางแบบไมท�าลาย
โครงสรางดน โดยใชกระบอกเกบดนขนาด 100 ลกบาศก
เซนตเมตร จ�านวน 3 กระบอก (3 replications) เพอน�าไป
85วารสารวนศาสตร 38 (1) : 81-95 (2562)
วเคราะหหาคาความหนาแนนรวมของดนแตละชน และ
2) การเกบตวอยางแบบท�าลายโครงสรางของดน ดวย
การเกบตวอยางดนแบบตวอยางรวม น�าไปวเคราะห
ปรมาณอนทรยคารบอนในดนแตละชวงชนดน ใชวธ
การของ Page et al. (1982)
การประเมนมลคาการกกเกบคารบอน ค �านวณจากผลรวมของคารบอนทกกเกบ
ในมวลชวภาพและคารบอนทกกเกบอยในดนของ
ระบบนเวศ ไดแก 1) ปรมาณมวลชวภาพเหนอพนดน
(above-ground biomass : AGB) ประกอบดวย สวน
ของล�าตน กง ใบ และไผ 2) ปรมาณมวลชวภาพใตดน
(below-ground biomass : BGB) ไดแก รากของตนไม
และ 3) ปรมาณอนทรยคารบอนในดน (soil organic
carbon : SOC)
1. การค�านวณปรมาณมวลชวภาพของ
ไมยนตน
ค �านวณปรมาณมวลชวภาพทกกเกบอย
ในรปของเนอไมในสถานการณปกตทไมเกดดนถลม
โดยใชสมการแอลโลเมตรของปาเบญจพรรณและ
ปาเตงรงของ Ogawa et al. (1965) และสถานการณท
เคยเกดดนถลมสวนใหญเปนไมเบกน�าของปาดบแลงจง
ใชสมการแอลโลเมตรของปาดบแลงของ Tsutsumi et al.
(1983) โดยสมการแอลโลเมตรทงสองใชประเมนมวล
ชวภาพของล�าตน กง และใบของไมยนตนขนาดใหญ
ในขณะท มวลชวภาพของรากค�านวณจากสมการของ
Viriyabuncha et al. (2003) โดยมสมการตอไปน
สมการแอลโลเมตรของปาเบญจพรรณ
และปาเตงรง
WS = 0.0396 (D2H)0.9326
WB = 0.00349 (D2H)1.027
WL = (28/W
S+W
B+0.025)-1
สมการแอลโลเมตรของปาดบแลง
WS = 0.0509 (D2H)0.919
WB = 0.00893 (D2H)0.977
WL = 0.0140 (D2H)0.669
สมการแอลโลเมตรในการค�านวณมวล
ชวภาพของราก
WR = 0.0054(D2H)0.9894
โดย WS คอ มวลชวภาพสวนของล�าตน
(กโลกรม)
WB คอ มวลชวภาพสวนของกงไม
(กโลกรม)
WL
คอ มวลชวภาพสวนของใบ (กโลกรม)
WR
คอ มวลชวภาพสวนของรากไมยนตน
(กโลกรม)
D คอ เสนผานศนยกลางเพยงอกของตนไม
(เซนตเมตร)
H คอ ความสงทงหมดของตนไม (เมตร)
2. การค�านวณปรมาณมวลชวภาพของไผ
การประเมนมวลชวภาพของไผแตละชนด
พนธ ค �านวณเฉพาะมวลชวภาพในสวนทอยเหนอ
พนดนทงหมด (ซงไมรวมมวลชวภาพของรากไผ) ทงน
การประเมนมวลชวภาพของไผเฮยะไดใชสมการของ
ไผขาวหลามของ Kutintara et al. (1995) เนองจาก
ไผเฮยะไมมสมการโดยตรง ซงไผเฮยะมลกษณะคลายกบ
ไผขาวหลามทงขนาดและความสง นอกจากน ไผเกรยบ
และไผผากมนใชสมการของไผผากของ Kutintara et al.
(1995) ขณะทไผซางใชสมการของ Royampaeng (1990)
และไผไรใชสมการของ Kutintara et al. (1995) ดงน
ไผขาวหลาม AGB = 0.49522 (D2)0.8726
เมอ R2 = 0.9908
ไผผาก AGB = 0.22574 (D2)1.0214
เมอ R2 = 0.9726
ไผซาง AGB = 0.3939 (D)1.8325
เมอ R2 = 0.8948
ไผไร AGB = .24250 (D2)1.0951
เมอ R2 = 0.9343
โดย AGB คอ มวลชวภาพสวนทอยเหนอพนดน
ทงหมดของไผ (กโลกรม)
D คอ ขนาดเสนผานศนยกลางทระดบอก
(เซนตเมตร)
86 Thai J. For. 38 (1) : 81-95 (2019)
3. การค�านวณปรมาณการกกเกบคารบอนใน
มวลชวภาพของไมยนตนและไผ
การกกเกบคารบอนในมวลชวภาพของไม
ยนตน (total tree organic carbon : TTC) และการกกเกบ
คารบอนในมวลชวภาพของไผ (organic carbon in
bamboo : BBC) สามารถค�านวณจากปรมาณความเขมขน
เฉลยของคารบอนในเนอเยอพชสวนทเปนล�าตน กง
และใบ โดยก�าหนดใหคารบอนในมวลชวภาพมคา
สดสวนคารบอน (carbon fraction: CF) เทากบรอยละ
49.9 48.7 และ 48.3 ตามล�าดบ (Tsutsumi et al., 1983)
ขณะทรากของไมยนตนและมวลชวภาพของไผ มคา
สดสวนคารบอนเทากบรอยละ 47.0 (IPCC, 2006)
4. ค�านวณปรมาณการกกเกบอนทรยคารบอน
ในดน (soil organic carbon accumulation)
การวเคราะหปรมาณอนทรยคารบอนใน
ดนแตละชวงชนดน (soil horizon) ใชวธการของ Page et
al. (1982) จากนน ค�านวณปรมาณการกกเกบคารบอน
ของทกชวงชนดนจากผวดนถงระดบความลก 150
เซนตเมตร ของระบบนเวศแตละประเภท ดงสมการน
SOCaccumulated
= n∑i=1
Soil weighti×SOC
i
Soil weighti (kg/rai)
= [ (T×BD×1.67)1,000
] ×(1-%rock fragment)
โดย
SOCaccumulated
คอ ปรมาณการกกเกบอนทรย
คารบอนจากผวดนถงระดบ
ความลก 150 เซนตเมตร
(กโลกรมตอไร)
SOCi
คอ ปรมาณอนทรยคารบอนในดน
ของชวงชนดนท i (% โดยน�า
หนก)
Soil weighti คอ น� าหนกดนในชวงชนดนท i
(กโลกรมตอไร)
T คอ ความหนาของชวงชนดนท i
(เซนตเมตร)
BD คอ Bulk density ของชวงชนดนท
i (g/cm3)
% rock fragment คอ รอยละกระจายตวและสดสวน
ทเปนหนและรากพชในชวงชน
ดนท i
