กระทรวงเกษตรและสหกรณ

*********

แปลงสาธตการใชน าชลประทานอยางมประสทธภาพ

กบการปลกขาวโดยวธการโยนกลา

โดย

ดร.ทองเปลว กองจนทร (ผส.บอ.)

สถานทดลองการใชน าชลประทานท๕(แมกลองใหญ) สวนการใชน าฯ สานกบรหารจดการน าและอทกวทยา

กรมชลประทาน ๒๕๕๖

แปลงสาธต

การใชน าชลประทานอยางมประสทธภาพกบการปลกขาวโดยวธการโยนกลา

ผดาเนนการ นายทองเปลว กองจนทร ผอานวยการสานกบรหารจดการน าและอทกวทยา

หลกการและเหตผล

2.1 ทมา สถานทดลองการใชน าชลประทานท 5 (แมกลองใหญ) ต งอยหมท 1 ตาบลทงขวาง อาเภอกาแพงแสน จงหวดนครปฐม เปนศนยปฏบตการทดลองและวจยเกยวกบความตองการการใชน าชลประทานของพชและเพอเกษตรกรรม การใชน าอยางเหมาะสม ผลของคณภาพน าทมตอการเกษตร วธการชลประทาน ประสทธภาพการใชน าชลประทาน และการนาไปปรบใชใหสอดคลองกบผลการศกษา เพอใหไดขอมลสาหรบเผยแพรและสาธตการใชน าชลประทาน รวมท งการใชพ นทชลประทานอยางเหมาะสมเกดประโยชนสงสดตามสภาพภมอากาศ ซงการดาเนนงานของสถานฯเพอใหสอดคลองกบประเดนยทธศาสตร วสยทศน และพนธกจของกรมชลประทาน คอการพฒนาแหลงน า การบรหารจดการน า การปองกนและบรรเทาภยอนเกดจากน า โดยพฒนาแหลงน าตามศกยภาพของลมน า การบรหารจดการน าอยางมประสทธภาพ ทวถง เปนธรรม และยงยน เสรมสรางการมสวนรวม มการบรณาการในกระบวนการตางๆมการพฒนาทกระดบ จงไดวสยทศนของกรมดงน “กรมชลประทานเปนองคกรช นนาดานการพฒนาแหลงน าและบรหารจดการน าอยางบรณาการ ใหมพ นทชลประทานอยในลาดบ 1 ใน 10 ของโลก” ดงน นเพอพฒนาขบวนการผลตดานการเกษตรใหมคณภาพ ประสทธภาพและเพมมลคาประโยชนสงสดโดยเฉพาะเรองการใหน าชลประทานแกพช เชนขาว ผดาเนนการจงเหนควรจดทาแปลงสาธตข นเพอเปนแหลงศกษาเรยนร เรองการใชน าชลประทานอยางมประสทธภาพ กบการทานาปลกขาวโดยวธการโยนกลา รวมท งการสงเสรมการประหยดการใชน าชลประทาน และนอมนาปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมาปรบใชสการปฏบตเพอใหสอดคลองกบงานชลประทานทไดรบมอบหมาย

2.2 สรปสาระสาคญ - ความตองการ : จากการดาเนนงานของสถานทดลองการใชน า

ชลประทานท๕(แมกลองใหญ) ทเกยวของกบการใชน าชลประทานของพชในระบบการใหน าแกพชแบบตางๆอยางมประสทธภาพและนอมนาปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมาปรบใชไปสการปฏบต สามารถเปนแปลงเรยนรแกเกษตรกร ชมชนหรอประชาชน ในการลดตนทนการทานา สงผลให

การดาเนนชวตของครวเรอน มการประหยด ทาใหเกดรายไดเพม ชมชนมความเขมแขงสามารถพงตนเองไดตอไป - ความจาเปนเรงดวน : เพอใหเกดความรความเขาใจดานการใหน าแกพชอยาง

พอเพยงเหมาะสม และประหยด ซงไดนอมนาปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมาปรบใชสการปฏบตจรง จงไดเสนอจดทาโครงการแปลงสาธต การปลกขาวแบบวธการโยนกลาโดยการใชน าชลประทาน

