รรณาธิการแถลงodpc7.ddc.moph.go.th/journal/files/2222558_22_2.pdf · 2017. 6. 30. · การเขียนเอกสาร อ้างอิงในวารสาร

บ งรรณาธการแถล

ส วสดคะ ทานผอานทกทาน

วารสารส�านกงานปองกนควบคมโรคท 6 ขอนแกน ฉบบ 2/2558 (กรกฎาคม - ธนวาคม

2558) น เปนฉบบสงทายป 2558 ซงในฉบบนดฉนมเรองยนดทจะเรยนใหทานผอานทราบวา

วารสารของเราไดรบการประเมนจากศนยดชนการอางองวารสารไทย (Thai-journal Citation index

Center) ใหอยในกลมท 1 และในป 2557 มคา Impact factors = 0.207 ถอวาเปนอกกาวของการ

พฒนาวารสารของเรา

ส�าหรบในเลมนมผลงานวชาการทนาสนใจอยากเชญชวนใหทานผอานไดหาความรและ

เลอกอานไดตามความสนใจเชน การพฒนารปแบบการดแลสขภาพองครวมของพระสงฆในจงหวด

ขอนแกน โดยเนนการมสวนรวมของเครอขาย การพฒนารปแบบการบรหารจดการวคซนและระบบ

ลกโซความเยนในเครอขายหนวยบรการปฐมภม อ�าเภอส�าโรงทาบ จงหวดสรนทร และอนๆอกหลาย

เรองขอเชญชวนทกทานไดเปดอานรายละเอยดในเลมไดเลยคะ นอกจากนทานยงสามารถดาวนโหลด

เอกสารไดจากเวบไชตของเราท http://odpc7.ddc.moph.go.th

ดฉนขอเรยนใหทานผอานทราบอกประการหนงวาในป 2559 วารสารส�านกงานปองกน

ควบคมโรคท 6 ขอนแกน จะเปลยนชอเปนวารสารส�านกงานปองกนควบคมโรคท 7 ขอนแกน และ

จะมบรรณาธการทานอนมาท�าหนาทแทนดฉนซงหมดวาระลง แตอยางไรกตามวารสารส�านกงาน

ปองกนควบคมโรคท 6 ขอนแกน ยงคงท�าหนาทเปนสอกลางและเปนเวทในการเผยแพรงานวชาการ

ดานสาธารณสข และการปองกนควบคมโรคและภยสขภาพตอไป และในโอกาสวาระดถขนปใหมน

ดฉนขออาราธนาคณพระศรรตนตรย และสงศกดสทธททานนบถอโปรดดลบนดาลใหทานและ

ครอบครวจงพบแตความสข ความเจรญ สขภาพกายใจแขงแรง สมหวงในสงทปรารถนาตลอดไปคะ

ดร. ศมาลกษณ ดถสวสดเวทย

บรรณาธการ

ขอขอบคณผประเมนอสระฉบบน

1. รศ.นพ.สมตร สตรา 6. ผศ.ดร.สชาดา ภยหลกล

2. รศ.ดร.เกษราวลณ นลวรางกล 7. ดร.นพดล พมพจนทร

3. ดร.เกษร แถวโนนงว 8. ดร.กรรณการ ตฤณวฒพงษ

4. น.ส.จมาภรณ ใจภกด 12. ดร.ชาญชยณรงค ทรงคาศร

5. รศ.ดร.สมจตร แดนสแกว 13. รศ.ดร.ประจกร บวผน

...ค�ำแนะน�ำ วารสารส�านกงานปองกนควบคมโรคท 6 ขอนแกน ยนดรบบทความวชาการ

รายงานผลงานวจยทเกยวกบโรค หรอผลงานควบคมโรคตางๆ โดยเรองทสงมาจะตองไมเคย

ตพมพมากอน หรอก�าลงตพมพในวารสารอน ทงนกองบรรณาธการขอสงวนสทธในการ

ตรวจทานแกไขเรองตนฉบบ และพจารณาตพมพตามล�าดบกอนหลง

ส�ำหรบผเขยน...

วารสารส�านกงานปองกนควบคมโรคท6ขอนแกน เปน วารสาร ทาง วชา การ ท ม วตถประสงค เพอ เผย แพร ผล งาน วจย ใน ลกษณะ นพนธ ตนฉบบ (Original Article) จด พมพ ออก เผย แพร ป ละ 2 ฉบบ ฉบบ ท 1 ประจ�า เดอน ม.ค.-ม.ย. ต พมพ สมบรณ สปดาห แรก ของ เดอน ก.ค. ฉบบ ท 2 ประจ�า เดอน ก.ค.-ธ.ค. ต พมพ สมบรณ สปดาห แรก ของ เดอน ม.ค. ก�าหนด ขอบเขต เวลา ของ การ รบ เรอง ต พมพ ฉบบ ท 1 ภายใน เดอน ม.ค. ฉบบ ท 2 ภายใน เดอน ก.ค.

ขนตอนการด�าเนนงานจดท�าวารสารส�านกงานปองกนควบคมโรคดงน 1. ผ สมคร ตอง ศกษา หลก เกณฑ ค�า แนะน�า ส�าหรบ สง เรอง เพอ ต พมพ กอง บรรณาธการ จะ ไม รบ นพนธ ตนฉบบ ท ไม ถก แบบ

ฟอรม และ ตาม กตกา

2. ประกาศ รบ ตนฉบบ ผ สมคร ตอง กรอก แบบ ฟอรม การ สมคร พรอม เอกสาร พมพ ตนฉบบ 3 ชด และ แผน บนทก ขอมล 1 แผน 3. กอง บรรณาธการ วา รสารฯ ตรวจ สอบ ความ สมบรณ และ ถก ตอง ของ ตนฉบบ 4. กอง บรรณาธการ วา รสารฯ จด สง ตนฉบบ ให ผทรง คณ วฒ (Peer Review) ใน สาขา ว ชา นน ๆ อาน ประเมน ตนฉบบ จ�านวน 3 ทาน ตอ เรอง 5. สง ให ผ เขยน แกไข ตาม ผล การ อาน ประเมน ของ ผทรง คณ วฒ (Peer Review) 6. กอง บรรณาธการ วา รสารฯ ตรวจ สอบ ความ ถก ตอง และ จด พมพ ตนฉบบ วารสาร ส�านกงาน ปองกน ควบคม โรค ท 6 ขอนแกน 7. จด สง ตนฉบบ ด�าเนน การ จด ท�า รป เลม 8. กอง บรรณาธการ วา รสารฯ ด�าเนน การ เผย แพร วารสาร

9. การ ขอ ใบรบ รอง การ ต พมพ จะ ตอง ผาน ขน ตอน ครบ ถวน ของ การ ต พมพ จง จะ สามารถ ออก ใบรบ รอง การ ต พมพ ได (ระยะ เวลา ด�าเนน การ ขน ต�า 1 เดอน)

หลกเกณฑและค�าแนะน�าส�าหรบสงเรองเพอลงพมพ1. บทความทสงลงพมพนพนธตนฉบบ การเขยนเปนบทหรอตอนตามล�าดบ ดงน

บทคดย อ บทน�า วสด (หรอผ ป วย) และวธการ ผลการศกษา วจารณ สรป กตตกรรมประกาศ เอกสารอางอง ความยาวของเรองไมเกน 12 หนา

รายงานผลการ ประกอบดวย บทคดยอ บทน�า วธการปฏบตงาน ด�าเนนงาน ผลการด�าเนนงาน วจารณผล

สรป กตตกรรมประกาศ เอกสารอางองบทความพนวชา ควรเปนบทความทใหความรใหมๆ รวบรวม

ส งตรวจพบใหม หรอ เร อง ทน าสนใจ ทผอานน�าไปประยกตได หรอเปนบทความ วเคราะหสถานการณโรคตางๆ ประกอบ ดวยบทคดยอ บทน�า ความร หรอขอมล เกยวกบเรองทน�ามาเขยนวจารณหรอ วเคราะห สรปเอกสารอางองทคอนขางทนสมย

ยอเอกสาร อาจยอบทความภาษาตางประเทศ หรอ ภาษาไทย ทตพมพไมเกน 2 ป

2. การเตรยมบทความเพอลงพมพชอเรอง ควรสนกระทดรดใหไดใจความทครอบคลม และตรงกบวตถประสงคและเนอเรอง ชอ

เรอง ตองมทงภาษาไทยและภาษาองกฤษชอผเขยน ใหมชอผเขยนพรอมทงอภไธยตอตองมทง

ภาษาไทยและภาษาองกฤษ

เนอเรอง ควรใชภาษา ไทย ให มาก ทสด และ ใช ภาษา

ท เขาใจ งาย สน กระ ทด รด แต ชดเจน เพอ

ประหยด เวลา ของ ผ อาน หาก ใชค�ายอตอง

เขยนค�าเตมไวครงแรกกอน

บทคดยอ คอการย อ เน อหาส� าคญเป นประโยค

สมบรณและเป นร อยแกวไม แบ งเป น

ขอ ๆ ความยาวไมเกน 15 บรรทด และมสวน

ประกอบคอ วตถประสงค วสดและวธการ

ผลและวจารณหรอขอเสนอแนะ (อยางยอ)

ไมตองมเชงอรรถอางองถงเอกสารอยใน

บทคดยอ บทคดยอตองเขยนทงภาษาไทย

และภาษาองกฤษ

บทน�า อธ บาย ความ เปน มา และ ความ ส�าคญ ของ

ปญหา ทท�าการ วจย ศกษา คนควา งานวจย

ของผอนทเกยวของวตถประสงคของการ

วจย สมมตฐาน และ ขอบเขต ของ การ วจย

วธและวธการ อธบายวธการด�าเนนการวจย โดยกลาวถง

ด�าเนนการ แหลงทมาของขอมล วธการรวบรวมขอมล

วธการเลอกสมตวอยางและการใชเครองมอ

ชวยในการวจยตลอดจนวธการวเคราะห

ขอมล หรอใชหลกสถตมาประยกต

ผล/ ผลการ อธบายสงทไดพบจากการวจย

ด�าเนนงาน โดยเสนอหลกฐานและขอมลอยางเปน

ระเบยบพรอมทงแปลความหมายของผล

ทคนพบหรอวเคราะหแลวพยายามสรป

เปรยบเทยบกบสมมตฐานทวางไว

วจารณ ควร เขยน อภปราย ผล การ วจย วา เปน ไป ตาม

สมมตฐาน ท ตง ไว หรอ ไม เพยง ใด และ ควร

อางอง ถง ทฤษฎ หรอ ผล การ ด�าเนน งาน ของ ผ

อน ท เกยวของ ประกอบ ดวย

สรป (ถาม) ควร เขยน สรป เกยว กบ ความ เปน มา และ

ความ ส�าคญ ของ ป ญหา วตถประสงค

ขอบเขตการ วจย วธ การ วจย อยาง สนๆ รวม

ทงผล การ วจย (สรป ให ตรง ประเดน) และ

ขอ เสนอ แนะ ท อาจ น�า ผล งานการ วจย ไป ใช

ใหเปน ประโยชน หรอ ให ขอ เสนอ แนะ

ประเดน ปญหา ท สามารถ ปฏบต ได ส�าหรบ

การ วจย ตอ ไป

3. การเขยนเอกสารอางอง

การ อางอง เอกสาร ใช ระบบ แวนคเวอร (Vancouver style)

โดยใส ตวเลข ใน วงเลบ หลง ขอความ หรอ หลง ชอ บคคล เจาของ

ขอความท อาง ถง โดย ใช หมายเลข 1 ส�าหรบ เอกสาร อางอง อนดบ

แรก และ เรยง ตอ ไป ตาม ล�าดบ ถา ตองการ อางอง ซ�า ให ใช หมายเลข

เดม หาม ใช ค�า ยอ ใน เอกสาร อางอง ยกเวน ชอ ตน และ ชอ วารสาร

บทความ ท บรรณาธการ รบ ต พมพ แลว แต ยง ไม เผย แพร ให ระบ

“ก�าลง พมพ” บทความ ท ไม ได ต พมพ ให แจง “ไม ได ต พมพ” หลก

เลยง “ตดตอ สวน ตว” มา ใช อางอง เวน แต ม ขอมล ส�าคญ มาก ท หาไม

ได ทว ๆ ไป ให ระบ ชอ และ วน ท ตดตอ ใน วงเลบ ทาย ชอ เรอง ท อางอง

ชอ วารสาร ใน การ อางอง ให ใช ชอ ยอ ตาม รป แบบ ของ U.S.

Nation Library of Medicine ท ต พมพ ใน Index Medicus ทก ป หรอ

ในเวบ ไซต http://www.nlm.nih.gov/tsd/serials/liji.html

การ เขยน เอกสาร อางอง ใน วารสาร วชา การ ม หลก เกณฑ ดงน

3.1 วารสารวชาการ

ล�าดบ ท. ชอ ผ นพนธ. ชอ เรอง. ชอ วารสาร ป ท พมพ:

ป ท: หนา แรก-หนา สดทาย.

วารสาร ภาษา ไทย ชอ ผ นพนธ ให ใช ชอ เตม ทง ชอ และ ชอ

สกล ชอ วารสาร เปน ชอ เตม ป ท พมพ เปน ป พทธ ศกราช วารสาร

ภาษา องกฤษ ใช ชอ สกล กอน ตาม ดวย อกษร ยอ ตว หนา ตว เดยว ของ

ชอ ตว และ ชอ รอง ถา ม ผ นพนธ มาก กวา 6 คน ให ใส ชอ เพยง 6 คน

แรก แลว ตาม ดวย et al. (วารสาร ภาษา องกฤษ) หรอ และ คณะ

(วารสาร ภาษา ไทย) ชอ วารสาร ใช ชอ ยอ ตาม แบบ ของ Index

Medicus หรอ ตาม แบบ ท ใช ใน วาร สา รนนๆ เลข หนา สดทาย ใส

เฉพาะ เลข ทายตาม ตวอยาง ดงน

3.1.1เอกสารจากวารสารวชาการ

1. วทยา ส วส ด วฒ พงศ, พช ร เงน ตรา, ปราณ

มหา ศกด พนธ, ฉววรรณ เชา วก รต พงศ, ยวด ตา ทพย. การ ส�ารวจ

ความ ครอบคลม และ การ ใช บรการ ตรวจ หา มะเรง ปาก มดลก ใน สตร

อ�าเภอ แมสอด จงหวด ตาก ป 2540. วารสาร วชา การ สาธารณสข

2541; 7: 20-6.

2. Russell FD, Coppell AL, Davenport AP.

In Vitroeyzy-matic processing of Radiolabelled big ET-1

in human kidney as a food ingredient. Biochem Pharmacol

1998; 55: 697-701.

3.1.2องคกรเปนผนพนธ

1. คณะ ผ เชยวชาญ จาก สมาคม อร เวช แหง

ประเทศ ไทย. เกณฑ การ วนจฉย และ แนวทาง การ ประเมน การ สญ

เสย สมรรถภาพทาง กาย ของ โรค ระบบ การ หายใจ เนองจาก การ

ประกอบ อาชพ. แพทย สภา สาร 2538; 24: 190-204.

3.1.3ไมมชอผนพนธ

1. Coffee drinking and cancer of the pancreas

(editorial). BMJ 1981; 283: 628.

3.1.4บทความในฉบบแทรก

1. วชย ตน ไพจตร. สง แวดลอม โภชนาการ กบ

สขภาพ ใน: สม ชย บวร กตต, จอหน พ ลอฟทส, บรรณาธการ.

เวช ศาสตร สง แวดลอม. สาร ศรราช 2539; 48 (ฉบบ ผนวก):

153-61.

วธ การ เขยน ฉบบ แทรก

1. Environ Health Perspect 1994; 102 Suppl 1: 275-82.

2. Semin Oncol 1996; 23 (1 Suppl 2): 89-97.

3. Ann clin Biochem 1995; 32 (pt 3): 303-6.

4. N Z Med J 1994; 107(986 pt): 377-8.

5. Clin Orthop 1995; (320): 110-4.

6. Curr opin Gen Surg 1993: 325-33.

3.1.5ระบประเภทของบทความ

1. บญ เรอง นยม พร, ด�ารง เพ ชร พลาย, นนท วน

พรหม ผลต, ทว บญ โชต, สม ชย บวร กตต, ประหยด ทศ นา ภรณ.

แอลกอฮอล กบ อบตเหต บน ทอง ถนน (บทบรรณาธการ). สาร

ศรราช 2539; 48: 616-20.

2. Enzenseberger W, Fischer PA. Metronome

in Parkinson’s disease (letter). Lancet 1996; 347: 1337.

3.2 หนงสอ ต�ารา หรอ รายงาน

3.2.1หนงสอหรอต�าราผนพนธเขยนทงเลม

ล�าดบ ท. ชอ นพนธ. ชอ หนงสอ. ครง ท พมพ.

เมอง ท พมพ: ส�านก พมพ; ป ท พมพ.

- หนงสอ แตง โดย ผ นพนธ

1. ธงชย สนต วงษ. องคการ และ การ บรหาร

ฉบบ แกไข ปรบปรง. พมพ ครง ท 7. กรงเทพมหานคร: ไทย วฒนา

พาณช; 2535.

2. Ringsven MK, Bond D. Gerontology

and leadership skills for nurses. 2nd ed. Albany (NY): Delmar

Publishers; 1996.

- หนงสอ ม บรรณาธการ

1. ว ชาญ ว ทยา ศย, ประคอง ว ทยา ศย,

บรรณาธการ. เวช ปฏบต ใน ผ ปวย ตด เชอ เอดส. พมพ ครง ท 1.

กรงเทพมหานคร: มลนธ เดก; 2535.

2. Norman IJ, Redfern SJ, editors. Mental

health care for elderly people. New York: Churchill Livingstone;

1996.

3.2.2บทหนงในหนงสอหรอต�ารา

ล�าดบ ท . ชอ ผ นพนธ. ชอ เรอง ใน: ชอ

บรรณาธการ, บรรณาธการ. ชอ หนงสอ. ครง ท พมพ. เมอง ท พมพ:

ส�านก พมพ; ป ท พมพ. หนา (หนา แรก-หนา สดทาย).

1. เกรยงศกด จ ระ แพทย. การ ให สาร น�า และ เกลอ แร.

ใน: มนตร ต จนดา, วนย ส วต ถ, อรณ วงษ จ ราษฎร, ประอร ชวลต

ธ�ารง, พภพ จร ภญโญ, บรรณาธการ. กมาร เวช ศาสตร. พมพ ครง ท

2. กรงเทพมหานคร: เรอนแกว การ พมพ; 2540. หนา 424-7.

2. Phillpps SJ. Whisnant JP. Hypertension

and stroke. In: Laragh JH, Brenner BM, editors. Hypertension:

pathophysiology, diagnosis, and management. 2nd ed. New York:

Raven Press; 1995. p. 465-78.

3.3 รายงาน การ ประชม สมมนา

ล�าดบ ท. ชอ บรรณาธการ, บรรณาธการ. ชอ เรอง. ชอ

การ ประชม; วน เดอน ป ประชม; สถาน ท จด ประชม. เมอง ท พมพ:

ส�านก พมพ; ป ท พมพ.

1. อน วฒน ศภ ชต กล, งาม จตต จนทร สาธต,

บรรณาธการ. นโยบาย สาธารณะ เพอ สขภาพ. เอกสาร ประกอบ การ

ประชม วชา การ สถาบนวจย ระบบ สาธารณสข ครง ท 2 เรอง สง เสรมสข

ภาพ: บทบาท ใหม แหง ยค ของ ทก คน; 6-8 พฤษภาคม 2541; ณ

โรงแรม โบเบ ทาวเวอร. กรงเทพมหานคร: ด ไซร; 2541.

2. Kimura J, Shibasaki H, editors. Recent advances

in clinical neurophysiology. Proceedings of the 10th International

congress of EMG and clinical Neurophysiology; 1995 Oct 15-

19; Kyoto, Japan. Amsterdam: Elsevier; 1996.

3. Bengtsson S, Solheim BG, Enforcement of data

protection, privacy and security in medical informatics. In: Lun KC,

Degoulet P, Piemme TE. Rienhoff O, editors. MEDINFO 92.

4. การ สง ตนฉบบ 4.1 ให ใช โปรแกรม Microsoft Word พมพ บทความ ดวย

รป แบบ อกษร Eucrosia UPC ขนาด 16 ตว อกษร ตอ นว และ Print หนา เดยว ลง ใน กระดาษ ขนาด A4 (21.6 X 27.9 ซ.ม.) และ สง ไฟล ตนฉบบ เอกสาร มา พรอม กบ แผน CD

4.2 ภาพ ประกอบ ถา เปน ภาพ ลาย เสน ตอง เขยน ดวย หมก ด�า บน กระดาษ หนา มน ถา เปน ภาพถาย ควร เปน ภาพ โปสการด แทน กได หรอ save เปน ไฟล .JPEG หรอ .TIFF ส�าหรบ การ เขยน ค�า อธบาย ให เขยน แยก ตาง หาก อยา เขยน ลง ใน ภาพ โปสการด

5. การ รบ เรอง ตนฉบบ 5.1 เรอง ท รบ ไว กอง บรรณาธการ จะแจง ตอบ รบ ให ผ เขยน

ทราบ 5.2 เรอง ท ไม ได รบ พจารณา ลง พมพ กอง บรรณาธการ จะแจง

ให ทราบ แต จะ ไม สง ตนฉบบ คน 5.3 เรอง ท ได รบ พจารณา ลง พมพ กอง บรรณาธการจะ สง

ส�าเนา พมพ ให ผ เขยน เรอง ละ 1 ชด

ความรบผดชอบ บทความ ท ลง พมพ ใน วารสาร ส�านกงาน ปองกน ควบคม โรค ท 6 ขอนแกน ถอ เปน ผล งาน ทาง วชา การ หรอ วจย และ วเคราะห ตลอด จน เปน ความ เหน สวน ตว ของ ผ เขยน ไมใช ความ เหน ของ ส�านกงาน ปองกน ควบคม โรค ท 6 จงหวดขอนแกน หรอ ของ กอง บรรณาธการ แต ประการ ใด ผ เขยน ตอง รบ ผด ชอบ ตอ บทความ ของ ตน

การเขยนรายงานสอบสวนทางระบาดวทยา

สามารถเขยนผลงานเพอเผยแผ ทางวารสารวชาการ โดย

ใชรปแบบรายงานการสอบสวนโรคฉบบเตมรปแบบ

(Full Report) ซงมองคประกอบ 14 หวขอ คลายๆ

การเขยน Menu scrip ควรค�านงถงการละเมดสทธสวน

บคคล สถานท ไมระบชอผปวย ทอย ชอสถานทเกดเหต

ดวย และควรปฏบตตามค�าแนะน�าส�าหรบผ นพนธ

ของวารสารนนอยางเครงครดมองคประกอบดงน

1. ชอเรอง (Title)

ควรระบเพอใหรวาเปนการสอบสวนทางระบาด

วทยาเรองอะไร เกดขนทไหน และเมอไร เลอกใชขอความ

ทสนกระชบ ตรงประเดน ไดความหมายครบถวน

2. ผรายงานและทมสอบสวนโรค (Authors and

investigation team)

ระบชอ ต�าแหนงและหนวยงานสงกดของผ

รายงาน และเจาหนาทคนอนๆทรวมในทมสอบสวนโรค

3. บทคดยอ (Abstract)

สรปสาระส�าคญทงหมดของเหตการณทเกดขน

ความยาวประมาณ 250-350 ค�า ครอบคลมเนอหาตงแต

ความเปนมา วตถประสงค วธการศกษา ผลการศกษา

มาตรการควบคมโรค และสรปผล

4. บทน�าหรอความเปนมา (Introduction or

Background)

บอกถงทมาของการออกไปสอบสวนโรค เชน

การไดรบแจงขาวการเกดโรคจากใคร หนวยงานใด เมอไร

และดวยวธใด เรมสอบสวนโรคตงแตเมอไร และเสรจสน

เมอไร

5. วตถประสงค (Objectives)

เปนตวก�าหนดแนวทาง และขอบเขตของวธการ

ศกษาทจะใชคนหาค�าตอบในการสอบสวนครงน

6. วธการศกษา (Methodology)

บอกถงวธการ เครองมอทใชในการคนหาความ

จรง ตองสอดคลองและตรงกบวตถประสงค

การศกษาเชงพรรณนา (Descriptive study)

เปนการบรรยายเหตการณโดยรวมทงหมด

การศกษาเชงวเคราะห (Analytical study)

ใชส�าหรบการสอบสวนการระบาด เพอพสจนหาสาเหต

แหลงโรคหรอทมาของการระบาด

การศกษาทางสภาพแวดลอม รวบรวมขอมล

เพมเตมใหสมบรณยงขน สถตทใชในการวเคราะห

7. ผลการสอบสวน (Results)

ขอมลผลการศกษาตามตวแปร ลกษณะอาการ

เจบปวย บคคล เวลา และสถานท การรกษา ตองเขยนให

สอดคลองกบวธการศกษาและวตถประสงคทตงไว

รายละเอยดและแนวทางการเขยนผลการสอบสวน เชน

ยนยนการวนจฉยโรค แสดงขอมลใหทราบวา

มการเกดโรคจรง โดยการวนจฉยของแพทย ผลการตรวจ

ทางหองปฏบตการ อาจใชอาการและอาการแสดงของผ

ปวยเปนหลก ในโรคทยงไมไดรบการยนยนการวนจฉย

ยนยนการระบาด ตองแสดงขอมลใหผอานเหน

วามการระบาด (Outbreak) เกดขนจรง มผปวยเพม

จ�านวนมากกวาปกตเทาไร โดยแสดงตวเลขจ�านวนผปวย

หรออตราปวยทค�านวณได

ขอมลทวไป แสดงใหเหนสภาพทวไปของพนท

เกดโรค ขอมลประชากร ภมศาสตรของพนท การ

คมนาคม และพนทตดตอทมความเชอมโยงกบการ

เกดโรค ความเปนอย และวฒนธรรมของประชาชนทม

ผลตอการเกดโรค ขอมลทางสขาภบาล สาธารณปโภค

และสงแวดลอม

ผลการศกษาทางระบาดวทยา

ระบาดวทยาเชงพรรณนา ลกษณะของการเกด

โรค และการกระจายของโรค ตามลกษณะบคคล ตามเวลา

ตามสถานท ควรแสดงใหเหนถงความแตกตางของการ

เกดโรคในแตละพนท ในรปของ Attack Rate การแสดง

จดทเกดผปวยรายแรก (index case) และผปวยราย

ตอๆ มา

การเขยนรายงานการสอบสวนโรคเพอลงวารสารวชาการ

(How to Write an Investigation Full Report)

ระบาดวทยาเชงวเคราะห โดยน�าเสนอขอมลทได

จากการวเคราะหขอมล เพอตอบสมมตฐานทตงไว

การทดสอบปจจยเสยง หาคาความเสยงตอการเกดโรค

ในกลมคนทปวยและไมปวยดวยคา Relative Risk หรอ

Odds Ratio และคาความเชอมน 95%

ผลการตรวจทางหองปฏบตการ ไดเกบ

ตวอยางอะไรสงตรวจ เกบจากใครบาง จ�านวนกราย

และไดผลการตรวจเปนอยางไร แสดงสดสวนของการ

ตรวจทไดผลบวกเปนรอยละ

ผลการศกษาสภาพแวดลอม เปนสวนทอธบาย

เหตการณแวดลอมทมความส�าคญตอการระบาด

เชน สภาพของโรงครว หองสวม ขนตอนและกรรมวธการ

ปรงอาหารมขนตอนโดยละเอยดอยางไร ใครเกยวของ

ผลการเฝาระวงโรค เพอใหทราบวาสถานการณ

ระบาดไดยตลงจรง

8. มาตรการควบคมและปองกนโรค (Prevention

and control measures)

ทมไดมมาตรการควบคมการระบาดขณะนนและ

การปองกนโรค ทด�าเนนการเสรจเรยบรอยแลว และ

มาตรการใดทเตรยมจะด�าเนนการตอไปในภายหนา

9. วจารณผล (Discussion)

ใชความรทคนควาเพมเตม มาอธบายเชอมโยง

เหตการณทเกดขนวเคราะหหาเหตผล และสมมตฐานใน

เหตการณทเกดขน นอกจากนยงอาจชใหเหนวาการ

ระบาดในครงนแตกตางหรอมลกษณะคลายคลงกบการ

ระบาดในอดต อยางไร

10. ปญหาและขอจ�ากดในการสอบสวน (Limita-

tions)

อปสรรคหรอขอจ�ากดในการสอบสวนโรค สงผล

ใหไมสามารถตอบวตถประสงคไดตามตองการ เพราะจะ

มประโยชนอยางมาก ส�าหรบทมทจะท�าการสอบสวนโรค

ลกษณะเดยวกน ในครงตอไป

11. สรปผลการสอบสวน (Conclusion)

เปนการสรผลปรวบยอด ตอบวตถประสงค และ

สมมตฐานทตงไว ควรระบ Agent Source of infection

Mode of transmission กลมประชากรทเสยง ปจจยเสยง

12. ขอเสนอแนะ (Recommendations)

เปนการเสนอแนะตอหนวยงานหรอผทเกยวของ

ในเรองทเกยวเนองกบการสอบสวนโรคในครงน เชนเสนอ

ในเรองมาตรการควบคมปองกนการเกดโรคในเหตการณ

ครงน หรอแนวทางการปองกนไมใหเกดเหตการณในอนาคต

หรอเปนเขอเสนอแนะทจะชวยท�าใหการสอบสวนโรคครง

ตอไปหลกเลยงอปสรรคทพบ หรอเพอใหมประสทธภาพ

ไดผลดมากขน

13. กตตกรรมประกาศ (Acknowledgment)

กลาวขอบคณบคคลหรอหนวยงานทใหความ

รวมมอในการสอบสวนโรค และใหการสนบสนนดานการ

ตรวจทางหองปฏบตการ ตลอดจนผทใหขอมลอนๆ ประกอบ

การท�างานสอบสวนโรคหรอเขยนรายงาน

14. เอกสารอางอง (References)

สามารถศกษาตามค�าแนะน�าส�าหรบผ นพนธ

ของวารสารนน โดยทวไปนยมแบบแวนคเวอร (Vancouver

style)

เอกสารอางอง1. อรพรรณ แสงวรรณลอย การเขยนรายงานการสอบสวน

โรค. เอกสารอดส�าเนา. กองระบาดวทยา; 2532.

2. ศภชย ฤกษงาม. แนวทางการสอบสวนทางระบาดวทยา.

กองระบาดวทยา; 2532 .

3. ธวชชย วรพงศธร, การเขยนอางองในรายงานวจย.

คณะสาธารณสขศาสตรมหาวทยาลยมหดล; 2534.

4. อรวรรณ ชาแสงบง. การเขยนรายงานการสอบสวน

ทางระบาดวทยา. เอกสารอดส�าเนา. ศนยระบาดวทยา

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ; 2532.

5. โสภณ เอยมศรถาวร. การเขยนรายงานการสอบสวน

ทางระบาดวทยา. เอกสารอดส�าเนา. กองระบาดวทยา;

2543.

วนท.............เดอน............................พ.ศ. ................

1. ขาพเจา (นาย/นาง/น.ส.)..............................................................................................................................................

2. วฒการศกษาขนสงสด.......................................... วฒยอ (ภาษาไทย)......................................................................

วฒยอ (ภาษาองกฤษ)................................................................

สถานทท�างาน ไทย/องกฤษ...........................................................................................................................................

3. สถานภาพผเขยน

❍ อาจารยในสถาบนการศกษา (ชอสถาบน)...........................................................................................................

โปรแกรม.....................................................คณะ...................................................................................................

❍ บคคลทวไป (ชอหนวยงาน)..................................................................................................................................

4. ขอสง

❍ นพนธตนฉบบ (Original Article) เรอง.............................................................................................................

5. ชอผเขยนรวม (ถาม)......................................... วฒยอ (ภาษาไทย)......................................................................

วฒยอ (ภาษาองกฤษ)................................................................

สถานทท�างาน ไทย/องกฤษ...........................................................................................................................................

6. ทอยทสามารถตดตอไดสะดวก เลขท.................ถนน................................. แขวง/ต�าบล............................................

เขต/อ�าเภอ...............................จงหวด................................รหสไปรษณย...............................โทรศพท......................

โทรศพทมอถอ.................................. โทรสาร.................................E-mail..................................................................

7. สงทสงมาดวย ❍ แผนดสกขอมลตนฉบบ ชอแฟมขอมล..............................................................................

❍ เอกสารพมพตนฉบบ จ�านวน 3 ชด

ขาพเจาขอรบรองวาบทความนยงไมเคยลงตพมพในวารสารใดมากอน และไมอยระหวางการพจารณาของวารสารอน

หากขาพเจาขาดการตดตอในการแกไขบทความนานเกน 2 เดอน ถอวาขาพเจาสละสทธในการลงวารสาร

แบบฟอรมการสงตนฉบบเพอพจารณาน�าลงวารสารส�านกงานปองกนควบคมโรคท 6 ขอนแกน

ลงนาม........................................................... ผเขยน

(..........................................................)

วนท.............เดอน............................พ.ศ. ................

ลงนาม........................................................... อาจารยทปรกษา/ผบรหาร

(..........................................................)

วนท.............เดอน............................พ.ศ. ................

วารสารปท 22 ฉบบท 2 กรกฎาคม - ธนวาคม 2558 Volume 22 No.2 July - December 2015

สารบญ

สำานกงานปองกนควบคมโรคท 6 ขอนแกนJOURNAL OF THE OFFICE OF DPC 6 KHON KAEN

❖ แรงจงใจของเภสชกรทมผลตอการพฒนาคณภาพระบบบรการเพอมงสการรบรองคณภาพ โรงพยาบาลของฝายเภสชกรรมในโรงพยาบาลชมชนจงหวดชยภม

ชนะพล ศรฤาชา, ณฐธมา ตอศร ............................................................................................................................... 1

❖ โปรแกรมการประยกตการสรางเสรมทกษะชวตเพอปองกนการสบบหรในนกเรยนชนมธยมศกษาตอนตน อ�าเภอศรธาตจงหวดอดรธาน

พพฒนพล พนจด, จฬาภรณ โสตะ ......................................................................................................................... 11

❖ ตวแบบท�านายประสทธผลการใชยาตานไวรสในผตดเชอเอชไอว/ผปวยเอดสพนทส�านกงานปองกนควบคมโรคท6 จงหวดขอนแกน

ปยธดา ภตาไชย, จราพร เขยวอย ......................................................................................................................... 21

❖ รปแบบการด�าเนนงานเฝาระวงโรคเลปโตสไปโรซสในพนทโดยทมSRRTระดบต�าบล ต�าบลก�าพอ�าเภอบรบอจงหวดมหาสารคาม

ประเสรฐ ไหลหาโคตร ............................................................................................................................................ 36

❖ การพฒนาศกยภาพแกนน�าชมชนในการปองกนโรคมะเรงล�าไส ใหญและทวารหนกเพอสงเสรมระบบคดกรอง ตงแตแรกเรมต�าบลพนมไพรอ�าเภอพนมไพรจงหวดรอยเอด

นรนช เสยงเลศ ........................................................................................................................................................ 50

❖ การพฒนารปแบบการบรหารจดการวคซนและระบบลกโซความเยนในเครอขายหนวยบรการปฐมภม อ�าเภอส�าโรงทาบจงหวดสรนทร

ลขต กจขนทด, วรพจน พรหมสตยพรต, อนพนธ สวรรณพนธ ............................................................................... 63

❖ พฤตกรรมสขภาพในการปองกนโรคตดเชอStreptococcus suis ของประชาชนในต�าบลนาขมน

และต�าบลโพนจานอ�าเภอโพนสวรรคจงหวดนครพนม

รจรา ดรยศาสตร, ณตชาธร ภาโนมย, สรรเพชร องกตตระกล, ฐตมา นตราวงศ ...................................................... 75

❖ พฤตกรรมในการเลอกซออาหารพรอมรบประทานจากรานสะดวกซอและภาวะโภชนาการ ของนกเรยนชนมธยมศกษาตอนปลายในเขตเทศบาลนครขอนแกน

วชตา สมจตร, ณตชาธร ภาโนมย ............................................................................................................................. 85

❖ การปรบปรงคณภาพการด�าเนนงานต�าบลจดการสขภาพโดยการเทยบรอยคณะกรรมการกองทนหลกประกนสขภาพ ในระดบทองถนหรอพนทองคการบรหารสวนต�าบลขอนแกนอ�าเภอเมองจงหวดรอยเอด

ชลลกษณ หนเสน ................................................................................................................................................... 106

❖ การพฒนารปแบบการดแลสขภาพองครวมของพระสงฆ ในจงหวดขอนแกนโดยเนนการมสวนรวมของเครอขาย พระครสวธานพฒนบณฑต, ธวลรตน แดงหาญ ....................................................................................................... 117

1สำ�นกง�นปองกนควบคมโรคท 6 จงหวดขอนแกนปท 22 ฉบบท 2 กรกฎาคม - ธนวาคม 2558

แรงจงใจของเภสชกรทมผลตอการพฒนาคณภาพระบบบรการเพอมงสการ

รบรองคณภาพโรงพยาบาลของฝายเภสชกรรม

ในโรงพยาบาลชมชน จงหวดชยภม

Motivation affecting the service system quality development

towards hospital accreditation of the pharmacists at community

hospitals in Chaiyaphum province

ชนะพล ศรฤาชา ปร.ด. (สงคมศาสตรการแพทยและสาธารณสข)* Chanaphol Sriruecha Ph.D. (Medical and Social Science)*

ณฐธมา ตอศร ส.ม. (การบรหารสาธารณสข)** Nattima Torsri M.P.H. (Public Health Administration)**

*คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน *Faculty of Public Health, Khon Kaen University

**โรงพยาบาลบานเขวา จงหวดชยภม **Ban Kwao Hospital, Chaiyaphum Province

บทคดยอ

การศกษานเปนการวจยเชงพรรณนาแบบตดขวางมวตถประสงคเพอศกษาแรงจงใจของเภสชกรทมผลตอ

การพฒนาคณภาพระบบบรการเพอมงสการรบรองคณภาพโรงพยาบาลของฝายเภสชกรรมในโรงพยาบาลชมชน

จงหวดชยภมประชากรทศกษาคอเภสชกรทปฏบตงานในโรงพยาบาลชมชนจ�านวน60คนโดยใชแบบสอบถามทนก

วจยสรางขนวเคราะหขอมลดวยสถตเชงพรรณนาสมประสทธสหสมพนธของเพยรสนและการวเคราะหถดถอยพหคณ

แบบขนตอนทระดบนยส�าคญทางสถต 0.05ผลการวจยพบวาเภสชกรสวนใหญเปนเพศหญง อายเฉลย31.5ป

สถานภาพสมรสโสด รายไดตอเดอนโดยเฉลย30,526.50บาทท�างานในโรงพยาบาลชมชนมาแลวเฉลย7.3ป

แรงจงใจของเภสชกรในภาพรวมอยในระดบมาก การด�าเนนการของเภสชกรเพอพฒนาคณภาพระบบบรการของ

ฝายเภสชกรรมอยในระดบมากเชนกน แรงจงใจของเภสชกรมความสมพนธทางบวกระดบสงกบการด�าเนนการ

เพอพฒนาคณภาพระบบบรการ(r=0.765,pvalue<.001)โดยปจจยดานความรบผดชอบและดานการยอมรบ

นบถอ มความสมพนธทางบวกระดบสงกบการด�าเนนการเพอพฒนาคณภาพระบบบรการของฝายเภสชกรรม

(r=0.771,และr=0.716,pvalue<.001ตามล�าดบ)ปจจยจงใจดานความรบผดชอบและปจจยค�าจนดานนโยบาย

และการบรหารสามารถรวมกนพยากรณการพฒนาคณภาพระบบบรการของฝายเภสชกรรมไดรอยละ65.9

ค�ำส�ำคญ: แรงจงใจการรบรองคณภาพโรงพยาบาลชมชนเภสชกร

Abstract

Thiscross-sectionaldescriptiveresearchwasaimedtoexploretherelationshipofthemotivationofthe

pharmacistsandtheirperformanceontheservicesystemqualitydevelopmenttowardshospitalaccreditationin

communityhospitalsinChaiyaphumprovince.Thestudyusedthequestionnaireasatool,coveredthepopulation

of60pharmacistsworkingatcommunityhospitals.Data,collectedinDecember2011,wasanalyzedbyusing

thecomputerprogramfordescriptivestatistics,Pearson’sProductMomentCorrelationcoefficientsandstep-wised

multipleRegression.Theresultsfoundthatmajorityofthepharmacistswasfemalewithaverageageof31.5years,

2 สำ�นกง�นปองกนควบคมโรคท 6 จงหวดขอนแกน ปท 22 ฉบบท 2 กรกฎาคม - ธนวาคม 2558

single,monthlyincomeof30,526.50Bahtandhad7.3yearsofworkingexperienceatcommunityhospital.Their

motivationwasfoundathighlevel.Also,theirperformanceontheservicesystemqualitydevelopmentgearing

towards hospital accreditation at pharmacy unitwas found hat high level.The pharmacists’motivation had

positivelystrongrelationshipwiththeperformance(r=0.765,pvalue<.001).Theresponsibilityvariableand

theacceptancevariable,moreover,hadpositivelystrongrelationshipwiththeperformance(r=0.771,r=0.716,

pvalue<.001,respectively).Theresponsibilityvariabletogetherwiththesupportivepolicyandmanagement

variablecouldpredicttheirperformancefor65.9%.

Keywords:Motivation,CommunityHospitalAccreditation,Pharmacists

บทน�ำ

การพฒนาและรบรองคณภาพโรงพยาบาล

(Hospital accreditation) เปนแนวทางส�าคญในการ

พฒนาคณภาพบรการของโรงพยาบาลในประเทศไทย

โดยมโครงการน�ารองการพฒนาและรบรองคณภาพโรง

พยาบาลขนครงแรกเมอป2540มโรงพยาบาลสมครใจ

เขารวมโครงการน�ารอง 35 แหง(1) โดยมงทการให

บรการของโรงพยาบาลมคณภาพไดมาตรฐานเพอ

ผลประโยชนของผรบบรการเปนส�าคญมากกวาการให

ไดรบการรบรองมาตรฐาน ซงกระบวนการพฒนาและ

รบรองคณภาพม3ขนตอนไดแกการพฒนาคณภาพ

การพฒนาปรบปรงระบบการท�างาน และการพฒนา

ศกยภาพเจาหนาท เพอใหมพลงและสวนรวมในการ

ด�าเนนงาน(1)และมการท�างานเปนทมในการด�าเนนการ

ตางๆ และมการประเมนคณภาพจากหนวยงานภายนอก

เพอใหการรบรองอกดวย

โรงพยาบาลชมชนเปนสถานบรการสาธารณสขใน

ระดบปลายสดทมแพทยอย ปฏบตงานประจ�า โดยม

กจกรรมการใหบรการสขภาพแกประชาชนตงแตระดบ

สาธารณสขมลฐานจนถงการใหบรการระดบทตยภมใน

อนาคตโรงพยาบาลชมชนยงจะท�าหนาทสถานบรการใน

ชมชนทท�าหนาทเชอมโยงเปนเครอขายกบโรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพต�าบลและชมชนในพนทในการพฒนา

สขภาพของประชาชนและชมชนอยางเบดเสรจและผสม

ผสานทงเชงรกและเชงรบ ดงนนโรงพยาบาลชมชนจง

ตองมการพฒนาคณภาพการบรการใหเปนไปตามท

กระทรวงก�าหนดนนคอตองมการน�าระบบการพฒนา

และรบรองคณภาพมาใช กบทกหนวยงานภายใน

โรงพยาบาลทงหมดเพอใหไดรบการรบรองคณภาพ

โรงพยาบาลในภาพรวมตอไป

ฝายเภสชกรรมของโรงพยาบาลมความส�าคญใน

กระบวนการพฒนาและรบรองคณภาพโรงพยาบาลดวย

เชนเดยวกนจงตองไดรบการพฒนาคณภาพใหสามารถ

ตอบสนองความตองการของผปวยหรอผมารบบรการทง

ในดานพฤตกรรมการใหบรการคณภาพของระบบยาทม

ความสะดวกรวดเรวถกตองครบถวนปลอดภยและม

ประสทธภาพ

จากการศกษาของอนวฒนศภชตกลและคณะ(2)

ในโครงการวจยการด�าเนนงานพฒนาคณภาพบรการ

โดยการน�าแนวคดการพฒนาคณภาพเรองการบรหาร

องคการแบบองครวม (Quality Management or

Continuous Quality Improvement: TQM/CQI)

มาประยกตใชกบระบบบรการสขภาพมโรงพยาบาล

สงกดกระทรวงสาธารณสขเขารวมโครงการน�ารอง8แหง

พบวามปญหาอปสรรคส�าคญดานบคลากรเชนการขาด

ความรวมมอทวทงองคกร การเปลยนแปลงผบรหาร

ท�าใหงานพฒนาหยดชะงกขาดการกระตนใหบคลากรม

ความคดรเรมสรางสรรค และบคลากรมภาระงานมาก

ขาดความกระตอรอรนและเตมใจในการปฏบตงาน

ซงล วนแตเกยวของกบแรงจงใจของบคลากรเปน

อยางมาก

เฮอรทซเบรกและคณะ(3)กลาววาความพอใจ

และความไมพอใจในงานของตนเองมาจากปจจย 2

ประเภทคอปจจยจงใจ(Motivationfactors)ประกอบดวย


ความส�าเรจในการท�างานการยอมรบนบถอลกษณะงาน

ความรบผดชอบ โอกาสกาวหนาในต�าแหนงและปจจย

ค�าจน(Hygienefactors)ซงประกอบดวยเงนเดอนทไดรบ

ความสมพนธระหวางบคคลการปกครองบงคบบญชา

นโยบายและการบรหาร สภาพการท�างาน สถานภาพ

วชาชพความมนคงในงานชวตความเปนอยสวนตว ม

ผลการศกษาวจยหลายชนพบวาแรงจงใจมความสมพนธ

ทางบวกกบการปฏบตงานของผปฏบตงานโครงการ

ตางๆในงานสาธารณสขดวยเชนกน(4-6)

ผวจยจงสนใจทจะศกษาแรงจงใจของเภสชกรทม

ผลตอการพฒนาคณภาพระบบบรการเพอม งส การ

รบรองคณภาพโรงพยาบาลในโรงพยาบาลชมชนใน

จงหวดชยภมซงมโรงพยาบาลชมชนทงสน14แหงผาน

การรบรองคณภาพโรงพยาบาลแลว2แหงและเตรยม

เขาสกระบวนการเพอรบการประเมนและคณภาพอก 3

แหงในป2554ซงการวจยนจะไดขอมลผลการวจยทเปน

ประโยชนในการวางแผนและด�าเนนการพฒนาและ

รบรองคณภาพโรงพยาบาลใหมประสทธภาพตอไป

วตถประสงคของกำรศกษำ

1. ศกษาระดบแรงจงใจของเภสชกรและระดบ

การปฏบตงานของเภสชกรในการพฒนาคณภาพ

โรงพยาบาลของฝายเภสชกรรมในโรงพยาบาลชมชน

จงหวดชยภม

2. เพอศกษาความสมพนธและปจจยทมผลตอ

แรงจงใจกบการปฏบตงานของเภสชกรในการพฒนา

คณภาพโรงพยาบาลของฝายเภสชกรรมในโรงพยาบาล

ชมชนจงหวดชยภม

วสดและวธกำร

การศกษาน ใชแบบสอบถามเปนเครองมอใน

การเกบรวบรวมขอมล ระหวาง1-31ธนวาคม2554

ประชากรทศกษา ได แก เภสชกรทปฏบตงานใน

โรงพยาบาลชมชนในจงหวดชยภมทง 14แหง จ�านวน

60คนศกษาในประชากรทงหมด

เครองมอทใชในกำรศกษำ

การศกษาน ใชแบบสอบถามทผวจยสรางขนจาก

การศกษาเอกสารทฤษฎและงานวจยตางๆเปนเครองมอ

ในการเกบรวบรวมขอมล ม 4 สวน สวนท 1 เปน

แบบสอบถามเกยวกบลกษณะสวนบคคลของผ ตอบ

ประกอบดวยเพศอายสถานภาพสมรสรายไดระยะเวลา

ทปฏบตงานในโรงพยาบาลชมชนลกษณะค�าถามเปน

แบบค�าถามปลายปดสวนท2เปนแบบสอบถามเกยวกบ

ระดบแรงจงใจของเภสชกรในการปฏบตงาน ลกษณะ

ค�าถามเปนแบบมาตราสวนประเมนคา 5 ระดบและม

เกณฑการใหคะแนนตามแนวทางของLikert(7)สวนท3

เปนแบบสอบถามเกยวการปฏบตงานของเภสชกรในการ

ด�าเนนงานเพอการพฒนาคณภาพโรงพยาบาลของฝาย

เภสชกรรมลกษณะค�าถามเปนแบบมาตราสวนประเมน

คา5ระดบและมเกณฑการใหคะแนนตามแนวทางของ

Likert สวนท 4 เปนแบบสอบถามเกยวกบปญหา

อปสรรคในการปฏบตงานของเภสชกรในการด�าเนนงาน

เพอการพฒนาคณภาพโรงพยาบาลของฝายเภสชกรรม

เปนแบบสอบถามปลายเปดทงนแบบสอบถามไดรบการ

ตรวจสอบความตรงของเนอหาจากผทรงคณวฒจ�านวน

3 ทาน แลวน�ามาปรบปรงแกไข ใหสอดคลองกบ

วตถประสงคและความชดเจนของส�านวนภาษาและตรวจ

สอบความเทยงของแบบสอบถามโดยการน�าไปทดลองใช

กบเภสชกรในโรงพยาบาลชมชนจงหวดกาฬสนธ ซงม

ลกษณะคลายคลงกบประชากรทศกษาแลวน�าขอมลมา

วเคราะหหาความเทยงของแบบสอบถามโดยใชสตร

สมประสทธแอลฟาของครอนบาช (Cronbach’s alpha

coefficient)ไดคาสมประสทธความเทยง0.99

กำรรวบรวมขอมล

ผวจยไดเขาไปขอความรวมมอในการเกบขอมล

การวจยในทประชมประจ�าเดอนของผ อ�านวยการ

โรงพยาบาลชมชน เพอขอความรวมมอเภสชกรในการ

ตอบแบบสอบถาม และสงกลบแบบสอบถามทาง

ไปรษณยทผวจยตดแสตมปไวใหแลวพรอมกบตดตาม

การสงกลบ


กำรประมวลผลและวเครำะหขอมล

หลงจากตรวจสอบความสมบรณครบถวนของ

แบบสอบถามทไดรบกลบมาแลวจงวเคราะหขอมลดวย

โปรแกรมคอมพวเตอรส�าเรจรป โดยการหาคาความถ

รอยละคาเฉลยสวนเบยงเบนมาตรฐานของลกษณะสวน

บคคล ระดบแรงจงใจ และระดบการปฏบตงานของ

เภสชกรในการด�าเนนงานเพอการพฒนาคณภาพโรง

พยาบาลของฝายเภสชกรรม และวเคราะหหาความ

สมพนธระหวางตวแปรแรงจงใจกบการปฏบตงาน โดย

ใชสถตสมประสทธสหสมพนธของเพยรสนและใชสถต

StepwiseMultipleRegressionAnalysis

ผลกำรศกษำและอภปรำยผล

ประชากรสวนใหญเปนเพศหญง(รอยละ76.7)

อายเฉลย 31.5ป (ระหวาง24-41ป สวนเบยงเบน

มาตรฐาน4.9ป)มสถานภาพสมรสโสด(รอยละ63.3)

มรายได ต อเดอนโดยเฉลย 30,526.50 บาท ม

ประสบการณท�างานในโรงพยาบาลชมชนมาแลวเฉลย

7.3ปซงจะพบวาเปนบคลากรทอายยงไมมากสวนใหญ

เปนเภสชกรปฏบตการ

ตำรำงท 1คณลกษณะทวไปทางประชากรของเภสชกร

ในจงหวดชยภม

ลกษณะประชำกร จ�ำนวน รอยละ

เพศ

ชาย 14 23.3

หญง 46 76.7

อาย(ป)

21-30 28 46.7

31-40 30 50.0

41-50 2 3.3

สถานภาพสมรส

โสด 38 63.3

สมรส 22 63.7

ตำรำงท 1คณลกษณะทวไปทางประชากรของเภสชกร

ในจงหวดชยภม(ตอ)

ลกษณะประชำกร จ�ำนวน รอยละ

รายไดตอเดอน(บาท)

<20,000 9 15.0

20,001-30,000 30 50.0

30,001-40,000 13 21.7

40,001-50,000 8 13.3

ระยะเวลาทปฏบตงาน(ป)

1-5 27 45.0

6-10 15 25.0

11-15 15 25.0

16-20 1 1.7

21ปขนไป 2 3.3

ในภาพรวมแลวเภสชกรมแรงจงใจในการปฏบต

งานเพอการพฒนาคณภาพระบบบรการในฝ าย

เภสชกรรมในระดบมาก( =3.71,S.D.=0.55) โดย

พบวามแรงจงใจทงดานปจจยจงใจและปจจยค�าจนระดบ

มากเชนเดยวกน( =3.71,S.D.=0.59, =3.72,

S.D.=0.56ตามล�าดบ)เมอพจารณาเปนรายดานพบวา

ปจจยจงใจทอย ในระดบมาก 4 ดานเรยงตามล�าดบ

คะแนนจากมากไปหานอย ไดแก ดานลกษณะของงาน

( =4.02,S.D.=0.61)ดานความรบผดชอบ ( =

3.93,S.D.=0.67)ดานความส�าเรจในการท�างาน( =

3.58,S.D.=0.74)ดานการยอมรบนบถอ( =3.56,

S.D.=0.65)สวนดานความกาวหนาในต�าแหนงพบวาอย

ในระดบปานกลางเพยงด านเดยว ( =3.47,

S.D.=0.76)สวนแรงจงใจดานปจจยค�าจนพบวาอยใน

ระดบมาก6ดาน เรยงตามคาคะแนนระดบจากมากไป

หานอยประกอบดวยดานสถานภาพของวชาชพ( =

4.05,S.D.=0.67)ดานการปกครองบงคบบญชา(

=3.97,S.D.=0.69)ดานนโยบายและการบรหาร(

=3.86,S.D.=0.73)ดานความสมพนธระหวางบคคล

( =3.82,S.D.=0.71)ดานความมนคงในการปฏบต


งาน( =3.66,S.D.=0.84)และดานชวตความเปนอย

สวนตว( =3.55,S.D.=0.56)สวนอก2ดานอยใน

ระดบปานกลาง คอ ดานสภาพการปฏบตงาน ( =

3.48,S.D.=0.69)และดานเงนเดอนและคาตอบแทน

( =3.35,S.D.=0.70)ซงสอดคลองกบผลการศกษา

ของพชต แสนเสนา(8)ณฐพลมพรหม(9) และสทศน

ดวงตะวงษ(10)เมอพจารณาเปนรายดานพบวาปจจยจงใจ

ทอยในระดบมาก4ดานเรยงตามล�าดบจากมากไปหา

นอย ไดแกดานลกษณะของงาน ดานความรบผดชอบ

ดานความส�าเรจในการท�างานและดานการยอมรบนบถอ

สวนดานความกาวหนาในต�าแหนงพบวาอยในระดบ

ปานกลาง สวนแรงจงใจดานปจจยค�าจนพบวาอยใน

ระดบมาก6ดานเรยงตามล�าดบจากมากไปหานอยไดแก

ดานสถานภาพของวชาชพดานการปกครองบงคบบญชา

ดานนโยบายและการบรหาร ดานความสมพนธระหวาง

บคคลดานความมนคงในการปฏบตงาน และดานชวต

ความเปนอยสวนตวสวนอก2ดานอยในระดบปานกลาง

คอ ดานสภาพการปฏบตงาน และดานเงนเดอนและ

คาตอบแทนดงตารางท2และตารางท3

ตำรำงท 2ระดบแรงจงใจของปจจยจงใจของเภสชกร

แรงจงใจ S.D แปลผล

ปจจยจงใจ

ดานความส�าเรจในการ ท�างาน

3.58 0.74 มาก

ดานการยอมรบนบถอ 3.56 0.65 มาก

ดานลกษณะงาน 4.02 0.61 มาก

ดานความรบผดชอบ 3.93 0.67 มาก

ดานความกาวหนาในงาน 3.47 0.76 ปานกลาง ภำพรวม 3.71 0.59 มำก

ในดานการปฏบตเพอการพฒนาคณภาพระบบ

บรการเพอมงสการรบรองคณภาพโรงพยาบาลในฝาย

เภสชกรรมโดยภาพรวมพบวามการปฏบตในระดบมาก

( =3.57,S.D.=0.78)โดยพบวาการด�าเนนการดาน

ทอยในระดบมากม2ดานคอการเตรยมการจดจาย

และการใหยา( =3.84,S.D.=0.67)และการวางแผน

และการจดการ( =3.42,S.D.=0.91) และพบวาม

การปฏบตในระดบปานกลาง 2ดานคอ ดานการเกบ

ส�ารองยา และดานการสงใช ยาและถายทอดค�าสง

( =3.56, S.D.=0.88 และ =3.49 S.D.=0.91)

