จังหวัดเชียงใหม Medicinal plants in Ban Hua Thung ...qsbg.or.th/bot/pdf/article/article-y2555-v49-24-12-2012-14-44-640.pdf · 3 Queen Sirikit Botanic

พชสมนไพรในปาชมชนบานหวทง เขตรกษาพนธสตวปาเชยงดาว อำเภอเชยงดาว จงหวดเชยงใหม

Medicinal plants in Ban Hua Thung Community Forest, Chiang Dao Wildlife Sanctuary, Chang Dao District, Chiang Mai Province องคณา อนตา*1 พาณ ศรสะอาด2 และ วทยา ปองอมรกล3

ANGKHANA INTA*1, PANEE SIRISA-ARD2 & WITTAYA PONGAMORNKUL3

1 ภาควชาชววทยา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม จ.เชยงใหม 50200 1 Department of Biology, Faculty of Science, Chiang Mai University, Chiang Mai 50200, Thailand 2 ภาควชาวทยาศาสตรเภสชกรรม คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม จ.เชยงใหม 50200 2 Department of Pharmaceutical Science, Faculty of Pharmacy, Chiang Mai University, Chiang Mai

50200, Thailand 3 สวนพฤกษศาสตรสมเดจพระนางเจาสรกต องคการสวนพฤกษศาสตร อ.แมรม จ.เชยงใหม 50180 3 Queen Sirikit Botanic Garden, The Botanical Garden Organization, Mae Rim, Chiang Mai 50180,

Thailand

* Corresponding author: [email protected]

Received: 14 June 2012Accepted: 3 October 2012

วารสารพฤกษศาสตรไทย 4 (2): 213-232. 2555.

THAI JOURNAL OF BOTANY 4 (2): 213-232. 2012.

บทคดยอ. การสำรวจพชสมนไพรในปาชมชนบานหวทง เขตรกษาพนธสตวปาเชยงดาว อำเภอ เชยงดาว จงหวดเชยงใหม ตงแตเดอนมนาคม ถงเดอนธนวาคม พ.ศ. 2553 โดยสอบถามผสงอายและหมอพนบานเกยวกบชอพชในภาษาทองถน สรรพคณ สวนของพชและวธใช พบพชสมนไพรทงหมด 113 ชนด ใน 53 วงศ โดยวงศทพบจำนวนพชสมนไพรมาก ไดแก Fabaceae (13 ชนด) Zingiberaceae (8 ชนด) และ Euphorbiaceae (7 ชนด) ตามลำดบ นอกจากนยงพบวา ราก เปนสวนของพชทมการนำมาใชประโยชนเปนยาสมนไพรมากทสด (29.9%) สวนวธใชยาสมนไพร ทนยมมากทสด คอ ตมกบนำ (46.3%)

ABSTRACT. Surveys of medicinal plants in Ban Hua Thung Community Forest, Chiang Dao Wildlife Sanctuary, Chiang Dao District, Chiang Mai Province were conducted from March to December 2010. Local herbalists and the elders were interviewed about vernacular names,

usages, used parts and methods of use. A total of 113 plants species belonging to 53 families

were recorded in this study. The common medicinal plant families were Fabaceae (13 species),

214 องคณา อนตา และคณะ

Zingiberaceae (8 species), and Euphorbiaceae (7 species), respectively. The most widely used

part was roots (29.9%). The most widely used preparation method was decoction (46.3%).

คำสำคญ: พฤกษศาสตรพนบาน, การใชประโยชนจากพช, คนเมอง, ภมปญญาทองถน

KEYWORDS: ethnobotany, uses of plant, Kon Mueang, local knowledge

บทนำ

ปจจยสำคญประการหนงในการดแลสขภาพของประชาชนแบบพงพาตนเอง ไดแก การใชสมนไพรซงไดมาจากแหลงตางๆ ในธรรมชาต แตเนองจากภาวการณปจจบนพบวาธรรมชาตและโดยเฉพาะปาไมถกทำลายลงอยางตอเนองทำใหเกดผลกระทบตอวถชวตของประชาชน ในดานยารกษาโรค ดงนนจงควรเรงศกษารวบรวมขอมลความหลากหลายของชนดพชสมนไพรและการกระจายตวของพชสมนไพรทมการใชประโยชนเปนยารกษาโรคของประชาชนในชมชนตางๆ เพอเปนแนวทางในการจดการทรพยากรนำไปสการอนรกษเพอใหทรพยากรคงอยถงอนชนรนหลง

“ปาชมชนบานหวทง” อยในพนทเขตรกษาพนธสตวปาเชยงดาว ในความดแลของหนวยรกษาพนธสตวปาเชยงดาว อำเภอเชยงดาว จงหวดเชยงใหม (ภาพท 1) เปนพนทเขตอนรกษกำกบดแลโดยกรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพช กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม มพนทกวา 6,000 ไร มความ

หลากหลายของปาไม สตวปา และพนธพชโดยเฉพาะพชสมนไพรซงมการใชประโยชนและ การคาจำนวนมาก พชสมนไพรเหลานควรไดรบ

การอนรกษและคมครองโดยสำนกงานสาธารณสข

จงหวดเชยงใหมซงมอำนาจหนาทตามพระราชบญญตคมครองและสงเสรมภมปญญาการแพทยแผนไทย พ.ศ. 2542 ในการดำเนนการตางๆ

เกยวกบการคมครองและสงเสรม ดงนนเพอ ใหไดขอมลและแนวทางสำหรบประกอบการ

พจารณาจดทำแผนจดการคมครองสมนไพร

ในเขตอนรกษแบบบรณาการจงศกษาสำรวจพชสมนไพรในเขตปาชมชนบานหวทงเขตรกษา พนธสตวปาเชยงดาว อำเภอเชยงดาว จงหวดเชยงใหมรวมกบกรมอทยานแหงชาตสตวปาและพนธพช โดยศกษาขอมลความหลากหลายของพชสมนไพรอยางเปนระบบเพอทราบชนดของพชสมนไพรทมคณคาตลอดจนการใชประโยชนในชมชนบานหวทงสำหรบใชเปนขอมลและแนวทางประกอบการพจารณาจดทำแผนจดการคมครองสมนไพรในเขตอนรกษแบบบรณาการและสอดคลองภายใตบทบญญตของกฎหมาย ทบญญตวา เพอประโยชนในการคมครองสมนไพรและบรเวณถนกำเนดของสมนไพรทมระบบนเวศตามธรรมชาตหรอมความหลากหลายทางชวภาพ หรออาจไดรบผลกระทบกระเทอนจากการ กระทำของมนษยไดโดยงายในเขตพนทมการกำหนดใหเปนเขตอนรกษใหรฐมนตร โดย คำแนะนำของคณะกรรมการจดทำแผนปฏบตการ

ทเรยกวา “แผนจดการเพอคมครองสมนไพร” ทงในระยะสน ระยะกลาง หรอระยะยาว โดยความรวมมอและประสานงานของสวนราชการท

เกยวของตอไป

วธการศกษา:

