บทท 3

พนทและวธการวจย

3.1 สภาพพนท

จงหวดตาก อยในภาคเหนอคอนไปทางตะวนตกของประเทศไทย มเนอทประมาณ 16,406.65 ตารางกโลเมตร หรอประมาณ 10,324,156.25 ไร ใหญเปนอนดบท 2 ของภาคเหนอ รองจากจงหวดเชยงใหม ตงอยระหวางเสนละตจดท 15 องศา 50 ลบดา 36 ฟลบดาเหนอ และเสนลองจจดท 99 องศา 7 ลบดา 22 ฟลบดาตะวนออก (กรมทรพยากรธรณ, ไมระบป)

3.1.1 ทตงของพนทศกษา

วนอทยานไมกลายเปนหนมพนทประมาณ 12,500 ไร โดยแบงเปน พนทหนแกรนต 3,750 ไร และพนทหนกรวดมน 8,750 ไร ครอบคลมพนท ต าบลตากออก อ าเภอบานตาก จงหวดตาก ตงอยในปาสงวนแหงชาตปาแมสลด-โปงแดง (ภาพท 3-1) อยในแผนภมประเทศมาตราสวน 1:50,000 ของกรมแผนททหารระวางอ าเภอบานตาก (4843III) ล าดบชดท L7018 บรเวณเสนละตจดท 17 องศา 2 ลบดา 6.7 ฟลบดาเหนอ ถง 17 องศา 9 ลบดา 27.5 ฟลบดาเหนอ เสนลองจจดท 99 องศา 4 ลบดา 10.3 ฟลบดาตะวนออก ถง 99 องศา 7 ลบดา 30.2 ฟลบดาตะวนออก ใกลบรเวณเขาพระบาท อยหางจากอ าเภอบานตากประมาณ 3 กโลเมตร ไปทางทศตะวนออกเฉยงเหนอ ดงภาพท 3-2 ทศเหนอ ตดตอ เขตต าบลแมสลด ต าบลบอนใต ต าบลแมบอน ต าบลปางวง อ าเภอบานตาก จงหวดตาก ทศใต ตดตอ เขตต าบลรองหวยจ ต าบลสานปาลาน อ าเภอบานตาก จงหวดตาก ทศตะวนออก ตดตอ เขตต าบลสองกอง ต าบลตลาดตรอกซอย ต าบลทานา ต าบลวงไมสาน ต าบลตะฝงสง อ าเภอบานตาก จงหวดตาก ทศตะวนตก ตดตอ เขาหลวง

