การเรียนรู้โดยใช้โครงงาน ...acad.vru.ac.th/Journal/journal 8_3/8_3_15.pdfการเร ยนร โดยใช โครงงานเพ

วารสารวไลยอลงกรณปรทศน (มนษยศาสตรและสงคมศาสตร) ปท 8 ฉบบท 3 กนยายน-ธนวาคม 2561

185

การเรยนรโดยใชโครงงานเพอพฒนาผเรยนในศตวรรษท 21

PROJECT BASED LEARNING FOR DEVELOPING STUDENT IN THE 21st CENTURY

อญชล ทองเอม1*

Anchali Thongaime

บทคดยอ

การเรยนรโดยใชโครงงาน เปนรปแบบหนงของการเรยนรในศตวรรษท 21 ทสงเสรมใหผเรยนคนควาหาความร สรางองคความรดวยตนเองซงสอดคลองกบแนวคดการเรยนรทยดผเรยน เปนส าคญ เปนการเรยนรเกดจากการปฏบตจรง จากการหาความร และการลงมอกระท า มความสามารถในการใชความรนน ๆ เปนสงทส าคญทสด การเรยนรโดยใชโครงงานนน ผเรยนสามารถเชอมโยงความรเดมหรอประสบการณเดมกบความรใหมแลวสามารถน าไปประยกตใชไดอยางเหมาะสม ขนตอนการเรยนรโดยใชโครงงาน ประกอบดวย (1) ขนการน าเสนอ (2) ขนวางแผน (3) ขนปฏบต และ (4) ขนประเมนผล ทกขนตอนมการท างานแบบความรวมมอทฝกการเปนผน า ผตาม ยอมรบฟงความคดเหนของผอน และใหเกยรตซงกนและกน คณคาของการเรยนรแบบโครงงานเปนการเรยนร ทสรางทกษะการเรยนร ทกษะการคดสรางสรรค ทกษะทางอารมณ ทกษะการสอสารหรอ การน าเสนอทสรางความเขมแขงตอผเรยนอยางตอเนองและยงยน

ค าส าคญ: การเรยนรโดยใชโครงงาน ศตวรรษท 21

____________________________________ 1สาขาวชาหลกสตรและการสอน วทยาลยครศาสตร มหาวทยาลยธรกจบณฑตย *ผนพนธประสานงาน E-mail: [email protected]

Valaya Alongkorn Review (Humanities and Social Science) Vol. 8 No. 3 September-December 2018

186

ABSTRACT Project-based instruction is one of the 21st century learning models. This instructional model promotes learners’ development of their own understanding and knowledge, which is in accordance with the learner- centered approach. In essence, it is a form of learning by doing, learning from hands on experience, which allows ample of opportunities for learners to apply their knowledge and skills. Under the project-based instructional model, learners make connection of their existing knowledge and skills with the new experience, and they are expected to apply knowledge and skills to solve and deal with new and emerging issues and problems. The steps in the project-based instruction entail the followings: (1) presentation, (2) planning, (3) doing, and (4) evaluation. Each step involves salient elements of cooperative learning, which is a way to develop learners’ leadership skills, being effective followers, and accepting different opinions and worldviews, and fostering mutual respect. The benefits of project-based instruction; lies in its strong emphasis on knowledge and skills building, creativity, emotional intelligence (EQ), as well as communication/presentation skills, which are essential for the cultivation of lifelong and sustainable learners. Keywords: Project Based Learning, The 21st century บทน า การเรยนรในศตวรรษท 21 การเรยนรโดยใชโครงงานเปนฐาน (PBL) เปนทกษะทไดรบการสนบสนนอยางเขมแขงดวยเหตผลหลายประการทสามารถน ามากลาวได เชน มความหลากหลายเรองการคนควางาน การสอสารดวยการน าเสนอ กระบวนการทเปนผลดในการควบคมการเรยนร ของนกเรยน เมอ 10 ปผานมา มการสอนรปแบบนทเปนวธสมยใหม คอไดน าการท างานแบบ ความรวมมอมาใชกบการเรยนโดยโครงงานซงไดผลดอยางมาก ตอมาการเรยนรโดยใชโครงงาน (PBL) จงเปนแบบฉบบ และเปนรปแบบการเรยนรทมหลายมมมอง เกยวของกบความหลากหลายทกวางขวางส าหรบความจ าเปนในการท างานทจะท าใหครสามารถทจะมวธการสอนใหแตกตางกนได (Bender & Waller, 2011) และปรด ปลมส าราญกจ (2560) กลาววา การจดการเรยนการสอน ในศตวรรษท 21 มลกษณะเนนผเรยนเปนศนยกลาง โดยลดการบรรยายจากผสอน แตผสอนจะเปน ผกระตนใหผเรยนไดเรยนรดวยตนเองจากการปฏบตจรง หรอการเรยนโดยการลงมอท าดวยวธ ทผเรยนไดฝกฝนจากสภาพแวดลอมจรง ทงการคดการลงมอท าเปนสงส าคญ การสอสารและการเรยนแบบความรวมมอจงจ าเปนส าหรบการเรยนรแบบน และ มผน าเสนอมากมายเกยวกบการเรยนรโดยใชโครงงาน (PBL) ทไดแนะน าวธการเรยนรเกอบจะเหมอนชวตจรงและสงแวดลอมในโลกของการท างานของศตวรรษท 21 การเรยนรโดยใชโครงงาน (PBL) ซงเปนการรวมทกษะทหลากหลายรวมไวดวยกน เปนทกษะทมอยในโลกแหงความจรง เชน