ดงตารางท4

ความสมพนธระหวางแรงจงใจของเภสชกรตอ

การพฒนาคณภาพโรงพยาบาลของฝายเภสชกรรมใน

โรงพยาบาลชมชนจงหวดชยภมพบวาแรงจงใจในภาพ

รวมมความสมพนธทางบวกระดบสงกบการด�าเนนงาน

พฒนาคณภาพระบบบรการเพอมงสการรบรองคณภาพ

โรงพยาบาลในฝายเภสชกรรมอยางมนยส�าคญทางสถต

(r=.765,p-value<.001)และพบวาเฉพาะปจจยจงใจ

เทานนทมความสมพนธตอการด�าเนนงานพฒนาคณภาพ

ระบบบรการเพอมงสการรบรองคณภาพโรงพยาบาลใน

ฝายเภสชกรรม โรงพยาบาลชมชนในจงหวดชยภม ใน

ระดบสง(r= .765,p-value<.001)สวนปจจยค�าจนม

ความสมพนธทางบวกระดบปานกลางกบการด�าเนนงาน


โรงพยาบาลในฝายเภสชกรรม(r=.666,p-value<.001)

เมอพจารณาปจจยจงใจเปนรายดานพบวาดาน

การยอมรบนบถอ และดานความรบผดชอบมความ

สมพนธระดบสงทางบวกกบการด�าเนนงานพฒนา

คณภาพระบบบรการเพอม งส การรบรองคณภาพ


ณระดบp-value<.001(r=.716และ.771)สวนอก

3ดานมความสมพนธทางบวกในระดบปานกลางอยางม

นยส�าคญทางสถตณระดบp-value < .001 เรยงตาม

ล�าดบ ไดแก ดานความส�าเรจในการท�างานดานความ

กาวหนาในต�าแหนงและดานลกษณะของงาน(r=.671,

.627และ.614ตามล�าดบ)


ตำรำงท 3ระดบแรงจงใจดานปจจยค�าจนของเภสชกร

แรงจงใจ X S.D แปลผล

ปจจยค�ำจน

ดานเงนเดอนและคาตอบแทน 3.35 0.70 ปานกลาง

ดานความสมพนธระหวางบคคล 3.82 0.71 มาก

ดานการปกครองบงคบบญชา 3.97 0.69 มาก

ดานนโยบายและการบรหาร 3.86 0.73 มาก

ดานสภาพการปฏบตงาน 3.48 0.69 ปานกลาง

ดานสถานภาพของวชาชพ 4.05 0.67 มาก

ดานความมนคงในการปฏบตงาน 3.66 0.84 มาก

ดานชวตความเปนอยสวนตว 3.55 0.79 มาก

ภำพรวม 3.71 0.55 มำก

ตำรำงท 4ระดบการปฏบตในการพฒนาคณภาพระบบบรการของเภสชกร

กำรปฏบต X S.D แปลผล

ดานการวางแผนและการจดการ 3.42 0.91 ปานกลาง

ดานการเกบส�ารองยา 3.56 0.88 มาก

ดานการยอมรบนบถอ 3.56 0.65 มาก

ดานการใชยาและถายทอดค�าสง 3.49 0.91 ปานกลาง

ดานการเตรยมการจดยาและการใหยา 3.93 0.67 มาก

ภำพรวม 35.7 0.67 มำก

เมอพจารณาปจจยค�าจนเปนรายดานพบวาดาน

นโยบายและการบรหารมความสมพนธทางบวกระดบสง

กบการด�าเนนงานพฒนาคณภาพระบบบรการเพอมงส

การรบรองคณภาพโรงพยาบาลในฝายเภสชกรรมอยาง

มนยส�าคญทางสถต (r= .754, p-value<.001) สวน

ปจจยทพบวามความสมพนธทางบวกระดบปานกลางกบ

การด�าเนนงานพฒนาคณภาพระบบบรการเพอมงสการ

รบรองคณภาพโรงพยาบาลในฝายเภสชกรรมอยางมนย

ส�าคญทางสถตณระดบp–value<0.001ม6ดานเรยง

ตามล�าดบไดแกความมนคงในการปฏบตงานสภาพการ

ปฏบตงานสถานภาพของวชาชพดานชวตความเปนอย

สวนตวเงนเดอนและคาตอบแทนและดานความสมพนธ

ระหวางบคคล(r= .611, .568, .513, 471, .468

และ.444ตามล�าดบ)สวนดานการปกครองบงคบบญชา

พบวามความสมพนธในระดบต�ากบการด�าเนนงาน


โรงพยาบาลในฝายเภสชกรรม โรงพยาบาลชมชนใน

จงหวดชยภม อยางมนยส�าคญทางสถต (r= .287,

p–value<0.05)ดงตารางท5


ตำรำงท 5คาสมประสทธสหสมพนธของเพยรสนระหวางแรงจงใจกบการพฒนาคณภาพระบบบรการ

แรงจงใจ r ระดบควำมสมพนธ

แรงจงใจ

ปจจยจงใจ

.765**

.791**

สง

สง

ดานความส�าเรจในการท�างาน .671** ปานกลาง

ดานการยอมรบนบถอ .716** สง

ดานลกษณะงาน .614** ปานกลาง

ดานความรบผดชอบ .771** สง

ดานความกาวหนาในงาน .627** ปานกลาง

ปจจยค�ำจน .666** ปานกลาง

ดานเงนเดอนและคาตอบแทน .468** ปานกลาง

ดานความสมพนธระหวางบคคล .444** ปานกลาง

ดานการปกครองบงคบบญชา .287* ต�า

ดานนโยบายและการบรหาร .754** สง

ดานสภาพการปฏบตงาน .568** ปานกลาง

ดานสถานภาพของวชาชพ .513** ปานกลาง

ดานความมนคงในการปฏบตงาน .611** ปานกลาง

ดานชวตความเปนอยสวนตว .471** ปานกลาง

**คาระดบนยส�าคญนอยกวา.01

*คาระดบนยส�าคญนอยกวา.05

ผลการวจยครงนสอดคลองกบแนวคดทางทฤษฎ

แรงจงใจของเฮอรทซเบรกทวาความพอใจและความไม

พอใจในทท�างานไมไดมาจากปจจยกลมเดยวแตมาจาก

ปจจย2กลมคอปจจยจงใจและปจจยค�าจน

จากการวเคราะหตวแปรอสระทมความสมพนธ

อยางมนยส�าคญทางสถตมาอธบายตวแปรตาม โดยการ

เพมตวแปรเปนขน ๆ ทละตวตามการวเคราะหแบบ

Stepwisemultipleregressionanalysisไดสมการถดถอย

พหคณเชงเสนตรงดงน

Y= -0.180+(0.894)(ปจจยจงใจดำน

ควำมรบผดชอบ)+ (0.419)(ปจจยค�ำจนดำน

นโยบำยและกำรบรหำร)

ทงน ตวแปรอสระทง 2ตวคอปจจยจงใจดาน

ความรบผดชอบและปจจยค�าจนดานนโยบายและการ

บรหารสามารถรวมกนท�านายการพฒนาคณภาพระบบ

บรการเพอมงสการรบรองคณภาพโรงพยาบาลของฝาย

เภสชกรรม ของเภสชกรในโรงพยาบาลชมชนจงหวด

ชยภมไดรอยละ 65.9 ซงเปนอ�านาจการพยากรณใน

ระดบคอนขางสง อธบายไดวาเภสชกรในโรงพยาบาล

ชมชนในจงหวดชยภมเมอไดรบการเสรมสรางแรงจงใจ

ในปจจยจงใจดานความรบผดชอบและปจจยค�าจนดาน

นโยบายและการบรหารจะสงผลใหเกดความพงพอใจใน

การท�างานและน�าไปสการพฒนาคณภาพระบบบรการ

เพอม งส การรบรองคณภาพโรงพยาบาลในฝ าย


เภสชกรรมไดมาก สอดคลองกบผลการศกษาของ

สมพนธ บณฑตเสน(11) ทพบวาความสามารถในการ

พยากรณการด�าเนนงานตามกรอบการประเมนผลการ

ปฏบตราชการของเจาหนาทสาธารณสขศนยสขภาพ

ชมชนจงหวดหนองคายประกอบดวยตวแปรปจจยจงใจ

ดานความรบผดชอบปจจยค�าจนดานความมนคงในการ

ปฏบตงานและปจจยค�าจนดานนโยบายและการบรหาร

และสอดคลองกบผลการศกษาของณฐพลมพรหม(9)

ทพบวาความสามารถในการพยากรณการบรหารงานแบบ

ธรรมาธปไตยของหวหนาสถานอนามยในจงหวด

สกลนครมตวแปรในสมการการพยากรณ 6ตว ไดแก

ปจจยจงใจดานการยอมรบนบถอปจจยค�าจนดานชวต

ความเปนอยสวนตวปจจยค�าจนดานนโยบายและการ

บรหารปจจยจงใจดานความรบผดชอบปจจยค�าจนดาน

เงนเดอนและคาตอบแทนและปจจยค�าจนดานสภาพการ

ปฏบตงาน

ผลการวจยเปนไปตามสมมตฐานการวจย ไดแก

ปจจยจงใจดานความรบผดชอบและปจจยค�าจนดาน

นโยบายและการบรหารมผลตอการพฒนาคณภาพระบบ


เภสชกรรมในโรงพยาบาลชมชนจงหวดชยภมสวนปจจย

จงใจและปจจยค�าจนอนๆพบวาไมมผลตอการพฒนา


โรงพยาบาลในฝายเภสชกรรม ในโรงพยาบาลชมชน

จงหวดชยภม

สรป

กลมประชากรสวนใหญเปนเพศหญงมอายเฉลย

31.5ป มสถานภาพสมรสโสดมรายไดตอเดอนโดย

เฉลย 30,526.50บาทและมประสบการณท�างานใน

โรงพยาบาลชมชนมาแลวเฉลย7.3ป

ประชากรมแรงจงใจในการปฏบตงานเพอการ

พฒนาคณภาพระบบบรการในฝายเภสชกรรมในระดบ

มากทงดานปจจยจงใจและปจจยค�าจนโดยมคาเฉลยไม

แตกตางกนสวนการปฏบตเพอการพฒนาคณภาพระบบ


เภสชกรรมโดยภาพรวมพบวามการปฏบตในระดบมาก

โดยพบวาดานทอยในระดบมากม2ดานคอการเตรยม

การจดจายและการใหยาและการวางแผนและการจดการ

และพบวามการปฏบตในระดบปานกลาง 2 ดานคอ

การเกบส�ารองยาและการสงใชยาและถายทอดค�าสง

ดานความสมพนธระหวางแรงจงใจของเภสชกร

ตอการพฒนาคณภาพโรงพยาบาลของฝายเภสชกรรมใน

โรงพยาบาลชมชนจงหวดชยภมพบวาแรงจงใจในภาพ

รวมมความสมพนธทางบวกระดบสงกบการด�าเนนงาน



และพบวาเฉพาะปจจยจงใจเทานนทมความสมพนธตอ

การด�าเนนงานพฒนาคณภาพระบบบรการเพอม งส

การรบรองคณภาพโรงพยาบาลในฝายเภสชกรรม

โรงพยาบาลชมชนในจงหวดชยภมในระดบสงสวนปจจย

ค�าจนมความสมพนธทางบวกระดบปานกลางกบการ

ด�าเนนงานพฒนาคณภาพระบบบรการเพอม งส การ

รบรองคณภาพโรงพยาบาลในฝายเภสชกรรม

เมอพจารณาปจจยจงใจเปนรายดานพบวาดาน

การยอมรบนบถอ และดานความรบผดชอบมความ

สมพนธระดบสงทางบวกกบการด�าเนนงานพฒนา


โรงพยาบาลในฝายเภสชกรรมสวนอก3ดานมความ

สมพนธทางบวกในระดบปานกลางเรยงตามล�าดบไดแก

ดานความส�าเรจในการท�างาน ดานความกาวหนาใน

ต�าแหนงและดานลกษณะของงาน

สวนปจจยค�าจนรายดานพบวาดานนโยบายและ

การบรหาร มความสมพนธทางบวกระดบสงกบการ

ด�าเนนงานพฒนาคณภาพระบบบรการเพอม งส การ

รบรองคณภาพโรงพยาบาลในฝายเภสชกรรมอยางมนย

ส�าคญทางสถต สวนปจจยทพบวามความสมพนธทาง

บวกระดบปานกลางกบการด�าเนนงานพฒนาคณภาพ

ระบบบรการเพอมงสการรบรองคณภาพโรงพยาบาลใน

ฝายเภสชกรรมโรงพยาบาลชมชนในจงหวดชยภมม6

ดานเรยงตามล�าดบไดแกดานความมนคงในการปฏบต

งานดานสภาพการปฏบตงานดานสถานภาพของวชาชพ

ดานชวตความเปนอย สวนตว ดานเงนเดอนและคา

ตอบแทนและดานความสมพนธระหวางบคคลสวนดาน


การปกครองบงคบบญชาพบวามความสมพนธในระดบ

ต�ากบการด�าเนนงานพฒนาคณภาพระบบบรการเพอมง

ส การรบรองคณภาพโรงพยาบาลในฝายเภสชกรรม

โรงพยาบาลชมชนในจงหวดชยภม

ผลจากการวเคราะหตวแปรอสระทมนยส�าคญทาง

สถตมาอธบายตวแปรตาม โดยการวเคราะหแบบ

Stepwisemultipleregressionanalysisไดสมการถดถอย

พหคณเชงเสนตรงมตวแปรอสระทเขาสสมการพยากรณ

คอปจจยจงใจดานความรบผดชอบและปจจยค�าจนดาน

นโยบายและการบรหารโดยตวแปรอสระทง 2 ตวใน

สมการสามารถรวมกนท�านายการพฒนาคณภาพระบบ

บรการเพอม งส การรบรองคณภาพโรงพยาบาลของ

ฝายเภสชกรรมของเภสชกรในโรงพยาบาลชมชนจงหวด

ชยภมไดรอยละ65.9

ขอเสนอแนะจำกกำรวจย

1. โรงพยาบาลชมชนจงหวดชยภมควรใหความ

ส�าคญตอการด�าเนนการเพอเสรมสรางปจจยจงใจดาน

ความรบผดชอบและปจจยค�าจนดานนโยบายและการ

บรหาร ซงพบวาสามารถรวมกนพยากรณการพฒนา

คณภาพระบบบรการเพอมงสการรบรองคณภาพโรง

พยาบาลในฝายเภสชกรรมไดเปนอยางด

2.ควรเสรมสรางบรรยากาศการท�างานรวมกน

ของบคลากรฝายตางๆ ในโรงพยาบาลชมชนเพอใหเกด

การท�างานรวมกนเปนทมทมประสทธภาพและควรมการ

จดท�าแผนพฒนาเภสชกรเพอเพมประสทธภาพการ

ท�างานอยางตอเนอง

เอกสำรอำงอง

1. อนวฒน ศภชตกล. คณภาพของระบบสขภาพ.

กรงเทพฯ:สถาบนวจยระบบสาธารณสข;2543.

2. อนวฒนศภชตกล.จะท�าใหเกดโรงพยาบาลคณภาพ

ไดอยางไร. เอกสารการประชมระดบชาต เรองการ

พฒนาและรบรองคณภาพโรงพยาบาลครงท1:24-

26พฤศจกายน2541.กรงเทพมหานคร;2541.

3. HertzbergFrederick.TheMotivation toWork.

NewYork:Wiley;1990.

4. สวฒนะวงศปฏมาพร.แรงจงใจทมผลตอการปฏบต

งานของอาสาสมครสาธารณสขประจ�าหมบานตาม

โครงการสงเสรมอาสาสมครสาธารณสขประจ�า

หมบานเชงรกจงหวดชยภม [วทยานพนธปรญญา

สาธารณสขศาสตร มหาบณฑต] . ขอนแก น:

มหาวทยาลยขอนแกน;2553.

5. คณากร สวรรณพนธ. แรงจงใจและการสนบสนน

จากองคการทมผลตอการปฏบตงานตามบทบาท

หนาทของนกวชาการสาธารณสขระดบต�าบลใน

จงหวดหนองคาย [วทยานพนธปรญญาสาธารณสข

ศาสตรมหาบณฑต]. ขอนแกน: มหาวทยาลย

ขอนแกน;2550.

6. ธารนา ธงชย. แรงจงใจทมผลตอการปฏบตงาน

ดานเภสชกรรมของเจาหนาทสาธารณสขในศนย

สขภาพชมชน จงหวดหนองคาย [วทยานพนธ

ปรญญาสาธารณสขศาสตรมหาบณฑต]. ขอนแกน:


7. บญธรรม กจปรดาบรสทธ. การวจยการวด และ

ประเมนผล.พมพครงท 2. กรงเทพฯ:ศรอนนต;

2543.

8. พชต แสนเสนา. บทบาทในการประสานงานของ

หวหนาศนยสขภาพชมชนในจงหวดขอนแกน

[รายงานการศกษาอสระปรญญาสาธารณสขศาสตร

มหาบณฑต]. ขอนแกน: มหาวทยาลยขอนแกน;

2549.

9. ณฐพลมพรหม.แรงจงใจทมผลตอการปฏบตงาน

แบบธรรมาภบาลของหวหนาสถานอนามยในจงหวด

สกลนคร [รายงานการศกษาอสระปรญญา

สาธารณสขศาสตร มหาบณฑต] . ขอนแก น:


10.สทศนดวงตะวงษ.แรงจงใจทมผลตอการปฏบตงาน

รกษาพยาบาลนอกเวลาราชการและวนหยดราชการ

ของเจาหนาทศนยสขภาพชมชน อ�าเภอมญจาคร

และอ�าเภอโคกโพธชยจงหวดขอนแกน[รายงานการ

ศกษาอสระปรญญาสาธารณสขศาสตรมหาบณฑต].

ขอนแกน:มหาวทยาลยขอนแกน;2551.


11.สมพนธบณฑตเสน.แรงจงใจทมผลตอการด�าเนน

งานตามกรอบการประเมนผลการปฏบตราชการของ

เจาหนาทสาธารณสขในศนยสขภาพชมชนจงหวด

หนองคาย [วทยานพนธปรญญาสาธารณสขศาสตร

มหาบณฑต]. ขอนแกน: มหาวทยาลยขอนแกน;

2551.


โปรแกรมการประยกตการสรางเสรมทกษะชวตเพอปองกนการสบบหร

ในนกเรยนชนมธยมศกษาตอนตน อ�าเภอศรธาต จงหวดอดรธาน

The application of life skills to smoking prevention in junior

secondary school students, Srithat District, Udonthani Province

พพฒนพล พนจด ส.ม.(สขศกษาและการสงเสรมสขภาพ) Phipadtpole Pinitdee M.P.H. (Health Education and Health Promotion)

จฬาภรณ โสตะ ศศด. (พฒนาสงคม) Chulaporn Sota DA. (Development Science)

คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน Faculty of Public Health, Khon Kean University

บทคดยอ

การวจยครงนเปนการวจยแบบกงทดลอง(Quasi-ExperimentalResearch) โดยแบงกลมตวอยางทใช

ศกษาเปน2กลมคอกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบกลมละ49คนสมตวอยางโดยวธการสมแบบแบงชนมการ

ประยกตการสอนทกษะชวตขององคการอนามยโลกรวมกบกรมสขภาพจตมวตถประสงคเพอศกษาผลของโปรแกรม

การสรางเสรมทกษะชวตเพอปองกนการสบบหรในนกเรยนชนมธยมศกษาตอนตน โดยเปรยบเทยบคาเฉลยคะแนน

ทกษะชวตภายในกลมและระหวางกลมของกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบและเกบขอมล12สปดาหโดยมการจด

กจกรรมในรปแบบคายไปกลบเพอพฒนาทกษะชวต วเคราะหขอมลโดยใชสถตเชงพรรณา ไดแก รอยละ

คาเฉลยสวนเบยงเบนมาตรฐานและใชสถตเชงอนมาน ไดแก IndependentSample t-test และ PairedSample

t–testทระดบนยส�าคญทางสถต0.05ผลของการศกษาพบวาภายหลงการทดลองกลมทดลองมระดบความรสงขน

กวากอนการทดลองและสงกวากลมเปรยบเทยบอยางมนยส�าคญทางสถต(p<0.001)และคะแนนการพฒนาทกษะ

ชวตทง 12 ดานพบวาหลงการทดลองมคะแนนเฉลยสงขนกวากอนการทดลองและสงกวากลมเปรยบเทยบอยางม

นยส�าคญทางสถต (p <0.001)สรปจากผลการศกษาพบวา เมอกลมทดลองไดรบโปรแกรมพฒนาทกษะชวตแลว

กลมทดลองมความรมากขนและคะแนนทกษะชวตดานตางๆสงขนกวากอนการทดลองและสงกวากลมเปรยบเทยบ

โดยเปนผลมาจากการเรยนรแบบมสวนรวมคอ การเรยนรเชงประสบการณ และการเรยนรอยางมประสทธภาพ

ซงเปนกระบวนการทจดใหผเรยนสามารถดงความรศกยภาพและประสบการณของตนเองมาเพอใหเกดการเรยนร

ได ซงแสดงใหเหนวา โปรแกรมพฒนาทกษะชวตมความเหมาะสม และสามารถน�าไปใชเพอใหเกดการเสรมสราง

ทกษะชวตเพอปองกนการสบบหรในนกเรยนชนมธยมศกษาตอนตนได

ค�ำส�ำคญ:การสรางเสรมทกษะชวตปองกนการสบบหรนกเรยนมธยมศกษาตอนตน

Abstract

ThisresearchwasQuasiExperimentalbydividingthesamplestotwogroupsandeachgroupwas49

studentswiththeapplicationofteachinglifeskills.Thesamplewasrandomizationbyclusterrandomizationmethod.

Theobjectivewastostudytheeffectofcreatingalifeskillsprogramtopreventsmokinginjuniorhighschool


studentsandcomparingtheaveragelifeskillswithinthegroupandbetweengroupsofexperimentalandcontrol

group.Datacollectionin12weeksandhaslifeskillscamp.Datawereanalyzeduseddescriptivestatisticsincluding

percentage,meanandstandarddeviation.Aninferentialstatistics,includingIndependentSamplet-testandPaired

Samplet-testatsignificancelevelof0.05.Theresultlifeskillsdevelopmentprogramfoundintheexperimental

grouphadknowledge scorehigher thanbefore the experiment at a statistical significant(p<0.001)and the

experimentalgrouphadanaveragescoreoflifeskillsinthehigherthanthecomparisongroupstatisticalsignificant

(p<0.001).Summarized,whentheexperimentalgroupwaslifeskillsdevelopmentthemhadmoreknowledge

andthevariouslifeskillshigherthanbeforeandhigherthanthecomparisongroup.Asaresultofparticipatory

learningisexperientiallearningandlearningefficiency.Thisistheproceduretoenablethestudentstodrawon

theirexperience,knowledgeandcapacitytoachievelearning.WhichshowthatLifeskillsdevelopmentprogram

isappropriateandcanbeusedtoenhancethelifeskillstopreventsmokinginajuniorhighschoolstudent.

Keywords:creatingalifeskills,smokingprevention,student,juniorsecondaryschool

บทน�ำ

การสบบหรมผลเสยตอสขภาพโดยท�าใหเกดการ

เจบปวยและเสยชวตไดทงผทสบเองและผทไดรบควน

บหรมอสอง จากการส�ารวจการบรโภคยาสบในผใหญ

ระดบโลกป2554(Globaladulttobaccosurvey2011)

พบวามผใชผลตภณฑยาสบชนดมควนทวโลก เพศชาย

รอยละ46.6และเพศหญงรอยละ2.6โดยพบวาชวงอาย

ทมการสบบหรมากทสดคอชวงอายระหวาง25–44,

45–49,15–24และ60ปขนไปตามล�าดบ(1) ใน

ประเทศไทยพบวาการสบบหรมแนวโนมลดลงตงแตป

2547แตเมอส�ารวจครงลาสดป2552และ2554พบวา

การสบบหรมแนวโนมทจะสงขน โดยพบวาเพศชายสบ

บหรมากกวาเพศหญงถง20เทา(2)เมอแบงประชากรตาม

ภมภาคพบวาภาคใตมอตราการสบบหรสงทสดรอยละ

25.60 รองลงมาเปนภาคตะวนออกเฉยงเหนอรอยละ

23.50ภาคเหนอรอยละ20.50ภาคกลางรอยละ19.20

และกรงเทพมหานครรอยละ15.40 เมอจ�าแนกราย

จงหวดพบวา จงหวดอดรธานมอตราการสบบหรในป

2548รอยละ24.62อยในล�าดบท52,ป2550รอยละ

27.97เปนอนดบท72และป2554รอยละ23.34เปน

อนดบท49จากการส�ารวจเมอป2554ในประชากรไทย

อาย 15 ปขนไปทสบบหรในปจจบนเรมสบบหรเมอ

อายเฉลย18ปและเรมสบเปนปกตเมออายเฉลย19ป

การส�ารวจในครงนพบวาผทสบบหรเรมสบบหรอายนอย

ทสดเพยง 6 ป อตราการบรโภคยาสบในกลมเยาวชน

อาย13-15ปจากการส�ารวจการสบบหรในเยาวชนไทย

ในปพ.ศ.2552พบวาอตราการสบบหรของเยาวชนไทย

อาย13-15ปสงถงรอยละ11.7แบงเปนเพศชายรอย

ละ20.1และเพศหญงรอยละ3.8และรอยละ8ของ

เยาวชนทไมสบบหรในปจจบน คดวาตนเองจะเรมสบ

บหรในปหนา(3)

การพฒนาทกษะชวต(LifeSkillDevelopment)

เปนสงทจะท�าใหบคคลสามารถปรบตวและตอส กบ

สงแวดลอมตางๆทมผลกระทบตอตนเอง ซงกอใหเกด

ภมคมกนตอปญหาตางๆทจะเกดขนกบตวเองเชนเรอง

เพศยาเสพตดปญหาการบรโภคนยมเปนตนทกษะชวต

ประกอบดวย 12องคประกอบคอการคดวจารณญาณ

และความคดสรางสรรคการตดสนใจและการแกไขปญหา

การตระหนกในตนเองและความเหนอกเหนใจผ อน

การสอสารอยางมประสทธภาพและทกษะการสราง

สมพนธภาพระหวางบคคล การจดการอารมณและ

ความเครยดและความภาคภมใจในตวเองและความรบ

ผดชอบทางสงคม(4)ทกษะชวตเปนความสามารถในการ

เปลยนแปลงความร ทศนคต และคณประโยชน

ไปสความสามารถทมอยในขณะน เชน “อะไรทตองท�า

และท�าอยางไร”ทกษะชวตเปนความสามารถในการทจะ


มหนทางสขภาพทด ใหความปรารถนาทจะท�า ใหวาระ

และโอกาสทจะท�าการน�าทกษะชวตไปประยกตใชยงตอง

ค�านงถงป จจยอนๆ เช น การสนบสนนทางสงคม

วฒนธรรมและสงแวดลอม(5)

จากเหตผลดงกลาวผ วจยจงมความสนใจทจะ

ศกษาถงแนวทางในการปองกนการสบบหรของนกเรยน

มธยมศกษาตอนตน ในอ�าเภอศรธาต จงหวดอดรธาน

โดยประยกตการสรางเสรมทกษะชวตเพอเปนการพฒนา

พฤตกรรมสขภาพของนกเรยนชนมธยมศกษาตอนตน

และสรางเสรมใหเกดทกษะชวตในการปองกนตนเองจาก

การสบบหรรวมทงสรางรปแบบในการปองกนปญหาการ

ใช ยาเสพตดในระดบเรมต น เนองจากนกเรยน

มธยมศกษาตอนตนเปนกลมทก�าลงคกคะนองและม

ความอยากร อยากลองและบหรกเปนยาเสพตดทถก

กฎหมายและซอหางายการปองกนการสบบหรจงเปน

เรองทมประโยชนมากกวาการบ�าบดหรอรกษา เพอให

เดกและเยาวชนเตบโตเปนผใหญทดและมคณภาพตอ

สงคมประเทศชาตตอไป

วตถประสงคกำรวจย

1. เพอเปรยบเทยบคะแนนเฉลยของการปองกน

การสบบหรภายในกลมของกลมทดลองและกลมเปรยบ

เทยบ กอนการทดลอง และหลงการทดลอง ในเรอง

ความรเกยวกบบหร ความคดสรางสรรคและความคด

วจารณญาณการตดสนใจและการแกไขปญหาการสอสาร

อยางมประสทธภาพและทกษะการสรางสมพนธภาพ

ระหวางบคคลการตระหนกในตนเองและความเหนอก

เหนใจผอน การจดการอารมณและความเครยดความ

ภาคภมใจในตวเองและความรบผดชอบทางสงคม

2. เพอเปรยบเทยบคะแนนเฉลยของการปองกน

การสบบหรระหวางกล ม ของกล มทดลองและกล ม

เปรยบเทยบ กอนการทดลอง และหลงการทดลอง

ในเรองความรเกยวกบบหร ความคดสรางสรรคและ

ความคดวจารณญาณการตดสนใจและการแกไขปญหา

การสอสารอยางมประสทธภาพและทกษะการสราง

สมพนธภาพระหวางบคคลการตระหนกในตนเองและ

ความเหนอกเหนใจผ อน การจดการอารมณและ

ความเครยดความภาคภมใจในตวเองและความรบผด

ชอบทางสงคม

ขอบเขตของกำรวจย

การวจยครงนเปนการวจยแบบกงทดลอง(Quasi

–ExperimentalResearch) ซงประยกตการสรางเสรม

ทกษะชวต เพอปองกนการสบบหรในนกเรยนมธยม

ศกษาตอนตนอ�าเภอศรธาตจงหวดอดรธานโดยมระยะ

เวลาในการศกษา12สปดาห

วธกำรด�ำเนนกำรวจย

แบงกลมตวอยางทศกษาเปน2 กลม คอกลม

ทดลอง (ExperimentalGroup)และกลมเปรยบเทยบ

(ComparisonGroup)โดยมการเกบขอมลกอนและหลง

การทดลอง(Pretest–Post testTwoGroupDesign)

โดยมรายละเอยดดงน

กลมตวอยำง

ผวจยไดท�าการค�านวณขนาดตวอยางใชสตรการ

ค�านวณขนาดตวอยาง เพอเปรยบเทยบคาเฉลยของ

ประชากร2 กลม ทเปนอสระตอกน(6)โดยมสตรการ

ค�านวณดงน

เมอก�าหนดให nคอจ�านวนตวอยางในแตละ

กลม คอความแปรปรวนรวมของคาเฉลย

คะแนนในกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ

คอคาสถตการแจกแจงปกตมาตรฐานก�าหนดระดบ

ความเชอมนท95% คอคาอ�านาจการทดสอบ

ท 80% คอคาเฉลยคะแนนในกลมทดลอง

คอคาเฉลยคะแนนในกลมเปรยบเทยบโดย

ความแปรปรวนรวมสามารถค�านวณไดจากการทบทวน

งานวจยทเกยวของของ เบญจวรรณ กจควรด (7)

ไดคา เทากบ29.16และน�าไปแทนคาสตร

การค�านวณหาขนาดตวอยางไดดงน


ดงนนกลมตวอยางทใชในครงนคอกลมทดลอง

49คนและกลมเปรยบเทยบ49คนรวมทงหมด98คน

ผวจยจงไดท�าการสมตวอยางจากนกเรยนชนมธยมศกษา

ตอนตน โดยการสมแบบแบงชน เพอใหกลมตวอยางม

อคตนอยทสด

เครองมอทใชในกำรวจย

เครองมอทใชในการวจยคอแบบสอบถามและ

โปรแกรมการประยกตการสรางเสรมทกษะชวตเพอ

ปองกนการสบบหร ในนกเรยนชนมธยมศกษาตอนตน

โดยแบงแบบสอบถามออกเปน8สวนคอสวนท1ขอมล

ทวไปจ�านวน14ขอสวนท2ความรเกยวกบบหรจ�านวน

15ขอสวนท3การตดสนใจและการแกไขปญหาจ�านวน

10ขอสวนท4ความคดสรางสรรคและความคดอยางม

วจารณญาณ จ�านวน 8 ขอ สวนท 5 การสอสารทม

ประสทธภาพทกษะและความสมพนธระหวางบคคล

จ�านวน10ขอสวนท6ความตระหนกในตนเองและความ

เหนอกเหนใจผอนจ�านวน12ขอสวนท7การจดการ

อารมณและความเครยดจ�านวน10ขอและสวนท 8

ความภาคภมใจในตวเองและความรบผดชอบทางสงคม

จ�านวน15ขอ โดยเครองมอทสรางขนน�าไปทดลองใช

และหาคาสมประสทธอลฟาของครอนบาช(Conbach’s

AlphaCoefficient)มากกวา0.75ในทกสวน

จรยธรรมในกำรวจย

โครงการวจยนไดผานการรบรองจรยธรรมการ

วจยในมนษยมหาวทยาลยขอนแกนเลขทHE562363

เมอวนท31มนาคมพ.ศ.2557

กำรเกบรวบรวมขอมล

การวจยนไดท�าการเกบขอมลทงสน12สปดาห

โดยมการจดกจกรรมคายไปกลบ เพอพฒนาทกษะชวต

ในการปองกนการสบบหรการตดตามเยยมและใหก�าลง

ใจกลมตวอยางตลอดระยะเวลาทท�าการวจยประกอบ

ดวยกจกรรมดงตอไปน

สปดำหท 1จดกจกรรมสขศกษาครงท1ใชระยะ

เวลา2ชวโมง

สปดำหท 2จดกจกรรมสขศกษาครงท2ใชระยะ

เวลา2ชวโมง เปนการใหความร และโปรแกรมพฒนา

ทกษะชวตครงท1

สปดำหท 3 จดกจกรรมสขศกษาครงท3โดยจด

กจกรรมเปนรปแบบคายไป–กลบเปนเวลา2วนโดย

ใหความรและโปรแกรมพฒนาทกษะชวต

สปดำหท 4จดกจกรรมสขศกษาครงท3โดยจด

กจกรรมเปนรปแบบคายไป–กลบเปนเวลา2วนโดย

ใหความรและโปรแกรมพฒนาทกษะชวต

สปดำหท 9มการกระตนเตอนและใหขวญก�าลง

ใจเพอใหเกดความภาคภมใจในการปองกนตนเองจาก

การสบบหร

สปดำหท 10มการกระตนเตอนและใหขวญก�าลง

ใจเพอใหเกดความภาคภมใจในการปองกนตนเองจาก

การสบบหร

สปดำหท 12จดกจกรรมสรปบทเรยนทผานมา

ไดแกผลของการด�าเนนโปรแกรมพฒนาทกษะชวตแก

ครและผบรหารสถานศกษา

กำรวเครำะหขอมล

การวจยครงนผ วจยท�าการวเคราะหขอมลโดย

โปรแกรมส�าเรจรปโดยแบงการวเคราะหเปน2สวนคอ

สถตเชงพรรณนา โดยการหาคาความถ คาเฉลย สวน

เบยงเบนมาตรฐาน คาสงสดคาต�าสดของขอมลทวไป

และสถตเชงอนมานโดยใชIndependentSamplet–test

และPairedSamplet–testก�าหนดระดบนยส�าคญทาง

สถตรอยละ95

ผลกำรวจย

ควำมรเกยวกบบหรพบวากอนการทดลองกลม

ทดลองสวนใหญ มคะแนนความรอยในระดบต�า หลง

ทดลองพบวากลมทดลองมคะแนนความรสงขน เปรยบ

เทยบคาเฉลยความรภายในกลมทดลองพบวามคะแนน


เฉลยความรเพมขนอยางมนยส�าคญทางสถต(p-value<

0.001,95%CI:3.45ถง5.00)และเมอเปรยบเทยบ

ระหวางกล มทดลองและกล มเปรยบเทยบ หลงการ

ทดลองพบวากลมทดลองมคะแนนเฉลยความรเพมสง

ขนกวากล มเปรยบเทยบอยางมนยส�าคญทางสถต

(p-value<0.001,95%CI:3.19ถง4.53)

กำรตดสนใจและแกไขปญหำพบวากอนการ

ทดลองกลมทดลองสวนใหญมระดบการตดสนใจและ

แกไขปญหาอยในระดบปานกลางหลงการทดลองกลม

ทดลองมคะแนนการตดสนใจและแกไขปญหาสงขน

เปรยบเทยบคาเฉลยคะแนนภายในกลมทดลองพบวาม

คะแนนเฉลยสงขนอยางมนยส�าคญทางสถต(p-value<

0.001,95%CI:4.54ถง6.96)เมอเปรยบเทยบระหวาง

กลมทดลองและกลมเปรยบเทยบหลงการทดลองพบวา

กลมทดลองมคะแนนเฉลยการตดสนใจและแกไขปญหา

สงกวากลมเปรยบเทยบอยางมนยส�าคญทางสถต (p–

value<0.001,95%CI:3.74ถง7.48)

ควำมคดสรำงสรรคและควำมคดวจำรณญำณ

พบวา กอนการทดลองกลมทดลองสวนใหญมระดบ

ความคดสรางสรรคและความคดวจารณญาณอยในระดบ

ปานกลางหลงการทดลองพบวากลมทดลองมคะแนน

ความคดสรางสรรคและความคดวจารณญาณสงขนโดย

เมอเปรยบเทยบคาเฉลยภายในกลมพบวา หลงการ

ทดลองกลมทดลองมคะแนนเฉลยความคดสรางสรรค

และความคดวจารณญาณสงกวากอนการทดลองอยางม

ความแตกตางกนอยางมนยส�าคญทางสถต (p-value <

0.001,95%CI:4.80ถง7.27)และเมอเปรยบเทยบ

ระหวางกลมพบวาหลงการทดลองกลมทดลองมคะแนน

เฉลยความคดสรางสรรคและความคดวจารณญาณสงกวา

กลมเปรยบเทยบอยางอยางมนยส�าคญทางสถต(p-value

<0.001,95%CI:3.00ถง5.89)

กำรสอสำรอยำงมประสทธภำพและทกษะกำร

สรำงสมพนธภำพระหวำงบคคลพบวากอนการทดลอง

กล มทดลองมระดบการสอสารอยางมประสทธภาพ

และทกษะการสรางสมพนธภาพระหวางบคคลสวนใหญ

อยในระดบปานกลางและหลงทดลองพบวามคะแนนสง

ขน เมอเปรยบเทยบภายในกลมพบวาหลงการทดลอง

กลมทดลองมคะแนนเฉลยสงขนอยางมนยส�าคญทาง

สถต(p-value<0.001,95%CI:10.76ถง13.61)

และเมอเปรยบเทยบระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบ

เทยบหลงการทดลองกพบวากลมทดลองมคะแนนเฉลย

สงกว ากล มเปรยบเทยบอยางมนยส�าคญทางสถต

(p-value<0.001,95%CI:7.21ถง10.04)

กำรตระหนกในตนเองและควำมเหนอกเหนใจ

ผ อน พบวา กอนการทดลองกล มทดลองมคะแนน

การตระหนกในตนเองและความเหนอกเหนใจผอนอย

ในระดบปานกลางและภายหลงทดลองพบวามคะแนน

เฉลยเพมมากขนกวากอนการทดลองอยางมนยส�าคญ

ทางสถต(p-value<0.001,95%CI:4.57ถง8.55)

และเมอเปรยบเทยบระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบ

เทยบหลงการทดลองพบวา กลมทดลองมคะแนนเฉลย

สงกว ากล มเปรยบเทยบอยางมนยส�าคญทางสถต

(p-value<0.001,95%CI:2.48ถง6.08)

กำรจดกำรอำรมณและควำมเครยดพบวากอน

การทดลองกลมทดลองสวนใหญมคะแนนการจดการ

อารมณและความเครยดอยในระดบปานกลาง และหลง

ทดลองพบวากลมทดลองมคะแนนเพมขนไปอยในระดบ

สงและเมอเปรยบเทยบคาเฉลยภายในกลมพบวาภาย

หลงการทดลองกลมทดลองมคะแนนเฉลยการจดการ

อารมณและความเครยดสงกวากอนการทดลองอยางมนย

ส�าคญทางสถต(p-value<0.001;95%CI:8.54ถง

11.33)และเมอเปรยบเทยบระหวางกลมทดลองและ

กลมเปรยบเทยบพบวาภายหลงการทดลองกลมทดลอง

มคะแนนเฉลยการจดการอารมณและความเครยดสงกวา

กลมเปรยบเทยบอยางมนยส�าคญทางสถต(p-value<

0.001,95%CI:7.31ถง10.27)

ควำมภำคภมใจในตนเองและควำมรบผดชอบ

ทำงสงคมพบวา กอนทดลองกลมทดลองสวนใหญม

ความภาคภมใจในตนเองและความรบผดชอบทางสงคม

อยในระดบปานกลาง ภายหลงการทดลองพบวากลม

ทดลองมคะแนนเพมสงขนไปอยในระดบสง และเมอ

เปรยบเทยบคาเฉลยภายในกลมพบวาหลงการทดลอง

กลมทดลองมคะแนนเฉลยความภาคภมใจในตนเองและ

ความรบผดชอบทางสงคมสงกวากลมเปรยบเทยบอยาง


มนยส�าคญทางสถต(p-value<0.001,95%CI:10.72ถง15.07)และเมอเปรยบเทยบระหวางกลมทดลองและ

กลมเปรยบเทยบหลงการทดลองพบวากลมทดลองมคะแนนเฉลยสงกวากลมเปรยบเทยบอยางมนยส�าคญทางสถต

(p-value<0.001;95%CI:6.85ถง10.77)

ตำรำงท 1 คาเฉลยของคะแนนความรและทกษะชวตทง12ดานในการปองกนการสบบหรภายในกลมทดลองเปรยบ

เทยบกอนและหลงการทดลอง

ตวแปร

กอนทดลอง

(n = 49)

หลงทดลอง

(n = 49) df t p - value

S.D. S.D.

1. ความรเกยวกบบหร 8.00 1.96 12.22 1.72 4.22 10.94 <0.001

2. การตดสนใจและการแกไขปญหา 41.39 4.95 47.14 1.94 5.76 9.58 <0.001

3. ความคดสรางสรรคและความคด

วจารณญาณ

31.84 4.04 37.88 1.38 6.04 9.85 <0.001

4. การสอสารอยางมประสทธภาพและ

ทกษะการสรางสมพนธภาพระหวาง

บคคล

35.10 3.91 47.29 1.84 12.18 17.14 <0.001

5. การตระหนกในตนเองและความ

เหนอกเหนใจผอน

49.30 6.76 56.02 2.13 6.71 6.30 <0.001

6. การจดการอารมณและความเครยด 37.20 4.85 47.14 1.56 9.93 14.32 <0.001

7. ความภาคภมใจในตนเองและความ

รบผดชอบทางสงคม

57.14 6.97 70.04 3.24 18.89 11.91 <0.001

กำรอภปรำยผล

ควำมรเกยวกบบหรพบวาภายหลงการทดลอง

กลมทดลองมคะแนนเฉลยความรสงขนกวากอนทดลอง

และสงกวากลมเปรยบเทยบ โดยเปนผลมาจากการจด

กจกรรมใหความรเกยวกบบหรรวมทงการสอดแทรกสอ

วดทศนใบงานรวมทงการทบทวนความรเปนประจ�าใน

ระหวางการท�ากจกรรมอนๆซงสอดคลองกบการศกษา

ของ ธดารตน ผลเตม(8) ไดศกษาประสทธผลของ

โปรแกรมสขศกษาโดยการประยกตใชการสรางเสรม

ทกษะชวตรวมกบแรงสนบสนนทางสงคมเพอพฒนา

พฤตกรรมปองกนการสบบหรในนกเรยนมธยมศกษาชน

ปท 6 โรงเรยนขยายโอกาสทางการศกษาและวชรพล

ววรรณเถาพนธ(9)ไดศกษาการประยกตใชทกษะชวตรวม

กบทฤษฎความสามารถของตนเองเพอปองกนโรคเอดส

ในนกเรยนชายชนมธยมศกษาปท 2อ�าเภอพลจงหวด

ขอนแกน

ควำมคดสรำงสรรคและควำมคดวจำรณญำณ

พบวาภายหลงการทดลองกลมทดลองมคะแนนเฉลย

ความคดสรางสรรคและความคดวจารณญาณสงกวากอน

การทดลองและสงกวากลมเปรยบเทยบเนองมาจากกลม

ทดลองได รบโปรแกรมการฝ กให มการคดอย าง

สรางสรรค เชนการดวดทศนแลวตอบโจทยตามใบงาน


ทมอบหมาย โดยใชความคดทสรางสรรค ไมจ�ากดแนว

ความคดใหอยเพยงจดใดจดหนง และยงมการฝกให

มการอภปรายผลการด�าเนนกจกรรมตามใบงาน

เปนการฝกกระบวนการคดอยางมวจารณญาณซงจะ

สงผลใหนกเรยนสามารถใชความคดสรางสรรคและความ

คดวจารณญาณแกไขปญหาและปองกนตวเองจากการ

สบบหรได ซงเปนไปตามแนวคดในการสอนทกษะชวต

คอความคดสรางสรรค(Creativethinking)เปนสาเหต

ของทงการตดสนใจ และการแกไขปญหา โดยสามารถ

คนหาทางเลอกทมความเปนไปไดและผลลพธทมความ

หลากหลาย โดยจะชวยใหมองยอนไปถงประสบการณ

ตรงหรอการตดสนใจทจะท�าการมความคดสรางสรรค

จะชวยใหสามารถตอบสนองใหเกดการปรบตวเขากบ

สถานการณของชวตประจ�าวน และความคดอยาง

มวจารณญาณ(Criticalthinking)เปนความสามารถใน

การวเคราะหขอมลและประสบการณทผานมาการคด

อยางมวจารณญาณมผลตอสขภาพโดยชวยใหเกดการ

ยอมรบ(5)

กำรตดสนใจและกำรแกไขปญหำพบวาภาย

หลงการทดลองกลมทดลองมคะแนนเฉลยการตดสนใจ

และแกไขปญหาสงกวากอนการทดลองและสงกวากลม

เปรยบเทยบ เนองจากกลมทดลองไดรบโปรแกรม

สขศกษาโดยการประยกตใชทกษะชวตโดยการดวดทศน

การท�าใบงานและกจกรรมกลมฝกใหนกเรยนสามารถ

แกไขปญหาในสถานการณสมมตได โดยสอดคลองกบ

แนวคดขององคการอนามยโลก(5) ทวา การตดสนใจ

(Decisionmaking)เปนทกษะทชวยเหลอในการตดสน

ใจเกยวกบโครงสรางของชวต โดยจะเกดผลลพธ ถา

บคคลนนมการตดสนใจเกยวกบการกระท�าทมความ

สมพนธดานสขภาพทมความแตกตางกนผลทเกดขนก

ย อมมความแตกตางกนดวย และการแกไขปญหา

(Problemsolving)เปนทกษะทเกยวกบการจดการปญหา

ในชวต โดยเมอมบคคลใดเกดความเครยดจากปญหาท

ไมสามารถแกไขได อาจสงผลใหเกดความเจบปวยทาง

ดานรางกายขนไดเชนกน

กำรสอสำรอยำงมประสทธภำพและทกษะกำร

สรำงสมพนธภำพระหวำงบคคลพบวาหลงการทดลอง

กล มทดลองมคะแนนเฉล ยการส อสารอย า งม

ประสทธภาพและทกษะการสรางสมพนธภาพระหวาง

บคคลสงกวากอนการทดลอง และสงกวากลมเปรยบ

เทยบซงเปนผลมาจากการไดรบโปรแกรมการสรางเสรม

ทกษะชวตการไดท�ากจกรรมตามใบงานการเลนเกมและ

การแสดงบทบาทสมมตตามใบงานทไดรบมอบหมาย

ซงสอดคลองกบการศกษาของเดอนแกว ลทองด(10)

ซงไดศกษาผลของการประยกตใชโปรแกรมเสรมสราง

ทกษะชวตรวมกบแรงสนบสนนทางสงคมตอพฤตกรรม

การควบคมและปองกนการดมแอลกอฮอลในนกเรยน

หญงระดบอาชวศกษาและพบวาเมอสรางเสรมนกเรยน

ใหฝกการท�ากจกรรมเสรมสรางการสอสารอยางม

ประสทธภาพและทกษะการสรางความสมพนธระหวาง

บคคลจะท�าใหนกเรยนมความมนใจและสามารถสอสาร

กบผอนไดอยางมประสทธภาพ

กำรตระหนกในตนเองและควำมเหนอกเหนใจ

ผอนพบวาหลงการทดลองกลมทดลองมคะแนนเฉลย

การตระหนกในตนเองและความเหนอกเหนใจผอนสง

กวากอนทดลองและกลมเปรยบเทยบเนองมาจากการได

รบโปรแกรมสขศกษาโดยการท�ากจกรรมกลมการแสดง

บทบาทสมมตตามใบงานทไดรบมอบหมายซงสอดคลอง

กบแนวคดการจดการการเรยนรเชงประสบการณในการ

เรยนรแบบมสวนรวมของกรมสขภาพจต(11)ซงประกอบ

ดวย4ประการคอ

1)ประสบการณ

2)การสะทอนความคดและถกเถยง

3)เขาใจและเกดความคดรวบยอด

4)การทดลองหรอการประยกต

กำรจดกำรอำรมณและควำมเครยดพบวาหลง

การทดลองกลมทดลองมคะแนนเฉลยการจดการอารมณ

และความเครยดสงกวากอนการทดลองและสงกวากลม

เปรยบเทยบซงเปนผลมาจากการไดรบการพฒนาทกษะ

ชวตการจดการกบอารมณ (Copingwith emotion)


เกยวกบการรจกอารมณ ในตวเองและผอน เรมตนจาก

อารมณกอใหเกดแรงจงใจในการเกดพฤตกรรมและกอ

ใหเกดการแสดงออกทางอารมณอยางเหมาะสมและการ

จดการกบความเครยด(Copingwithstress)เกยวกบการ

ร จกสาเหตของความเครยดของตนเอง และวธการ

ควบคมระดบความเครยดของตนเองซงอาจจะหมายถง

การกระท�าทลดระดบความเครยดเชนการเปลยนแปลง

สภาพแวดลอมรอบตวหรอเรยนรทจะพกผอนเพอลด

ความเครยด(5)

ควำมภำคภมใจในตนเองและควำมรบผดชอบ

ทำงสงคมพบวาหลงการทดลองกลมทดลองมคะแนน

เฉลยการจดการอารมณและความเครยดสงกวากอนการ

ทดลองและสงกวากลมเปรยบเทยบซงสอดคลองกบ

ของEsmaeilinasabและคณะ(12)ไดศกษาผลของทกษะ

ชวตในการเพมพนการเหนคณคาในตนเองของนกเรยน

ชนมธยมศกษาตอนปลายในกลมทดลองไดรบกจกรรม

เสรมสรางทกษะชวต 10 องคประกอบขององคการ

อนามยโลก (1997) โดยผลการศกษาพบวา หลงการ

ทดลองกลมทดลองและกลมควบคมมคะแนนแตกตาง

กนอยางมนยส�าคญทางสถต(p-value<0.001)ซงพบ

วากลมทดลองมคะแนนสงกวากลมเปรยบเทยบโดยมผล

จากองคกรดานการศกษาไดมสวนส�าคญทจะท�าให

คะแนนการเหนคณคาในตนเองของนกเรยนสงขน

สรปผลกำรวจย

จากการวจยพบวาเมอกลมทดลองไดรบโปรแกรม

พฒนาทกษะชวต ซงเปนโปรแกรมทพฒนามาจากการ

สอนทกษะชวตขององคการอนามยโลกและกรมสขภาพ

จต ซงภายหลงการทดลองพบวา กลมทดลองทไดรบ

โปรแกรมมคะแนนเฉลยในดานความร เกยวกบบหร

การตดสนใจและการแกไขปญหาความคดสรางสรรคและ

ความคดวจารณญาณการสอสารอยางมประสทธภาพและ

ตำรำงท 2 คาเฉลยของคะแนนความรและทกษะชวตทง12ดานในการปองกนการสบบหรระหวางกลมทดลองและ

กลมเปรยบเทยบกอนและหลงการทดลอง

ตวแปรกลมทดลอง(n = 49)

หลงทดลอง(n = 49) df t p - value

S.D. S.D.

1. ความรเกยวกบบหร 12.22 1.72 8.37 1.44 3.86 7.86 <0.001

2. การตดสนใจและการแกไขปญหา 47.14 1.94 41.53 5.23 5.61 6.02 <0.001

3. ความคดสรางสรรคและความคด

วจารณญาณ

37.88 1.38 33.42 4.80 4.44 6.20 <0.001

4. การสอสารอยางมประสทธภาพ

และทกษะการสรางสมพนธภาพ

ระหวางบคคล

47.29 1.84 38.65 4.17 8.63 12.28 <0.001

5. การตระหนกในตนเองและความ

เหนอกเหนใจผอน

56.02 2.13 51.73 5.81 4.28 4.28 <0.001

6. การจดการอารมณและ

ความเครยด

47.14 1.56 38.46 4.70 8.67 12.87 <0.001

7. ความภาคภมใจในตนเองและ

ความรบผดชอบทางสงคม

70.04 3.24 61.22 5.99 8.81 9.03 <0.001


ทกษะการสรางสมพนธภาพระหวางบคคลการตระหนก

ในตนเองและความเหนอกเหนใจผอนการจดการอารมณ

และความเครยดความภาคภมใจในตนเองและความรบ

ผดชอบทางสงคม เพมขนมากกวากอนการทดลองและ

มากกวากล มเปรยบเทยบ อยางมนยส�าคญทางสถต

ซงแสดงใหเหนวาโปรแกรมพฒนาทกษะชวตซงไดสอด

แทรกกจกรรมการใหความร และการลงมอทดลองท�า

กจกรรม เชนการแสดงบทบาทสมมตการท�ากจกรรม

กลม สามารถสรางเสรมทกษะชวตในดานตางๆ ของ

นกเรยนใหเพมสงขนได

ขอเสนอแนะ

ขอเสนอแนะในการท�าวจยครงตอไปควรมการ

พฒนาโปรแกรมการเสรมสรางทกษะชวตเพอปองกนการ

สบบหรในนกเรยนระดบชนอนๆเชนประถมศกษาตอน

ปลายเพอใหนกเรยนเกดความรความคดและสามารถ

ประยกตแนวคดน�ามาใชเพอปองกนตนเองตอการสบ

บหรหรอสารเสพตดอนๆได รวมทงสามารถประยกต

แนวคดในการเสรมสรางทกษะชวตไปใชในการสอนเรอง

อนๆเชนเรองเพศศกษาการปองกนตนเองจากการทอง

ไมพรอมเปนตนซงควรจดกจกรรมในลกษณะคายเสรม

สรางทกษะชวตเพอควบคมตวแปรอนทจะมารบกวนการ

เรยนรของนกเรยน

กตตกรรมประกำศ

ผวจยขอขอบพระคณคณาจารยภาควชาสขศกษา

คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยขอนแกนและ

ขอบคณบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกนทได

สนบสนนทนจดท�าวจยในครงน


1. มลนธรณรงคเพอการไมสบบหร. โครงการส�ารวจ

การบรโภคยาสบในผใหญระดบโลก ป2554.