14

ภาพท 3-1 แผนทแสดงขอบเขตของพนทศกษาบรเวณพนทหนแกรนต วนอทยานไมกลายเปนหน

ทมา: ดดแปลงมาจากศนยภมภาคเทคโนโลยอวกาศและภมสารสนเทศ (ภาคเหนอ) 2554

0241

50

ต ำบลตำกออก ขอบเขตวนอทยำนไมกลำยเปนหน

เสนแบงขอบเขตพนทศกษำ

สญลกษณ

มำตรำสวน 1:45,000 031092 061810 092528 123246 153964 184682

031092 061810 092528 123246 153964 184682

0241

50

0528

20

0528

20

0241

50

0814

90

0814

90

1101

60

1101

60

1388

30

1388

30

พนทหนแกรนต ณ วนอทยานไมกลายเปนหน อ.บานตาก จ.ตาก

15

3.1.2 การเกดไมกลายเปนหน

ไมกลายเปนหน เปนซากดกด าบรรพชนดหนง เกดจากสารละลายซลกาเขาไปแทนทในเนอเยอของพชทตายแลวอยางชาๆ ดวยกระบวนการทางธรณวทยาหลากหลายจนแขงกลายเปนหน โดยยงคงสภาพรปรางและโครงสรางของตนไมเดมไว (กรมทรพยากรธรณ, 2548) กระบวนการและสภาพแวดลอมท าใหเกดไมกลายเปนหน ไดแก การทซากตนไมถกฝงกลบอยในชนตะกอนดนหรอชนหนท าใหขาดออกซเจน นอกจากนนแลวยงตองพงพาปจจยแวดลอมภายนอกอยางอน เชน การเปลยนระดบขน-ลง ของน าใตดนหรอแมแตอทธพลของน าผวดนกเปนตวแปรทส าคญอกอนหนงทชวยชกน าเอาแรในรปของสารละลายมาตกผลกในชองวางของเนอไม อากาศทแหงแลงกเปนปจจยหนงทชวยเรงใหปฏกรยาการตกผลกของแรไดรวดเรวยงขน เนองจากธรรมชาตปฏกรยาการตกผลกของแรภายในชองวางเนอไมดงกลาว ตองอาศยชวงเวลาทยาวนานจงมกพบวาไมทกลายเปนหนนนเปนพนธไมทเคยอยในสมยโบราณ ดงนนจงไดจดใหไมกลายเปนหนใหเปนซากดกด าบรรพประเภทหนง (สมบรณ, 2547) แหลงไมกลายเปนหนส าคญของโลก สวนใหญเกดจาก 2 สาเหต ประการแรก เกดจากการทบถมพนทปาไมหรอตนไมดวยเถาถานหรอลาวาจากภเขาไฟ โดยวสดดงกลาวมซลกาเปนองคประกอบอยมาก เมอผพงสลายตว ซลกาบางสวนจะอยในรปสารละลาย ซงสามารถแทรกซมเขาไปแทนทเนอไมอยางชาๆ จนกระทงแทนททงหมด เชน ไมกลายเปนหนในอทยานเยลโลว สโตน รฐไวโอมง เปนตน ประการทสอง เกดจากการทบถมกนของตะกอน กรวด ทราย ดน และตนไมทลมตาย เนองจากน าไหลหลากตรงบรเวณทกระแสน าลดลงสารละลายซลกาถกชะลางออกจากหน ดน ทราย แลวไปแทนทอยในเนอไม สภาพแวดลอมทเหมาะสมในการเกดไมกลายเปนหน (1) เขตภเขาไฟ โดยเฉพาะบรเวณชนลางของการทบถมจากเถาถานภเขาไฟ (volcanic ash) เพราะเปนบรเวณทมความพรนและมซลกา (SiO2) มาก เชน ไมกลายเปนหนบนทราบสงลาวาโคลมเบยหรอในอทยานแหงชาตเยลโลวสโตน สหรฐอเมรกา เปนตน (2) บรเวณทตนไมหรอชนสวนของตนไมถกฝงตวอยภายใตสภาพทชมดวยน า (water logged condition) เชน บรเวณทเปนแองเขา รองล าน า หนอง บง เปนตน อยางไรกตาม การเปลยนแปลงของเปลอกโลกหรอภมประเทศในชวงเวลาทางธรณวทยาตอๆ มาท าใหสามารถพบไมกลายเปนหนไดตามทราบ เนนกรวด หรอแมแตบนยอดเขา เชน ทบานหนองรงกา ต าบลโคกกรวด เนนกรวดบานโกรกเดอนหา ต าบลสรนาร อ าเภอเมอง จงหวดนครราชสมา หรอทยอดเขาภดน จงหวดขอนแกน เปนตน ทงนเปนเพราะแมน าไดเปลยนทางเดน จงทงกรวดทรายและไมกลายเปนหนทเคยอยทองธาร ใหกลายสภาพมาเปนทราบ ทเนนหรอเปนภเขาในปจจบน (กรมทรพยากรธรณ, 2548)