187

การตงค าถาม (Driving Question) กระบวนการเสาะแสวงหาความรในเชงลกดวยตนเอง (In-Depth Inquiry) การเรยนรท ใหความส าคญกบเน อหาสาระ (Significant Content) การฝกทกษะ กระบวนการคด การจดการ การเผชญสถานการณ การประยกตความรมาใชปรบปรงและแกไขปญหา การจดกจกรรม ทาทายไดเรยนรจากประสบการณจรง ไดแก ความรวมมอในสถานททท างาน การท างานเปนทมและคณะกรรมการทมความเขมแขง ฝกการปฏบตใหท าได คดเปน ท าเปน ท าใหเกดการเรยนรอยางตอเนองและยงยน บางโครงงานคลายความเปนจรงเหมอนผใหญท างาน ในโลกความเปนจรง ทงหมดทกลาวมาจงท าใหการเรยนรโดยใชโครงงาน (PBL) ไดมากกวารปแบบการสอนแบบดงเดม (Bender & Waller, 2011) ดงนน การเรยนรโดยใชโครงงานจงเปนการเรยนรรปแบบหนงทเหมาะสมส าหรบ การเรยนรในศตวรรษท 21 เนองจากเปนกจกรรมทเนนการปฏบตตามความสนใจของนกเรยน ซงเรมจากการเตรยมความพรอมของคร นกเรยน วสดอปกรณ และโครงสรางพนฐานของโรงเร ยน จากนนนกเรยนเลอกปญหาทจะศกษา โดยมครเปนผจดประกายและใหค าปรกษา ใหขอแนะน า นกเรยนและครอาจรวมกนวางแผนการท าโครงงานในรปแบบของแผนปฏบตการหรอเคาโครงโครงงาน โดยก าหนดวตถประสงค สมมตฐานขอบเขตการศกษา และวธการศกษา ศกษาหลกการทฤษฎทเกยวของ ลงมอปฏบตตามแผน โดยเกบรวบรวมขอมล วเคราะหขอมล คนหาขอมลเพมเตม เขยนรายงาน ประเมนโครงงานและเผยแพรผลงานสสาธารณะ ซงในแตละขนตอนนกเรยนสามารถประยกตใชเพอใหสอดคลองกบลกษณะของความสนใจของนกเรยนตนและกลมการท างาน และ จะชวยพฒนาสมรรถนะและทกษะ ของนกเรยนในศตวรรษท 21 ได แนวคดทฤษฎทเกยวของกบการเรยนรโดยใชโครงงาน การเรยนรโดยใชโครงงาน เปนวธการหนงทใหผเรยนสรางความรหรอสงประดษฐใหม ดวยตนเองโดยใชแนวทฤษฎพฒนาการทางสตปญญา ของ Piaget หลกการส าคญ กระบวนการเรยนรของเดก ม 2 กระบวนการ คอ การซมซบหรอการดดซม (Assimilation) และการปรบและจดระบบ(Accommodation) ท าใหเกดความสมดล เปนการสรางความร (Constructivism) ตอมาพฒนาเปน ทฤษฎการสรางความร คอนสตรคชนนสตซม (Constructionism) ซงเปนทฤษฎการเรยนรในกลมปญญานยม (Cognitive Theory) ทเนนเรองปญหาการเรยนรโดยวธคนพบ (Discovery Approach) หรอการคนหาความรดวยวธสอบสวน (Inquiry Learning) ของ Bruner ซงเปนวธการพฒนาทกษะการคด นอกจากนนยงมความรทสรางขนดวยตนเองอยางมความหมาย (Meaningful Learning) ของ Ausubell เปนการเชอมโยงสงทจะตองเรยนรใหมกบหลกการ หรอกฎทเคยเรยนมาแลว เปนความรทอยคงทน และยงสามารถถายทอดความรความเขาใจใหผอนเขาใจความคดของตวเองไดด ความรทสรางขนนน ยงจะเปนรากฐานส าคญทผเรยนสามารถสรางความรใหมตอไปอยางตอเนองและเปนการเรยนรไดตลอดชวต การเรยนรโดยใชโครงงานเปนการเรยนรทเชอมโยงหลกการพฒนาทกษะการคดของBenjamin Bloom ระดบขนการใชความคดดานพทธพสย (Cognitive Domain) มทงหมด 6 ขน ซงเรยงล าดบความรความสามารถการคดจากล าดบทงายไปยงล าดบทยาก คอ ขนท 1 ความรความจ า (Knowledge) ข นท 2 ความเขาใจ (Comprehension) ข นท 3 การน าไปใช (Application)