[ออนไลน]มมป.[เขาถงเมอ25ม.ย.2556].เขาถง

ไดจากhttp://www.ashthailand.or.th/th/uploads/

download/GATS2011.pdf

2. ส�านกควบคมการบรโภคยาสบ. สรปสถานการณ

การควบคมการบรโภคยาสบของประเทศไทยพ.ศ.

2555. พมพครงท 2. เจรญดมนคงการพมพ.

กรงเทพมหานคร;2555.

3. ศรวรรณพทยรงสฤษฏ,ประภาพรรณเอยมอนนต,

ปวณาปนกระจาง,กมภการสมมตร.สรปสถานการณ

การควบคมการบรโภคยาสบของประเทศไทยพ.ศ.

2555. พมพครงท 2. เจรญดมนคงการพมพ.

กรงเทพมหานคร;2555.

4. จฬาภรณโสตะ.แนวคดทฤษฎและการประยกตใช

เพอการพฒนาพฤตกรรมสขภาพ.ภาควชาสขศกษา

คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน;

2554.

5. WorldHealthOrganization.LifeSkillsEducation

InSchools.Geneva;1997.

6. อรณจรวฒนกล.ชวสถต.พมพครงท3.ขอนแกน:

คลงนานาวทยา;2551.

7. เบญจวรรณ กจควรด. ผลของการประยกตการ

สรางเสรมทกษะชวตรวมกบแรงสนบสนนทางสงคม

เพอปองกนการสบบหรในนกเรยนชนมธยมศกษา

ตอนตน โรงเรยนแหงหนงในจงหวดอดรธาน

[วทยานพนธปรญญาสาธารณสขมหาบณฑตสาขา

สขศกษาและการสงเสรมสขภาพ]. ขอนแกน:


8. ธดารตน ผลเตม. ประสทธผลของโปรแกรม

สขศกษาโดยการประยกตใชการสรางเสรมทกษะ

ชวตรวมกบแรงสนบสนนทางสงคมเพอพฒนา

พฤตกรรมปองกนการสบบหรในนกเรยนชนประถม

ศกษาปท 6 โรงเรยนขยายโอกาสทางการศกษา

อ�าเภอเมองจงหวดขอนแกน[วทยานพนธปรญญา

สาธารณสขมหาบณฑต สาขาสขศกษาและการ

สงเสรมสขภาพ].ขอนแกน:มหาวทยาลยขอนแกน;

2553.

9. วชรพลววรรศน เถาวพนธ. การประยกตใชทกษะ

ชวตรวมกบทฤษฎความสามารถตนเองเพอปองกน

โรคเอดสในนกเรยนชายชนมธยมศกษาปท 2

อ�าเภอพลจงหวดขอนแกน [วทยานพนธปรญญา


สาธารณสขมหาบณฑต สาขาสขศกษาและการ

สงเสรมสขภาพ].ขอนแกน:มหาวทยาลยขอนแกน;

2553.

10. เดอนแกว ลทองด. การประยกตใชโปรแกรม

เสรมสรางทกษะชวตรวมกบแรงสนบสนนทางสงคม

ตอพฤตกรรมการควบคมและปองกนการดม

แอลกอฮอลในนกเรยนหญงระดบอาชวศกษา

[วทยานพนธปรญญาสาธารณสขมหาบณฑตสาขา

สขศกษาและการสงเสรมสขภาพ]. ขอนแกน:


11. กรมสขภาพจต.คมอการสอนทกษะชวตเพอปองกน

สารเสพตดในสถานศกษา ระดบประถมศกษา;

2542.

12. EsmaeilinasabM,MalekMD,Ghiasvand Z,

BahramiS.Effectivenessoflifeskillstrainingon

increasing self-esteemof high school students.

Procedia-SocialandBehavioralSciences2011;

30:1043-7.


ตวแบบท�ำนำยประสทธผลกำรใชยำตำนไวรสในผตดเชอเอชไอว/

ผปวยเอดส พนทส�ำนกงำนปองกนควบคมโรคท 6 จงหวดขอนแกน

A predictive model of an effectiveness of antiviral drugs treated in

PLWHA under accountability of The Office of Disease Prevention

and Control 6th Khon Kaen

ปยธดา ภตาไชย ส.ม.(ชวสถต)* Piyatida Pootachai M.P.H. (Biostatistics)*

จราพร เขยวอย ปร.ด.(ประชากรและการพฒนา)** Jiraporn Khiewyoo Ph.D. (Population and Development)**

*ส�านกงานปองกนควบคมโรคท 6 จงหวดขอนแกน *The Office of Disease Prevention and Control 6th Khon Kaen

**คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน **Faculty of Public Health, Khon Kaen University

บทคดยอ

วตถประสงค: เพอสรางตวแบบท�านายประสทธผลการใชยาตานไวรสในผตดเชอเอชไอว/ผปวยเอดส

เมอตดตามผลการรกษาเปนระยะเวลา1ป

วธการศกษา:เปนการศกษายอนหลงแบบเกบขอมลไปขางหนา(Retrospectivecohortstudy)โดยใชขอมล

ทตยภม จากโครงการNAPในพนทรบผดชอบของส�านกงานปองกนควบคมโรคท 6จงหวดขอนแกนขอมลทใชใน

การสรางตวแบบเปนขอมลทเกบรวบรวมตงแตวนท1เมษายน2554-31พฤษภาคม2555ขอมลทใชในการทดสอบ

ตวแบบเปนขอมลทเกบรวบรวมตงแตวนท1มถนายน2555-5กรกฎาคม2556วเคราะหขอมลดวยการถดถอย

พหโลจสตกและประเมนความสามารถในการท�านายดวยพนทใตโคงอารโอซ (Receiver operating characteristics;

ROCCurve)

ผลการศกษา: จากการวเคราะหหาประสทธผลการรกษาดวยยาตานไวรสพบวาหลงการรกษาดวยยาตาน

ไวรส1ปมผปวยรอยละ73.8(95%CI=68.6-78.6)จาก317รายมปรมาณเชอไวรส<50copies/ml.และผปวย

มระดบCD4เพมขน>100cell/mm3รอยละ71.6(95%CI=66.3-76.5)ตวแบบสดทายทไดประกอบดวยตวแปร

เพศการกนยาอยางสม�าเสมอประเภทสตรยาตานไวรสและระดบCD4กอนการรกษาเมอทดสอบความสามารถใน

การท�านายพบวามพนทใตโคงอารโอซเทากบ64.3(95%CI:57.7-71.0)ณจดตดความนาจะเปน>0.71มคา

ความไวรอยละ76.1(95%CI:71.4-80.8)คาความจ�าเพาะรอยละ41.0(95%CI:35.6-46.4)คาความถกตอง

รอยละ66.9(95%CI :61.4-72.0) คาท�านายผลบวกรอยละ78.4(95%CI :73.9-82.9)คาท�านายผลลบ

รอยละ37.8(95%CI:32.4-43.1)LR+เทากบ1.3และLR-เทากบ0.6และเมอน�าตวแบบไปทดสอบกบชดขอมล

ทดสอบพบวามพนทใตโคงอารโอซเทากบ60.1 (95%CI:57.7-71.0)ณจดตดความนาจะเปน> 0.71มคา

ความไวรอยละ31.76(95%CI :25.7-37.8)คาความจ�าเพาะรอยละ83.5(95%CI :78.7-88.4)คาความ

ถกตองรอยละ49.8(95%CI :43.1-56.5) คาท�านายผลบวกรอยละ78.3(95%CI :73.0-83.7)คาท�านาย

ผลลบรอยละ39.5(95%CI:33.2-45.9)LR+เทากบ1.2และLR-เทากบ0.3


สรปและขอเสนอแนะ: ตวแบบทไดมความสามารถในการท�านายในระดบต�าอยางไรกตามผลการศกษาพบ

วาผตดเชอเอชไอวและผปวยเอดสทมรอยละการกนยาอยางตอเนองและสม�าเสมอต�าและมระดบCD4กอนการรกษา

ทต�ามโอกาสเสยงทจะมปรมาณเชอไวรสในกระแสเลอดเพมสงขนภายหลงการรกษาดงนนแพทยพยาบาลผเกยวของ

และตวผปวยเองควรใหความส�าคญและใหความรวมมอในการรกษาเพอลดการเสยชวตลดโอกาสเสยงในการเกดโรค

แทรกซอนและรกษาสขภาพเพอใหมชวตยนยาวตอไป

ค�ำส�ำคญ: ผตดเชอเอชไอวผปวยเอดสยาตานไวรสเอดสปรมาณไวรสในกระแสเลอดการกนยาอยางตอเนองและ

สม�าเสมอ

Abstract

Objective:Tofindapredictivemodelofeffectivenessofantiviraldrugusedamongpeopleinfectedwith

HIV/AIDSpatients.

Methods:TheretrospectivecohortstudywasconductedusingNAP(NationalAIDSProgram)datain

thepartofunder responsibilityof theOfficeofDiseasePreventionandControl6th,KhonKaen.Thedata for

creatingthemodelwerecollectedfrom1stApril,2011to31stMay,2012.Thedataforvalidatingthemodelwere

collected from1st June,2012 to5th July,2013.Themultiple logistic regressionwas employed to find the

model.The ability of a discrimination of themodelwas assessed via an area under the receiver operating

characteristics(ROC)curve.

Results:After treatedwith antiviral drugs for one year, approximately73.8%of 317 patients

(95%CI=68.6-78.6)had a plasmaHIVRNAviral loadbelow50copies/mL, and about71.6%of them

(95%CI=66.3-76.5)hadCD4cellcountsof>100cell/mm3. Thevariablesinthepredictivemodelincluded

sex,adherence,antiviraldrugformula,andCD4levelsbeforetreatment.ThemodelhadtheareaunderROCcurve

equaled64.3(95%CI:57.7-71.0).Attheprobabilitycut-offpoint>0.71,themodelhadsensitivity76.1%

(95%CI:71.4-80.8), specificity41.0%(95%CI:35.6-46.4), accuracy66.9%(95%CI:61.4-72.0),

positivepredictivevalue78.4%(95%CI:73.9-82.9),negativepredictivevalue37.8%(95%CI:32.4-43.1),

LR+1.3,andLR-0.6.ThevalidatedmodelhadtheareaundertheROCcurveequaledto60.1(95%CI:57.7-

71.0).Attheprobabilitycut-offpointof>0.71,themodelhadsensitivity31.76%(95%CI:25.7-37.8),

specificity83.5%(95%CI:78.7-88.4),accuracyof49.8%(95%CI:43.1-56.5),positivepredictivevalue

of78.3%(95%CI:73.0-83.7),negativepredictivevalueof39.5%(95%CI:33.2-45.9),LR+1.2,and

LR-0.3.

Conclusions:Thepredictivemodelhadlowabilityindiscrimination.However,theresultshowedthat

peopleinfectedwithHIV/AIDSpatientswithlowadherenceandlowCD4countsbeforetreatmentwereatriskof

havinghigherlevelsofplasmaviralloadaftertreatment.Inordertoreducemortality,risksofcomplicationsand

living longer amongpatients,providers andpatients shouldbe concernedon the issues andgive attention in

treatmentparticipation.

Keywords:peopleinfectedwithHIV,AIDSpatients,anti-HIVdrugs,viralload,adherence


บทน�ำ

โรคเอดส (Acquired Immune Deficiency

Syndrome,AIDS) เกดจากการไดรบเชอเอชไอว เขาส

ร างกาย(1) นบวาเปนปญหาส�าคญทางสาธารณสข

ของประเทศไทยทมผ ตดเชอเอชไอวและผปวยเอดส

สะสมตงแตปพ.ศ.2527-2554กวา376,690ราย

เสยชวตแลว 98,721 ราย ซงปจจบนยงมผ ตดเชอ

เอชไอวและผ ปวยเอดสมากกวา 200,000 ราย(2)

สถานการณเอดสในพนทส�านกงานปองกนควบคมโรคท

6 จงหวดขอนแกน ตงแตปพ.ศ. 2524 ถงวนท 9

กรกฎาคม2556มผตดเชอเอชไอวสะสม52,187ราย

และมผตดเชอเอชไอวรายใหมในปพ.ศ.2556จ�านวน

3,428รายมผเสยชวตสะสม9,386ราย(2)

ในปพ.ศ.2549ส�านกงานหลกประกนสขภาพ

แหงชาต (สปสช.)ไดรเรมโครงการบรณาการระบบ

สารสนเทศการใหบรการผตดเชอ/ผปวยเอดส(National

AIDS Program;NAP)(3) โดยมวตถประสงคเพอจด

บรการดแลผตดเชอเอชไอว/ผปวยเอดสในระบบหลก

ประกนสขภาพส�าหรบผปวยในโครงการNAPณปจจบน

จะใชสตรยาตานไวรสทประกอบดวยสตรพนฐานสตร

ทางเลอกและสตรดอยา(3)ซงโปรแกรมNAPนนมขอมล

เกยวกบการรกษาและตดตามผลของผปวยทถอวามความ

ครบถวนในปพ.ศ.2553มการศกษาเรองความชกและ

ปจจยตอการรกษาลมเหลวในผปวยตดเชอเอชไอวใน

โครงการNAPHA/NAPณ โรงพยาบาลศรนครนทร(4)

พบความชกของการรกษาลมเหลวเทากบรอยละ4.6

ซงประโยชนของการวเคราะหขอมลนสามารถบอกถง

ประสทธภาพทดของยาตานไวรสในโครงการNAPและ

หาปจจยทมผลตอการรกษาลมเหลวไดอยางไรกตามยง

ไมมการน�าขอมลเหลานมาวเคราะหและใชประโยชนใน

การหาปจจยทเกยวของกบประสทธผลการใชยาตานไวรส

เอดสในพนทส�านกงานปองกนควบคมโรคท 6 จงหวด

ขอนแกน ผ วจยจงสนใจท�าการศกษาเพอหาตวแบบ

ท�านายประสทธผลการใชยาตานไวรสในผตดเชอเอชไอ

ว/ผปวยเอดสโดยในการหาตวแบบนจะใชคาViralload

เปนตวบงชประสทธผลของการใชยาเนองจากViralload

เปนดชนชวดประสทธผลการรกษาทดทสดในปจจบน(5)

รวมทงเปนตวชวดทส�านกงานหลกประกนสขภาพแหง

ชาตใชเพอประเมนประสทธผลการรกษาดวยหากคา

Viralloadมากกวา1,000copies/mLแสดงถงการรกษา

ลมเหลวอาจท�าใหผปวยเกดการดอยาและอาจจะน�าไปส

โอกาสเสยงทผตดเชอเอชไอวและผปวยเอดสจะเสยชวต

อยางรวดเรว

การศกษานมวตถประสงคเพอสรางสมการท�านาย

และทดสอบสมการท�านายประสทธผลการรกษาดวยยา

ตานไวรส จากขอมลทวไปประวตกอนการรกษาและ

ขอมลขณะรกษาของผตดเชอเอชไอวและผปวยเอดสโดย

หาตวแปรทใชการท�านายดวยวธวเคราะหแบบหลาย

ตวแปร(Multivariableanalysis)ทงนผวจยคาดหวงวา

ผลจากการศกษานจะใหขอมลทเปนประโยชนทสามารถ

น�าไปเปนแนวทางในการวางแผนยทธศาสตรส�าหรบการ

ด�าเนนงานดานการรกษาโรคเอดสในพนทส�านกงาน

ปองกนควบคมโรคท6จงหวดขอนแกนตอไป

วธกำรด�ำเนนงำน

การศกษานด�าเนนการภายหลงไดรบการพจารณา

และใหความเหนชอบดานจรยธรรมในการวจยจากคณะ

กรรมการจรยธรรมการวจยในมนษย มหาวทยาลย

ขอนแกนเลขทHE572178ลงวนท 1กนยายน2557

โดยเปนการศกษายอนหลงแบบเกบขอมลไปขางหนา

(Retrospective cohort study) เพอหาตวแบบท�านาย

ประสทธผลการใชยาตานไวรสในกลมผตดเชอเอชไอว

และผปวยเอดส ในพนทส�านกงานปองกนควบคมโรคท

6จงหวดขอนแกนตวอยางทใชสรางตวแบบคอผตดเชอ

เอชไอว/ผปวยเอดสทเขารบการรกษาโดยการกนยา

ตานไวรสเอดสในโครงการNAP ของส�านกงานหลก

ประกนสขภาพแหงชาตตงแตวนท1เมษายน2554-31

พฤษภาคม2555จ�านวน317รายและท�าการทดสอบ

ตวแบบโดยเกบขอมลยอนหลงผปวยทเขารบการรกษา

ตงแตวนท1มถนายน2555-5กรกฎาคม2556จ�านวน

227ราย โดยตวอยางทใชสรางตวแบบและทดสอบตว

แบบมความเปนอสระตอกนค�านวณขนาดตวอยางตาม

วธของHosmer&Lemeshow(6) ขนาดตวอยางขนตน

เทากบ 57 ค�านวณโดยพจารณาจากปจจยทมผลตอ


ประสทธผลการใชยาตานไวรส ก�าหนดระดบนยส�าคญ

ทางสถต0.05อ�านาจการทดสอบ0.80สดสวนการเกด

ภาวะลมเหลวทางไวรสในกล มทกนยาไมต อเนอง

สม�าเสมอเทากบ0.86สดสวนการเกดภาวะลมเหลวทาง

ไวรสในกลมทกนยาอยางตอเนองและสม�าเสมอ เทากบ

0.27 สดสวนการเกดเหตการณทสนใจ ซงในทนคอ

สดสวนการเกดภาวะลมเหลวทางไวรสเทากบ 0.56

สดสวนเหลานน�ามาจากการศกษาของวศลยมลศาสตร

และคณะ(7) ขนาดตวอยางทใชจรงด�าเนนการตามค�า

แนะน�าของHsiehและคณะ(8) โดยปรบขนาดตวอยาง

ขนตนดวยระดบความสมพนธระหวางตวแปรคาViral

loadกบตวแปรอสระอนๆซงก�าหนดใหเทากบ0.5

วธการเกบขอมลด�าเนนการโดยประสานงานกบ

เจาหนาทส�านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาตเขต7

ขอนแกน เพอขอขอมลผตดเชอเอชไอวและผปวยเอดส

ทลงทะเบยนรกษาในโครงการNAPและระบตวแปรท

ตองการใชในการศกษา เครองมอทใชในการศกษา เปน

แบบบนทกซงจะคดลอกขอมลการรกษาดวยยาตานไวรส

ของผตดเชอเอชไอวและผปวยเอดสจากโปรแกรมNAP

ขอมลทส�าคญม3สวนสวนแรกเปนขอมลทวไปของผตด

เชอเอชไอว/ผปวยเอดส สวนท 2 เปนประวตกอนการ

รกษาและสวนท3เปนขอมลขณะรกษาและผลการรกษา

ของผตดเชอเอชไอวและผปวยเอดส

การวเคราะหขอมล ใชโปรแกรม Stata10/IC

(ลขสทธมหาวทยาลยขอนแกน)ดวยวธสถตตอไปน

1) สถตเชงพรรณนาส�าหรบขอมลลกษณะสวน

บคคลขอมลแบบแจงนบน�าเสนอดวยคาความถรอยละ

ตวแปรตอเนองทขอมลมการกระจายแบบปกตน�าเสนอ

ดวยคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานแตถาการกระ

จายของขอมลเบจะน�าเสนอดวยคามธยฐานคาต�าสดและ

คาสงสด

2) สถตเชงอนมานส�าหรบการวเคราะหขอมล

เพอหาตวแบบท�านายม2ขนตอนประกอบดวยขนตอน

การพฒนาตวแบบและการประเมนความเหมาะสมของ

ตวแบบตวแปรตามของตวแบบพจารณาเฉพาะคาViral

load

- การพฒนาตวแบบสถตทใชวเคราะหคอ

การถดถอยพหโลจสตก(multiple logistic regression)

ประกอบดวยการจดการขอมลเพอสรางตวแบบการสราง

ตวแบบและการประเมนความเหมาะสมของตวแบบ

- ทดสอบความเหมาะสมของตวแบบสดทาย

ทได กบข อมลทใช สร างตวแบบ และการประเมน

ประสทธภาพของตวแบบสถตทใชคอการวเคราะหพนท

ใตโคงอารโอซ (ROCCurve) โดยการหาคาจดตด

(Cut-offpoint)ทเหมาะสมทมความแมนย�าสงในการ

ท�านายประสทธผลการรกษาดวยยาตานไวรสน�าเสนอผล

การวเคราะหเปนพนทใตโคงอารโอซคาจดตดความไว

(Sensitivity)ความจ�าเพาะ(Specificity)คาความถกตอง

(Accuracy) คาท�านายผลบวก (Positive predictive

value;PV+)และคาท�านายผลลบ(Negativepredictive

value;PV-)PositiveLikelihoodRatios(LR+)Negative

LikelihoodRatios(LR-)และชวงความเชอมน95%

ผลกำรด�ำเนนงำน

ลกษณะทวไปของตวอยางทใชสรางตวแบบและ

ทดสอบตวแบบ

ลกษณะของตวอยางพจารณาตามปจจยดานผปวย

และประวตการเขารบการรกษา

ตวอยางทน�ามาใชในการสรางตวแบบ จ�านวน

317ราย เปนเพศชายรอยละ56.2อายเฉลย36.1ป

(SD=8.6)มสถานภาพสมรสครอยละ45.4 ไมเคยกน

ยาตานไวรสกอนเขาโครงการรอยละ96.2 ไมเคยมการ

ตดเชอฉวยโอกาสกอนเขาโครงการรอยละ81.1และเปน

ผปวยในระยะAsymptomaticHIVเมอแรกเขาโครงการ

รอยละ42.6

ตวอยางทใชทดสอบตวแบบจ�านวน227รายเปน

เพศชายรอยละ58.6อายเฉลย 37.0ป (SD=9.4)

มสถานภาพสมรสครอยละ43.6ไมเคยกนยาตานไวรส

กอนเขาโครงการรอยละ96.5 ไมเคยมการตดเชอฉวย

โอกาสกอนเขาโครงการรอยละ81.9และเปนผปวยใน

ระยะAsymptomaticHIVเมอแรกเขาโครงการรอยละ

52.0รายละเอยดดงตารางท1


ตำรำงท 1 ขอมลทวไปและประวตดานการรกษาของผปวยในกลมทสรางและทดสอบตวแบบ

ขอมลทวไป

และประวตกำรกนยำตำนไวรสเอดส

ผตดเชอ/ผปวยเอดส

ทใชในกำรสรำงตวแบบ

(n=317)


ทใชในกำรทดสอบตวแบบ

(n=227)

จ�ำนวน (รอยละ) จ�ำนวน (รอยละ)

เพศ

ชาย 178(56.2) 133(58.6)

หญง 139(43.9) 94(41.4)

อำย

15-29ป 74(23.3) 41(18.1)

30-44ป 198(62.5) 146(64.3)

45ปขนไป 45(14.2) 40(17.6)

Mean(SD) 36.1(8.6) 37.0(9.4)

สถำนภำพสมรส

โสด 99(31.2) 77(33.9)

สมรส 144(45.4) 99(43.6)

หมาย/หยา/อนๆ 74(23.3) 51(22.5)

ประวตกำรกนยำตำนไวรส

เคยกน 12(3.8) 8(3.5)

ไมเคยกน 305(96.2) 219(96.5)

ประวตกำรตดเชอฉวยโอกำส

เคยเปน 60(18.9) 41(18.1)

ไมเคยเปน 257(81.1) 186(81.9)

ระยะกำรตดเชอ HIV เมอแรกเขำโครงกำร

AsymptomaticHIV 135(42.6) 118(52.0)

SymptomaticHIV 92(29.0) 55(24.2)

AIDS 90(28.4) 54(23.8)


ลกษณะของตวอยำงพจำรณำตำมปจจยดำนกำรรกษำ

ตวอยางทใชในการสรางตวแบบผปวยกนยาตาน

ไวรสสตรพนฐานมากทสดรอยละ95.3มการตดเชอฉวย

โอกาสขณะรกษารอยละ24.3มอาการขางเคยงจากการ

ใชยาขณะรกษารอยละ3.5สวนใหญมระดบCD4กอน

การรกษา<50cells/mm3รอยละ42.9(median=62)

ระดบCD4หลงการรกษาดวยยาตานไวรส1ป เทากบ

201-500cells/mm3รอยละ50.6(median=248)ม

คาViral loadหลงรกษา1ป<50Copies/mlรอยละ

73.8(median=20)มAdherence>95%รอยละ98.4

(median=100) เมอพจารณาธรรมชาตของขอมล

Adherenceซงมคามธยฐานเทากบ100ดงนนผวจยจง

ศกษาตวแปรนในกรณCut-offpointทรอยละ100ดวย

พบวามรอยละ77.0และหลงการรกษา1ป สวนใหญ

ระดบCD4เพมขนเทากบ151-300cells/mm3รอยละ

41.9(mean=165.0)

ตวอยางทใชในการทดสอบตวแบบพบวาไดรบ

การรกษาดวยการกนยาตานไวรสสตรพนฐานมากทสด

รอยละ93.4มการตดเชอฉวยโอกาสขณะรกษารอยละ

24.2มอาการขางเคยงจากการใชยาขณะรกษา รอยละ

7.5สวนใหญมระดบCD4กอนการรกษาดวยยาตาน

ไวรส < 50 cells/mm3 รอยละ 41.0 (median=66)

ระดบCD4หลงการรกษาดวยยาตานไวรส1ป เทากบ

201-500 cells/mm3 รอยละ46.9 (median=220)

มคาViralloadหลงรกษา1ป<50Copies/mlรอยละ

65.2(median=25.0)มAdherence>95%รอยละ96.0

(median=100)มAdherence=100%รอยละ64.2และ

หลงการรกษาดวยยาตานไวรส1ปสวนใหญระดบCD4

เพมขน 151-300 รอยละ 37.8 (mean=139.0)

รายละเอยดดงตารางท2

ตำรำงท 2 รายละเอยดเกยวกบการรกษาผตดเชอเอชไอว/ผปวยเอดสในตวอยางทศกษา

รำยละเอยดเกยวกบ

กำรรกษำผตดเชอเอชไอวและผปวยเอดส



(n=317)



(n=227)


ประเภทสตรยำ

พนฐาน 302(95.3) 212(93.4)

ดอยาหรอเพมเตม 15(4.7) 15(6.6)

มกำรตดเชอฉวยโอกำสขณะรกษำ (หลงกนยำ 6 เดอน)

ม 77(24.3) 55(24.2)

ไมม 240(75.7) 172(75.8)

มอำกำรขำงเคยงจำกกำรใชยำขณะรกษำ (หลงกนยำ 6 เดอน)

ม 11(3.5) 17(7.5)

ไมม 306(96.5) 210(92.5)

ระดบ CD4 (cell/mm3) กอนกำรรกษำ

<50 136(42.9) 93(41.0)

50-200 115(36.3) 92(40.5)

>200 66(20.8) 42(18.5)

Median(Min:Max) 62(1:741) 66(1:900)


รำยละเอยดเกยวกบ

กำรรกษำผตดเชอเอชไอวและผปวยเอดส



(n=317)



(n=227)


ระดบ CD4 (cell/mm3) หลงกำรรกษำ 1 ป

<50 4(1.3) 13(5.8)

50-200 110(35.3) 85(38.0)

201-500 158(50.6) 105(46.9)

>500 40(12.8) 21(9.4)

Median(Min:Max) 248(14:885) 220(15:1145)

ปรมำณเชอไวรส (Viral load) หลงรกษำ 1 ป

<50Copies/ml. 234(73.8) 148(65.2)

50-1,000Copies/ml. 79(24.9) 67(29.5)

>1,000Copies/ml. 4(1.3) 12(5.3)

Median(Min:Max) 20(0:5140000) 25(0:1224726)

กำรกนยำอยำงตอเนองและสม�ำเสมอ (Cut point=95%)

<95% 5(1.6) 9(4.0)

>95% 312(98.4) 218(96.0)

Median(Min:Max) 100(88:100) 100(70:100)

กำรกนยำอยำงตอเนองและสม�ำเสมอ (Cut point=100%)

<99% 73(23.0) 81(35.8)

100% 244(77.0) 145(64.2)

ระดบ CD4 ทเพมขนหลงกำรรกษำดวยยำตำนไวรส 1 ป

<50 4(1.3) 13(5.8)

50-150 59(19.2) 58(25.8)

151-300 129(41.9) 85(37.8)

301-450 71(23.1) 44(19.6)

>450 45(14.6) 25(11.1)

Mean(SD) 165.0(134.0) 139.0(128.7)

ตำรำงท 2 รายละเอยดเกยวกบการรกษาผตดเชอเอชไอว/ผปวยเอดสในตวอยางทศกษา(ตอ)


ตวแบบท�ำนำยประสทธผลกำรรกษำดวยยำ

ตำนไวรสเอดส

ตวแปรทมผลตอการท�านายประสทธผลการรกษา

ดวยยาตานไวรสเอดส โดยไมค�านงถงผลกระทบจาก

ตวแปรอน(การวเคราะหคราวละตวแปร)

พบวาตวแปรเพศมผลตอการท�านายประสทธผล

การรกษาดวยยาตานไวรสเอดสอยางมนยส�าคญทางสถต

(p-value < 0.05) สวนตวแปรอาย สถานภาพสมรส

ประวตการกนยาตานไวรสประวตการตดเชอฉวยโอกาส

ระยะการตดเชอเอชไอวเมอแรกเขาโครงการประเภท

สตรยามการตดเชอฉวยโอกาสมอาการขางเคยงจากการ

ใชยาการกนยาอยางตอเนองและสม�าเสมอCut-offpoint

ทรอยละ95และรอยละ100และระดบCD4กอนการ

รกษามผลตอการท�านายประสทธผลการรกษาดวยยา

ตานไวรสเอดสอยางไมมนยส�าคญทางสถต (p-value

>0.05)รายละเอยดดงตารางท3

ตำรำงท 3ผลของตวแปรตางๆทมตอประสทธผลการรกษาดวยยาตานไวรสเอดสโดยไมค�านงถงผลกระทบจาก

ตวแปรอน

ตวแปรผตดเชอ/ผปวยเอดส

ทมผลตรวจViral load

ผตดเชอ/ผปวยเอดสทมประสทธผลกำรรกษำด

จ�ำนวน (รอยละ)OR 95% CI p-value

เพศ 0.003

ชาย 178 120(67.4) 1.0

หญง 139 114(82.0) 2.2 1.3-3.8

อำย 0.197

15-29ป 74 49(66.2) 1.0

30-44ป 198 149(75.2) 1.6 0.9-2.8

45ปขนไป 45 36(80.0) 2.0 0.9-4.9

สถำนภำพสมรส 0.430

โสด 99 69(69.7) 1.0

สมรส 144 107(74.3) 1.2 0.7-2.2

หมาย/หยา/อนๆ 74 58(78.4) 1.6 0.8-3.2

ประวตกำรกนยำตำนไวรสกอนเขำโครงกำร 0.424

เคยกน 12 10(83.3) 1.0

ไมเคยกน 305 224(73.4) 0.6 0.1-2.6

ประวตกำรตดเชอฉวยโอกำส เมอแรกเขำโครงกำร 0.816

เคยเปน 60 45(75.0) 1.0

ไมเคยเปน 257 189(73.5) 0.9 0.5-1.8

ระยะกำรตดเชอเอชไอว เมอแรกเขำโครงกำร 0.105

AsymptomaticHIV 135 101(74.8) 1.0

SymptomaticHIV 92 61(66.3) 0.7 0.4-1.2

AIDS 90 72(80.0) 1.3 0.7-2.5


ตวแปร


ทมผลตรวจ

Viral load

ผตดเชอ/ผปวยเอดสทม

ประสทธผลกำรรกษำด

จ�ำนวน (รอยละ)

OR 95% CI p-value

ประเภทสตรยำ 0.232

พนฐาน 302 225(74.5) 1.0

ดอยาหรอเพมเตม 15 9(60.0) 0.5 0.2-1.5

มกำรตดเชอฉวยโอกำส 0.728

ม 77 58(75.3) 1.0

ไมม 240 176(73.3) 0.9 0.5-1.6

มอำกำรขำงเคยงจำกกำรใชยำ 0.524

ม 11 9(81.8) 1.0

ไมม 306 225(73.5) 0.6 0.1-2.9

กำรกนยำอยำงตอเนองและสม�ำเสมอ (Cut-off point=95%) 0.109

<95% 5 2(40.0) 1.0

>95% 312 232(74.4) 4.4 0.7-26.5

กำรกนยำอยำงตอเนองและสม�ำเสมอ (Cut-off point=100%) 0.145

<99% 73 49(67.1) 1.0

100% 244 185(75.8) 1.5 0.9-2.7

ระดบ CD4 (cell/mm3) กอนกำรรกษำ 0.275

<50 136 101(74.3) 1.0

50-200 115 80(69.6) 0.8 0.4-1.4

>200 66 53(80.3) 1.4 0.7-2.9

วธกำรคดเลอกตวแปรเขำในตวแบบเรมตน

(Initial model)

ไดแก เพศอาย ระยะการตดเชอเอชไอวเมอแรก

เขาโครงการประเภทสตรยาการกนยาอยางตอเนองและ

สม�าเสมอและระดบCD4กอนการรกษาและคงตวแปร

ทมขอสนบสนนเชงเนอหาจากการทบทวนวรรณกรรมท

เกยวของ ไดแก การตดเชอฉวยโอกาสขณะรบยาและ

อาการขางเคยงจากการใชยาขณะรบยาดงนนตวแปรท

คดเลอกเขาสตวแบบเรมตนจงมทงหมด8ตวแปรกรณ

ตวแปรการกนยาอยางตอเนองและสม�าเสมอมการน�าเขา

2แบบรายละเอยดดงตารางท4

ตำรำงท 3ผลของตวแปรตางๆทมตอประสทธผลการรกษาดวยยาตานไวรสเอดสโดยไมค�านงถงผลกระทบจาก

ตวแปรอน(ตอ)


ตำรำงท 4ผลการวเคราะหถดถอยพหโลจสตกของตวแบบเรมตน

ตวแปร

ตวแบบท 1 (Adherence cut

point=95%)

ตวแบบท 2 (Adherence cut

point=100%)

ORadj

(95%CI) p-value ORadj

(95%CI) p-value

เพศ 2.3(1.3-4.1) 0.003 2.5(1.4-4.4) 0.002

อาย 0.172 0.171

15-29ป 1.0 1.0

30-44ป 1.6(0.9-3.0) 1.7(0.9-3.1)

45ปขนไป 2.1(0.8-5.2) 2.1(0.8-5.2)

ระยะการตดเชอเอชไอวเมอแรกเขาโครงการ 0.712 0.427

AsymptomaticHIV 1.0 1.0

SymptomaticHIV 0.6(0.3-1.2) 0.163 0.7(0.4-1.3)

AIDS 1.1(0.6-2.3) 0.640 1.1(0.6-2.3)

ประเภทสตรยา 0.4(0.1-1.1) 0.093 0.4(0.1-1.1) 0.082

มการตดเชอฉวยโอกาส 0.7(0.4-1.3) 0.282 0.7(0.4-1.4) 0.343

มอาการขางเคยงจากการใชยา 0.7(0.1-3.3) 0.621 0.7(0.1-3.5) 0.649

การกนยาอยางตอเนองและ

สม�าเสมอ

5.8(0.9-39.7) 0.072 1.7(0.9-3.1) 0.081

ระดบCD4กอนการรกษา 0.250 0.252

<50cells/mm3 1.0 1.0

50-200cells/mm3 0.8(0.4-1.4) 0.405 0.7(0.4-1.3)

>200cells/mm3 1.4(0.7-3.1) 0.344 1.4(0.7-3.0)

ตวแปรทมผลตอประสทธผลกำรรกษำดวยยำ

ตำนไวรสเอดสในผตดเชอเอชไอว/ผปวยเอดส ในตว

แบบสดทำย

เลอกตวแปรจากตวแบบท 2 (Adherence cut

point=100%) สมการถดถอยพหโลจสตกทสรางได

ประกอบดวย4ตวแปรท�านายคอเพศการกนยาอยาง

ตอเนองและสม�าเสมอสตรยาตานไวรสและระดบCD4

กอนเขารบการรกษาดวยยาตานไวรส


ตำรำงท 5 ตวแปรทมผลตอประสทธผลการรกษาดวยยาตานไวรสเอดสในผตดเชอเอชไอว/ผปวยเอดสโดยค�านงถง

ตวแปรอน

ตวแปร Coefficient Standard error ORadj

(95%CI) p-value

เพศ 0.9 0.3 2.5(1.4-4.4) 0.001

การกนยาอยางตอเนองและสม�าเสมอ 0.5 0.3 1.7(1.0-3.1) 0.071

ประเภทสตรยา -1.0 0.6 0.4(0.1-1.1) 0.072

ระดบCD4กอนการรกษา 0.292

<99cell/mm3 - - 1.0

100-199cell/mm3 -0.2 0.3 0.7(0.4-1.4)

>200cell/mm3 0.3 0.4 1.4(0.7-2.9)

คาคงท 0.4 0.3 1.4(0.8-2.7) 0.274

กำรประเมนตวแบบท�ำนำยประสทธผลกำร

รกษำดวยยำตำนไวรสเอดส

การทดสอบภาวะแนบสนทด (Goodness of fit)

พบวาตวแบบมความเหมาะสม(Pearson chi-square:

p-value=0.320และHosmer-Lemeshowchi-square:

p-value=0.748)

ทดสอบความเหมาะสมของตวแบบสดทายทได

กบขอมลทสรางตวแบบ โดยใชหลกเกณฑการพจารณา

พนทใตโคงROC(Hosmer&Lemeshow,2000)(6)

จากการวเคราะหหาพนทใตโคงอารโอซ (ROC

Curve)พบวา มคาเทากบ 0.64 ซงสามารถท�านาย

ประสทธผลการรกษาดวยยาตานไวรสเอดสได ใน

ระดบนอย เพยงรอยละ64.3 (95%CI:57.7-71.0)

ความสามารถในการท�านายของตวแบบจากlogitmodel

(ภาพท1)

ภำพท 1 พนทใตโคงอารโอซ(ROCCurve)ของชดขอมลสรางตวแบบ


จากผลการทดสอบความสามารถในการ

ท�านายของตวแบบจดตดทเหมาะสมทเลอกคอความนา

จะเปน>0.710พบวามคาความไว(Sensitivity)รอยละ

76.1(95%CI:71.4-80.8)คาความจ�าเพาะ(Specific-

ity)รอยละ41.0(95%CI:35.6-46.4)คาความถก

ตอง(Accuracy)รอยละ66.9(95%CI:61.4-72.0)

คาท�านายผลบวก(PPV)รอยละ78.4(95%CI:73.9-

82.9)คาท�านายผลลบ(NPV)รอยละ37.8(95%CI:

32.4-43.1)PositiveLikelihoodRatios(LR+)เทากบ

1.3และNegativeLikelihoodRatios(LR-)เทากบ0.6

ความชกของการศกษาครงนเทากบรอยละ73.82

การประเมนประสทธภาพของตวแบบ

1) ทดสอบความเหมาะสมของตวแบบกบขอมล

ชดทดสอบพบวาตวแบบมความเหมาะสม (Pearson

chi-square:p-value=0.1และHosmer-Lemeshow

chi-square:p-value=0.3)

2) การทดสอบความสามารถในการท�านาย

ประสทธผลการรกษาดวยการใชยาตานไวรสพจารณา

จากพนทใตโคงอารโอซ(ROCCurve)มคาเทากบ0.60

ดงภาพท2ซงสามารถท�านายไดในระดบนอยเพยงรอย

ละ60.1(95%CI:52.6-67.6)ณจดตด>0.710มคา

ความไว(Sensitivity)รอยละ31.76(95%CI:25.7-

37.8) คาความจ�าเพาะ (Specificity) รอยละ 83.5

(95%CI:78.7-88.4)คาความถกตอง(Accuracy)รอย

ละ 49.8 (95%CI: 43.1-56.5) คาท�านายผลบวก

(PPV)รอยละ78.3(95%CI:73.0-83.7)คาท�านาย

ผลลบ (NPV) รอยละ39.5 (95%CI:33.2-45.9)

Positive LikelihoodRatios (LR+) เทากบ 1.2และ

NegativeLikelihoodRatios(LR-)เทากบ0.3

สรปและอภปรำยผล

ลกษณะทวไปของผปวยทเขาโครงการ สวน

ใหญเปนเพศชายอยในกลมอาย 30-44ปสถานภาพ

สมรสคมากทสดและกอนเขาโครงการผปวยสวนใหญอย

ในระยะตดเชอไมมอาการซงคลายกบหลายการศกษาท

ผานมา(9,10) ในดานการรกษาผปวยสวนใหญไมเคยกน

ยาตานไวรสมากอน ไมเคยมประวตตดเชอฉวยโอกาส

ซงแตกตางจากการศกษาของอนามกามากจย(11) และ

พวงทองอนใจ(9)

ภำพท 2พนทใตโคงอารโอซ(ROCCurve)ของชดขอมลทดสอบ


อยางไรกตามเมอผ ปวยกนยาตานไวรสสตร

พนฐานนาน6เดอนขนไปสวนใหญไมมอาการขางเคยง

จากการใชยาและพบวาระดบCD4มคาเพมขนไมมการ

ตดเชอฉวยโอกาสและมคาViralloadลดลง<50copies/

ml.ผลดงเชนการศกษาอนๆ(12,13)แตมความแตกตางใน

เรองAdherenceทการศกษานใชCut-offpoint=100%

เนองจากการพจารณาขอมลพบวา คามธยฐานของ

Adherenceเทากบ100%

ดานประสทธผลการรกษาดวยยาตานไวรสพบวา

หลงการรกษา1ปผปวยสวนใหญมคาViralload<50

copies/ml.และเมอเปรยบเทยบกอนและหลงการรกษา

พบวามคาเฉลยของระดบCD4เพมขน>100cell/mm3

ซงคลายกบงานวจยทงในและตางประเทศ(9,14,15)

ตวแปรทมอทธผลตอประสทธผลการรกษาในตว

แบบสดทายประกอบดวยตวแปรเพศประเภทสตรยา

ตานไวรสAdherence(Cut-offpoint=100%)และระดบ

CD4กอนรกษาและพบวาเพศมความสมพนธกบปรมาณ

เชอไวรสอยางมนยส�าคญทางสถต (p-value=0.001)

ทงนในผลการศกษาอนกพบวาน�าตวแปรเพศและ

Adherenceมาสรางสมการท�านายเชนเดยวกน(16-18)

ตวแบบมความสามารถในการท�านายในระดบ

นอยเพยงรอยละ64.3อยางไรกตามจากคณสมบตของ

เครองมอณจดตด>0.710แสดงใหเหนวาตวแบบม

ความไวปานกลางสามารถท�านายผปวยทมประสทธผลด

ไดรอยละ 76.1ดานความถกตอง ตวแบบนสามารถ

ท�านายผปวยทมประสทธผลการรกษาทดและไมดไดถก

ตองปานกลางดานการท�านายผลบวกมคาสงแสดงวาม

ความนาจะเปนสงในการท�านายผปวยทมประสทธผลการ

รกษาดจรง ทงนพบวาคา LR+ และLR-ต�า ซงอาจม

ประโยชนนอยหากใชในการวนจฉยรกษาแตเหมาะสมใน

การน�าไปใชเปนเครองมอคดกรองประสทธผลการรกษา

มากกวาและเนองจากตวแปรในตวแบบท�านายบางตวม

คาp-value>0.05ซงไมมความสมพนธกบตวแปรตาม

ท�าใหตวแบบท�านายมประสทธภาพการท�านายต�า

เมอน�าไปทดสอบกบชดขอมลทดสอบพบวาตว

แบบมประสทธภาพในการท�านายในระดบนอยพบวา

คณสมบตของเครองมอมคาใกลเคยงกบชดขอมลสราง

ตวแบบแตมคาความไวนอยกวาพบวากราฟทงสองชด

มลกษณะใกลเคยงกนแตของชดขอมลสรางตวแบบจะ

สงกวาเลกนอย เหตทกราฟยงไมสงเทาทควร เนองจาก

ตวแปรทศกษามจ�ากดเฉพาะในฐานขอมลโปรแกรมNAP

เทานน ซงยงมตวแปรอนๆทอาจสงผลตอประสทธผล

การรกษาแตไมสามารถน�ามาวเคราะหรวมดวยได

ขอดและขอจ�ำกดในกำรศกษำ

ขอดในการศกษาครงนคอการน�าขอมลจากNAP

Programทมอยแลวซงยงไมไดน�ามาวเคราะหอยางเปน

ระบบน�ามาด�าเนนการผานระเบยบวธวจยทเหมาะสม

เพอใหขอมลทมอยถกน�ามาใชประโยชนส�าหรบบคคลท

เกยวของกบผใหบรการรกษาโรคเอดสแตมขอจ�ากดคอ

ตวแปรทน�าเขามาวเคราะหถกจ�ากดเฉพาะตวแปรทอย

ในฐานขอมลนเทานน และบางตวแปรพบวามความ

ผนแปรของขอมลต�า


ตวแบบท�านายประสทธผลการรกษาดวยยาตาน

ไวรสทได ถงแมจะพบวามภาวะแนบสนทด แตความ

สามารถในการจ�าแนกต�านาจะเปนเพราะวายงมตวแปร

อนทควรน�าเขามาศกษาดวย เชนโรคประจ�าตวหรอโรค

แทรกซอนอนๆยาชนดอนๆทผปวยกนรวมกบยาตาน

ไวรสเอดสการดอยาการไดรบยาลดไขมนในเลอดการ

เปลยนสตรยาขณะรกษาชนดของโรคตดเชอฉวยโอกาส

การดแลสขภาพตนเองความรวมมอในการรกษาและ

ควรศกษาระยะเวลาทผปวยกนยาใหนานขนการศกษา

ครงนเปนการศกษาแบบยอนหลงขอมลบางสวนจงอาจ

ไมครบถวน ดงนนจงควรตรวจสอบคณภาพของขอมล

อยางสม�าเสมอและควรศกษาแบบเกบขอมลแบบไปขาง

หนาเพอใหไดขอมลทมคณภาพและมความครบถวนมาก

ยงขน



งานวจยฉบบนส�าเรจลลวงไดดวยความกรณายง

จากผทรงคณวฒและผเกยวของหลายทานทใหขอเสนอ

แนะในการวจยจนมความสมบรณมากยงขน ผวจยขอ

ขอบคณมาณทน ขอขอบคณส�านกงานหลกประกน

สขภาพแหงชาตเขต7ขอนแกนทอนเคราะหขอมลใน

การท�าวจย ขอขอบคณเจาหนาทส�านกงานหลกประกน

สขภาพแหงชาตเขต7ขอนแกนและเจาหนาทส�านกงาน

ปองกนควบคมโรคท6จงหวดขอนแกนทชวยประสาน

งานและใหความชวยเหลอเปนอยางดยง


1. กรมควบคมโรค.คมอการดแลรกษาตนเองส�าหรบ

ผ ตด เช อและผ ป วย เอดส . พมพ คร งท 2 .

กรงเทพมหานคร:โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตร

แหงประเทศไทย;2549.

2. ส�านกระบาดวทยา กรมควบคมโรค กระทรวง

สาธารณสข. สถานการณผปวยเอดส [ออนไลน].

2554[เขาถงเมอ23สงหาคม2556].เขาถงไดจาก

http://www.boe.moph.go.

3. ส�านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต.คมอบรหาร

กองทนหลกประกนสขภาพแหงชาตปงบประมาณ

2555.พมพครงท1.กรงเทพมหานคร:หางหนสวน

จ�ากดอรณการพมพ;2555.

4. บรพาปสธรรม,เพลนจนทรเชษฐโชตศกด.ความ

ชกและปจจยตอการรกษาลมเหลวในผปวยตดเชอ

เอชไอวในโครงการNAPHA/NAPณโรงพยาบาล

ศรนครนทร. วารสารอายรศาสตรอสาน2553;9:

45-51.

5. ศนยพฒนาระบบบรการยาตานไวรสส�าหรบผตดเชอ

เอชไอวและผปวยเอดสในประเทศไทย.แนวทางการ

ตรวจวนจฉยและการดแลรกษาผตดเชอเอชไอวและ

ผปวยเอดสระดบชาตปพ.ศ.2553. พมพครงท

1กรงเทพมหานคร: โรงพมพชมนมสหกรณ

การเกษตรแหงประเทศไทย;2553.

6. HosmerDWJr,LemashowS.AppliedLogistic

Regression. 2nd ed. New York: A Wiley-

IntersciencePublication;2000.

7. วศลย มลศาสตร, นฤภค บญฤทธภทร, ศวตา

อสสอาด.ปจจยทมผลตอภาวะลมเหลวทางไวรส

ขณะไดรบยาLopinavir/ritonavir ในผปวยวยรน

ณสถาบนบ�าราศนราดร. วารสารกมารเวชศาสตร

2556;52:61-9.

8. Hsieh FY,BlockDA,LarsenMD.A simple

methodofsamplesizecalculationfor linearand

logisticregression.StatMed1998;17:1623-34.

9. พวงทองอนใจ.ปจจยทมผลตอประสทธผลของการ

รกษาดวยยาตานไวรสเอดส [ปรญญานพนธวทยา

ศาสตรมหาบณฑตสาขาจตวทยาการใหค�าปรกษา].

ชลบร:มหาวทยาลยบรพา;2550.

10.ธญวรตมอนทรจนทร,นพดลไพบลยสน,นมอนงค

ไทยเจรญ, ขนษฐา เกดศร, นงลกษณ สมจตร.

ประสทธผลของการรกษาดวยยาตานไวรสในผตด

เชอเอชไอวและผปวยเอดสผ ใหญในเขตภาคใต

ตอนลาง.สงขลา:ส�านกงานปองกนควบคมโรคท12

จงหวดสงขลา/มหาวทยาลยสงขลานครนทร;2551.

11.อนามกามากจย. การใชยาในโครงการการเขาถง

บรการยาตานไวรสเอดสระดบชาตส�าหรบผตดเชอ

และผปวยเอดส ในจงหวดราชบร [วทยานพนธ

ปรญญาเภสชศาสตรมหาบณฑตสาขาเภสชกรรม

คลนก].กรงเทพมหานคร:จฬาลงกรณมหาวทยาลย;

2547.

12.ทพวรรณวงเวยน.การตดตามอาการไมพงประสงค

จากการใชยาตานไวรสเอดสในผปวยนอกตดเชอ

เอชไอว ณ โรงพยาบาลสมเดจพระบรมราชเทว

ณศรราชา[วทยานพนธปรญญาเภสชศาสตรมหา-

บณฑต คณะเภสชศาสตร] กรงเทพมหานคร:

จฬาลงกรณมหาวทยาลย;2548.

13.นงลกษณ เกษม. โรคตดเชอฉวยโอกาสและการ

เปลยนแปลงของจ�านวนเซลลเมดเลอดขาวซด 4

ในผตดเชอเอชไอวและผปวยเอดสทไดรบยาตาน


ไวรส [วทยานพนธปรญญาสาธารณสขศาสตรมหา

บณฑต].เชยงใหม:มหาวทยาลยเชยงใหม;2548.

14.นภดล เสรรตน. การประเมนผลการรกษาดวยคา

ปรมาณเมดเลอดขาวชนดซดโฟร(CD4)เทยบกบ

คาปรมาณเชอเอชไอว (Viral load) และการใช

ปรมาณเชอเอชไอวในการตดตามเพมประสทธภาพ

การรกษาผตดเชอและผปวยเอดส ในคลนกยาตาน

ไวรส. วารสารวจยและพฒนาระบบสขภาพ2551;

1:26-37.

15.HoferCB,SchechterM,HarrisonLH.Effectiveness

ofantiretroviraltherapyamongpatientswhoattend

publicHIVclinicsinRiodeJaneiro,Brazil.JAcq

ImmunDefSynd2004;36:967–71.

16.จตตมาวฒอน.การตดตามการใชยาตานไวรสเอดส

ในผปวยทตดเชอเอชไอว [ปรญญาเภสชศาสตร-

มหาบณฑตสาขาวชาเภสชกรรมคลนก].ขอนแกน:


17.Cardoso SW,LuzPM,VelasqueL,TorresT,

CoelhoL,FreedbergKA,etal.Effectivenessof

first-lineantiretroviraltherapyintheIPECcohort,

Rio de Janeiro,Brazil.AIDSResHumRetrov

2014;11:1-10.

18.Chkhartishvili N, RukhadzeN, SvanidzeM,

SharvadzeL,DehovitzJA,TsertsvadzeT,etal.

Evaluationofmultiplemeasuresofantiretroviral

adherence in the EasternEuropean country of

Georgia.JIntAIDSSoc2014;17:1-10.