16

ภาพท 3-2 วนอทยานไมกลายเปนหน ต าบลตากออก อ าเภอบานตาก จงหวดตาก

3.1.3 ลกษณะภมประเทศ

สภาพพนทโดยทวไปของจงหวดตากเปนปาและภเขา ซงเปนแนวของภเขาถนนธงชยตะวนตกและภเขาแดนลาว มทราบอยตอนกลางตามรมฝงแมน าปง ซงมความอดมสมบรณเหมาะแกการปลกพช ภเขาทส าคญ ไดแก ภเขาถนนธงชย เขาหลวงและเขาพะเมน แมน าทส าคญ ไดแก แมน าปง แมน าวง แมน ากลอง แมน าเมย คลองวงเจาและหวยแมละเมา จงหวดตากเปนจงหวดทมรปรางขอบเขตวางตวแกนยาวอยในแนวเหนอ-ใต มลกษณะภมประเทศเปนเทอกเขาสงสลบซบซอนของแนวเทอกเขาถนนธงชย ซงเปนแกนกลางของจงหวด จงหวดตากมความแตกตางของลกษณะภมประเทศมาก บรเวณทศใตจนถงทศตะวนตกเฉยงเหนอของพนทสนเขาวางตวในแนวตะวนตกเฉยงเหนอ-ตะวนออกเฉยงใตและคอยเปลยนแนวการวางตวเปนแนวเหนอ-ใต ทางทศเหนอของพนทลกษณะภมประเทศประกอบดวยทราบลมแมน าไปจนถงเทอกเขาสง ท าใหธรณวทยามความแตกตางและซบซอนกนมาก ตงแตบรเวณทศใตจนถงทศเหนอของพนทซงสอดคลองกบลกษณะภมประเทศภเขาสงและคอยเปลยนเปนแองทราบลมแมน าระหวางภเขา ของแมน าเมยทางดานทศตะวนตกตดกบประเทศพมา ในดานทศตะวนออกและตะวนออกเฉยงเหนอเปนทราบลมแมน า เชน แมน าปงและแมน าวง ซงไหลมาบรรจบกนทจงหวดตาก แมน าในจงหวด

17

ตากสวนมากจะไหลไปทศใต ยกเวนแมน าเมยไหลยอนไปทางทศตะวนตกเฉยงเหนอบรรจบกบแมน าสาละวนและไหลวกลงทางทศใต (กรมทรพยากรธรณ, ไมระบป) ลกษณะทวไปของพนทศกษาเปนเนนเขาเตยแบบลกคลนทเกดจากการยกตวของตะกอนตะพก พนทมระดบความสงประมาณ 100-244 เมตร จากระดบทะเลปานกลาง ปาไมทปกคลมเปนปาโปรง สวนใหญเปนปาเตงรง ทมความอดมสมบรณไมมาก บรเวณพนทพบหนแกรนตโผลเปนจ านวนมาก ตนไมมขนาดเลกปกคลมอยมาก มหวยแหงเปนทางน าขนาดเลกทมน าไหลเฉพาะในฤดฝนและแหงขอดในฤดแลง ดงภาพท 3-3

ภาพท 3-3 สภาพภมประเทศของปาเตงรงบนพนทหนแกรนต

3.1.4 สภาพภมอากาศ

จงหวดตาก มสภาพภมประเทศแบงออกเปนสองซก คอ ตะวนออกและตะวนตก โดยมเทอกเขาถนนธงชยตะวนตกแบงกลาง ท าใหลกษณะภมอากาศของจงหวดแตกตางกนไปดวย เนองจากเทอกเขาถนนธงชยตะวนตกเปนตวปะทะมรสมตะวนตกเฉยงใตทพดมาจากมหาสมทรอนเดยและทะเลอนดามน ท าใหซกตะวนออกจะไดรบความชนจากลมมรสมไมเตมท ขณะทฝง