อยางมประสทธภาพ ทสถานทดลองการใชน าฯท๕ (แมกลองใหญ) ข นเพอเปนแปลงเรยนรดานการทานา เปนทางเลอกหนงของชมชนและประชาชนทวไป โดยเฉพาะเรองวธการใหน าแกพช และสงเสรมความรดานเกษตรชลประทานพรอมทกษะการประกอบอาชพตามแนวเศรษฐกจพอเพยง วตถประสงค 1. เพอใหเกษตรกร ชมชนและประชาชนทวไปไดเรยนรวธการทานาแบบโยนกลา

2. เพอสอนใหเกษตรกรไดรจกวธสงน าเขาแปลงนา ประหยดน าและตนทนการผลต เปาหมายผลลพธและผลกระทบโครงการ

เปาหมายโครงการ

ตวช วด หนวยนบ ป 2556 แผน(ผล)

ป 2557 แผน

ป 2558 แผน

1. เกษตรกรหรอประชาชนผสนใจเขามาไดรบความรความเขาใจวธการใหน าชลประทานแบบตางๆและสามารถนาไปปฏบตดาเนนชวตตามแนวเศรษฐกจพอเพยงเพมข น 2. มแปลงเรยนรเรองวธการชลประทานการใหน าแกขาว และวธการทานาแบบโยนกลา

รอยละ

แปลง

60

1

- -

- -

ผลลพธ : เกษตรกรในชมชน หรอพ นทใกลเคยงและประชาชนทวไปสามารถนา

ความรทไดไปปรบใชกบการทานา และนอมนาปรชญาแบบเศรษฐกจพอเพยงไดอยางเปนรปธรรม

ผลกระทบ เชงบวก : ประชาชนทวไป เกษตรกรในชมชนและใกลเคยง ทเขามาศกษา

ไดรบความร มความเขาใจ เรองการทานาเกษตรชลประทาน วธการใหน าแกขาวแบบประหยดและมประสทธภาพ สามารถนาไปใชหรอปรบใช ซงจะพาไปสความเขมแขงในชมชนเพมข น

เชงลบ : - ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

1. เกษตรกรในชมชน หรอพ นทใกลเคยงและประชาชนทวไปไดรบการเรยนรวธการชลประทาน การใหน าแกขาว แลวสามารถนาไปใชหรอปรบใชกบพชผกตางๆแบบปรชญาเศรษฐกจพอเพยงไดอยางเปนรปธรรม

2. หนวยงานทนาผลโครงการไปใชประโยชน หนวยงานตางๆ ในสงกดกรมชลประทาน กรมวชาการเกษตร กรม

สงเสรมการเกษตร วทยาลยเกษตรและเทคโนโลยตางๆ มหาวทยาลยตางๆ เกษตรกร รวมท งหนวยงานอนๆ ทมความสนใจทจะนาขอมลทไดไปใชประโยชนตอไป แผนการดาเนนงาน (ปงบประมาณ)

ท รายละเอยด 2555 2556 ต.ค. พ.ย. ธ.ค. ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย.

1. สบคนขอมล 2. วางแผนการศกษา 3. เตรยมแปลง 4. เตรยมพนธ + อปกรณ 5. โยนกลา 6. การดแลรกษา

7. การเกบเกยว

8. การประเมนวเคราะหผลงาน

9. จดทารายงาน

แนวทางดาเนนการ 1. จดทาแปลงสาธตการปลกขาวแบบวธการโยนกลาโดยการใชน าชลประทานอยางม

ประสทธภาพ ระบบการใหน าแบบไหลผานรางวดน ากอนเขาแปลงนา จานวน 1 แปลง (พ นท ไมเกน 5ไร) 2. เพาะกลาขาวหอมปทม ดแลเล ยงกลาเมออายได 15-16 วน นาไปโยนทแปลงนาทเตรยมไวตอไป

3. การใหน าโดยวธสงผานรางวดน า(Cut throat Flume ขนาด 10 ซม.) รกษาระดบน าในแปลงนาไมเกน 10 ซม. 4. การเกบขอมล เชน ความสงตนทกสปดาห ปรมาณน าทสง องคประกอบผลผลตตางๆ เปนตน 5. ปฏบตดแลรกษา เกบเกยวขาวเมออาย 120 วน 6. จดทาสรปรายงาน ระยะเวลาดาเนนการ เรมต งแต กมภาพนธ 2556 ถง 30 มถนายน 2556 สถานทดาเนนการ