5. การค�านวณปรมาณคารบอนทงหมดของ
ระบบนเวศเปนการดดซบคารบอนไดออกไซด
การดดซบคารบอนไดออกไซด (CO2
absorption) ของระบบนเวศ เปนผลรวมของปรมาณ
การกกเกบคารบอนของระบบนเวศ (ecosystem
carbon stock: EC stock) คณดวยคาสดสวนระหวาง
คารบอนไดออกไซด (CO2: มวลโมเลกล = 44) และ
คารบอน (C: มวลโมเลกล = 12) คอ 44/12 หรอ 3.66
(Community Forestry Development Sub-division,
2014) โดยมสมการ ดงน
CO2 absorbtion
= ECstock
× CO2 CF
ECstock
= TTC + BBC + SOCaccumulated
โดย CO2 absorbtion
คอ ปรมาณการดดซบคารบอน-
ไดออกไซดของระบบนเวศ
(tCO2e/ไร)
ECstock
คอ ปรมาณการกกเกบคารบอน
ของระบบนเวศ (tC/ไร)
TTC คอ ปรมาณการกกเกบคารบอน
ในมวลชวภาพของไม
ยนตน (tC/ไร)
BBC คอ ปรมาณการกกเกบคารบอน
ในมวลชวภาพของไผ (tC/
ไร)
SOCaccumulated
คอ ปรมาณการกกเกบอนทรย
คารบอนจากผวดนถงระดบ
ความลก 150 ซม. (tC/ไร)
CO2 CF คอ คาสดสวนระหวางคารบอน-
ไดออกไซดและคารบอน
หรอ 3.66
87วารสารวนศาสตร 38 (1) : 81-95 (2562)
การประเมนมลคาการกกเกบคารบอนของระบบ
นเวศ
การประเมนมลคาการกกเกบคารบอนของ
ระบบนเวศ อยบนฐานของกลไกของการซอขายคารบอน
เครดตในตลาดคารบอนภาคสมครใจตามมาตรฐานตาง
ประเทศ (Voluntary Emission Reduction Program:
VER) ไดแก ตลาด Verified Carbon Standard (VCS)
ซงเปนมาตรฐานทไดรบความนยมมากทสดในตลาด
คารบอนภาคสมครใจ โดยก�าหนดราคาเฉลยของคารบอน
เครดตใน ป 2560 เทากบ 3.9 US$/tCO2e (Hamrick and
Gallant, 2017) และก�าหนดคาธรรมเนยมการซอขาย
คารบอน เทากบ 0.1 US$/tCO2e (Thailand Greenhouse
Gas Management Organization (Public Organization),
2014) โดยอตราแลกเปลยนเงนไทย 31.4063 บาท/
ดอลลารสหรฐ (ธนาคารแหงประเทศไทย ณ วนท 30
มนาคม 2561) มลคาทงหมดของการกกเกบคารบอน
ในบรเวณพนทแหลงตนน�าของต�าบลแมพล ถกค�านวณ
จากมลคาของการกกเกบคารบอนของแตละระบบนเวศ
คณกบจ�านวนเนอทของระบบนเวศแตละประเภท ซง
ไดจากชนขอมลการใชทดนในป 2559 (GIS layers) ท
ไดจากการแปลตความดวยสายตาจากขอมลภาพถาย
ดาวเทยมไทยโชต (THEOS) และดาวเทยม GeoEye-1
ผลและวจารณ
ลกษณะและโครงสรางของสงคมพช
ระบบนเวศปาไมตามธรรมชาตบรเวณแหลง
ตนน� าของต�าบลแมพลจ�าแนกได 2 ประเภท ไดแก
ปาเบญจพรรณและปาเบญจพรรณผสมไผ โดยระบบ
นเวศปาเบญจพรรณ มองคประกอบของชนดพนธไม
ยนตนขนาดใหญ (tree species) 73 ชนด 62 สกล 42
วงศ โดยมชนดพนธทเดนและมคาดชนความส�าคญ
มาก เชน คอแลน (Nephelium hypoleucum Kurz.)
ปอหยาบ (Colona flagrocarpa Craib var. siamica Craib)
ตวขน (Cratoxylum formosum Byer) เปลาใหญ (Croton
persimilis Müll.Arg.) กางขมอด (Albizia odoratissima
Benth.) และ แดง (Xylia xylocarpa (Roxb.) Taub.) โดย
มความหนาแนนของไมยนตน 702.50 ตนตอเฮกตาร
หรอ 112.40 ตนตอไร ขนาดพนทหนาตด 70.71 ตาราง
เมตรตอเฮกตาร (11.31 ตารางเมตรตอไร) ขนาดเสน
ผานศนยกลางเฉลย 16.27 เซนตเมตร ความสงเฉลย
10.87 เมตร นอกจากนยงพบไผผาก ไผเกรยบ ไผซาง
และไผไร ขนแทรกปะปน โดยความหนาแนนของไผ
ทกชนดเทากบ 746.67 ล�าตอเฮกตาร หรอ 119.47 ล�า
ตอไร (Table 1) ระบบนเวศปาเบญจพรรณมคาดชน
ความหลากหลาย Shannon – Weiner index (H') เทากบ
3.75 ซงมคาความหลากหลายของชนดพนธไมใหญสง
กวาปาเบญจพรรณในอทยานแหงชาตเฉลมพระเกยรต
ไทยประจน จงหวดราชบร ทมความหนาแนนของไม
ยนตน 538 ตนตอเฮกตาร มคาดชนความหลากหลาย
(H') เทากบ 3.52 โดยพบไมยนตนขนาดใหญ 72 ชนด
57 สกล 22 วงศ (Phetchaburi National Parks Research
Center, 2016) นอกจากน ชนดพนธไมใหญทพบจาก
การศกษาครงนใกลเคยงกบปาเบญจพรรณในอทยาน
แหงชาตศรลานนา จงหวดเชยงใหม (60 ชนด 50 สกล
21 วงศ) (National Parks Research and Innovation
Development Center Chiang Mai Province, 2015)
แตมจ�านวนชนดพนธไมใหญมากกวาปาเบญจพรรณ
สมบรณและปาเบญจพรรณทถกใชประโยชนในพนทปา
อนรกษของนคมสหกรณฟากทา อ�าเภอฟากทา จงหวด
อตรดตถ (46 ชนด จ�านวน 27 วงศ และ 60 ชนด 29 วงศ
ตามล�าดบ) (Pongthornpruek, 2017)
ส�าหรบระบบนเวศปาเบญจพรรณผสมไผ พบ
ชนดพนธไมขนาดใหญ 64 ชนด 53 สกล 33 วงศ โดยม
ชนดพนธทเดน เชน ประด (Pterocarpus macrocarpus
Kurz) มะเกม (Canarium subulatum Guill.) สมอพเภก
(Terminalia bellirica (Gaertn.) Roxb.) ตะแบกเปลอก
บาง Lagerstroemia duperreana Pierre ex Gagnep.