18

ตะวนตกจะไดรบอทธพลจากลมมรสมมากกวา ท าใหปรมาณฝนตกในซกตะวนตกโดยเฉพาะในททอยในเขตภเขา เชน อ าเภอทาสองยาง อ าเภอพบพระและอ าเภออมผาง อากาศจะหนาวเยนมากกวาซกตะวนออก (กรมทรพยากรธรณ, ไมระบป) สภาพภมอากาศจงหวดตาก ประกอบดวย 3 ฤด ไดแก ฤดรอน เรมต งแตกลางเดอนกมภาพนธถงกลางเดอนพฤษภาคม ฤดฝน เรมตงแตกลางเดอนพฤษภาคมถงเดอนตลาคมและฤดหนาว เรมตงแตเดอนตลาคมถงเดอนกมภาพนธ อากาศจะหนาวจดในชวงเดอนธนวาคมถงเดอนมกราคม จากสถตภมอากาศจาก สถานตรวจอากาศจงหวดตาก (ป พ.ศ.2543-2552) ดงตารางท 3.1 ปรมาณน าฝนเฉลยทงป 1,104.2 มลลเมตร ในเดอนกนยายนมปรมาณน าฝนมากทสด 270.6 มลลเมตร สวนเดอนมกราคมทปรมาณน าฝนนอยทสด 1.6 มลลเมตร (ภาพท 3-4) อณหภมเฉลยต าสด 28.4 องศาเซลเซยล อณหภมเฉลยสงสด 33.6 องศาเซลเซยล และอณหภมเฉลยทงป 28.4 องศาเซลเซยล

ตารางท 3.1 สถตภมอากาศ ณ สถานตรวจอากาศ จงหวดตาก (ป พ.ศ.2543-2552)

เดอน ปรมาณน าฝน (มม.) อณหภม (องศาเซลเซยล)

สงสด ต าสด เฉลย

มกราคม 1.6 32.6 17.6 25.1 กมภาพนธ 5.5 35.3 20.3 27.8 มนาคม 23.5 37.2 23.9 30.5 เมษายน 85.8 38.4 26.4 32.4 พฤษภาคม 218.3 34.1 25.6 29.9 มถนายน 127.4 32.9 25.5 29.2 กรกฎาคม 68.9 32.4 25.5 28.9 สงหาคม 86.2 32.8 25.5 29.1 กนยายน 270.6 32.6 24.7 28.6 ตลาคม 189.6 32.2 23.6 27.9 พฤศจกายน 22.4 31.7 20.8 26.3 ธนวาคม 4.5 31.2 18.2 24.7

รวม 1,104.2 - - - เฉลย - 33.6 28.4 28.4

ทมา: ศนยอตนยมวทยาภาคเหนอ (2554)

19

0

50

100

150

200

250

300

ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค.

เดอน

ปรมาณน

าฝน

(มม.

)

ภาพท 3-4 ปรมาณน าฝนรายเดอน ณ สถานตรวจอากาศ จงหวดตาก (ป พ.ศ.2543-2552)

3.1.5 ลกษณะทางธรณวทยา

พนทของจงหวดตาก เรยกวา “ธรณวทยาแนวดอยอนทนนท-ตาก และตงอยในแผนอนทวปฉานไทย ชวงเวลาตงแตมหายคพรแคมเบรยน (Precambrian Era) จนถงปจจบน (ประมาณ มากกวา 570 ลานป จนถงปจจบน) พนทของจงหวดตาก มการสะสมตวของตะกอนในสภาวะแวดลอมทงแบบภาคพนสมทรและภาคพนทวป ตอมาเปลอกโลกบรเวณนมการเปลยนแปลงเนองจากรอยเลอนและการแทรกดนของหนอคน มการบบอดท าใหชนหนเกดการคดโคงเกดกระบวนการกดกรอนผพงและสะสมตวของชนตะกอนรวนในบรเวณแองสะสมตะกอนดานตะวนออกและตะวนตกของจงหวด กระบวนการเปลยนแปลงของเปลอกและลกษณะภมประเทศทเหนในปจจบนมววฒนาการยาวนานและซบซอน พนทจงหวดตากรองรบไปดวยหนแปร หนตะกอน หนอคนและตะกอนรวน โดยมอายตงแต มหายคพรแคมเบรยน (Precambrian Era) (> 570 ลานป) ถงปจจบน (กรมทรพยากรธรณ, ไมระบป) ลกษณะธรณวทยาของพนทศกษา ประกอบดวยหนยคครเทเชยส (Cretaceous period) ถงคารบอนเฟอรส (Carboniferous period) ประกอบดวย หนแกรนต และบางแหงเปนหนยคควอเทอรนาร (Quaternary period) ประกอบดวย หนตะกอน ดงภาพท 3-5

