Embed Size (px)
Citation preview
Thai J. For. 38 (1) : 112-121 (2019) วารสารวนศาสตร 38 (1) : 112-121 (2562)
นพนธตนฉบบ
การสงเสรมการอนรกษทรพยากรปาไมในระดบทองถน:
กรณศกษา อ�าเภออทอง จงหวดสพรรณบร
Promoting Forest Resource Conservation at Local Scale: A Case Study ofU Thong District, Suphan Buri Province
นภวรรณ ฐานะกาญจน พงษเขยว1* Noppawan Tanakanjana Phongkhieo1*
ธนกฤต สงขเฉย2 Thanakrit Sangchoey2
1คณะวนศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร จตจกร กรงเทพฯ 10900
Faculty of Forestry, Kasetsart University, Chatuchak, Bangkok 10900 Thailand2คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยศลปากร วทยาเขตเพชรบร เพชรบร 76120
Faculty of Management Science, Silpakorn University, Petchburi Campus, Petchburi 76120 Thailand* Corresponding Author, E-mail: [email protected]
รบตนฉบบ 13 พฤศจกายน 2561 รบแกไข 14 ธนวาคม 2561 รบลงพมพ 19 ธนวาคม 2561
ABSTRACT
The objectives of this research were to study the basic socio-economic characteristics of local people in the communities adjacent to forest areas in U Thong district, Suphan Buri province, to determine factors influencing forest resource conservation intention of the local people and to study on the opinion of community leaders toward forest resource conservation promotion in the study area. Data were collected by using questionnaire and in-depth interview and were analyzed by descriptive statistics, correlation analysis, multiple regression analysis and content analysis. It was found that the local people have potential in forest resource conservation participation. Value toward forest resources and attitudes toward forest resource conservation of the local people were factors influencing their conservation intention. Forest resource conservation in the study area should be promoted through knowledge extension to maintain positive value and attitude toward forest resource conservation among local people in the area. Young people should be the target group for conservation promotion. While threats to forest area at the local scale such as stone explosion concession in national reserved forests, livestock grazing and invasive plant species should be controlled and removed.
Keywords: Forest resource conservation, Local people, U Thong district, Suphan Buri province
113วารสารวนศาสตร 38 (1) : 112-121 (2562)
บทคดยอ
การวจยครงนมวตถประสงคเพอศกษาลกษณะพนฐานทางเศรษฐกจสงคมของคนในชมชนทองถนใกล
พนทปาไมในอ�าเภออทอง จงหวดสพรรณบร บงชปจจยทมอทธพลตอความตงใจในการอนรกษทรพยากรปาไมของ
คนในชมชนทองถน และศกษาทศนะของผน�าชมชนตอการสงเสรมการอนรกษทรพยากรปาไมในพนทศกษา ท�าการ
เกบขอมลโดยใชแบบสอบถามและการสมภาษณเชงลก และวเคราะหขอมลโดยใชสถตเชงพรรณนา การวเคราะห
สหสมพนธ การวเคราะหถดถอยพห และการวเคราะหเนอหาจากการสมภาษณ ผลการวจยพบวาคนในชมชนทองถน
มศกยภาพในการมสวนรวมในการอนรกษทรพยากรปาไม ปจจยทมอทธพลตอความตงใจในการอนรกษทรพยากร
ปาไมของคนในชมชนทองถน คอ การใหคณคาตอทรพยากรปาไม และทศนคตตอการอนรกษทรพยากรปาไม การ
สงเสรมการอนรกษทรพยากรปาไมในพนทจงควรท�าโดยการเผยแพรความรเพอคงไวซงการใหคณคาและทศนคต