1. พนทศกษา: ปาชมชนบานหวทง หมท 14 ต.เชยงดาว อ.เชยงดาว จ.เชยงใหม (ภาพท

2ก) แยกจากหมบานทงละคร หมท 1 ต.เชยงดาว

อ.เชยงดาว จ.เชยงใหม เนองจากการปกครอง

พชสมนไพรในปาชมชนบานหวทง เขตรกษาพนธสตวปาเชยงดาว จ.เชยงใหม 215

ไมคอยทวถง เปนชมชนเกาแกกอตงมามากกวา

100 ป มพนทหมบานอยตามแนวขอบเขตปา

ในเขตอนรกษพนธสตวปาดอยเชยงดาวซงมปา

ตนนำอยทดอยนางทางทศใตโดยบรเวณนนจะม

นำออกร หรอเรยกวาตานำ ซงจะมนำไหลออกมา

ในชวงเดอนมถนายนของทกป วถชวตของ

ชาวบานบานหวทงผกพนกบปาและการเกษตร

โดยมการเกอกลกน ปาใหอาหาร ใหนำ ใหความรมเยน ชาวบานกชวยกนดแลเอาใจใสปาโดย จดตงใหเปนปาชมชนบานหวทงขนซงมเนอทครอบคลมพนทดอยนาง (ภาพท 2ข) และ ดอยหลวงเชยงดาว ประมาณ 8,000 ไร แบงเปนเขตปาอนรกษปาตนนำ 4,000 ไร และปาใชสอยอกประมาณ 4,000 ไร มการจดการโดยคณะกรรมการท เกดจากการคดเลอกของชมชน ประชากรในหมบานมประมาณ 645 คน จาก 146 ครวเรอน มความสมพนธกนแบบเครอญาตหรอเปนสงคมแบบคนชนบท ชาวบานสวนใหญเปนคนเหนอหรอคนพนเมองซงมอาชพหลก คอ การทำการเกษตร และมอาชพเสรม คอ การสานกวยหรอตะกราทสานจากไผ

2. ชนดของพชสมนไพรและการใชประโยชน: ออกสำรวจพชสมนไพรในพนทปาชมชนรวมกบผใหขอมลซงเปนผสงอายและหมอพนบานของหมบานจำนวน 5 คน (ภาพท 2ค) โดยแบงพนทเปน 2 บรเวณตามระดบความสง ไดแก บรเวณ

พนราบมความสงประมาณ 400 เมตรจากระดบ

นำทะเล และบรเวณพนทสงชนมความสง 400-800 เมตรจากระดบนำทะเล ออกสำรวจทกๆ สองเดอน ระหวางเดอนมนาคม ถง เดอนธนวาคม

พ.ศ. 2553 การสอบถามขอมลใชวธการสมภาษณแบบกงโครงสราง (semi-structure interview)

เปนการสมภาษณทมการวางแผนและมแบบสอบถาม

(Cotton, 1996) บนทกขอมลตางๆ ของพชสมนไพร ไดแก ชอทองถน สรรพคณ สวนของ

พชทใช และวธใช พรอมบนทกภาพและเกบ

ตวอยางพชสำหรบนำมาตรวจสอบระบชนดโดย

ใชเอกสารรปวธานตางๆ และจดเตรยมตวอยาง

พรรณไมแหงเพอเกบอางองไวทหอพรรณไม

สวนพฤกษศาสตรสมเดจพระนางเจาสรกต (QBG

herbarium) จงหวดเชยงใหม

ผลการศกษา:

1. ชนดของพชสมนไพรและการใชประโยชน: สำรวจและจำแนกชนดพชสมนไพรไดทงหมด 113 ชนด จดเปนพชไมสรางเมลด (Seedless plants) 4 ชนด 4 สกล 4 วงศ พชเมลดเปลอย (Gymnosperms) 1 ชนด 1 สกล 1 วงศ พชดอกใบเลยงค (Dicots) 88 ชนด 80 สกล 40 วงศ พชดอกใบเลยงเดยว (Monocots) 20 ชนด 15 สกล 9 วงศ (ภาพท 3) โดยวงศทพบจำนวนพชสมนไพรมาก ไดแก Fabaceae (13 ชนด) Zingiberaceae (8 ชนด) และ Euphorbiaceae (7 ชนด) รายชอพชสมนไพรทงหมดรวมทง การใชประโยชนแสดงไวในตารางท 1

2. สวนทใชของพชสมนไพร: จำแนกพชสมนไพรตามสวนทใชโดยดดแปลงเกณฑการจำแนกของ Cook (1995) ออกเปน 9 กลม ไดแก ทงตน ใบ ลำตนและเปลอกตน ลำตนใตดน ราก ดอก ผล เมลด และยาง (ภาพท 4) โดยสวน

ของพชสมนไพรทใชมาก คอ ราก และทงตน

คดเปน 29.9% และ 28.5% ตามลำดบ

3. วธใชพชสมนไพร: จำแนกพชสมนไพรตามวธใชโดยดดแปลงเกณฑการจำแนกของ Cook (1995) ออกเปน 10 กลม ไดแก ดองเหลา

ลนไฟ ปรงอาหาร ตมกบนำ แชนำ ลกประคบ

บดหรอตำ ตากแหง ฝน และไมมการเตรยม

(ภาพท 5) โดยวธใชพชสมนไพรทนยมมากทสด คอ ตมกบนำ หรอยาตม คดเปน 46.3%


ภาพท 1 แนวเขตรกษาพนธสตวปาเชยงดาว (พนทสเขยว) และปาชมชนบานหวทง (วงกลมสแดง) (กรมแผนททหาร, 2535)

ภาพท 2 ก. ปาชมชนบานหวทง ข. ดอยนาง ค. การสอบถามขอมลจากหมอยาพนบาน ง. ตวอยางพชสมนไพร

ก

ค

ข

ง


ภาพท 3 จำนวนชนดของพชสมนไพรในแตละวงศ


สรปและอภปรายผลการศกษา

1. ชนดของพชสมนไพรและการใชประโยชน: ผลการศกษาพบพชสมนไพรในปาชมชนบานหวทง ทงหมด 113 ชนด ใน 53 วงศ วงศทพบจำนวนชนดของพชมากคอ วงศ Fabaceae Zingiberaceaeและ Euphorbiaceae ตามลำดบ ทงนเนองจาก

พชทงสามวงศมจำนวนสมาชกมาก และกระจายอยทวโลก ดงนนจงมโอกาสพบการใชประโยชนจากพชทงสามวงศเปนจำนวนมากโดยทงนสอดคลองกบผลการศกษาพฤกษศาสตรพนบาน

ทผานมา (Inta, 2008; กวศลป คำวงศ, 2552;

ขวญฤทย คำฝาเชอ และคณะ, 2553; ปรชญา

ศรสงา และคณะ, 2554) เมอเปรยบเทยบการใชพชสมนไพรท

พบในปาชมชนบานหวทงกบรายงานวจยอนๆ พบวามการใชพชสมนไพรทแตกตางกน ตวอยาง

ภาพท 4 รอยละของพชสมนไพรแบงตามสวนของพชทใช

ภาพท 5 รอยละของพชสมนไพรแบงตามวธใช

เชน กระโดน (Careya sphaerica) มรายงานวาเปลอกตนใชเปนยาแกไข แกพษง แกเมอย เคลด ดอกและนำจากเปลอกตนสดใชผสมกบนำผงจบแลวชมคอ แกไอและแกหวด เปนยาบำรงหลงการคลอดบตร (สำนกงานหอพรรณไม, 2555) ในขณะทชมชนบานหวทงใชเปลอกตนปงไฟแลวบดเอานำทไดผสมกบนำผงรบประทานรกษาอาการทองรวง ตองแตก (Baliospermum solanifolium) รากตมนำดมเปนยาถายพยาธ

แกดซาน แกบวมนำ เปนยารอนทมกลนฉน

รนแรงมาก ชวยขบปสสาวะ และใบชงกนแก หดหอบ หรอตมนำดมเปนยาระบาย (กองกานดา

ชยามฤต, 2548) ในขณะทชมชนบานหวทงใชรากตมนำดมหรอใชใบลนไฟแลวนงทบรกษา

โรครดสดวงทวาร คำแดง (Mallotus philippensis) ผลและเปลอกตากแหงบดใชแกไขไสดาน หรอ

จาไทในภาคเหนอ (กองกานดา ชยามฤต, 2548)


แตชมชนบานหวทงใชเปลอกตน อมหรอตมนำ

ดมรกษาอาการปวดเมอยและขบปสสาวะ

พนมสวรรค (Clerodendrum paniculatum)