188

ขนท 4 การวเคราะห (Analysis) ขนท 5 การสงเคราะห (Synthesis) ขนท 6 การประเมนคา (Evaluation) และเปนกระบวนการเรยนรทเนนผเรยนเปนส าคญในทกขนตอนของการเรยนร ซงเรมตงแตการวางแผนการเรยนร การออกแบบการเรยนร การสรางสรรคประยกตใชผลผลต และการประเมน ผลงาน โดยผสอนมบทบาทเปนผจดการเรยนร ตอมาในป 2001 Lorin Anderson และ David Krathwohl ไดปรบปรงแนวคดการแบงประเภทการเรยนรทางปญญา 6 ขน (Cognitive Processes) แบบดงเดมของ Benjamin Bloom ทรจกกนดวา Bloom Taxonomy (1956) โดยออกแบบการก าหนดวตถประสงคการเรยนร (Learning Objective) ใหพจารณาเปน 2 มต ไดแก ลกษณะของความร (Knowledge Dimension) การเรยนรทางปญญา 6 ขน (Cognitive Processes) ลกษณะของความร (Knowledge Dimension) ไดแบงออกเปน 4 แบบ ไดแก 1. ความรเกยวกบความเปนจรง (Factual Knowledge) หมายถง ความรในสงทเปนจรงอย เชน ความรเกยวกบค าศพท และความรในสงเฉพาะตาง ๆ 2. ความรในเชงมโนทศน (Conceptual Knowledge) หมายถง ความรทมความซบซอน มการจดหมวดหมเปนกลมของความร และโครงสรางของความร 3. ความรในเชงวธการ (Procedural Knowledge) หมายถง ความรวาสงนน ๆ ท าไดอยางไร ซงรวมถงความรทเปนทกษะ เทคนค และวธการ 4. ความรเชงอภปรชาญ (Metacognitive Knowledge) หมายถง ความรเกยวกบเรองทางปญญาของผเรยนเอง คอ ความรทผเรยนจะท าความเขาใจเกยวกบการวางแผนและการแกปญหาไปจนถงการประเมน การเรยนรทางปญญา 6 ขน (Cognitive Processes) ไดแก ขนท 1 จ า (Remember) ขนท 2 เขาใจ (Understanding) ขนท 3 ประยกตใช (Applying) ขนท 4 วเคราะห (Analyzing) ขนท 5 ประเมนคา (Evaluation) ขนท 6 คดสรางสรรค (Creating) จะเหนไดวาการจ าแนกระดบความรทางปญญาทง 6 ขน ทไดกลาวมาทง 2 แบบน มจดส าคญทแตกตางกนคอ ขนท 5 และขนท 6 มการสลบกน ขนท 5 ของ Bloom จะเปนการสงเคราะห แต Anderson เปนประเมน ขนท 6 ของ Bloom ประเมนผล แต Anderson จะเปน คดสรางสรรค นอกจากนน การเรยนรโดยใชโครงงาน ยงใชวธการทางวทยาศาสตรมาเปนขนตอน การด าเนนการท าโครงงานเพอหาค าตอบของปญหา ซงประกอบดวย 5 ขน (พมพนธ เดชะคปต และพเยาว ยนดสข, 2551) ดงน ขนท 1 ระบปญหา ขนท 2 ออกแบบการรวบรวมขอมล ขนท 3 ปฏบตการรวบรวมขอมล ขนท 4 วเคราะหผลและสอความหมายขอมล ขนท 5 สรปผล ขนตอนทงหมด เปนสงทชวยใหผเรยนเกดการพฒนาทกษะการคดจากระดบนอยไปจนถงระดบทลมลก อกประการหนงเปนการทาทายความสามารถของผเรยนทจะท าใหงานของตนบรรลเปาหมายอกดวย สวนสดทาย คอ การเรยนรแบบรวมมอ (Cooperative Learning) เปนสวนส าคญทท าให การเรยนรโดยใชโครงงานประสบความส าเรจ นกการศกษาส าคญทเผยแพรแนวคดของการเรยนรแบบความรวมมอคอ Slavin (1990); David Johnson & Roger Johnson (1994) กลาววา การจด การเรยนการสอนโดยทวไป มกจะไมใหความสนใจเกยวกบความสมพนธและปฏสมพนธระหวาง


189

ผเรยน สวนใหญมกจะมงไปทปฏสมพนธระหวางครกบผเรยน หรอระหวางผเรยนกบบทเรยน ความสมพนธระหวางผเรยนเปนมตทมกจะถกละเลยหรอมองขามไปทง ๆ ทมผลการวจยชชดเจนวา ความรสกของผเรยนตอตนเอง ตอโรงเรยน คร และเพอนรวมชนมผลตอการเรยนรมาก Johnson & Johnson (1994) กลาววา ปฏสมพนธระหวางผเรยนม 3 ลกษณะ คอ 1. ลกษณะแขงขนกน ในการศกษาเรยนร ผเรยนแตละคนจะพยายามเรยนใหไดดกวา คนอนเพอใหไดคะแนนด ไดรบการยกยอง หรอไดรบการตอบแทนในลกษณะตาง ๆ 2. ลกษณะตางเรยน คอ แตละคนตางกรบผดชอบดแลตนเองใหเกดการเรยนร ไมยงเกยวกบผอน 3. ลกษณะรวมมอกนหรอชวยกนในการเรยนร คอ แตละคนตางรบผดชอบในการเรยนรของตน และในขณะเดยวกนกตองชวยใหสมาชกคนอน ๆ เรยนรดวย Johnson & Johnson (1987) กลาวไววา การจดการศกษาปจจบนมกสงเสรมการเรยนรแบบแขงขนซงอาจมผลท าใหผเรยนเคยชนตอการแขงขนเพอแยงชงผลประโยชนมากกวาการรวมมอกนแกปญหา อยางไรกตามควรใหโอกาสผเรยนไดเรยนรทง 3 ลกษณะ โดยรจกใชลกษณะการเรยนรอยางเหมาะสมกบสภาพการณ ทงนเพราะในชวตประจ าวน ผเรยนจะตองเผชญสถานการณทมทง 3 ลกษณะ แตเนองจากการศกษาปจจบนมการสงเสรมการเรยนรแบบแขงขนและแบบรายบคคล อยแลว จงจ าเปนตองหนมาสงเสรมการเรยนรแบบรวมมอทสามารถชวยใหผเรยนเกดการเรยนรไดด รวมทงไดเรยนรทกษะทางสงคมและการท างานรวมกบผอนซงเปนทกษะทจ าเปนอยางยงในการด ารงชวต องคประกอบทส าคญของการเรยนรแบบรวมมอ (Johnson & Johnson, 1999) มดงน 1. ความเกยวของสมพนธกนในทางบวก (Positive Interdependence) หมายถง การทสมาชกในกลมท างานอยางมเปาหมายรวมกน มการท างานรวมกน โดยทสมาชกทกคนมสวนรวมในการท างานนน มการแบงปนวสด อปกรณ ขอมลตาง ๆ ในการท างาน ทกคนมบทบาท หนาทและประสบความส าเรจรวมกน สมาชกในกลมจะมความรสกวาตนประสบความส าเรจไดกตอเมอสมาชกทกคนในกลมประสบความส าเรจดวย สมาชกทกคนจะไดรบผลประโยชน หรอรางวลผลงานกลมโดยเทาเทยมกน เชน ถาสมาชกทกคนชวยกนท าใหกลมไดคะแนน 90% แลว สมาชกแตละคนจะไดคะแนนพเศษเพมอก 5 คะแนน เปนรางวล เปนตน 2. การมปฏสมพนธทสงเสรมซงกนและกน (Face to Face Promotive Interaction) เปนการตดตอสมพนธกน แลกเปลยนความคดเหนซงกนและกน การอธบายความรใหแกเพอนในกลมฟง เปนลกษณะส าคญของการตดตอปฏสมพนธโดยตรงของการเรยนแบบรวมมอ ดงนน จงควรม การแลกเปลยนใหขอมลยอนกลบ เปดโอกาสใหสมาชกเสนอแนวความคดใหม ๆ เพอเลอกในสงทเหมาะสมทสด 3. ความรบผดชอบของสมาชกแตละคน ( Individual Accountability) ความรบผดชอบของสมาชกแตละบคคล เปนความรบผดชอบในการเรยนรของสมาชกแตละบคคล โดยมการชวยเหลอสงเสรมซงกนและกน เพอใหเกดความส าเรจตามเปาหมายกลม โดยทสมาชกทกคนในกลมมความมนใจ และพรอมทจะไดรบการทดสอบเปนรายบคคล