ทางบวกตอการอนรกษทรพยากรปาไมของคนทองถนในพนท โดยกลมเปาหมายของการสงเสรมการอนรกษ คอ
คนรนเยาว ในขณะเดยวกนควรมการควบคมและขจดปจจยคกคามพนทปาในพนทไดแก การใหสมปทานระเบดหน
ในพนทปาสงวนแหงชาต การเลยงปศสตว และการคกคามของพชตางถน
ค�าส�าคญ: การอนรกษทรพยากรปาไม, คนทองถน, อ �าเภออทอง, จงหวดสพรรณบร
ค�าน�า
การลดลงของพนทปาไมของประเทศนบ
เปนปญหาทเรอรง ตอเนองมายาวนาน แมรฐบาลและ
หนวยงานทรบผดชอบโดยตรงจะพยายามหลากหลาย
รปแบบในการชะลอการลดลงของพนทปา สงเสรมการ
ปลกปาเพอเพมพนทปาในทกพนท ๆ มศกยภาพและม
ความเปนไปได รวมถงสงเสรมการอนรกษทรพยากร
ปาไมในทกระดบมาอยางตอเนองกวา 2 ทศวรรษ เพอ
ใหพนทปาและทรพยากรปาไมของประเทศกลบมาอดม
สมบรณใกลเคยงกบในอดต แตสถานการณปาไมกยงม
ความเปลยนแปลงไมมากนก จากขอมลสถตของกรม
ปาไมพบวาพนทปาของประเทศจาก 138,566,875 ไร
หรอรอยละ 43.21 ของเนอทประเทศ ในป พ.ศ. 2516
ลดลงมาเหลอ 102,156,351 ไร หรอรอยละ 31.58 ของ
เนอทประเทศ ในป พ.ศ. 2560 (Royal Forest Department,
2018) โดยมอตราคอนขางคงทในชวง 5 ปทผานมา
มไดเพมขนตามความพยายามในการเพมพนทปา กบ
เมอลงไปศกษารายละเอยดในระดบทองถน ยงพบวา
ขอบเขตของพนทปาไมตามกฎหมายในสภาพความเปน
จรงยงถกบกรกท�าลายอยางตอเนอง ทงปาอนรกษหรอ
พนทคมครอง เชน อทยานแหงชาต วนอทยาน จนถง
ปาสงวนแหงชาต จงเชอไดวาพนทปาทเหลออยจรงใน
ประเทศนาจะมปรมาณนอยกวาตวเลขพนทปาทระบ
ขางตน การสงเสรมและยกระดบการอนรกษในระดบ
ทองถนในทกพนทจงมความจ�าเปน และผนปาทยง
คงเหลออย ไมวาจะมขนาดเลกเปนลกษณะหยอมปา
กมคณคา ควรทจะไดรบการดแลเอาใจใสจากทกฝาย
ทเกยวของ
อ �าเภออทอง เปนอ�าเภอเลก ๆ อ �าเภอหนงของ
จงหวดสพรรณบร และเมอพดถงอทอง คนสวนใหญก
จะนกถงการเปนตนก�าเนดอารยธรรมแหงสวรรณภม
ศนยกลางของอาณาจกรทวารวด และเปนจดก�าเนดของ
พทธศาสนาในประเทศไทย (Phongkhieo et al., 2018)
โดยอ�าเภออทองมไดมชอเสยงในดานการเปนแหลง
ทรพยากรปาไมทส�าคญ อยางไรกด อ �าเภอเลกๆ แหงน
มปาสงวนแหงชาตตงอยถง 4 ปา ประกอบดวยปา
เขาตะโกปดทองและปาเขาเพชรนอย ปาเขาทงดนด�า
และปาเขาตาเกา ปาบานโขง และปาสระยายโสม กบ
มวนอทยานตงอย 1 แหง คอ วนอทยานพมวง โดย
114 Thai J. For. 38 (1) : 112-121 (2019)
ขอบเขตตามกฎหมายของปาสงวนแหงชาตทงหมดและ
วนอทยานพมวง มพนทรวมกนประมาณ 48,143.75 ไร
คดเปนรอยละ 11.99 ของเนอทอ�าเภอ หากแตเมอมการ
ศกษาขอมลโดยการแปลภาพถายดาวเทยมกลบพบวา
พนทปาทมอยจรงมเพยงประมาณ 24,556.25 ไร หรอ
ประมาณรอยละ 6.11 ของเนอทอ�าเภอ (Phongkhieo and
Nunsong, 2016)โดยสวนทหายไปมทงพนทสมปทาน
การระเบดหน และการบกรกพนทเพอการเกษตรของ
ราษฎรในทองถน และกจกรรมอนๆ โดยภาพรวม
สถานการณปาไมในอ�าเภออทองจงคอนขางวกฤต และ
จ�าเปนตองด�าเนนความพยายามทกรปแบบทจะยกระดบ
การอนรกษพนทปาและทรพยากรปาไมทเหลออยไว
ใหไดมากทสดเทาทจะเปนไปได
งานวจยนเปนสวนหนงของโครงการความ
รวมมอระหวางคณะวนศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร
และองคการบรหารการพฒนาพนทพเศษเพอการทองเทยว
อยางย งยน (อพท.) ทมเปาหมายหลกเพอสงเสรมการ
อนรกษและการใชประโยชนอยางย งยนพนทสวนหน
ธรรมชาตพหางนาค ทตงอยในเขตวนอทยานพมวง
และปาสงวนแหงชาตปาเขาตะโกปดทอง-ปาเขาเพชร
นอย และพนทเชอมโยง ในเขตอ�าเภออทอง ซงด�าเนนการ
มาตงแตป พ.ศ. 2558 จนถง พ.ศ. 2561 โดยงานวจย
มวตถประสงคเพอศกษา ศกษาลกษณะพนฐานทาง
เศรษฐกจสงคมของคนในชมชนทองถนทเกยวของกบ
พนทปาในอ�าเภออทอง ศกยภาพการมสวนรวมใน
การอนรกษทรพยากรปาไมของคนในชมชนทองถน
และทดสอบปจจยทมอทธพลตอความตงใจในการรวม
อนรกษทรพยากรปาไม และศกษาทศนะของผน�าชมชน