ชาวไทลอนำลำตนตากแหงบดเปนผงทำเปนยา

ลกกลอนรบประทานแกปวดทองและอาหาร

เปนพษ (Inta, 2008) ในขณะทชมชนบานหวทง

ใชรากตมนำดมเปนประจำรกษามะเรงลำไสใหญ

และอาการปวดเมอย เปนตน นอกจากนยงพบวาสมนไพรบางชนด

ทพบในชมชนบานหวทงมการใชประโยชนท คลายกบรายงานวจยอนๆ ตวอยางเชน กระตงใบ (Leea indica) ชาวกะเหรยงในอำเภอขนยวม จงหวดแมฮองสอน ใชรากตมนำดมบำรงกำลงแกปวดเมอย (ชศร ไตรสนธ และปรทรรศน ไตรสนธ, 2552) เนระพสไทย (Tacca chantrieri) ชาวไทลอนำรากตากแหงบดเปนผงทำเปนยาลกกลอนรบประทานแกอาหารเปนพษ และ เดอยหน (Coix lachryma-jobi) รากตมนำดม รกษาโรคนว (Inta, 2008) เปนตน จะเหนไดวา การใชพชสมนไพรแตละชนดในการรกษาโรคของแตละชมชนแตละพนทมกจะขนอย กบ

ความรทไดรบการถายทอดและประสบการณ ในการใชสมนไพรนนๆ ทำใหพชชนดเดยวกนอาจมสรรพคณและวธการใชทแตกตางกน

2. สวนของพชสมนไพรทใช: ในการสำรวจการใชประโยชนพชสมนไพรของชมชนบาน

หวทงพบวา สวนของพชสมนไพรทนำมาใชมาก

ทสด คอ รากและทงตน ตามลำดบ ในขณะท

รายงานการวจยอนพบวา ใบและราก เปนสวนของพชสมนไพรทนำมาใช เปนยามากทสด (Huai & Pei, 2004; Gazzaneo et al., 2005;

Chaudhary et al., 2006; Yineger et al., 2008;

Inta, 2008; Srithi, 2009) ทงนเนองจากราก และใบนาจะเปนสวนของพชทมสารออกฤทธ

ทางยามากจงนยมนำมาใชเปนยาสมนไพร

สวนการใชสมนไพรทงตนอาจเนองจากพช

สมนไพรจำนวนมากทพบในปาชมชนบานหวทง

มลกษณะวสยเปนไมเลอยและไมลมลกจงงาย

ตอการเกบและการใชทงตนมากกวาจะเกบเฉพาะ

บางสวนเทานน อยางไรกตามการใชสวนรากและ

ทงตนของพชสมนไพรนาจะมผลกระทบตอจำนวน

ประชากรพชในปาชมชนบานหวทงทงนเพราะพชมกจะตายเมอถกทำลายราก หรอชาวบานอาจขดและนำพชทงตนออกมาจากปาจงทำใหจำนวนของพชชนดนนๆ ลดลงหรออาจสญหายไปจากปาได ทงนนาจะมแนวทางในการสงเสรมหรอสนบสนนใหชาวบานตระหนกถงการอนรกษหรอการขยายพนธเพอการใชประโยชนอยางยงยน

ตอไปในอนาคต 3. วธใชพชสมนไพร: เมอจำแนกพชสมนไพร

ทสำรวจตามวธใช พบวา การตมกบนำ หรอ การใชในรปของ “ยาตม” เปนวธใชพชสมนไพร ทนยมมากทสดของชมชนบานหวทง ซงสอดคลองกบงานวจยอนๆ (วราภรณ ปณณวล, 2538; Srithi et al., 2009; ปรชญา ศรสงา และคณะ, 2554) ทงนเพราะการตมกบนำเปนวธการใช พชสมนไพรทงายไมยงยากจงมกใชกบยาสมนไพรพนบานโดยทวไป โดยอาจจะตมกบนำเพอใชดม หรออาบกได ทงนการใชพชสมนไพรบางชนด

เชน ตองขาว (Erythrina sp.) นอกจากจะตม กบนำแลวยงตองใส ขาง ซงเปนเหลกทตดบรเวณ

ปลายคนไถนาลงไปในยาตมดวย อยางไรกตาม

วธ ใชพชสมนไพรมกจะแตกตางกนไปตาม องคความร ภมปญญา และประสบการณทถายทอดตอกนมาของแตละกลมชาตพนธใน แตละชมชน ตวอยางเชน ชาวอาขานยมใชวธบด

หรอตำ ในขณะทชาวไทลอมกนยมใชพชสมนไพร

ในรปแบบของยาลกกลอน (Inta, 2008) เปนตน


4. พชสมนไพรทมคณคา และมศกยภาพ

ในการพฒนาของปาชมชนบานหวทง: ภายหลง

การสำรวจและสอบถามจากหมอยาพนบานและ

ผสงอายทมความรและเชยวชาญในการใชสมนไพร

พบวาสมนไพรทมคณคาและนาจะเปนเอกลกษณ

ของชมชนบานหวทงคอ สมนไพรกลมยาบำรง

รางกาย ไดแก ฮอสะพายควาย (Euonymus sp.)

กวาวเครอขาว (Pueraria sp.) กวาวเครอแดง (Butea superba) มะเขอแจเครอ (Securidaca inappendiculata) และเของแขงมา (Leea indica) (ภาพท 6)

พชสมนไพรทอยในสภาวะขาดแคลนโดยมคาความหนาแนนสมพทธ (relative density) นอย หรออาจกลาวไดวามจำนวนตนนอยในพนท ทสำรวจ ไดแก กบมาลม (Cycas micholitzii var. simplicipinna) กาสามปก (Flemingia sootepensis) วานนกนางแอน (Adenia sp.) มะเขอแจเครอ มงหยวด (Stephania brevipes) และฮอสะพายควาย (Euonymus sp.) (ภาพท 6)

สวนพชทมความสำคญทางเศรษฐกจ ตอชมชนบานหวท งไดแก กวาวเครอขาว กวาวเครอแดง ฮอสะพายควาย หมอกมงเมอง (Dendrolobium thorelii) มะเขอแจเครอ โดไมรลม (Elephantopus scaber) เของแขงมา พชท สมควรไดรบการพฒนาวจยไดแก สกดง (ตองตวบ) (Leea macrophylla) เพราะมสรรพคณรกษาแผล

และเรยกเนอทำใหแผลหายเรวกวาปกต (ภาพท 7)

กตตกรรมประกาศ

ขอขอบคณสำนกงานสาธารณสขจงหวดเชยงใหมท ใหทนสนบสนนการวจยและได

เอ ออำนวยความสะดวกในการปฏบต งาน

เจาหนาทสาธารณสขอำเภอเชยงดาว ฝาย

เภสชกรรมชมชน โรงพยาบาลเชยงดาว ทชวย

ประสานงานในพนทและรวมจดประชมจนเกด

เวทแลกเปลยนเรยนรกบหมอยาพนบานและ

ผสงอายผชำนาญในการใชสมนไพร ทำใหผวจย

ไดรบขอมลการใชประโยชนในพนท ทายทสด

ขอขอบคณหมอยาพนบาน ผสงอาย ตลอดจน

คณะกรรมการหมบานทกทานทใหความรวมมอ

ในการใหขอมลจนงานวจยนสำเรจลงดวยด

เอกสารอางอง

กวศลป คำวงศ. 2552. พฤกษศาสตรพนบานของชาว

กะเหรยงบานใหมสวรรคและบานหวยปลง

ตำบลบานหลวง อำเภอจอมทอง จงหวด

เชยงใหม. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาชววทยา มหาวทยาลยเชยงใหม.

กรมแผนททหาร. 2535. แผนทอำเภอเชยงดาว 1 :

50,000 ระวาง 4747 I พมพครงท 2. RTSD.

กองกานดา ชยามฤต. 2548. พชมประโยชนวงศเปลา.