รปแบบการด�าเนนงานเฝาระวงโรคเลปโตสไปโรซสในพนท

โดยทม SRRT ระดบต�าบล

ต�าบลก�าพ อ�าเภอบรบอ จงหวดมหาสารคาม

Model of Leptospirosis surveillance scheme by the sub-district

SRRT team, Kumpe sub district, Borabue district,

Mahasarakarm province

ประเสรฐ ไหลหาโคตร ส.ม. (สาธารณสข) Prasert Laihakhot M.P.H. (Public Health)

ส�านกงานสาธารณสขอ�าเภอบรบอ Borabue Public Health Office

บทคดยอ

โรคเลปโตสไปโรซสเปนกลมอาการของโรคจากเชอแบคทเรยทตดตอมาจากสตวหลายชนดกออาการ

หลากหลายขนกบชนดของเชอสายพนธและปรมาณเชอทไดรบการตดเชอมไดตงแตไมปรากฏอาการมอาการอยาง

ออนอาการรนแรงหรอถงขนเสยชวต การวจยครงนมความมงหมายเพอศกษาถงบรบทและสภาพปญหาของพนท

รปแบบการด�าเนนงานเฝาระวงโรคเลปโตสไปโรซสในพนทโดยทมSRRTระดบต�าบลพฤตกรรมของภาคเครอขายใน

การด�าเนนงานเฝาระวงโรคและปจจยแหงความส�าเรจของการด�าเนนงานกลมตวอยางไดแกผน�าชมชนอาสาสมคร

สาธารณสขสมาชกองคการบรหารสวนต�าบลก�าพและแกนน�าสขภาพประจ�าครอบครวจ�านวน50คนเครองมอทใช

ในการวจยประกอบดวยแบบทดสอบแบบสอบถามแบบวดและแบบบนทกการด�าเนนงานการวเคราะหขอมลเชง

ปรมาณใชคาความถ รอยละคาเฉลยสวนเบยงเบนมาตรฐานและเปรยบเทยบความแตกตางของคาเฉลยกอนและ

หลงด�าเนนการโดยใชPairedsamplet-testการรวบรวมขอมลเชงคณภาพใชการสงเกตการสนทนากลมการประชม

กลมยอยและวเคราะหขอมลโดยการวเคราะหเนอหา

ผลการศกษารปแบบการด�าเนนงานเฝาระวงโรคเลปโตสไปโรซสในพนทโดยทมSRRTระดบต�าบลต�าบล

ก�าพ อ�าเภอบรบอ จงหวดมหาสารคามประกอบดวย15 ขนตอนสงผลใหทมSRRTระดบต�าบลมแนวทางการ

เฝาระวงโรคเลปโตสไปโรซสในพนท เมอเปรยบเทยบคะแนนความรเรองโรคเลปโตสไปโรซสการปฏบตตวในการ

เฝาระวงโรคเลปโตสไปโรซสการมสวนรวมของชมชนในรปแบบการด�าเนนงานเฝาระวงโรคเลปโตสไปโรซสกอนและ

หลงการทดลอง พบวา ความร การปฏบตตว และการมสวนรวมในการด�าเนนงานเฝาระวงโรคเลปโตสไปโรซส

เพมขนอยางมนยส�าคญทางสถต (p <0.001)และความพงพอใจในการด�าเนนงานเฝาระวงโรคเลปโตสไปโรซสอย

ในระดบสงมปจจยความส�าเรจคอ“PRASERT”และรปแบบการด�าเนนงานคอ“KUMPEMODEL”

โดยสรป รปแบบการด�าเนนงานการเฝาระวงโรคเลปโตสไปโรซสในพนท โดยทม SRRT ระดบต�าบล

เปนความรวมมอกนของผมสวนเกยวของทกภาคสวน ในการเรยนรรวมกน ใชทนและบรบทของพนท มาเปนองค

ประกอบสนบสนนใหเกดการพฒนาเปนรปแบบทมประสทธภาพในทสด

ค�ำส�ำคญ: ทมSRRTระดบต�าบลโรคเลปโตสไปโรซส


Abstract

LeptospirosisisaninfectioncausedbyBacteriawhicharetransmittedbyvarietyofanimals.Theseverity

ofsymptomvariesonpathogenserovarandinfectiousdose.Symptomcanrangefromnone,mild,andsevereto

death.Thisresearchaimedtoinvestigatethecontextandprobleminthearea,modelofLeptospirosissurveillance

schemebySub-DistrictSRRT team,behaviorofnetworksondisease surveillance, and factors related to the

operationalachievementondiseasesurveillance.Sampleswere50personswhowerecommunityleaders,public

healthvolunteers,membersofKumpeSub-DistrictAdministrativeOrganization,andfamilyhealthleaders.The

researchtoolsfordatacollectionconsistedofatestingform,aquestionnaire,ameasurementform,andanoperation

recordform.Thequantitativedatawasanalyzedbyfrequency,percentage,mean,andstandarddeviation.Paired

samplet-testwasusedtocomparethemeandifferencebetweenpre-andpost-intervention.Observation,group

interview,andfocusgroupdiscussionwereusedforqualitativedatacollection.Contentanalysiswasusedtoanalyze

qualitativedata.

ResearchresultfoundthatmodelofLeptospirosissurveillanceschemebySub-DistrictSRRTteamin

KumpeSub-District,BorabueDistrict,MahasarakarmProvinceconsistedof15steps.Thepatternresultedinthe

teamcouldgeneratetheLeptospirosissurveillanceguidelinesinthearea.Comparingbetweenpreandpostscores

ofLeptospirosis knowledge, practice in theLeptospirosis surveillance, and community participation in the

Leptospirosis surveillance found that knowledge, practice, and community participation in theLeptospirosis

surveillanceschemeweresignificantlystatisticalincreased(p<0.001).LevelofsatisfactionintheLeptospirosis

surveillanceschemewashigh.Factorsrelatedtooperationalachievementwas“PRASERT”and“KUMPEMODEL”

wasgeneratedastheoperationalmodel.

Inconclusion,modelofLeptospirosis surveillance schemeby theSub-DistrictSRRT teamwas the

cooperationbetweenstakeholdersinsharingandlearningknowledgetogetherbasedoncontextsandcapitalsof

thearea.Areacontextsandcapitalswereappliedasthesupportingelements,whichwerefinallyledtothegenerating

oftheeffectivesurveillancemodel.

Keywords: theSub-DistrictSRRTteam,Leptospirosis

บทน�ำ

โรคเลปโตสไปโรซสเปนกลมอาการของโรคจาก

เชอแบคทเรยทตดตอมาจากสตวหลายชนด กออาการ

หลากหลายขนกบชนดของเชอ (serovars)และปรมาณ

เชอทไดรบ การตดเชอมไดตงแตไมปรากฏอาการ

มอาการอยางออนอาการรนแรงหรอถงขนเสยชวต

การปองกนโรคเลปโตสไปโรซสคอการปองกนการ

สมผสระหวางปจจยทท�าใหเกดโรคกบบคคล สวนมาก

เกดจากการประพฤตปฏบตตนของบคคลเพอปองกนการ

เกดโรค รวมถงการไดรบขอมลขาวสารรวมทงการให

สขศกษาและประชาสมพนธเกยวกบหลกการเฝาระวงการ

ปองกนและควบคมโรคเลปโตสไปโรซสทถกตองและท

ส�าคญคอประชาชนทไดรบขอมลขาวสารตองน�าไปปฏบต

ใหเปนกจวตรประจ�าวน(1)

ในประเทศไทยมอตราปวยดวยโรคเลปโตสไปโรซส

ตงแตพ.ศ.2551 ถงพ.ศ.2555 คอ 6.66 8.57

7.76 6.71 6.50 ตอประชากรแสนคนตามล�าดบ

และมอตราปวยตายตงแตพ.ศ.2551ถงพ.ศ.2555


คอรอยละ1.731.171.261.641.45ตามล�าดบ(2)

กลมอายทพบมากทสดเรยงตามล�าดบคอ 35-44ป

(20.26%) อาชพสวนใหญเกษตรกรรอยละ 54.20

พบผปวยสงสดในระหวางเดอนกนยายน–พฤศจกายน

ของทกป ต�าบลก�าพอ�าเภอบรบอจงหวดมหาสารคาม

มอตราปวยดวยโรคเลปโตสไปโรซสตงแตพ.ศ.2551

ถงพ.ศ.2555คอ030.7246.1130.9415.38

ตอประชากรแสนคน เสยชวตในป 2555 จ�านวน 1

ราย(3) จากการส�ารวจขอมลการด�าเนนงานปองกนและ

ควบคมโรคเลปโตสไปโรซสของประชาชน ในเขตพนท

ต�าบลก�าพ ป 2555 พบวา ประชาชนสวนใหญ ม

ความรอยในระดบต�า รอยละ42.50มการปฏบตตวใน

การปองกนและควบคมโรค สวนใหญอยในระดบต�า

รอยละ 52.50 และมสวนรวมในการเฝาระวงโรค

สวนใหญอย ในระดบนอย คดเปนรอยละ 67.50

นอกจากนยงพบวาการด�าเนนกจกรรมการเฝาระวงโรค

เลปโตสไปโรซสในพนท ไมมรปแบบหรอเครอขายการ

เฝาระวงโรคทชดเจน ในดานการประชาสมพนธ พบวา

โดยสวนใหญมการประชาสมพนธผานหอกระจายขาวของ

หมบานปละ1–2ครงคดเปนรอยละ60.00

จากการวเคราะหสาเหตของปญหาในพนท โดย

เจาหนาทสาธารณสขรวมกบผน�าชมชนและอาสาสมคร

สาธารณสขประจ�าหมบาน ใน 4ดานพบสาเหตดงน

ในดานของคนแบงสาเหตออกเปนสองสวนคอในสวน

ของเจาหนาสาธารณสขพบวายงขาดทกษะทางระบาด

วทยาขาดการเยยมตดตามทตอเนอง ในสวนประชาชน

พบวาขาดความรมพฤตกรรมการปฏบตตวทใมถกตอง

ในดานระบบและวธการด�าเนนการพบวาขาดระบบและ

เครอขายเฝาระวงโรคทด ขาดการมสวนรวมในดาน

สงแวดลอมพบวามล�าน�าเสยวไหลผานกลางต�าบลมน�า

ขงตลอดทงปมพงหญาหนาแนนท�าใหมสตวน�าโรคชกชม

สภาพแวดลอมในหมบานไมสะอาดในดานงบประมาณ

และทรพยากรพบวาไมมโครงการด�าเนนการทชดเจน

การสรางภาคเครอขายทมเฝาระวงสอบสวน

เคลอนทเรว เครอขายระดบต�าบล (surveillance and

rapidresponseteam:SRRT)โดยใชหลกในการท�างาน

3ร(4)ไดแกรเรวแจงเรวและควบคมเรวจะสงผลใหมการ

ด�าเนนงานเฝาระวงโรคเลปโตสไปโรซสทมประสทธภาพ

สามารถตรวจจบเหตการณการปวยหรอตายทผดปกต

การแจงขาวทรวดเรว จะสงผลใหสามารถด�าเนนการ

ควบคมโรคไดทนเวลา สงผลใหลดอตราปวยและอตรา

ปวยตายไดผวจยจงสนใจทจะศกษารปแบบการด�าเนน

งานเฝาระวงโรคเลปโตสไปโรซสในพนทโดยทมSRRT

ระดบต�าบลต�าบลก�าพอ�าเภอบรบอจงหวดมหาสารคาม

โดยใชการวจยปฏบตการ รวมกบแนวคดเกยวกบการ

สรางทมเฝาระวงสอบสวนเคลอนทเรวSRRTเครอขาย

ระดบต�าบลแนวคดการสรางเสรมพลงอ�านาจ รวมกบ

ทฤษฎการมสวนรวมซงเปนกระบวนการทท�าใหชมชน

เขามามสวนรวมในการคนหาปญหาวเคราะหสาเหตการ

ตดสนใจ ออกแบบวางแผนหาแนวทางแกปญหารวม

ด�าเนนงานประเมนผล ท�าใหเกดการเรยนรและแกไข

ปญหารวมกน ทเกดจากปญหาและความตองการของ

ชมชน ผานกระบวนการเรยนร และการแลกเปลยน

ประสบการณรวมกน และน�าผลทไดมาเปนรปแบบท

เหมาะสมในการแกไขปญหาโรคเลปโตสไปโรซสในพนท

โดยทมSRRTระดบต�าบลตอไป

วตถประสงค

1. วตถประสงคทวไป

เพอศกษารปแบบทเหมาะสมในการด�าเนนงาน

เฝาระวงโรคเลปโตสไปโรซสในพนทโดยทมSRRTระดบ

ต�าบลต�าบลก�าพอ�าเภอบรบอจงหวดมหาสารคาม

2. วตถประสงคเฉพำะ

2.1 เพอศกษาบรบทและสภาพปญหา

2.2 เพอศกษาผลของพฤตกรรมภาคเครอขายใน

การด�าเนนงานเฝาระวงโรคเลปโตสไปโรซสในพนทโดย

ทมSRRTระดบต�าบล

2.3 เพอศกษารปแบบการด�าเนนงานเฝาระวงโรค

เลปโตสไปโรซสในพนทโดยทมSRRTระดบต�าบล

2.4 เพอศกษาปจจยแหงความส�าเรจของการ

ด�าเนนงานเฝาระวงโรคเลปโตสไปโรซสในพนทโดยทม

SRRTระดบต�าบล


วธด�ำเนนงำน

การศกษาครงนใชรปแบบการวจยเชงปฏบตการ(5)

(Action Research) ตามแนวคดของKemmis และ

McTaggart(1988)ในลกษณะวงรอบ4ขนตอนคอการ

วางแผน(Planning)การปฏบตตามแผน(Action)การ

สงเกตการณ (Observation) และการสะทอนผลการ

ปฏบตงาน(Reflection)

1. กำรก�ำหนดประชำกรและกำรเลอกกลมตวอยำง

1.1ประชากรทใชในการศกษาคอ ผ น�าชมชน

อาสาสมครสาธารณสขสมาชกองคการบรหารสวนต�าบล

ก�าพ และแกนน�าสขภาพประจ�าครอบครวอาย18ปขน

ไปและอาศยอยในชวง1ปทผานมาในต�าบลก�าพอ�าเภอ

บรบอจงหวดมหาสารคามจ�านวน15หมบานจ�านวน

ทงหมด618คน

1.2กล มตวอยางคอ ผ น�าชมชน อาสาสมคร

สาธารณสขสมาชกองคการบรหารสวนต�าบลก�าพ และ

แกนน�าสขภาพประจ�าครอบครวทมความสมครใจและ

เสยสละเวลาเขาร วมกจกรรมโดยการส มอยางงาย

(simplerandomsampling)ตามสดสวนของประชากรใน

แตละกลมจ�านวน50คน

1.3พนทท�าการวจยเปนการเลอกแบบเจาะจงคอ

ต�าบลก�าพอ�าเภอบรบอจงหวดมหาสารคามประกอบ

ไปดวย15หมบาน โดยมเกณฑในการเลอกพนทคอ

เปนต�าบลทมอบตการณความชกโรคเลปโตสไปโรซสสง

2. เครองมอทใชในกำรวจย

ประกอบดวยเครองมอ2ชดไดแกเครองมอทใช

ในการด�าเนนการวจยและเครองมอส�าหรบเกบรวบรวม

ขอมลดงน

2.1 ชดท 1 เครองมอทใชในการด�าเนนงานวจย

ประกอบดวยกจกรรมตามแผนปฏบตงานในรปแบบการ


SRRTระดบต�าบล

2.2 ชดท 2 เครองมอทใชในการเกบรวบรวม

ขอมลแบงเปน2ชนดคอเครองมอส�าหรบเกบรวบรวม

ขอมลเชงปรมาณและเชงคณภาพโดยมรายละเอยดดงน

2.2.1เครองมอทใชเกบขอมลเชงปรมาณ

ผวจยไดจดท�าแบบสอบถามจ�านวน2ชดดงน

1)แบบสอบถามชดท1ประกอบไป

ดวยขอมล 4 สวน ไดแกขอมลลกษณะทางประชากร

แบบทดสอบความรแบบวดการปฏบตและแบบวดการ

มสวนรวม

2)แบบสอบถามชดท2ประกอบไป

ดวยขอมล 2 สวน ไดแก ขอมลลกษณะทางประชากร

และแบบวดความพงพอใจ

2.2.2เครองมอทใชเกบขอมลเชงคณภาพ

ประกอบดวยการบนทกภาคสนามอปกรณเสรมทชวย

ในการเกบรวบรวมขอมลการสงเกตแบบรายงานการ

สนทนากลมและการประชมกลมยอย

การสรางเครองมอและการตรวจสอบคณภาพ

เครองมอโดยศกษาคนควาเนอหาในเอกสารต�ารารวม

ทงทฤษฎและงานวจยทเกยวของโดยมขนตอนดงน

1. ศกษาจากทฤษฎ ต�ารา ขอบงคบ ระเบยบ

แผนการปฏบตงานและงานวจยทเกยวของ

2.ก�าหนดกรอบแนวคดในการวจยวางแผนการ

สรางแบบสอบถาม

3.สรางและปรบปรงแบบสอบถามใหครอบคลม

ตามจดมงหมายทตงไว

4.น�าแบบสอบถามทได ปรบปรงแก ไขตาม

ค�าแนะน�า เสนอผเชยวชาญ3ทานท�าการตรวจสอบ

ความถกตองความครอบคลมครบถวนและสอดคลอง

ตามวตถประสงคปรบปรงแกไขใหถกตองโดยมคาดชน

IOCโดยการหาคาดชนความสอดคลอง(indexofitem

-objectivecongruence:IOC)ใชเกณฑพจารณาคาIOC

แตละขอตงแต 0.5 ขนไป ถอวาเปนขอสอบถามทม

ความสอดคลอง น�าเครองมอตรวจสอบความเทยง(6)

(Reliability) โดยน�าเครองมอไปทดลองใช (Try out)

กบกลมตวอยางทมคณลกษณะคลายคลงกบกลมตวอยาง

ทใชในการวจยคอต�าบลก�าพ อ�าเภอบรบอ จงหวด

มหาสารคามจ�านวน40คนแลวน�ามาวเคราะห

กำรตรวจสอบควำมเทยงของเครองมอ (Reliability)

1)ดานความรของกลมตวอยางใชคา(KR-20)

มคาความเชอมนเทากบ0.86


2)ดานการปฏบตตนในการปองกนโรค มคา

ความเชอมนเทากบ0.91

3)ดานการมสวนรวม มคาความเชอมนเทากบ

0.97

4)ดานความพงพอใจ มคาความเชอมนเทากบ

0.93

กำรด�ำเนนกำรวจยและกำรเกบรวบรวมขอมล

การด�าเนนการวจยในครงนใชระยะเวลาด�าเนน

การวจย 16 สปดาห ระหวางเดอนมนาคมถง เดอน

มถนายนพ.ศ.2557โดยมขนตอนกระบวนการด�าเนน

งานวจยดงน

1. ขนการวางแผน (Planning) การวเคราะห

สถานการณและวางแผนปฏบต ใชระยะเวลา4สปดาห

ศกษาคนควาขอมลจากเอกสาร ต�ารา รวบรวมความร

แนวคดทฤษฎและงานวจยทเกยวของประสานงานกบ

หนวยงาน และประชมบคคลทเกยวของเพอใหการ

ยอมรบการด�าเนนการวจยศกษาขอมลพนฐานบรบท

ของพนท รวบรวมขอมลพฤตกรรมเสยงและปจจยท

เกยวของกบการเกดโรคประชมประชาคมแกนน�าและ

ประชาชนในชมชนเพอคนหาและวเคราะหสถานการณ

สภาพปญหาและอปสรรคการด�าเนนงาน ประชมจดท�า

แผนเชงปฏบตการโดยใชแนวคดเกยวกบการสรางทมเฝา

ระวงสอบสวนเคลอนทเรว(SRRT)เครอขายระดบต�าบล

2. ขนการปฏบตการตามแผน(Action)ใชระยะ

เวลา8สปดาหด�าเนนการตามแผน

3.ขนการสงเกตการณ (Observation) ใชระยะ

เวลา 2 สปดาห สรปและประเมนผลด�าเนนงานจาก

การสงเกต สมภาษณ สนทนากลมประชมกลมยอย

เกบรวบผลการด�าเนนงานทไดจากแผนงานกจกรรม

4.ขนการสะทอนผลการปฏบต(Reflection)ใช

ระยะเวลา2สปดาห โดยการจดเวทประชมแลกเปลยน

เรยนร เพอสะทอนผลการพฒนา ถอดบทเรยนเพอ

วเคราะห และรวมสรปผลการด�าเนนงานและเสนอแนะ

ตอการด�าเนนงาน สรปปจจยแหงความส�าเรจ ปญหา

อปสรรคขอเสนอแนะแนวทางแกไขปญหา


1.การเกบขอมลเชงปรมาณจากกลมตวอยางโดย

แบบสอบถามขอมลทวไปแบบทดสอบความรการปฏบต

ตวการมสวนรวมและความพงพอใจ

2.การเกบขอมลเชงคณภาพ แหลงขอมลคอ

บคคล วธการเกบไดแก การสนทนากล ม (Group

Discussion)การประชมกลมยอยผใหขอมลหลกคอ

กล มตวอยางการสงเกต (Observation) ในขณะท�า

กจกรรมตามขนตอนตางๆของกระบวนการวจยวธบนทก

ขอมลคอการจดบนทกบนทกภาพ

กำรจดท�ำและวเครำะหขอมล

1.เกณฑการใหคะแนนและการแปลผลดงน

1.1 การวดความรเปนชดค�าถามความรเรองโรค

เลปโตสไปโรซสจ�านวน20ขอการแปลผลระดบคะแนน

ความรแบบองเกณฑของBloom(7)

1.2 แบบวดการปฏบตตวเกยวกบการเฝาระวง

โรคเลปโตสไปโรซจ�านวน15ขอเกณฑวดเปน3ตว

เลอกคอปฏบตทกครงปฏบตบางครงและไมเคยปฏบต

โดยมเกณฑการใหคะแนนอางองมาจาก มาตรวดของ

ลเครท (likerts scale)การแปลผลระดบการปฏบตเปน

3ระดบตามแนวคดของเบสท(8)

1.3 แบบวดการมสวนรวมของผรวมวจยตอการ

ด�าเนนงานเปนแบบสอบถามประกอบดวย5ดานคอการ

คนหาปญหาและสาเหตของปญหา ดานการวางแผนแกไข

ปญหาดานการด�าเนนการแกไขปญหาดานการไดรบ

ประโยชนจากการแกไขปญหาและดานการประเมนผล

สรางตามแบบการวดของลเครท(likerts scale)ลกษณะ

เปนแบบมาตราสวนประมาณคา(ratingscale)5ระดบ

จ�านวน20ขอการแปลผลระดบการมสวนรวมแบงเปน

5ระดบโดยยดหลกการแปลผลคะแนนเฉลยโดยใชหลกการ

แจกแจงแบบปกตเปนเกณฑตามแนวคดของเบสท

1.4 แบบวดความพงพอใจของผรวมวจยตอรป

แบบการด�าเนนงานเฝาระวงโรคเลปโตสไปโรซสในพนท

โดยทมSRRTระดบต�าบลสรางตามแบบวดของลเครท

(likertsscale)มลกษณะเปนแบบมาตราสวนประมาณคา


(ratingscale)5ระดบจ�านวน15ขอการแปลผลระดบ

ความพงพอใจของผรวมวจยแบงเปน5ระดบโดยยดหลก

การแปลผลคะแนนเฉลยโดยใชหลกการแจกแจงแบบปกต

เปนเกณฑตามแนวคดของเบสท

สถตทใชในกำรวเครำะหขอมล

1. ขอมลเชงประมาณตรวจสอบความถกตอง

ครบถวนวเคราะหดวยโปรแกรมคอมพวเตอรส�าเรจรป

ดงน

1.1 วเคราะหขอมลทวไปของลกษณะทาง

ประชากรของกลมตวอยาง โดยใชสถตเชงพรรณนา

(descriptivestatistics)น�าเสนอในรปแบบตารางจ�านวน

การแจกแจงความถ (frequency) คาเฉลย (mean)

รอยละ(percentage)และสวนเบยงเบนมาตรฐาน(S.D)

1.2 การเปรยบเทยบคาเฉลยความแตกตาง

ของระดบความร การปฏบตตว และการมสวนรวม

ก อนและหลงด�าเนนการ โดยใช สถต เ ชงอนมาน

(InferentialStatistics)คอpairedsamplet-testก�าหนด

ระดบการมนยส�าคญทางสถตท0.05

2.ขอมลเชงคณภาพ เปนขอมลทไดจากการ

สนทนากลมการประชมกลมยอยการบนทกภาคสนาม

การสงเกตและแบบบนทกการด�าเนนงานตามแผนปฏบต

การมารวบรวมและวเคราะหเนอหาของขอมลตามความ

เปนเหตเปนผล(contentanalysis)

ผลกำรศกษำ

ต�าบลก�าพแบงเขตการปกครองเปน15หมบาน

จ�านวน1,549หลงคาเรอนมอาชพเกษตรกรรมรอยละ

98รายไดเฉลยตอคน30,000บาท/คน/ปประชากร

ในเขตรบผดชอบทงหมด6,536คนประชากรสวนใหญ

อยในชวงวยแรงงาน(ชวงอาย40-44ปและ35-39ป)

รอยละ 8.20และ7.52 โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

ต�าบลจ�านวน1แหงมบคลากรทงหมด8คนมทมก

ชพต�าบล1ทมประชาชนสามารถเขาถงระบบบรการและ

ไดรบการดแลครบถวนทกคน โรคทเฝาระวงทางระบาด

วทยา5อนดบแรกในป2556ไดแกอจจาระรวงไข

ไมทราบสาเหต ไขเลอดออกโรคมอเทาปากและโรค

เลปโตสไปโรซสตามล�าดบมแหลงน�าตามธรรมชาต

กระจายอย ทวทงต�าบล ประกอบไปดวยหนองน�า

สาธารณะขนาดใหญจ�านวน17แหงล�าหวยซงมน�าขง

ตลอดทงป2สายมบอน�าของประชาชนทไดขดไวใชใน

การท�าปศสตวและการเกษตรอก451บอการด�าเนนงาน

เฝาระวงโรคเลปโตสไปโรซสในพนทไมมรปแบบหรอ

เครอขายการเฝาระวงโรคทชดเจนทงนเนองจากขาดภาค

เครอขายในการด�าเนนงานขาดความร ขาดการท�างาน

เปนทม หนวยงานขาดการท�างานแบบบรณาการ ขาด

การมสวนรวมของประชาชนและไมมรปแบบโครงสราง

การด�าเนนงานทชดเจนจงมการก�าหนดเปาหมายในการ

เฝาระวงโรครวมกนคอประชาชนทกคนตองไดรบการ

เฝาระวงโรคเลปโตสไปโรซสโดยทมSRRTระดบต�าบล

ทไดมาตรฐานมประสทธภาพน�าไปสการคนพบผปวย

การแจงขาวและควบคมโรคทรวดเรวสามารถลดอตรา

ปวยและอตราปวยตายดวยโรคเลปโตสไปโรซสได


ตำรำงท 1 จ�านวนและรอยละของผเกยวของในการพฒนารปแบบการด�าเนนงานเฝาระวงโรคเลปโตสไปโรซส

ในพนทโดยทมSRRTระดบต�าบลจ�าแนกตามคณลกษณะประชากร

คณลกษณะทำงประชำกร จ�ำนวน (n=50) รอยละ

เพศ

ชาย

หญง

อำย

ต�ากวา20ป

21–30ป

31–40ป

41-50ป

51-60ป

61ปขนไป

X =47ป (S.D=10.13ป)

19

31

2

12

20

8

7

1

38.00

62.00

4.00

24.00

40.00

16.00

14.00

2.00

สถำนภำพสมรส

โสด

ค

หมาย/หยา/แยก

ระดบกำรศกษำสงสด

ไมไดเรยน

ประถมศกษา

มธยมศกษาตอนตน

มธยมศกษาตอนปลาย

ประกาศนยบตร/อนปรญญา

ปรญญาตร

สงกวาปรญญาตร

2

45

3

1

19

5

23

2

0

0

4.00

90.00

6.00

2.00

38.00

10.00

46.00

4.00

0

0

อำชพ

เกษตรกรรม

รบจาง

คาขาย/ประกอบธรกจสวนตว

รบราชการ/รฐวสาหกจ

ไมไดท�างาน

อนๆ

33

7

5

3

0

2

66.00

14.00

10.00

6.00

0

4.00


คณลกษณะทำงประชำกร จ�ำนวน (n=50) รอยละ

รำยไดเฉลยตอเดอน

ต�ากวา5,000บาท

5,000–10,000บาท

10,001–20,000บาท

20,001–30,000บาท

30,001บาทขนไป

25

20

3

1

1

50.00

40.00

6.00

2.00

2.00

ต�ำแหนงปจจบนทำงบทบำทสงคม

ผบรหารอบต.

พนกงานสวนทองถน

แกนน�าสขภาพประจ�าครอบครว

สมาชกอบต.

ก�านน/ผใหญบาน/ผชวยผใหญบาน

อาสาสมครสาธารณสข

อนๆ

เคยไดรบขอมลขำวสำร

ไมเคย

เคย

หอกระจายขาว

วทย/โทรทศน/หนงสอพมพ

การอบรมใหความรจากจนท./องคกรเอกชน

อนๆ

0

0

35

3

4

8

0

1

49

36

22

35

1

0

0

70.00

6.00

8.00

16.00

0

2.00

98.00

72.00

44.00

70.00

2.00

จากตาราง 1พบวา ผเกยวของในการพฒนา

รปแบบการด�าเนนงานเฝาระวงโรคเลปโตสไปโรซสใน

พนทโดยทมSRRTระดบต�าบลสวนใหญเปนเพศหญง

(รอยละ 62.00) มอายระหวาง 31-40ป (รอยละ

40.00) รองลงมา อาย 21-30ป (รอยละ 24.00)

สถานภาพสมรสค (ร อยละ 90.00) รองลงมาคอ

สถานภาพหมาย/หยา/แยก (รอยละ6.00)การศกษา

ระดบมธยมศกษาตอนปลาย (รอยละ46.00) รองลง

มาระดบประถมศกษา(รอยละ38.00)อาชพเกษตรกร

(รอยละ66.00)รองลงมาคอรบจาง(รอยละ14.00)

มรายไดเฉลยตอเดอนต�ากวา 5,000 บาท (รอยละ

50.00) รองลงมาคอ5,000-10,000บาท (รอยละ

40.00)มต�าแหนงทางสงคมเปนแกนน�าสขภาพประจ�า

ครอบครว (รอยละ 70.00)รองลงมาคออาสาสมคร

สาธารณสข(รอยละ16.00) ไดรบทราบขอมลขาวสาร

หรอความรเกยวกบโรคเลปโตสไปโรซส(รอยละ98.00)

ไดรบขอมลทางหอกระจายขาว(รอยละ72.00)และจาก

การอบรมใหความรจากเจาหนาทของรฐ/องคกรเอกชน

(รอยละ70.00)

ตำรำงท 1 จ�านวนและรอยละของผเกยวของในการพฒนารปแบบการด�าเนนงานเฝาระวงโรคเลปโตสไปโรซส

ในพนทโดยทมSRRTระดบต�าบลจ�าแนกตามคณลกษณะประชากร(ตอ)


ตำรำงท 2การเปรยบเทยบความแตกตางคาเฉลยคะแนนความร การปฏบตตวและการมสวนรวมในการพฒนา

รปแบบการด�าเนนงานเฝาระวงโรคเลปโตสไปโรซสในพนทโดยทมSRRTระดบต�าบล กอนและหลง

การพฒนาของผเกยวของ

พฤตกรรม

ผเกยวของ

รำยดำน

กอนกำรพฒนำ

(n=50)

หลงกำรพฒนำ

(n=50)t-test p -value

95%CI

X S.D. X S.D. low up

ความร 9.28 2.81 18.26 1.08 20.61 <0.001* 8.10 9.86

การปฏบตตว 1.88 0.39 2.74 0.44 10.03 <0.001* 0.69 1.03

การมสวนรวม 2.92 0.27 3.94 0.51 13.00 <0.001* 0.86 1.18

*มนยส�าคญทางสถตทระดบ0.05

จากตาราง2พบวากอนการพฒนาผเกยวของม

ความรเรองโรคเลปโตสไปโรซสอยในระดบต�าหลงการ

พฒนามความรเรองโรคเลปโตสไปโรซสอยในระดบสง

มการปฏบตตวในการเฝาระวงโรคเลปโตสไปโรซสอยใน

ระดบปฏบตบางครง หลงการพฒนาผเกยวของมการ

ปฏบตตวในการเฝาระวงโรคเลปโตสไปโรซสอยในระดบ

ปฏบตทกครงมสวนรวมในการพฒนารปแบบการด�าเนน

งานเฝาระวงโรคเลปโตสไปโรซสอยในระดบปานกลาง

หลงการพฒนามสวนรวมในการพฒนารปแบบการ

ด�าเนนงานเฝาระวงโรคเลปโตสไปโรซสอยในระดบมาก

เมอเปรยบเทยบความร การปฏบตและการมสวนรวม

ในการพฒนารปแบบการด�าเนนงานเฝาระวงโรคเลปโต

สไปโรซสกอนและหลงการพฒนาพบวาหลงการพฒนา

มความรการปฏบตตวและการมสวนรวมในการพฒนา

รปแบบการด�าเนนงานเฝาระวงโรคเลปโตสไปโรซสเพม

ขนอยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ0.05

ผลการศกษาดานความพงพอใจหลงการพฒนาผ

เกยวของสวนใหญมความพงพอใจระดบมาก รอยละ

62.00รองลงมามความพงพอใจมากทสดรอยละ26.00

และโดยรวมมความพงพอใจอยในระดบมาก

ผลการด�าเนนงานของเครอขายสมาชกทมSRRT

ระดบต�าบล โดยใชแนวทางและระบบรายงานการเฝา

ระวงโรคเลปโตสไปโรซสในชมชนซงเมอเกดการเจบปวย

ขนในชมชนสมาชกทมSRRTระดบคมจะไดรบขอมล

การเจบปวยจากการเฝาระวงโรคเลปโตสไปโรซสในพนท

ในทนทจากแหลงขาวในชมชนจากนนกระบวนการเฝา

ระวงโรค การแจงรายงานโรคและการออกตรวจสอบ

เหตการณจะมขนตอนการด�าเนนงานดงน

1.สมาชกทมSRRTระดบคมจะตองออกด�าเนน

การตรวจสอบการเจบปวยภายในเวลา1 ชวโมงหลงได

ทราบขาว โดยใชเครองมอในการตรวจสอบคอแบบเฝา

ระวงคนหาผปวยสงสยโรคเลปโตสไปโรซสของทมSRRT

ระดบต�าบลก�าพหากตรวจสอบแลวพบวาผปวยเขาขาย

สงสยโรคเลปโตสไปโรซส คอมคะแนนรวมเทากบ 20

คะแนนขนไปสมาชกทมSRRTระดบคมจะตองแจงไป

ยงหวหนาทม SRRT ระดบหมบานหรอศนยรบแจง

เหตการณระดบหมบานภายในเวลา 1 ชวโมงหลงพบ

คนปวย

2.หวหนาทมSRRTระดบหมบานเมอไดรบการ

แจงขาวจากสมาชกทมSRRTระดบคมจะตองลงบนทก

ในทะเบยนรบแจงและตรวจสอบขาวการเกดโรคเลปโต-

สไปโรซสของหมบาน

3.หวหนาทม SRRT ระดบหมบานเมอบนทก

ทะเบยนรบแจงและตรวจสอบขาวการเกดโรคเลปโต-

สไปโรซสของหมบานเสรจแลว จะตองลงตรวจสอบ

เหตการณรวมกบสมาชกทมSRRTระดบคมทแจงขาว


มาภายในเวลา 1 ชวโมงหลงรบแจงขาวจากสมาชก

ทมSRRTระดบคม

4. เมอหวหนาทมSRRTระดบหมบานลงตรวจ

สอบเหตการณแลวพบวาผปวยเขาขายสงสยโรคเลปโต-

สไปโรซสหวหนาทมSRRTระดบหมบานจะตองแจง

รายงานการเกดผปวยเขาขายสงสยไปยงศนยรบแจง

เหตการณทผดปกตระดบต�าบลภายในเวลา1ชวโมงหลง

พบผปวย

5.ศนยรบแจงเหตการณทผดปกตระดบต�าบล

เมอไดรบการแจงขาวจากหวหนาทม SRRT ระดบ

หมบาน จะตองลงบนทกในทะเบยนรบแจงและตรวจ

สอบขาวการเกดโรคเลปโตสไปโรซสโรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพต�าบลเหลายาวและรายงานลงทะเบยน

แจงขาวสวนกลาง (ออนไลน)หลงจากนน เจาหนาท

สาธารณสขโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลเหลายาวจะ

ตองลงตรวจสอบเหตการณรวมกบสมาชกทม SRRT

ระดบหมบานและคมทแจงขาวมาภายในเวลา2ชวโมง

หลงไดรบการแจงขาว

6. เม อ เจ าหน าท ส าธารณสขโรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพต�าบลเหลายาว ลงตรวจสอบเหตการณ

แลวพบวาเปนผปวยเขาขายสงสยโรคเลปโตสไปโรซสจะ

ตองประเมนผปวยแลวสงตอการรกษาไปยงโรงพยาบาล

บรบอ โดยใชบรการ 1669 โรงพยาบาลบรบอเมอ

รบคนไขเข าท�าการรกษา หากแพทยไดตรวจและ

ท�าการวนจฉยวาปวยเปนโรคเลปโตสไปโรซสเจาหนาท

ผรบผดชอบงานระบาดวทยาจะท�ารายงานโรคแจงมาท

ส�านกงานสาธารณสขอ�าเภอบรบอ จากนนส�านกงาน

สาธารณสขอ�าเภอบรบอจะแจงรายงานการเกดโรคไปยง

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลเหลายาว

7. โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลเหลายาว

เมอไดรบรายงานการเกดโรคจากส�านกงานสาธารณสข

อ�าเภอบรบอจะตองด�าเนนการประสานการด�าเนนงาน

กบหนวยงานทเกยวของในการสอบสอบและควบคมโรค

ในพนทตอไป โดยกจกรรมด�าเนนการของหนวยงาน

ตางๆ ถอปฏบตตามมาตรการในการซอมแผนปองกน

และควบคมโรคเลปโตสไปโรซส

จากการด�าเนนงานพบวา มจ�านวนเหตการณ

ทงหมด19 เหตการณรายงาน16 เหตการณ คดเปน

อตราความครบถวนของการรายงานรอยละ 84.21

ความทนเวลาของการแจงขาวรอยละ100ความทนเวลา

การตรวจสอบเหตการณในพนทของโรงพยาบาลสง

เสรมสขภาพต�าบลเหลายาวรอยละ81.25ไมพบผปวย

สงสยโรคเลปโตสไปโรซส ในดานการดแลครอบคลม

พนท มอตราสวนสมาชกทม SRRTต�าบล 1 คนตอ

14.49หลงคาเรอน

ในการศกษาครงน เปนรปแบบการด�าเนนงานท

เนนการมสวนรวมของทกภาคสวนในพนท โดยเปด

โอกาสใหผมสวนเกยวของเขามามสวนรวมด�าเนนงาน

เฝาระวงโรคเลปโตสไปโรซสในทกขนตอน โดยมการ

บรณาการ การสนบสนนงบประมาณตามแผนงาน

กจกรรมและแบงปนทรพยากรในพนทอยางเพยงพอ

ตามบรบทของพนท มภาคเครอขายทม SRRTระดบ

ต�าบล ทมศกยภาพสามารถปฏบตงานไดอยางม

ประสทธภาพและทนเวลาด�าเนนการครอบคลมจ�านวน

หลงคาเรอนและประชาชนในพนทในจ�านวนทเหมาะสม

โดยสมาชกทมSRRT ระดบต�าบล1คน รบผดชอบ

หลงคาเรอนประมาณ10–15หลงคาเรอนมบทบาท

หนาทในการเฝาระวงโรค การคนหา การแจงขาวการ

ตรวจสอบเหตการณ การควบคมโรคและมระบบการ

รกษาและสงตอผปวยทด มศนยรบแจงขาวเหตการณท

ผดปกตระดบต�าบลทมความพรอมปฏบตงานตลอดเวลา

มขอมลททนสมยมการน�าเสนอขอมลและคนขอมลให

กบหนวยงานและประชาชนในพนท มระบบการสอสาร

และการประสานงานในทมภาคเครอขายทมประสทธภาพ

มการประชาสมพนธผานสอตางๆใหประชาชนไดรบ

ทราบอยางตอเนอง มทมพเลยงออกนเทศตดตามและ

ใหค�าแนะน�ากบสมาชกทมSRRTระดบต�าบลในหมบาน

อยางนอยเดอนละ1ครงและมการยกยองเชดชเกยรต

ใหกบสมาชกทมผลการด�าเนนงานดเดน เพอเปนขวญ

ก�าลงใจในการปฏบตงานซงประกอบดวย15ขนตอนดงน

1)การศกษาบรบทและสภาพปญหาของพนทและ

การเตรยมความพรอม

2)การประชมภาคเครอขายผ เกยวของ เพอ

วเคราะหสถานการณสภาพปญหา


3) การประชมจดท�าแผนปฏบตการโดยใช

แนวคดการมสวนรวม

4) การบรณาการจดท�าแผนงานโครงการแกไข

ปญหารวมกนของหนวยงานในพนท

5) การแตงตงคณะกรรมการใหครอบคลมทก

ภาคสวน

6) การจดโครงสรางระบบเฝาระวงโรค

7) การก�าหนดแนวทางและกระบวนการเฝาระวง

โรค

8) การสรางทมSRRTระดบต�าบล

9) การอบรมการปองกนและควบคมโรค

10)การอบรมความร เขาใจบทบาทหนาท และ

ทกษะในการปฏบตงาน

11)การซอมแผนการเฝาระวงโรค

12)การรณรงคท�าความสะอาดหมบาน

13)การประชาสมพนธ

14)การจดตงทมพเลยงระดบต�าบลนเทศตดตาม

การด�าเนนงาน

15)การจดเวทแลกเปลยนเรยนรถอดบทเรยน

และการท�าขอมลใหเปนปจจบน และคนขอมลใหผ

เกยวของ

ผวจยไดคนหารปแบบและปจจยความส�าเรจโดย

มการก�าหนดประเดนทส�าคญจากกระบวนการวจยใน

แตละขนดงน

1. ขนวางแผน(Planning) เปนการประชมเพอ

รวมกนวเคราะหสถานการณสภาพปญหาและอปสรรค

การด�าเนนงานเฝาระวงโรค การศกษาบรบทของพนท

การประชมจดท�าแผนปฏบตการโดยการมสวนรวม ซง

จะเปนการคนหา วธการแนวทางในการแกไขปญหาม

การสรปแนวทางแกไขปญหาเพอน�าไปสการปฏบตใน

แนวทางเดยวกนขนตอนนหนวยงานและองคกรทกภาค

สวนในพนท จะตองรวมมอกนในการวางแผนงานและตอง

บรณาการการท�างานรวมกนโดยประชาชนในพนทตองม

สวนรวมในการแกไขปญหาทกขนตอน อนจะน�าไปส

ความตอเนองและยงยนค�าส�าคญในประเดนนคอ“มงส

ความเปนเอกภาพ(Unity:U)”และ“การมสวนรวม

(Participation:P)”

2.ขนปฏบตการตามแผน(Action)มการแตงตง

คณะกรรมการด�าเนนงานเฝาระวงโรคการสรางเครอขาย

ทมSRRTระดบต�าบลการจดท�าโครงสรางการท�างาน

ของทมเฝาระวงโรคทชดเจนมศนยรบแจงเหตการณท

ผดปกตในพนทใชเปนศนยขอมลและคอยตรวจสอบขาว

ทไดรบการแจงและประสานการด�าเนนงานกบหนวยงาน

ทเกยวของมการก�าหนดแนวทางการเฝาระวงโรคการ

แจงรายงานโรคและการออกตรวจสอบเหตการณทชดเจน

ค�าส�าคญในประเดนนคอ“จดการทด(Management:M)”

ในสวนการอบรมภาคเครอขาย ใหมความรเขาใจการ

ปองกนและควบคมโรคตระหนกถงบทบาทหนาทและม

ทกษะในการด�าเนนงานเฝาระวงโรคมการฝกปฏบตโดย

การซอมแผนการเฝาระวงโรคในขนตอนนเปนการพฒนา

ศกยภาพของทมเพอใหสามารถลงไปปฏบตงานตาม

บทบาทหนาทในชมชนไดอยางมประสทธภาพค�าส�าคญ

ในประเดนนคอ“มความร(Knowledge:K)”

3. การสงเกตการณ (Observation) กจกรรมท

ด�าเนนการคอ มทมพเลยงออกนเทศตดตามผลการ

ด�าเนนงานของทม SRRT ระดบต�าบลอยางตอเนอง

สามารถใหการชวยเหลอแกไขปญหาและแนะน�าวธการ

ท�างานใหถกตองและรวดเรวเพอสงเสรมการท�างานให

มประสทธภาพมากขน

4.การสะทอนผลการปฏบตงาน(Reflection)การ

จดเวทแลกเปลยนเรยนร ถอดบทเรยน และคนขอมล

ใหกบผเกยวของเพอสรปผลการด�าเนนงานรวมคนหา

ปจจยความส�าเรจและเสนอแนะในขนตอนนท�าใหไดรบ

รถงผลการด�าเนนงานทประสบผลส�าเรจรวมกน แสดง

ถงการท�างานทมประสทธภาพค�าส�าคญในประเดนนคอ

“ไดผลงานด(Effectiveness:E)”

สรปรปแบบการด�าเนนงานเฝาระวงโรคเลปโต-

สไปโรซสในพนทโดยทมSRRTระดบต�าบลต�าบลก�าพ

อ�าเภอบรบอ จงหวดมหาสารคามคอ “มความร มงส

ความเปนเอกภาพจดการทดการมสวนรวมไดผลงาน

ด” หรอ KUMPE MODEL“Knowledge Unity

ManagementParticipationEffectiveness”

ปจจยแหงความส�าเรจของการวจยครงนพบ7

ประเดนคอPRASERTประกอบดวย


1) “กระบวนการพฒนาคณภาพ” (Process

quality:P)คอกระบวนการพฒนาคณภาพอยางเปน

ระบบประกอบดวยการวางแผนการปฏบตตามแผนการ

สงเกตการณและการสะทอนผลการปฏบตงานรวม15

ขนตอน

2) “การแบงปนทรพยากร”(ResourceSharing:

R)คอมการแบงปนทรพยากรรวมกนการบรณาการจด

ท�าแผนงานโครงการแกไขปญหารวมกนของหนวยงาน

และองคกรในพนท

3) “การยกยองชมเชย”(Appreciation:A)คอ

การยกยองชมเชยการใหรางวลการสรางขวญก�าลงใจ

ใหทมSRRTระดบต�าบลในการปฏบตงาน

4) “ผ มสวนไดสวนเสยเขารวมด�าเนนการ”

(Stakeholders:S)คอผมสวนไดสวนเสยและผเกยวของ

ทกภาคสวนในพนท เขามามสวนรวมในการด�าเนนงาน

ทกขนตอน

5) “การเฝาระวงเหตการณ” (Event–based-

surveillance: E)คอมระบบการเฝาระวงเหตการณใน

พนท สามารถตรวจจบเหตการณในกรณมผปวยเกดขน

ในชมชนไดอยางรวดเรว

6) “การแจ งข าวและตรวจสอบทรวดเรว”

(Reportandrapidresponse:R)คอมการรายงานแจง

ขาวและการตรวจสอบเหตการณทรวดเรว

7) “การฝกอบรม” (Training:T) คอมการ

พฒนาสมรรถนะศกยภาพของทมใหมความพรอมในการ

ด�าเนนงานทงในดานการทฤษฎ การฝกปฏบตและการ

ซอมแผนภาคสนามเกดทกษะในการปฏบตงาน

วจำรณ

ในการศกษาครงน เปนการศกษารปแบบการ


SRRT ระดบต�าบล ต�าบลก�าพ อ�าเภอบรบอ จงหวด

มหาสารคามซงยงไมเคยมรปแบบการด�าเนนงานมากอน

โดยใชการวจยเชงปฏบตการก�าหนดขนตอนในลกษณะ

วงรอบ ประกอบดวยการวางแผน(Planning)ขนการ

ปฏบตการตามแผน (Action) การสงเกตการณ

(Observation) และการสะทอนผลการปฏบตงาน

(Reflection)ซงด�าเนนการ1วงรอบโดยพบวารปแบบ

ทไดประกอบดวย15ขนตอนซงมจดเดนในการด�าเนน

งานคอ ผมสวนเกยวของตองเขามามสวนรวมในการ

ด�าเนนงานทกขนตอนและมการคนขอมลใหกบชมชน

เปนกระบวนการทงายไมซบซอนและสอดคลองเหมาะสม

ตามบรบทของพนท สามารถน�ารปแบบนไปใชและ

ขยายผลในการแกไขปญหาโรคเลปโตสไปโรซสได

ในพนทซงมบรบททเหมอนกน โดยสามารถปรบลด

ขนตอนรปแบบการด�าเนนงานลงตามบรบทของพนท

ทจะน�าไปใช11ขนตอนประกอบไปดวย1)การศกษา

บรบทและสภาพปญหาของพนทและการเตรยมความ

พรอม2)การประชมภาคเครอขายผเกยวของวเคราะห

สถานการณ3)การประชมจดท�าแผนปฏบตการโดยใช

แนวคดการมสวนรวม4) การจดโครงสรางระบบและ

แนวทางกระบวนการด�าเนนงาน 5)การสรางเครอขาย

ทมSRRTระดบต�าบล6)การอบรมความรและบทบาท

หนาททกษะในการปฏบตงาน7)การซอมแผนปองกน

และควบคมโรค 8) การรณรงคปรบปรงสงแวดลอม

9)การประชาสมพนธ10)ทมพเลยงออกนเทศตดตาม

การด�าเนนงาน11)การจดเวทแลกเปลยนเรยนรถอดบท

เรยนและคนขอมลใหผเกยวของในพนท

เมอเปรยบเทยบความร การปฏบต และการม

สวนรวมในการพฒนารปแบบการด�าเนนงานเฝาระวงโรค

เลปโตสไปโรซสกอนและหลงการพฒนาพบวาหลงการ

พฒนามความรการปฏบตตวและการมสวนรวมในการ

พฒนารปแบบการด�าเนนงานเฝาระวงโรคเลปโตสไปโรซส

โดยทมSRRTระดบต�าบลเพมขนอยางมนยส�าคญทาง

สถตทระดบ 0.05 ซงสอดคลองกบผลการศกษาของ

ชลธชา ไพจตต(9) ไดศกษาประสทธผลของรปแบบ

การเฝาระวงพฤตกรรมสขภาพในการควบคมโรคเลปโต-

สไปโรซสในชมชนจงหวดสพรรณบร พบวา หลงจาก

การด�าเนนงานใหสขศกษาตามรปแบบทพฒนาแลวกลม

ทดลองมความรเกยวกบโรคเลปโตสไปโรซสอยในระดบ

มากสอดคลองกบผลการศกษาของจราพรพลหงษ(10)

ไดศกษาการพฒนาศกยภาพผน�าชมชนในการเสรมสราง

พฤตกรรมปองกนโรคเลปโตสไปโรซสดวยกระบวนการ

เรยนรแบบมสวนรวม ต�าบลธาตทอง อ�าเภอภเขยว


จงหวดชยภมพบวาผน�าชมชนมสวนรวมในการด�าเนน

การตามแผนปองกนโรคเลปโตสไปโรซส แตกตางจาก

กอนการทดลองและจ�ารญอสพงษ(11)ไดศกษาผลของ

โปรแกรมการประยกตใชการจดการแบบมสวนรวมของ

ชมชนตอการปองกนและเฝาระวงโรคเลปโตสไปโรซส

อ�าเภอปรางคกจงหวดศรสะเกษพบวาหลงการทดลอง

กลมทดลองมสวนรวมด�าเนนการปองกนและเฝาระวง

โรคเลปโตสไปโรซสโดยรวมและรายดาน5ดานคอดาน

การรบรปญหาดานการวเคราะหปญหาดานการวางแผน

ดานการด�าเนนงาน และดานตดตามประเมนผลและ

พฤตกรรมการปองกนและเฝาระวงโรคเลปโตสไปโรซส

เพมขนทงนมาจากการทผเกยวของไดมสวนรวมด�าเนน

งานในทกขนตอนและไดรบการพฒนาศกยภาพโดยการ

อบรมและสรางทกษะในการปฏบตงานโดยการซอมแผน

มแนวทางการด�าเนนงานทชดเจนรวมถงการออกนเทศ

ตดตามใหค�าแนะน�าและรวมแกไขปญหาอปสรรคทเกด

ขนจากทมพเลยงเจาหนาทสาธารณสขอยางตอเนอง

เปนการสงเสรมความมนใจในการด�าเนนงานใหกบภาค

เครอขาย

ขอเสนอแนะจำกผลกำรวจย

การทจะท�าใหผเกยวของเกดการมสวนรวมทก

กจกรรมเปนสงส�าคญ วทยากรประจ�ากล ม ตองม

ประสบการณสามารถแกไขปญหาเฉพาะหนาไดและหา

วธการทเหมาะสมในการกระตนใหผเกยวของเขามาม

สวนรวมในการด�าเนนกจกรรมทกขนตอน

ขอเสนอแนะในกำรวจยครงตอไป

ควรน�าแนวทางรปแบบการด�าเนนงานเฝาระวงโรค

เลปโตสไปโรซสในพนทโดยทมSRRTระดบต�าบลจาก

การวจยครงน ไปประยกตใชและเปรยบเทยบผลการ

ด�าเนนงานกบพนทอนๆทมบรบทแตกตางกน


ขอขอบพระคณผชวยศาสตราจารยดร.จระศกด

เจรญพนธอาจารยดร.ชาญชยณรงคทรงคาศรผชวย

ศาสตราจารยดร.วรตปานศลาอาจารยดร.เทอดศกด

พรหมอารกษอาจารยดร.สพตราวฒนเสนทใหขอเสนอ

แนะทเปนประโยชนนายเฉลมศกดสดาพลสาธารณสข

อ�าเภอบรบอนายแพทยอภชยลมานนทผอ�านวยการ

โรงพยาบาลบรบอทใหค�าปรกษาแนะน�าและสนบสนน

ทมวทยากรในการอบรมใหความรโรคเลปโตสไปโรซส


1. กองโรคตดตอทวไป.คมอวชาการโรคเลปโตสไปโร

ซส.พมพครงท4.นนทบร:โรงพมพชมนมสหกรณ

การเกษตรแหงประเทศไทยจ�ากด;2544.

2. งานระบาดวทยา ส�านกงานสาธารณสขจงหวด

มหาสารคาม.รายงานโรคในระบบเฝาระวง506.ใน

รายงานประจ�าเดอนสงหาคม 2556: ส�านกงาน

สาธารณสขจงหวดมหาสารคาม;2556.

3. งานระบาดวทยาส�านกงานสาธารณสขอ�าเภอบรบอ.

รายงานโรคในระบบเฝาระวง506.ในรายงานประจ�า

เดอนธนวาคม2555:ส�านกงานสาธารณสขอ�าเภอ

บรบอจงหวดมหาสารคาม;2555.

4. ส�านกระบาดวทยา กรมควบคมโรคกระทรวง

สาธารณสข.แนวทางการด�าเนนงานเฝ าระวง

เหตการณ ของSRRTเครอข ายระดบต�าบล.

นนทบร:โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหง

ประเทศไทยจ�ากด;2555.

5. องอาจนยพฒน.การออกแบบการวจยวธการเชง

ปรมาณเชงคณภาพและผสมผสานวธการ.กรงเทพ:

โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย;2551.

6. บญชมศรสะอาด.การวจยเบองตน.พมพครงท 9

กรงเทพฯ:สวรยาสาสน;2554.


7. Bloom.Handbookon formativeand summative

evaluationofstudentlearning.NewYork:Mcgraw

–Hill;1971.

8. สมทนากลางคารวรพจนพรหมสตยพรต.หลก

การวจยทางวทยาศาสตรสขภาพ.พมพครงท 6.

มหาสารคาม:สารคามการพมพ–สารคามเปเปอร;

2553.

9. ชลธชาไพจตต.ประสทธผลของรปแบบการเฝาระวง

พฤตกรรมสขภาพในการควบคมโรคเลปโตสไปโร

ซสในชมชน จงหวดสพรรณบร [วทยานพนธ

ปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต(สขศกษา)สาขา

สขศกษา]. กรงเทพ:มหาวทยาลยเกษตรศาสตร;

2546.

10. จราพร พลหงส.ประสทธผลของโปรแกรมพฒนา

ศกยภาพของผน�าชมชนในการเสรมสรางพฤตกรรม

ปองกนโรคเลปโตสไปโรซสดวยกระบวนการเรยนร

แบบมสวนรวมต�าบลธาตทองอ�าเภอภเขยวจงหวด

ชยภม[วทยานพนธปรญญาสาธารณสขศาสตรมหา

บณฑต].กรงเทพ:มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช;

2546.