เกยวกบสถานการณปาไม ปจจยคกคามการคงอยของ
พนทปา และแนวทางในการสงเสรมการอนรกษทรพยากร
ปาไมในพนทอ�าเภออทอง เพอใชเปนแหลงนนทนาการ
และการศกษาเรยนรธรรมชาตของคนในทองถนและผมา
เยอน ตลอดจนเปนพนททเกอหนนวถชวตของคนใน
ชมชนทองถนในระดบทธรรมชาตยงคงสามารถรกษา
สมดลในตวเองเอาไวไดในระยะยาว
ขอบเขตการวจย
การวจยครงนก�าหนดขอบเขตเชงพนทเปน
ชมชนทตงอยใกลพนทปาในอ�าเภออทอง จงหวด
สพรรณบร ประกอบดวยหมบานตาง ๆ จ�านวน 10
หมบาน ใน 3 ต�าบล คอ หมท 1 บานนาลาว หมท 5 บาน
เขาพระ หมท 9 บานศรสรรเพชร และหมท 10 บานดงเยน
ต�าบลอทอง หมท 1 บานหนองบว หมท 5 บานจรเข
สามพน หมท 14 บานเนนสมบต และหมท 15 บาน
วงขอน ต�าบลจรเขสามพน และ หมท 5 บานหวยหน
หมท 13 บานพวน ต�าบลหนองโอง ซงหมบานทงหมดม
ทตงปรากฏตาม Figure 1 โดยมขอบเขตในเชงประชากร
เปนราษฎรทอาศยอยในหมบานทง 10 หมบานดงกลาว
ขางตนทกครวเรอน และผน�าชมชนทกหมบาน
ส�าหรบขอบเขตในเชงของแนวคดในการ
วจยในสวนของปจจยทมศกยภาพ หรอปจจยทสงผล
ตอการมสวนรวมในการอนรกษทรพยากรปาไมของ
ราษฎรในชมชนทองถน ซงงานวจยนวดในลกษณะ
ของความตงใจในการกระท�าพฤตกรรม (behavior
intention) หรอ ความตงใจในการรวมอนรกษทรพยากร
ปาไม ผวจยประยกต มาจากทฤษฎเหตผลแหงการ
กระท�า (The Theory of Reasoned Action) (Fishbein and
Ajzen, 1975; Ajzen and Fishbein, 1980) ซงใหความ
ส�าคญกบอทธพลของทศนคต และความเชอ ตอความ
ตงใจในการกระท�าพฤตกรรมของปจเจกบคคล ผสม
ผสานกบขอคนพบจากงานวจยของ Phongkhieo and
Sangchoey (2017) ทท�าการวเคราะหอภมาน (Meta-
analysis) พฤตกรรมการอนรกษของผใชประโยชนพนท
คมครองในประเทศไทย จากงานวจยภายในประเทศ
ในระหวางป พ.ศ. 2540-2558 จ�านวน 118 เรอง ทพบวา
ปจจยทสงผลตอการมสวนรวมในการอนรกษของผใช
ประโยชนพนทคมครองประกอบดวย 4 กลมปจจย คอ
ปจจยดานสงคมประชากร ดานเศรษฐกจ ดานการรคด
และดานสถานการณ
115วารสารวนศาสตร 38 (1) : 112-121 (2562)4
1 2 Figure 1 Location of the villages adjacent to reserved forests in U Thong district, Suphan Buri province 3
4
อปกรณและวธการ 5
งานวจยครงนเปนงานวจยแบบผสมผสาน ระหวางการวจยเชงปรมาณและเชงคณภาพ อปกรณหลกในการวจย 6
คอ แบบสอบถามขอมลลกษณะพนฐานทางเศรษฐกจสงคม การมสวนรวมของคนชมชนทองถนในการอนรกษ และปจจยท7
เกยวของ ส าหรบใชในการเกบขอมลในระดบครวเรอนจากราษฎรทอาศยอยในชมชนทตงอยใกลพนทปาจ านวน 10 8
หมบาน และแบบสมภาษณผน าชมชนและอาสาสมครอนรกษสวนหนพหางนาค 9
10
11
Figure 1 Location of the villages adjacent to reserved forests in U Thong district, Suphan Buri province
อปกรณและวธการ
งานวจยครงนเปนงานวจยแบบผสมผสาน
ระหวางการวจยเชงปรมาณและเชงคณภาพ อปกรณ
หลกในการวจย คอ แบบสอบถามขอมลลกษณะ
พนฐานทางเศรษฐกจสงคม การมสวนรวมของคนชมชน
ทองถนในการอนรกษ และปจจยทเกยวของ ส�าหรบใช
ในการเกบขอมลในระดบครวเรอนจากราษฎรทอาศย
อยในชมชนทตงอยใกลพนทปาจ�านวน 10 หมบาน
116 Thai J. For. 38 (1) : 112-121 (2019)
และแบบสมภาษณผน�าชมชนและอาสาสมครอนรกษ
สวนหนพหางนาค
การสมตวอยางประชากร
ประชากรหลกในการวจยครงนคอ ราษฎรท
อาศยอยในหมบานจ�านวน 10 หมบานในต�าบลอทอง
ต�าบลจรเขสามพน และต�าบลหนองโอง อ�าเภออทอง
จงหวดสพรรณบร ทมจ�านวนครวเรอนรวมกนทงสน
4,023 ครวเรอน (U Thong Tambon Administration
Office, 2018; Jorakhesamphan Tambon Administration
Office, 2018; and Nongong Tambon Administration
Office, 2018) โดยงานวจยนใชครวเรอนเปนหนวย
ในการวเคราะห (unit of analysis) ท�าการสมตวอยาง
จ�านวนครวเรอนในการเกบขอมลโดยใชสตรก�าหนด