โครงการ BRT. ประชาชน จำกด, กรงเทพฯ.

ขวญฤทย คำฝาเชอ ปรทรรศน ไตรสนธ และ ชศร

ไตรสนธ . 2553. พฤกษศาสตรพนบานของ

ชาวกะเหรยงทตำบลบานจนทรและแจมหลวง

อำเภอแมแจม จงหวดเชยงใหม . วารสาร

พฤกษศาสตรไทย 2(ฉบบพเศษ): 275-297.

ชศร ไตรสนธ และ ปรทรรศน ไตรสนธ. 2552. การศกษา

พฤกษศาสตรพนบานในประเทศไทย กรณศกษา

ในอำเภอขนยวม จงหวดแมฮองสอน. วารสาร

พฤกษศาสตรไทย 1(1): 1-23.

ปรชญา ศรสงา สชาดา วงศภาคำ วาสนา คำกวน

ตรย เปกทอง จนทรารกษ โตวรานนท ทศนเวศ

ยะโส และ สรยพร นนทชยภม. 2554. พฤกษศาสตร

พนบานของชาวอาขา หมบานหวยหยวกปาโซ

อำเภอแมฟาหลวง และหมบานใหมพฒนา อำเภอ

แมสรวย จงหวดเชยงราย. วารสารพฤกษศาสตร

ไทย 3(1): 93-114.


วราภรณ ปณณวล. 2538. การสำรวจการใชสมนไพร

ของชาวเขาและการใชสมนไพรของชาวอกอ

ในจงหวดเชยงราย. คณะเภสชศาสตร มหา-

วทยาลยเชยงใหม.

สำนกงานหอพรรณไม กรมอทยานแหงชาต สตวปา

และพนธพช. 2555. สารานกรมพชในประเทศ

ไทย (ออนไลน). แหลงทมา: http://web3.dnp.go.

th/botany/dictindex.aspx (1 มถนายน 2555).

Chaudhary, M.I., He, Q., Cheng, Y.Y. & Xiao, P.G.

2006. Ethnobotany of medicinal plants from

Tian Mu Shan Biosphere Reserve, Zhejiang-

Province, China. Asian Journal of Plant

Sciences 5: 646-653.

Cook, F.E.M. 1995. Economic Botany Data

Collection Standard. Royal Botanic Gardens,

Kew, United Kingdom.

Cotton, C.M. 1996. Ethnobotany: Principles and

Applications. John Wiley and Sons Ltd,

England.

Gazzaneo, L.R.S., Lucena, R.F.P. & Albuquerque,

U.P. 2005. Knowledge and use of medicinal

plants by local specialists in an region of

Atlantic Forest in the state of Pernambuco

(Northeastern Brazil). Journal of Ethnobiology

and Ethnomedicine 1: 9. doi:10.1186/1746-

4269-1-9.

Huai, H.Y. & Pei, S.J. 2004. Plants used medicinally

by folk healers of the Lahu people from the

Autonomous County of Jinping Miao, Yao,

and Dai in southwest China. Economic

Botany 58: 265-273.

Inta, A. 2008. Ethnobotany and crop diversity of

Tai Lue and Akha communities in the upper

northern Thailand and the Xishuangbanna

Dai autonomous prefecture, China. Ph.D.

Thesis, Chiang Mai University.

Srithi, K., Balslev, H., Wangpakapattanawong,

P., Srisanga, P. & Trisonthi, C. 2009. Medicinal

plant knowledge and its erosion among the

Mien (Yao) in northern Thailand. Journal of

Ethnopharmacology 123: 335-342.

Yineger, H., Yewhalaw, D. & Teketay, D. 2008.

Ethnomedicinal plant knowledge and practice

of the Oromo ethnic group in southwestern

Ethiopia. Journal of Ethnobiology and

Ethnomedicine 4: 11. doi:10.1186/1746-4269-

4-11.


ภาพท 6 ก. ฮอสะพายควาย (Euonymus sp.) ข. กวาวเครอขาว (Pueraria sp.) ค. มะเขอแจเครอ (Securidaca inappendiculata) ง. เของแขงมา (Leea indica) จ. กลวยเครอคำ (Globba obscura)

ภาพท 7 ก. วานนกนางแอน (Adenia sp.) ข. สกดง (Leea macrophylla) ค. สะบาลาย (Mucuna revoluta) ง. หมอกมงเมอง (Dendrolobium thorelii) จ. กบมาลม (Cycas micholitzii var. simplicipinna) ฉ. มงหยวด (Stephania brevipes)

ก

ก

ง

ข

จ

ค

ฉ

ค ง จ

ข


ชอวงศ

ชอวท

ยาศา

สตร

ชอสา

มญ

ชอ

ทอง

ถน

หมาย

เลข

ตวอ

ยาง

สวนทใช: ว

ธใช แล

ะสรรพคณ

พชไมสร

างเมลด

(See

dles

s pl

ants

)

Equi

seta

ceae

Eq

uise

tum

deb

ile R

oxb.

ex

Vauc

her

หญาถอด

ปลอง

หญ

าถอด

ปลอง

W

P 23

46 ลำตน

: ตมรวม

กบสม

นไพรอน ดม

รกษาโรคนว

Oph

iogl

ossa

ceae

He

lmin

thos

tach

ys z

eyla

nica

(L

.) Ho

ok.

ผกตน

กวาง

ตน

ฮง

WP

2368

ใบออ

น หร

อราก

: ตากแห

งตมน

ำดมรกษ

าโรคคว

ามดน

Pter

idac

eae

Adia

ntum

sp.

เฟนก

านดำ

หญ

าหกว

าก

WP

2403

กานใบ:

เสยบ

แผลเจาะห

ทำใหแ

ผลแห

งไวและลด

การอกเสบ

Schi

zaea

ceae

Ly

godi

um fl

exuo

sum

(L.)

Sw.

หญายายเภา

กดกอ

ง

นาคส

วรรค

WP

2319

ราก:

ตมน

ำดมรกษ

าอาการปว

ดขอแ

ละหว

เขา

พชเมลด

เปลอ

ย (G

ymno

sper

ms)

Cyca

dace

ae

Cyca

s m

ichol

itzii

Dyer

var

. sim

plici

pinn

a Sm

itinan

d พราวเตา

กบ

มาลม

W

P 23

66 ลำตน

: ตมน

ำรวม

กบพชส

มนไพ

รอน ดม

รกษาอาการลม

ชก

และเบา

หวาน

พชด

อกใบ

เลยง

ค (D

icot

s)

Acan

thac

eae

Barle

ria s

trigo

sa W

illd.

สงกรณ

หงอน

ไกอ

WP

2320

ราก:

ตมน

ำดมช

วยเสรมสม

รรถภ

าพทา

งเพศ

Just

icia

sp.

- บว

ราดำ

-

ใบ: ต

ากแห

งตำเปน

ผงผส

มกบพ

ชสมน

ไพรอน

รบ

ประท

านรกษาอาการปว

ดเมอ

ย

Rhin

acan

thus

nas

utus

(L.)