ค �าแสด (Bixa Orellana Linn.) เปนตน นอกจากน พบ
88 Thai J. For. 38 (1) : 81-95 (2019)
ไผซาง ไผไร และไผผากมน ซงความหนาแนนของ
ไผทงสามชนดเทากบ 1,603.33 ล�าตอเฮกตาร (256.53
ล�าตอไร) ความหนาแนนของไมยนตน 576.69 ตนตอ
เฮกตาร (92.27 ตนตอไร) ขนาดพนทหนาตด 13.27
ตารางเมตรตอเฮกตาร (2.12 ตารางเมตรตอไร) ขนาด
เสนผานศนยกลางเฉลย 13.86 เซนตเมตร ความสง
เฉลย 9.92 เมตร (Table 1) มคาดชนความหลากหลาย
(H') เทากบ 3.81 ซงมคาความหลากหลายสงกวาระบบ
นเวศปาเบญจพรรณ
ชนดพนธไมขนาดใหญทพบในระบบวนเกษตร
มทงหมด 16 ชนด 16 สกล 12 วงศ โดยปลกแทรก
รวมกบพรรณไมปาดงเดมในทองถน เชน ทเรยนสาย
พนธตางๆ (Durio zibethinus Murray) โดยสวนใหญปลก
ระยะ 8 × 4 เมตร (ประมาณ 25 ตน) ลางสาด (Lansium
domesticum Correa) ลองกอง (Aglaia dookkoo Griff.)
มงคด (Garcinia mangostana Linn.) และกาแฟโรบสตา
(Coffea canephora Pierre ex A.Froehner) ความหนาแนน
ของไมยนตน 383.31 ตนตอเฮกตาร (61.33 ตนตอไร)
ขนาดพนทหนาตด 10.08 ตารางเมตรตอเฮกตาร (1.61
ตารางเมตรตอไร) ขนาดเสนผานศนยกลางเฉลย 13.91
เซนตเมตร ความสงเฉลย 7.53 เมตร (Table 1) มคาดชน
ความหลากหลายเทากบ 1.37
ขณะทระบบนเวศทเคยเกดดนถลมในป 2549
พบวาปาเบญจพรรณมชนดพนธไมขนาดใหญทงหมด
16 ชนด 12 สกล 9 วงศ มความหนาแนนของไมยนตน
206.63 ตนตอเฮกตาร ขนาดเสนผานศนยกลางเฉลย 7.45
เซนตเมตร ความสงเฉลย 6.91 เมตร และมคาดชนความ
หลากหลายเทากบ 2.27 ในดานปาเบญจพรรณผสมไผ
พบชนดพนธไมใหญทงหมด 28 ชนด 20 สกล 15 วงศ
โดยมความหนาแนนของไมยนตน 576.69 ตนตอเฮกตาร
ขนาดเสนผานศนยกลางเฉลย 7.62 เซนตเมตร ความสง
เฉลย 6.46 เมตร และมคาดชนความหลากหลายเทากบ
2.31 และสวนวนเกษตรทเกดดนถลมพบชนดพนธไม
ใหญทงหมด 28 ชนด 24 สกล 15 วงศ โดยมความ
หนาแนนของไมยนตน 460.00 ตนตอเฮกตาร ขนาด
เสนผานศนยกลางเฉลย 11.91 เซนตเมตร ความสง
เฉลย 7.46 เมตร และมคาดชนความหลากหลายเทากบ
2.63 พบในบรเวณไหลเขาลงจนถงพนทเชงเขา ซงเปน
บรเวณทมการกกเกบมวลของวตถทเคลอนทหรอไหล
ลงมาจากพนทสนเขาและไหลเขา ท�าใหมการทดแทน
ตามธรรมชาตของพรรณไมเรวกวาปาเบญจพรรณและ
ปาเบญจพรรณผสมไผทเคยเกดดนถลม ทกระบบนเวศ
ทเคยเกดดนถลมปจจบนอยในระหวางการทดแทนทาง
นเวศวทยาระยะทมไมยนตนเบกน�าโตเรวในทองถนขน
ปกคลม ระบบวนเกษตรทเคยเกดดนถลมมการปกคลม
ของพชพนลางอยท วไป สวนใหญเปนพชลมลก หญา
และไมเลอย เชน กลวยปา ตองกง สาบเสอ หญาคา
เปนตน ขณะทไมยนตนทขนอยสวนใหญเปนไมเบก
น�าของปาดบแลง เชน ตองแตบ หรอ ปอหชางใบเลก
(Macaranga denticulata (Blume) Muell. Arg.) มะเดอ
ปลองหน (Ficus semicordata Buch.-Ham. ex Sm.)
เตาหลวง (Macaranga gigantea (Rchb. f. & Zoll.) Müll.
Arg.) และขาวสารหลวง (Maesa ramentacea (Roxb.)
A. DC.) เปนตน
89วารสารวนศาสตร 38 (1) : 81-95 (2562)
Table 1 Characteristic of tree and bamboo for each ecosystem type.