ขนาดตวอยางของ Cochran (1977) ก�าหนดคาความ
เชอมนทระดบ 0.05 ไดขนาดตวอยางรวม 337 ครวเรอน
จากนนท�าการกระจายตวอยางเปนสดสวนกบจ�านวน
ครวเรอนประชากรในแตละหมบาน ไดขนาดตวอยาง
ส�าหรบบานนาลาว 43 ครวเรอน บานเขาพระ 38 ครวเรอน
บานศรสรรเพชร 50 ครวเรอน บานดงเยน 29 ครวเรอน
บานหนองบว 27 ครวเรอน บานจรเขสามพน 73 ครวเรอน
บานเนนสมบต 13 ครวเรอน บานวงขอน 25 ครวเรอน
บานหวยหน 16 ครวเรอน และ บานพวน 23 ครวเรอน
ในสวนของประชากรกลมผน�าชมชน ท�าการเกบขอมล
จากผน�าชมชนต�าแหนงผใหญบาน หรอผชวยผใหญบาน
ทไดรบมอบหมายในทกหมบาน รวม 10 หมบาน และ
ผน�าอาสาสมครอนรกษสวนหนพหางนาค จ�านวน 5 คน
การสรางและตรวจสอบคณภาพเครองมอ
เครองมอหลกทใชในการเกบขอมลจากราษฎร
ในชมชน คอ แบบสอบถาม ซงผวจยสรางขนบนพนฐาน
ของแนวคด ทฤษฎ และผลงานวจยทเกยวของทไดจาก
การตรวจเอกสาร ประกอบดวยขอมล 4 ตอน คอ ตอนท 1
ขอมลทวไปเกยวกบครวเรอนและลกษณะทางประชากร
ตอนท 2 ลกษณะพนฐานทางเศรษฐกจ ตอนท 3 การใช
ทดนและทรพยากรปาไม และตอนท 4 การใหคณคาตอ
ทรพยากรปาไม ทศนคตตอการอนรกษทรพยากรปาไม
และความตงใจในการรวมอนรกษทรพยากรปาไม การ
ตรวจสอบความเปนปรนย (objectivity) และความเทยง
ตรงเชงเนอหาและเชงโครงสราง (content and construct
validity) ของเครองมอท�าโดยผเชยวชาญ 3 ทาน ซง
ผลการตรวจสอบไดคาดชนความสอดคลองของขอความ
กบวตถประสงคของการวด (Index-objective Congruence :
IOC) 0.85 ผานเกณฑทยอมรบได (Rovinelli and
Hambleton, 1977) จากนนน�าแบบสอบถามทผานการ
ตรวจสอบจากผเชยวชาญแลวไปท�าการทดสอบกบ
ราษฎรในหมบานในต�าบลสระยายโสม ซงเปนต�าบล
ขางเคยงกบพนทศกษา จ�านวน 30 ตวอยาง แลวน�ามา
วเคราะหหาคาความเชอมน (reliability) โดยวดความ
สอดคลองภายในดวยคา Cronbach’s Alpha ใชเกณฑ
คาความเชอมนทยอมรบไดท 0.7 (Nunnally and
Bernstein, 1994) ผลการทดสอบไดคาความเชอมนของ
สเกลวดทศนคตท 0.764 ในสวนของแบบสมภาษณผน�า
ชมชนและอาสาสมครสวนหนพหางนาค เปนลกษณะ
ของค�าถามปลายเปดเกยวกบสถานการณดานปาไมใน
พนท ปจจยคกคาม และแนวทางในการสงเสรมการ
อนรกษ จงไมจ�าเปนตองตรวจสอบคณภาพเหมอน
เครองมอทใชในการเกบขอมลเชงปรมาณ
การเกบรวบรวมขอมล การเกบขอมลในระดบครวเรอนใชวธการสม
ตวอยางอยางเปนระบบ (systematic sampling) ตามทตง
ของบานเรอนประชากร (เลขทบาน) ในแตละหมบาน
ใชแบบสอบถามเปนเครองมอในการเกบขอมลจาก
ตวแทนครวเรอนทอาศยอยในแตละหมบาน โดยสอบถาม
ความสมครใจเบองตนในการใหขอมลและวธการตอบ
แบบสอบถามของราษฎรวาประสงคจะอานค�าถามและ
เขยนตอบดวยตนเอง หรอใหผชวยวจยสมภาษณขอมล
ตามแบบสอบถาม ในสวนของการสมภาษณผน�าชมชน
และอาสาสมครอนรกษสวนหนพหางนาค ผวจยท�าการ
นดหมายเวลาลวงหนาและเดนทางไปพบเพอสมภาษณ
ตามก�าหนดเวลาและสถานทนดหมาย
117วารสารวนศาสตร 38 (1) : 112-121 (2562)
การวเคราะหขอมล ผวจยใชสถตเชงพรรณนา (descriptive statistics)
ในการอธบายลกษณะของกลมตวอยางตามตวแปร
ทกตวทก�าหนดไวในแบบสอบถาม ใชการวเคราะห
สหสมพนธ (correlation analysis) และการวเคราะห
ถดถอยพห (multiple regression analysis) ในการทดสอบ
ปจจยทมความสมพนธและมอทธพลตอความตงใจใน
การรวมอนรกษทรพยากรปาไม และใชการวเคราะห
เนอหา (content analysis) สรปขอมลทไดจากการ
สมภาษณผน�าชมชนและอาสาสมครอนรกษสวนหน
พหางนาคในเชงพรรณนา
ผลและวจารณ
ลกษณะพนฐานทางเศรษฐกจสงคม กลมตวอยางสวนใหญมสถานภาพเปนหวหนา
ครวเรอน คดเปนรอยละ 43.03 รองลงมาคอ คสมรส
คดเปนรอยละ 27.86 เปนเพศหญงรอยละ 58.61 เพศชาย
รอยละ 41.39 สวนใหญมอายอยในชวง 41-50 ป
คดเปนรอยละ 22.55 รองลงมาเปนชวงอาย 51-60 ป