190

4. การใชทกษะระหวางบคคลและทกษะการท างานกลมยอย ( Interdependence and Small Group Skills) ทกษะระหวางบคคล และทกษะการท างานกลมยอย นกเรยนควรไดรบ การฝกฝนทกษะเหลานกอน เพราะเปนทกษะส าคญทจะชวยใหการท างานกลมประสบผลส าเรจ นกเรยนควรไดรบการฝกทกษะในการสอสาร การเปนผน า การไววางใจผอน การตดสนใจ การแกปญหา ครควรจดสถานการณทจะสงเสรมใหนกเรยน เพอใหนกเรยนสามารถท างานไดอยางมประสทธภาพ 5. กระบวนการกลม (Group Process) เปนกระบวนการท างานทมขนตอนหรอวธการ ทจะชวยใหการด าเนนงานกลมเปนไปอยางมประสทธภาพ นนคอ สมาชกทกคนตองท าความเขาใจ ในเปาหมายการท างาน วางแผนปฏบตงานรวมกน ด าเนนงานตามแผนตลอดจนประเมนผลและปรบปรงงาน การแบงกลมยอยมจดประสงคหลกในการแลกเปลยนและปรบความคด เพอชวย ในการสราง (Construct) องคความรใหมใหเกดขน การแบงกลมมหลายวธ เชน ใหเลอกกลมกนเอง ขอดของวธนคอ ถาเปนกลมทขยนกจะชวยกนท างาน แตถาเปนกลมทไมขยน หรอไมเกงจะเกยงกนท างานท าใหงานออกมาไมด หรอไมมคณภาพ แตหากใชวธผสอนเปนผเลอกใหจะท าใหผเรยนตองปรบใหเขากบเพอนทไมสนท จงจ าเปนตองปรบใหเขากบเพอนรวมกลมใหได เพอใหสามารถจดท าโครงงานสงผสอนไดส าเรจ ซงสอดคลองกบการท างานจรงทผ เรยนจะตองประสบหลงจาก จบการศกษาไปแลว ซงเปนประโยชนตอการท างานในอนาคตอยางยง การท างานโดยใชการเรยนรแบบรวมมอ ทนาสนใจและนาจะท าใหการเรยนรของนกเรยนไดผลด คอ เทคนคคดเดยว-คดค-คดรวมกน (Think-Pair-Share) (Adams & Hamm, 1994; Johnson, Johnson & Smith 1991; Johnson & Johnson, 1999) เปนเทคนคทเรมจากปญหาหรอโจทยค าถาม โดยสมาชกแตละคนคดหาค าตอบดวยตนเองกอน แลวน าค าตอบไปอภปรายกบเพอนเปนค จากนนจงน าค าตอบของตนหรอของเพอนเปนคเลาใหเพอน ๆ ในกลม หรอทงชนฟง ซงม 3 ขนตอน ดงน ขนท 1 คดเดยว (Think) : การใหผเรยนไดคดและไตรตรองจากค าถามแบบปลายเปด หรอการเฝาสงเกตพฤตกรรมของผเรยน ขนท 2 คดค (Pair) : การจดใหผเรยนจบคกนเปนค ๆ เพอแลกเปลยนความคดเหนซงกนและกน ในประเดนปญหาทก าหนดไว เพอรวมกนคนหาขอสรปหรอตอบค าถามทตองการ ขนท 3 คดรวมกน (Share) : การสลายจากการจบกลมกนเปนค ๆ แลวสรปผลการคนหาค าตอบรวมกนทงชน เพอแลกเปลยนความร สรปและอภปรายผลการคนพบ เยาวมาลย อรญ (2560) ไดศกษา เรอง การใชเทคนคคดเดยว-คดค-คดรวมกน (Think-Pair-Share) สอนวชาวทยาศาสตร นกเรยนประถมปท 6 เรอง แหลงทรพยากรธรรมชาต ซงมกระบวนการสอน ดงน ขนน า 1. ครตงประเดนค าถามเพอกระตนใหนกเรยนคดหาค าตอบ เชน ทรพยากรธรรมชาตคออะไร แหลงทรพยากรธรรมชาตสามารถน าไปใชประโยชนอะไรไดบาง