20

ภาพท 3-5 แผนทธรณวทยาต าบลตากออก อ าเภอบานตาก จงหวดตาก

ทมา: ดดแปลงมาจากศนยภมภาคเทคโนโลยอวกาศและภมสารสนเทศ (ภาคเหนอ) 2554

มำตรำสวน 1:45,000

สญลกษณ

Q Q1 gr river ต ำบลตำกออก

ขอบเขตวนอทยำนไมกลำยเปนหน

เสนแบงขอบเขตพนทศกษำ

031092

031092

061810

061810

092528

092528

123246

123246

153964

153964

184682

184682

0241

50

0241

50

0528

20

0528

20

0814

90

0814

90

1101

60

1101

60

1388

30

1388

30

21

3.1.6 ลกษณะพนธไมและสตวปา

สภาพปาโดยทวไปทพบในวนอทยานไมกลายเปนหนบรเวณเปนปาเตงรงผสมปาเบญจพรรณ มกพบพนธไมกระจายอยท วไปตามความสงจากระดบทะเลปานกลาง 190-210 เมตร พนธไมเดนไดแก รง ตะแบกเลอด แดง เตง ค ามอกนอย กก เคด เลบเหยยว รกฟา มะคาแต ปพง แคตย มะเกม รกขน เปนตน พนธไมพนลาง ไดแก หญาสาบเสอ ตะขบปา มนฤาษ นมแมว ตบเตา ฯลฯ สตวปาทพบเหนไดบอยมหลากหลายชนด เชน กระรอก ไกปา แย ง แมลงและนกชนดตางๆ

3.2 วธการวจย

3.2.1 การศกษาความหลากหลายของชนดพนธไมในปา

(1) วธการวางแปลงสมตวอยาง

ท าการส ารวจขอบเขตเลอกพนทหนแกรนตในบรเวณวนอทยานไมกลายเปนหน อ าเภอบานตาก จงหวดตาก โดยการเดนส ารวจและศกษาจากแผนทแสดงสภาพภมประเทศ (มาตราสวน 1:50,000) และแผนทธรณวทยา ศกษาความหลากหลายของชนดพนธไมในปาโดยวธวเคราะหสงคมพช (plant community analysis) วางแปลงขนาด 40 × 40 ตารางเมตร (ภายในแบงเปนแปลงยอยขนาด 10 × 10 ตารางเมตร) จ านวน 100 แปลง โดยวธสมตวอยางแบบแจกแจงพนท (stratified random sampling) ใหครอบคลมพนทสวนใหญ (ภาพท 3-6 และ ภาพท 3-7) ในแตละแปลงท าการวดเสนรอบวงของล าตนทระดบ 1.30 เมตร (stem girth at breast height) จากพนดนของพนธไมยนตนทกชนดทสง > 1.50 เมตร ประมาณคาความสงของตนไม

ภาพท 3-6 ขนาดและรปรางของแปลงสมตวอยางส าหรบศกษาความหลากหลายของชนดพนธไมในปาเตงรงบนพนทหนแกรนต