รอยละ 22.26 โดยอายเฉลยของกลมตวอยาง 47.50 ป
(SD. = 15.21) สวนใหญจบการศกษาระดบประถมศกษา
ตอนปลาย คดเปนรอยละ 33.33 รองลงมาจบการศกษา
ระดบประถมศกษาตอนตน คดเปนรอยละ 26.91 กลม
ตวอยางทกคนนบถอศาสนาพทธ สวนใหญมขนาด
ครวเรอน 3-4 คน คดเปนรอยละ 38.62 รองลงมา 5-6
คน คดเปนรอยละ 32.04 โดยมขนาดครวเรอนเฉลย
4.73 หรอประมาณ 5 คน (SD. = 2.12) รอยละ 78.21
ของกลมตวอยางเปนราษฎรดงเดมทเกดในต�าบลเดยวกบ
ทอยปจจบน อกรอยละ 21.79 ยายถนฐานมาจากพนท
อนในจงหวดสพรรณบรและจงหวดอนในภาคกลาง
โดยกลมตวอยางสวนใหญ คดเปนรอยละ 95.51 ไม
ตองการยายถนฐานในอนาคต
ในสวนของการประกอบอาชพ พบวากลม
ตวอยางสวนใหญมอาชพหลก คอ รบจางทวไป คดเปน
รอยละ 32.92 รองลงมา คอ เกษตรกร คดเปนรอยละ
29.54 โดยกลมตวอยางรอยละ 76.21 ท�างานในอาชพ
หลกทง 12 เดอน รองลงมารอยละ 19.35 ท�างานใน
อาชพหลกเพยง 2-6 เดอน โดยมจ�านวนเดอนของการ
ท�างานในอาชพหลกเฉลย 10.35 เดอน (SD. = 3.13)
และสวนใหญคดเปนรอยละ 70.92 ไมมอาชพรอง
กลมตวอยางสวนใหญมรายไดรวมของครวเรอนตอป
100,001-200,000 บาท คดเปนรอยละ 28.12 รองลงมา
รอยละ 26.34 มรายรวมตอป 50,001-100,000 บาท โดย
มรายไดเฉลย 279,110.00 บาท (SD. = 952,270.00) ซง
แสดงใหเหนวากลมตวอยางมทงผทมรายไดสงและ
รายไดต �า ทแตกตางกนคอนขางมาก โดยกลมตวอยาง
สวนใหญคดเปนรอยละ 50.47 มรายไดพอใชจายใน
ครวเรอนแตไมมเงนออม รองลงมารอยละ 33.12 พอใช
และมเงนออม สวนทเหลอรอยละ 16.41 ไมพอใชและ
ตองกยม
กลมตวอยางรอยละ 84.69 มทดนในกรรมสทธ
โดยสวนใหญคดเปนรอยละ 34.38 ถอครองทดนนอยกวา
1 ไร รองลงมารอยละ 24.21 ถอครองทดน 4.1-10.0 ไร
โดยขนาดการถอครองทดนเฉลยอยท 12.46 ไร (SD. =
37.12) ซงจะเหนไดวามความแตกตางกนในขนาดทดน
ทถอครองของกลมตวอยางคอนขางมาก เชนเดยวกบ
ความแตกตางดานรายได ส�าหรบระยะหางจากทดนท
ถอครองกบพนทปา พบวากลมตวอยางสวนใหญ คด
เปนรอยละ 35.96 มระยะหาง 1.10-3.00 กโลเมตร รอง
ลงมารอยละ 28.51 มระยะหางเพยง 0.10-1.00 กโลเมตร
โดยมคาเฉลยของระยะหาง 3.43 กโลเมตร (SD. = 3.28)
ซงแสดงใหเหนถงความสมพนธในเชงพนทๆ คอนขาง
ใกลชดระหวางชมชนกบทรพยากรปาไม
โดยภาพรวมของลกษณะพนฐานทางเศรษฐกจ
สงคม พบวาคนในชมชนทองถนสวนใหญเปนคนดงเดม
ในพนททไมมความตองการยายไปตงถนฐานในถนอน
ระดบการศกษาสวนใหญไมสงนก แตไมมปญหาพนฐาน
ทางเศรษฐกจ สวนใหญมรายไดเพยงพอในการด�ารงชพ
และมทดนในกรรมสทธเปนของตนเอง ซงนาจะเปน
ผลดตอการอนรกษทรพยากรปาไมในพนท เนองจาก
ความกดดนทมตอการใชทรพยากรนาจะมไมมากนก
118 Thai J. For. 38 (1) : 112-121 (2019)
และความเปนคนทองถนเดมกนาทจะสงผลตอความรก
หวงแหนทรพยากรในพนท
การใชประโยชนทรพยากรปาไม การใหคณคา และทศนคตตอการอนรกษทรพยากรปาไม งานวจยนศกษาการใชประโยชนทางตรง
จากพนทปาของราษฎรในชมชนทองถนใน 8 รปแบบ
ประกอบดวย 1. การใชพชปา 2. การใชสตวปา 3. การ
ใชไมท �าฟน 4. การใชไมเผาถาน 5. การใชไมสรางหรอ
ซอมแซมบานเรอน 6. การใชไมท �าเฟอรนเจอร 7. การ
ใชไมท �าคอกสตว และ 8. การใชไมท �าเครองจกสาน พบ
วาการใชประโยชนใน 7 ประเภท (ประเภทท 2-8) อย
ในระดบต�า กลมตวอยางเฉลยรอยละ 84.00 ไมมการ
ใชประโยชนทรพยากรปาไมทางตรง ยกเวนการใช
พชปาทกลมตวอยางสวนใหญคดเปนรอยละ 85.21 ม
การใชประโยชน รอยละ 14.79 ไมมการใชประโยชน
โดยคาเฉลยภาพรวมการใชประโยชนทรพยากรปาไม
ทางตรงของกลมตวอยางอยท 1.23 ประเภท (SD. = 0.91)
จากคาสงสดท 8.00 และเมอสอบถามถงภาพรวมของ
การไดรบประโยชนจากพนทปาและทรพยากรปาไม ซง
รวมทงประโยชนทางตรงและประโยชนทางออมอนๆ
ไดแก การเปนแหลงตนน�าล �าธาร แหลงทองเทยวและ