Ecosystem type
DBH (cm) Tree height (m) Tree densitydensity of bamboo
stands
Mean Max Min Mean Max Min(tree/rai)
(tree/ha)
(culm/rai)
(culm/ha)
MNSL 16.27(6.66) a 80.00 4.50 10.87(2.5) a 24.00 2.00 112.40 702.50 119.47 746.67MSSL 7.45(0.96) b 19.00 4.50 6.91(1.13) bc 13.00 3.00 33.06 206.63 16.00 100.00BNSL 13.86(5.73) ab 108.00 4.50 9.92(2.76) ab 23.00 1.50 92.27 576.69 256.53 1,603.33BSSL 7.62(0.90) b 39.00 4.50 6.46(0.76) c 18.00 3.00 83.20 520.00 24.00 150.00FNSL 13.91(3.52) ab 101.10 4.50 7.53(0.77) bc 40.00 2.00 61.33 383.31 - -FSSL 11.91(1.64) ab 105.00 4.50 7.46(0.25) bc 22.00 1.80 73.60 460.00 60.00 375.0
Notes:Parentheses indicate standard deviation; The different letters within the same column indicatestatistically significant differences (p<0.05) MNSL, Mixed deciduous forest; MSSL, Mixed deciduous forest under landslide; BNSL, Mixed deciduous forest with bamboo; BSSL, Mixed deciduous forest with bamboo under landslide; FNSL, Mixed fruit tree-based agroforestry; FSSL, Mixed fruit tree-based agroforestry under landslide
สณฐานวทยาและลกษณะหนาตดชนดน
แปลงศกษาของระบบวนเกษตรอยบรเวณ
ตอนลางของลาดดน (down slope) ขณะทต�าแหนงแปลง
ศกษาระบบนเวศปาเบญจพรรณและปาเบญจพรรณ
ผสมไผอยบรเวณตอนบนและตอนกลางของลาดดน
ตามล�าดบ โดยต�าแหนงของลาดดนทผนแปรตาม
ระดบความสงของภมทศนในพนท ซงสงผลตอระดบ
ความหนาของชนดนแตละชน โดยเฉพาะดนชนบน
(top soil : O and A horizon) และดนชนลางตอนบน
(upper subsoil : B horizon) ซงตามปกตจะมสดสวน
ของปรมาณหนและรากพชทกระจายตวอยในชนดน
นอยกวาชนดนลางทอยลกลงไป (Regolith : C horizon)
อนเปนชนดนทมปรมาณเปนหนหลายขนาดทสลายตว
ผพงเปนองคประกอบสวนใหญ (weathered parent
material or rock fragments) และพบวาหนาตดชนดน
ของระบบวนเกษตรแบบสวนไมผลผสมมปรมาณหน
และปรมาณรากพชทกระจายตวอยในชนดนนอยกวา
ระบบนเวศอนๆ โดยพบวาปรมาณหนโดยเฉลยของ
ระบบวนเกษตรแบบสวนไมผลผสมมนอยทสด รอง
ลงมา ไดแก ปาเบญจพรรณและปาเบญจพรรณผสม
ไผ โดยรายละเอยดสณฐานวทยาและลกษณะหนาตด
ชนดนของแตละแปลงศกษา (จ�านวน 18 หลม) แสดง
ในขอมลเสรม (supplementary data)
การกกเกบคารบอนของระบบนเวศแหลงตนน�า
1. ปรมาณมวลชวภาพ
ปาเบญจพรรณมปรมาณมวลชวภาพมาก
ทสด คอ 19.10 ตนตอไร รองลงมา ไดแก ปาเบญจพรรณ
ผสมไผ ระบบวนเกษตร ระบบวนเกษตรทเกดดน
ถลม และปาเบญจพรรณผสมไผทเกดดนถลม (15.31,
10.01, 6.23 และ 2.26 ตนตอไร ตามล�าดบ) ขณะท ปา
เบญจพรรณทเกดดนถลมมปรมาณมวลชวภาพของไม
ยนตนเฉลยนอยทสด (0.86 ตนตอไร) โดยรายละเอยด
แสดงใน Table 2
2. การกกเกบคารบอน (carbon stock)
2.1 การกกเกบคารบอนในดน
การกกเกบคารบอนในดนหรอปรมาณ
คารบอนอนทรยในดน (SOC) ของปาเบญจพรรณผสม
ไผมปรมาณมากทสด (21.78 ตนคารบอนตอไร) ซง
มคาต�ากวาปรมาณคารบอนในดนของปาเบญจพรรณ
ผสมไผบรเวณลมน�าแมกลอง อ�าเภอทองผาภม จงหวด
กาญจนบร (35.83 ตนตอไร) (Diloksumpun et al.,
2005) ขณะท SOC ของปาเบญจพรรณ ระบบวนเกษตร
90 Thai J. For. 38 (1) : 81-95 (2019)
ระบบวนเกษตรทเกดดนถลม ปาเบญจพรรณทเกดดน
ถลม และปาเบญจพรรณผสมไผทเกดดนถลม เทากบ
16.73, 15.32, 13.73, 7.86 และ 6.806 ตนคารบอนตอ
ไร ตามล�าดบ (Table 2)
2.2 การกกเกบคารบอนในมวลชวภาพ
ของไมยนตนและไผ
การกกเกบคารบอนในมวลชวภาพของ
ไมยนตนขนาดใหญและไผในระบบนเวศปาเบญจพรรณ
มปรมาณมากทสด (9.36 ตนคารบอนตอไร) ซงม
ปรมาณมากกวาปาเบญจพรรณในอทยานแหงชาต
เฉลมพระเกยรตไทยประจนทมปรมาณ 5.07 ตนคารบอน
ตอไร (Phetchaburi National Parks Research Center,
2016) ส�าหรบระบบนเวศปาเบญจพรรณผสมไผมปรมาณ