11. จ�ารญอสพงษ.ผลของโปรแกรมการประยกตใชการ

จดการแบบมสวนรวมของชมชนตอการปองกนและ

เฝาระวงโรคเลปโตสไปโรซสอ�าเภอปรางคกจงหวด

ศรสะเกษ[วทยานพนธปรญญาสาธารณสขศาสตร].

มหาสารคาม:มหาวทยาลยมหาสารคาม;2553.


การพฒนาศกยภาพแกนน�าชมชนในการปองกนโรคมะเรงล�าไส ใหญ

และทวารหนก เพอสงเสรมระบบคดกรองตงแตแรกเรม

ต�าบลพนมไพร อ�าเภอพนมไพร จงหวดรอยเอด

The development of community leaders potential in colorectal cancer

protection to promote early detection system at

Phanomphrai sub-district, Phanomphari district, Roi-et province

นรนช เสยงเลศ ส.ม.(สาธารณสข) Neeranoot Sianglerd, M.P.H. (Public Health)

โรงพยาบาลพนมไพร จงหวดยโสธร Phanomphrai Hospital, Roi-et Province

บทคดยอ

ปจจบนโรคมะเรงเปนปญหาส�าคญของประเทศไทยมะเรงล�าไสใหญและทวารหนกเปนอกหนงชนดทควร

ไดรบการแกไขซงอ�าเภอพนมไพรพบอบตการณมะเรงล�าไสใหญและทวารหนกสงถง11.5ตอประชากรแสนคน

ซงสงกวาอบตการณระดบประเทศการปองกนและแกไขกอนเกดโรคหรอกอนระยะลกลามจงเปนสงส�าคญการศกษา

ครงน เปนการวจยเชงปฏบตการ เพอพฒนาศกยภาพแกนน�าชมชนในการปองกนโรคมะเรงล�าไสใหญและทวารหนก

(ความรทศนคตการปฏบตตว)และศกษาผลการพฒนาศกยภาพแกนน�าชมชนรวมกบการสรางและใชเครองมอแผนท

ทางเดนยทธศาสตรมาด�าเนนการศกษา เกบขอมลเชงปรมาณโดยใชแบบสอบถามและเชงคณภาพกลมตวอยาง

ประกอบดวยประธานอสม.และอสม.จ�านวน57คนเลอกพนทแบบเจาะจงเกบรวมรวมขอมลระหวางเดอนธนวาคม

2556–พฤษภาคม2557ตรวจสอบความตรงของเนอหาโดยผทรงคณวฒหาคาความเทยงแบบทดสอบความรดวย

วธของคเดอร-รชารดสนสตรKR-20ไดคาเทากบ0.75และหาคาความเทยงของแบบทดสอบดานทศนคตและการ

ปฏบตตวโดยวธการของครอนบาช(Cronbach’sMethod)คาสมประสทธแอลฟา(CoefficientofAlpha)ไดคาเทากบ

0.71และ0.76เกบขอมลเชงคณภาพโดยใชแนวทางการสนทนากลมแบบสมภาษณเชงลกการสงเกตแบบมสวน

รวมแบบตดตามประเมนโครงการวเคราะหขอมลเชงปรมาณโดยใชโปรแกรมส�าเรจรปหาคาความถรอยละคาเฉลย

และสวนเบยงเบนมาตรฐานการเปรยบเทยบความแตกตางกอนและหลงพฒนาดวยสถตPairedt-testก�าหนดระดบ

นยส�าคญทางสถตท0.05ขอมลเชงคณภาพใชวธการวเคราะหเนอหา

ผลการวจยพบวาหลงการพฒนาแกนน�าชมชนมความรทศนคตและการปฏบตมคาเฉลยคะแนนเพมขน

อยางมนยส�าคญทางสถต(p<0.001)เกดโครงการ4โครงการ1กจกรรมไดแก1)โครงการประกวดหมบานตวอยาง

บรโภคปลอดภย2) โครงการสงเสรมการออกก�าลงกายสลายพฤตกรรมเสยง 3) โครงการหอกระจายขาวเตอนภย

หางไกลมะเรงล�าไสใหญและทวารหนก4) โครงการพฒนาศนยเรยนรชมชนตนแบบเตอนภยมะเรงล�าไสใหญและ

ทวารหนก5)กจกรรมพฒนาทกษะจตอาสารวมใหบรการตรวจคดกรองมะเรงล�าไสใหญและทวารหนกผลการพฒนา

ทกษะแกนน�าชมชนดวยแผนททางเดนยทธศาสตรเกดการเรยนรการวางแผนชมชนสโครงการปองกนโรคมะเรง

ล�าไสใหญและทวารหนกทสอดคลองกบสถานการณปญหาและยทธศาสตรการพฒนาของพนท ซงเปนกระบวนการ

ท�างานในระดบชมชนสงผลตอการสรางความตระหนกของกลมเสยงใหเขารบการตรวจคดกรองมะเรงล�าไสใหญใน

ระยะแรกเรม


ขอเสนอแนะควรมการพฒนาศกยภาพแกนน�าชมชนดานความรทศนคตการปฏบตตวเพอปองกนโรค

รวมกบการสรางและใชแผนททางเดนยทธศาสตรในการสงเสรมปองกนโรคอนๆเพอใหเกดแกนน�าทมศกยภาพน�าส

การปฏบตทเชอมโยงสภาพปญหาดานสขภาพนโยบายและการพฒนาอนจะน�าไปสการแกไขปญหาทมประสทธภาพ

ในพนทตอไป

ค�ำส�ำคญ: การพฒนาศกยภาพแกนน�าชมชนมะเรงล�าไสใหญและทวารหนกแผนททางเดนยทธศาสตร

Abstract

Currently,thecancerisamajorproblemthatshouldbepreventatnationallevel.Colorectalcanceris

oneofthesituationthatshouldbecorrected.TheincidenceofColorectalcancerinPhanomphariDistrict,Roi-et

Provinceis11.5perhundredthousandpopulation,whichhigherthantheNationincidence.Thepreventionand

earlydetectiondiseaseareimportant.ThepurposeofthisactionresearchweretodevelopofCommunityLeaders’s

potential(knowledge,attitudeandpractice)incolorectalcancerpreventionandtheresultofStrategicRouteMap.

ThestudywasconductedfromDecember2013toMay2014.Asampleof57casesweredrawnfromPhanomphrai

sub-district,Phanomphraidistrict,Roi–etprovince,usingapurposivesamplingmethod.Thequantitativedata

werecollectedbyquestionnairewhichanalyzedusingPairet-test.Thequalitativedatawerecollectedbyfocus

group of discussion, participant observation and in-depth interviewwhichwas analyzed usingContent

Analysis.

TheReseachresults,Thecomparativemeanbetweenbeforeandafterdevelopmentofknowledgescore

,attitudescoreandpracticescorearesignificantincreasedatthep<0.001level.TheStrategicRouteMap(SRM)

techniqueconsistedof4projectsand1program.:1)Theprojectofvillagemodelforfoodsafety2)TheProject

ofExercisepromotionandreducingriskbehaviors3)TheprojectofAwarenessincolorectalcancerbyvillage

broadcastingtower4)Theprojectofdevelopmentcommunitylearningcenterincolorectalcancer5)Theprogram

ofVolunteer’sskillimportantincolorectalcancerscreeningservice.Potentialdevelopmentofcommunityleaders

incolorectalcancerbySRMcancreateanduseplansandprojectstopreventcolorectalcancerin

communitylevel.

Inconclusion,ThedevelopmentofCommunityLeadersPotentialinColorectalcancerSRMwaseffect

toearlyprotectioninColorectalcancer.

Keywords:DevelopmentofCommunityLeadersPotential,ColorectalCancer,StrategicRouteMap


บทน�ำ

การจดการสขภาพระดบทองถนมเปาหมายสงสด

คอประชาชนสามารถพงพาตนเองดานสขภาพ(1) องค

ประกอบทส�าคญในการพฒนาชมชน3 สวน คอ คน

ทนและความรโดยจดการสงทมอยแลวในชมชนใหเกด

คณคาตอการพฒนาเพมขน(2)การใชแผนททางเดน

ยทธศาสตร(StrategicRouteMap:SRM)เปนอกวธการ

หนง ในการพฒนาแผนททางเดนยทธศาสตร เปนการ

สรางแผนภาพทแสดงใหเหนถงยทธศาสตรขององคกร

ชมชนในรปแบบของความสมพนธตอกนในเชงเหตและ

ผลซงเชอมโยง4มตคอ1)ดานรากฐาน2)กระบวนการ

3)ภาคและ4)ประชาชน(3,4)ปญหาดานสาธารณสขม

มากมายการแกไขจงควรมงเปาไปยงปญหาทสงผลกระทบ

ทรนแรงหรอสญเสยงบประมาณในการแกไขของพนท

ปจจบนสถานการณโรคมะเรงก�าลงเปนปญหาทส�าคญ

จากขอมลของสถาบนมะเรงแหงชาตป 2554พบวา

อบตการณมะเรง5อนดบแรกทพบบอยไดแกมะเรงตบ

มะเรงปอดและหลอดลม มะเรงปากมดลก มะเรง

ล�าไสใหญและทวารหนกและมะเรงเตานมโดยในปจจบน

พบวาผ ปวยโรคมะเรงล�าไสใหญและทวารหนก เพม

จ�านวนขนอยางรวดเรวทวโลกมผปวยรายใหมเกดขน

780,000 รายตอป และจะมผปวยเสยชวตจากมะเรง

ล�าไสใหญประมาณ440,000รายตอป(4)ในประเทศไทย

มะเรงล�าไสใหญ มอบตการณเกดในล�าดบทส แตเมอ

พจารณาจากการเสยชวตมะเรงล�าไสใหญและทวารหนก

อยในล�าดบทสามแสดงใหเหนวามะเรงชนดนเมอพบ

แลวอตราการเสยชวตเรวเพราะโดยสวนใหญจะพบใน

ระยะทมอาการนนคอในระยะลกลามการคนหาในระยะ

กอนเกดโรคหรอระยะลกลาม เพอปองกนและรกษาได

ทนจงเปนสงทส�าคญอยางยง การพฒนาระบบปองกน

และควบคมโรคมะเรงล�าไสใหญและทวารหนกระยะกอน

เกดโรคจงเปนสงทส�าคญ

ในปพ.ศ.2554 โรงพยาบาลพนมไพรรวมกบ

ส�านกงานสาธารณสขจงหวดรอยเอดไดท�าการศกษา

อบตการณโรคมะเรงล�าไสใหญและทวารหนก ในพนท

อ�าเภอพนมไพรและหนองฮ จงหวดรอยเอด โดยการ

ตรวจคดกรองอจจาระ และตรวจหาสงผดปกตของ

ล�าไสใหญและทวารหนกดวยการสองกลองในประชากร

อาย50ปขนไปและผทมประวตบคคลในครอบครวเปน

มะเรงล�าไสใหญและทวารหนกจ�านวน10,081คนเกบ

ขอมลโดยการสมภาษณและเกบตวอยางอจจาระจากผเขา

รวมโครงการผลการศกษาพบวามผลการตรวจคดกรอง

มะเรงล�าไสใหญและทวารหนกดวยวธตรวจหาเลอดใน

อจจาระ (FecalOccultBloodTest: FOBT) เปนบวก

829ราย(8.2%[95%CI.7.7-8.8])ไดเขารบการ

สองกลอง596ราย(71.4% [95%CI.68.2-74.5)

พบเนองอกตงเนอ สงตรวจจ�านวน188ราย (31.5%

[95%CI. 27.8-35.4]) พบมะเรงจ�านวน12 ราย

คดเปน11.5 รายตอประชากรแสนคน (0.00012.%

[95%CI.:0.00006-0.0002])แบงเปนพนทต�าบล

พนมไพรต�าบลวารสวสดและต�าบลหนองฮแหงละ3คน

ในสวนต�าบลดกองต�าบลชานวรรณและต�าบลสาวแห

แหงละ1คนจากผลการศกษาดงกลาวจงเปนสถานการณ

ปญหาดานสาธารณสขทส�าคญของพนททควรไดรบการ

แกไขผวจยจงไดวเคราะหสภาพการณบรบทในพนทรวม

กบผ เกยวของในเรองระบบการตรวจคดกรองและ

ประเดนทเกยวของพบประเดนปญหาและโอกาสพฒนา

คอระบบการด�าเนนงานในชมชนทจะสงผลใหประชาชน

กล มเสยงอาย 50 ปขนไปเขารบการตรวจคดกรอง

ซงมระบบบรการโรงพยาบาลอยแลว การจะบรรลผล

ดานการด�าเนนงานในชมชนผน�าชมชนและอาสาสมคร

สาธารณสขประจ�าหมบาน(อสม.)ซงเปนแกนน�าหลกใน

ชมชน จงเปนหวใจหลกของกระบวนการพฒนาในระยะ

แรกเพอขยายผลตอไป

ดงนน ผวจยจงไดน�ากรอบแนวคดสขภาพภาค

ประชาชนซงประกอบดวยหวใจหลก3ประเดนคอคน

ความรและทนเปนแนวทางสการด�าเนนงานปองกนโรค

มะเรงล�าไสใหญและทวารหนกในระดบชมชนภายใต

วงจรPAOR(Plan,Act,Observe,Reflect) โดยการ

พฒนาศกยภาพแกนน�าชมชนใหมความร ทศนคต

ทถกตอง และมการวางแผนในการปองกนโรคทม

ประสทธภาพดวยการประยกต ใช แผนททางเดน

ยทธศาสตร ซงเปนเครองมอสอสารทจะชวยใหทกภาค

สวนทงระดบบคคลและองคกรด�าเนนงานไปสจดหมาย


ปลายทางเดยวกนอยางเชอมประสานสอดคลองกนโดย

ชมชนเปนฐานในการพฒนา เสรมความร สรางความ

ตระหนกกระตนการปรบสพฤตกรรมสขภาพลดปจจย

เสยงเรองโรคมะเรงล�าไสใหญและทวารหนกในพนทต�าบล

พนมไพรอ�าเภอพนมไพรจงหวดรอยเอด กอใหเกด

กระบวนการปองกนโรคมะเรงล�าไสใหญและทวารหนก

ในระดบชมชนและมความคาดหวงในระยะยาว คอการ

ผลกดนกระบวนการทตอเนองขยายกระบวนการพฒนา

ไปยงพนทอนของอ�าเภอพนมไพร ซงมงหวงในการลด

อตราตายดวยโรคมะเรงล�าไสใหญและทวารหนกตอไป



เพอศกษาการพฒนาศกยภาพแกนน�าชมชน

ในการปองกนโรคมะเรงล�าไสใหญและทวารหนก เพอ

สงเสรมระบบคดกรองตงแตแรกเรม


2.1เพอศกษาบรบทและปญหาในการปองกนโรค

มะเรงล�าไสใหญและทวารหนก เพอสงเสรมระบบคด

กรองตงแตแรกเรมของแกนน�าชมชนต�าบลพนมไพร

อ�าเภอพนมไพรจงหวดรอยเอด

2.2 เพอศกษากระบวนการพฒนาศกยภาพ

แกนน�าชมชนในการปองกนโรคมะเรงล�าไสใหญและ

ทวารหนก

2.3 เพอศกษาผลการพฒนาศกยภาพแกนน�า

ชมชนในเรองโรคมะเรงล�าไสใหญและทวารหนกของแกน

น�าชมชน

2.4 เพอศกษาปจจยความส�าเรจของกระบวนการ

พฒนาศกยภาพแกนน�าชมชนในการปองกนโรคมะเรง

ล�าไสใหญและทวารหนก


การศกษาวจยครงนใชรปแบบการวจยเชงปฏบต

การ(ActionResearch)ตามแนวคดของKemmisและ

McTaggartในลกษณะวงรอบ(Spiral)4ขนตอนคอการ

วางแผน (Planning)การลงมอปฏบต (Action) การ

สงเกตผลการปฏบต(Observation)และการสะทอนผล

กลบการปฏบตงาน(Reflection)(6,7)

1. กำรก�ำหนดประชำกรและกำรเลอกกลมตวอยำง

1.1ประชากรทใชในการศกษาคอแกนน�าชมชน

ทอาศยอยในต�าบลพนมไพร อ�าเภอพนมไพร จงหวด

รอยเอด ในชวง 1ปขนไปประกอบดวยผใหญบาน

ประธานอาสาสมครสาธารณสขประจ�าหมบาน(ประธาน

อสม.)และอาสาสมครสาธารณสขประจ�าหมบาน(อสม.)

ทผานการอบรมการสรางและใชแผนททางเดนยทธศาสตร

ทอาศยในต�าบลพนมไพร อ�าเภอพนมไพร จงหวด

รอยเอดจ�านวน114คน

1.2กลมตวอยางกลมตวอยางคอแกนน�าชมชน

ประกอบดวยผใหญบานประธานอสม.และอสม.ทผาน

การอบรมฟนฟการสรางและใชแผนททางเดนยทธศาสตร

ในระยะไมเกน1ป อาศยอยในต�าบลพนมไพรอ�าเภอ

พนมไพรจงหวดรอยเอดในชวง1ปขนไปคดเลอกแบบ

เจาะจง (Purposive Sampling) มคณสมบต ไดแก

1.ยนดและสมครใจเขารวมโครงการ2.สามารถใหความ

รวมมอและมสวนรวมในกระบวนการวจยทกขนตอน

3.ผานการอบรมฟนฟการสรางและใชแผนSRMในระยะ

ไมเกน1ปประกอบดวยผใหญบาน19คนประธาน

อสม.19คนและอสม.19คนรวมจ�านวน57คน

1.3พนทท�าการวจย เลอกพนทแบบPurposive

selectionโดยมเกณฑในการเลอกพนทในการด�าเนนการ

วจยคอ1) เปนต�าบลทมอบตการณความชกโรคมะเรง

ล�าไสใหญและทวารหนกสง2)การแกไขปญหาโรคมะเรง

ล�าไสใหญและทวารหนกระดบชมชนยงไมมการด�าเนน

งานเปนรปธรรม3) เปนต�าบลทมความพรอมใหความ

รวมมอและยนดเขารวมในการวจย

2. เครองมอทใชในกำรวจยประกอบดวยเครองมอ

2สวนดงน

สวนท1เครองมอทใชในการด�าเนนงานวจยคอ

กจกรรม6ขนตอนภายใตวงรอบการวางแผน(Planning)

การลงมอปฏบต (Action) การสงเกตผลการปฏบต

(Observation)และการสะทอนผลกลบการปฏบตงาน

(Reflection)


สวนท2เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล

ในการวจยประกอบดวย6ชดดงน 1)แบบสอบถาม

ประกอบดวย4สวนไดแกขอมลคณลกษณะประชากร

แบบทดสอบความรแบบวดดานทศนคตและการปฏบต

ตว2)แนวทางการสมภาษณเชงลก(In-DepthInterview

Guideline) 3) แนวทางการสนทนากล ม (Group

DiscussionGuideline)ส�าหรบสนทนากลมตวแทนแกน

น�าชมชนทเขารวมกจกรรม4)แนวทางการสงเกตแบบม

สวนรวม (ParticipantObservation)5)แบบตดตาม

ประเมนผลโครงการ และ6) รายงานผลการตรวจคด

กรองมะเรงล�าไสใหญและทวารหนกดวยวธตรวจหาเลอด

ในอจจาระ(FecaloccultBloodTest;FOBtest)

กำรสรำงเครองมอและกำรตรวจสอบคณภำพ

เครองมอ

ตรวจสอบความตรงของเครองมอ(Validity)โดย

การตรวจสอบความตรงตามเนอหา(ContentValidity)

ศกษารวบรวมเนอหา ก�าหนดขอบเขตและโครงสราง

เนอหา จากนนสรางขอค�าถามของแบบสอบถามแบบ

ทดสอบความร แบบวดทศนคต การปฏบตตว แบบ

สนทนาก�าหนดเกณฑการใหคะแนนและการแปลผลแลว

จงน�าเสนอผเชยวชาญจ�านวน3ทานตรวจสอบความ

ถกตองความครอบคลมครบถวนและสอดคลองตาม

วตถประสงคปรบปรงแกไขใหถกตองโดยการหาคาดชน

ความสอดคลอง(indexofitem-objectivecongruence

:IOC)(8)มคา0.5ขนไปถอวาเปนขอสอบถามทมความ

สอดคลองน�าเครองมอตรวจสอบความเทยง(Reliability)

โดยน�าเครองมอไปทดลองใช(Tryout)กบกลมตวอยาง

ทมคณลกษณะคลายคลงกบกลมตวอยางทใชในการวจย

คอต�าบลโพธชยอ�าเภอพนมไพรจงหวดรอยเอดจ�านวน

30คนแลวน�ามาวเคราะห

กำรตรวจสอบควำมเทยงของเครองมอ (Reli-

ability)

1)ดานความรเรองโรคมะเรงล�าไสใหญและทวาร

หนกวเคราะหหาคาความเทยงดวยวธของคเดอร-รชารด

สนสตรKR-20ไดคาเทากบ0.75ซงเปนคาทยอมรบ

หรอเชอถอได

2)ดานทศนคตการปองกนโรคมะเรงล�าไสใหญ

และทวารหนกและดานการปฏบตตวเพอปองกนโรคโดย

วเคราะหหาความเทยงโดยวธการของ ครอนบาซ

(Cronbach’sMethod)ดวยการหาคาสมประสทธแอลฟา

(CoefficientofAlpha) ไดคาเทากบ0.71และ0.76

ซงเปนคาทยอมรบหรอเชอถอได


1. กำรด�ำเนนกำรวจย

1. ระยะเตรยมกำร (Pre-Research Phase)โดย

ศกษาคนควาขอมลจากเอกสารต�าราตางๆน�ามาสราง

เครองมอในการด�าเนนงานวจย จากนนเตรยมความ

พรอมผรวมวจย ชแจงวตถประสงค รายละเอยดของ

แผนการจดกจกรรมขนตอนการด�าเนนการและการเกบ

รวบรวมขอมล จดเตรยมอปกรณทจ�าเปนตองใชใน

โครงการวจยใหเพยงพอในการด�าเนนงาน

2. ระยะปฏบตกำรวจย (Research Phase)

ระยะท 1 กำรวำงแผน (Planning)

ผวจยไดประสานหนวยงานทเกยวของประกอบ

ดวยโรงพยาบาลพนมไพร องคการบรหารสวนต�าบล

พนมไพรเทศบาลต�าบลพนมไพรก�านนต�าบลพนมไพร

ผใหญบานและอสม.ต�าบลพนมไพรซงไดรบความรวมมอ

เปนอยางดยงผวจยไดชแจงผเกยวของประเมนความร

ทศนคต และการปฏบตตวในการปองกนโรคมะเรง

ล�าไสใหญและทวารหนกจากนนจงด�าเนนการอบรมความ

รดวยการอบรมเรองมะเรงล�าไสใหญและทวารหนกแกน

น�าชมชนจ�านวน57คนเปนเวลา1วน

ขนตอนตอมาคอกระบวนการสรางและใชแผนท

ทางเดนยทธศาสตรเปนเวลา3วนซงม7ขนตอนไดแก

1)การวเคราะหและประเมนสถานการณ2)การก�าหนด

จดหมายปลายทาง3)การสรางแผนททางเดนยทธศาสตร

และตรวจสอบยทธศาสตร 4)การสรางแผนททางเดน

ยทธศาสตรฉบบปฏบตการ5)การนยามเปาประสงคขน

ตอนท6)การท�าแผนปฏบตการและ7)การเปดงาน/

ลงมอปฏบตขอสงเกตขนตอนการสรางและใชแผนททาง

เดนยทธศาสตร ในขนตอนการวเคราะหและประเมน


สถานการณแกนน�าชมชนการก�าหนดจดหมายปลายทาง

รวมกนแสดงความคดเหนรวมกนเปนอยางด โดย

รวบรวมความคดเหนผานแผนกระดาษบางคนพดเพอ

ใหเลขาฯประจ�ากลมจดบนทกขนการสรางแผนททางเดน

ยทธศาสตรฉบบปฏบตการและการนยามเปาประสงคใช

เวลาในกระบวนการคอนขางนาน วทยากรเสรมการ

อธบายเปนระยะ

ระยะท 2 กำรลงมอปฏบตงำน (Action)

จากการประชมวางแผนงานโครงการในการ

ปองกนโรคมะเรงล�าไสใหญและทวารหนก ไดคดเลอก

เปาประสงคทจะสามารถด�าเนนการใหบรรลตามระยะ

เวลาจ�านวน2เปาประสงคไดแก1)ชมชนมการสงเสรม

ปองกนโรคในชมชนและ2)ชมชนมการเฝาระวงโรค

มะเรงล�าไสใหญและทวารหนกประกอบดวย4โครงการ

1กจกรรมดงน

2.1 โครงการประกวดหมบานตวอยางบรโภค

ปลอดภยด�าเนนการโดยประชมชแจงชมชนในการปลก

ผกปลอดสารพษสมนไพรทจ�าเปนลดอาหารทเปนปจจย

เสยงมะเรงล�าไสใหญและทวารหนกคณะท�างานจดท�า

เกณฑการประเมนจดท�าแผนการออกประกวดประเมน

ภาพรวมถงสงแวดลอมในชมชน เพอใหเกดการดแล

รกษาความสะอาดของหมบาน

2.2 โครงการสงเสรมการออกก�าลงกายสลาย

พฤตกรรมเสยง เปนกจกรรมสงเสรมใหแกนน�าชมชน

กระตนการออกก�าลงกายเปนรปธรรมตอเนองมการออก

ก�าลงกายไดแกแอโรบควงไมพลองและฮลาฮปโดยม

การก�าหนดเวลา และสถานทออกก�าลงกายของแตละ

หมบานตดตามการด�าเนนงานเปนระยะ

2.3 โครงการหอกระจายขาวเตอนภยหางไกล

มะเรงล�าไสใหญและทวารหนก มเปาหมายเพอให

ประชาชนไดรบความร ขาวสารของโรคมะเรงล�าไสใหญ

และทวารหนกจากแกนน�าชมชนผานทางหอกระจายขาว

หมบานอยางตอเนอง โดยการใหแกนน�าแตละหมบาน

ก�าหนดผรบผดชอบและวนปฏบตงานในการใหความร

ทางหอกระจายขาวมการประเมนตดตามเปนระยะ

2.4 โครงการพฒนาศนยเรยนรชมชนตนแบบ

เตอนภยมะเรงล�าไสใหญและทวารหนก เปนการสราง

ศนยขอมลเรองโรคมะเรงล�าไสใหญและทวารหนกใน

ศสมช. เพอเผยแพรความรเรองโรคและผลการด�าเนน

งานทผานมาผานบอรดขาวสารความรแผนพบแฟมงาน

ใหประชาชนในหมบานและผทสนใจสามารถศกษาและ

เรยนรได

2.5 กจกรรมพฒนาทกษะจตอาสารวมใหบรการ

ตรวจคดกรองมะเรงล�าไสใหญและทวารหนก เปน

กจกรรมอบรมแกนน�าชมชนใหมความร ทกษะการให

บรการตรวจคดกรองมะเรงล�าไสใหญและทวารหนกชวย

เหลอการใหบรการณศนยคดกรองมะเรงฯโรงพยาบาล

พนมไพร

ระยะท 3 กำรสงเกตผลกำรปฏบตงำน

(Observation)

ผวจยแบงเปน2 ชวงคอการประเมนระหวาง

ด�าเนนงานและการประเมนผลสรปการศกษาคอ

1.ประเมนผลระหวางด�าเนนการ

1.1การสงเกตประเมนผลการอบรมและการ

ประชมเชงปฏบตการสรางและใชแผนSRM

1.2ประเมนผลการด�าเนนโครงการทก 1

เดอนเปนระยะเวลา3เดอน

2.การประเมนผลสรปการศกษา

สรปการศกษาวเคราะหสถานการณหลงจาก

มการพฒนาศกยภาพในการปองกนโรคมะเรงล�าไสใหญ

และทวารหนกของแกนน�าชมชน โดยท�าการประเมน

ความร ทศนคตการปฏบตตวผลการพฒนาศกยภาพ

และด�าเนนการในชมชนหลงด�าเนนการ ประเมนการ

ด�าเนนงานตามแผนงานโครงการในการปองกนโรคมะเรง

ล�าไส ใหญและทวารหนกของแกนน�าชมชนทผ าน

กระบวนการSRM รวมถงสรปปญหาอปสรรคทงหมด

ประโยชนทไดจากโครงการโดยการสนทนากลม การ

สมภาษณแกนน�าชมชนโดยตรง และการศกษาจาก

รายงานโครงการ


ระยะท 4 กำรสะทอนกลบกำรปฏบตงำน

(Reflection)

โดยการจดประชมถอดบทเรยนจากกลมตวอยาง

แกนน�าชมชนต�าบลพนมไพรอ�าเภอพนมไพรจงหวด

รอยเอด รวมกบผวจยเพอวเคราะหผลการด�าเนนงาน

หลงการพฒนารวมกบการใชแบบสอบถามเกบขอมล

หลงการพฒนา รวบรวมขอมลสรปผลการด�าเนนงาน

เปรยบเทยบกบความมงหมายและกรอบแนวคดทได

ก�าหนดไว เพอเปนประเดนในการพฒนาตอเนองใน

วงรอบตอไป


1. การเกบขอมลเชงปรมาณ แหลงขอมลจาก

บคคล โดยแบบสอบถามขอมลทวไป แบบทดสอบ

ความร แบบวดทศนคต และแบบวดการปฏบตตวของ

แกนน�าชมชน

2. การเกบข อมลเชงคณภาพ แหลงข อมล

คอบคคล วธการเกบไดแก การสนทนากลม (Group

Discussion) เพอประเมนสภาพทวไปกอนและหลงการ

วางแผนประชมตามกระบวนการSRMผวจยท�าหนาท

เปนผด�าเนนการสนทนาขออนญาตจดบนทกประเดนไว

สรางความสมพนธทดกอนเขาสประเดนการสนทนาท

เตรยมไวระหวางการสนทนากระตนใหสมาชกทกคนได

มโอกาสพดคยแสดงความคดเหนภายหลงการเสรจสน

การสนทนากล มบนทกขอมลและสถานการณในการ

ประชมการสมภาษณเชงลก(In-dephtInterview)ผให

ขอมลหลกคอแกนน�าชมชนการสงเกต(Observation)

เพอเปนการตรวจสอบยนยนความถกตองกบขอมลทเกบ

ดวยวธสมภาษณ โดยผวจยไดสงเกตแบบมสวนรวม

(ParticipantObservation) ในขณะท�ากจกรรมตามขน

ตอนตางๆของกระบวนการวจยวธบนทกขอมล คอการ

จดบนทกบนทกภาพ

กำรจดกระท�ำขอมลและกำรวเครำะหขอมล

1. เกณฑกำรใหคะแนนและกำรแปลผล ดงน

1.1การวดความรเรองโรคมะเรงล�าไสใหญ

และทวารหนก เปนชดค�าถามความร เรองโรคมะเรง

ล�าไสใหญและทวารหนกจ�านวน15ขอการแปลผลระดบ

คะแนนความรแบบองเกณฑ(9)

2.การวดทศนคตเกยวกบโรคมะเรงล�าไสใหญ

และทวารหนก ใหเลอกตอบโดยมลกษณะเปนแบบ

ประเมนคาแบบลเครท (LikertScale)มเกณฑการให

คะแนนในการปฏบตแบบมาตราสวนประเมนคา ม 5

ระดบ

3. การวดการปฏบตตว เปนแบบวดการปฏบต

ตวในการปองกนโรคมะเรงล�าไสใหญและทวารหนก

ใหเลอกตอบโดยมเกณฑการใหคะนนในการปฏบตแบบ

มาตราสวนประเมนคา(RatingScale)ม3ระดบมเกณฑ

การแปลผลคาคะแนนในการปฏบตตนพจารณาภาพรวม

มระดบการวดเปนชวงสเกล (Interval Scale)แปลผล

คะแนนโดยใชเกณฑการแบงระดบชนคะแนนแบบเกณฑ

อางอง(9)โดยม18ขอมคาคะแนนเตมคณขอเทากบ54

โดยแบงเปน3ระดบ

4. การเปรยบเทยบคาเฉลยความแตกตางของ

คะแนนดานความรทศนคตและการปฏบตกอน-หลง

การพฒนา โดยใชสถต Paired t-testก�าหนดระดบนย

ส�าคญท0.05และชวงเชอมนทรอยละ95


1. ขอมลเชงปรมำณ ตรวจสอบความถกตอง

ครบถวนวเคราะหดวยโปรแกรมส�าเรจรปทางสถตดงน

1.1ขอมลทวไปของประชากรใชสถตพรรณนา

น�าเสนอในรปของตารางแจกแจงความถ บรรยายดวย

สถตรอยละคาเฉลยสวนเบยงเบนมาตรฐานคาต�าสด-

สงสด

1.2 ขอมลความรเกยวกบโรคมะเรงล�าไสใหญ

และทวารหนกและการปฏบตในการปองกนโรคแปลผล

เปนคาคะแนน เปรยบเทยบเปนคาคะแนนเฉลยความ

แตกตางกอน-หลงด�าเนนการพฒนาศกยภาพโดยใช

สถตPairedt-test

2. ขอมลเชงคณภำพ เปนขอมลทไดจากการ

สนทนากล ม การสมภาษณเชงลก และการสงเกต

พฤตกรรมการมสวนรวมวเคราะหจากเนอหาของขอมล

(ContentAnalysis)ทไดจากผใหขอมลเพอสรปเชอม

โยงความสมพนธและเหตผลในประเดนปญหาทศกษา



ต�าบลพนมไพรอ�าเภอพนมไพร จงหวดรอยเอด

ประกอบดวย 19หมบาน ม 3,086หลงคาเรอน 1

เทศบาลต�าบลและ1องคการบรหารสวนต�าบลสวนใหญ

ประกอบอาชพทางการเกษตรกรรมมรายไดเฉลย7,500

บาท/คน/ป ประชาชนสวนใหญนบถอศาสนาพทธ

มประเพณบญบงไฟทขนชอ และมความเชอในการถอ

ปฏบตในวนเพญขน15ค�าเดอน7ของทกปมทนทาง

สงคมทดคอมผน�าชมชนอสม. เขมแขงมโรงพยาบาล

พนมไพรทเปนเครอขายความรวมมอการด�าเนนงานเรอง

โรคมะเรงรวมกบโรงพยาบาลจฬาภรณมการวเคราะห

โอกาสพฒนาเรองการพฒนาศกยภาพแกนน�าชมชนใน

การกระตนผลกดนสรางความตระหนกในการตรวจคด

กรองตงแตเรมแรกท�าใหการด�าเนนการวจยสามารถ

ด�าเนนการไดอยางราบรน แกนน�าชมชนรบทราบ

สถานการณในพนทเบองตนไดเปนอยางดมระบบบรการ

ตรวจคดกรองและสงตอในโรงพยาบาลทเปนระบบ

ชดเจนสวนในการสงเสรมและปองกนโรคในชมชนเพอ

เขารบบรการตรวจคดกรองมการคดกรองในโรงพยาบาล

แกนน�าชมชน องคกรปกครองสวนทองถนรบทราบ

แนวทางเบองตนแตยงไมมรปแบบการปองกนเฉพาะโรค

ในชมชน ไมมแผนงาน/โครงการสงเสรมปองกนโรค

มะเรงล�าไสใหญในชมชนชมชนไมทราบความส�าคญของ

การตรวจคดกรองตงแตเรมแรกภายใตการมจดแขงใน

ระบบบรการและชมชนทเขมแขงเออตอการพฒนาจงสง

ผลดตอการด�าเนนการใหส�าเรจลลวง จากการวเคราะห

ขอมลคณลกษณะทวไปของกลมตวอยางพบวา กลม

ตวอยางสวนใหญเปนเพศหญงรอยละ50.80มอายเฉลย

50ป(SD=7.50)อายต�าสด25ปและอายมากทสด

70ปสวนใหญมสถานภาพสมรสรอยละ91.20ระดบ

การศกษาสงสดสวนใหญจบระดบมธยมศกษาตอนปลาย

รอยละ63.20ประกอบอาชพหลกเกษตรกรรมรอยละ

57.90

การพฒนาความรแกนน�าชมชนดวยการอบรม

เรองโรคมะเรงล�าไสใหญและทวารหนกแกกลมตวอยาง

ทเปนแกนน�าชมชนซงประกอบดวยผใหญบานประธาน

อสม.และอสม.จ�านวน57คนระยะเวลา1วนท�าให

แกนน�าชมชนได รบความร เกดความตระหนกตอความ

รนแรงสวนการสรางและใชแผนททางเดนยทธศาสตร7

ขนตอน 4 มมมองส�าคญของกระบวนการ ได แก

1) ประชาชน 2) กระบวนการ 3) ภาคเครอขาย

4)รากฐาน เกดการเรยนรในมมมองทง 4ดานทเชอม

ประสานการด�าเนนงานกบยทธศาสตรของทองถนภาคท

เกยวของถงเปาหมายของชมชน เกดโครงการจ�านวน4

โครงการและ1 กจกรรมทชมชนคดเลอกด�าเนนการ

ไดแก 1) โครงการประกวดหมบานตวอยางบรโภค

ปลอดภยผลการด�าเนนการพบวา ชมชนใสใจการปลก

และบรโภคผกและสมนไพรครวเรอนตนตวในการรกษา

ความสะอาดของบรเวณบานเปนอยางด 2) โครงการ

สงเสรมการออกก�าลงกายสลายพฤตกรรมผลการด�าเนน

การพบวาแตละหมบานมการด�าเนนการทชดเจนขนเปน

ระยะประชาชนในชมชนสนใจเขารวมกจกรรมเปนอยาง

ด 3) โครงการหอกระจายขาวเตอนภยหางไกลมะเรง

ล�าไสใหญและทวารหนกผลการด�าเนนการพบวาชมชน

มความตนตวในเรองโรคมะเรงล�าไสใหญและทวารหนก

ใหความสนใจสอบถามแกนน�าชมชนสงผลใหแกนน�า

ชมชนมการปฏบตงานทตอเนอง และประสานงานกบ

เจ าหน าท ส าธารณสข เพ อจด เตร ยมข อมลการ

ประชาสมพนธใหตอเนองและนาสนใจ 4) โครงการ

พฒนาศนยเรยนรชมชนตนแบบเตอนภยมะเรงล�าไสใหญ

และทวารหนกเปนกจกรรมเพอใหเกดศนยขอมลเรอง

โรคมะเรงล�าไสใหญและทวารหนก ผลการด�าเนนงาน

พบวาชมชนใหความสนใจการจดท�าศนยเรยนรสอบถาม

ขอมล และหมบานใกลเคยงมความตนตวและตองการ

จดตงในหมบานของตนเองเพอใหประชาชนไดศกษา

เรยนรและกจกรรมพฒนาทกษะจตอาสารวมใหบรการ

ตรวจคดกรองมะเรงล�าไสใหญและทวารหนกผลการ

ด�าเนนงานพบวาแกนน�าชมชนสามารถถายทอดความร

ในเรองโรคและระบบการเขารบการตรวจคดกรองได

อยางถกตองใหขอมลแกประชาชนในขนตอนการเขารบ

ตรวจคดกรองมะเรงล�าไสใหญและทวารหนก กล ม

เปาหมายมความตนตวและเตรยมตวกอนเขารบบรการ

ไดถกตอง


ผลการศกษาความร ทศนคต และการปฏบตตว

เกยวกบโรคมะเรงล�าไสใหญและทวารหนกของแกนน�า

ชมชนต�าบลพนมไพร อ�าเภอพนมไพร ซงพบวาหลง

ด�าเนนการทง3ประเดนมความแตกตางอยางมนยส�าคญ

ทางสถต(p<0.001)(ตารางท1)

การคดกรองมะเรงล�าไสใหญและทวารหนกใน

ประชากรอายกลมเสยง50ปขนไปซงไดรบการคนหา

กลมเสยงกระตนสรางความตระหนกผานกระบวนการ

ด�าเนนโครงการปองกนโรคในระดบชมชนสงผลใหมผ

เขารวมคดกรองดวยวธFecaloccultbloodtest(FOB)

จ�านวน135คนคดเปนรอยละ90จากเปาหมายการ

คดกรองรอบท1ในป2557จ�านวน150คนและคด

เปนรอยละ216.67เมอเทยบจากผมความประสงคเขา

รบการตรวจคดกรองในรอบท1ซงเพมมากขนกวากอน

การพฒนาโดยเดมอยทรอยละ50 ของเปาหมายการ

ตรวจคดกรอง(ตารางท2)ผลการตรวจในครงนพบวา

FOB Positive รอยละ 20.74 สวนใหญเปนเพศชาย

รอยละ60.71โดยรวมพบในชวงอาย55-59ปรอยละ

32.14(ตารางท2,3)

ตำรำงท 1 เปรยบเทยบคาเฉลยความแตกตางของคะแนนความรทศนคตและการปฏบตเกยวกบโรคมะเรงล�าไสใหญ

และทวารหนกกอนและหลงการด�าเนนการพฒนาศกยภาพแกนน�าชมชน

ตำรำงท 2 ความถและรอยละผลการตรวจคดกรองมะเรงล�าไสใหญและทวารหนกดวยวธ Fecal occult blood test

(FOB)

ผลตรวจ

Fecal occult blood test (FOB) จ�ำนวน รอยละ

ผลกำรตรวจ FOB

FOBPositive 28 20.74

FOBNegative 107 79.26

รวม 135 100

เพศ

ชาย 17 60.71

หญง 11 39.29

รวม 28 100

คะแนน n xˉ S.D. 95%CI. t df. p-value

ควำมร 57 -2.99ถง-1.88 8.85 56 <0.001*

-กอน 12.56 2.07

-หลง 15.00 0.00

ทศนคต -2.23ถง-1.93 27.66 56 <0.001*

-กอน 2.73 .06

-หลง 4.82 .03

กำรปฏบต -21.44ถง-18.45 27.66 56 <0.001*

-กอน 2.73 .06

-หลง 4.82 .03


ผ ทมความผดปกตไดรบการสงตอเพอวนจฉย

แสดงใหเหนวาผลการพฒนาศกยภาพแกนน�าชมชน

ส�าเรจตามความม งหมาย ซงประเมนไดจากความร

ทศนคต การปฏบต การสรางและใชแผนททางเดน

ยทธศาสตรส การปฏบต เกดกระบวนการเรยนรผาน

กจกรรมโครงการสงเสรมปองกนโรคในชมชนสรางความ

ตระหนกตอการคดกรองเพมขนคนพบผมความผดปกต

ทจะไดเขารบการวนจฉยและรกษาหากพบระยะของโรค

จงตรวจคดกรองสขภาพสงผลใหรอยละการตรวจเปนผล

ทจะสามารถคาดการณผลลพธระยะยาวตามกรอบแนวคด

ทไดก�าหนดไว นนคอ การลดอตราตายจากโรคมะเรง

ล�าไส ใหญและทวารหนก ภายหลงการพฒนาเกด

กระบวนการด�าเนนงานในชมชนอยางเปนระบบ

ปจจยความส�าเรจ(KeySuscessFactors;KSF)

ในการพฒนาศกยภาพแกนน�าชมชนในการปองกนโรค

มะเรงล�าไสใหญและทวารหนกระดบชมชนการพฒนา

ศกยภาพแกนน�าชมชนในการปองกนโรคมะเรงล�าไสใหญ

และทวารหนกระดบชมชน ต�าบลพนมไพร อ�าเภอ

พนมไพรจงหวดรอยเอดภายใตกรอบแนวคดหลกการ

วจยเชงปฏบตการตามแนวคดของKemmis และMc

Taggartประกอบดวยกจกรรมการวจย4ขนตอนหลก

คอ การวางแผน (Planning) การลงมอปฏบตงาน

(Action)การสงเกตผลการปฏบตงาน(Observation)

และการสะทอนผลกลบการปฏบตงาน(Reflection)ซง

ผวจยไดด�าเนนการวจยตามกระบวนการ4ขนตอน1รอบ

โดยการศกษาครงนผวจยไดก�าหนดองคประกอบการ

พฒนาศกยภาพดวย2เครองมอหลกคอ1)การอบรม

พฒนาองคความรเรองโรคมะเรงล�าไสใหญและทวารหนก

และ2)การสรางและใชแผนททางเดนยทธศาสตร ซง

กระบวนการพฒนาศกยภาพแกนน�าชมชนประกอบดวย

6ขนตอนหลกไดแก1)การศกษาบรบทและปญหาของ

พนท2)การอบรมความรเรองมะเรงล�าไสใหญและทวาร

หนก3)ประชมเชงปฏบตการสรางและใชแผนททางเดน

ยทธศาสตร 4) ด�าเนนงานตามแผนงานโครงการท

ก�าหนดและคดเลอกมา5)ตดตามประเมนผลโครงการ

6)ประชมถอดบทเรยนหลงการด�าเนนการผวจยพบวา

กระบวนการ6ขนตอนดงกลาวไดสงผลตอความส�าเรจ

อนไดแกศกยภาพทวดผลเชงปรมาณจากการประเมน

คาเฉลยความแตกตางของคะแนนพบวาทง3ดานไดแก

ความร ทศนคตการปฏบตตวมการเปลยนแปลงเพม

มากกวากอนการพฒนาอยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ

0.05 ผลเชงคณภาพ จากการวเคราะหตามกระบวน

PAORเกดการเรยนรรวมกนของแกนน�าชมชนกบชมชน

จากการรวมกนวเคราะหบรบทชมชนวางแผนและน�า

โครงการส ชมชน ผ วจยจงสรปวเคราะห 6 ขนตอน

ดงกลาว ส ปจจยความส�าเรจในการพฒนาศกยภาพ

แกนน�าชมชนในการปองกนโรคมะเรงล�าไสใหญและ

ทวารหนกระดบชมชนคอ“KAP 3C” ประกอบดวย

1)Knowledge2)Attitude3)Practice4)Community

Leader 5) Community Supporter 6) Community

ตารางท 3 ความถและรอยละ ผทมผล FOB Positive แยกตามชวงอาย

ชวงอำย จ�ำนวน รอยละ

50-54 5 17.86

55-59 9 32.14

60-64 5 17.86

65-69 6 21.43

70-74 1 3.57

75-79 2 7.14

รวม 28 100


Learning Center

สรป6ปจจยความส�าเรจของกระบวนการพฒนา

ศกยภาพแกนน�าชมชน ในการปองกนโรคมะเรง

ล�าไสใหญและทวารหนก เพอสงเสรมระบบคดกรอง

ตงแตแรกเรมนนคอการพฒนาองคความร(Knowledge:

K)รวมกบการปรบทศนคต(Attitude:A)ใหเกดความ

ตระหนกตอโรคมะเรงล�าไสใหญและทวารหนกเพอปรบ

การปฏบตตน (Practice: P) ใหถกตองเหมาะสมของ

ตนเอง โดยแกนน�าชมชนตองเขมแขงเกดการเรยนร

(CommunityLeader:C)น�าสการปฏบตในชมชนในรป

แบบการด�าเนนโครงการสงเสรมปองกนโรคในระดบ

ชมชนมศกยภาพในการบรหารจดการประสานผสนบสนน

ทเกยวของ(CommunitySupporter:C)เพอใหเกดการ

ด�าเนนงานตามเปาหมายและถอดบทเรยนสการมศนย

เรยนร เฉพาะโรคในชมชน (Community Learning

Center: C) เพอเปนแหลงขอมล การเรยนรในชมชน

ประสานงานและถายทอดการปฏบตทด�าเนนงานมาและ

เพอการด�าเนนงานตอเนองดวยชมชนรวมกบภาคผม

สวนรวมสนบสนนตอไป

วจำรณ

การพฒนาศกยภาพแกนน�าชมชนในการปองกน

โรคมะเรงล�าไสใหญและทวารหนก ต�าบลพนมไพร

อ�าเภอพนมไพรจงหวดรอยเอดการศกษาครงนใชรป

แบบการวจยเชงปฏบตการ เพอสงเสรมระบบคดกรอง

ตงแตแรกเรมก�าหนดขนตอนในลกษณะวงรอบ(spiral)

ประกอบดวยการวางแผน (Planning)การปฏบตการ

(Action)การสงเกตผล(Observation)และการสะทอน

ผล(Reflection)ซงด�าเนนการ1วงรอบเพอใหแกนน�า

ชมชนซงเปนกลมตวอยางในการวจย มศกยภาพดาน

ความร และการวางแผนแกไขปญหาเรองโรคมะเรง

ล�าไสใหญและทวารหนกดวยเครองมอแผนททางเดน

ยทธศาสตรเพอใหเกดแผนงานโครงการแบบมสวนรวม

สอดคลองกบสถานการณปญหาบรบทพนทยทธศาสตร

การพฒนาของหนวยงานภาครฐกระตนสงเสรมกจกรรม

ปองกนในชมชนใหสงผลตอการคดกรองตงแตแรกเรม

จากผลการพฒนาศกยภาพโดยการประเมนดานความร

ทศนคต และการปฏบต เปรยบเทยบกอนและหลงการ

พฒนาพบวาทง 3ดานมคะแนนเฉลยอยในระดบสง

แตกตางกบกอนการพฒนา อยางมนยส�าคญทางสถต

(p<0.001)ทงนอาจเนองมาจากการไดรบความรโดย

วทยากรทมความเชยวชาญใหความรชดเจนรวมกบการ

วางแผนชมชนดวยเครองมอแผนททางเดนยทธศาสตร

สอดคลองกบผลการศกษาของธนกร จระออน(10)ได

ศกษาการด�าเนนงานปองกนโรคไขเลอดออกในระดบ

ชมชนโดยการประยกตใชแผนททางเดนยทธศาสตรเพอ

เนนใหชมชนมสวนรวมบรหารจดการวางแผนสงผลตอ

การแกปญหาทมประสทธภาพ เชนเดยวกบการวจยใน

ครงน โดยประเดนส�าคญของการใชเครองมอประกอบ

ดวยขนตอนทชดเจนตงแตการวเคราะหบรบทเพอใหรบ

ทราบสถานการณของโรครวมกนระดมความคดวางแผน

แนวทางการสงเสรมปองกนในชมชน เรมตงแตขนตอน

การวางแผน(Planning)ทผวจยไดประสานงานกบแกน

น�าชมชนศกษาขอมลพนฐานรวมทงสถานการณปญหา

สขภาพและระบบบรการการคดกรองโรคมะเรงล�าไสใหญ

และทวารหนก บรบทชมชน ลกษณะภมประเทศและ

วฒนธรรมประเพณดานสาธารณสขและสรางความเขาใจ

แกแกนน�าชมชนท�าใหการด�าเนนการวจยในขนตอนการ

ลงมอปฏบต (Action)สามารถน�าแผนงานโครงการไป

ปฏบตดวยความตอเนองราบรน ในสวนขนตอนการ

ก�าหนดจดหมายปลายทางเพอแกไขปญหาใหสอดคลอง

กบสถานการณและบทบาทหนาทซงเกดจากผลของกลม

ตวอยางคอผใหญบานประธานอสม.และอสม.ซงม

บทบาทส�าคญอนดบแรกของการประสานงานในชมชน

การคดและวางแผนทจะด�าเนนโครงการในชมชนของ

ตนเองจงเปนสงทแกนน�ามความตนตวตอการพฒนาและ

แกไขปญหาในพนทของตนเองด�าเนนการตามแผนงาน

ระยะเวลา พยายามท จะให โครงการบรรลตาม

วตถประสงคทรวมกนวางไวท�าใหการด�าเนนการวจยใน

ขนการสงเกตผลการปฏบตงาน(Observation)ด�าเนน

ไปดวยความตอเนองไดรบความรวมมอและพรอมแกไข

ปญหาระหวางด�าเนนการตามขอเสนอแนะของผวจย

จนถงขนตอนสดทายของการวจยคอการสะทอนผลการ

ปฏบตงาน(Reflection)ด�าเนนการประชมถอดบทเรยน


การพฒนาศกยภาพการด�าเนนโครงการในชมชนและผล

การตรวจคดกรองโรคมะเรงล�าไสใหญและทวารหนก

ดวยวธการตรวจหาเลอดในอจจาระ(Fecaloccultblood

test:FOB)จงเปนระบบการปองกนโรคในระดบชมชน

ในบทบาททแกนน�าชมชนอนประกอบดวยผใหญบาน

ประธานอสม.และอสม.สามารถด�าเนนการไดในชมชน

สงเสรมการเขารบการตรวจคดกรองท�าใหผทมความผด

ปกตไดรบการวนจฉยรกษาไดทนและคาดการณเพอลด

อตราตายในระยะยาวตอไป จากกระบวนการพฒนา

ศกยภาพแกนน�าชมชนโดยใชแผนททางเดนยทธศาสตร

ไดปจจยความส�าเรจทสอดคลองการศกษาของปาณสรา

ภโสภา(11)ทใชกระบวนการแผนททางเดนยทธศาสตรใน

การปองกนควบคมโรคไขเลอดออกผลการด�าเนนงาน

เชอวาแผนททางเดนยทธศาสตรสงผลตอความส�าเรจใน

การด�าเนนงานปองกนโรคไขเลอดออกกอใหเกดความ

พงพอใจในภาพรวมการด�าเนนงานดานการมสวนรวม

สอดคลองกบผลการศกษาของสมเกยรต ออกแดง(12)

ใชกระบวนการแผนททางเดนยทธศาสตรเพอสงเสรมการ

มสวนรวมของแกนน�าภาคเครอขายสขภาพในการพฒนา

ต�าบลจดการสขภาพผลการวจยสงผลใหเกดกระบวนการ

มสวนรวมของแกนน�าสขภาพในระดบพนทไดเปน

อยางด


1. ควรเพมกลมเปาหมายทเปนแกนน�าในชมชน

ตามความเหมาะสม เพอใหเกดความหลากหลายใน

กระบวนการคดและปฏบตในชมชนและศกษาความ

แตกตางของผลการพฒนาตอไป

2. การอบรมใหความรเรองโรคมะเรงล�าไสใหญ

และทวารหนก วทยากรควรเปนผ ทมความร ความ

เชยวชาญในเรองโรคมะเรงล�าไสใหญและทวารหนก

เพอใหเกดการถายทอดทชดเจนสรางความตระหนกและ

กระตนสการปฏบตของแกนน�าชมชน

3. การวจยพฒนาศกยภาพแกนน�าชมชนหาก

มการใชเครองมอแผนททางเดนยทธศาสตร กล ม

เปาหมายควรผานการอบรมมากอนหรอเพมขนตอนการ

อบรมกอนลงมอปฏบตจะชวยใหการด�าเนนการตาม

ขนตอนราบรนและน�าสการปฏบตไดอยางเขาใจ


1. ควรเพมองคประกอบศกยภาพทพฒนานอก

เหนอจากการอบรมใหความรรายโรครวมกบแผนททาง

เดนยทธศาสตร เพอใหเกดแกนน�าชมชนทมศกยภาพ

ทกษะแกไขปญหาตามบรบทของพนทตอไป

2. ควรน�ากรอบกระบวนการวจยไปปรบใชใน

พนท ในบรบทปญหาพนทโรคอนเพอศกษาผลการ

ด�าเนนการทเหมาะสมและเกดประโยชนตอพนทตอไป


ขอขอบพระคณดร.น�าผงดงโคกกรวดนายแพทย

สระ วเศษศกด นายแพทยสาธารณสขจงหวดรอยเอด

อ.ดร.ชาญชยณรงคทรงคาศรผทรงคณวฒอ.ดร.ชยวฒ

บวเนยวผศ.ภญ.ดร.บววรณศรชยกลทใหขอเสนอแนะ

ทเปนประโยชนนายแพทยอดศรวฒนวงษสงหผอ�านวย

การโรงพยาบาลพนมไพรนายแพทยวชระเอยมรศมกล

นายแพทยเชยวชาญโรงพยาบาลพนมไพรนางสาวปยะ

ลกษณภกดสมยนกวชาการสาธารณสขปฏบตการ โรง

พยาบาลพนมไพรผเชยวชาญทสนบสนนและกรณาตรวจ

สอบเครองมอและใหค�าแนะน�าทเปนประโยชนในการจด

ท�าเครองมอในการวจย


1. กรมสนบสนนบรการสขภาพ. เครอขายสขภาพกบ

การพฒนางานสขภาพภาคประชาชน.กรงเทพฯ:

องคการสงเคราะหทหารผานศก;2547.