Kurz

ทองพนช

ง ทอ

งพนช

ง -

ราก:

ตากแห

งบดเปน

ผงผส

มพชส

มนไพ

รอน

รบ

ประท

านรกษาอาการลม

ผดเดอน

และอาหา

รเปน

พษ

Stro

bila

nthe

s sp

. -

หงอน

ไกแจ

WP

2337

ราก:

ตมน

ำดมเสรมส

มรรถภา

พทา

งเพศ

Thun

berg

ia la

urifo

lia L

indl

. รางจด

รางจด

W

P 23

81 ใบ

หรอลำตน

: ตมน

ำดม หร

อชงเปน

ชาดม

แกพษง

แล

ะขบล

างพษในรางกาย

ตารางท 1

พชส

มนไพ

รในป

าชมช

นบาน

หวทง

เขตรกษ

าพนธ

สตวป

าเชย

งดาว

อำเภอ

เชยงดาว จงหว

ดเชย

งใหม



พชส

มนไพ

รในป

าชมช

นบาน

หวทง

เขตรกษ

าพนธ

สตวป

าเชย

งดาว

อำเภอ


ดเชย

งใหม

(ตอ)

ชอวงศ

ชอวท

ยาศา

สตร

ชอสา

มญ

ชอ

ทอง

ถน

หมาย

เลข

ตวอ

ยาง


ธใช แล


Anno

nace

ae

Miliu

sa v

elut

ina

(Dun

al)

Hook

.f. &

Tho

mso

n ขางห

วหม

ขางห

วหม

- เปลอกต

น: อมรกษ

าขางในปาก หรอต

ากแห

งแลวบด

เปนผ

งใชเปน

สวนป

ระกอ

บของยาขาง รกษาอาการปว

ดฟนแ

ละเหงอกบ

วม

Uvar

ia s

p.

- นม

ววเถา

WP

2353

ลำตน

: ตมน

ำดมเปน

ยาบำ

รงรางกาย

Apoc

ynac

eae

Hola

rrhen

a pu

besc

ens

Wal

l.

ex G

. Don

โมกม

น คำ

มอกน

อย

- เปลอ

กตน:

ตมน

ำดมเปน

ประจำรกษ

าโรคมะเรง

Rauv

olfia

ser

pent

ina

(L.)

Be

nth.

ex

Kurz

ระยอ

ม ขะยอ

มตนห

มา

WP

2398

ราก แล

ะลำต

นใตด

น: ตมน

ำดมรกษ

าอาการทอ

งอดท

องเฟอ

Ascle

piad

acea

e M

yrio

pter

on e

xten

sum

(W

ight

) K. S

chum

. ชะเอม

หวยา

ขาวเยน

เหนอ

W

P 23

16 ลำตน

ใตดน

: ตมน

ำดมรกษ

าอาการอาหา

รเปน

พษ

และตม

นำกบ

ทงตน

ของท

องพนช

งตากแห

ง แล

วดมรกษ


ดเมอ

ย แล

ะชวย

ใหเจร ญ

อาหา

ร

Aste

race

ae

Vern

onia

cin

erea

(L.)

Less

. หม

อนอย

หญ

าสาม

วน

- ลำตน

หรอราก:

ตมน

ำดมรกษ

าโรคกระเพาะ

Chro

mol

aena

odo

rata

(L.)

R.

M. K

ing

& H.

Rob

. สาบเสอ

หญ

าวงวาย

W

P 23

85 ใบ

: ขยห

รอตำ

พอก

รกษาแผล

สด

Elep

hant

opus

sca

ber L

. โดไมรลม

โดไมรลม

WP

2363

ราก:

ใชจำนว

น 32

ราก

ตมน

ำดมช


รรถภ

าพทา

งเพศ

Aver

rhoa

ceae

Av

errh

oa c

aram

bola

L.

มะเฟอง

มะเฟอง

-

ราก:

ตากแห

งบดเปน

ผงผส

มพชส

มนไพ

รอน รบ

ประท

านรกษา

โรคน

ว

Bign

onia

ceae

M

illing

toni

a ho

rtens

is L.

f. ปบ

กาสะลอ

ง -

เปลอ

กตน:

ตากแห

งบดเปน

ผงผส

มพชส

มนไพ

รอน รบ

ประท

านรกษาโรคเบาห

วาน

Oro

xylu

m in

dicu

m (L

.) Ku

rz

เพกา

เพกาดำ

W

P 23

31 เปลอ

กตน หร

อผล:

ตมน

ำรวม

กบพชส

มนไพ

รอน ดม

ชวยเพม

จำนว

นเมด

เลอด

ขาว

Rade

rmac

hera

sp.

-

ออยช

าง

WP

2400

ราก:

ตมน

ำดมเปน

ยาอายว

ฒนะ

และรกษาอาการปว

ดเมอ

ย



พชส

มนไพ

รในป

าชมช

นบาน

หวทง

เขตรกษ

าพนธ

สตวป

าเชย

งดาว

อำเภอ


ดเชย

งใหม

(ตอ)

ชอวงศ

ชอวท

ยาศา

สตร

ชอสา

มญ

ชอ

ทอง

ถน

หมาย

เลข

ตวอ

ยาง


ธใช แล


Cela

stra

ceae

Eu

onym

us s

p.

ฮอสะพายควาย

ฮอ

สะปา

ยควาย

WP

2309

ลำตน

: ตากแห

งตมน

ำดมบ

ำรงรางกาย รกษาอาการปว

ดเมอ

ย แล

ะเปน

ยาอายว

ฒนะ

Chlo

rant

hace

ae

Chlo

rant

hus

erec

tus

(B

uch.

-Ham

.) Ve

rdc.

กระดกไก

หอมไก

WP

2370

ราก:

ตมน

ำดมรกษ

าอาการจก

เสยด

แนนท

อง

Com

bret

acea

e An

ogei

ssus

acu

min

ata

(R

oxb.

ex

DC.)

Gui

ll. ตะเคยน

หน

ไมแห

ว W

P 23

29 ใบ

: แชน

ำรวม

กบเมล ด

ของขาวสาร ใบขอ

งทบท

ม แล

ะใบข

องฝรง ปร

ะมาณ

10-

20 นาท

ดมรกษาอาการปว

ดทอง

หรอตม

นำดม

รกษาอาการทอ

งเสย

Com

bret

um s

p.

- แห

นเครอ

WP

2328

ผล

: ตากแห

ง ฝน

หรอต

มดมรกษ

าขาง

ลำตน

: ตดเอานำ

ในตน

ใหเดกด

มรกษ

าขาง

Get

onia

florib

unda

(Rox

b.) L

am. ขาวต

อกแต

ก ตน

ตง

WP

2359

ใบออ

น: ตำแชน

ำสำห

รบแช

เทารกษ

าโรคเรอน

Term

inal

ia b

ellir

ica (G

aertn

.) Ro

xb.

สมอพ

เภก

มะแห

น W

P 23

18 ผล

หรอเปลอ

กตน:

ตากแห

ง ฝน

หรอต

มนำก

บพชส

มนไพ

รอน

ดมรกษาขางแล

ะอาการลม

ผดเดอน

หรอตากแ

หงโมเปนผ

งรบ

ประท

านรกษาขาง

Conv

olvu

lace

ae

Argy

reia

spl

ende

ns (H

orne

m.)

Swee

t เครอเขาห

ลวง

เครอเจน

เครอเจนแ

ดง

WP

2406

ลำตน

: ตมน

ำดมรกษ

าอาการรวง

Cucu

rbita

ceae

Th

ladi

anth

a ho

oker

i C.B

. Cla

rke

- โกงสะเดน

W

P 23

82 ลำตน

: ตมน

ำรวม

กบพชส

มนไพ

รอน ดม

บำรงรางกาย

Dipt

eroc

arpa

ceae

Ho

pea

odor

ata

Roxb

. ตะเคยน

ทอง

ตะเคยน

-

ยาง:

ทาศรษ

ะบรเวณ

ทเปน

เชอรา

Shor

ea o

btus

a W

all.

ex B

lum

e เตง

ไมแงะ

- เปลอ

กตน:

แชน

ำอาบ

ร กษาอาการแพ

พษตน

รกขห

ม

Eben

acea

e Di

ospy

ros

sp.