การกกเกบคารบอนในมวลชวภาพของไมใหญ 7.45 ตน
คารบอนตอไร โดยมคานอยกวาการกกเกบคารบอน
ในมวลชวภาพของไมใหญและไผในปาเบญจพรรณ
บรเวณลมน�าแมกลอง อ�าเภอทองผาภม จงหวดกาญจนบร
(19.25 ตนคารบอนตอไร) (Diloksumpun et al., 2005)
ขณะทระบบวนเกษตร ระบบวนเกษตรทเกดดนถลม ปา
เบญจพรรณผสมไผทเกดดนถลม และปาเบญจพรรณท
เกดดนถลมมการกกเกบคารบอนในมวลชวภาพ 4.93,
3.06, 1.12 และ 0.42 ตนคารบอนตอไร ตามล�าดบ (Table 2)
2.3 ปรมาณการกกเกบคารบอนในระบบ
นเวศ
การกกเกบคารบอนในมวลชวภาพ
และในดน หรอ ปรมาณคารบอนทงหมด (total carbon
stock) ในระบบนเวศปาเบญจพรรณผสมไผมคา 29.23
ตนคารบอนตอไร ซงมคาต�ากวาปาเบญจพรรณผสม
ไผบรเวณลมน� าแมกลอง (56.09 ตนคารบอนตอไร)
(Diloksumpun et al., 2005) ส�าหรบปรมาณคารบอน
ทงหมดของปาเบญจพรรณในพนทศกษา (26.09 ตน
คารบอนตอไร) มคาใกลเคยงกบปรมาณการกกเกบ
คารบอนในมวลชวภาพและในดนทระดบความลก 1
เมตร ของปาเบญจพรรณจากการศกษาของ Tangtham
and Tantasirin (1997) ซงมคาเทากบ 27.68 ตนคารบอน
ตอไร อยางไรกตาม ปาดบแลงสะแกราช อ�าเภอวงน�าเขยว
จงหวดนครราชสมา มปรมาณการกกเกบคารบอน
ทงหมด 69.53 ตนคารบอนตอไร (Diloksumpun et al.,
2005) เนองจากระบบนเวศทเกดดนถลมอยในระยะการ
ทดแทนทางนเวศตามธรรมชาต จงสงผลใหการกกเกบ
คารบอนทงหมดมปรมาณนอยกวาระบบนเวศประเภท
เดยวกนทไมเกดดนถลม โดยระบบวนเกษตรทเคยเกด
ดนถลมมปรมาณการกกเกบคารบอนทงหมด 16.79
ตนคารบอนตอไร ขณะทระบบนเวศปาเบญจพรรณ
และปาเบญจพรรณผสมไผทเคยเกดดนถลมมการ
กกเกบคารบอนทงหมด 8.28 และ 7.92 ตนคารบอน
ตอไร ตามล�าดบ ทงน จากการส�ารวจภาคสนามพบวา
ดนถลมทเกดขนในปาเบญจพรรณสวนใหญพบอย
บรเวณไหลเขาตอนบนและเกดความเสยหายระดบ
รนแรง ผลจากการศกษาสณฐานวทยาของหนาตด
ชนดนและชนดพรรณไมองคประกอบของสงคมพช
แสดงใหเหนวาดนถลมระดบรนแรงสามารถท�าใหเกด
การสญเสยชนดนลกถงระดบมากกวา 60 เซนตเมตร
สงผลใหกระบวนการทดแทนของสงคมพชเปนไป
คอนขางชาและใชระยะเวลายาวนาน โดยเฉพาะการ
เจรญเตบโตของไมยนตนขนาดใหญทขนปกคลมบรเวณ
ปาเบญจพรรณทเกดดนถลม ในทางกลบกนระบบ
วนเกษตรทเคยเกดดนถลมเปนบรเวณทมการสะสม
มวลของวตถทเคลอนทหรอไหลลงมาจากพนทสนเขา
และไหลเขาเมอเกดดนถลม ท�าใหมการทดแทนตาม
ธรรมชาตของพรรณไมเรวกวาปาเบญจพรรณและ
ปาเบญจพรรณผสมไผทเคยเกดดนถลม
3. ปรมาณการดดซบคารบอนไดออกไซด
ของระบบนเวศ
ปรมาณการดดซบคารบอนไดออกไซด
ในปาเบญจพรรณผสมไผมมากทสด คอ 107.19 ตน
คารบอนไดออกไซดเทยบเทาตอไร รองลงมาไดแก ปา
เบญจพรรณ ระบบวนเกษตร ระบบวนเกษตรทเกด
91วารสารวนศาสตร 38 (1) : 81-95 (2562)
ดนถลม ปาเบญจพรรณทเกดดนถลม และปาเบญจพรรณ
ผสมไผทเกดดนถลม มคาเทากบ 95.63, 74.23, 61.54,
30.37, และ 29.03 ตนคารบอนไดออกไซดเทยบเทาตอ
ไร ตามล�าดบ (Table 3)
4. มลคาการกกเกบคารบอนของระบบนเวศ
ปาเบญจพรรณผสมไผมมลคาการกกเกบ
คารบอนมากทสด คอ 12,791.93 บาทตอไร รองลงมา
ไดแก ปาเบญจพรรณ ระบบวนเกษตร ระบบวนเกษตร
ทเกดดนถลม ปาเบญจพรรณทเกดดนถลม และปา
เบญจพรรณผสมไผทเกดดนถลม โดยมมลคาเทากบ
11,412.56, 8,858.37, 7,344.46, 3,624.57 และ 3,464.51
บาทตอไร ตามล�าดบ เมอค�านวณรวมกบชนขอมล
การใชประโยชนทดนป 2559 พบวา พนทแหลงตนน�า
ของต�าบลแมพลมมลคาการกกเกบคารบอนทงหมด
724,301,483.40 บาท โดยทระบบวนเกษตรมมลคา
สงสดคอ 370,328,739.31 บาท เนองจากการใชทดน
สวนใหญเปนระบบวนเกษตรแบบสวนไมผลผสมจง
ท�าใหมมลคามากทสด รองลงมา คอ ปาเบญจพรรณผสม
ไผ ปาเบญจพรรณ ระบบวนเกษตรทเคยเกนดนถลม
ปาเบญจพรรณทเคยเกดดนถลม และ ปาเบญจพรรณ
ผสมไผทเคยเกดดนถลม ซงมคาเทากบ 205,355,027.75,
111,009,708.76, 29,696,974.48, 7,665,018.53 และ
246,014.57 บาทตอไร ตามล�าดบ (Table 3)
92 Thai J. For. 38 (1) : 81-95 (2019)
Tabl
e 2
Tota
l bio
mas
s and
car
bon
stoc
ks fo
r eac
h ec
osys
tem
type
.