191

ขนกจกรรม 1) Think (คดเดยว) 1.1 นกเรยนแตละคนศกษาใบความร เรอง ทรพยากรธรรมชาตทส าคญและการใชประโยชน 1.2 ครอธบายเกยวกบทกษะการตความหมายขอมลและลงขอสรป 1.3 นกเรยนท ากจกรรมท 1.1 เรอง ทรพยากรธรรมชาตและการใชประโยชน ขนสรป ครและนกเรยนลงขอสรปเพอใหไดขอสรปวา “โลกมทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ทหลากหลาย สงมชวตตาง ๆ รวมทงมนษยตางใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตเพอการด ารงชวต” 2) Pair (คดค) 2.1 ครใหนกเรยนจบคกบเพอน 2.2 นกเรยนแตละคศกษาใบความร เรอง ปญหาทรพยากรธรรมชาตและผลกระทบตอสงแวดลอม 2.3 ครอธบายเกยวกบทกษะการลงความเหนจากขอมล 2.4 นกเรยนท ากจกรรมท 1.2 เรอง ปญหาทรพยากรธรรมชาตและผลกระทบตอสงแวดลอม ขนสรป ครและนกเรยนลงขอสรปเพอใหไดขอสรปวา “จ านวนประชากรมนษยเพมขนท าใหเกด การแกงแยงกนใชทรพยากรธรรมชาต และใชทรพยากรธรรมชาตอยางฟมเฟอยไมเหมาะสม ท าใหทรพยากรธรรมชาตบางชนดมปรมาณลดลงหรอหมดไป สงผลใหสงแวดลอมเสอมโทรม” 3) Share (คดรวมกน) 3.1 ครใหนกเรยนแบงกลม กลมละ 4-5 คน 3.2 นกเรยนแตละกลมศกษาใบความร เรอง การอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม 3.3 ครอธบายเกยวกบทกษะการจดกระท าและสอความหมายขอมล 3.4 นกเรยนท ากจกรรมท 1.3 เรอง การอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ขนสรป ครและนกเรยนทกกลม ลงขอสรปความรเกยวกบการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เพอใหไดขอสรปวา “ทกคนควรชวยกนอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ในทองถนเพอใหมใชอยางยงยน” ไดอยางไร น าเสนอเปนผงความคดหนาชนเรยนและหลงจากนนน าไปตดบอรดหลงหองเรยน เพอเปนการทบทวนบทเรยนอกครง ความหมายของการเรยนรโดยใชโครงงาน การเรยนรโดยใชโครงงานเปนกระบวนการแสวงหาความร หรอคนควาหาค าตอบในสงทผเรยนอยากรหรอสงสยดวยวธการตาง ๆ อยางหลากหลายเปนรปแบบการเรยนรทผเรยนไดเลอก ตามความสนใจของตนเองหรอของกลม การตดสนใจรวมกนโดยใชวธการและแหลงเรยนรทหลากหลาย ท าใหไดชนงานทสามารถน าผลการศกษาไปใชในชวตจรงได การเรยนรโดยใชโครงงาน เปนการสอน


192

ทสามารถใชเทคนคหลาย ๆ รปแบบมาผสมผสานกนระหวาง การสอนคด การสอนแกปญหา กระบวนการกลม รวมกนคดรวมกนท างานเพอเปาหมายของความส าเรจ ทงน มงหวงใหผเรยนร เรองใดเรองหนงจากความสนใจอยากรอยากเรยนของผเรยนเอง โดยใชกระบวนและวธการท าวทยาศาสตรผเรยนจะเปนผลงมอปฏบตกจกรรมตาง ๆ เพอคนหาค าตอบดวยตนเอง เปนการสอน ทมงเนนใหผเรยนไดเรยนรจากประสบการณตรงกบแหลงความรเบองตน ผเรยนสามารถสรปความร ไดดวยตนเอง ซงความรทผเรยนไดมาไมจ าเปนตองตรงกบต ารา แตผสอนจะตองสนบสนนใหผเรยนศกษาคนควาเพมเตม โดยจดแหลงการเรยนรใหแลวปรบปรงความรทไดใหสมบรณและเปนทปรกษาใหขอแนะน า จนท าใหเกดผลผลตหรอผลงานได ซงสอคลองกบกลวธการสอนโดยใชโครงงานดงแสดงภาพท 1 ภาพท 1 กลวธการสอนโดยใชโครงงาน (Project – based Teaching Strategy) กลวธการสอนแบบโครงงาน เปนกระบวนการทเรมตงแตการออกแบบการท างาน แบบรวมมอของกลม น าเสนอปญหาทมในชวตจรงของนกเรยน การก าหนดตวแปรใหสมบรณส าหรบการท าโครงงาน การท างานจะมครเปนทปรกษาใหขอแนะน าและสะทอนกลบแตละกลมสามารถสรางผลผลตทเกดจากการท างานและน าเสนอผลผลตของงานนนๆ และจากกลวธดงกลาว สามารถจดเปนขนตอนไดดงน ขนตอนการจดกระบวนการเรยนรโดยใชโครงงาน 1. ขนน าเสนอ หมายถง ขนทครใหนกเรยนศกษาใบความร ก าหนดสถานการณ ศกษาสถานการณเกมส รปแบบ หรอการใชเทคนคการตงค าถามเกยวกบสาระการเรยนรทก าหนด ในแผนการจดการเรยนรแตละแผน เชน สาระการเรยนรตามหลกสตรและสาระการเรยนรทเปนขนตอนของโครงงานเพอใชเปนแนวทางในการวางแผนการเรยนร