40 ตร.เมตร

40 ตร.เมตร

10 ตร.เมตร

10 ตร.เมตร

22

ภาพท 3-7 การวางแปลงสมตวอยางและเกบขอมลพนธไมในปาเตงรงบนพนทหนแกรนต

(2) การวเคราะหขอมลพนธไม

ขอมลเกยวกบความหลากหลายของชนดพนธไมเปนขอมลเชงปรมาณ (quantitative data) ซงเกยวของกบจ านวนประชากรและขนาดของตนไมแตละชนด (Krebs, 2008) ไดแก คาความถของการพบ ความอดมสมบรณ ความหนาแนน ความเดนและดชนความส าคญ ส าหรบตวชวดเกยวกบลกษณะของสงคมพชทใช ไดแก ดชนความหลากหลายของชนดพนธไมและดชนบงชสภาพของปาไม

(ก) ความถของการพบพนธไม (plant frequency)

เปนคาทแสดงใหเหนถงการกระจายตามพนทของพชชนดใดใดในสงคมพชปาไม ความถของพชชนด ก. = จ านวนแปลงสมตวอยางทพบพชชนด ก. × 100 จ านวนแปลงตวอยางทงหมด ความถสมพทธของพชชนด ก. = ความถของพนธไมชนด ก. × 100 ผลรวมของคาความถของพนธไมทกชนด (ข) ความหนาแนนสมบรณของพนธไม (abundance)

เปนคาทแสดงใหเหนถงลกษณะการกระจายของประชากรของพนธไมชนดตางๆ ทขนอยในสงคมพช

ความหนาแนนสมบรณ = จ านวนตนทงหมดของพนธไมชนด ก. (ตน/แปลง) ของพนธไมชนด ก. จ านวนแปลงสมตวอยางทพบพนธไมชนด ก.

23

(ค) ความหนาแนนเฉลยของพนธไม (density)

เปนคาทแสดงใหเหนถงขนาดจ านวนประชากรของพนธไมชนดตางๆ ทขนอยในสงคมพช

ความหนาแนนเฉลย = จ านวนตนของพนธไมชนด ก. (ตน/แปลง) ของพนธไมชนด ก. จ านวนแปลงสมตวอยางทงหมด

ความหนาแนนสมพทธ = จ านวนตนของพนธไมชนด ก. × 100 ของพนธไมชนด ก. จ านวนตนของพนธไมทกชนด

(ง) ความเดนของพนธไม (dominance)

เปนคาทแสดงใหเหนถงผลผลตของพนธไมทขนในสงคมพช

ความเดนสมพทธ = พนทหนาตดล าตนรวมของพนธไมชนด ก. × 100 ของพนธไมชนด ก. พนทหนาตดล าตนรวมของพนธไมทกชนด

(จ) ดชนความส าคญทางนเวศวทยา (ecological importance value index, IVI)

เปนคาทแสดงใหเหนถงอทธพลโดยรวมทางนเวศวทยาของพนธไมแตละชนดในสงคมพช

ดชนความส าคญของพนธไม ก. = ความถสมพทธ + ความหนาแนนสมพทธ + ความเดนสมพทธ ดชนความส าคญสมพทธ = ดชนความส าคญของพนธไมชนด ก. × 100 ของพนธไมชนด ก. ผลรวมของดชนความส าคญของพนธไมทกชนด

(ฉ) ดชนความหลากหลายของชนดพนธ (species diversity index)

ดชนทใชบงชความหลากหลายของชนดพนธไมในสงคมพชไดจากการค านวณหลายสตร แตในทนใช Shannon-Wiener Index (SWI) s

H = - ∑ pi log2 pi i = 1

24

เมอ H = ดชนความหลากหลายของชนดพนธไม (Shannon-Wiener Index, SWI) S = จ านวนชนดพนธไมทงหมด

pi = สดสวนจ านวนตนของพชชนด i ตอจ านวนตนของพนธไมทกชนดรวมกน (ญ) ดชนบงชสภาพของปาไม (forest condition index, FCI)

ดชนความหลากหลายของชนดพนธไมไมไดบงบอกถงความอดมสมบรณของปาไม ดชนบงชสภาพปาพจารณาจากขนาดล าตนของตนไมและจ านวนประชากร FCI = ∑ n110-3 + n210-2 + n310-1+ (n4+n5+…nn)