Ecos
ystem
ty
pe
Abov
e-gro
und
biom
ass (
ton/
rai)
Below
-gro
und
biom
ass
(Tre
e roo
t) (to
n/ra
i)
Tota
l biom
ass
(ton/
rai)
Carb
on st
ock
(ton/
rai)
SOC
Tota
l car
bon
stock
(ton
/rai)
Stem
Bran
chLe
afBa
mbo
oSt
emBr
anch
Leaf
Bam
boo
Root
Tota
l bi
omas
sca
rbon
(to
n/ra
i)
MNS
L11
.28 (5
.64) a
2.48(
1.36)
a0.4
9(0.2
5) a
2.19(
0.57)
b2.6
6(1.4
1) a
19.10
(9.69
) a5.6
3(2.8
1) a
1.21(
0.66)
a0.2
4(0.1
2) a
1.03(
0.56)
b1.2
5(0.6
6) a
9.36
16.73
(3.13
) ab
26.09
(12.0
8) ab
MSS
L0.5
2 (0.1
9) b
0.13(
0.05)
a0.0
3(0.0
1) b
0.09(
0.16)
b0.0
9(0.0
4) b
0.86(
0.15)
c0.2
6(0.1
0) b
0.07(
0.03)
b0.0
1(0.0
0) b
0.04(
0.08)
b0.0
4(0.0
2) b
0.42
7.86(
3.64)
cd8.2
8(3.5
) b
BNSL
7.65 (
8.48)
ab1.7
9(2.0
8) a
0.34(
0.38)
ab3.6
5(1.8
6) a
1.87(
2.13)
ab15
.31(1
1.83)
ab3.8
2(4.2
3) ab
0.87(
1.01)
ab0.1
6(0.1
8) ab
1.72(
0.88)
a0.8
8(1.0
0) ab
7.45
21.78
(4.62
) a29
.23(7
.98) a
BSSL
1.42 (
1.08)
b0.3
8(0.3
1) a
0.07(
0.04)
b0.1
4(0.2
4) b
0.25(
0.21)
b2.2
6(1.8
9) bc
0.71(
0.54)
b0.1
9(0.1
5) ab
0.03(
0.02)
b0.0
7(0.1
2) b
0.12(
0.10)
b1.1
26.8
0(2.7
3) d
7.92(
3.58)
b
FNSL
6.50 (
2.33)
ab1.5
9(0.7
7) a
0.29(
0.11)
ab0.0
0(0.0
0) b
1.63(
0.70)
ab10
.01(3
.89) a
bc3.2
4(1.1
6) ab
0.78(
0.37)
ab0.1
4(0.0
5) ab
0.00(
0.00)
b0.7
7(0.3
3) ab
4.93
15.32
(0.66
) b20
.24(1
.43) a
b
FSSL
3.93 (
2.98)
ab1.1
6(0.9
2) a
0.13(
0.08)
ab0.2
3(0.3
9) b
0.78(
0.63)
ab6.2
3(4.6
8) bc
1.96(
1.54)
b0.5
6(0.4
6) ab
0.06(
0.04)
b0.1
1(0.1
8) b
0.37(
0.30)
b3.0
613
.73(4
.45) b
c16
.79(6
.44) a
b
Not
es:6.25raiis1ha;P
arenthesesindicatestandarddeviation;Thedifferentletterswithinthesamecolumnindicatestatisticallysignificantdifferences
(p<0
.05)
; MN
SL, M
ixed
dec
iduo
us fo
rest
; MSS
L, M
ixed
dec
iduo
us fo
rest
und
er la
ndsl
ide;
BN
SL, M
ixed
dec
iduo
us fo
rest
with
bam
boo;
BSS
L,
Mix
ed d
ecid
uous
fore
st w
ith b
ambo
o un
der l
ands
lide;
FN
SL, M
ixed
frui
t tre
e-ba
sed
agro
fore
stry
; FS
SL, M
ixed
frui
t tre
e-ba
sed
agro
fore
stry
und
er
land
slid
e
Tabl
e 3
Car
bon
sequ
estra
tion
and
valu
atio
n of
car
bon
stoc
k fo
r eac
h ec
osys
tem
type
.
Eco
syst
em
type
CO
2 (tC
O2e
/rai
)Su
m C
O2
Are
aa (ra
i)To
tal C
O2
(tC
O2e
)Va
lue
(bah
t)Fe
e(b
aht)
Net
val
ue(b
aht)
Valu
e/ra
i(b
aht)
Tree
Bam
boo
SOC
(tC
O2e
/ra
i)M
NSL
30.
52
3.7
8 6
1.33
9
5.63
9,
726.
9893
0,16
6.28
113,
931,
016.
892,
921,
308.
1311
1,00
9,70
8.76
11,4
12.5
6M
SSL
1.3
8 0
.16
28.
83
30.
372,
114.
7464
,226
.29
7,86
6,72
9.54
201,
711.
017,
665,
018.
533,
624.
57B
NSL
21.
02
6.3
0 7
9.86
1
07.1
9 16
,053
.48
210,
759,
107.
4221
0,75
9,10
7.42
5,40
4,07
9.68
205,
355,
027.
7512
,791
.93
BSS
L 3
.83
0.2
5 2
4.95
2
9.03
71
.01
252,
488.
6425
2,48
8.64
6,47
4.07
246,
014.
573,
464.
51FN
SL 1
8.06
0.
0 5
6.17
7
4.23
41
,805
.54
3,10
3,03
7.65
380,
074,
232.
459,
745,
493.
1437
0,32
8,73
9.31
8,85
8.37
FSSL
10.
82
0.3
9 5
0.33
6
1.54
4,04
3.45
248,
835.
2130
,478
,473
.80
781,
499.
3329
,696
,974
.48
7,34
4.46
Sum
73,8
15.2
074
3,36
2,04
8.75
606,
902.
6119
,060
,565
.35
724,
301,
483.
40
Not
es:a
6.25
rai i
s 1
ha M
NSL
, Mix
ed d
ecid
uous
fore
st; M
SSL,
Mix
ed d
ecid
uous
fore
st u
nder
land
slid
e; B
NSL
, Mix
ed d
ecid
uous
fore
st w
ith b
ambo
o;
BSS
L, M
ixed
dec
iduo
us fo
rest
with
bam
boo
unde
r lan
dslid
e; F
NSL
, Mix
ed fr
uit t
ree-
base
d ag
rofo
rest
ry;
FSSL
, Mix
ed fr
uit t
ree-
base
d ag
rofo
rest
ry
unde
r lan
dslid
e
93วารสารวนศาสตร 38 (1) : 81-95 (2562)
สรป พนทตนน�าของต�าบลแมพลสวนใหญมสภาพ
เปนระบบวนเกษตร (รอยละ 56.64 ของพนทตนน�า) โดย
มระบบนเวศปาเบญจพรรณและปาเบญจพรรณผสมไผ
ปกคลมพนทบางสวนของแหลงตนน�า (รอยละ 13.18
และ 21.75 ตามล�าดบ) ขณะทบรเวณทเกดดนถลมของ
ทกระบบนเวศมเนอทรวมกนรอยละ 8.44 ของพนท
ตนน�า เบญจพรรณผสมไผมการกกเกบคารบอนทงหมด
29.23 ตนคารบอนตอไร โดยมการสะสมของปรมาณ
คารบอนในดนและในไผมากกวาระบบนเวศประเภท
อนอยางมนยส�าคญทางสถต (Table 2 และ Figure 2)
ขณะท ปาเบญจพรรณและระบบวนเกษตรมการกก
เกบคารบอนทงหมด 26.09 และ 20.24 ตนคารบอน
ตอไร ตามล�าดบ การกกเกบคารบอนในมวลชวภาพ