ศกษาเรยนร แหลงดดซบมลภาวะทางอากาศจากการ
ระเบดหนทไดรบสมปทานในพนทปาสงวนแหงชาต ท
ตงอยใกลเคยงกบชมชนและอนๆ พบวากลมตวอยาง
รอยละ 94.00 ตอบวาไดรบประโยชน มเพยงรอยละ 6.00
ทตอบวาไมไดรบประโยชนจากพนทปาและทรพยากร
ปาไม โดยเมอถกถามถงการใหคณคา / ใหความส�าคญ
กบทรพยากรปาไมทเหลออยในพนทอ�าเภออทอง กลม
ตวอยางสวนใหญคดเปนรอยละ 75.22 ใหคณคา / ให
ความส�าคญในระดบมากทสด รองลงมารอยละ 16.42
ใหคณคา / ใหความส�าคญในระดบมาก โดยมคาคะแนน
เฉลยอยท 4.69 (SD. = 0.59) จากคะแนนสงสดท 5.00
ในสวนของทศนคตตอการอนรกษทรพยากรปาไม ซง
วดในลกษณะมาตรวดประเมนคา 5 ระดบ ดวยจ�านวน
ขอค�าถาม 15 ขอ พบวากลมตวอยางมทศนคตเชงบวก
ตอการอนรกษทรพยากรปาไมในระดบสง โดยมคา
เฉลยอยท 4.35 (SD. = 0.44) โดยประเดนทกลมตวอยาง
เหนดวยสงสด คอ ปาไมในอ�าเภออทองในอดตสมบรณ
กวาในปจจบนมาก ดวยคาเฉลย 4.61 (SD. = 0.67) รอง
ลงมาคอ มปาไมมาก มน�ามาก มปาไมนอย มน�านอย
ดวยคาเฉลย 4.56 (SD. = 0.82) สวนประเดนทกลม
ตวอยางเหนดวยนอยทสด คอ การปลอยสตวเลยงให
เขาไปหากนในปาไมสรางผลกระทบกบพนทปา ดวย
คาเฉลย 3.39 (SD.= 1.25)
โดยภาพรวม ผลการศกษาในสวนของการใช
ประโยชนทรพยากรปาไม การใหคณคา และทศนคต
ตอการอนรกษทรพยากรปาไมของคนในชมชนทองถน
มความสอดคลองกบขอสงเกตในสวนของลกษณะ
พนฐานทางเศรษฐกจสงคมทผวจยไดกลาวไวขางตน
การมสวนรวมในการอนรกษทรพยากรปาไมและปจจยทเกยวของ จากทกลาวมาแลววากลมตวอยางประชากร
ในการศกษาครงนเปนผทอาศยอยใกลพนทปา โดยม
ระยะทางจากพนทอยอาศยถงพนทปาเฉลยเพยง 3.43
กโลเมตร ซงถอวามความสมพนธเชงพนทคอนขาง
ใกลชดกบพนทปาดงทกลาวมาแลวขางตน อยางไรกด
พบวากลมตวอยางเพยงรอยละ 42.34 มความตงใจทจะ
มสวนรวมในการอนรกษทรพยากรปาไม โดยกลมท
ตอบวามความตงใจจะมสวนรวม/ใหความรวมมอใน
การอนรกษมระดบความตงใจในระดบสง ดวยคาเฉลย
4.42 (SD. = 0.62) จากคะแนนสงสด 5.00
ในการทดสอบปจจยทมอทธพลตอความ
ตงใจในการรวมอนรกษทรพยากรปาไมของคนใน
ชมชนทองถนในอ�าเภออทองในการวจยน ผวจยเลอกใช
ปจจยทเปนลกษณะพนฐานทางสงคมประชากร 3
ปจจย คอ อาย ระดบการศกษา และระยะเวลาในการตง
ถนฐานในพนท ปจจยทางเศรษฐกจ 1 ปจจย คอ รายได
ปจจยเชงสถานการณดานความสมพนธระหวางชมชน
กบทรพยากรปาไม 3 ปจจย คอ ระยะหางจากทตง
บานเรอนกบพนทปา การไดรบประโยชนจากปา และ
การใชประโยชนทรพยากรปาไมในปจจบน กบปจจย
ดานการรคด 2 ปจจย คอ การใหคณคากบทรพยากรปาไม
119วารสารวนศาสตร 38 (1) : 112-121 (2562)
และทศนคตตอการอนรกษทรพยากรปาไม จ�านวนรวม
ทงสน 9 ปจจย ท�าการศกษาความสมพนธในเบองตน
ของทง 9 ปจจยกบตวแปรความตงใจในการรวมอนรกษ
ทรพยากรปาไม โดยวธการวเคราะหสหสมพนธ ผลการ
ทดสอบความสมพนธพบวามเพยง 4 ตวแปรทมความ
สมพนธอยางมนยส�าคญทางสถตกบความตงใจในการ
รวมอนรกษทรพยากรปาไมในอนาคต ประกอบดวย
1) อาย ดวยคาสมประสทธสหสมพนธท -0.176 (r =
-0.176; p <0.05) ผทมอายมากขนจะมความตงใจในการม
สวนรวมในการอนรกษนอยลง 2) ระดบการศกษา ดวย
คาสมประสทธสหสมพนธท 0.178 (r = 0.178; p <0.05)
ผทมการศกษามากขนจะมความตงใจในการมสวนรวมใน
การอนรกษมากขน 3) การใหคณคากบทรพยากรปาไม
ดวยคาสมประสทธสหสมพนธท 0 .215 (r = 0.215;
p <0.01) ผทมการใหคณคากบทรพยากรปาไมมากขน
จะมความตงใจในการมสวนรวมในการอนรกษมากขน
และ 4) ทศนคตตอการอนรกษทรพยากรปาไม ดวยคา
สมประสทธสหสมพนธท 0.392 (r = 0.392; p <0.01) ผ
ทมทศนคตทางบวกตอการอนรกษทรพยากรปาไมมาก
หรอมทศนคตทางบวกในระดบทสงขน จะมความตงใจ
ในการมสวนรวมในการอนรกษมากขน ดงรายละเอยด
ปรากฏตาม Table 1
Table 1 Correlation coefficients between conservation intention and associated factors.