เมอ FCI = ดชนบงชสภาพความอดมสมบรณของปาไม n1 คอ จ านวนตนของพนธไมทมเสนรอบวงล าตนนอยกวา 25 เซนตเมตร n2 คอ จ านวนตนของพนธไมทมเสนรอบวงล าตนระหวาง 25-50 เซนตเมตร n3 คอ จ านวนตนของพนธไมทมเสนรอบวงล าตนระหวาง 50-75 เซนตเมตร n4 คอ จ านวนตนของพนธไมทมเสนรอบวงล าตนระหวาง 75-100 เซนตเมตร n5 คอ จ านวนตนของพนธไมทมเสนรอบวงล าตนระหวาง 100-125 เซนตเมตร nn คอ จ านวนตนของพนธไมทมเสนรอบวงล าตนระหวาง n เซนตเมตร 3.2.2 การหามวลชวภาพและการสะสมคารบอนในพช

จากขอมลความหลากหลายของชนดพนธไมเชงปรมาณน ามาค านวณมวลชวภาพของพนธไมแตละชนดและทงปา แยกเปนสวนของล าตน กง ใบและราก ตามสมการแอลโลเมทร ทไดศกษาโดย Ogino et al. (1967) ดงน

(1) มวลชวภาพของล าตน (WS , กโลกรม/ตน)

WS = 189 (D2H) 0.902

หรอ log WS = 0.902log (D2H) +2.276 เมอ D2H มหนวยเปน m3

(2) มวลชวภาพของกง (WB , กโลกรม/ตน) WB = 0.125 WS

1.204 หรอ log WB = 1.204log WS- 0.904

25

(3) มวลชวภาพของใบ (WL ,กโลกรม/ตน)

1/ WL = 11.4/ WS0.90+ 0.172

(4) มวลชวภาพของราก (WR , กโลกรม/ตน) จากสมการแอลโลเมทร ของ Ogawa et al.

(1965)

WR = 0.026(D2H) 0.775 หรอ log WR = 0.775 log (D2H) – 1.578 และ D2H มหนวยเปน cm.2m.

ความเขมขนเฉลยของธาตอาหารในเนอเยอพชสวนทเปนล าตน กง ใบและราก มความเขมขน ธาตคารบอน เทากบ 49.9, 48.7, 48.3 และ 48.2 เปอรเซนต ตามล าดบ ธาตไนโตรเจน มคาเทากบ 0.53, 0.53, 1.59 และ 0.53 เปอรเซนต ธาตฟอสฟอรส เทากบ 0.08, 0.10, 0.13 และ 0.02 เปอรเซนต ธาตโพแทสเซยม เทากบ 0.37, 0.40, 1.10 และ 0.27 เปอรเซนต ธาตแคลเซยม เทากบ 0.76, 0.80, 1.50 และ 0.88 เปอรเซนต และธาตแมกนเซยม เทากบ 0.17, 0.20, 0.90 และ 0.10 เปอรเซนต ตามล าดบ ซงเปนคาทไดจากการศกษาของ Tsutsumi et al. (1983)

3.2.3 การศกษาลกษณะดน

ในแปลงศกษาส ารวจพนธไมจะท าการขดหลมดนตามความลกของดนเปนส าคญ จ านวน 3 พดอน แตละพดอนใหอยคนละบรเวณ ตรงต าแหนงตามแนวทแยงมมของแปลง