2. กรมสนบสนนบรการสขภาพ. เครอขายสขภาพกบ

การพฒนางานสขภาพภาคประชาชน.กรงเทพฯ:

องคการสงเคราะหทหารผานศก;2547.

3. อมรนนทสต. การสรางและใชแผนทยทธศาสตร

ส�าหรบองคกรระดบปฏบตการ.กรงเทพฯ:ม.ป.ท.;

2551.


4. อมรนนทสต, วรณศร อารยวงศ, ประพนธศกด

รกษไชยวรรณ.อะไรอยางไรคอแผนทยทธศาสตร

กบการสรางและใชประโยชนจากแผนทยทธศาสตร.

พมพครงท2.นนทบร:เรดชน;2549.

5. งานทะเบยนมะเรงสถาบนมะเรงแหงชาต.สถตโรค

มะเรงประจ�าปพ.ศ.2550.สถาบนมะเรงแหงชาต:

กรงเทพฯ;2551.

6. สวมล วองวานช. การวจยปฏบตการในชนเรยน:

Classroom Action Research. พมพครงท 3.

กรงเทพฯ:จฬาลงกรณมหาวทยาลย;2544.

7. KemmisS,McTaggartR.TheActionResearch

Planner.3rded.Victoria:DeakinUniversityPress;

1988.

8. สมนกภททยธน. การวดผลการศกษา.กรงเทพฯ:

ประสานการพมพ;2544.

9. อนชาต ทองอนตง. การพฒนาศกยภาพสตรวย

เจรญพนธ ในการปองกนโรคเอดส โดยเทคนค

A-I-C: กรณศกษา ชมชนแหงหนงในจงหวด

สกลนคร.ขอนแกน:มหาวทยาลยขอนแกน;2551.

10.ธนกรจระออน.รปแบบการปองกนโรคไขเลอดออก

ในระดบชมชนจงหวดบรรมย;2553.

11.ปาณสรา ภโสภา. กระบวนการใชแผนททางเดน

ยทธศาสตรในการปองกนควบคมโรคไขเลอดออก

เทศบาลต�าบลปทมอ�าเภอเมองจงหวดอบลราชธาน;

2553.

12.สมเกยรต ออกแดง. การประยกตใชกระบวนการ

แผนททางเดนยทธศาสตรเพอสงเสรมการมสวนรวม

ของแกนน�าภาคเครอขายสขภาพในการพฒนาต�าบล

จดการสขภาพอ�าเภอเขวาสนรนทรจงหวดสรนทร;

2554.


การพฒนารปแบบการบรหารจดการวคซนและระบบลกโซความเยน

ในเครอขายหนวยบรการปฐมภม อ�าเภอส�าโรงทาบ จงหวดสรนทร

Development of vaccine management and cold chain systems in

primary care network, Samrongthap district, Surin Province

ลขต กจขนทด ส.ม. (สาธารณสข)* Likhit Kijkhuntode M.P.H. (Public health)*

วรพจน พรหมสตยพรต ปร.ด.** Vorapoj Promasatayaprot Ph.D. (Health System Development)**

อนพนธ สวรรณพนธ วท.ด. (เวชศาสตรชมชน)*** Anuphan Suwanphan Ph.D. (Community Medicine)***

* โรงพยาบาลส�าโรงทาบ จงหวดสรนทร * Samrongthap Hospital, Surin province

** คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม ** Faculty of Public Health, Mahasarakham University

*** คณะศลปศาสตรและวทยาศาสตร *** Faculty of Liberal Arts and Science,

มหาวทยาลยราชภฏศรสะเกษ Sisaket Rajabhat University

บทคดยอ

วคซนจะคงคณภาพดตองอยในระบบลกโซความเยนทมอณหภมเหมาะสมตงแตจดเกบและกระจายวคซน

จนถงผรบบรการถาเกดปญหาในระบบลกโซความเยนจะสงผลใหประสทธผลของวคซนลดลงจนถงไมมประสทธผล

ในการปองกนโรคการศกษานเปนการวจยเชงปฏบตการมวตถประสงคเพอพฒนารปแบบการบรหารจดการวคซน

และระบบลกโซความเยนในเครอขายหนวยบรการปฐมภม อ�าเภอส�าโรงทาบจงหวดสรนทรผรวมวจยประกอบดวย

เจาหนาทผรบผดชอบงานสรางเสรมภมคมกนโรคของหนวยบรการปฐมภม เกบขอมลระหวางธนวาคม2556 ถง

เมษายน2557โดยใชแบบสมภาษณแบบประเมนและเครองมอบนทกอณหภมdataloggerวเคราะหขอมลโดยใช

สถตเชงพรรณนาและการวเคราะหเชงเนอหา

ผลการศกษาพบวากอนการพฒนาระบบเครอขายหนวยบรการปฐมภมไมมรปแบบการบรหารจดการวคซน

และระบบลกโซความเยนทชดเจนหลงจากท�าการศกษาเพอพฒนาระบบแลวไดรปแบบทเปนมาตรฐานของหนวย

บรการทสามารถยดถอเปนแนวทางปฏบตของเครอขายเองผลการศกษาระยะทางในการขนสงวคซนจากโรงพยาบาล

ถงหนวยบรการปฐมภมเฉลย 9.62กโลเมตร (SD=3.43)ผลการพฒนาระบบลกโซความเยนในเครอขายพบวา

อณหภมเฉลยของหนวยบรการปฐมภมมสภาวะอณหภมทเหมาะสม(+2ถง+8°C)ผลการศกษาระยะเวลาในการเตรยม

Icepackใหเหมาะสมในการขนสงวคซน(Conditioningtime)มคาเทากบ50นาท(SD=6.24)ซงเปนทมาของการ

จดท�ามาตรฐานการใชIcepackใสกระตกวคซนของเครอขายหนวยบรการปฐมภมอ�าเภอส�าโรงทาบจงหวดสรนทร

สรปผลการศกษาพบวา การพฒนาการบรหารจดการระบบลกโซความเยนใหมประสทธภาพสงผลให

สามารถควบคมอณหภมใหอยในชวงทเหมาะสมได(+2ถง+8ºC)หากหนวยบรการมการจดการระบบลกโซความเยน

ไมเหมาะสมอาจเสยงตอการท�าใหวคซนสญเสยความคงตวจงจ�าเปนตองไดรบการแกไขและพฒนาระบบอกทงควร

มการศกษาใหครอบคลมหนวยบรการปฐมภมทกแหงในเขตจงหวดสรนทรตอไป

ค�ำส�ำคญ: วคซนระบบลกโซความเยนเครอขายปฐมภม


Abstract

Vaccinewillcontinuewithhigh-qualitycoldchainsysteminanappropriatetemperaturesincestorage

anddistributiontothepatients.Ifthereisanyprobleminthecoldchainsystem,itwillresultinadecreasingthe

efficacyofvaccinesinpreventingdisease.Thisstudyisanactionresearchaimstodevelopmentofvaccinesand

coldchainmanagementinprimarycarenetworkwhichSamrongthapdistrictSurinprovince.Theparticipantsare

responsibleformaintainingthequalityofimmunizationatprimarycareunit(PCU).Datawerecollectedfrom

December2013toApril2014byinterviewingandrecordingthetemperaturedatalogger.Dataanalysiswere

donewithdescriptivestatisticandcontentanalysis.

Theresultsshowedthatthepre-developednetworkPCUnoformofvaccinesandcoldchainmanagement

isclear.Afterthestudyistodevelopamodelthatisnolongerthestandardofservicethatcanbeputintopractice

inthenetworkitself.TheaveragedistanceoftransportationvaccinefromhospitaltothePCUnetworkwas9.62

kilometer(SD=3.43).TheappropriateoroptimaltemperatureforcoldchainnetworksystemwasinPCUnetwork

were+2to+8°C.Thestudyperiodfortransportingvaccineswas50minutes(SD=6.24)whichwasprepared

byusingstandardnetworkvaccineIcepackbottlesatPCUnetworkSamrongthap.Surinprovince.

Inconclusion,thedevelopmentofcoldchainmanagementefficiencywastheabilitytocontroltemperature

intherangeof+2to8ºC.Theriskmaycausetheinstabilityofvaccineuses.Theresultcanrevealforapplyingat

otherPCUinthefuture.

Keywords: Vaccine,coldchainsystem,Primarycarenetwork

บทน�ำ

วคซนเปนชววตถทไวตอการเปลยนแปลงของ

อณหภม ทงความรอนความเยนจดและแสงมผลตอ

คณภาพวคซนเพราะท�าใหวคซนเสอมสภาพและอาจเกด

อาการภายหลงไดรบการสรางเสรมภมคมกนไดดวย

จงตองเกบและขนสงวคซนในอปกรณทไดมาตรฐานและ

ดวยอณหภมทเหมาะสมโดยจดเกบวคซนโปลโอ(OPV)

ทไวตอความรอนมากทสดไวในชองแชแขงวคซนเชอเปน

ชนดผงแหงไดแกวคซนวณโรค(BCG)วคซนหด(M)

และวคซนรวมหด-คางทม-หดเยอรมน(MMR)ซงไว

ตอความรอนรองลงมาจากวคซนOPVนนไมจ�าเปนตอง

เกบในชองแชแขงแตใหเกบในอณหภม +2ถง+8 ºC

ทงในระดบคลงและสถานบรการส�าหรบวคซนเชอตาย

ไดแกวคซนไวรสตบอกเสบบ(HB)วคซนรวมคอตบ-

บาดทะยก-ไอกรน(DTP)วคซนรวมคอตบ-บาดทะยก-

ไอกรน-ไวรสตบอกเสบบ (DTP-HB) วคซนรวม

คอตบ-บาดทะยก(dT)วคซนไขสมองอกเสบเจอ(JE)

และ วคซนบาดทะยก (T) ใหเกบในอณหภม +2 ถง

+8 ºC เทานน(หามแชแขง)ส�าหรบน�ายาละลายวคซน

หามแชแขงเชนกน โดยสถานบรการตองเกบทอณหภม

+2ถง+8 ºCสวนในระดบคลงถาตเยนชองธรรมดาม

พนทไมเพยงพอใหเกบไวนอกตเยนได เมอจะน�าไป

ละลายวคซนผงแหงตองเกบไวในอณหภม+2ถง+8ºC

ประมาณ24ชวโมงกอนใช(1,2)

ป 2556ส�านกงานสาธารณสขอ�าเภอส�าโรงทาบ

และฝายเภสชกรรมชมชนโรงพยาบาลส�าโรงทาบไดรวม

ออกประเมนการบรหารจดการวคซนและระบบลกโซ

ความเยนในเครอขายหนวยบรการปฐมภม อ�าเภอ

ส�าโรงทาบจงหวดสรนทรพบวาหนวยบรการปฐมภมใน

เครอขายทง11แหงไมผานเกณฑมาตรฐานการบรหาร

จดการวคซนและระบบลกโซความเยนทส�านกโรคตดตอ

ทวไปกรมควบคมโรคกระทรวงสาธารณสขก�าหนดโดย

มการประเมนทงหมด4หมวด(3)คอหมวดท1สถานภาพ

ของอปกรณและการดแลรกษาหมวดท2การเกบรกษา

วคซนหมวดท3การบรหารจดการวคซนและหมวดท4

การเตรยมความพรอมกรณฉกเฉนเชนพบอณหภมทต�า


กวา0ºC รอยละ45.45อณหภมสงกวา 8 ºC รอยละ

81.81ในขณะขนสงวคซนตเยนไมไดมาตรฐานมน�าแขง

เกาะหนาเกน5มลลเมตรรอยละ72.72ไมมการบนทก

อณหภมตามแบบฟอรมรอยละ72.72ไมมการท�าบญช

การรบ-จายวคซน รอยละ90.90พบวคซนหมดอาย

รอยละ54.54การเกบรกษาวคซนไมเปนระเบยบ/มปาย

ชอไมครบรอยละ100 ไมมผงการเตรยมความพรอม

กรณเกดเหตการณฉกเฉนในระบบลกโซความเยน

รอยละ100 เปนตน ซงสงตางๆ เหลานสงผลกระทบ

โดยตรงตอคณภาพวคซนหากเจาหนาทผรบผดชอบงาน

สรางเสรมภมคมกนโรคไมตระหนกถงความส�าคญและม

การบรหารจดการวคซนและระบบลกโซความเยนไมดจะ

สงผลใหคณภาพและประสทธภาพของวคซนทน�าไปให

บรการแกกลมเปาหมายไมสามารถปองกนโรคไดหรอ

อาจเกดผลขางเคยงและอาการไมพงประสงคจากการใช

วคซนดงกลาวได

จากสภาพปญหาดงกลาวผวจยจงมความสนใจท

จะท�าการศกษาการพฒนากระบวนการบรหารจดการ

วคซนและระบบลกโซความเยนในเครอขายหนวยบรการ

ปฐมภม ใหเปนไปตามมาตรฐานทก�าหนดไว โดยการ

ประยกตใชทฤษฎการมสวนรวมและการวจยเชงปฏบต

การ(ActionResearch)ตามแนวคดของKemmisและ

McTaggartประกอบดวยการวางแผน(Planning;P)การ

ปฏบตการ(Action;A)การสงเกต(Observation;O)

และการสะทอนผลการปฏบต (Reflection;R)ซงมจด

มงหมายทส�าคญของการวจยเชงปฏบตการ คอ เพอ

เปนการพฒนาหาแนวทางการบรหารจดการวคซน การ

เกบรกษา รวมถงการบ�ารงรกษาดแลอปกรณทเกยวกบ

ระบบลกโซความเยน ใหสอดคลองกบการพฒนางาน

สรางเสรมภมคมกนโรคอยางเหมาะสมมประสทธภาพ

และเกดความเชอมนวา วคซนทใหบรการแกประชาชน

เปนวคซนทมคณภาพสามารถปองกนโรคไดอยางแทจรง


เพอพฒนารปแบบการบรหารจดการวคซนและ

ระบบลกโซความเยนในเครอขายหนวยบรการปฐมภม

นยำมศพท

กำรพฒนำกำรบรหำรจดกำรวคซนและระบบ

ลกโซควำมเยนหมายถงการด�าเนนงานดานการวางแผน

ระบบลกโซความเยนการเบกจายวคซนการเกบรกษา

วคซนอปกรณและการดแลรกษารวมถงการขนสงวคซน

ระบบลกโซควำมเยนหมายถงกระบวนการทจะ

บรหารจดการวคซนใหคงคณภาพด จากผผลตถงผรบ

บรการวคซนทกชนดจะตองอยในอณหภมทเหมาะสมม

ความเยนเพยงพอทจะคงคณภาพไดตลอดเวลาทเกบ

รกษาและขนสงจากจดหนงไปยงอกจดหนง

วคซนหมายถงผลตภณฑทผลตจากสงทมชวต

หรอทไดจากการสงเคราะหหรอกระบวนการอนใดทน�า

มาใชในการกระตนระบบภมคมกนโรคของมนษย เพอ

ปองกนรกษาหรอลดความรนแรงของโรคการวจยครง

นจะศกษาวคซนทอยในแผนการสรางเสรมภมคมกนโรค

ของกระทรวงสาธารณสข (Expanded Program on

Immunization;EPI)ไดแกวณโรคตบอกเสบบคอตบ

บาดทะยก ไอกรน โปลโอหดหดเยอรมนคางทมและ

ไขสมองอกเสบเจอ

เครอข ำยหน วยบรกำรปฐมภม หมายถง

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลในเขตอ�าเภอส�าโรงทาบ

จงหวดสรนทร

ขอบเขตกำรศกษำ

ศกษาการพฒนารปแบบการบรหารจดการวคซน

และระบบลกโซความเยนส�าหรบงานสรางเสรมภมคมกน

โรคในเครอขายหนวยบรการปฐมภม อ�าเภอส�าโรงทาบ

จงหวดสรนทรในชวงธนวาคม2556ถงเมษายน2557

วธกำรศกษำ

รปแบบการศกษา เปนการวจยเชงปฏบตการ

(ActionResearch)

ประชำกรและกลมตวอยำง ม2กลมดงน

1.กลมเจาหนาททมสวนรวมในการพฒนาระบบ

ประชากรคอเจาหนาททปฏบตงานสรางเสรมภมคมกน


โรคในเครอขายหนวยบรการปฐมภม อ�าเภอส�าโรงทาบ

จงหวดสรนทร โดยใชวธการคดเลอกแบบเจาะจง

(PurposeSampling)จ�านวน42คนประกอบดวย

1.1 เจาหนาททรบผดชอบงานสรางเสรม

ภมคมกนโรคในเครอขายหนวยบรการปฐมภม33คน


ภมคมกนโรคส�านกงานสาธารณสขอ�าเภอ3คน


ภมคมกนโรคในโรงพยาบาลส�าโรงทาบ6คน

2. กลมประชากรทมสวนรวมในการประเมนระบบ

ประชากรคอผมารบบรการงานสรางเสรม

ภมคมกนโรคในเครอขายหนวยบรการปฐมภม อ�าเภอ

ส�าโรงทาบจงวดสรนทรชวงตลาคม2555ถงมถนายน

2556จ�านวน3,871คน

กลมตวอยางคอผมารบบรการงานสรางเสรม

ภมคมกนโรคทคดเลอกโดยการสมตวอยางแบบงายโดย

ใชการค�านวณจากผมารบบรการจ�านวน356คน

การค�านวณขนาดตวอยางของผมารบบรการ

สรางเสรมภมคมกนโรค

การค�านวณหาคาเฉลยขนาดตวอยางกรณท

ทราบจ�านวนประชากร(4)คอ

n =ขนาดตวอยาง

N=จ�านวนประชากร

Z =คามาตรฐานภายใตโคงปกต

=ความแปรปรวนของตวแปรxในประชากร

d =ความคลาดเคลอนทยอมใหเกดขนในการ

ประมาณคาเฉลย

จากการมารบบรการงานสรางเสรมภมคมกนโรค

ของเครอขายหนวยบรการปฐมภมในอ�าเภอส�าโรงทาบ

จงหวดสรนทรระหวางเดอนตลาคม 2555 ถงเดอน

มถนายน2556พบวามผมารบบรการจ�านวน3,871คน

โดยมคาเฉลยการมารบบรการตอเดอน420คนและม

คาเบยงเบนมาตรฐานเทากบ50.49

จากสตร

n =ขนาดตวอยาง

N=จ�านวนประชากรคอผมารบบรการทงหมด

3,871คน

Z =คามาตรฐานภายใตโคงปกตเทากบ1.96

=ความแปรปรวนของผมารบบรการเทากบ

(50.49)2คน

d =ความคลาดเคลอนทยอมใหเกดขนในการ

ประมาณคาเฉลยของการมารบบรการ

เทากบ5คนแทนคาในสตรจะได

n = (1.96)2(3871)(50.49)2

(1.96)2(50.49)2+(3871-1)(5)2

= 37,027,940.86

104,293.16

= 356

นนคอจะตองใชขนาดตวอยางจากผมารบบรการ

งานสรางเสรมภมคมกนโรคในเครอขายหนวยบรการ

ปฐมภม อ�าเภอส�าโรงทาบจงหวดสรนทร จ�านวน356

คน โดยยอมใหมความคลาดเคลอนในการมารบบรการ

เฉลยไมเกน5คน

เครองมอทใชในกำรศกษำ

1. แบบนเทศงานบรหารจดการวคซนและระบบ

ลกโซความเยน

2. แบบประเมนการบรหารจดการวคซนและ

ระบบลกโซความเยน

3. แบบสมภาษณการมสวนรวมในการวางแผน


4. แบบบนทกการตรวจรบวคซนจากการขนสง

5. แบบบนทกการตดตามชวงเวลาระบบลกโซ

ความเยน

6. แบบบนทกอณหภมตเยน

7. แบบสมภาษณความพงพอใจ


วธหาคณภาพเครองมอมดงน

1. น�าแบบสมภาษณทผ านการพจารณามา

ปรบปรงตรวจสอบและใหผเชยวชาญตรวจสอบความ

เทยงตรงตามเนอหา โดยมคา Index of Objective

Congruenceมากกวา0.5ขนไป

2. น�าแบบสมภาษณทสรางขนมาปรบปรงให

ถกตองอกครง

3. น�าแบบสมภาษณทมคาความเทยงตรงเชง

เนอหาไปทดลองใชกบกลมตวอยางทมลกษณะคลายคลง

กบกลมตวอยางทจะใชในการวจย ไดคาความเชอมน

0.92

4. น�าแบบสมภาษณฉบบสมบรณไปด�าเนนการ

เกบรวบรวมขอมลเพอการวจยตอไป

วธด�ำเนนกำรศกษำ

ในการด�าเนนการศกษา และการเกบรวบรวม

ขอมลผวจยก�าหนดขนตอนไว2ระยะคอระยะเตรยม

การและระยะปฏบตการวจยดงน

1. ระยะเตรยมการวจย โดยศกษาคนควาขอมล

จากเอกสารต�าราตางๆเพอสงเคราะหรวบรวมแนวคด

และงานวจยทเกยวของประสานงานหนวยงานระดบ

อ�าเภอต�าบลและผทรงคณวฒสรางเครองมอและตรวจ

สอบคณภาพเครองมอในการด�าเนนการวจยและเครอง

มอในการเกบรวบรวมขอมล

2. ระยะปฏบตการวจยตงแตธนวาคม2556ถง

เมษายน2557โดยมขนตอนดงน

ขนท 1 การวางแผน(Planning)เปนการวเคราะห

สถานการณปญหาการด�าเนนงานวคซนและระบบลกโซ

ความเยนของหนวยบรการทผานมาเกบขอมลเชงปรมาณ

และเชงคณภาพน�าขอมลทไดเขยนเปนแผนปฏบตการ

โดยใชเทคนคการสนทนาแบบมสวนรวม ผเขารวม

กจกรรมประกอบดวยเจาหนาททเกยวของกบการปฏบต

งานสรางเสรมภมคมกนโรคจากโรงพยาบาลส�าโรงทาบ

และเครอขายบรการปฐมภมโดยจดอบรมเชงปฏบตการ

เปนเวลา1วน

ขนท 2 ปฏบตตามแผน (Action) เปนการน�า

แผนทไดจากขนตอนท1สการปฏบตม3โครงการคอ

1) โครงการพฒนาการบรหารจดการวคซนและระบบ

ลกโซ ความเยน เครอข ายหน วยบรการปฐมภม

2)โครงการพฒนาอบรมความรการบรหารจดการวคซน

และระบบลกโซความเยน และ 3) โครงการประกวด

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพดเดนดานการบรหารจดการ

วคซนและระบบลกโซความเยนผทเขารวมกจกรรมใน

ขนตอนน คอ เจาหนาททปฏบตงานในงานสรางเสรม

สขภาพต�าบลและโรงพยาบาลทกคนด�าเนนงานตงแต

มกราคม2557ถงเมษายน2557

ขนท 3 การสงเกต (Observation) การนเทศ

ตดตามประเมนผล เครองมอทใชในการเกบรวมรวม

ขอมลมดงตอไปน 1)แบบประเมนการบรหารจดการ

วคซนและระบบลกโซความเยน2)แบบบนทกการตรวจ

รบวคซนจากการขนสง 3)แบบบนทกการตดตามชวง

เวลาระบบลกโซความเยน4)แบบบนทกอณหภมตเยน

และ5)แบบสมภาษณความพงพอใจ

ขนท 4 การสะทอนผลการปฏบตงาน(Reflection)

ใชผลการประเมนจากการสงเกตขนท3ปรบปรงวธการ

ด�าเนนงาน จดเวทแลกเปลยนเรยนร ปรบปรงแกไข

ด�าเนนกจกรรมโดยคณะกรรมการวคซนระดบอ�าเภอ

น�าปญหา อปสรรค และปจจยแหงความส�าเรจ สรป

เปนแนวทางในการปฏบตงานในขนตอนเพอพฒนางาน

ตอไป


วเคราะหขอมลเชงปรมาณใชโปรแกรมส�าเรจรป

โดยใชสถตเชงพรรณนา(DescriptiveAnalysis)โดยการ

แจกแจงความถรอยละคาเฉลยสวนเบยงเบนมาตรฐาน

ขอมลเชงคณภาพใชวธวเคราะหเชงเนอหา (Content

Analysis)


1. ขอมลทวไปของระบบกำรบรหำรจดกำรวคซนและ

ระบบลกโซควำมเยนในเครอขำยหนวยบรกำรปฐมภม

จากการศกษาสภาพการณการบรหารจดการวคซน


และระบบลกโซความเยนในเครอขายหนวยบรการ

ปฐมภมพบวา ระยะทางในการขนสงวคซนจากหนวย

โรงพยาบาลถงเครอขายหนวยบรการปฐมภมเฉลยเทากบ

9.62 กโลเมตร (SD=3.43) อณหภมเฉลยของ

กระบวนการจดการวคซนตงแตรบวคซนจนถงการให

บรการวคซนอยในสภาวะอณหภมทเหมาะสม(+2ถง+8

°C)ดงรายละเอยดในตารางท 1คาระยะเวลาเฉลยใน

การเตรยม Ice pack ใหเหมาะส�าหรบการขนสงวคซน

(Conditioningtime)มคาเทากบ50นาท(SD=6.24)

2. ผลกำรศกษำกำรมสวนรวมในกำรวำงแผนพฒนำ

รปแบบกำรบรหำรจดกำรวคซนและระบบลกโซควำม

เยนในเครอขำยหนวยบรกำรปฐมภม

การวางแผนปฏบตการเพอพฒนารปแบบการ

บรหารจดการวคซนและระบบลกโซความเยนโดยผวจย

ไดตงเปาหมายผเขารวมประชมครงนจ�านวน42คนแต

เนองจากมผเขารวมประชมตดราชการจ�านวน3คน ไม

สามารถเขารวมประชมได ท�าใหมผ เขารวมประชม

ทงหมด39คนดงรายละเอยดในตารางท2ประกอบดวย

เจาหนาททรบผดชอบงานสรางเสรมภมคมกนโรคของ

เครอขายหนวยบรการปฐมภมและโรงพยาบาลใชเทคนค

การสนทนาแบบมสวนรวมและวดการมสวนรวมในการ

วางแผนโดยประยกตใชแนวคดการมสวนรวมของ

CohenandUphoff(5)ผลการมสวนรวมในการจดท�าแผน

ปฏบตการทง4ดานอยในระดบปานกลางโครงการทได

จากกระบวนการวางแผนจ�านวน 3 โครงการ คอ

1) โครงการพฒนาการบรหารจดการวคซนและระบบ

ลกโซความเยนเครอขายบรการปฐมภมอ�าเภอส�าโรงทาบ

จงหวดสรนทร 2) โครงการอบรมพฒนาความร การ

บรหารจดการวคซนและระบบลกโซความเยน และ

3) โครงการประกวดโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล

ดเดนดานการบรหารจดการวคซนและระบบลกโซ

ความเยน

3. ผลกำรศกษำควำมพงพอใจในกำรมำรบบรกำรใน

งำนสรำงเสรมภมคมกนโรคในเครอขำยหนวยบรกำร

ปฐมภม

หลงจากด�าเนนการพฒนาระบบการบรหารจดการ

วคซนและระบบลกโซความเยนในเครอขายหนวยบรการ

ปฐมภมแลวผวจยไดวดความพงพอใจของผมารบบรการ

ในงานสรางเสรมภมคมกนโรค โดยประยกตใชแนวคด

ความพงพอใจของAday and Anderson(6)วดความ

พงพอใจของผมารบบรการงานสรางเสรมภมคมกนโรค

ทง6ดานจ�านวน359คนพบวา ระดบความพงพอใจ

ของผมารบบรการอยระดบมากทง6ดานดงรายละเอยด

ในตารางท3และ4

ตำรำงท 1 การตดตามอณหภมณชวงเวลาของระบบลกโซความเยนในเครอขายหนวยบรการปฐมภม

กจกรรม/ชวงเวลำ X SD Min. Max.

อณหภมของภาชนะบรรจวคซนแรกรบจากรถขนสง 5.39 0.27 5.10 5.80

อณหภมระหวางการจดเกบวคซนในตเยนโรงพยาบาล 5.50 0.25 5.20 5.80

อณหภมระหวางเตรยมวคซนใหหนวยบรการ 6.83 1.09 5.80 8.40

อณหภมระหวางสงมอบวคซนใหหนวยบรการ 6.50 0.72 6.60 8.60

อณหภมระหวางน�าวคซนเขาตเยนหนวยบรการ 5.78 0.49 5.10 6.50

อณหภมระหวางการใหบรการฉดวคซนหนวยบรการ 3.94 2.04 1.70 9.20

อณหภมณสนสดการใหบรการ 4.49 2.75 1.30 8.60


ตำรำงท 2 ลกษณะทางประชากรของผมสวนรวมในการวางแผนพฒนาการบรหารจดการวคซนและระบบลกโซความ

เยนในเครอขายหนวยบรการปฐมภม(n=39)

ลกษณะทำงประชำกร จ�ำนวน รอยละ

เพศ

ชาย

หญง

13

26

33.33

66.67

อำย (ป)

นอยกวาหรอเทากบ30ป

31-40ป

41ปขนไปχ ,SD

9

14

16

36.46,8.30

23.07

35.90

41.03

ประสบกำรณกำรท�ำงำน (ป)

นอยกวาหรอเทากบ5ป

6–10ป

11–15ป


13

4

6

16

12.82,9.58

33.33

10.26

15.38

41.03


มธยมปลาย/ประกาศนยบตรวชาชพ

อนปรญญา/ประกาศนยบตรวชาชพชนสง

ปรญญาตร

ปรญญาโท

10

4

24

1

25.64

10.26

61.54

2.56

ต�ำแหนงปจจบน

นกวชาการสาธารณสข

พยาบาลวชาชพ/เทคนค

ลกจางชวคราว

15

13

11

38.46

33.33

28.21

กลมผใหขอมล

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล

โรงพยาบาลชมชน

ส�านกงานสาธารณสขอ�าเภอ

33

3

3

84.62

7.69

7.69


ตำรำงท 3 ลกษณะทางประชากรของผมารบบรการวคซนและระบบลกโซความเยนในเครอขายหนวยบรการปฐมภม

อ�าเภอส�าโรงทาบจงหวดสรนทร(n=359)


ทอยปจจบน

ในเขตอ�าเภอส�าโรงทาบ

นอกเขตอ�าเภอส�าโรงทาบ

357

2

99.44

0.56

เพศ

หญง

ชาย

255

104

71.03

28.97

อำย (ป)

ต�ากวาหรอเทากบ20ป

21–30ป

31–40ป

41–50ป

51–60ป


11

64

110

92

55

27

39.55,11.84

3.06

17.83

30.64

25.63

15.32

7.52


ประถมศกษาหรอต�ากวา

มธยมศกษา

อนปรญญา

ปรญญาตรหรอสงกวา

172

159

11

17

47.91

44.29

3.06

4.74

สทธกำรรกษำพยำบำล

บตรประกนสขภาพ(บตรทอง30บาท)

บตรประกนสขภาพ(ยกเวนคาธรรมเนยมท.)

ประกนสงคม

ช�าระเงนเอง

สวสดการขาราชการ-รฐวสาหกจ

สทธวาง

196

108

26

17

9

3

54.60

30.08

7.24

4.74

2.51

0.83

อำชพประจ�ำ

เกษตรกร/ประมง

รบจางทวไป

ลกจาง/พนกงานบรษท

คาขาย/อาชพอสระ

วางงาน

รบราชการ/รฐวสาหกจ

199

91

29

24

12

4

55.43

25.35

8.08

6.69

3.34

1.11



รำยไดเฉลยตอเดอน (บำท)

นอยกวาหรอเทากบ5,000บาท

5,001–10,000บาท

10,001–15,000บาท

15,001–20,000บาท

20,000บาทขนไป

Median

Max.

196

150

9

3

1

5,000.00

25,000.00

54.60

41.78

2.51

0.84

0.28

ควำมเกยวของกบเดก

บดา/มารดา

ป/ยา/ตา/ยาย

พเลยงเดก

พสาว/นา

227

102

18

12

63.23

28.41

5.02

3.34

ตำรำงท 4 ระดบความพงพอใจของผมารบบรการงานสรางเสรมภมคมกนโรคในเครอขายหนวยบรการปฐมภมอ�าเภอ

ส�าโรงทาบจงหวดสรนทร

ควำมพงพอใจ χ SD ระดบควำมพงพอใจ

ดานกระบวนการ/ขนตอนการใหบรการ 2.58 0.51 มาก

ดานเจาหนาท/บคลากร 2.69 0.47 มาก

ดานสงอ�านวยความสะดวก 2.57 0.51 มาก

ดานคณภาพการบรการ 2.68 0.45 มาก

ดานขอมลตางๆทไดรบจากการบรการ 2.63 0.49 มาก

ดานคาใชจายเมอใชบรการ 2.67 0.48 มาก

ตำรำงท 3 ลกษณะทางประชากรของผมารบบรการวคซนและระบบลกโซความเยนในเครอขายหนวยบรการปฐมภม

อ�าเภอส�าโรงทาบจงหวดสรนทร(n=359)(ตอ)

4. ผลกำรพฒนำรปแบบกำรบรหำรจดกำรวคซนและ

ระบบลกโซควำมเยนในเครอขำยหนวยบรกำรปฐมภม

กอนการพฒนาระบบพบวา รปแบบการบรหาร

จดการวคซนและระบบลกโซความเยนในเครอขายหนวย

บรการปฐมภมยงไมมรปแบบทชดเจนหลงจากท�าการ

ศกษาเพอพฒนาระบบแลวสามารถสรปเปนรปแบบ

การบรหารจดการวคซนและระบบลกโซความเยนของ

เครอขายหนวยบรการปฐมภมอ�าเภอส�าโรงทาบจงหวด

สรนทรดงภาพท1


ภำพท 1 รปแบบการด�าเนนงานการบรหารจดการวคซนและระบบลกโซความเยนของเครอขายหนวยบรการปฐมภม

อ�าเภอส�าโรงทาบจงหวดสรนทร

อภปรำยผล

จากการศกษาการพฒนารปแบบการบรหาร

จดการวคซนและระบบลกโซความเยนในเครอขายหนวย

บรการปฐมภม อ�าเภอส�าโรงทาบ จงหวดสรนทร ม

ประเดนส�าคญทน�ามาอภปรายผลดงน

1. ดำนมำตรฐำนกำรจดกำรวคซนและระบบ

ลกโซควำมเยน

1) จากการศกษาระบบลกโซความเยนของ

เครอขายหนวยบรการปฐมภมพบวากอนการพฒนาม

คาอณหภมอยนอกชวงอณหภมทเหมาะสม(นอกชวง+2

ถง +8 °C) ซงสอดคลองกบการศกษาของดวงจนทร

จนทรเมองและคณะ(7)ทไดท�าการศกษาเรอง อณหภม

ระบบลกโซความเยนวคซนงานสรางเสรมภมคมกนโรค

เขตนครชยบรนทร พบวา มหนวยบรการ 97 แหง

(รอยละ50)มการจดเกบวคซนในอณหภมไมเหมาะสม

(นอกชวง+2ถง+8°C)และสอดคลองกบการศกษาของ

ขนตอนการด�าเนนงาน ผเกยวของในกระบวนการ


พชญานวลไดศรและคณะ(8)ทไดท�าการศกษาเรองการ

ตดตามอณหภมระบบลกโซความเยนในคลงวคซนระดบ

อ�าเภอและต�าบลพบวารอยละ40ของตเยนมอณหภม

อยนอกชวง+2ถง+8°C

2)การศกษาระยะเวลาในการเตรยมIcepack

ใหมหยดน�าเกาะ (Condition time) จนอยในสภาวะ

อณหภมทเหมาะสม(+2ถง+8°C)ทเหมาะส�าหรบการ

ขนสงวคซนของหนวยบรการปฐมภมมระยะเวลาเฉลย

50นาท(SD=6.24)โดยใช Icepackจ�านวน4กอน

และมพพบอรดกนกลางระหวาง Ice packทง 4กอน

ซงเมอวเคราะหแลวพบวา ระยะเวลาในการท�าใหเกด

สภาวะอณหภมทเหมาะสมใชเวลามากเกนไปซงอาจไม

เหมาะสมในการด�าเนนงานและจากงานวจยของ โฆษต

อรามโสภาและคณะ(9)ไดศกษาเวลาทเหมาะสมในการท�า

Conditiontimeและจ�านวนIcepackพบวาการน�าIce

packจ�านวน3กอนไปแชน�าทอณหภมหองใชเวลาเพยง

5นาทสามารถท�าใหไดสภาวะอณหภมทเหมาะสมได

3)สภาพการรบวคซนจากองคการเภสชกรรม

หรอบรษทขนสงผานเกณฑทก�าหนด(รอยละ100)ซง

สอดคลองกบผลการวจยของ โฆษต อรามโสภา และ

คณะ(9)ศกษาเรองการพฒนาคณภาพระบบลกโซความ

เยนของงานสรางเสรมภมค มกนโรค คณะกรรมการ

ประสานงานรวมระดบอ�าเภอพทไธสงพบวาสภาพการ

รบวคซนจากองคการเภสชกรรมหรอบรษทขนสงด�าเนน

การไดตามเกณฑ (รอยละ88.23) โดยคาทผานเกณฑ

คอไดคะแนนในภาพรวมไมต�ากวารอยละ80

2. อปกรณทใชในกำรจดเกบและกำรขนสง

วคซน

จากการศกษาอปกรณทใชในการเกบวคซน

และการขนสงวคซนของเครอขายหนวยบรการปฐมภม

พบวา ในเครอขายมตเยนทไดมาตรฐานสอดคลองกบ

มาตรฐานการด�าเนนงานดานคลงและการเกบรกษา

วคซน(10)คอตเยนมฝาประตทบแสงขนาดความจเหมาะ

สมไมต�ากวา5ควและสามารถรกษาอณหภมอยระหวาง

+2ถง+8°Cได

3. ดำนปจจยแหงควำมส�ำเรจ

ปจจยแหงความส�าเรจในการพฒนากระบวนการ

บรหารจดการวคซนและระบบลกโซความเยนในเครอขาย

หนวยบรการปฐมภมมคณะกรรมการด�าเนนงานอยาง

ชดเจนตามบทบาทหนาท ท�าใหการด�าเนนงานเปนไป

อยางรวดเรวทนเวลามกรอบรปแบบการด�าเนนงานท

ชดเจนซงเปนแนวทางส กระบวนการวางแผนพฒนา

การปฏบตกระบวนการตดตามการพฒนาและสะทอนผล

การปฏบตใหแกบคคลทเกยวของรบทราบรวมกนท�าให

เกดการด�าเนนการทตอเนองและสามารถแกไขปญหาท

จะตองด�าเนนการแกไขไดตลอดเวลาการประเมนและ

นเทศงานเปนประจ�าจะเกดผลดตอการพฒนางานได

เพราะไดมการสนทนาพดคยถงการด�าเนนกจกรรมและ

แกไขปญหา พรอมใหขอเสนอแนะ ชวยเหลอไปใน

แนวทางเดยวกน

4. ดำนควำมพงพอใจ

หลงจากพฒนาระบบแลว ผวจยไดประเมน

ระบบโดยใชแบบสมภาษณความพงพอใจวดระดบความ

พงพอใจของผเขารบบรการงานสรางเสรมภมคมกนโรค

สรปไดวาระดบความพงพอใจทง6ดานอยในระดบมาก

เนองจากหนวยบรการปฐมภมตงอย ในแหลงชมชน

สะดวกในการเดนทางมารบบรการและมปายบอกทตง

ทศทางทชดเจนมการบรการดานสาธารณปโภคมการให

บรการทมความสะดวกรวดเรว เปนกนเองระหวางเจา

หนาทและผรบบรการขนตอนไมซบซอนมยาหรอวคซน

ทมคณภาพและไมตองเสยคาใชจายในการมารบบรการ

แตอยางใด

5. รปแบบกำรบรหำรจดกำรวคซนและระบบ

ลกโซควำมเยนรปแบบใหม

จากรปแบบการบรหารจดการวคซนและระบบ

ลกโซความเยนแบบเกาสการพฒนาจนไดรปแบบใหม

ปญหาและอปสรรคทเกดจากรปแบบใหมกยงมอยในขน

ตอนการด�าเนนงานตางๆเชนยงมโรงพยาบาลสงเสรมสข

ภาพต�าบลบางแหงทยงสงขอมลในการเบกวคซนชากวา

ก�าหนดตองตดตามเปนกรณพเศษสงผลใหโรงพยาบาล

แมขายเบกวคซนไมทนเปนบางกรณ และจากการจดรป

แบบการบรหารจดการใหมท�าใหโรงพยาบาลสงเสรมสข

ภาพทกแหงเลงเหนความส�าคญของงานสรางเสรม

ภมคมกนโรคมากขนมการมารบวคซนโดยพรอมเพรยง


กนความตรงตอเวลามมากขนท�าใหโรงพยาบาลแมขาย

ใหบรการดวยความรวดเรวกวารปแบบเกา


1. การจดท�าแผนปฏบตการ ใชเทคนคการ

สนทนาแบบมสวนรวมของผเกยวของ หรอผมสวนได

สวนเสยในการปฏบตงาน จะไดแผนปฏบตการทด

ครอบคลมเปาหมายทวางไว สามารถน�าไปใชประโยชน

ไดจรงและประสบผลส�าเรจในการด�าเนนงาน

2.การศกษาความพงพอใจผวจยไดศกษาเฉพาะ

ผมารบบรการในงานสรางเสรมภมคมกนโรคเทานน ซง

ไมครอบคลมไปถงผใหบรการ ดงนนควรมการศกษา

ความพงพอใจของผใหบรการควบคกนไปดวย เพอ

เปนการพฒนางานทงผรบบรการและผใหบรการ ใหม

ประสทธภาพเกดความพงพอใจกนทง2ฝาย

3.รปแบบการบรหารจดการวคซนและระบบ

ลกโซความเยนทไดใหม เปนรปแบบทสามารถปรบ

เปลยนไดตามความเหมาะสมตามบรบทของแตละพนท

จงตองมการพฒนาเพมเตมขนเรอยๆเพอใหไดรปแบบ

การบรหารจดการทมประสทธภาพเกดประโยชนตอผมา

รบบรการอยางสงสดและปลอดภย


ขอขอบพระคณ นายแพทยตะวน พลสระค

ผอ�านวยการเภสชกรรตนชยรตนโคตรนางสาววลาวรรณ

เกดโชค พยาบาลวชาชพช�านาญการ โรงพยาบาล

ส�าโรงทาบทใหความอนเคราะหเปนผเชยวชาญตรวจ

สอบเครองมอในการวจยครงน

ขอขอบพระคณคณาจารยคณะสาธารณสขศาสตร

มหาวทยาลยมหาสารคามทกทานทไดใหความร ทาง

วชาการ


1. สถาบนวคซนแหงชาต กรมควบคมโรคกระทรวง

สาธารณสข.หลกสตรเชงปฏบตการส�าหรบเจาหนาท

สรางเสรมภมคมกนโรค;2555.หนา107.

2. ส�านกโรคตดตอทวไป กรมควบคมโรคกระทรวง

สาธารณสข.ต�าราวคซนและการสรางเสรมภมคมกน

โรคพ.ศ.2550;2550.หนา33-6.


สาธารณสข.คมอการบรหารวคซนและระบบลกโซ

ความเยนพ.ศ.2547;2547.หนา34-7.

4. สมทนา กลางคาร, วรพจน พรหมสตยพรต.

หลกการวจยทางวทยาศาสตรสขภาพ.พมพครงท6.

มหาสารคาม:สารคามการพมพ-สารคามเปเปอร;

2553.

5. Cohen JM,Norman TU. Rural Participation:

ConceptsandMeasuresforProjectDesign.New

York:ImplementationandEvaluation;1977.

6. AdayandAnderson.Theoreticalandmethodological

issueinsociologicalstudiesofconsumersatisfaction

withmedicalcare.SocSciMed1978;12:28.

7. ดวงจนทรจนทรเมอง,พงศผกาภณฑลกษณ,มงกร

องสนนท, ธรธวช รตนวรวเศษ, วเชยร ชนะชย.

อณหภมระบบลกโซความเยนวคซนงานสรางเสรม

ภมคมกนโรคเขตนครชยบรนทร. วารสารวชาการ

สคร.52555;18(3):37-46.

8. พชญา นวลไดศร, กรกมล รกขพนธ, วระศกด

จงสววฒนวงศ. การตดตามอณหภมระบบลกโซ

ความเยนในคลงวคซนระดบอ�าเภอและต�าบล,การ

ประชมวชาการเสนอผลงานวจยระดบบณฑตศกษา

แหงชาต ครงท 23: มหาวทยาลยเทคโนโลยราช

มงคลอสาน;2554.

9. โฆษตอรามโสภา,สภารตนอรามโสภา.การพฒนา

คณภาพระบบลกโซความเยนวคซนของงานสราง

เสรมภมคมกนโรคคปสอ.พทไธสง.วารสารองคการ

เภสชกรรม2556;39(4):3-13.


สาธารณสข.มาตรฐานการด�าเนนงานดานคลงและ

การจดเกบวคซน;2556.หนา8-30.


พฤตกรรมสขภาพในการปองกนโรคตดเชอ Streptococcus suis

ของประชาชนในต�าบลนาขมน และต�าบลโพนจาน อ�าเภอโพนสวรรค

จงหวดนครพนม

Health behavior in prevention of Streptococcus suis infection

among people in Nakhamin and Phon Chan sub-district,

Phon Sawan District, Nakhon Phanom Province

รจรา ดรยศาสตร ส.ม. (โภชนศาสตรเพอสขภาพ) * Rujira Duriyasart M.P.H. (Nutrion for Health)*

ณตชาธร ภาโนมย ปร.ด. (สาธารณสข)* Nitchatorn Panomai Ph.D. (Public Health) *

สรรเพชร องกตตระกล ปร.ด. (สาธารณสข) ** Sunpetch Angkititrakul Ph.D. (Public Health) **

ฐตมา นตราวงศ วท.ม. (จลชววทยา) *** Thitima Nutrawong M.Sc. (Microbiology)***

* คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน *Faculty of Public Health, Khon Kaen University

** คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน **Faculty of Veterinary Medicine, Khon Kaen University

*** คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน ***Faculty of Medicine, Khon Kaen University

บทคดยอ

การวจยครงนเปนการวจยเชงพรรณนา(DescriptiveResearch)มวตถประสงคเพอศกษาความรความเชอ

ทศนคตและการปฏบตในการปองกนโรคตดเชอStreptococcus suis ของประชาชนในต�าบลนาขมนและต�าบลโพน

จานอ�าเภอโพนสวรรคจงหวดนครพนมจ�านวน377คนเปนกลมตวอยางจากต�าบลนาขมน276คนและต�าบลโพน

จาน101คน เกบตวอยางโดยการสมตวอยางแบบเปนระบบ(systematic randomsampling) เครองมอทใชในการ

รวบรวมขอมลเปนแบบสอบถามวเคราะหขอมลโดยการหาคารอยละคะแนนเฉลยความเบยงเบนมาตรฐานและ

หาความสมพนธระหวางตวแปร(Pearsoncorrelation)โดยใชโปรแกรมส�าเรจรปผลการศกษาพบวาความรโดยรวม

เกยวกบเชอStreptococcus suisความเชอและทศนคตตอการบรโภคอาหารดบและการปฏบตในการปองกนโรคตด

เชอStreptococcus suisของกลมตวอยางอยในระดบปานกลางโดยทความเชอและทศนคตทมตอการบรโภคอาหาร

ดบมความสมพนธเชงลบอยางมนยส�าคญทางสถตกบความรเกยวกบโรคตดเชอ Streptococcus suis และการปฏบต

ในการปองกนโรคตดเชอ Streptococcus suisโดยคาสมประสทธสหสมพนธr=-0.320และr=-0.368ตามล�าดบ

(P<0.05)สวนความรเกยวกบโรคตดเชอ Streptococcus suis มความสมพนธเชงบวกอยางมนยส�าคญทางสถตกบ

การปฏบตในการปองกนโรคตดเชอ Streptococcus suis โดยคาสมประสทธสหสมพนธr=0.235(P<0.05)ดงนน

หนวยงานทเกยวของควรใหความส�าคญและมการประชาสมพนธเกยวกบโรคตดเชอStreptococcus suisการปฏบต

ตวในการปองกนโรคและใหความรกบประชาชนอยางตอเนองเกยวกบความเชอและทศนคตทถกตองเกยวกบการ

บรโภคอาหารดบและมการเฝาตดตามผลรวมทงมการส�ารวจการปฏบตตวในการปองกนโรคตดเชอ Streptococcus

suisอยางสม�าเสมอเพอน�าไปสการปรบเปลยนพฤตกรรมทถกตองตอไป

ค�ำส�ำคญ: พฤตกรรมสขภาพโรคตดเชอStreptococcus suisนครพนม


Abstract

Thisresearchwasadescriptiveresearchaimedtoinvestigateknowledge,belief,attitude,andhealth

behaviorinpreventionofStreptococcus suisinfectionamongpeopleinNakhaminandPhonChansub-district,

PhonSawandistrict,NakhonPhanomprovince.Thesamplesinthisstudywere377people,276peoplefrom

Nakhaminsub-district,and101peoplefromPhonChansub-districtbysystematicrandomsampling.Question-

naireswereusedtocollectthedata.Statisticsusedfordataanalysiswerepercentage,mean,standarddeviationand

Pearson’scorrelation.

Theresultsofthisstudywereasfollows.TheoverallknowledgeaboutStreptococcus suisinfection,

thebeliefandtheattitudeaboutconsumingrawfoods,andhealthbehaviorinpreventionofStreptococcus suis

infectionofpeopleinNakhaminsub-districtandPhonChansub-districtwasinmediumlevel.Thefindingsalso

revealedthatinbothNakhaminsub-districtandPhonChansub-district,first,therewasasignificantnegative

correlationbetweenthebeliefandtheattitudeaboutconsumingrawfoodsandtheknowledgeaboutStreptococcus

suis infectionwithr=-0.320(P<0.05).Second,therewasasignificantnegativecorrelationbetweenthebelief

andtheattitudeaboutconsumingrawfoodsandhealthbehaviorinpreventionofStreptococcus suis infectionwith

r=-0.368(P<0.05).Furthermore,thestudyfoundthattheknowledgeaboutStreptococcus suisinfectionhad

asignificantpositivelycorrelationwithhealthbehaviorinpreventionofStreptococcus suisinfectionwithr=0.235

(P<0.05).Asaforementioned,therelatedauthoritiesshouldpayattentionsandpromoteaboutStreptococcus suis

infectionandhealthbehaviorinpreventionof Streptococcus suisinfection,andprovidecitizenstheinformation

aboutthecorrectbeliefandattitudeaboutconsumingrawfoods.Moreover,theauthoritiesshouldsurveyhealth

behaviorinpreventionofStreptococcus suis infectionregularlyinordertofollowuptheadjustmenttothecorrect

behavior.