สถานทดลองการใชน าชลประทานท 5 (แมกลองใหญ) หมท 1 ตาบลทงขวางอาเภอกาแพงแสน จงหวดนครปฐม เงนงบประมาณ งบประมาณท งส น 30,000 บาท วธดาเนนการ ดาเนนการเอง จางเหมา จางเหมา + ดาเนนการเอง คณะผดาเนนโครงการ นายทองเปลว กองจนทร หวหนาโครงการ นายศภกจ ตนวบลยศกด ผรวมดาเนนการ นายศรชย สทธรกษ ผรวมดาเนนการ นายจารก สนธรตน ผรวมดาเนนการ นายณฐพชร วงษศภลกษณ ผรวมดาเนนการ นางสาวสจน จรญศกด ผตรวจสอบโครงการ นายสโรจน ประคณหงสต ทปรกษาโครงการ ผประสานงาน นายศภกจ ตนวบลยศกด หวหนาสถานทดลองการใชน าชลประทานท 5 (แมกลองใหญ)

หม 1 ตาบลทงขวาง อาเภอกาแพงแสน จงหวดนครปฐม โทรศพท: 0-3420-4283, โทรสาร: 0-3420-4283 มอถอ 08-6075-2384 E-mail kit ton48@hotmail.com ............................................... (นายทองเปลว กองจนทร) หวหนาโครงการ

รายละเอยดงบประมาณการโครงการจาแนกตามงบรายจายประเภทตาง ๆ ปงบประมาณ 2556

(หนวย:บาท)

รายการ จานวนเงน

1. งบบคลากร คาจางชวคราว 2. งบดาเนนงาน

(1) คาวสดอปกรณ (2) คาอานวยการและคาแรง

- คาเบ ยเล ยง คาเชาทพก คาพาหนะ - คาซอมแซมยานพาหนะและขนสง - คาซอมแซมครภณฑ - คาจางเหมาบรการ - คาใชจายในการสมมนาและฝกอบรม - คารบรองและพธการ - คาเงนประกนสงคม - คาใชสอยอน ๆ ฯลฯ

(3) คาวสด เชน - วสดสานกงาน - วสดเช อเพลงและหลอลน - วสดไฟฟาและวทย - วสดโฆษณาและเผยแพร - วสดหนงสอ วารสารและตารา - วสดคอมพวเตอร - วสดอน ๆ (เมลดพนธ ปย สารเคมและปายตางๆ) ฯลฯ

คาสาธารณปโภค เชน คาไฟฟา คาน าประปา คาโทรศพท คาไปรษณยโทรเลข คาบรการดานสอสารและโทรคมนาคม

3. งบลงทน คาครภณฑ ฯลฯ

- - -

10,000.00 15,000.00

- - - - - - - - -

5,000 - - - - - - - - - - -

รวมงบประมาณทเสนอขอ 30,000

การปลกขาวโดยวธการโยนกลา (Parachute) การปลกขาวโดยวธการโยนกลา หรอขาวนาโยน เพอประหยดเมลดพนธ

ปองกนวชพช ปจจบนการทานาในภาคกลางประสบ ปญหาขาววชพช ระบาดอยางรนแรง เกษตรกรททานาแบบหวานน าตม สวนหนงเปลยนวธการทานาเปนการปกดาดวยเครองปกดาเพอควบคมปรมาณขาววชพช ปญหาทตามมากคอเกษตรกรสวนใหญไมสามารถเตรยมดนใหเหมาะสมกบการทางานของเครองปกดาได และอตราคาปกดาคอนขางสงคอ ไรละ 1,100-1,200 (รวมเมลดพนธขาว) วธการปลกขาวแบบโยนกลา เปนการทานาแบบใหมทสามารถนามาใชแทนการปกดาดวยเครองได