(1) ศกษาลกษณะชนดนและเกบตวอยางดน

เกบตวอยางดนโดยท าการเลอกแปลงสมตวอยางในสงคมพชใหเปนตวแทนของลกษณะดน ขดหลมดนขนาดความกวาง ยาวและลก 1×1×2 เมตร (หรอตามความลกของดนทขดได) เกบขอมลทวไป ประกอบดวย ความสงจากระดบทะเลปานกลาง, ความลาดชนและทศดานลาด ศกษาลกษณะชนดน (soil profiles) ประกอบดวย ชอชนดน, ความลกในแตละชน, สดน, เนอดน, โครงสรางดน, ปรมาณรากพชและปฏกรยาดน หลงจากเกบตวอยางดนทระดบความลก 0-100 เซนตเมตร แบงเปน 8 ระดบ ดงน 0-5, 5-10, 10-20, 20-30, 30-40, 40-60, 60-80 และ 80-100 เซนตเมตร หรอมากกวา รวมทงจ าแนกชนดดนและเกบตวอยางดนตามระดบความลก ดงภาพท 3-8

26

(2) วเคราะหตวอยางดน

(ก) สมบตทางกายภาพของดน

1) การกระจายขนาดของอนภาคดน (soil particle size distribution) โดยวธแยกดวยตะแกรง (sieving method) ในขนาดอนภาคทราย และโดยวธ hydrometer method (Gee and Bauder, 1986) ในขนาดอนภาคทรายแปงและอนภาคดนเหนยว

2) ความหนาแนนรวมของดน (bulk density) โดยวธ core method (Blake and Hartge, 1986)

3) ปรมาณกรวดภายในดน (gravel content) โดยวธแยกดวยตะแกรง (Day, 1965)

ภาพท 3-8 การเกบตวอยางดนและศกษาชนดนในปาเตงรงบนพนทหนแกรนต

27

(ข) สมบตทางเคมของดน

1) ปฏกรยาดน ใช pH meter อตราสวน 1 ตอ 1 (ดนตอน า) (Mclean, 1982) 2) ปรมาณอนทรยวตถ (organic matter) โดยใชวธ wet oxidation ของ Walkey

and Black (Nelson and Sommers, 1996) 3) ปรมาณไนโตรเจนทงหมดในดน (total nitrogen) โดยวธ Micro Kjeldahl

method (Bermner and Mulvaney, 1982) 4) ปรมาณของฟอสฟอรสทสกดได (available P) โดยวธ Bray II (Bray and

Kurtz, 1945) 5) ปรมาณของโพแทสเซยม โซเดยม แคลเซยมและแมกนเซยมทสกดได

(extractable K, Ca, Mg and Na) โดยสกดดวย 1 N ammonium acetate pH 7 อานดวยเครอง atomic absorption (Knudsen et al., 1982)

6) ความจในการแลกเปลยนประจบวก (cation exchange capacity, CEC) ใชสารละลาย 1 M ammonium acetate ท pH 7.0 เปนตวสกด (Rhoader, 1982)

7) คารอยละความอมตวดวยเบส (base saturation percentage, %BS) โดยค านวณจากคาของปรมาณดางรวมทสกดไดทงหมดและคาความจแลกเปลยนไอออน (National Soil Survey Center, 1996)

(ค) ปรมาณการสะสมธาตอาหารในดน

ท าการศกษาจากปรมาณมวลดนกบคาความเขมขนของธาตอาหารตางๆ ทไดจากการวเคราะหในหองปฏบตการ โดยการน าคาปรมาณของมวลดนตอหนวยพนทในแตละชนทท าการเกบตวอยางดนตามชวงความลกคณกบความเขมขนของธาตอาหารในแตละชนด

ปรมาณการสะสมของธาตอาหาร A = คาความเขมขนของธาตอาหาร A × มวลดน

3.2.4 การศกษาปรมาณการสะสมคารบอนในระบบนเวศปาไม

ปรมาณของคารบอนในระบบนเวศปาไมในพนทศกษา ประกอบดวย 2 สวนใหญๆ คอ การสะสมมวลชวภาพของพชและในดน ส าหรบการสะสมในสตวปามปรมาณทนอยมากเมอเปรยบเทยบกบมวลชวภาพทงหมดของระบบ เนองจากมจ านวนสตวปาในพนทนอยมาก ไมมการสะสมในชนอนทรยวตถบนพนปา เนองจากมไฟปาในชวงฤดแลง