Keywords: healthbehavior,Streptococcus suisinfection,NakhonPhanom

บทน�ำ

โรคตดเชอจาก Streptococcus suis(โรคไขหดบ)

เป นโรคอบตใหม (emerging disease) ทพบใน

ประเทศไทย โดยเกดจากเชอแบคทเรย Streptococcus

suis (S. Suis)ซงมสกรเปนแหลงรงโรคทส�าคญ สามารถ

ตดตอมาสมนษยไดหลายทาง โดยแบงออกเปน2ทาง

ใหญๆคอกลมผทสมผสสกรทเปนโรคไดแกเกษตรกร

ผเลยงสกรคนท�างานในโรงฆาสตวโรงช�าแหละเนอสกร

สตวบาลและสตวแพทยซงเชอจะเขาสรางกายผานทาง

บาดแผลรอยถลอกเยอบตาหรอการหายใจเอาละออง

เขาไปโดยตรงและอกกลมคอกลมผทบรโภคสกรหรอ

เลอดสกรทไมผานการปรงสก ซงเปนสาเหตส�าคญท

ท�าใหเกดการตดเชอน(1)

ในปพ.ศ.2555ส�านกระบาดวทยาไดรบรายงาน

ผ ป วยโรคตดเชอ S. suis รวม 186 ราย เปน

ผปวยภาคเหนอ150รายภาคตะวนออกเฉยงเหนอ28

รายและภาคกลาง8รายพบผปวยเพศชาย136ราย

เพศหญง50รายในป2557ตงแตวนท1มกราคมจนถง

วนท8สงหาคมพบผปวย151รายเสยชวต12รายโดย

ผปวยสวนใหญอยในวยแรงงาน ซงมกจะมการสงสรรค

และดมสรารวมกบการรบประทานเนอสกรทปรงสกๆ

ดบๆระยะฟกตวของโรคใชเวลาเพยงไมกชวโมง จนถง

3วนผปวยรอยละ85จะมอาการเยอหมสมองอกเสบผ

ปวยรอยละ54–80 จะสญเสยการไดยน(2) (หหนวก

ถาวร)และในกรณทรนแรงอาจมการตดเชอในกระแส

โลหตและท�าใหเสยชวตไดโดยทโรคนมอตราตายสงถง


รอยละ13

จากพฤตกรรมการบรโภคของประชาชนใน

ภาคเหนอและภาคตะวนออกเฉยงเหนอซงเปนพนททม

ความเสยงและมประวตการเกดโรคระบาดทมสาเหตจาก

การบรโภคเนอสตวดบ(3)โดยเฉพาะในเขตชนบทซงให

เหตผลวาการบรโภคแบบดบๆจะมประโยชนตอรางกาย

ท�าใหแขงแรงและจะสามารถบรโภคมากเทาไรกได

เพราะปจจบนมยาทสามารถฆาพยาธจากการส�ารวจของ

กระทรวงสาธารณสข พบวา จงหวดทพบผปวยโรคตด

เชอ S. suis ในจ�านวนทสง ไดแก เชยงใหม เชยงราย

ล�าปางล�าพนพะเยาแพร นาน เพชรบรณพษณโลก

ตาก นครสวรรค นครพนม สกลนคร อดรธาน และ

ขอนแกน ซงเปนจงหวดทางภาคเหนอและภาคตะวน-

ออกเฉยงเหนอ โดยผปวยมพฤตกรรมการบรโภคเนอ

สกรดบหรอเลอดสกรดบ เชนลาบหลทปรงจากเลอด

สกรและเนอสกรสดๆ (4)ดงนน เพอเปนการปองกน

การเกดโรคจงควรมการใหความรแกประชาชนเพอให

มการปฏบตตวในการปองกนโรคตดเชอS. suis ทถกตอง

และนอกจากความรแลวความเชอและทศนคตยงมผล

ตอการปฏบตอกดวย เพราะหากมความร ความเชอ

และทศนคตทถกตองแลวกจะสงผลใหเกดการปฏบตท

ดตามมาดวยเหตผลดงกลาวผวจยจงเลอกทจะศกษาใน

จงหวดนครพนมซงตงอยทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

และอยในกลมจงหวดทมอตราการเกดโรคสงเพอเปนการ

ศกษาความร ความเชอทศนคตและการปฏบตในการ

ปองกนโรคตดเชอS. suisของประชาชนในพนทนและ

น�าขอมลทไดมาเปนขอมลพนฐานในการวางแผนด�าเนน

งานสรางเสรมการปฏบตตนและเพอปองกนการตดเชอ

ตอไป

วตถประสงคของงำนวจย

1. เพอศกษาความรเกยวกบโรคและการปองกน

โรคตดเชอS. suisของประชาชนในต�าบลนาขมนและ

ต�าบลโพนจานอ�าเภอโพนสวรรคจงหวดนครพนม

2. เพอศกษาความเชอและทศนคตเกยวกบการ

บรโภคอาหารดบ ของประชาชนในต�าบลนาขมน และ

ต�าบลโพนจานอ�าเภอโพนสวรรคจงหวดนครพนม

3. เพอศกษาการปฏบตในการปองกนโรคตดเชอ

S. suisของประชาชนในต�าบลนาขมนและต�าบลโพนจาน

อ�าเภอโพนสวรรคจงหวดนครพนม

4. เพอหาความสมพนธระหวางความรความเชอ

ทศนคตและการปฏบตในการปองกนโรคตดเชอ S. suis

ของประชาชนในต�าบลนาขมนและต�าบลโพนจานอ�าเภอ

โพนสวรรคจงหวดนครพนม

วธด�ำเนนกำรวจย

การศกษาครงน เป นการศกษาเชงพรรณนา

(Descriptivestudy)

ประชากรทใชในการศกษาครงน คอประชากรท

อาศยอยในพนทต�าบลนาขมนและต�าบลโพนจานอ�าเภอ

โพนสวรรคจงหวดนครพนม11หมบานจ�านวน6,422

คนการค�านวณขนาดของกลมตวอยาง ใชสตรในกรณ

ทราบขนาดประชากร

โดยมสตรการค�านวณคอ

ก�าหนดใหระดบความเชอมน95%ความคลาด

เคลอนทยอมรบได.05ไดขนาดตวอยางในการเกบขอมล

คอ 377คนการศกษาครงนสมตวอยางโดยแบงตาม

สดสวนของประชาชนในแตละหมบานจ�านวน11หมบาน

จากนนสมตวอยางแบบเปนระบบ(systematic random

sampling)โดยแตละหมบานค�านวณชวงหาง(Interval)

ของหลงคาเรอนไดคาเทากบ17แลวสมบานเลขทหลง

แรกดวยการสมอยางงาย จากนนนบบานเลขททก 17

หลงคาเรอนเพอใหทกหนวยประชากรมโอกาสถกเลอก

ไดอยางครอบคลมและกระจายกนอยางทวถง ผวจย

ท�าการเกบรวบรวมขอมลโดยการแจกแบบสอบถาม

พรอมทงสมภาษณกลมตวอยาง โดยใชเวลาประมาณ2

สปดาห

เครองมอทใช ในการวจยเป นแบบสอบถาม

ประกอบดวย5สวนดงน

สวนท 1 แบบสอบถามขอมลสวนบคคล ไดแก


เพศอายสถานภาพสมรสเชอชาตชาตพนธศาสนาระดบ

การศกษาอาชพหลกสตวเลยงและจ�านวนของสกรทเลยง

รายไดของครอบครวและคาใชจายในการซออาหารรบ

ประทานในแตละวน

สวนท 2 แบบสอบถามความถของการบรโภค

อาหารทท�าจากเนอสกรในแตละประเภท รวมทงวธรบ

ประทานอาหารทท�าจากเนอสกรค�าถามเกยวกบอาการ

ปวยภายหลงจากบรโภคอาหารทท�าจากเนอสกร/เลอด

สกรอาการปวยภายหลงจากการสมผสกบสกรทมชวต

และค�าถามเกยวกบการไดรบขอมลขาวสารเกยวกบโรค

รวมทงแหลงของขอมลขาวสารทไดรบ เปนแบบส�ารวจ

รายการและแบบเตมค�า

สวนท 3แบบสอบถามความรเกยวกบโรคตดเชอ

S. suis และการปองกนโรคจ�านวน18ขอใหเลอก2

ค�าตอบคอถกหรอผดการแปลผลคะแนนแบงออก

เปน3ระดบ(5)คอคะแนนรอยละ80.0-100หมายถง

ระดบด 60.0-79 หมายถงระดบปานกลาง รอยละ

0.0-59.9หมายถงระดบต�า

สวนท 4 แบบสอบถามความเชอและทศนคต

ทมตอการบรโภคอาหารดบจ�านวน17ขอ ใชค�าตอบ

แบบ5-Pointed Likert scale มลกษณะแบบมาตร

ประมาณคา5 ระดบ คอ5หมายถงเหนดวยมากทสด

และ1 เหนดวยนอยทสดการแปลผลคะแนนแบงออก

เปน3ระดบ(6)คอคะแนนมากกวา x +S.D.หมายถงระดบ

สงคะแนนระหวาง x ±S.D.หมายถงระดบปานกลาง

คะแนนนอยกวา x -S.D.หมายถงระดบต�า

สวนท 5 แบบสอบถามการปฏบตตวในการ

ปองกนโรคตดเชอ Streptococcus suis จ�านวน17ขอ

มลกษณะแบบมาตรประมาณคา(ratingscale)4ระดบ

คอ4หมายถงปฏบตทกๆครงและ1ไมเคยปฏบตการ

แปลผลคะแนนแบงออกเปน3 ระดบ (6) คอคะแนน

มากกวา x +S.D.หมายถงระดบดคะแนนระหวาง

x ± S.D. หมายถงระดบปานกลางคะแนนนอยกวา

x -S.D.หมายถงระดบต�า

ผ วจยไดตรวจสอบความตรงเชงเนอหาของ

แบบวดโดยผทรงคณวฒ3ทานรวมกนพจารณาความ

ตรงเชงเนอหาและน�ามาค�านวณคาดชนความตรงเชง

เนอหาของเครองมอ(ContentValidityIndex:CVI)ใน

แบบสอบถามสวนท 2 3 4 และสวนท 5 ไดคา CVI

เทากบ.95.90.85และ.84ตามล�าดบจากนนผวจย

น�าแบบสอบถามไปทดลองใชกบกลมตวอยางจ�านวน30

คนและวเคราะหหาความเชอมนของแบบสอบถามโดย

ในสวนท 3 วเคราะหความเชอมนโดยใชสตรของ

คเดอร-รชารดสน20(Kuder-Richardson formula:

20,KR-20)ไดคาความเชอมนเทากบ.70ในสวนท4

และสวนท5หาความเชอมนโดยใชสตรแบบสมประสทธ

แอลฟาของครอนบาช(Cronbach’salphacoefficiency)

ไดคาความเชอมนเทากบ.94และ.71

การวเคราะหขอมลโดยใชโปรแกรมคอมพวเตอร

ส�าเรจรปวเคราะหขอมลเชงพรรณนาโดยใชการแจกแจง

ความถ รอยละคาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน

เปรยบเทยบความแตกตางระหวางคะแนนเฉลยของกลม

ตวอยาง2กลมทเปนอสระจากกนโดยการทดสอบคาท

(t-test) วเคราะหขอมลเพอทดสอบความสมพนธ

ระหวางตวแปรโดยใชPearsoncorrelation


1. กลมตวอยางสวนใหญเปนเพศหญง มอาย

ระหวาง40–49ป(รอยละ33.4)สวนใหญมสถานภาพ

สมรสค เปนชาตพนธไทยโสรอยละ51.7รองลงมาคอ

ชาตพนธไทยญอรอยละ 35.3 จบการศกษาในระดบ

ประถมศกษาร อยละ 59.4 และประกอบอาชพ

เกษตรกรรมรอยละ87.3กลมตวอยางสวนใหญนยม

เลยงไกสนขและโค-กระบอรอยละ30.726.3และ

14.8ตามล�าดบมการเลยงสกรรอยละ3.5จ�านวนทเลยง

สกรอยระหวาง1-10 ตวรอยละ59.1กลมตวอยางม

รายไดเฉลยตอเดอนนอยกวา2,500บาท(รอยละ48.0)

มคาใชจายในการซออาหารรบประทานในแตละวนเปน

จ�านวน100-200บาท(รอยละ83.0)

2. กลมตวอยางมการบรโภคอาหารทท�าจากเนอ

สกรซงอาหารทบรโภคมากทสดคออาหารประเภทยางปง

(ร อยละ 85.4) รองลงมาคออาหารประเภทลาบ

(รอยละ84.7)โดยมวธการรบประทานสกเสมอรอยละ

86.5และ75.0กลมตวอยางไมเคยมอาการปวยภายหลง


จากการบรโภคอาหารทท�าจากเนอสกร/เลอดสกร

(รอยละ80.5)มอาการไขสงเฉยบพลนปวดศรษะหตง

(รอยละ1.9)กลมตวอยางสวนใหญ(รอยละ92.0)ไม

เคยพบอาการปวยของคนในหมบานมเพยงรอยละ1.6

ทพบคนในหมบานมอาการไขสงเฉยบพลนปวดศรษะ

หตง กลมตวอยางสวนใหญ (รอยละ96.8) ไมเคยม

อาการปวยหลงจากการสมผสสกรทมชวตและไมเคยพบ

อาการปวยของคนในหมบานภายหลงจากสมผสสกร

(รอยละ97.4)กลมตวอยางไมเคยไดรบขอมลขาวสาร

เกยวกบโรคตดเชอS. suis (รอยละ87.5)และแหลงของ

ขอมลขาวสารทไดรบสวนใหญมาจากโทรทศนมากทสด

(รอยละ58.3)รองลงมาคอเพอนบานคนในครอบครว

(รอยละ15.0)และจากวทย(รอยละ10.0)

3. กลมตวอยางมคะแนนความรเกยวกบโรคตด

เชอS. suis และการปองกนโรคอยในระดบปานกลาง

(รอยละ75.6) โดยคาเฉลยคะแนนความรเกยวกบเชอ

S. suis ในต�าบลนาขมนสงกวาต�าบลโพนจานอยางมนย

ส�าคญทางสถต(P-Value<0.05)และมคาเทากบ6.0

(SD=1.3) และ 5.7 (SD=0.9) ขอทกล มตวอยาง

สวนใหญตอบถกนอยทสด(รอยละ32.9)คอ“ผปวยท

ตดเชอสเตรพโตคอกคสซอสสามารถรกษาใหหายขาด

ได โดยไมหลงเหลออาการผดปกตใดๆของรางกาย”

สวนขอทมจ�านวนกลมตวอยางสวนมาก(รอยละ99.5)

ตอบไดถกตองคอ“ควรลางมอทกครงกอนและหลงจาก

การปรงอาหารและการบรโภคอาหาร”(ตารางท1)

ตำรำงท 1 จ�านวนและรอยละของกลมตวอยางทตอบค�าถามถกตองจ�าแนกตามความรเกยวกบโรคตดเชอ S. suis

และการปองกนโรคเปนรายขอ

ควำมรเกยวกบโรคตดเชอ S. suis และกำรปองกนโรครวม (n=377)

จ�ำนวน (คน) รอยละ

1. ควรลางมอทกครงกอนและหลงจากการปรงและการบรโภคอาหาร

2. การรบประทานเลอดสกรสกๆดบๆมโอกาสเสยงตอการเกดโรค

3. หากจ�าเปนตองเกบเนอสกรคางคนควรเกบไวในตเยนตลอดเวลา

4. ควรเลอกซอเนอสกรจากรานคา/ฟารมทไดมาตรฐาน

5. มไขคลนไสอาเจยนปวดเมอยกลามเนอหออทรงตวไมไดคอ

อาการแสดงของโรคตดเชอS. suis

6. การสวมถงมอขณะสมผสกบสกรชวยลดความเสยงตอการเกดโรคได

7. ควรลางเขยงดวยน�ายาลางจานทกครงหลงจากหนเนอสกรเสรจ

8. การตดเชอS. suisในคนท�าใหหหนวกถาวรได

9. การดมสราพรอมการรบประทานเนอสกรดบหรอสกๆดบจะเปน

การท�าลายเชอS. suis *

10. โดยปกตพบเชอ S. suis ในสกร

11. ผปวยทตดเชอ S. suisจะมอาการทรดลงอยางรวดเรวและอาจถงขน

เสยชวตไดใน24ชวโมง

12. การใชความรอนอยางนอย70องศาเซลเซยสปรงอาหารสามารถ

ท�าลายเชอS. suisได

13. การสมผสกบสกรทปวยเปนโรคโดยตรงไมท�าใหตดเชอS. suis*

14. สามารถบรโภคเลอดสกรดบทราดมาในอาหารไดหากอาหารนนม

เนอสกรปรงสกแลว*

375

357

351

348

340

339

339

303

299

298

275

274

271

260

99.5

94.7

93.1

92.3

90.2

89.9

89.9

80.4

79.3

79.1

72.9

72.7

71.9

70.0


ควำมรเกยวกบโรคตดเชอ S. suis และกำรปองกนโรครวม (n=377)


15. เชอS. suisถกท�าลายไดงายจากการลางมอดวยสบ

16. การบรโภคสกรทมเชอ S. suis เทานนจงจะตดเชอ*

17. การรกษารางกายใหสมบรณแขงแรงชวยปองกนการตดเชอS. suis *

18. ผปวยทตดเชอS. suis สามารถรกษาใหหายขาดได

โดยไมหลงเหลออาการผดปกตใดๆของรางกาย*

248

173

169

124

65.8

45.9

44.8

32.9

*ค�าถามเชงลบ

ตำรำงท 1 จ�านวนและรอยละของกลมตวอยางทตอบค�าถามถกตองจ�าแนกตามความรเกยวกบโรคตดเชอ S. suis

และการปองกนโรคเปนรายขอ(ตอ)

4.กลมตวอยางมระดบของความเชอและทศนคต

เชงบวกตอการบรโภคอาหารดบอยในระดบปานกลาง

(รอยละ65.0)โดยคาเฉลยคะแนนความเชอและทศนคต

โดยรวมทมตอการบรโภคอาหารดบในต�าบลโพนจาน

( x =43.9S.D.=9.84)สงกวาต�าบลนาขมน( x =37.3S.D.=12.03)อยางมนยส�าคญทางสถต (P-Value <

0.05) ขอทกลมตวอยางเหนดวยนอยทสด (รอยละ

10.9) คอ “การปรงอาหารใหสกเปนเรองย งยาก”

สวนขอทมจ�านวนกล มตวอยางเหนดวยมากทสด

(รอยละ37.9)คอ“การเลกบรโภคอาหารดบหรอสกๆ

ดบๆเปนสงทปฏบตไดยาก”(ตารางท2)

ตำรำงท 2 จ�านวนและรอยละของกลมตวอยางทเหนดวยกบความเชอและทศนคตทมตอการบรโภคอาหารดบ

ควำมเชอและทศนคตทมตอกำรบรโภคอำหำรดบรวม (n=377)


1. การเลกบรโภคอาหารดบหรอสกๆดบๆเปนสงทปฏบตไดยาก

2. อาหารดบหรอสกๆดบๆมรสชาตอรอยกวาอาหารทผานการปรงสก

3. ผหญงทบรโภคอาหารดบไดไมมความเปนกลสตร

4. อาหารดบหรอสกๆดบๆเปนอาหารคกบลกผชายชายชาตรควรจะ

บรโภคอาหารดบได

5. ผชายทบรโภคอาหารดบไมไดเปนคนออนแอ

6. ชอบบรโภคอาหารดบหรอสกๆดบๆ

7. การบรโภคอาหารดบพรอมกบการดมสราจะมสรรพคณในทางชก�าลง

8. สราสามารถฆาเชอโรคได

9. อาหารดบหรอปรงสกๆดบๆมกมรสจดท�าใหตองบรโภคขาวเปน

จ�านวนมากจงไมเปลองกบขาว

10. หากหญงตงครรภชอบบรโภคอาหารดบลกในครรภจะเปนเพศชาย

143

120

120

108

108

91

90

70

66

64

37.9

31.8

31.8

28.7

28.7

24.1

23.9

18.6

17.5

17.0


ตำรำงท 2 จ�านวนและรอยละของกลมตวอยางทเหนดวยกบความเชอและทศนคตทมตอการบรโภคอาหารดบ(ตอ)

ควำมเชอและทศนคตทมตอกำรบรโภคอำหำรดบรวม (n=377)


11. การปรงอาหารใหมรสเปรยวรสเคมและรสเผดจะท�าใหอาหารสก

และชวยฆาเชอโรคได

12. อาหารดบหรอสกๆดบๆเปนอาหารพเศษ

13. การบรโภคอาหารดบไมมอนตรายตอสขภาพ

14. อาหารดบหรอสกๆดบๆมประโยชนตอรางกายท�าใหรางกาย

แขงแรงกระชมกระชวยมเลอดฝาดดเปนหนมเปนสาวมากขน

15. การบรโภคอาหารแบบดบหรอสกๆดบๆจะชวยประหยดเวลาในการ

ปรงอาหารและมเวลาไปท�าอยางอน

16. การบรโภคอาหารดบหรอสกๆดบๆสามารถบรโภคมากเทาไรกได

เพราะมยาทสามารถรกษาและปองกนได

17. การปรงอาหารใหสกเปนเรองยงยาก

61

60

60

50

48

41

43

16.8

15.9

15.9

13.3

12.7

11.4

10.9

5. กล มตวอยางมระดบการปฏบตตวในการ

ปองกนโรคตดเชอS. suisอยในระดบปานกลาง(รอยละ

61.8) โดยคาเฉลยคะแนนการปฏบตตวในการปองกน

โรคตดเชอ S. suis ในต�าบลนาขมน ( x =33.2S.D.=

6.78)สงกวาต�าบลโพนจาน( x =29.9S.D.=5.07)อยางมนยส�าคญทางสถต(P-Value<0.05)ขอทกลม

ตวอยางมการปฏบตตวเสยงตอโรคตดเชอ S. suisโดยม

การปฏบตทกครง ไดแก“เกบเขยงทใชหนเนอสกรแลว

ไวใชในครงตอไปโดยไมไดท�าความสะอาด”คดเปนรอย

ละ34.2สวนขอทกลมตวอยางมการปฏบตตวในการ

ปองกนโรคโดยมการปฏบตทกครงไดแก“ลางมอกอน

และหลงการปรงและบรโภคอาหาร”คดเปนรอยละ65.8

(ตารางท3)

ตำรำงท 3 รอยละของกลมตวอยางจ�าแนกตามระดบการปฏบตตวในการปองกนโรคตดเชอS. suis เปนรายขอ

(n=377)

กำรปฏบตตวในกำรปองกนโรคตดเชอ S. suisรอยละ

ทกครง บอยๆ บำงครง ไมเคย

1. ลางมอกอนและหลงการปรงและบรโภคอาหาร

2. ปรงอาหารทท�าจากเนอสกรเลอดสกรใหสกกอน

น�ามาบรโภค

3. ท�าความสะอาดเนอสกรดบทกครงกอนจะน�ามา

ปรงอาหาร

4. เมอมสกรตายโดยไมทราบสาเหตทานจะไมน�ามา

บรโภคเลย

65.8

54.1

40.6

36.9

16.5

17.0

14.1

6.6

12.7

19.9

29.4

8.8

5.0

9.0

15.9

47.8


ตำรำงท 3 รอยละของกลมตวอยางจ�าแนกตามระดบการปฏบตตวในการปองกนโรคตดเชอS. suis เปนรายขอ

(n=377)(ตอ)

กำรปฏบตตวในกำรปองกนโรคตดเชอ S. suisรอยละ

ทกครง บอยๆ บำงครง ไมเคย

5. เกบเขยงทใชหนเนอสกรแลวไวใชในครงตอไป

โดยไมไดท�าความสะอาด*

6. แยกเขยงอาหารสกและอาหารดบ

7. บรโภคอาหารประเภทลาบกอยดบหรอสกๆดบๆใน

งานเทศกาลงานบญประเพณตางๆทมความพเศษ*

8. เลอกซอเนอสกรจากรานคาทมาจากฟารมหรอ

ตลาดทไดมาตรฐานเทานน

9. เคยสมผสกบสกรทมชวตโดยมไดสวมถงมอ*

10. เกบเนอสกรทเหลอและยงไมไดน�าไปประกอบอาหาร

ไวโดยไมแชเยนและน�ามาประกอบอาหารในภายหลง*

11. ขณะทมอมบาดแผลมการจดเกบอปกรณทใชปรง

อาหารและท�าความสะอาดดวยมอเปลา*

12. เคยสมผสเนอสกรดบขณะทมบาดแผลทมอ*

13.บรโภคอาหารดบหรอสกๆดบๆรวมกบการดมสรา*

14.ซออาหารประเภทลาบกอยทท�าจากเนอสกรดบ

จากรานคาจ�าหนายอาหารทไดมาตรฐาน

15. ใชเครองปรงทมรสเปรยวรสเคมและรสเผดจด

เพอใหเนอสกรสกแทนการใชความรอน*

16. ซอเนอหรอผลตภณฑจากสกรททราบวาปวยหรอ

สงสยวาปวยมาประกอบอาหาร*

17. บรโภคอาหารประเภทลาบกอยดบหรอสกๆดบๆ

เปนอาหารในชวตประจ�าวน*

34.2

26.5

23.3

22.0

21.8

18.8

18.3

15.7

15.4

10.3

9.8

3.7

2.7

14.1

15.1

8.0

17.8

7.7

10.6

11.7

6.1

8.2

9.0

11.4

5.3

8.5

17.8

23.1

30.5

53.6

14.9

9.6

41.4

24.1

16.7

45.9

23.6

31.8

37.9

34.0

35.3

38.2

6.6

55.7

61.0

28.7

54.1

59.7

34.8

55.2

59.2

50.9

*ค�าถามเชงลบ

6. จากการวเคราะหหาความสมพนธของแตละ

ตวแปรพบวาความเชอและทศนคตทมตอการบรโภค

อาหารดบมความสมพนธเชงลบอยางมนยส�าคญทางสถต

กบความรเกยวกบโรคตดเชอS. suisและการปฏบตตว

ในการปองกนโรคตดเชอS. suis โดยคาสมประสทธสห

สมพนธ r = -0.320 และ r = -0.368 (P<0.05)

สวนความรเกยวกบโรคตดเชอS. suisมความสมพนธเชง

บวกอยางมนยส�าคญทางสถตกบพฤตกรรมการปองกน

โรคตดเชอ S. suis โดยคาสมประสทธสหสมพนธ

r=0.235(P<0.05)


สรปและอภปรำยผล

ผลการศกษาพบวาความรโดยรวมเกยวกบเชอ

S. suisของกลมตวอยางอยในระดบปานกลางอธบายได

วา จากการทกลมตวอยางสวนใหญไมเคยไดรบความร

เกยวกบโรครอยละ87.5และแหลงของขอมลขาวสาร

ทได รบเกยวกบโรคมาจากโทรทศนร อยละ 58.3

สอดคลองกบรายงานการวจยของทพยวลยอนนนกาศ(7)

พบวา การรบรขาวสารเกยวกบการปองกนการตดเชอ

S. suisของกลมเปาหมายมาจากโทรทศนมากทสดจาก

การทโทรทศนซงเปนการสอสารทางเดยวมขอจ�ากดใน

เรองรายละเอยดของการแลกเปลยนความร การซกถาม

และระยะเวลาการเผยแพรสนดงนนผชมจงตองมความ

ตงใจในการชมจงจะท�าใหมความรและความเขาใจใน

เรองดงกลาวได สอดคลองกบการศกษาของ เปรมจตร

แกวมล(8)ทพบวากลมตวอยางมความรเกยวกบการตด

เชอS. suisและความรในการปองกนการตดเชอS. suis

อยในระดบปานกลาง เนองมาจากไดรบความรเรองการ

ตดเชอและการปองกนการตดเชอเพยงรอยละ34.2และ

แหลงของขอมลทไดรบสวนใหญมาจากสอตางๆไดแก

โทรทศนหนงสอพมพและแผนพบเปนตนและจากการ

ศกษาของอมพรยานะ(4)พบวาประชากรมความรในการ

ปองกนการตดเชอ S. suis อยในระดบปานกลาง โดย

ความรทไดรบสวนใหญมาจากเจาหนาทสาธารณสขและ

การใชสอทมความหลากหลาย เชน โทรทศน วทย

หนงสอพมพและโปสเตอรแผนพบ

ระดบของความเชอและทศนคตเชงบวกตอการ

บรโภคอาหารดบของกลมตวอยางอยในระดบปานกลาง

อธบายไดวา กลมตวอยางรสกเหนคลอยตามกนและ

ยอมรบขอเสนอใดขอเสนอหนงเกยวกบพฤตกรรมการ

บรโภคอาหารดบวาเปนจรงและมความรสกชอบหรอเหน

ดวยและพอใจตอพฤตกรรมการบรโภคอาหารดบนนๆ

ในระดบปานกลางและจากคะแนนเฉลยความเชอและ

ทศนคตโดยรวมทมตอการบรโภคอาหารดบ ในต�าบล

โพนจานสงกวาต�าบลนาขมนอาจเนองมาจากปจจยส�าคญ

ทมอทธพลตอความเชอไดแกปจจยดานจตวทยาคอการ

เรยนร รบร ปจจยดานสงคมและวฒนธรรมคอ การ

ขดเกลาทางสงคมปจจยดานบคคลคออายเพศศาสนา

การศกษาอาชพเปนตน กลมตวอยางสวนใหญในต�าบล

โพนจานเปนเพศชายรอยละ53.5ในขณะทต�าบลนาขมน

มกลมตวอยางเพศชายเพยงรอยละ30.4ซงเพศชาย

เปนเพศทพบอตราการปวยของโรคนสง สาเหตเพราะ

พฤตกรรมการบรโภคของเพศชายทมกจะดมสรารวมกบ

การรบประทานเนอ/เลอดสกรแบบสกๆดบๆ(2)อกทง

ระดบการศกษาสงสดของต�าบลโพนจานรอยละ88.1คอ

ประถมศกษา ในขณะทต�าบลนาขมน ระดบการศกษา

สงสดมตงแตชนประถมศกษาขนไป จนถงปรญญาตร

ท�าใหมโอกาสไดรบความรเกยวกบการบรโภคอาหารท

ถกตองมากกวาต�าบลโพนจาน เปนผลใหความเชอและ

ทศนคตในการบรโภคอาหารดบท เคยมมาค อยๆ

เปลยนแปลงไปในทางทถกตองมากขน

ระดบของการปฏบตในการปองกนโรคตดเชอ

S. suisของกลมตวอยางอยในระดบปานกลางโดยทกลม

ตวอยางต�าบลนาขมนมคาเฉลยคะแนนการปฏบตตวใน

การปองกนโรคสงกวาต�าบลโพนจานอธบายไดวาจาก

การทคาเฉลยของคะแนนความรเกยวกบเชอ S. suis

ในต�าบลนาขมนสงกวาต�าบลโพนจานแสดงใหเหนวา

ความรของบคคลทเกดขนนนจะน�าไปสการปรบแนวคด

และการปฏบต(8)กลาวไดวาปจจยส�าคญทเปนตวก�าหนด

ใหมสขภาพและการปฏบตในการปองกนโรคทด กคอ

ความร(9)สอดคลองกบการศกษาของโกวทยพยฆวเชยร(10)

พบวาความสมพนธระหวางความรกบพฤตกรรมมความ

สมพนธกนอยางมนยส�าคญทางสถตโดยมความสมพนธ

เชงบวก(p<0.05)นอกจากนยงพบวาคาเฉลยคะแนน

ความเชอและทศนคตโดยรวมทมตอการบรโภคอาหาร

ดบ ในต�าบลนาขมนต�ากวาต�าบลโพนจานแสดงใหเหน

วาต�าบลโพนจานยงคงมความเชอและมทศนคตทดตอ

การบรโภคอาหารดบมากกวาต�าบลนาขมนหากบคคลม

ความเชอเปนอยางไรกจะมแนวโนมตอทศนคตเชนนน

ตามมาดวยและความเชอและทศนคตตอสงนนกจะน�าไป

สการแสดงพฤตกรรมในเวลาตอมา



1.ความรเกยวกบโรคตดเชอS. suisในภาพรวม

และความรทกดานของกลมตวอยางอยในระดบปานกลาง

ดงนน บคลากรทางสาธารณสขทเกยวของ ควรให

ความส�าคญและมการด�าเนนการอยางเขมขนในการ

ประชาสมพนธ โดยการมสวนรวมของประชาชน และ

หนวยงานทเกยวของเพอใหความรอยางทวถงสม�าเสมอ

และมความตอเนองโดยเนนขอมลทประชาชนมความรท

ไมถกตองและควรมการพฒนารปแบบการใหความรเพอ

ใหสามารถสอสารไดทงสองทางท�าใหมการแลกเปลยน

และซกถามขอสงสยเพอท�าความเขาใจไดอยางชดเจนยงขน

2.ความเชอและทศนคตตอการบรโภคอาหารดบ

ของกลมตวอยางบางพนทอยทระดบปานกลางดงนน

ควรมการศกษาคานยมความเชอทศนคตและวฒนธรรม

ในทองถนทมอทธพลตอการปฏบตตวของประชาชนเพอ

ใหสามารถด�าเนนการใหขอมลทถกตองและตรงกบปญหา

ความเชอและทศนคตทผดๆและน�าไปสการปรบเปลยน

พฤตกรรมทถกตองตอไป

3.การปฏบตตวในการปองกนการโรคตดเชอ

S. suis อยในระดบปานกลางดงนนควรมการศกษาปจจย

ทมอทธพลตอการปฏบตตวของประชาชนและสนบสนน

ใหประชาชนมสวนรวม เพอน�าไปส การปรบเปลยน

พฤตกรรมทถกตองและเปนการปองกนปญหาการระบาด

ของโรคตดเชอ S. suis ในชมชนตอไป


1. กรมควบคมโรค.คมอแนวทางเฝาระวงและสอบสวน

โรคตดเชอสเตรพโตคอกคส ซอส. กรงเทพฯ:

ส�านกงานกจการโรงพมพองคการสงเคราะหทหาร

ผานศกในพระบรมราชปถมภ;2552.

2. ชษณาสวนกระตาย.ความรทวไปเกยวกบโรคตดเชอ

Streptococcus suis. กรงเทพฯ:คณะแพทยศาสตร

จฬาลงกรณมหาวทยาลย;2548.

3. ศภรฟงลดดา, ประเสรฐ ทองเจรญ. โรคตดเชอ

สเตรพโตคอกคสซอสในมนษย:ทบทวนรายงานใน

ประเทศไทย และจลชววทยา. วารสารวชาการ

สาธารณสข2548;14(4):581-90.

4. อมพรยานะ.ความรและการปฏบตในการปองกน

การตดเชอสเตรพโตคอกคส ซอส ของประชาชน

ต�าบลแม นาเรอ อ�าเภอเมอง จงหวดพะเยา

[วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต

สาขาว ช าการพยาบาลชมชน] . เ ช ย ง ใหม :

มหาวทยาลยเชยงใหม;2553.

5. Bloom BS. Handbook on Formative and

SummativeEvaluationofStudyofLearning.New

York:DavidMackay;1971.

6. Best JW.Research in Education.New Jersey:

PrenticeHall;1981.

7. ทพยวลย อนนนกาศ. การรบรและพฤตกรรมการ

ปองกนการตดเชอ Streptococcus suisในผทดมสรา

อ�าเภอสนก�าแพง จงหวดเชยงใหม [วทยานพนธ

ปรญญาสาธารณสขศาสตรมหาบณฑต สาขาวชา

สาธารณสข]. เชยงใหม: มหาวทยาลยเชยงใหม;

2551.

8. เปรมจตร แกวมล. ความรและการปฏบตในการ

ปองกนการตดเชอสเตรพโตคอกคส ซอส ของ

ประชาชนต�าบลทาอฐอ�าเภอเมองจงหวดอตรดตถ

[วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต

สาขาว ช าการพยาบาลชมชน] . เ ช ย ง ใหม :

มหาวทยาลยเชยงใหม;2552.

9. จระศกดเจรญพนธ,เฉลมพลตนสกล.พฤตกรรม

สขภาพ. มหาสารคาม: คณะสาธารณสขศาสตร

มหาวทยาลยมหาสารคาม;2549.

10. โกวทยพยฆวเชยร.ความรและพฤตกรรมการปองกน

โรคเยอหมสมองอกเสบจากเชอ Streptococcus suis

ของกล มอาชพรถเร และรานจ�าหนายเนอสกร

อ�าเภอตาคล จงหวดนครสวรรค. วารสารสขภาพ

ภาคประชาชน2550;22:64-5.


พฤตกรรมในการเลอกซออาหารพรอมรบประทานจากรานสะดวกซอ

และภาวะโภชนาการของนกเรยนชนมธยมศกษาตอนปลาย

ในเขตเทศบาลนครขอนแกน

Ready to eat purchasing behavior from convenience store

and nutritional status of senior high school students

in Khon Kaen municipality

วชตา สมจตร ส.ม. (โภชนศาสตรเพอสขภาพ) Wichuta Somchit M.P.H. (Nutrition For Health)

ณตชาธร ภาโนมย ปร.ด. (สาธารณสขศาสตร) Nitchatorn Panomai Ph.D. (Public Health)

คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน Faculty of Public Health, Khon Kaen University

บทคดยอ

การศกษาครงนเปนการศกษาเชงส�ารวจ(SurveyResearch)มวตถประสงคเพอศกษาพฤตกรรมใน

การเลอกซออาหารพรอมรบประทานจากรานสะดวกซอ และภาวะโภชนาการของนกเรยนชนมธยมศกษา

ตอนปลาย ในเขตเทศบาลนครขอนแกน โดยศกษาจากกล มตวอยางทก�าลงศกษาระดบชนมธยมศกษา

ตอนปลายปท 4-6 ในโรงเรยนสงกดส�านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน ทเปนโรงเรยนขนาดใหญ

พเศษไดแกโรงเรยนขอนแกนวทยายนโรงเรยนกลยาณวตรโรงเรยนแกนนครวทยาลยและโรงเรยนขาม

แกนนคร จ�านวน726คน โดยใชการสมตวอยางแบบหลายขนตอนและใชแบบสอบถามเปนเครองมอทใชในการ

เกบขอมลวเคราะหขอมลโดยใชสถตเชงพรรณนาสถตเชงอนมาณไค-สแควร (Chi-SquareTest)ในการหาความ

สมพนธของตวแปรเชงกลมและใชโปรแกรมส�าเรจรปINMUThaiGrowthในการประเมนภาวะโภชนาการของนกเรยน

ผลการศกษาพบวาพฤตกรรมในการบรโภคอาหารพรอมรบประทานนกเรยนบรโภคมากทสดคอขาวกลอง

(อซโก) รอยละ37.33ปจจยดานสงคมทท�าใหนกเรยนสวนใหญเลอกรบประทานอาหารจากรานสะดวกซอคอ

เพอนของนกเรยนบรโภคอาหารพรอมรบประทานสม�าเสมอและแบงใหนกเรยนรบประทานดวยรอยละ68.18

ปจจยดานขอมลขาวสารในการเลอกซออาหารพรอมรบประทานจากรานสะดวกซอของนกเรยนพบวานกเรยนสวนใหญ

รบรขอมลขาวสารเกยวกบอาหารพรอมรบประทานในเรองชนดประเภทราคาการสงเสรมการขาย (โปรโมชน)

จากสอโทรทศนมากทสดรอยละ75.62ปจจยดานจตวทยาพบวานกเรยนมความรอยในเกณฑดโดยขอความรทนกเรยน

ตอบถกมากทสดคออาหารพรอมรบประทานทกชนดจ�าเปนตองมเลขสารบบก�ากบอยดวยทกครงรอยละ82.51ดาน

ทศนคตพบวา นกเรยนมทศนคตในระดบสง มคะแนนเฉลยมากทสดคอ ควรสงเกตฉลากโภชนาการท

ก�ากบอยบนบรรจภณฑของอาหารพรอมรบประทานเสมอมคาเฉลยเทากบ 4.35ปจจยทางสวนประสมตลาด

ในดานผลตภณฑดานราคาดานชองทางการจดจ�าหนายและดานการสงเสรมการตลาดทมระดบความส�าคญทมากทสด

คอ รสชาตอาหารถกใจผบรโภคราคาเหมาะสมส�าหรบผบรโภคมบรการไมโครเวฟส�าหรบการรบประทานในเวลาท

รวดเรว และมการจดกจกรรมสงเสรมการขายตางๆตามล�าดบและภาวะโภชนาการของนกเรยนสวนใหญมภาวะ


โภชนาการในเกณฑสมสวนรอยละ69.83ปจจยทมความสมพนธกบความถในการเลอกซออาหารพรอมรบประทาน

จากรานสะดวกซอของนกเรยนชนมธยมศกษาตอนปลายในเขตเทศบาลนครขอนแกน ไดแก ปจจยสวนบคคล

ปจจยดานสงคมปจจยทางจตวทยาดานความรปจจยทางจตวทยาดานขอมลขาวสารและดานทศนคตปจจยสวนประสม

ตลาดทระดบนยส�าคญ0.05

ค�ำส�ำคญ:พฤตกรรมในการเลอกซออาหารพรอมรบประทานรานสะดวกซอภาวะโภชนาการนกเรยนชนมธยมศกษา

ตอนปลายในเขตเทศบาลนครขอนแกน

Abstract

Thisstudyisasurveyresearchwasaimedtostudythereadytoeatpurchasingbehaviorfromconvenience

store,andinvestigatenutritionalstatusofseniorhighschoolstudentsinKhonKaenmunicipalitywithquantitative

formatresearch.Themulti-stagesamplingwasperformedfromthegroupsofseniorhighschoolstudentsinthe

extra-large school inKhonKaen such asKhonkaenwitthayayon,Kanlayanawat,Kaennakornwitthayalai and

KamkaennakornSchool.This study included726 students.Data collectingwereperformedbyquestionnaire

method,andanalyzedbystatisticdescription,Chi-squaretesttodeterminetherelationshipofparametergroups.

Inpartofnutritionalstatus,theINMUTHAIGROWTHwasusedtoassessnutritionalstatusofthestudents.

Thestudywas found that the frequencyof ready-made foodconsumptionbehaviorwas rated

intomoderatelevel.TheresultwasalsoshownthatEasyGoready-madefoodwasconsumedintherated

of37.33%.Thesocialfactorsinfluencingmostparticipantstochoosetheready-madefoodwasthattheir

friendsboughtitfromtheconvenientstoreandshareitwiththem(68.18%).Theinformationfactors

influencingthemonchoosingready-madefoodfromtheconvenientstorewerekindoffoods,type,prices,

andpromotionswhichmostlycame from television(75.62). In termsofpsychological factor, itwas

foundtheparticipants’knowledgewereratedintogoodlevel.Theitemtheymostlyansweredcorrectly

was the item stating that every type of ready-made foodmust have food serial number (82.51%).

Intermsofparticipants’attitudes,itwasfoundthattheirattitudewasratedintohighlevel.Theitemwith

highest score was that the customer should notice the nutrition label averagely 4.35. In terms of

marketing-mix factors, themost influencing ones were the test, appropriate price, heating service,

andpromotionactivities,respectively.Intermsofparticipants’nutritionalconditions,itwasfoundthey

hadaproperlynutritionalcondition(69.83%).Thefactorsrelatingwiththefrequencyofready-made

foodpurchasedfromtheconvenientstorewerepersonalfactor,socialfactor,psychologicalknowledge

factor,psychologicalinformationandattitudefactor,andmarketing-mixfactorwithstatisticalsignificance

of.05.

Keywords:ReadytoeatPurchasingbehavior,Conviniencestore,NutritionstatusSeniorhighschoolstudentsin

KhonKaenMunicipality


บทน�ำ

“อาหาร” เปนปจจยทส�าคญอยางหนงซงจ�าเปน

ตองมการบรโภคทกวนเพราะอาหารเปนความตองการ

ขนพนฐานของมนษยและมความส�าคญตอการด�ารงชวต

ของมนษยเปนอยางมากอตสาหกรรมอาหารไดมการ

เจรญเตบโตขน และพฒนามาเปนอาหารแชแขงใน

ปจจบน สงผลใหมการผลตอาหารพรอมรบประทาน

หลายชนดตามมา

ปจจบนการไดมาของอาหารมาจากการซอเปลยน

ดวยเงนและเนนการซอจายสนคาทความสะดวกสบาย

ท�าให ม ธรกจร านสะดวกซอเข ามาแพร หลายใน

ประเทศไทยโดยเฉพาะรานสะดวกซอเปนธรกจคาปลก

ทไดรบความนยมมากในปจจบน จ�าหนายสนคาทง

อปโภคและบรโภคทกชนด เปดใหบรการทกวนตลอด

24ชวโมง ขอนแกนกเปนอกหนงจงหวดทมการเจรญ

เตบโตดานเศรษฐกจสงมหางสรรพสนคารานสะดวกซอ

จ�านวนมาก และมสถานศกษาเปนจ�านวนมากเชนกน

โดยมโรงเรยนในสงกดส�านกงานคณะกรรมการการศกษา

ขนพนฐานจะเหนไดวาโรงเรยนมธยมขนาดใหญพเศษ

คอมนกเรยนตงแต2,501คนขนไปในเขตเทศบาลนคร

ขอนแกนมทงหมด4โรงเรยนไดแกโรงเรยนขอนแกนว

ทยายนโรงเรยนกลยาณวตรโรงเรยนแกนนครวทยาลย

และโรงเรยนขามแกนนคร ซงโรงเรยนมรานสะดวกซอ

ตงอยบรเวณใกลเคยงเปนจ�านวนมากสวนใหญคอราน

สะดวกซอเซเวน อเลฟเวน จงท�าใหผ บรโภคในกลม

วยเรยนเลอกใชบรการเปนจ�านวนมาก เนองจากมความ

สะดวกสบายในการใหบรการและมบรการสงเสรมการ

ขายทเหมาะกบกลมลกคากลมวยเรยน โดยเฉพาะการ

เลอกซออาหารพรอมรบประทานซงอาหารประเภทนจะ

มความสะดวกและงายในการเตรยมอาหาร มอายของ

ผลตภณฑในการเกบรกษาไดนานคณภาพและรสชาต

ของอาหารกมความใกลเคยงกบอาหารปรงสดทวไปหาก

ขาดความรอบคอบในการเลอกซออาหารกจะสงผลเสย

ตอสขภาพของผทเลอกซออาหารเชนเดยวกน เชนหาก

รบประทานเกนความตองการของรางกายอาจจะท�าให

สารอาหารทไมจ�าเปนเกดการสะสม หรอรบประทาน

อาหารทหมดอาย ใชอณหภมและระยะเวลาการอนทผด

อาจจะสงผลเสยตอสขภาพได จากความเปนมาดงกลาว

จะเหนไดวา การบรโภคอาหารในเดกวยเรยนมความ

จ�าเปนอยางยงตอพฒนาการดานรางกาย สตปญญา

วฒภาวะทางอารมณและจตใจหากเดกขาดพฒนาการ

ดานตางๆดงกลาวจะสงผลกระทบตอการเรยนท�าใหผล

การเรยนไมด เดกกจะขาดความรในดานทควรจะไดรบ

อยางเตมทเมอเตบโตเปนผใหญเดกกจะไมสามารถน�า

ความรทมไปพฒนาประเทศชาตตอไปได

ดงนนทางผวจยจงสนใจทจะศกษาถงพฤตกรรม

ในการเลอกซออาหารพรอมรบประทานจากรานสะดวก

ซอและภาวะโภชนาการของนกเรยนชนมธยมศกษาตอน

ปลายในเขตเทศบาลนครขอนแกน


1. เพอศกษาพฤตกรรมในการเลอกซออาหาร

พรอมรบประทานจากรานสะดวกซอ ของนกเรยนชน

มธยมศกษาตอนปลายในเขตเทศบาลนครขอนแกน

2. เพอศกษาภาวะโภชนาการของนกเรยนชน


3. เพอศกษาความสมพนธระหวางปจจยสวน

บคคลปจจยทางสงคมปจจยทางจตวทยาและปจจยดาน

สวนประสมตลาด (ปจจยสวนบคคลปจจยทางสงคม

ปจจยทางจตวทยาและปจจยดานสวนประสมตลาด)กบ

พฤตกรรมในการเลอกซออาหารพรอมรบประทานของ

นกเรยนชนมธยมศกษาตอนปลาย

นยำมศพท

1.พฤตกรรมกำรเลอกซอหมายถงการแสดงออก

ของบคคลทเกยวกบการเลอกซออาหาร

2.ภำวะโภชนำกำร หมายถงภาวการณเจรญ

เตบโตทางดานรางกายของเดกนกเรยนโดยอางองจาก

กองโภชนาการกรมอนามยกระทรวงสาธารณสข2543

มเกณฑการประเมนไดแก คอนขางผอมผอมสมสวน

ทวม เรมอวนอวน โดยการศกษานจะใชวธการประเมน

คอน�าหนกเทยบกบสวนสง (Weight forHeight) เพอ

บอกวาบคคลนนมน�าหนกและสวนสงเหมาะสมกนหรอ

ไมเปนเครองมอชวดถงภาวะโภชนาการในปจจบน


3.อำหำรพรอมรบประทำนหมายถงอาหารท

สามารถรบประทานไดทนทหลงจากการละลายหรอ

ปรงประกอบอาหารแลว โดยใชความเยนในการรกษา

คณภาพอาหารใหคงความสดอยเสมอ กอนน�ามารบ

ประทานตองน�ามาอนในอณหภมทเหมาะสม

4.รำนสะดวกซอหมายถง รานจ�าหนายสนคา

ปลก มทงสนค าอปโภค บรโภคในชวตประจ�าวน

เปดบรการตลอด24ชวโมงทกวน

วธด�ำเนนกำร

1.รปแบบกำรวจย เปนการวจยเชงส�ารวจ

(SurveyResearch)

2.ประชำกรศกษำ คอ เดกนกเรยนชนมธยม

ศกษาตอนปลาย ระดบชนมธยมศกษาปท 4-6มอาย

ระหวาง15-18ปจ�านวน726คน

3.กำรค�ำนวณขนำดตวอย ำง ใชสตรการ

ประมาณคาสดสวนของนกเรยนชนมธยมศกษาตอน

ปลายในเขตเทศบาลนครขอนแกน(1)จะไดจ�านวนขนาด

ตวอยางประมาณ363คนน�าจ�านวนตวอยางมาคณดวย

คาDesignEffectคอ2จะไดขนาดตวอยางเทากบ726

คนการวจยนจงใชกลมตวอยางทงหมดจ�านวน726คน

4.กำรสมตวอยำงใชการสมตวอยางแบบหลาย

ขนตอน(Multi-StageSampling)โดยแบงขนตอนการ

สมออกดงน 1)การสมแบบแบงชนภม โดยแบงชนภม

ตามขนาดโรงเรยนและแบงชนภมตามระดบชนมธยม

ปลายปท 45และ6 2)การสมแบบกลม (Cluster

RandomSampling)ตามหองเรยนโดยการเลอกตวแทน

นกเรยนในแตละชนของแตละโรงเรยน

5.เครองมอทใชในกำรวจย

เครองมอทใชในการวจยครงนคอแบบสอบถาม

โดยจะแบงออกเปน4สวนดงน

สวนท1ขอมลทวไป

สวนท2แบบสอบถามพฤตกรรมในการเลอกซอ

อาหารพรอมรบประทาน

สวนท 3 แบบสอบถามปจจยในการเลอกซอ

อาหารพรอมรบประทานจากรานสะดวกซอ

สวนท 4 ขอมลภาวะโภชนาการ (แบบบนทก

น�าหนกและสวนสง)

6.กำรเกบรวบรวมขอมล

เกบรวมรวมขอมลระหวางวนท 26 ถง 28

กมภาพนธ2557โดยผวจยใหนกเรยนตอบแบบสอบถาม

เมอ เสรจแล วผ ว จยตรวจสอบความถกต องของ

แบบสอบถามจากนนมอบของทระลกแกนกเรยน

7.วธกำรวเครำะหขอมล

7.1สถตเชงพรรณนา(Descriptivestatistics)

จะใชส�าหรบการวเคราะหขอมลทวไปโดยมการแจกแจง

ความถและขอมลภาวะโภชนาการของนกเรยนน�าเสนอ

เปนคารอยละคาเฉลยและคาสวนเบยงเบนมาตรฐาน

7.2สถตเชงอนมาน (Inference statistics)

การทดสอบสมมตฐานวเคราะหความสมพนธใชตวสถต

ไค-สแควร(Chi-SquareTest)ในการหาความสมพนธ

ของตวแปรเชงกลม


1.1ขอมลทวไป(ปจจยสวนบคคล)

จากการศกษา พบวาสวนใหญเปนเพศหญง

รอยละ66.94มอายอยในชวง15-16ปรอยละ48.48

มอายเฉลย 16.74 ป ล�าดบชนทก�าลงศกษา พบวา

นกเรยนสวนใหญศกษาชนมธยมศกษาปท 6 รอยละ

36.78รายไดตอวนของนกเรยนทไดรบจากผปกครอง

นอยกวา100บาทตอวนรอยละ72.31ลกษณะทพก

อาศยของนกเรยนสวนใหญพกอาศยทบานกบผปกครอง

รอยละ89.26ดงตารางท1


ตำรำงท1จ�านวนและรอยละของนกเรยนกลมตวอยางจ�าแนกตามขอมลทวไป(N=726)

ขอมลทวไป จ�ำนวน รอยละ

เพศ

ชาย 240 33.06

หญง 486 66.94

อำย

15-16ป 352 48.48

17-18ป 348 47.93

19-20ป 26 3.58

คาเฉลย(สวนเบยงเบนมาตรฐาน):16.74(1.09)

ระดบชนทก�ำลงศกษำ

มธยมศกษาปท4 348 30.99



รำยไดตอวนของนกเรยนทไดรบจำกผปกครอง(บำท)

ต�ากวา100 525 72.31

101–200 195 26.86

มากกวา200 6 0.83

คาเฉลย(สวนเบยงเบนมาตรฐาน):108.59(37.50)

ลกษณะทพกอำศยของนกเรยน

พกอาศยทบานกบผปกครอง 648 89.26

พกหอพกเพยงล�าพง 51 7.02

พกหอพกรวมกบเพอน 13 1.79

พกอาศยกบญาต 14 1.93

1.2 พฤตกรรมในกำรบรโภคอำหำรพรอม

รบประทำนจำกรำนสะดวกซอ

จากการศกษาพบวา สวนใหญนกเรยนไมมโรค

ประจ�าตวรอยละ86.36นกเรยนมกบรโภคอาหารพรอม

รบประทานในมอเยนรอยละ53.86และประเภทอาหาร

ทนกเรยนบรโภคมากทสด3อนดบแรกคอขาวกลอง

รอยละ55.79รองลงมาคอแซนวชรอยละ26.31และ

ไสกรอกแฮมรอยละ26.17ดงตารางท2


ตำรำงท2พฤตกรรมในการเลอกซออาหารพรอมรบประทานจากรานสะดวกซอ(N=726)

พฤตกรรมในกำรเลอกซออำหำรพรอมรบประทำน จ�ำนวน รอยละ

โรคประจ�ำตว

ม 99 13.64

ไมม 627 86.36

ทำนมกเลอกซออำหำรจำกรำนสะดวกซอในมอใดบำง(เลอกตอบไดมำกกวำ1ขอ)

เชา 310 42.70

วางเชา 110 15.15

กลางวน 307 42.29

เยน 391 53.86

กอนนอน 69 9.50

อนๆ 33 4.55

ประเภทของอำหำรททำนมกซอประจ�ำ(เลอกตอบไดมำกกวำ1ขอ)

ขาวกลอง 405 55.79

แซนวช 191 26.31

ไสกรอก/แฮม 190 26.17

ซาลาเปา/ขนมจบ/เกยวซา 87 11.99

แฮมเบอรเกอร 72 9.92

พซซาไกจอหมยอกรลล 63 8.68

1.3 ภำวะโภชนำกำรของนกเรยนชนมธยม

ศกษำตอนปลำย

จากการส�ารวจกลมตวอยางพบวานกเรยนสวน

ใหญมภาวะโภชนาการในเกณฑสมสวน รอยละ69.83

รองลงมาคออวนรอยละ8.26และทวมรอยละ7.58

ดงตารางท3


ตำรำงท3ขอมลภาวะโภชนาการของนกเรยน(N=726)

ภำวะโภชนำกำร จ�ำนวน รอยละ

ผอม(<-2SD) 17 2.34

คอนขางผอม(<-1.5SDถง–2SD) 43 5.92

สมสวน(-1.5SDถง+1.5SD) 507 69.83

ทวม(>+1.5SDถง+2SD) 55 7.58

เรมอวน(+2SDถง+3SD) 44 6.06

อวน(>+3SD) 60 8.26

***ใชเกณฑอางองจากกองโภชนาการ2543

1.4 กำรหำควำมสมพนธระหวำงปจจยสวน

บคคลปจจยทางสงคมปจจยทางจตวทยาและปจจยดาน

สวนประสมตลาดกบพฤตกรรมในการเลอกซออาหาร

พรอมรบประทานจากรานสะดวกซอของนกเรยนชน


ปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมในการเลอก

ซออาหารพรอมรบประทานจากรานสะดวกซอ ของ

นกเรยนชนมธยมศกษาตอนปลายในเขตเทศบาลนคร

ขอนแกนไดแกปจจยสวนบคคลไดแกอายมออาหารท

เลอกซอประเภทของอาหารทมกซอประจ�าปจจยดาน

สงคมปจจยทางจตวทยาดานความรปจจยทางจตวทยา

ดานขอมลขาวสารและดานทศนคตปจจยสวนประสม

ตลาดดานผลตภณฑดานราคาทระดบนยส�าคญ0.05

โดยมผลจ�าแนกไดตามรายขอของแตละปจจยดงตอไปน

1.4.1เมอพจารณาดานปจจยสวนบคคลดาน

อายพบวาอายของนกเรยนชนมธยมศกษาตอนปลาย

ในเขตเทศบาลนครขอนแกน มความสมพนธ กบ

พฤตกรรมในการเลอกซออาหารพรอมรบประทานจาก

รานสะดวกซอ(ตารางท4)

ตำรำงท4 ความสมพนธระหวางปจจยสวนบคคลดานอายกบพฤตกรรมในการเลอกซออาหารพรอมรบประทานจาก

รานสะดวกซอ

อำย(ป)

พฤตกรรมในกำรบรโภคอำหำรพรอมรบประทำน

รวม p-valueบรโภคเปนประจ�ำ

บรโภคปำนกลำง

บรโภคนอย

บรโภคนำนๆครง/ไมบรโภคเลย

15-16 63 102 119 68 352 21.768 0.001*

(60.58) (55.14) (47.04) (36.96) (48.48)

17-18 39 80 123 106 348

(37.50) (43.24) (48.62) (57.61) (47.93)

19-20 2 3 11 10 26

(1.92) (1.62) (4.35) (5.43) (3.58)

*มนยส�าคญทp<0.05



มออาหารทเลอกซอจากรานสะดวกซอพบวามออาหารท

ซอจากรานสะดวกซอของนกเรยนชนมธยมศกษาตอน

ปลายในเขตเทศบาลนครขอนแกนไดแกมอเชามอกลาง

วนมอกอนนอนมความสมพนธกบพฤตกรรมในการ

เลอกซออาหารพรอมรบประทานจากรานสะดวกซอ



ประเภทของอาหารทมกซอประจ�าพบวาประเภทของ

อาหารทมกซอประจ�าของนกเรยนชนมธยมศกษาตอน

ปลาย ในเขตเทศบาลนครขอนแกนคอประเภท ไกจอ

พซซาหมยอกรลลเปนตนมความสมพนธกบพฤตกรรม


ซอ(ตารางท6)