- ตบ

เตา

WP

2362

เปลอ

กตน:

ตมน

ำนงแชรกษ

าโรครดสด

วงทว

าร



พชส

มนไพ

รในป

าชมช

นบาน

หวทง

เขตรกษ

าพนธ

สตวป

าเชย

งดาว

อำเภอ


ดเชย

งใหม

(ตอ)

ชอวงศ

ชอวท

ยาศา

สตร

ชอสา

มญ

ชอ

ทอง

ถน

หมาย

เลข

ตวอ

ยาง


ธใช แล


Euph

orbi

acea

e Ac

alyp

ha k

errii

Cra

ib

ขางป

อย

ขางป

อย

WP

2402

ทง

ตน: ต

มนำผ

สมกบ

พชส

มนไพ

รอน ดม

อม หร

อบวน

รกษาอาการปา

กเปอ

ยและปา

กบวม

Antid

esm

a sp

. -

กะทก

รกปา

W

P 23

67 เปลอ

กตน แล

ะราก

: ตมน

ำดมช

วยใหเจรญ

อาหา

ร

Balio

sper

mum

sol

anifo

lium

(B

urm

.) Su

resh

ตอ

งแตก

เปลาตอ

งแตก

W

P 23

21 ใบ

: ลนไฟแล

วนงท

บรกษ

าโรคร ดสด

วงทว

าร

ราก:

ตมน

ำดมรกษ


วงทว

าร

Clei

dion

spi

ciflo

rum

(Bur

m.f.

) M

err.

ดหม

ดหม

WP

2343

ใบ

หรอลำตน

: ตมน

ำลางหรออาบ

รกษ

าอาการผน

คนตามผ

วหนง

Crot

on ro

xbur

ghii N

.P. B

alak

r. เปลาใหญ

เปลาหล

วง

WP

2327

ใบ

: ตมน

ำสำห

รบใหสต

รหลงคล

อดบต

รอาบ

Mal

lotu

s ph

ilippe

nsis

Mül

l. Ar

g. คำ

แดง

มะกายข

ด W

P 23

99 เปลอ

กตน:

อม หร

อตมน

ำดมรกษ


ดเมอ

ย

และขบป

สสาวะ

Saur

opus

and

rogy

nus

(L.)

M

err.

ผ กหว

านบา

น ผก

หวาน

บาน

WP

2324

ราก:

ตากแห

งบดรวม

กบพชส

มนไพ

รอน รบ

ประท

านรกษา

อาการลมผ

ดเดอ

น แล

ะอาห

ารเปนพ

ษ

Faba

ceae

Acac

ia c

omos

a G

agne

p.

หนาม

หน

หนาม

หนแด

ง W

P 23

08 ลำตน

และราก:

ตากแห

งบดเปน

ผงผส

มพชส

มนไพ

รอน

รบปร

ะทาน

รกษาโรครดสด

วงทว

าร

Bute

a su

perb

a Ro

xb.

กวาวเครอ

กว

าวเครอแด

ง -

ลำตน

ใตดน

หรอเปลอ

กตน:

ตากแห

งบดเปน

ผงผส

มกบ

พชส

มนไพ

รอน รบ

ประท

านชว

ยเสรมส

มรรถภา

พทา

งเพศ

Dalb

ergi

a cu

ltrat

a G

raha

m

ex B

enth

. เกดเขาคว

าย

คราม

W

P 23

52 ทง

ต น: ต

ำผสม

กบเมลด

ของขาวจาวป

ระคบ

ฝามอ

รกษา

อาการไข

D. s

tipul

acea

Rox

b.

ขมอด

ขาวสารหล

วง

WP

2360

ราก หร

อลำต

น: ตมน

ำดมรกษ


ดเมอ

ย

กษยเสน

เอน แล

ะตาน

มะเรงเนอ

งอก



พชส

มนไพ

รในป

าชมช

นบาน

หวทง

เขตรกษ

าพนธ

สตวป

าเชย

งดาว

อำเภอ


ดเชย

งใหม

(ตอ)

ชอวงศ

ชอวท

ยาศา

สตร

ชอสา

มญ

ชอ

ทอง

ถน

หมาย

เลข

ตวอ

ยาง


ธใช แล


De

ndro

lobi

um th

orel

ii (G

agne

p.)

Schi

ndl.

- หม

อกมงเมอง

W

P 23

93 ราก แล

ะลำต

น: ตมน

ำดมเปน

ยาอายวฒนะ

ชวยใหเจรญ

อาหา

ร แล

ะรกษ


วงทว

าร หรอเปนส

วนปร

ะกอบ

ของลกป

ระคบ

รกษาอาการปว

ดเมอ

ยตาม

รางกาย

Desm

odiu

m s

p.

- กว

างแจะ

WP

2338

ราก:

ตมน

ำหรอดอ

งเหล

าดมบ

ำรงรางกาย

Eryt

hrin

a sp

. ทอ

งหลาง

ตองขาว

W

P 24

08 เปลอ

กตน:

ตมน

ำกบข

าง (เหล

กทตด

บรเวณปล

ายคน

ไถนา

) หม

อพนบ

านจะใชเทาจมแ

ละเหยย

บบรเวณ

ทองท

เปนแ

ขง

Flem

ingi

a so

otep

ensis

Cra

ib

- มะแฮ

ะนก

W

P 24

13 ใบ

และลำตน

: ตมน

ำสำห

รบใหสต

รมครรภ

ใชอาบเพอให

คลอด

บตรงาย

F. s

trobi

lifera

(L.)

W.T

. Aito

n หง

อนไก

หญาลกล

บ W

P 23

71 ใบ

และลำตน

: ตมน

ำ สำหร

บใหส

ตรมค

รรภอ

าบ

เพอค

ลอดบ

ตรงาย หร

อดมเพอใหเจรญอาหา

ร

Indi

gofe

ra h

ende

caph

ylla

Jacq

. -

ขางป

ากปด

W

P 23

96 ทง

ตน: ต

ากแห

งบดเปน

ผงใชเปนส

วนปร

ะกอบ

ของยาขาง

Muc

una

revo

luta

Wilm

ot-D

ear

สะบา

ลาย

สะบา

ลมลาย

WP

2305

เมลด

: ผาครงเปน

2 ซก

แตล

ะซกใชป

ระคบ

แผลเพอด

ดพษ

ตะเขบ แม

งปอง

ผง ตอ

และแต

นตอย

Pter

olob

ium

mac

ropt

erum

Kur

z หน

ามจายแ

ดง หน

ามจายแ

ดง

(หนา

มจวก

) W

P 23

64 ลำตน

: ตมน

ำดมรกษ


วงทว

าร

Puer

aria

sp.

-

กวาวเครอขาว

W

P 23

75 ราก:

ตากแห

งตมน

ำดมห

รอบด

เปนผ

งรบป

ระทานช

วยเพมจำนวน

เมดเลอ

ดขาว



พชส

มนไพ

รในป

าชมช

นบาน

หวทง

เขตรกษ

าพนธ

สตวป

าเชย

งดาว

อำเภอ


ดเชย

งใหม

(ตอ)

ชอวงศ

ชอวท

ยาศา

สตร

ชอสา

มญ

ชอ

ทอง

ถน

หมาย

เลข

ตวอ

ยาง


ธใช แล


Lam

iace

ae

Cler

oden

drum

pan

icula

tum

L.

พนม

สวรรค

ปงแด

ง W

P 23

22 ราก:

ตมน

ำดมเปน

ประจำรกษ

ามะเรงลำไสใหญแล

ะอาการ

ปวดเมอ

ย

C. v

illosu

m B

lum

e นา

งแยม

ปา

ปงขาว

- ทง

ตน: ต

ากแห

งบดเปน

ผงผส

มพชส

มนไพ

รอน

รบ

ประท

านรกษาโรคมะเรง

Ocim

um te

nuiflo

rum

L.

กะเพรา

กอ

มกอด

ำ -

ใบ: ต

ากแห

งบดเปน

ผงผส

มกบพ

ชสมน

ไพรอนใชเปน

ยา

ร กษาพ

ษขอ

งตนร

กขหม

Orth

osip

hon

arist

atus

(Blu

me)

M

iq.