“ขาวโยนกลา” เรยกไดวาเปนนวตกรรมการทานาแบบใหมทนาทดลองอยางยง โดยเฉพาะนาในพ นทภาคกลางทระบบน าชลประทานเขาถงหรอพ นททสามารถจดการเรองน าได เปนอนาคตของการทานาทสามารถมาทดแทนการทานาหวานขาวแบบเดมไดอยางดเลยทเดยว นอกเหนอการประหยดเมลดพนธแลว ยงแกไขปญหาเรองวชพชหรอขาวดดไดด ไมคอยพบปญหาแมลง ศตรพช ตนขาวแบบนาโยนแตกกอไดด ไมมปญหาขาวชะงกการเจรญเตบโต อยางเชนปกดาดวยแรงคน หรอดวยรถดานา ทสาคญเปนการตอบโจทยเรองการลดตนทนในการทานาไดทางหนง แมวาจะตองมการลงทนเรองถาดเพาะกลาในชวงเรมตน แตกสามารถนาไปใชไดหลายคร ง และข นตอนการเพาะกลาทดยงยากกวานาหวานหรอนาดา แตเมอถงเวลาโยนกลาความเหนดเหนอยเมอยลาเชนการปกดาขาวดวยมอหรออารมณเสยเพราะใชขาวปลกหมดเกนจาเปน ดงเชนการทานาหวานจะไมมใหเหนเลย ภาพทเหนจะมแตรอยย ม และความสนกสนาน ทานาเพลดเพลนจนเสรจไปแปลงแลวแปลงเลา อยางทไมทนต งตวเลยทเดยว

การเตรยมแปลงโยนกลา แปลงสาหรบนาโยนกลาจะมการเตรยมไถดนเหมอนกบการทานาหวาน

น าตมและนาดา แตตองปรบพ นททาเทอกใหเรยบรอยเสมอกนถาแปลงเปนนาดนเหนยว เมอไถทาเทอกแลวเชาอกวนสามารถโยนกลาได แตหากเปนดนรวนปนทรายเมอทาเทอกแลวใหโยนกลาทนท และสามารถใสปยรองพ นไดในขณะทาเทอก

การเพาะกลาแบบแหง การเพาะจะดนทมลกษณะรวนและแหงมามาเพาะ โดยการนาดนรวนมา

รอนใหไดเมดละเอยด ขนาดไมเกน 0.5 ซม. เพองายตอการหยอดดนลงหลมของถาดนาดนทรอนลงครงหลม จากน นนาเมลดขาวปลกทผานการแช 1 คน และหม 1 คน ทาการหวานลงหลมตามถาดทเรยงไว 2-4 ถาดตามแถวยาว ใหได 3-4 เมลด/หลม แลวโรยดนกลบใหพอดกบปากหลม แลวนากระสอบปานคลมทบ รดน าวนละคร ง 5 วนแลวนาทคลมออก ดแลใหน าจนถงอายการโยนกลา

การโยนกลาขาวในนา การโยนกลาโดยนาถาดกระบะกลาพาดบนทอนแขน จานวนถาดแลวแต

จะรบน าหนกไหว กาตนขาว 5-15 ตน ทาการโยนข นเหนอศรษะ ตมขาวจะถวงใหกลาหลนลงมาต งอยบนแปลงนา โยนกลาโดยเดนถอยหลงไปตามแนวแปลงเรอยๆ พบบรเวณใดมขาวนอยกสามารถโยนซอมได ขนาดของถาดเพาะกลา 30x60 เซนตเมตร ใช 40-50 ถาด/ไรใชอายกลา 12-16 วน ใชแรงงานการโยนกลา 3-5 ไร/คน/วน

การจดการแปลงหลงโยนกลา หลงโยนกลา 1-2 วน ใหปลอยน าเขานา ระดบน า 5-10 ซม. ซงเปน

ระดบทคลมวชพชไดด รกษาระดบไว จนถงการระบายน ากอนการเกบเกยว 15-20 วน * ปรมาณการใชน าของขาว กข.ภาคกลางจงหวดนครปฐม ตลอดฤดเทากบ

1,170 ม.3/ไร ทมา : ขอมลการใชน าของพชตางๆในภาคกลาง การใชน าชลประทาน สวนการใชน าชลประทาน สานกบรหารจดการน าและอทกวทยา กรมชลประทาน