Factor / VariableCorrelation coefficient (r)
with conservation intentionAge -0.176*Educational level 0.178*Value toward forest resources 0.215**Attitude toward forest resource conservation 0.392**
Remarks: * p < 0.05; ** p<0.01
อยางไรกด เมอท�าการทดสอบอทธพลของ
ปจจยทมความสมพนธกบความตงใจในการมสวนรวม
ในการอนรกษทรพยากรปาไมทง 4 ปจจย ดวยการ
วเคราะหถดถอยพห วธการ Enter พบวาตวแปรอสระ
ทกตวรวมกนสงอทธพลรวมตอความตงใจในการ
อนรกษทรพยากรปาไมอยางมนยส�าคญทางสถต (F
= 7.200; p < 0.01) โดยกอใหเกดการแปรผนในความ
ตงใจในการอนรกษทรพยากรปาไมประมาณรอยละ
20.8 (R2 = 0.208) แตมเพยง 2 ตวแปรทมอทธพลตอ
ความตงใจในการอยางมนยส�าคญทางสถต (Table 2)
เรยงตามน�าหนกอทธพลจากมากไปหานอย คอ ทศนคต
ตอการอนรกษทรพยากรปาไม ดวยคาสมประสทธ
การถดถอยมาตรฐานท 0.412 (beta = 0.412; p < 0.01)
ราษฎรทมทศนคตทางบวกตอการอนรกษทรพยากร
ปาไมมาก จะมความตงใจทจะมสวนรวมในกจกรรม
การอนรกษทรพยากรปาไมมาก และ การใหคณคา
ตอทรพยากรปาไม ดวยคาสมประสทธการถดถอย
มาตรฐานท 0 .123 (beta=0.123; p<0.05) ราษฎรทม
การใหคณคาตอทรพยากรปาไมมาก จะมความตงใจท
จะมสวนรวมในกจกรรมการอนรกษทรพยากรปาไม
มาก ซงผลการทดสอบทไดมความสอดคลองกบทฤษฎ
เหตผลแหงการกระท�าของ Fishbein and Ajzen (1975)
และ Ajzen and Fishbein (1980) ทยนยนอทธพลของ
ทศนคตตอพฤตกรรมผานทางความตงใจในการกระท�า
พฤตกรรม ขอสรปของ Mohr and Smith (1999) เกยวกบ
การผลกดนใหเกดพฤตกรรมการอนรกษในระดบชมชน
โดยการเสรมสรางทศนคตทางบวกทมตอการอนรกษ
และสอดคลองกบผลการวเคราะหอภมานงานวจย
พฤตกรรมการมสวนรวมในการอนรกษจ�านวน 118
เรอง ของ Phongkhieo and Sangchoey (2017) ทพบวา
ตวแปรดานการรคด ไดแก ทศนคต และการใหคณคา
ทรพยากรปาไม เปนตวแปรทมขนาดอทธพล (effect
size) ตอพฤตกรรมการมสวนรวมในการอนรกษใน
ระดบสงกวาตวแปรกลมอน ๆ
120 Thai J. For. 38 (1) : 112-121 (2019)
Table 2 Results from multiple regression analysis testing the influences of socio-demographic and cognitive factors on conservation intention.
Factor / Variable Beta t pAge -0.107 -1.025 0.307Educational level 0.109 1.050 0.296Value toward forest resources 0.123 2.238 0.026Attitude toward forest resource conservation 0.412 4.717 0.000
Remarks: F=7.200; p<0.01; MultipleR=0.456; R2=0.208
ทศนะของผน�าชมชนและอาสาสมครอนรกษสวนหน
พหางนาคตอสถานการณปาไม ปจจยคกคามพนทปา
และแนวทางในการสงเสรมการอนรกษ
จากการสมภาษณผน�าชมชนจ�านวน 10 คน
และ ผน�าอาสาสมครอนรกษสวนหนพหางนาคทตงอย
ในเขตวนอทยานพมวงและปาสงวนแหงชาตปาเขา
ตะโกปดทอง และปาเขาเพชรนอย อกจ�านวน 5 คน พบวา
สวนใหญใหทศนะทตรงกนวา พนทปาไมในเขตอ�าเภอ
อทองลดลงกวาในอดต และพนทปาทเหลออยกมปจจย
คกคามหลากหลายรปแบบ ทส�าคญคอ การเปดให
สมปทานระเบดหน การน�าววเขาไปปลอยใหหากนใน
พนทปาของราษฎรบางกลม ปญหาไฟปาในฤดแลง
และปญหาการคกคามของพชตางถน ไดแก ผกากรอง
(Lantana camara Linn. ) สบแดง (Jatropha gossypifolia
L.) และ ไมยราบตน (Mimosa pigra L.) ซงแนวทางใน
การอนรกษผนปาและทรพยากรปาไมตามทศนะของผน�า
ชมชนและอาสาสมครอนรกษสวนหนพหางนาค ประกอบ
ดวย 1) ไมอนญาตใหมการสมปทานระเบดหนแปลงใหม
ในปาสงวนแหงชาตในเขตอ�าเภออทอง 2) สงเสรมการ
จดตงปาชมชนเพมขนจากเดมทมเพยงปาชมชนบาน
ศรสรรเพชร 3) ก�าหนดเขตพนททอนญาตใหเลยงปศสตว
ชดเจน และประสานขอความรวมมอเกษตรกรผเลยงวว
ไมใหปลอยสตวเลยงของตนเองเขาไปหากนในพนท
ปาสวนอนนอกเหนอจากพนททก�าหนด 4) สงเสรม
การปลกไมพนถนเสรมในพนทปาอยางตอเนองตลอดจน
จดกจกรรมการปลกปาในโอกาสทมกลมบคคลตางๆ
เขามาเยอนพนทเพอกระตนการมสวนรวมของภาคสวน
ตางๆ ในการอนรกษและฟนฟปาไม 5) จดท�าแนวกนไฟ
และสงเสรมการจดตงหนวยอาสาสมครปองกนรกษาปา
ขนในทกชมชนทตงอยตดพนทปา และ 6) ก�าจดพช
ตางถนทคกคามระบบนเวศออกไปจากพนทอยาง
ตอเนอง ซงผลการศกษาสวนนสอดคลองกบผล
การศกษาของ Phongkhieo and Nunsong (2016) และ
Phongkhieo et al., (2018)
สรป
โดยภาพรวม จากการศกษาขอมลทงในระดบ
ครวเรอน โดยการสอบถามผแทนครวเรอน และขอมล