พยบ

เมฆ

หญ

าหนว

ดแมว

-

ราก:

ตมน

ำรวม

กบสม



Sphe

node

sme

sp.

- เครอออ

นขาว

W

P 23

51 ลำตน

: ตมน

ำดมรกษ


ดหลงปว

ดเอว

Tect

ona

gran

dis

L.f.

สก

สก

- เปลอ

กตน:

แชน

ำอาบ

รกษาอาการแพ

พษตน

รกขห

ม

Laur

acea

e Li

tsea

glu

tinos

a (L

our.)

C.

B. R

ob.

หมหอ

ม หม

หอม

WP

2392

ใบ

: ตมน

ำรวม

กบผล

ของมะกรดแล

ะนำขเถา สระผมรกษ

ารงแค

และป

องกน

ผมรวง

Lecy

thid

acea

e Ca

reya

sph

aeric

a Ro

xb.

กระโดน

ปย

-

เปลอกต

น: ปงไฟแลวบ

ดเอานำ

ทไดผ

สมกบ

นำผงดม

รกษา

อาการ

ทองรวง

Leea

ceae

Le

ea g

uine

ensis

G. D

on

เของแข

งมา

สะพาน

กน

(เของขาว)

W

P 24

15 ราก:

สวน

ประกอบ

ของลกป

ระคบ

รกษากระดก

หก

L. in

dica

(Bur

m.f.

) Mer

r. กระตงใบ

เของแข

งมา

WP

2325

ราก:

ตมน

ำดมบ


L. m

acro

phyll

a Ro

xb. e

x

Horn

em.

พญารากหล

อ ตอ

งตวบ

, สกด

ง W

P 23

35 ราก:

ฝนท

ารกษ

าฝ และแผ

ลฟกช

ำ



พชส

มนไพ

รในป

าชมช

นบาน

หวทง

เขตรกษ

าพนธ

สตวป

าเชย

งดาว

อำเภอ


ดเชย

งใหม

(ตอ)

ชอวงศ

ชอวท

ยาศา

สตร

ชอสา

มญ

ชอ

ทอง

ถน

หมาย

เลข

ตวอ

ยาง


ธใช แล


Mag

nolia

ceae

M

ichel

ia a

lba

DC.

จำป

จำป

- ราก:

ตากแห

งบดเปน

ผงผส

มกบพ

ชสมน

ไพรอน รบ

ประท


ผดเดอน


รเปน

พษ

Mal

vace

ae

Abut

ilon

sp.

- หญ

ากลอ

งขาว

-

ทงตน

: ตมน

ำดมรกษ

าโรคเบาห

วาน

Mel

iace

ae

Chuk

rasia

tabu

laris

A. J

uss.

ยม

หน

ไมหว

ด -

ราก:

แชน

ำรวม

กบพชส

มนไพ

รอน ดม

รกษาอาการรอนใน

กระห

ายนำ

ราก:

ฝนร

วมกบ

สมนไพรอน แล

ะดนจ

อมปล

วก (ห

อผา)

ดม

รกษาอาการรอนใน

Men

isper

mac

eae

Step

hani

a br

evip

es C

raib

บว

เครอ

มงหย

วด

WP

2423

ลำตน

: ตากแห

งตมน

ำดมช


รรถภ

าพทา

งเพศ

แล

ะบำรงรางกาย

Tino

spor

a sp

. บอ

ระเพด

จงจารงตว

ผ -

ลำตน

: ดองเหลาดม

บำรงรางกาย

Mor

acea

e Ar

toca

rpus

lacu

cha

Roxb

. ex

Bu

ch.-H

am.

มะหา

ด มะหา

ด -

เปลอ

กตน:

ตมก

บนำเคย

วจนง

วดดม

เปนย

าถายพยาธ

Brou

sson

etia

kur

zii (H

ook.

f.)

Corn

er

สะแล

กอ

งแกบ

เขยว

(สะแลป

า)

WP

2333

ราก:

ตมน

ำดมรกษ

าโรคงสวด

Oxa

lidac

eae

Biop

hytu

m re

inwa

rdtii

(Zuc

c.)

Klot

zsch

กระท

บยอด

สมส

งกา

WP

2350

ทง

ตน: ต

มนำด

มรกษ


ดเมอ

ยรางกาย

Pass

iflora

ceae

Ad

enia

sp.

-

วานน

กนางแอ

น W

P 23

42 ทง

ตน: ต

มนำด

มบำรงรางกาย

Pipe

race

ae

Pipe

r sp.

1

- จะคานน

อย

WP

2388

ลำตน

: ตมน

ำดมบ


Pipe

r sp.

2

- ปล

งนก

- ทง

ตน: ต

ากแห

งบดเปน

ผงรบ

ประท

านบำ


Plum

bagi

nace

ae

Plum

bago

indi

ca L

. เจตม

ลเพลง

แดง

ปดปว

แดง

WP

2332

ราก:

ตมน

ำดมบ

ำรงธาตแล

ะบำรงรางกาย



พชส

มนไพ

รในป

าชมช

นบาน

หวทง

เขตรกษ

าพนธ

สตวป

าเชย

งดาว

อำเภอ


ดเชย

งใหม

(ตอ)

ชอวงศ

ชอวท

ยาศา

สตร

ชอสา

มญ

ชอ

ทอง

ถน

หมาย

เลข

ตวอ

ยาง


ธใช แล


Polyg

alac

eae

Secu

ridac

a in

appe

ndicu

lata

Ha

ssk.

ชอ

งระอา

มะเขอ

แจเครอ

W

P 23

65 ลำตน

: ตมน

ำดมช


รรถภ

าพทา

งเพศ หร

อตมน

ำกบ

ทงตน

ของมงห

ยวด โดไมรลม แล

ะ ฮอ

สะพายคว

าย ดมเปน

ยาบำ


Rham

nace

ae

Vent

ilago

den

ticul

ata

Willd

. รางแดง

กอ

งแกบ

แดง

WP

2356

ลำตน

: ตมน

ำดมรกษ

ารดส

ดวง อาการป

วดหล

งปวด

เอว

เปนย

าเสรมส

มรรถภา

พทา

งเพศ หร

อฝนท

าหรอตำ

พอก

ตม

จากโรคงสวด

Rubi

acea

e Hy

men

odict

yon

orixe

nse

(R

oxb.

) Mab

b.

สมกบ

สม

เหด

WP

2330

ราก:

ตำผ

สมกบ

สมนไพรอน ปร

ะคบห

วรกษ

าอาการ

ลม

มะเรงคด

Mor

inda

citr

ifolia

L.

ยอบา

น ตาเสอ ยอ

-

ราก:

ตากแห

งบดเปน

ผงผส

มพชส

มนไพ

รอน

รบ

ประท


ผดเดอน


รเปน

พษ

Pave

tta s

p.

- ขาวสารนอ

ย W

P 24

20 ราก:

ตมน

ำดมรกษ


เสยด

แนนเฟอ

Unkn

own

- ปง

ค W

P 23

15 ราก:

ตมน

ำด มรกษ


งอด

Ruta

ceae

Ci

trus

aura

ntifo

lia (C

hrist

m.)

Sw

ingl

e มะนา

ว มะนา

ว -

ผล: ค

นนำห

นงชอ

นโตะผส

มนำผ

งดมรกษ

าโรคเบาห

วาน แล

ะลด

ความ

ดนโลหต

สง

ราก:

ตากแห

งบดเปน

ผงผส

มพชส

มนไพ

รอน รบ

ประท

านรกษา

อาการลมผ

ดเดอ

น แล

ะอาห

ารเปนพ

ษ

Glyc

osm

is pe

ntap

hylla

(Ret

z.)

DC.

เขยต

าย

สมชน

W

P 23

47 ใบ

: แชน

ำอาบ

ทำใหสด

ชนแล

ะกระชม

กระชวย

Sapi

ndac

eae

Schl

eich

era

oleo

sa (L

our.)