ออกแบบ การท างานแบบความรวมมอ ของกลม

น าเสนอ ปญหาทมในชวตจรงของ

นกเรยน

ก าหนด ตวแปร

ใหสมบรณส าหรบโครงงาน

ผลผลตทเกดจากการท างาน และน าเสนอ

ครเปนทปรกษา ใหขอแนะน าและ

สะทอนกลบ


193

2. ขนวางแผน หมายถง ขนทนกเรยนรวมกนวางแผน โดยการระดมความคด อภปรายหารอขอสรปของกลมเพอใชเปนแนวทางในการปฏบต 3. ขนปฏบต หมายถง ขนทนกเรยนปฏบตกจกรรม เขยนสรปรายงานผลทเกดขนจาก การวางแผนรวมกน 4. ขนประเมนผล หมายถง ขนการวดและประเมนผลตามสภาพจรง โดยใหบรรลจดประสงคการเรยนรทก าหนดไวในแผนการจดการเรยนร โดยมคร นกเรยนและเพอนรวมประเมน การเรยนรโดยใชโครงงานนนเปนกระบวนการเรยนรทเหมาะกบนกเรยนทกระดบชน เกอบทกวชา ขนอยกบการวางแผนของผสอนวาจะใหท าโครงงานประเภทไหนและจะใหท าอยางไร บางวชามผสอนหลายคนอาจตองวางแผนรวมกนเพอประโยชนแกผเรยน ส าหรบบทความนผเขยนไดยกตวอยางงานวจยทสามารถน าไปปรบใชได ตวอยางงานวจยการเรยนรโดยใชโครงงาน จากการศกษางานวจยเกยวกบการเรยนร โดยใชโครงงานของนกศกษาหลกสตร ศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาหลกสตรและการสอน วทยาลยครศาสตร มหาวทยาลยธรกจบณฑตย เชน ชโลธร ใจหาญ (2558) การใชการเรยนรแบบโครงงานเพอพฒนาความคดสรางสรรคของนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 โรงเรยนเทศบาลรตนบร ผลการวจยพบวา นกเรยนชนประถมศกษาปท 4 โรงเรยนเทศบาลรตนบร จ านวน 31 คน แบงเปน 5 กลม มทกษะการประดษฐวสดเหลอใชโดยใช การเรยนรแบบโครงงาน ผานเกณฑรอยละ 80 ตามทก าหนดไว มพฒนาการความคดสรางสรรค การพฒนาทกษะการประดษฐวสดเหลอใช คดเปนรอยละ 82.66 , อภรกษ กลชตนธร (2559) การพฒนาการเรยนรวชาวงจรไฟฟากระแสตรงโดยใชโครงงานของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 2 โรงเรยนศลาจารพพฒน จ านวน 24 คน ผลการวจยพบวา 1) นกเรยนมพฒนาการการเรยนร วชาวงจรไฟฟากระแสตรงโดยใชโครงงานสงขน คดเปนรอยละ 80 2) ผลสมฤทธทางการเรยนร วชาวงจรไฟฟากระแสตรงโดยใชโครงงาน นกเรยนผานเกณฑ คดเปนรอยละ 76.66 และ นกเรยน ทไมผานเกณฑ คดเปนรอยละ 23.33 และอาทตยา เพญไพบลย (2559) การพฒนาการเรยนร วชาฟสกส โดยใชโครงงานของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 4 โรงเรยนมธยมวดหนองจอก ผลการวจยพบวา 1) ผลสมฤทธทางการเรยน มนกเรยนผานเกณฑรอยละ 70 ของคะแนนเตม คดเปนรอยละ 50 2) นกเรยนมคะแนนวดผลสมฤทธทางการเรยนวชาฟสกสโดยใชโครงงาน หลงเรยนสงกวากอนเรยนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 3) นกเรยนมทกษะในการท าโครงงาน โดยภาพรวมในทกดานอยในระดบด (คาเฉลย = 3.49, คาเบยงเบนมาตรฐาน = 0.50) เปนตน อาทตยา เพญไพบลย (2559) ไดศกษา เรอง การพฒนาการเรยนรวชาฟสกสโดยใชโครงงานของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 4 โรงเรยนมธยมวดหนองจอก รายวชา ฟสกสพนฐานและเพมเตม 1 รหสวชา ว3010 กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร หนวยการเรยนรท 2 เรอง การเคลอนทแนวตรง เรอง ระยะทาง และการกระจด


194

การจดกจกรรมการเรยนร ขนน าเขาสบทเรยน 1. ครและนกเรยนรวมกนสนทนาเกยวกบการเคลอนทแบบตาง ๆ ในชวตประจ าวน เชน การเคลอนทแนวตรง การเคลอนทวถโคง การเคลอนทแบบวงกลม การเคลอนทแบบฮารมอนก เปนตน 2. ครและนกเรยนรวมกนสนทนาเกยวกบปรมาณตาง ๆ ทเกยวของกบการเคลอนท เชน ระยะทาง การกระจด ความเรว ความเรง เปนตน 3. ครแจงจดประสงคการเรยนร 4. แบงนกเรยนออกเปน 8 กลม กลมละ 5 คน โดยคละกลม เดกเกง ปานกลาง และออน ใหอยรวมกน นกเรยนแตละกลมด าเนนการตามกระบวนการกลมเลอกหวหนากลม ขนสอน 5. ใหนกเรยนแตละกลมรวมกนศกษา คนควา วเคราะหเกยวกบความหมายของระยะทางและการกระจด และระยะทางและการกระจดของการเคลอนท จากหนงสอเรยนรายวชาเพมเตมฟสกส และใบความรท 1 เรอง ระยะทางและการกระจด และรวบรวมขอมลจากการศกษา คนควา และรวมกนอภปรายถงความหมายและการหาระยะทางและการกระจด 6. ครน าเสนอในเรองทจะศกษาดงน ใหนกเรยนศกษาใบกจกรรมท 1 เรอง ระยะทางและการกระจด และสบคนขอมลสารสนเทศเพอบอกต าแหนงของสถานทส าคญตาง ๆ ในแผนทจงหวดฉะเชงเทรา ไมต ากวา 3 สถานท โดยระบต าแหนง ค านวณหาระยะทางและการกระจด ของสถานททนกเรยนสนใจ 7. นกเรยนทกกลมลงมอปฏบตกจกรรมตามขนตอนการจดการเรยนรแบบโครงงาน ม 4 ขนตอนแสดงตารางท 1 ดงน ตารางท 1 ขนตอนการจดการเรยนรแบบโครงงาน ขนตอนการจดการเรยนร

แบบโครงงาน บทบาทของผสอน บทบาทของผเรยน

1. ขนน าเสนอ 1. ครใหนกเรยนสบคนขอมล สารสนเทศของสถานท ส าคญในจงหวดฉะเชงเทรา ไมต ากวา 3 สถานท โดยบอกต าแหนง หาระยะทางและการกระจดจากต าแหนงหนงไปอกต าแหนงหนงในแนวเสนตรง

1. นกเรยนรวมกนศกษารายละเอยด ของประเดนปญหาทไดรบ มอบหมาย จากนนก าหนดปญหา

ใหถกตองและชดเจน เชน - สถานทส าคญทสนใจคอทใด - ก าหนดต าแหนงของสถานท

ส าคญตาง ๆ ไดอยางไร - หาระยะทางและการกระจดของ สถานทส าคญทสนใจจากต าแหนงหนงไปอกต าแหนงไดอยางไร


195

ตารางท 1 (ตอ) ขนตอนการจดการเรยนร

แบบโครงงาน บทบาทของผสอน บทบาทของผเรยน

2. ขนวางแผน 2. ครใหค าปรกษา ในการด าเนนงาน ของนกเรยนทกขนตอน

2. นกเรยนรวมกนวางแผน การท างาน เชน การก าหนดขนตอนการท างาน การวางแผนเรองการสบคนขอมล การแบงหนาท ความรบผดชอบ การวางแผนเรองเวลา