ระดบชมชน โดยการสมภาษณผน�าชมชนและอาสาสมคร
ทเปนแกนน�าในการอนรกษทรพยากรปาไมในพนทอ�าเภอ
อทองพบวาการอนรกษทรพยากรปาไมในพนทใน
ปจจบนยงจ�าเปนตองไดรบการสงเสรม ยกระดบใหม
ความเขมขนขน โดยชมชนทองถนมลกษณะพนฐาน
ทางเศรษฐกจและสงคมทมศกยภาพทจะพฒนาการม
สวนรวมในการอนรกษทรพยากรปาไมใหมากขนได
เนองจากสวนใหญเปนประชากรดงเดม ไมมปญหาพนฐาน
ทางเศรษฐกจ มการใชประโยชนทรพยากรปาไมทางตรง
ในระดบต�า แมระดบการศกษาของกลมตวอยางสวนใหญ
จะไมสงนก แตยงมองเหนคณคาความส�าคญของทรพยากร
ปาไมและมทศนคตทางบวกในระดบทคอนขางสงตอ
การอนรกษทรพยากรปาไม ซงผลการทดสอบปจจยพนฐาน
ดงกลาวกพบวาปจจยดานการใหคณคาและทศนคตม
อทธพลอยางมากตอความตงใจทจะมสวนรวมในการ
อนรกษของราษฎร หนวยงานทเกยวของทกภาคสวน
จงควรใหความส�าคญกบการเสรมสรางทศนคตเชงบวก
ดงกลาวใหเกดขนในหมราษฎรในชมชนอยางตอเนอง
121วารสารวนศาสตร 38 (1) : 112-121 (2562)
โดยเฉพาะอยางยงกลมคนรนใหม หรอเยาวชนทงน
เนองจากผลการวจยพบวาคนทอายนอยจะมความตงใจ
ในการมสวนรวมในกจกรรมการอนรกษมากกวาคนท
อายสงขน ประกอบกบการเสรมสรางทศนคตและการ
ใหคณคาเชงบวกจ�าเปนตองสรางความเขมแขงในองค
ประกอบดานการรคดของปจเจกบคคล ซงท�าไดโดย
การสงเสรมเผยแพรความรทกรปแบบ ทงนควรด�าเนนการ
ควบคกบแนวทางในการลดปญหาปจจยคกคามตาม
ขอเสนอแนะจากทศนะของผน�าชมชน ไมวาจะเปนการ
ควบคมพนทสมปทานการระเบดหนในปาสงวนแหงชาต
การควบคมการปลอยววเขาไปหากนในพนทปา การ
ก�าจดพชตางถนทคกคามระบบนเวศปาไม เปนตน ซง
หากสามารถด�าเนนการทกสวนไปไดอยางตอเนอง ก
เชอวาการอนรกษทรพยากรปาไมในระดบทองถนใน
อ�าเภออทองกจะประสบความส�าเรจได
REFERENCESAjzen, I and M. Fishbein. 1980. Understanding
Attitudes and Predicting Social Behavior.
Prentice-Hall, Englewood-Cliffs, New Jersey.
Cochran, W. G. 1977. Sampling Techniques. John
Wiley & Sons, New York.
Fishbein, M. and I. Ajzen. 1975. Belief, Attitude,
Intention, and Behavior: An Introduction
to Theory and Research. Addison-Wesley,
Reading, Main.
Jorakhesamphan Tambon Administration Office. 2018.
Population Statistics. Available source:
http://www.Jorakhesamphan.go.th October
9, 2017. (in Thai)
Mohr, D. M. and W. Smith. 1999. Forestering
Sustainable Behavior: An Introduction
to Community-Based Social Marketing.
New Society Publishers, Gabriola Island B.C.
Nongong Tambon Administration Office. 2018.
Population Statistics. Available source:
http://www.nongong.go.th October 9, 2017.
(in Thai)
Nunnally, J. and I. Bernstein. 1994. Psychometric
Theory (3rd Ed). McGraw-Hill, Inc., New
York.
Phongkhieo, N. T. and T. Sangchoey. 2017. Meta-
Analysis in Conservation Behaviors of
Protected AreaUsers: A Research Report.
Department of Conservation, Faculty of
Forestry, Kasetsart University. Bangkok.
(in Thai)
____________. and N. Nunsong. 2016. Development
and Conservation of Phu Hang Nak
Tourism Site and Its Connectivity: A
Project Report. Department of Conservation,
Faculty of Forestry, Kasetsart University.
Bangkok. (in Thai)
____________., R. Nuampakdee., N. Nunsong., U.
Phumalee., T. Sangchoey., D. Kaowsrita.,
and P. Kongchaleam. 2018. Handbook for
Nature and Local Ecosystem Study in Phu
Hang Nak, U Thong District, Suphanburi
Province. Khianaksorn Printing, Bangkok.
(in Thai)
Rovinelli, J. and R. K. Hambleton. 1977. On the use
of content specialists in the assessment of
criterion-referenced test item validity. Dutch
Journal of Educational Research 2: 49-60.
Royal Forest Department. 2018. Forest Area. Available
source: http://www.forest.go.th, October 19,
2018. (in Thai)
U Thong Tambon Administration Office. 2018.
Population Statistics. Available source:
http://www.u.thongcity.go.th October 9,
2017. (in Thai)