ตารางเปรยบเทยบตนทน (บาท/ไร) ของการปลกขาวดวยวธการแบบตางๆ (ไมรวมคา

สารเคมปองกนกาจดโรค แมลง และน ามนสบน าเขานา) ข นตอนการทานา หวานน าตม นาดา โยนกลา

1. เตรยมดน 610 610 610 2. เมลดพนธ 345 138 92 3. ตกกลา - 300 300 4. หวาน (ปกดา โยนกลา) 40 672 50 5. ปย 948 948 948 6. สารเคม 200 - - 7. เกบเกยว 600 600 600 รวมตนทน 2,743 3,268 2,600 ผลผลต 775 875 880

ทมา : เอกสารแนะนา การปลกขาวโดยวธโยนกลา สานกสงเสรมการผลตขาว กรมการขาว (2551)

ขอดของวธการโยนกลา 1. แปลงทมลกษณะหลมกสามารถเตรยมแปลงเพอการหวานตนกลาได แตไมสามรถปลกโดย วธการปกดาดวยเครองปกดาได เนองจากเครองจะตดหลม 2. ใชอตราเมลดพนธนอยกวาการหวานน าตม และการปกดา ใชเพยง 5 กโลกรมตอไร 3. สามารถควบคมและลดปรมาณวชพชและขาววชพชไดดกวาทานาหวานน าตม 4. ลดการใชสารเคมในการปองกนกาจดศตรขาวเมอเทยบกบการหวานน าตม 5. เดกๆกสามารถโยนไดเปนการชวยผปกครองและสรางความสนกสนาน 6. สามารถเลอกเวลาโยนในชวงเชาหรอเยนกได ไมตองทนตากแดด 1 คน สามารถโยนไดหลายไร/ วน 7. ขาวแตกกอดผลผลตใกลเคยงนาดา

ขอเสยของการโยนกลา 1. วธการเพาะเมลดในถาดคอนขางยงยาก เพราะหลมถาดมขนาดเลก การหยอดเมลด การใสดน ตองใชเครองมอชวย ลาพงใชคนหยอดคงทาไดยาก 2. ถาใครปลกมากๆ จะทาไดยากข นเพราะจะตองเพราะกลาจานวนมากยงยาก ซงไมมเครองมอชวย คงทาไมไดงายๆ 3. การโยนจะสมาเสมอสการดาไมได 4. ถาเพาะกลาไวมากแลวโยนไมทน ตนกลาจะออนแอเพราะมดนในหลมเพาะนดเดยว ตนกลาจะ ผอมสง

ภาพการเยยมแปลงสาธต Smart Farm

ผส.บอ. และคณะดพ นทแปลงสถาน

พ นททาแปลงสาธตโดยการใชน าชลประทานกบนาขาวแบบโยนกลา

ผส.บอ. และ ผนช. เยยมแปลง 14 ธ.ค. 55

ผส.บอ. และ ดร.วชญ ศรวงษา เยยมแปลงเกษตรอนทรยสถานฯ 11 ม.ค. 56

พ นททาแปลงขาวสาธตนาโยนกลา 1 ไร 1 งาน

ไถดะเตรยมแปลง 12 ก.พ. 56

ตดต ง Cut throat Flume ขนาด 10 ซ.ม. เพอสงน าเขานา

สงน าเขานา 21ก.พ. 56

สงน าผาน Cut throat Flume น าไหลตามพ นท 1 ไร 1 งาน หมกทาเทอก

ตเทอกใหเปนเลนสมาเสมอเพอคมระดบน าไดด

ปรบดนนาทสง อกคร งหนง

การเตรยมกลานาโยนมอปกรณดงน

พนธขาวหอมปทม อตรา 5 กก./ไร

ดนรวนทรอนแลว ถาดพลาสตก ขนาด 30x60 ซ.ม.

หยอดดนรวนรองกนครงหลม

โรยเมลดขาวดวยเครองหยอดเมลด

ลกษณะเมลดขาวในหลมเพาะกลา

เตรยมดนรวนกลบหนาเมลดขาว กลบหนาเมลดขาว

ทาทกข นตอนตอเนองใชเวลาไมนานเลย

ยายลงแปลงทเตรยมไว

คลมดวยตาขายกนนกลงกนเมลด

รดน าเล ยงกลา 12-16 วน แลวนาไปโยน

อายกลา 12 วน

อายกลา 15 วนนาไปโยนได