3. ขนปฏบต 3. ครตดตาม สอบถาม ความกาวหนา ดแลการท า โครงงานของผเรยน อยางใกลชด

4. ครเลอกนกเรยน 3 กลม ออกมาน าเสนอผลการท า โครงงาน

3. นกเรยนลงมอปฏบตโครงงาน ตามขนตอนทวางแผนไว

4. นกเรยนรวมกนสรปผลการส ารวจ อภปรายตรวจสอบความถกตอง ขอมลจากการด าเนนโครงงาน

5. นกเรยนน าขอมลทสรป สาระส าคญตามประเดนตาง ๆ

6. น าเสนอผลการด าเนนโครงงาน ในรปแบบแผนผงกราฟฟก

4. ขนประเมนผล 5. สงเกตและประเมนการท า กจกรรมของผเรยน

6. สรปการท างานและเสนอแนะการท างานของผเรยนแตละกลมโดยรวม

7. ประเมนผลการท าโครงงาน ของตนเอง จดท าแฟมสะสมงาน เขยนบนทกการเรยนร

ขนสรป 8. ครและนกเรยนรวมกนสรปสาระส าคญเกยวกบความหมายของจดอางอง ต าแหนง ระยะทางและการกระจดของวตถในการเคลอนท ความสมพนธระหวางต าแหนงกบระยะทางและ การกระจด รวมกนท าแบบฝกหดท 1 เรอง ระยะทางและการกระจด 9. ครมอบหมายใหนกเรยนท าการสรปผลการเรยนรในรปแบบของแผนผงความคด (Mind Mapping) และท าใบงานท 1 เรอง ระยะทางและการกระจด การออกแบบการวดผลและประเมนผล ดงแสดงตารางท 2


196

ตารางท 2 การออกแบบวดผลและประเมนผล

สงทตองการวด วธการวด เครองมอวด เกณฑการวด เปนรบรคส

1. การอธบายความหมายของ ระยะทางและ การกระจด

ตรวจแผนผงความคด (Mind Mapping) สาระส าคญเกยวกบระยะทางและการกระจด

แบบประเมนแผนผงความคด (Mind Mapping)

ผานเกณฑคณภาพดขนไป

2. หาการกระจดลพธ ไดโดยการเขยนรป

ตรวจใบงานท 1 เรอง ระยะทางและ การกระจด

แบบประเมน การตอบค าถาม

ผานเกณฑรอยละ 80

3. ความสามารถ ในการท าโครงงาน

ตรวจใบกจกรรมท 1 เรอง ระยะทางและ การกระจด ตรวจสมดบนทกกจกรรมโครงงาน

แบบประเมน การท าโครงงาน แบบประเมนบนทกกจกรรมโครงงาน


4. การท างานกลม สงเกตพฤตกรรม การท างานกลม

แบบสงเกตพฤตกรรม การท างานกลม


ตวอยางทน ากลาวมาขางตนเปนการเรยนรโดยใชโครงงานทครบตามขนตอน ซงสามารถน าไปประยกตใชได ความส าคญของการเรยนรโดยใชโครงงาน การเรยนรโดยใชโครงงาน (Project-Based learning - PBL) เปนการจดการเรยนรทเนน การใชปญหาจรงเปนการเรยนรและวธแสวงหาความรบนพนฐานแนวคดของ John Dewey ทเชอวา การเรยนรเกดจากการปฏบตจรง (Learning by Doing) จะประกอบดวย การร (Knowing) และ การลงมอกระท า (Doing) ความรและความสามารถในการใชความรนน ๆ เปนสงทส าคญทสด ในการเรยนรโดยใชโครงงาน ผเรยนสามารถเชอมโยงความรเดมหรอประสบการณเดมกบความรใหมแลวสามารถน าไปประยกตใชไดอยางเหมาะสม โดยผเรยน สามารถเรยนรผานกระบวนการแกไขปญหา พฒนาทกษะในการแกไขปญหา ทเกดจากการศกษาคนควาดวยตนเอง วธการจดการเรยน การสอน ผสอนจะมอบหมายใหผเรยนท างานเปนกลม เพอทกคนไดชวยกนแกไขปญหา คนควา และอาจเปนการสรางองคความรไดดวยตนเอง พรอมน าเสนอผลงานของกลม ทงนผสอนท าหนาท เปน


197

เพยงผแนะน า (Facilitator) การเรยนรโดยใชโครงงานเปนการเสรมสรางศกยภาพการเรยนรของ แตละคนใหไดรบการพฒนาไดเตมความสามารถทมอย คณคาของการเรยนรโดยใชโครงงาน คณคาของการเรยนรโดยใชโครงงาน ตอผเรยนในดานตาง ๆ ดงน 1. ทกษะการเรยนร ผเรยนสามารถแสวงหาความรดวยตนเองและสามารถสงเคราะห องคความรใหมดวยตนเอง การแสวงหาความรนนตองมการวางแผน ออกแบบ กระบวนการสราง องคความรใหม เชน การคนควาทางอนเตอรเนต การสอนจากภมปญญาทองถน 2. ทกษะการคดสรางสรรค ผเรยนสามารถแสดงความคดรวมกน ระดมสมอง ในหวขอ ทออกแบบโครงงาน โดยแสดงการคดสรางสรรคของตนและของกลมรวมกน จนตนาการทเกดขนจากทกษะการคดสรางสรรค จะท าใหผเรยนคดแปลกใหม เปนประโยชนตอสวนรวม เชน การประดษฐเครองท าทองหยอด ฝอยทองเทคโนโลยการเกษตรตาง ๆ 3. ทกษะทางอารมณ ผเรยนเมอท างานรวมกน แสดงความคดเหนรวมกน จ าเปนตองมปฏสมพนธรวมกน ดงนน การปรบตวเขาหากนท าใหเกดทกษะทางอารมณของผ เรยนดขน มการยอมรบฟงความคดเหนของเพอน ๆ มความเปนกลยาณมตร 4. ทกษะการสอสาร หรอ ทกษะการน าเสนอ ผเรยนเมอเกดการเรยนรในกระบวนการท าโครงงาน ผเรยนเกดการพฒนาดานการน าเสนอผลการเรยนรของกลมตนดวยทกษะการสอสาร หรอทกษะการน าเสนอผลงานของตนหรอกลมของตนเอง ผเรยนสามารถแสดงออกดวยทกษะการน าเสนอ ไดแก 4.1 การน าเสนอดวยวาจา สามารถพดหรอบรรยาย อธบาย อภปราย ในสงทปฏบตมา อาจจะใชสอประกอบ เชน แผนใส พาวเวอรพอยท วดทศน เปนตน 4.2 การน าเสนอดวยแผนงาน หรอ แผนโครงงาน ตองอาศยศลปะของการน าเสนอ อาจมการจดท า ตกแตงดวยตนเอง ประโยชนของการเรยนรโดยใชโครงงาน เปาหมายหลกของการเรยนรโดยใชโครงงานนจงเปนการมงใหเดกพฒนาความรความเขาใจโลกทอยรอบ ๆ ตวเขาและปลกฝงคณลกษณะความอยากรอยากเรยนใหกบผเรยนจะท าใหผเรยนไดปฏบตกจกรรมทงทเปนกจกรรมทางวชาการ เปนการเรยนรผานการเลนและการมปฏสมพนธกบสงแวดลอมตาง ๆ ทอยรอบตว กจกรรมในสถานศกษาจงควรเปนกจกรรมทเกยวของกบการด าเนนชวตปกต การมปฏสมพนธกบสงแวดลอมและผคนรอบ ๆ ตวเดก เดก ๆ ทกคนมลกษณะเฉพาะตว การสอนแบบโครงงานเปดโอกาสใหเดกแตละคนไดแสดงออกถงคณลกษณะ ความร ความเขาใจ ความเชอของตน โดยทครไมใชผถายทอดความรใหกบเดก แตเปนผคอยกระตน ชแนะ และ ใหความสะดวกในการเรยนรของผเรยน