ของล�าตน กง ใบ และรากของไมใหญพบมากทสดใน
ปาเบญจพรรณ ส�าหรบระบบนเวศภายใตการทดแทน
ทางธรรมชาต พบวา ระบบวนเกษตรทเคยเกดดนถลม
มการกกเกบคารบอนมากทสดใน 16.79 ตนคารบอน
ตอไร โดยปรมาณการกกเกบคารบอนในดนมสดสวน
มากทสด (รอยละ 81.77 ของปรมาณคารบอนทงหมด)
(Table 2 และ Figure 2) หากพนทปาเบญจพรรณและ
ปาเบญจพรรณผสมไผถกเปลยนไปเปนพนทวนเกษตร
แบบสวนไมผลผสม จะสงผลใหการกกเกบคารบอน
ทงหมดลดลง 5.85 และ 8.99 ตนคารบอนตอไร ตาม
ล�าดบ ขณะทกระบวนการทดแทนทางธรรมชาตภายหลง
จากเกดดนถลมมาแลว 9 ป สงผลใหปรมาณการ
กกเกบคารบอนทงหมดของปาเบญจพรรณผสมไผ ปา
เบญจพรรณ และระบบวนเกษตรตองมการสะสมเพม
ขนอก รอยละ 72.90 68.26 และ 17.05 ตนคารบอนตอ
ไร เพอใหมปรมาณการกกเกบคารบอนทงหมดเทยบเทา
กบระบบนเวศภายใตสถานการณปกต การกกเกบ
คารบอนทงหมดในพนทแหลงตนน�าของต�าบลแมพล
มมลคา 724,760,247.77 บาท ขณะท มลคาการกกเกบ
คารบอนทไดจากการทดแทนทางธรรมชาตภายหลง
จากเกดดนถลมมาแลว 9 ป ของทกระบบนเวศเทากบ
38,066,771.95 บาท ผลจากการศกษาครงนสามารถน�าไป
ใชเปนขอมลทส�าคญตอการสรางแนวทางจดการฟนฟ
ระบบนเวศปาไมบนพนทตนน�า เพอเพมความสามารถ
ในการกกเกบคารบอนของระบบนเวศ (ecosystem
carbon storage capacity) ตอไป
12
สรป 1
พนทตนน าของตาบลแมพลสวนใหญมสภาพเปนระบบวนเกษตร (รอยละ 56.64 ของพนทตนน า) โดยมระบบ2
นเวศปาเบญจพรรณและปาเบญจพรรณผสมไผปกคลมพนทบางสวนของแหลงตนน า (รอยละ 13.18 และ 21.75 ตามลาดบ) 3
ขณะทบรเวณทเกดดนถลมของทกระบบนเวศมเนอทรวมกนรอยละ 8.44 ของพนทตนน า เบญจพรรณผสมไผมการกกเกบ4
คารบอนทงหมด 29.23 ตนคารบอนตอไร โดยมการสะสมของปรมาณคารบอนในดนและในไผมากกวาระบบนเวศประเภท5
อนอยางมนยสาคญทางสถต (Table 2 และ Figure 2) ขณะท ปาเบญจพรรณและระบบวนเกษตรมการกกเกบคารบอน6
ทงหมด 26.09 และ 20.24 ตนคารบอนตอไร ตามลาดบ การกกเกบคารบอนในมวลชวภาพของลาตน กง ใบ และรากของไม7
ใหญพบมากทสดในปาเบญจพรรณ สาหรบระบบนเวศภายใตการทดแทนทางธรรมชาต พบวา ระบบวนเกษตรทเคยเกดดน8
ถลมมการกกเกบคารบอนมากทสดใน 16.79 ตนคารบอนตอไร โดยปรมาณการกกเกบคารบอนในดนมสดสวนมากทสด 9
(รอยละ 81.77 ของปรมาณคารบอนทงหมด) (Table 2 และ Figure 2) หากพนทปาเบญจพรรณและปาเบญจพรรณผสมไผ10
ถกเปลยนไปเปนพนทวนเกษตรแบบสวนไมผลผสม จะสงผลใหการกกเกบคารบอนท งหมดลดลง 5.85 และ 8.99 ตน11
คารบอนตอไร ตามลาดบ ขณะทกระบวนการทดแทนทางธรรมชาตภายหลงจากเกดดนถลมมาแลว 9 ป สงผลใหปรมาณ12
การกกเกบคารบอนทงหมดของปาเบญจพรรณผสมไผ ปาเบญจพรรณ และระบบวนเกษตรตองมการสะสมเพมขนอก รอย13
ละ 72.90 68.26 และ 17.05 ตนคารบอนตอไร เพอใหมปรมาณการกกเกบคารบอนทงหมดเทยบเทากบระบบนเวศภายใต14
สถานการณปกต การกกเกบคารบอนท งหมดในพนทแหลงตนน าของตาบลแมพลมมลคา 724,760,247.77 บาท ขณะท 15
มลคาการกกเกบคารบอนทไดจากการทดแทนทางธรรมชาตภายหลงจากเกดดนถลมมาแลว 9 ป ของทกระบบนเวศเทากบ 16
38,066,771.95 บาท ผลจากการศกษาครงนสามารถนาไปใชเปนขอมลทสาคญตอการสรางแนวทางจดการฟนฟระบบนเวศ17
ปาไมบนพนทตนน า เพอเพมความสามารถในการกกเกบคารบอนของระบบนเวศ (Ecosystem carbon storage capacity) 18
ตอไป 19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
Figure 2 Carbon stocks and carbon proportion in the ecosystems.32 33
Notes: MNSL, Mixed deciduous forest; MSSL, Mixed deciduous forest under landslide; BNSL, Mixed 34 deciduous forest with bamboo; BSSL, Mixed deciduous forest with bamboo under landslide; FNSL, 35 Mixed fruit tree-based agroforestry; FSSL, Mixed fruit tree-based agroforestry under landslide36
Figure 2 Carbon stocks and carbon proportion in the ecosystems.Notes:MNSL,Mixeddeciduousforest;MSSL,Mixeddeciduousforestunderlandslide;BNSL,Mixed
deciduous forest with bamboo; BSSL, Mixed deciduous forest with bamboo under landslide; FNSL, Mixed fruit tree-based agroforestry; FSSL, Mixed fruit tree-based agroforestry under landslide
94 Thai J. For. 38 (1) : 81-95 (2019)
ค�านยม การวจยครงนผวจยไดรบทนอดหนนการท�า
กจกรรมสงเสรมและสนบสนนการวจยประเภทบณฑต
ศกษาจากส�านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต ประจ�า
ป 2560 ในการท�าวจย ขอขอบคณมา ณ ทน
REFERENCES Brown, S. 1996. Mitigation potential of carbon dioxide
emission by management of forests in Asia.
AMBIO. 25(4) : 273-278.
Community Forestry Development Sub-division, 2014.
A Guide to Monitoring Carbon Stock and
Biodiversity in Community Forestry. Royal
Forest Department, Bangkok. (in Thai)
Diloksumpun, S., T. Visaratana, S. Panuthai,, P.