O

ken

ตะครอ

มะโจก

- เปลอ

กตน:

ขดแ

ชนำด

มรกษ


ดทองบด

และท

องเสย



พชส

มนไพ

รในป

าชมช

นบาน

หวทง

เขตรกษ

าพนธ

สตวป

าเชย

งดาว

อำเภอ


ดเชย

งใหม

(ตอ)

ชอวงศ

ชอวท

ยาศา

สตร

ชอสา

มญ

ชอ

ทอง

ถน

หมาย

เลข

ตวอ

ยาง


ธใช แล


Sapo

tace

ae

Xant

olis

burm

anica

(C

olle

tt &

Hem

sl.) P

. Roy

en

ตานเสย

น ไมนม

นาง

- ลำตน

: ตมน

ำดมช

วยเพมจ

ำนวน

เมดเลอ

ดขาว

Sim

arou

bace

ae

Harri

soni

a pe

rfora

ta (B

lanc

o)

Mer

r. สฟ

นคนท

า ไมจ

WP

2312

ใบออ

น: ตมน

ำดมรกษ


ดทอง

ผล:

ตำท

าภายนอ

กรกษา

โรคเชอ

ราทเทา

ลำตน:

ดองเหลาหรอต

มนำดมบ


Sola

nace

ae

Sola

num

spi

rale

Rox

b.

ตอยต

ง ผก

ดด

- ราก:

ตากแห

งบดเปน

ผงผส

มกบพ

ชสมน

ไพรอนร

บประทา

นรกษาอาการลม

ผดเดอน


รเปน

พษ

Urtic

acea

e Bo

ehm

eria

sp.

-

ขางแดง

W

P 23

06 เปลอ

กตน:

เคยว

รกษาโรคเหงอกบ

วมแล

ะปากเปอย

Verb

enac

eae

Cong

ea to

men

tosa

Rox

b.

เครอออ

น เครอออ

นแดง

-

ลำตน

: ตมน

ำดมรกษ


ดเมอ

ย

Vita

ceae

Cayr

atia

trifo

lia (L

.) Do

min

เครอพดส

าม

หญาป

กตอ

WP

2373

ใบ

: ตำท

ารกษ

าอาการฟกช

ำ

Tetra

stig

ma

sp.

- เครอมะนำ

ปา

- ลำต น

: ฝนก

บนำด

มรกษ

าโรคงสวด

พชด

อกใบ

เลยง

เดยว

(Mon

ocot

s)

Arac

eae

Co

loca

sia e

scul

enta

(L.)

Scho

tt บอ

น บอ

นปา

WP

2514

ลำตน

ใตดน

: ตำพ

อกแผ

ลหนอ

ง

Lasia

spi

nosa

(L.)

Thwa

ites

ผกหน

าม

ผกหน

าม

WP

2369

ใบออ

น: ประกอ

บอาห

ารรบ

ประท

านชว

ยบำรงรางกาย

Brom

elia

ceae

An

anas

com

osus

(L.)

Mer

r. สบ

ปะรด

สบ

ปะรด

-

ดอกอ

อน: ต

มรวม

กบสม



Conv

alla

riace

ae

Pelio

sant

hes

sp.

นางแลว

ลงแล

ว W

P 24

24 ลำตน

ใตดน

: ฝนท

ารกษ

าสวฝ

า

Dios

core

acea

e Di

osco

rea

bulb

ifera

L.

หำเปา

กลงกลางดง

WP

2348

ลำตน

ใต ดน

: ตมน

ำดมรกษ


วงทว

าร แชรกษ

า นำ

กดเทา โรคเรอน หร

อหมก

ไฟแล

วใชเทา

เหยย

บรกษ

า อาการป

วดองเทา หร

อฝาน

บางๆ

ตมจ

นสกรบป

ระทา

นรกษ

าโรครดส

ดวงท

วาร



พชส

มนไพ

รในป

าชมช

นบาน

หวทง

เขตรกษ

าพนธ

สตวป

าเชย

งดาว

อำเภอ


ดเชย

งใหม

(ตอ)

ชอวงศ

ชอวท

ยาศา

สตร

ชอสา

มญ

ชอ

ทอง

ถน

หมาย

เลข

ตวอ

ยาง


ธใช แล


Poac

eae

Coix

lach

rym

a-jo

bi L

. เดอย

หน

มะเดอย

หน

- ราก:

ตากแห

งตมน

ำรวม

กบพชส

มนไพ

รชนด

อน ดมรกษ

าโรคนว

Impe

rata

cylin

drica

(L.)

P. B

eauv

. หญ

าคา

หญาคา

WP

2428

ราก:

ตมรวม

กบสม



Smila

cace

ae

Smila

x m

egac

arpa

A.D

C.

เของลก

แดง

สบเลอด

W

P 24

05 ลำตน

: ตมน

ำดมบ


S. o

valifo

lia R

oxb.

เดาห

ลวง

เครอเดาห

ลวง

WP

2357

ทง

ตน: ต

มนำด

มชวย

เพมจ

ำนวน

เมดเลอ

ดแดง

S. o

valifo

lia R

oxb.

เถาวลย

ยง

หวขาวเยน

ใต

WP

2361

ราก:

ตมน

ำดมรกษ

าโรคมะเรง

Stem

onac

eae

Stem

ona

kerri

i Cra

ib

หนอน

ตายอยาก

โปงมดงาม

W

P 24

04 ราก แล

ะลำต

นใตด

น: ตำรวม

กบเมลด

ของขาวสาร

ผสมน

ำมนม

ะกอก

พอก

ศรษะเพอฆ

าเหา

Tacc

acea

e Ta

cca

chan

trier

i And

re

เนระพสไทย

เนยม

ฤษ

ดงหว

า W

P 23

91 ราก:

ตมน

ำดมรกษ


งอด พษเบอเมา

หรอบด

เปนผ

งรบ

ประท


ผดเดอน

Zing

iber

acea

e Am

omum

sp.

-

มะหล

าด

WP

2411

ลำตน

ใตดน

: ตมน

ำดมรกษ


เสยด

ทองอด

และท

องเฟอ

Cost

us s

pecio

sus

(Koe

n.) S

m.

เอองหม

ายนา

เอองหม

ายนา

W

P 23

86 ลำตน

: ตากแห

งตมน

ำดมรกษ

าอาการไขหว

ด และอาการรอนใน

กระห

ายนำ

Curc

uma

parv

iflora

Wal

l. อาวข

าว

ขมนข

าว

WP

2340

ลำต น

ใตดน

: ตมน

ำดมรกษ


งอดท

องเฟอ

Curc

uma

sp. 1

-

วานน

างจอ

ย -

ลำตน

ใตดน

: ตมน

ำดมบ


Curc

uma

sp. 2

กระเจย

ว ดอ

กอาว

W

P 24

10 ดอ

ก: ลวก

รบปร

ะทาน

เปนอ

าหารชว

ยขบล

มในก

ระเพาะ

Glo

bba

obsc

ura

K. L

arse

n -

กลวย

เครอคำ

W

P 23

45 ราก:

ตมน

ำกบเมล

ดของขาวสารดม

เปนย

าขบป

สสาวะ

Zing

iber

ker

ii Cr

aib

- ขงแม

งดา

- ลำตน

ใตดน

: ตมน

ำดมห

รอรบ

ประท

านสด

ชวยข

บลมในล

ำไส

Z. m

onta

num

(Koe

nig)

Lin

k ex

Di

etr.

- ปเลย

-

ลำตน

ใตดน

: ทบท

าร กษ

าอาการนำ

กดเทา แล

ะโรคเรอน

Documents

จังหวัดเชียงใหม Medicinal plants in Ban Hua Thung ...qsbg.or.th/bot/pdf/article/article-y2555-v49-24-12-2012-14-44-640.pdf · 3 Queen Sirikit Botanic