198

บทสรป การเรยนรโดยใชโครงงานเปน การจดสภาพของการเรยนการสอนใหเกยวของกบปญหา หรอขอสงสย ทผเรยนก าลงประสบ หรอเปนปญหาทเกดขนแลว เกดความสนใจตองการแกไข โดยวธทางวทยาศาสตร เพอคนหาค าตอบ มการท างานเปนกลม อาจจะเปนกลมเลก หรอกลมใหญกได แลวรวมมอกนท างาน จนประสบความส าเรจ แสดงผลงานแหงความส าเรจดวยการน าเสนอ การเรยนรโดยใชโครงงาน สามารถท าใหผเรยนมการพฒนาดานทกษะการเรยนร หลาย ๆ ดานส าหรบการเรยนรในศตวรรษท 21 เชน ความฉลาดทางดานสตปญญา (Intelligence Quotient = I.Q) ทกษะการคดสรางสรรค ความฉลาดทางดานอารมณ (Emotional Quotient = E.Q) ความฉลาดทางดานคณธรรม (Moral Quotient =M.Q) และความฉลาดทางดานสงคม (Social Quotient = S.Q) ทจะใชชวตอยรวมกบผอน และทกษะการสอสาร เปนตน เอกสารอางอง ชโลธร ใจหาญ. (2558). การใชการเรยนรแบบโครงงานเพอพฒนาความคดสรางสรรคของ

นกเรยนชนประถมศกษาปท 4 โรงเรยนเทศบาลรตนบร. วทยานพนธ ศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาหลกสตรและการสอน มหาวทยาลยธรกจบณฑตย.

ปรด ปลมส าราญกจ. (2560). ปจจยทมผลตอทกษะในศตวรรษท 21 ของผเรยน. วไลยอลงกรณปรทศน. 7(3): 141-158.

พมพนธ เดชะคปต และพเยาว ยนดสข. (2551). ทกษะ 5 C เพอการพฒนาหนวยการเรยนรและการจดการเรยนการสอนองมาตรฐาน. (พมพครงท 6). กรงเทพฯ: โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

เยาวมาลย อรญ. (2560). การพฒนาชดกจกรรมการเรยนกบเทคนคคดเดยว-คดค-คดรวมกน (Think-Pair-Share) เพอสงเสรมทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร ส าหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 6. วทยานพนธศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาหลกสตรและการสอน มหาวทยาลยธรกจบณฑตย.

อภรกษ กลชตนธร. (2559). การพฒนาการเรยนรวชาวงจรไฟฟากระแสตรงโดยใชโครงงาน ของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 2 โรงเรยนศลาจารพพฒน. วทยานพนธ ศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาหลกสตรและการสอน มหาวทยาลยธรกจบณฑตย.

อาทตยา เพญไพบลย. (2559). การพฒนาการเรยนรวชาฟสกสโดยใชโครงงานของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 4 โรงเรยนมธยมวดหนองจอก. วทยานพนธศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาหลกสตรและการสอน มหาวทยาลยธรกจบณฑตย.

Adam, D. M. & Hamm, M. (1994). New designs for teaching and learning. San Francisco: Jossey-Bass.

Bender, W. N. & Waller, L. (2011). The Teaching Revolution. Corwin: California. Johnson, D. W., & Johnson, R. T. (1987). Learning Together and Alone.

New Jersey: Prentice - Hall.


199

Johnson, D. W., & Johnson, R. T. (1994). Leading the cooperative school. (2nd ed.). Edina, MN: Interaction Book Company.

Johnson, D. W., & Johnson, R. T. (1999). Making Cooperative Learning Work. Theory into Practice. 38(2): 67-73.

Johnson, D. W., Johnson, R. T. & Smith, K .A. (1991). Cooperative Learning Increasing College Faculty Instructional Productivity. Higher Education Report No.4. Washington D. C.: The Geoge Washington University.

Johnson, D. W., & Johnson, R. (1994). Leading the cooperative school. (2nd ed.). Edina, MN: Interaction Book.

Slavin, R. E. (1990). Cooperative Learning: Theory, Research and Practice. New Jersey: Prentice - Hall.

Documents

การเรียนรู้โดยใช้โครงงาน ...acad.vru.ac.th/Journal/journal 8_3/8_3_15.pdfการเร ยนร โดยใช โครงงานเพ