Ladpala, , S. Janmahasatien, and S. Sumran,
2005. Carbon cycling in the Sakaerat dry
evergreen and the Maeklong mixed deciduous
forests. pp 77-94. The Proceedings of
Climate Change in Forestry, Potential of
Forests in Support of the Kyoto Protocol
Annual Conference. Maruay Garden Hotel,
Department of National Parks, Wildlife and
Plant Conservation, Bangkok. 4-5 August
2005. (in Thai)
Hamrick, K. and M. Gallant, 2017. Unlocking Potential:
State of the Voluntary Carbon Markets 2017.
Washington, DC: Forest Trends
IPCC. 2006. Guidelines for National Greenhouse
Gas Inventories, Prepared by the National
Greenhouse Gas Inventories Programme,
H.S. Eggleston, L. Buendia, K. Miwa, T.
Ngara, & K. Tanabe. Published, Institute
for Global Environmental Strategies. Japan
Kershaw, K. A. 1964. Quantitative and Dynamic
Ecology. Edward, London.
Khamyong, S., T. Seramethakun, and S. Pampasit, 2008.
Carbon accumulation in forest ecosystems
at Doi Inthanon, Chiang Mai province.
pp 126-13. The Proceedings of 4th Naresuan
Environmental Annual Conference, Phayao
Campus of Naresuan University, Phayao.
26-27 May 2008, (in Thai)
Khamyong, S. 2001. The Ecological Effect of
Pine Plantations (Pinus kesiya) in the
HighlandWatershed, Northern Thailand.
Faculty of Agriculture, Chiang Mai University.
Chiang Mai. (in Thai)
Kutintara, U., D. Marod, M. Takahashi, and T.
Nakashizuka, 1995. Growth and dynamics
of bamboos in a tropical seasonal forest. pp.
125-139 In, The International Workshop on
The changes of tropical forest ecosystems
by El Niño and others. National Research
Council, Kanchanaburi.
Land Development Department, 2006. A Study on the
Causes of Debris Flow Damage in Provinces
of Uttaradit, Sukhothai and Phrae Northern,
Thailand. Final Report. 179. (in Thai)
National Parks Research and Innovation Development
Center Chiang Mai Province, 2015. The
Permanent Mixed Deciduous Forest Plot
Project of Si Lanna National Park Chiangmai
Province. Research Report Vol. 12 (27).
National Park Research Division, Office
of National Park, Department of National
Parks, Wildlife and Plant Conservation,
Bangkok. (in Thai)
Negi, J. D. S., R. K. Manhas, and P.S. Chauhan. 2003.
Carbon allocation in different components of
some tree species of India: A new approach
for carbon estimation. Current Science
85(11): 1528 - 1531.
Nongnuang, S., S. Khamyong, K. Sri-ngernyuang,
and N. Anongrak, 2010. Carbon Stocks and
Nutrients in Biomass of Fragmented Hill
95วารสารวนศาสตร 38 (1) : 81-95 (2562)
Evergreen Forest on Highland Watershed at
Boa Kaew Watershed Management Station,
Chiang Mai Province. pp 131-141. Proceedings
of The 6th Naresuan Environmental Annual
Conference, Faculty of Agriculture, Natural
Resources and Environment, Naresuan
University, Phitsanulok, 1 – 2 August 2010,
(in Thai)
Ogawa, H., K. Yoda, K. Ogino, and T. Kira, 1965.
Comparative ecological studies on three main
types of forest vegetation in Thailand. II. Plant
Biomass. Nature and Life in Southeast
Asia, 4(1): 49-80.
Openshaw, K. 1997. Global warming and the role of trees:
Thailand a case study. In: Tropical Forestry in
the 21st Century Volume 2: Global Changed
in the Tropical Contexts. C. Khemnark, B.
Thaiutsa, L. Puangchit and Thammincha eds..
FORTROP’96 International Conference,
Bangkok, Thailand.
Page, A.L., R.H. Miller, and D.R. Keeney, 1982.
Methods of Soil Analysis. Part 2. Chemical
and Microbiological Properties. American
Society of Agronomy. In Soil Science Society
of America, Vol. 1159.
Phetchaburi National Parks Research Center, 2016.
The Permanent Plot in the National
Nark Project : Mixed Deciduous Forest
of Chaloem Phra Kiat Thai Prakhan
National Park Ratchaburi Province.
Research Report Vol. 13 (2). National Park
Research Division, Office of National Park,
Department of National Parks, Wildlife and
Plant Conservation, Bangkok. (in Thai)
Pongthornpruek, S. 2017. The Biodiversity and Plant
Association Structure of Mixed Deciduous
Forest in Conservative Forest of Fak Tha
Land Settlement Cooperative, Fak Tha District
Uttaradit Province. pp 340-350. Proceeding of
the 8th RSPG Researcher Club Conference
“Thai Resources : Enormous Potential
to be Seen”, Centre of Learning for the
Region, Chulalongkorn University, Saraburi,
29 November – 1 December 2017. (in Thai)
Royampaeng, S. 1990. Biomass Productivity of
Four Species of Bamboo. Department of
Silviculture, Faculty of Forestry, Kasetsart
University, Bangkok. (in Thai)
Tangtham, N. and C. Tantasirin, 1997. An assessment
of policies to reduce carbon emissions in the
Thai forestry sector with emphasis on forest
protection and reforestation for conservation,
pp. 100-121. In: C. Khemnark, B. Thaiutsa, L.
Puangchit and S. Thammincha eds. Tropical
Forestry in the 21st Century Volume 2: Global
Changes in the Tropical Contexts. Proceedings
of FORTROP’96 International Conference,
25-28 November 1996, Bangkok.
Thailand Greenhouse Gas Management Organization (Public
Organization), 2014. VCS implementation
fee: VCS Guidelines: Verification and
Verification Guide. Bangkok: P2 Design
& Print. (in Thai)
Tsutsumi, T., K. Yoda, P. Sahunalu, P. Dhanmanonda,
and B. Prachaiyo, 1983. Forest: Felling,
Burning and Regeneration, Shifting
cultivation, Tokyo University, Japan.
Viriyabuncha, C., S. Janmahasatien, and K. Peawsad,
2003. Assessment of the Potentiality of
Re-afforestation Activities in Climate
Change Mitigation. Wildlife and Plant
Conservation, Thailand.
Wanwisate, W. 2015. Carbon Credit : Business for
Relieve Global Warming. The Secretariat
of the Senate. Available source: http://library.
senate.go.th/document/Ext9395/9395436_0002.
PDF. (in Thai)