1.4.4 เมอพจารณาปจจยดานสงคมพบวา

ครอบครวของนกเรยนบรโภคอาหารพรอมรบประทาน

เปนประจ�าครอบครวของนกเรยนสนบสนนใหนกเรยน

บรโภคอาหารพรอมรบประทาน เพอนของนกเรยน

ชกชวนนกเรยนบรโภคอาหารพรอมรบประทานเสมอ

เพอนของนกเรยนบรโภคอาหารพรอมรบประทาน

สม�าเสมอ และแบงใหนกเรยนรบประทาน และเมอ

นกเรยนเหนเพอนรบประทานอาหารพรอมรบประทานก

อยากรบประทานบางมความสมพนธกบพฤตกรรมใน

การเลอกซออาหารพรอมรบประทานจากรานสะดวกซอ


ตำรำงท5 ความสมพนธระหวางปจจยสวนบคคลดานมออาหารทเลอกซอจากรานสะดวกซอ กบพฤตกรรมในการ

เลอกซออาหารพรอมรบประทานจากรานสะดวกซอ

มออาหารพฤตกรรมในการบรโภคอาหารพรอมรบประทาน

รวม p-valueบรโภคเปนประจำา

บรโภคปานกลาง

บรโภคนอย บรโภคนานๆครง/ไมบรโภคเลย

เชา

ไมเลอก 56 89 156 116 417 11.346 0.010*

(53.85) (48.11) (61.66) (63.04) (57.44)

เลอก 48 96 97 68 309

(46.15) (51.89) (38.34) (36.96) (42.56)

กลางวน

ไมเลอก 57 98 141 125 421 10.343 0.016*

(54.81) (52.97) (55.73) (67.93) (57.99)

เลอก 47 87 112 59 305

(45.19) (47.03) (44.27) (32.07) (42.01)

เยน

ไมเลอก 94 158 231 174 657 9.310 0.025*

(90.38) (85.41) (91.30) (94.57) (90.50)

เลอก 10 27 22 10 69

(9.62) (14.59) (8.70) (5.43) (9.50)



ตำรำงท6 ความสมพนธระหวางปจจยสวนบคคลดานประเภทของอาหารทมกซอประจ�ากบพฤตกรรมในการเลอก

ซออาหารพรอมรบประทานจากรานสะดวกซอ

ประเภท

อำหำร


รวม p-valueบรโภคเปน

ประจ�ำ

บรโภค

ปำนกลำง

บรโภค

นอย

บรโภคนำนๆ

ครง/ไมบรโภคเลย

ไกจอพซซำหมยอกรลล

ไมเลอก 97 171 239 156 663 13.871 0.003*

(93.27) (92.43) (94.47) (84.78) (91.32)

เลอก 7 14 14 28 63

(6.73) (7.57) (5.53) (15.22) (8.68)


ตำรำงท7 ความสมพนธระหวางปจจยดานสงคมกบพฤตกรรมในการเลอกซออาหารพรอมรบประทานจากรานสะดวกซอ

ดำนสงคม






ครอบครวของนกเรยนบรโภคอำหำรพรอมรบประทำนเปนประจ�ำ

ไมเลอก 36 88 124 113 361 19.948 <0.001*

(34.62) (47.57) (49.01) (61.41) (49.72)

เลอก 68 97 129 71 365

(65.38) (52.43) (50.99) (38.59) (50.28)

ครอบครวของนกเรยนสนบสนนใหนกเรยนบรโภคอำหำรพรอมรบประทำน

ไมเลอก 29 73 116 115 333 37.106 <0.001*

(27.88) (39.46) (45.85) (62.50) (45.87)

เลอก 75 112 137 69 393

(72.12) (60.54) (54.15) (37.50) (54.13)

เพอนของนกเรยนชกชวนนกเรยนบรโภคอำหำรพรอมรบประทำนเสมอ

ไมเลอก 23 47 80 83 233 22.876 <0.001*

(22.12) (25.41) (31.62) (45.11) (32.09)

เลอก 81 138 173 101 493

(77.88) (74.59) (68.38) (54.89) (67.91)








เพอนของนกเรยนบรโภคอำหำรพรอมรบประทำนสม�ำเสมอและแบงใหนกเรยนรบประทำน

ไมเลอก 25 43 78 85 231 26.818 <0.001*

(24.04) (23.24) (30.83) (46.20) (31.82)

เลอก 79 142 175 99 495

(75.96) (76.76) (69.17) (53.80) (68.18)เมอนกเรยนเหนเพอนรบประทำนอำหำรพรอมรบประทำนกอยำกรบประทำนบำง

ไมเลอก 27 66 83 87 263 15.784 0.001*

(25.96) (35.68) (32.81) (47.28) (36.23)

เลอก 77 119 170 97 463

(74.04) (64.32) (67.19) (52.72) (63.77)


1.4.5 เมอพจารณาปจจยดานจตวทยา ในสวนของขอมลขาวสารพบวาหวขอสอทมอทธพลในการเลอก

ซออาหารพรอมรบประทาน ขอมลของอาหารพรอมรบประทานทสนใจ บคคลหรอกลมบคคลทมอทธพลตอการ

ตดสนใจเลอกซออาหารพรอมรบประทานมความสมพนธกบพฤตกรรมในการเลอกซออาหารพรอมรบประทานจาก

รานสะดวกซอ(ตารางท8)

ตำรำงท8 ความสมพนธระหวางปจจยดานจตวทยา กบพฤตกรรมในการเลอกซออาหารพรอมรบประทานจาก

รานสะดวกซอ







สอทมอทธพลในกำรเลอกซออำหำรพรอมรบประทำน

หนงสอพมพ 3 5 0 0 8 36.829 0.018*

(2.88) (2.70) (0.00) (0.00) (1.10)

โทรทศน 75 129 187 151 542

(72.12) (69.73) (73.91) (82.07) (74.66)

โปสเตอร 8.00 6.00 13.00 7.00 34.00

(7.69) (3.24) (5.14) (3.80) (4.68)

ตำรำงท7 ความสมพนธระหวางปจจยดานสงคม กบพฤตกรรมในการเลอกซออาหารพรอมรบประทานจาก

รานสะดวกซอ(ตอ)








นตยสาร 3.00 10.00 12.00 6.00 31.00

(2.88) (5.41) (4.74) (3.26) (4.27)

อนเตอรเนต 14.00 29.00 26.00 14.00 83.00

(13.46) (15.68) (10.28) (7.61) (11.43)

วทย 0.00 2.00 0.00 1.00 3.00

(0.00) (1.08) (0.00) (0.54) (0.41)

แผนพบ 1.00 4.00 14.00 5.00 24.00

(0.96) (2.16) (5.53) (2.72) (3.31)

อนๆ 0.00 0.00 1.00 0.00 1.00

(0.00) (0.00) (0.40) (0.00) (0.14)

ขอมลของอำหำรพรอมรบประทำนทสนใจ

ฉลากโภชนาการ

18 18 40 28 104 24.013 0.020*

(17.31) (9.73) (15.81) (15.22) (14.33)

คณคาทางโภชนาการ

52 94 97 65 308

(50.00) (50.81) (38.34) (35.33) (42.42)

คณประโยชน 24.00 59.00 78.00 58.00 219.00

(23.08) (31.89) (30.83) (31.52) (30.17)

การสงเสรม

การขาย

10.00 14.00 36.00 32.00 92.00

(9.62) (7.57) (14.23) (17.39) (12.67)

สะดวกรวดเรว 0.00 0.00 2.00 1.00 3.00

(0.00) (0.00) (0.79) (0.54) (0.41)

บคคลหรอกลมบคคลทมอทธพลตอกำรตดสนใจเลอกซออำหำรพรอมรบประทำน

สมาชกในครอบครว 38 71 69 48 226 25.253 <0.001*

(36.54) (38.38) (27.27) (26.09) (31.13)

เพอน 63 109 160 111 443

(60.58) (58.92) (63.24) (60.33) (61.02)

ตนเอง 3 5 24 25 57

(2.88) (2.70) (9.49) (13.59) (7.85)


ตำรำงท8 ความสมพนธระหวางปจจยดานจตวทยา กบพฤตกรรมในการเลอกซออาหารพรอมรบประทานจาก

รานสะดวกซอ(ตอ)


1.4.6ปจจยดานจตวทยาในสวนของความร

รายขอพบวาหวขอสงเกตวนเดอนปทหมดอายในการ

เลอกซออาหารพรอมรบประทานในแตละครง และ

อาหารพรอมรบประทานมโซเดยมในอาหารปรมาณมาก

หากบรโภคประจ�าจะสงผลเสยตอรางกายได มความ

สมพนธกบพฤตกรรมในการเลอกซออาหารพรอมรบ

ประทานจากรานสะดวกซอ(ตารางท9)

1.4.7ปจจยดานจตวทยาในสวนของทศนคต

พบวาทศนคตโดยรวมมความสมพนธกบพฤตกรรมการ

เลอกซออาหารพรอมรบประทานจากรานสะดวกซอเมอ

พจารณาเปนรายขอพบวาหวขอการรบประทานอาหาร

พรอมรบประทานในแตละมอ ท�าใหรางกายไดรบสาร

อาหารครบ5หมการรบประทานอาหารพรอมรบประทาน

เปนประจ�า ท�าใหรางกายไดรบสารอาหารเพยงพอตอ

ความตองการของรางกาย อาหารพรอมรบประทานให

สารอาหารจ�าพวกวตามน เกลอแร แตมใยอาหารนอย

อาหารพรอมรบประทานทกชนดมความปลอดภยและ

บรรจภณฑของอาหารไมเปนอนตรายตอผบรโภคอาหาร

พรอมรบประทานใหคณคาของอาหารเทาเทยมกบอาหาร

ปรงสดใหมอาหารพรอมรบประทานสดสะอาด เสมอ

สารปรงแตงในอาหารพรอมรบประทานไมเปนผลเสยตอ

สขภาพและอาหารพรอมรบประทานทกชนดมขนตอน

การผลตทสะอาดปราศจากเชอโรคมากกวาอาหารทวไป

ทผานการปรงประกอบทนทมความสมพนธกบพฤตกรรม


ซอ(ตารางท10)

ตำรำงท9 ความสมพนธระหวางปจจยดานจตวทยา ในสวนของความร กบพฤตกรรมในการเลอกซออาหารพรอม

รบประทานจากรานสะดวกซอ

ควำมร


รวม p-valueบรโภค

เปนประจ�ำ

บรโภค


บรโภค

นอย

บรโภคนำนๆครง/

ไมบรโภคเลย

สงเกตวนเดอนปทหมดอำยในกำรเลอกซออำหำรพรอมรบประทำนในแตละครง

ตอบถก 73 136 199 161 569 15.372 0.002*

(70.19) (73.91) (78.66) (87.50) (78.48)

อำหำรพรอมรบประทำนมโซเดยมปรมำณมำกหำกบรโภคประจ�ำจะสงผลเสยตอรำงกำยได

ตอบถก 52 92 145 125 414 15.057 0.002*

(50.00) (49.73) (57.31) (67.93) (57.02)



ตำรำงท10ความสมพนธระหวางปจจยดานจตวทยา ดานทศนคต กบพฤตกรรมในการเลอกซออาหารพรอม


ทศนคต




บรโภค


บรโภค

นอย



กำรรบประทำนอำหำรพรอมรบประทำนในแตละมอท�ำใหรำงกำยไดรบสำรอำหำรครบ5หม

ไมเหนดวย 9 22 60 61 152 56.708 <0.001*

(8.65) (11.89) (23.72) (33.15) (20.94)

ไมแนใจ 12 49 55 49 165

(11.54) (26.49) (21.74) (26.63) (22.73)

เหนดวย 83.00 114.00 138.00 74.00 409.00

(79.81) (61.62) (54.55) (40.22) (56.34)

กำรรบประทำนอำหำรพรอมรบประทำนเปนประจ�ำท�ำใหรำงกำยไดรบสำรอำหำรเพยงพอตอควำมตองกำรของรำงกำย

ไมเหนดวย 9 28 54 71 162 60.561 <0.001*

(8.65) (15.14) (21.34) (38.59) (22.31)

ไมแนใจ 16 49 71 45 181

(15.38) (26.49) (28.06) (24.46) (24.93)

เหนดวย 79.00 108.00 128.00 68.00 383.00

(75.96) (58.38) (50.59) (36.96) (52.75)

อำหำรพรอมรบประทำนใหสำรอำหำรจ�ำพวกวตำมนเกลอแรแตมใยอำหำรนอย

ไมเหนดวย 8 15 16 17 56 23.582 0.001*

(7.69) (8.11) (6.32) (9.24) (7.71)

ไมแนใจ 19 54 102 75 250

(18.27) (29.19) (40.32) (40.76) (34.44)

เหนดวย 77.00 116.00 135.00 92.00 420.00

(74.04) (62.70) (53.36) (50.00) (57.85)

อำหำรพรอมรบประทำนทกชนดมควำมปลอดภยและบรรจภณฑของอำหำรไมเปนอนตรำยตอผบรโภค

ไมเหนดวย 13 19 31 41 104 40.148 <0.001*

(12.50) (10.27) (12.25) (22.28) (14.33)

ไมแนใจ 19 65 111 72 267

(18.27) (35.14) (43.87) (39.13) (36.78)

เหนดวย 72.00 101.00 111.00 71.00 355.00

(69.23) (54.59) (43.87) (38.59) (48.90)


ทศนคต




บรโภค


บรโภค

นอย



อำหำรพรอมรบประทำนใหคณคำของอำหำรเทำเทยมกบอำหำรปรงสดใหม

ไมเหนดวย 19 44 78 96 237 71.737 <0.001*

(18.27) (23.78) (30.83) (52.17) (32.64)

ไมแนใจ 17 59 85 33 194

(16.35) (31.89) (33.60) (17.93) (26.72)

เหนดวย 68.00 82.00 90.00 55.00 295.00

(65.38) (44.32) (35.57) (29.89) (40.63)

อำหำรพรอมรบประทำนสดสะอำดเสมอ

ไมเหนดวย 12 32 71 75 190 48.925 <0.001*

(11.54) (17.30) (28.06) (40.76) (26.17)

ไมแนใจ 24 60 74 49 207

(23.08) (32.43) (29.25) (26.63) (28.51)

เหนดวย 68.00 93.00 108.00 60.00 329.00

(65.38) (50.27) (42.69) (32.61) (45.32)

สำรปรงแตงในอำหำรพรอมรบประทำนไมเปนผลเสยตอสขภำพ

ไมเหนดวย 18 40 84 85 227 50.384 <0.001*

(17.31) (21.62) (33.20) (46.20) (31.27)

ไมแนใจ 23 56 75 51 205

(22.12) (30.27) (29.64) (27.72) (28.24)

เหนดวย 63.00 89.00 94.00 48.00 294.00

(60.58) (48.11) (37.15) (26.09) (40.50)

อำหำรพรอมรบประทำนทกชนดมขนตอนกำรผลตทสะอำดปรำศจำกเชอโรคมำกกวำอำหำรทวไปทผำนกำรปรงประกอบทนท

ไมเหนดวย 7 23 32 40 102 37.962 <0.001*

(6.73) (12.43) (12.65) (21.74) (14.05)

ไมแนใจ 28 63 105 84 280

(26.92) (34.05) (41.50) (45.65) (38.57)

เหนดวย 69.00 99.00 116.00 60.00 344.00

(66.35) (53.51) (45.85) (32.61) (47.38)


ตำรำงท10ความสมพนธระหวางปจจยดานจตวทยาดานทศนคตกบพฤตกรรมในการเลอกซออาหารพรอมรบ

ประทานจากรานสะดวกซอ(ตอ)


1.4.8ปจจยทางสวนประสมตลาดดานผลตภณฑ เมอพจารณาเปนรายขอพบวาปรมาณในการบรรจเพยง

พอตอการบรโภค รสชาตอาหารถกใจผบรโภคความสวยงามของบรรจภณฑ และลกษณะ/สสนของอาหารชวนให

รบประทานมความสมพนธกบพฤตกรรมในการเลอกซออาหารพรอมรบประทานจากรานสะดวกซอ(ตารางท11)

ตำรำงท11 ความสมพนธระหวางปจจยทางสวนประสมตลาดดานผลตภณฑ กบพฤตกรรมในการเลอกซออาหาร

พรอมรบประทานจากรานสะดวกซอ

ดำนผลตภณฑ




บรโภคนอย บรโภคนำนๆครง/ไมบรโภคเลย

ปรมำณในกำรบรรจเพยงพอตอกำรบรโภค

นอยทสด 2 5 8 6 21 46.120 <0.001*

(1.92) (2.70) (3.16) (3.26) (2.89)

นอย 2 13 33 28 76

(1.92) (7.03) (13.04) (15.22) (10.47)

ปานกลาง 26.00 57.00 98.00 82.00 263.00

(25.00) (30.81) (38.74) (44.57) (36.23)

มาก 42.00 67.00 61.00 36.00 206.00

(40.38) (36.22) (24.11) (19.57) (28.37)

มากทสด 32.00 43.00 53.00 32.00 160.00

(30.77) (23.24) (20.95) (17.39) (22.04)รสชำตอำหำรถกใจผบรโภค

นอยทสด 2 2 2 4 10 23.068 0.027*

(1.92) (1.08) (0.79) (2.17) (1.38)

นอย 2 6 9 18 35

(1.92) (3.24) (3.56) (9.78) (4.82)

ปานกลาง 29.00 58.00 95.00 70.00 252.00

(27.88) (31.35) (37.55) (38.04) (34.71)

มาก 44.00 76.00 94.00 59.00 273.00

(42.31) (41.08) (37.15) (32.07) (37.60)

มากทสด 27.00 43.00 53.00 33.00 156.00

(25.96) (23.24) (20.95) (17.93) (21.49)


ดำนผลตภณฑ




บรโภคนอย บรโภคนำนๆครง/ไมบรโภคเลย

ควำมสวยงำมของบรรจภณฑ

นอยทสด 0 6 3 3 12 21.755 0.040*

(0.00) (3.24) (1.19) (1.63) (1.65)

นอย 5 8 21 11 45

(4.81) (4.32) (8.30) (5.98) (6.20)

ปานกลาง 31.00 54.00 97.00 79.00 261.00

(29.81) (29.19) (38.34) (42.93) (35.95)

มาก 47.00 70.00 85.00 59.00 261.00

(45.19) (37.84) (33.60) (32.07) (35.95)

มากทสด 21.00 47.00 47.00 32.00 147.00

(20.19) (25.41) (18.58) (17.39) (20.25)

ลกษณะ/สสนของอำหำรชวนใหรบประทำน

นอยทสด 1 6 6 3 16 22.306 0.034*

(0.96) (3.24) (2.37) (1.63) (2.20)

นอย 4 12 16 12 44

(3.85) (6.49) (6.32) (6.52) (6.06)

ปานกลาง 28.00 60.00 88.00 81.00 257.00

(26.92) (32.43) (34.78) (44.02) (35.40)

มาก 43.00 55.00 97.00 58.00 253.00

(41.35) (29.73) (38.34) (31.52) (34.85)

มากทสด 28.00 52.00 46.00 30.00 156.00

(26.92) (28.11) (18.18) (16.30) (21.49)


1.4.9ปจจยทางสวนประสมตลาดดานราคาเมอพจารณาเปนรายขอพบวาราคาเหมาะสมส�าหรบผบรโภค

ผลตภณฑมราคาหลายระดบใหเลอกและราคาคมคากบปรมาณอาหารมความสมพนธกบพฤตกรรมในการเลอกซอ

อาหารพรอมรบประทานจากรานสะดวกซอ(ตารางท12)

ตำรำงท11 ความสมพนธระหวางปจจยทางสวนประสมตลาดดานผลตภณฑ กบพฤตกรรมในการเลอกซออาหาร

พรอมรบประทานจากรานสะดวกซอ(ตอ)


ตำรำงท12ความสมพนธระหวางปจจยทางสวนประสมตลาดดานราคา กบพฤตกรรมในการเลอกซออาหารพรอม


ดำนรำคำ

ควำมถในกำรบรโภคอำหำรพรอมรบประทำนจำกรำนสะดวกซอโดยรวม





รำคำเหมำะสมส�ำหรบผบรโภค

นอยทสด 2 8 8 5 23 35.089 <0.001*

(1.92) (4.32) (3.16) (2.72) (3.17)

นอย 6 7 26 31 70

(5.77) (3.78) (10.28) (16.85) (9.64)

ปานกลาง 25.00 62.00 95.00 67.00 249.00

(24.04) (33.51) (37.55) (36.41) (34.30)

มาก 34.00 58.00 69.00 38.00 199.00

(32.69) (31.35) (27.27) (20.65) (27.41)

มากทสด 37.00 50.00 55.00 43.00 185.00

(35.58) (27.03) (21.74) (23.37) (25.48)

ผลตภณฑมรำคำหลำยระดบใหเลอก

นอยทสด 0 4 4 3 11 24.605 0.017*

(0.00) (2.16) (1.58) (1.63) (1.52)

นอย 3 8 20 19 50

(2.88) (4.32) (7.91) (10.33) (6.89)

ปานกลาง 30.00 48.00 74.00 62.00 214.00

(28.85) (25.95) (29.25) (33.70) (29.48)

มาก 35.00 72.00 103.00 69.00 279.00

(33.65) (38.92) (40.71) (37.50) (38.43)

มากทสด 36.00 53.00 52.00 31.00 172.00

(34.62) (28.65) (20.55) (16.85) (23.69)


ดำนรำคำ

ควำมถในกำรบรโภคอำหำรพรอมรบประทำนจำกรำนสะดวกซอโดยรวม





รำคำคมคำกบปรมำณอำหำร

นอยทสด 4 9 14 14 41 29.431 0.003*

(3.85) (4.86) (5.53) (7.61) (5.65)

นอย 4 14 33 32 83

(3.85) (7.57) (13.04) (17.39) (11.43)

ปานกลาง 27.00 58.00 80.00 62.00 227.00

(25.96) (31.35) (31.62) (33.70) (31.27)

มาก 43.00 54.00 71.00 38.00 206.00

(41.35) (29.19) (28.06) (20.65) (28.37)

มากทสด 26.00 50.00 55.00 38.00 169.00

(25.00) (27.03) (21.74) (20.65) (23.28)


ตำรำงท12ความสมพนธระหวางปจจยทางสวนประสมตลาดดานราคา กบพฤตกรรมในการเลอกซออาหารพรอม

รบประทานจากรานสะดวกซอ(ตอ)

อภปรำยผล

1.ขอมลทวไป

นกเรยนสวนใหญเปนเพศหญง มอายระหวาง

15-16ป ระดบชนทก�าลงศกษาสวนใหญเปนนกเรยน

มธยมศกษาปท6รายไดตอวนของนกเรยนทไดรบจากผ

ปกครองสวนใหญอยระหวาง100-200บาทลกษณะ

ทพกอาศยของนกเรยนสวนใหญคอพกอาศยทบานกบผ

ปกครองซงสอดคลองกบนชนาฎแกวเบา(2)ทพบวา

ปจจบนนกศกษาสวนใหญอาศยกบผปกครอง และ

สอดคลองกบ อนทรา แกวมาตร(3) ทพบวานกศกษา

มคาใชจายโดยเฉลยตอวนอยระหวาง101-120บาท

ซงตรงกบผลการศกษาทรายไดตอวนของนกเรยนเทากบ

100-200บาทและลกษณะทพกอาศยของนกเรยนคอ

พกบานกบผปกครอง

2. พฤตกรรมในกำรเลอกซออำหำรพรอมรบ

ประทำนจำกรำนสะดวกซอ

จากการศกษาพฤตกรรมในการเลอกซออาหาร

พรอมรบประทานจากร านสะดวกซอของนกเรยน

สวนใหญนกเรยนไมมโรคประจ�าตวนกเรยนมกบรโภค

อาหารพรอมรบประทานในมอเยนและประเภทอาหารท

นกเรยนบรโภคมากทสด 3 อนดบแรกคอ ขาวกลอง

รองลงมาคอ แซนวช และไสกรอกแฮมตามล�าดบ

ซงสอดคลองกบเจตนตนจนทรพงศ(4)ทพบวานกศกษา

มกซออาหารจากรานสะดวกซอในมอเยนเพราะจากการ

ศกษาพบวานกเรยนสวนใหญจะมกซออาหารพรอมรบ

ประทานบรโภคในมอเยนหลงเลกเรยน และสอดคลอง

กบนชนาฎแกวเบา(2) ทพบวานกศกษานยมซอและ

ชอบบรโภคอาหารแชแขงทพรอมบรโภคประเภทอาหาร

มอหลก ประเภทอาหารจานเดยว เชน ขาวผด ขาว


กะเพราอาจเพราะสะดวกในการบรโภคและราคาไมแพง

และคลายกบวรรณปกรณสดตะนา(5)ทพบวานกศกษา

สวนใหญมรปแบบการบรโภคอาหารตางจากเดม คอ

มรปแบบการบรโภคแบบสงคมเมองมากขนมการบรโภค

อาหารส�าเรจรปและอาหารจานเดยวแบบงายๆ

3.ภำวะโภชนำกำรของนกเรยนชนมธยมศกษำ

ตอนปลำย

ภาวะโภชนาการ โดยใชเกณฑอางองจากกอง

โภชนาการ2534(6)พบวานกเรยนสวนใหญอยในเกณฑ

สมสวนรอยละ69.83รองลงมาคออวนและทวมซงคลาย

กบอนทราแกวมาตร(3)ทพบวาดานภาวะโภชนาการของ

นกศกษาสวนใหญทรางกายสมสวน

4.กำรหำควำมสมพนธระหวำงปจจยสวนบคคล

ปจจยทางสงคมปจจยทางจตวทยาและปจจยดานสวน

ประสมตลาดกบพฤตกรรมในการเลอกซออาหารพรอม

รบประทานจากรานสะดวกซอของนกเรยนชนมธยม

ศกษาตอนปลายในเขตเทศบาลนครขอนแกน

ปจจยสวนบคคลไดแกอายระดบชนทก�าลงศกษา

มออาหารทเลอกซอประเภทของอาหารทมกซอประจ�า

ปจจยดานสงคมปจจยทางจตวทยาดานความร ปจจย

ทางจตวทยาดานขอมลขาวสารและดานทศนคตปจจย

สวนประสมตลาดดานผลตภณฑดานราคาของนกเรยน

ชนมธยมศกษาตอนปลาย ในเขตเทศบาลนครขอนแกน

มความสมพนธกบความถในการเลอกซออาหารพรอมรบ

ประทานจากรานสะดวกซอของนกเรยนชนมธยมศกษา

ตอนปลายในเขตเทศบาลนครขอนแกนซงสอดคลองกบ

นตยากลวงษ(7) ทพบวาและระดบการศกษาของกลม

ตวอยางมผลตอพฤตกรรมการซอสนคาของผบรโภคใน

รานสะดวกซอในเขตกรงเทพมหานครแตในสวนของเพศ

นนไมสอดคลองกน เพราะจากการหาความสมพนธใน

สวนของเพศไมมความสมพนธกบพฤตกรรมในการเลอก

ซออาหารพรอมรบประทานจากรานสะดวกซอทระดบนย

ส�าคญ0.05

สรปผลกำรวจย

จากการศกษาพบวา พฤตกรรมในการเลอกซอ

อาหารพรอมรบประทานจากรานสะดวกซอของนกเรยน

สวนใหญนกเรยนไมมโรคประจ�าตวนกเรยนมกบรโภค

อาหารพรอมรบประทานในมอเยนและประเภทอาหารท

นกเรยนบรโภคมากทสด3อนดบแรกคอขาวกลองรอง

ลงมาคอแซนวชและไสกรอกแฮมตามล�าดบ

ในสวนของภาวะโภชนาการพบวา นกเรยนสวน

ใหญมภาวะโภชนาการในเกณฑสมสวนรองลงมาคออวน

และทวมตามล�าดบ และในสวนของปจจยทมความ

สมพนธกบพฤตกรรมในการเลอกซออาหารพรอมรบ

ประทานจากรานสะดวกซอของนกเรยนชนมธยมศกษา

ตอนปลายในเขตเทศบาลนครขอนแกนไดแกปจจยสวน

บคคลไดแกอายมออาหารทเลอกซอ(มอเชามอกลาง

วนและมอกอนนอน)ประเภทของอาหารทมกซอประจ�า

(ไกจ อ พซซา และหมยอกรลล) ปจจยดานสงคม

(ครอบครวของนกเรยนบรโภคอาหารพรอมรบประทาน

เปนประจ�าครอบครวของนกเรยนสนบสนนใหนกเรยน

บรโภคอาหารพรอมรบประทาน เพอนของนกเรยน

ชกชวนนกเรยนบรโภคอาหารพรอมรบประทานเสมอ

เพอนของนกเรยนบรโภคอาหารพรอมรบประทาน

สม�าเสมอและแบงใหนกเรยนรบประทาน และเมอ

นกเรยนเหนเพอนรบประทานอาหารพรอมรบประทานก

อยากรบประทานบาง)ปจจยทางจตวทยาในสวนของ

ขอมลขาวสาร (สอทมอทธพลในการเลอกซออาหาร

พรอมรบประทานและขอมลของอาหารพรอมรบประทาน

ทสนใจบคคลหรอกลมบคคลทมอทธพลตอการตดสนใจ

เลอกซออาหารพรอมรบประทาน)ปจจยทางจตวทยาใน

สวนของความร (ขอสงเกตวนเดอนปทหมดอายในการ

เลอกซออาหารพรอมรบประทานในแตละครงและอาหาร

พรอมรบประทานมโซเดยมในอาหารปรมาณมากหาก

บรโภคประจ�าจะสงผลเสยตอรางกาย)และในสวนของ

ทศนคต (การรบประทานอาหารพรอมรบประทานใน

แตละมอท�าใหรางกายไดรบสารอาหารครบ5หม การ

รบประทานอาหารพรอมรบประทานเปนประจ�าท�าให

รางกายไดรบสารอาหารเพยงพอตอความตองการของ

รางกายอาหารพรอมรบประทานใหสารอาหารจ�าพวก

วตามน เกลอแร แตมใยอาหารนอย อาหารพรอมรบ

ประทานทกชนดมความปลอดภยบรรจภณฑของอาหาร

ไมเปนอนตรายตอผบรโภคอาหารพรอมรบประทานให


คณคาของอาหารเทาเทยมกบอาหารปรงสดใหมอาหาร

พรอมรบประทานสดสะอาดเสมอสารปรงแตงในอาหาร

พรอมรบประทานไมเปนผลเสยตอสขภาพและอาหาร

พรอมรบประทานทกชนดมขนตอนการผลตทสะอาด

ปราศจากเชอโรคมากกวาอาหารทวไปทผานการปรง

ประกอบทนท)ปจจยสวนประสมตลาดดานผลตภณฑ

(ปรมาณในการบรรจเพยงพอตอการบรโภค รสชาต

อาหารถกใจผบรโภคความสวยงามของบรรจภณฑและ

ลกษณะ/สสนของอาหารชวนใหรบประทาน)และดาน

ราคา(ราคาเหมาะสมส�าหรบผบรโภคผลตภณฑมราคา

หลายระดบใหเลอกและราคาคมคากบปรมาณอาหาร)

ปจจยตางๆดงทกลาวมามความสมพนธกบพฤตกรรมใน

การเลอกซออาหารพรอมรบประทานจากรานสะดวกซอ

ของนกเรยนชนมธยมศกษาตอนปลายในเขตเทศบาล

นครขอนแกนทระดบนยส�าคญ0.05


ขอเสนอแนะในกำรท�ำวจย

นกเรยนสวนใหญทมกมการบรโภคอาหารพรอม

รบประทานจากรานสะดวกซอเปนประจ�า อาจจะกอให

เกดโรคแทรกซอนอนๆตามมาเชนโรคอวนเบาหวาน

ความดนโลหตสง เปนตน จงควรเนนการปรบเปลยน

พฤตกรรมการบรโภคเชนการรบประทานอาหารใหครบ

5หมรบประทานผกและผลไมเปนประจ�า

ขอเสนอแนะในกำรท�ำวจยครงตอไป

1. ควรมการศกษาเปรยบเทยบพฤตกรรมการ

เลอกซออาหารพรอมรบประทานจากรานสะดวกซอและ

ภาวะโภชนาการระหวางนกเรยนชนมธยมศกษาตอนตน

และตอนปลาย เพอศกษาพฤตกรรมในการเลอกซอ

อาหารพรอมรบประทานในแตละชวงวยวาแตกตางกน

อยางไร

2.ควรสงเสรมการบรโภคผกและผลไม สงเสรม

การบรโภคอาหารใหครบ5หมและสงเสรมการออกก�าลง

กายใหกบนกเรยน เพอใหนกเรยนมภาวะโภชนาการท

ปกตและเพอปองกนการเกดโรคแทรกซอนตางๆทจะ

เกดขนจากการบรโภคอาหารพรอมรบประทาน


ขอขอบพระคณผชวยศาสตราจารยดร.ณตชาธร

ภาโนมยทปรกษาวทยานพนธ และคณาจารยภาควชา

โภชนศาสตรเพอสขภาพ คณะสาธารณสขศาสตร

มหาวทยาลยขอนแกนทกท าน ส�าหรบข อแนะน�า

ค�าปรกษาและไดถายทอดองคความรใหกบผวจยไดน�า

มาใชประโยชนในการท�าวจยครงน

ขอขอบพระคณผ อ�านวยการ และคณาจารย

โรงเรยนขอนแกนวทยายนกลยาณวตรแกนนครวทยาลย

และขามแกนนครทใหความอนเคราะหในการเกบขอมล

ของผวจยใหส�าเรจลลวงไปไดดวยด

เอกสำรอำงอง1. อรณจรวฒนกล.ชวสถต.พมพครงท4.ขอนแกน:

คลงนานาวทยา;2550.

2. นชนาฎแกวเบา.พฤตกรรมการบรโภคอาหารจาน

ดวนของนกศกษาวทยาลยอาชวศกษาอดรธาน

จงหวดอดรธาน [วทยานพนธปรญญาสาธารณสข

ศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาโภชนศาสตรเพอ

สขภาพ].ขอนแกน:มหาวทยาลยขอนแกน;2554.

3. อนทราแกวมาตร.ภาวะโภชนาการพฤตกรรมการ

บรโภคอาหารและพฤตกรรมสขภาพของนกศกษา

สาขาอาหารและโภชนาการ วทยาลยอาชวศกษา

ขอนแกน [วทยานพนธปรญญาสาธารณสขศาสตร

มหาบณฑต สาขาวชาโภชนศาสตรเพอสขภาพ].

ขอนแกน:มหาวทยาลยขอนแกน;2553.

4. เจตนตนจนทรพงศ.ปจจยทมผลตอการซอสนคา

จากรานสะดวกซอและพฤตกรรมในการซอสนคา

จากรานสะดวกซอของผบรโภคในเขตเทศบาลนคร

เชยงใหม [วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต].

เชยงใหม:มหาวทยาลยเชยงใหม;2552.

5. วรรณปกรณ สดตะนา. โภชนาการพฤตกรรมการ

บรโภคอาหารและวถชวตเกยวของกบสขภาพของ

นกศกษาสาขาวชาวทยาศาสตรและเทคโนโลยการ

อาหาร มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลอสาน

วทยาเขตกาฬสนธ[วทยานพนธปรญญาสาธารณสข

ศาสตรมหาบณฑต]. ขอนแกน: มหาวทยาลย

ขอนแกน;2549.


6. กองโภชนาการกรมอนามยกระทรวงสาธารณสข.

ค มอแนวทางการใชเกณฑอางองน�าหนกสวนสง

เพอประเมนภาวะการเจรญเตบโตของเดกไทย.

กรงเทพฯ:โรงพมพองคการทหารผานศก;2543.

7. นตยากลวงษ.พฤตกรรมการซอสนคาในรานสะดวก

ซอของผบรโภคในเขตกรงเทพมหานคร[ภาคนพนธ

บรหารธรกจมหาบณฑต].กรงเทพฯ:มหาวทยาลย

ราชภฏจนทรเกษม;2549.


การปรบปรงคณภาพการด�าเนนงานต�าบลจดการสขภาพโดยการเทยบรอย

คณะกรรมการกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท

องคการบรหารสวนต�าบลขอนแกน อ�าเภอเมอง จงหวดรอยเอด

Quality improvement of district health nanagement using

benchmarking at the Khonkaen local sub-district administrative

organization, Maueng district, Roi-Et province

ชลลกษณ หนเสน ส.ม. (สาธารณสข) Chuleelux Nusen M.P.H. (Public Health)

ส�านกงานสาธารณสขจงหวดรอยเอด Roi-Et Provincial Health Office

บทคดยอ

การพฒนาบทบาทภาคประชาชนทองถนและหนวยงานทเกยวของส�าหรบการสรางเสรมสขภาพดวยการ

มงเนนกระบวนการการมสวนรวมและเรยนรรวมกน ถอไดวามความส�าคญตอการพฒนาต�าบลจดการสขภาพเปน

อยางยงการวจยนมวตถประสงคเพอศกษารปแบบและกระบวนการด�าเนนงานต�าบลจดการสขภาพขององคการบรหาร

สวนต�าบลขอนแกนอ�าเภอเมองจงหวดรอยเอดกลมเปาหมายจ�านวน30คนไดมาโดยการเลอกแบบเจาะจงมขนตอน

การวจยประกอบดวย เรยนรท�าความเขาใจวธการท�างานของตนเอง เลอกหวขอและคเทยบรวบรวมขอมลวเคราะห

ขอมลหาชองวางวางแผนและท�าการปรบปรงทบทวนการเทยบรอยเกบรวบรวมขอมลโดยใชแบบสอบถามและ

แบบบนทกกจกรรมตามแผนปฏบตการ ใชระยะเวลา12สปดาห สถตทใชในการวเคราะหขอมลดวยการแจกแจง

ความถรอยละคาเฉลยสวนเบยงเบนมาตรฐานและPairedt–testก�าหนดระดบนยส�าคญทางสถต0.05

ผลการวจยพบวาการปรบปรงคณภาพการด�าเนนงานต�าบลจดการสขภาพโดยการเทยบรอยสงผลใหหลง

การพฒนาดขนกวากอนพฒนาแตกตางอยางมนยส�าคญทางสถตโดยหลงการพฒนาการด�าเนนงานต�าบลจดการสขภาพ

มคาคะแนนเฉลยเพมขนอยางมนยส�าคญทางสถต(p<0.001)ซงกระบวนพฒนามการศกษาคนควาแบบสองสะทอน

ตนเองเปนหมคณะของกลมปฏบตงานเพอใหไดรปแบบหรอแนวทางไปใชในการพฒนาคณภาพใหสอดคลองกบภาวะ

ของสงคมและสถานการณทเกยวของโดยประยกตใชทฤษฎการเทยบเคยงBenchmarking ซงม 6 ขนตอนตาม

กระบวนการเทยบรอยของคก(Cook’s)

โดยสรปการเทยบรอยท�าใหมการจดระบบวางแผนและมการจดการการตดตามทด มการประชาสมพนธ

เพอใหเกดการรบรขอมลขาวสารความเคลอนไหวและสรางความรสกของการมสวนรวมในทกดานสงผลใหเกดการ

เปลยนแปลงผลการด�าเนนงานต�าบลจดการสขภาพทเพมขน

ค�ำส�ำคญ:ต�าบลจดการสขภาพการมสวนรวมการเทยบรอยองคการบรหารสวนต�าบล

Abstract

Thedevelopmentofpeopleandlocaladministrativeorganization’srolesemphasizedtheparticipation

inhealthmanagementandthelearningparticipationmayincreasethedistrictHealthManagementcapacity.This

research investigated the improvementprocessesof thedistrict healthmanagement atKhonkaendistrict local


administrationMuangRoi-et. Thirty-three of targetwere purposive recruited into the research program.

Theprogramcomprisestheself-understandingprocessandthenselectedtheunqualifiedcriteria.Thedataofthe

unqualifiedcriteriawerecollectedandanalyzed.Thentheimprovementplanhadbeensynthesizedusingsixsteps

ofCook’s benchmarkingmethodwhich compare to the qualified healthmanagement district. The datawas

collectedusingthequestionnaireandtheactivityrecordingbook, thenanalyzedusingdescriptivestatisticand

pairedt-testsignificancelevelat0.05.Theresultsshowsthatusingbenchmarkingattheplanningincreasedthe

developmentprogressionsignificantly(p<0.001).Themembersof thehealthpromotionfund increase their

participationindistricthealthmanagementandthenpassedthedistricthealthmanagementevaluationwithexcellent

level. In conclusion,using thebenchmarkingprovide thewell planning,management, followupprocess and

public relationship resulting thekey successwhich is personnel andwisdomcreating then create thehealthy

community.

Keywords:districthealthmanagement,participation,benchmark,localsub-districtadministrativeorganization

บทน�ำ

การสาธารณสขไทยไดมววฒนาการมาอยาง

ตอเนองโดยเฉพาะหลกการ“การสาธารณสขมลฐาน”ได

ถกน�ามาใชเปนกลวธอนเปนรากฐานส�าคญยงโดยมงหวง

ใหเกดความครอบคลมและเปนธรรมในดานการจด

บรการสาธารณสขแกประชาชนซงสมควรไดรบการ

สงเสรม และสนบสนนใหมการพฒนาอยางตอเนอง

เพอสรางเสรมกระบวนการมสวนรวมของประชาชนให

เกดการพงตนเอง หรอการดแลสขภาพของตนเองได

ระดบหนง(1) กรมสนบสนนบรการสขภาพจงไดพฒนา

กลไกการด�าเนนงานต�าบลจดการสขภาพ เพอใหเกด

ต�าบลจดการสขภาพทเขมแขงทเปนเปาหมายสงสดของ

การด�าเนนงานโดยอาศยแผนสขภาพต�าบลกองทนหลก

ประกนสขภาพต�าบล และอนๆ เปนเครองมอในการ

สนบสนนภาคเครอขายในพนทใหใชพลงความคดและ

ภมปญญาทองถนพฒนาโครงการและรเรมสรางสรรค

กจกรรมใหมทน�าสนวตกรรมการสงเสรมสขภาพปองกน

และจดการสขภาพภาคของประชาชนในขมชนใหเกดเปน

ต�าบลตนแบบจดการสขภาพทดมระบบเฝาระวงภยพบต

คกคามสขภาพ และทส�าคญพฒนาตอยอดนวตกรรม

สขภาพชมชนทหลากหลายแสดงถงการลดภาระโรคและ

คาใชจายดานสขภาพ เกดแหลงเรยนรดานสขภาพทง

ภายในและภายนอกชมชนและกระทรวงสาธารณสขได

จดท�าแบบประเมนตนเองในการพฒนาต�าบลจดการ

สขภาพโดยแบงเกณฑออกเปน5ระดบคอระดบพนฐาน

ระดบพฒนา ระดบด ระดบดมาก และระดบดเยยม

เพอใหพนทสามารถน�าไปประเมนตนเองทราบสถานะ

ดานการพฒนาสขภาพกระตนชมชนใหเกดกระบวนการ

เรยนรอยางมสวนรวมสงผลใหระบบสขภาพชมชนโดย

รวมเกดประสทธภาพและมความยงยน(2)

จงหวดรอยเอดมการด�าเนนงานต�าบลจดการ

สขภาพมาตงแตป 2550 จนถงปจจบน และจากการ

ประเมนผลต�าบลจดการสขภาพในป2555พบวาต�าบล

ผานเกณฑการประเมนต�าบลจดการสขภาพระดบพนฐาน

จ�านวน192ต�าบลคดเปนรอยละ100ซงพบวาทกต�าบล

ผานเกณฑในระดบพนฐาน ประกอบไปดวยการมองค

ประกอบเครอขายทเขารวมทมสขภาพต�าบลทงภาครฐ

ภาคทองถน ภาคประชาชน การสรางและพฒนาทม

เครอขายสขภาพต�าบล การก�าหนดเปาหมายของการ

พฒนารวมกนมกระบวนการจดท�าแผนสขภาพรวมกน

มการพฒนาองคความร อสม. การเกบรวบรวมขอมล

เกยวกบทนของวสาหกจชมชนระดบพฒนาจ�านวน102

ต�าบลคดเปนรอยละ53.12ประกอบดวยการคนขอมล

สถานะสขภาพของชมชนเพอสรางการรบรและมสวนรวม

ในการจดท�าแผนสขภาพต�าบลการเปดโอกาสใหผมสวน

ไดสวนเสยเขามารวมวเคราะหปญหาสขภาพชมชนและ


รวมจดท�าแผนสขภาพต�าบล มการระดมทรพยากร

ทนภมปญญาทองถนการสอสารแผนงานปญหาทไม

ผานเกณฑคอไมมการระดมทนจากชมชนมาใชสนบสนน

โครงการและการวเคราะหสถานการณเกยวกบวสาหกจ

ชมชน (เงน/ทรพยากร/ผลผลต/ความร/ภมปญญา/

ทนทางวฒนธรรม/ทนทางสงคม)ระดบด จ�านวน53

ต�าบลคดเปนรอยละ27.6ประกอบดวยมชมชนทองถน

เปนพลงส�าคญในการขบเคลอนแผนมสวนรวมดวยความ

เตมใจมกจกรรมเชงรกในหมบาน เชนการสงเสรมสข

ภาพ(3อ.2ส.)การเฝาระวงโรค/การเฝาระวงพฤตกรรม

การคดกรองการคมครองผบรโภคปญหาทพบคอการ

รวมตวของกลมบคคลตงแต7คนขนไปเพอด�าเนนการ

วสาหกจชมชน การมความรสกเปนเจาของแผนงาน

โครงการระดบดมากจ�านวน24ต�าบลคดเปนรอยละ13

ประกอบดวย มขอมลทจ�าเปนเพอใชในการตดตาม

ประเมนผลและรายงานความกาวหนาใหชมชนไดรบร

อยางตอเนองปญหาทพบคอการสรปประเมนผลเพอ

ปรบกระบวนการกจกรรมการพฒนาการมมาตรการ

ทางสงคมการปรบเปลยนพฤตกรรมทางสงคมการม

วสาหกจชมชนพนฐาน (การด�าเนนการเพอกน ใชใน

ชมชน เพอใหครอบครวพงตนเองได ลดรายจาย เพม

รายรบ)อยางนอย2แหงตอต�าบลระดบดเยยมจ�านวน

13ต�าบลคดเปนรอยละ7ประกอบดวยการมวทยากร

ชมชนทไดรบการพฒนาศกยภาพความเปนครหรอ

วทยากรกระบวนการ ในการปรบเปลยนพฤตกรรม

สขภาพมการสรปบทเรยนการพฒนาการจดการความร

และนวตกรรมสขภาพชมชนทน�าไปสการสงเสรมสขภาพ

การปองกนโรคและการฟนฟสขภาพ การพฒนาศนย

เรยนรสขภาพชมชนการสรางเครอขายการเรยนรการ

พฒนาระหวางชมชนหรอต�าบลอนอยางกวางขวางการม

วสาหกจชมชนกาวหนาการน�าผลตภณฑทเปนเอกลกษณ

ของชมชนผลตภณฑทเหลอกนเหลอใชในชมชนเขาส

ตลาดบรโภคอยางนอยต�าบลละ1แหง(3)

องคการบรหารสวนต�าบลขอนแกนอ�าเภอเมอง

จงหวดรอยเอดมพนทรบผดชอบจ�านวน14หมบาน

จ�านวนหลงคาเรอนทงสน1,792หลงคาเรอนมประชากร

เพศชายจ�านวน3,749คนและเพศหญงจ�านวน3,949

คน รวมทงสน 7,699คนประชากรสวนใหญมอาชพ

ท�านาหลงฤดท�านาประชาชนสวนใหญจะประกอบอาชพ

รบจางปลกยาสบและเลยงสตวสภาพครอบครวเปนแบบ

กงเมองประชากรมฐานะปานกลางถงยากจน(4)และจาก

การนเทศตดตามประเมนผลการด�าเนนงานต�าบลจดการ

สขภาพของกระทรวงสาธารณสข ในป 2555ผลการ

ประเมนต�าบลจดการสขภาพอยในระดบพนฐาน พบ

ปญหาและอปสรรคหลายอยางเชนกระบวนการจดท�า

แผนสขภาพของต�าบลนนพบวามการจดเวทประชาคม

ดานสขภาพแตความเขาใจหรอการเหนความส�าคญของ

ชมชนยงมนอยและการเกบขอมลของชมชนอสม.จะเปน

ผด�าเนนการและประมวลผลโดยเจาหนาทสาธารณสข

การวางแผนสวนใหญด�าเนนงานตามกรอบทนโยบาย

ก�าหนดขาดการวางแผนทสอดคลองกบปญหาและการ

ตอบสนองความตองการของชมชนปญหาแหลงทนท

ใชไดมาจากงบประมาณอบต.หมละ10,000บาทเทานน

ดานการจดสรรงบประมาณลาชา ไมตรงกบชวงเวลาท

ตองการด�าเนนการ ซงสวนใหญน�ามาเปนคาบรหาร

จดการในระดบตางๆคงเหลอน�ามาใชในการแกปญหา

ดานสขภาพในหมบานเพยงสวนนอยซงไมเพยงพอ

ดานการถายทอดความรดานสขภาพสชมชนไมมบรการ

ขอมล ขาวสารดานสขภาพ ในศนยสาธารณสขมลฐาน

ชมชนประจ�าหมบาน(ศสมช.)เนองจากไมมผรบผดชอบ

ทชดเจน ขอมลบางสวนทมกไมเปนปจจบน การจด

กจกรรมดานสขภาพ เจาหนาทจะเปนผด�าเนนการให

อสม. รวมกจกรรมการเขารวมกจกรรมเปนคราวๆ ไป

จากการแจงของเจาหนาท

การวดเปรยบเทยบสมรรถนะ(Benchmarking)

คอ กระบวนการแลกเปลยนความร แลกเปลยน

ประสบการณและแลกเปลยนวธปฏบตทเปนเลศ(Best

Practices) โดยมแนวคดวาองคกรใดองคกรหนงนนไม

ไดเกงไปทกเรองมองคกรทเกงกวาในบางเรอง ดงนน

การศกษาจากประสบการณตรงขององคกรอนแลวน�ามา

ประยกตใหเหมาะสมจะชวยประหยดเวลาและลดการ

ด�าเนนงานแบบลองผดลองถกท�าใหทราบถงศกยภาพ

หรอขดความสามารถทแทจรงขององคกรของตนเอง

ท�าใหสามารถเพมประสทธภาพในการท�างานและเพม


ศกยภาพในการแขงขน(5)

ดงนนผวจยในฐานะทเปนผรบผดชอบงานการ

พฒนาต�าบลจดการสขภาพระดบจงหวดจงมความสนใจ

ศกษารปแบบการพฒนาต�าบลจดการสขภาพ โดยการ

เทยบเคยงกบต�าบลจดการสขภาพทผานเกณฑการ

ประเมนระดบดเยยมของจงหวดรอยเอด เพอน�าเสนอ

ขอมลทเกยวของตอผบรหารในการก�าหนดแนวทางการ

พฒนาต�าบลจดการสขภาพของจงหวดรอยเอด ใหม

ประสทธภาพมากยงขนตอไปโดยผวจยน�าแนวคดทฤษฎ

และงานวจยทเกยวของภายใตการวจยเชงปฏบตการ

(Action Research)มความมงหมายเพอศกษารปแบบ

กระบวนการพฒนาต�าบลจดการสขภาพของคณะกรรมการ

กองทนสขภาพองคการบรหารสวนต�าบลขอนแกนเพอ

ใหมผลในการประเมนต�าบลจดการสขภาพในระดบทสง

ขนโดยประยกตใชทฤษฎการเทยบเคยงBenchmarking

ทฤษฎการมสวนรวมตามขนตอนของคก (cook’s) 6

ขนตอนเพอวเคราะหสถานการณการพฒนาปญหา

อปสรรคในการด�าเนนงานและมความคาดหวงในระยะ

ยาวคอการพฒนากระบวนการด�าเนนงานต�าบลจดการ

สขภาพโดยการเทยบรอยสงผลตอการจดการสขภาพ

ภาคประชาชนในชมชนใหเกดเป นต�าบลตนแบบ

กระบวนการเรยนรอยางตอเนอง ขยายการพฒนาต�าบล

จดการสขภาพไปยงพนทอนตอไป



เพอศกษารปแบบและกระบวนการด�าเนนงาน

ต�าบลจดการสขภาพของคณะกรรมการกองทนหลก

ประกนสขภาพในทองถนหรอพนทองคการบรหารสวน

ต�าบลขอนแกนอ�าเภอเมอง จงหวดรอยเอดโดยวธการ

เทยบรอย


2.1เพอศกษาบรบทสภาพการณกระบวนการ

ด�าเนนงานต�าบลจดการสขภาพของคณะกรรมการกองทน

หลกประกนสขภาพในทองถนหรอพนทองคการบรหาร

สวนต�าบลขอนแกนอ�าเภอเมองจงหวดรอยเอด

2.2เพอเปรยบเทยบการมสวนรวมกระบวนการ



สวนต�าบลขอนแกนอ�าเภอเมองจงหวดรอยเอดกบคณะ

กรรมการกองทนหลกประกนสขภาพในทองถนหรอพนท

องคการบรหารสวนต�าบลแสนชาตอ�าเภอจงหารจงหวด

รอยเอด

2.3เพอหาปจจยแหงความส�าเรจในการพฒนา

เครอขายสขภาพระดบต�าบลในการขบเคลอนการพฒนา

ระบบสขภาพภาคประชาชนต�าบลขอนแกนอ�าเภอเมอง

จงหวดรอยเอด


การศกษาวจยครงนใชรปแบบการวจยเชงปฏบต

การ(ActionResearch)ตามแนวคดของคก(cook’s)6

ขนตอน

ขนตอนท1เรยนรท�าความเขาใจวธการท�างาน

ของตนเอง

ขนตอนท2เลอกหวขอและคเทยบ

ขนตอนท3รวบรวมขอมล

ขนตอนท4วเคราะหขอมลหาชองวาง

ขนตอนท5วางแผนและท�าการปรบปรง

ขนตอนท6ทบทวนการเทยบรอย

กำรก�ำหนดประชำกรและกำรเลอกกลมตวอยำง 1.ประชากรทใชในการศกษา

คณะกรรมการกองทนหลกประกนสขภาพในระดบ

ทองถนหรอพนททเกยวของกบการด�าเนนงานต�าบล

จดการสขภาพ โดยคดเลอกแบบเจาะจง (Purposive

Sampling)จ�านวน1ต�าบลคอต�าบลขอนแกนอ�าเภอ

เมอง จงหวดรอยเอด ซงคณะกรรมการบรหารกองทน

หลกประกนสขภาพใหความรวมมอในการด�าเนนการวจย

เปนอยางด

2. กลมตวอยางในการศกษาครงนจ�านวน30คน

ประกอบดวยคณะกรรมการกองทนหลกประกนสขภาพ

ระดบทองถนทไดรบการแตงตงจากส�านกงานหลก

ประกนสขภาพแหงชาตเขต7ขอนแกนจ�านวน15คน

ประกอบดวยคณะกรรมการบรหารทไดรบการแตงตงโดย


ต�าแหนง ได แก นายกองคการบรหารส วนต�าบล

ปลดองคการบรหารสวนต�าบลหรอผ รบผดชอบงาน

ผอ�านวยการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลสวนทมา

จากการคดเลอกจากตวแทนหมบานไดแก ผทรงคณวฒ

จ�านวน2คนสมาชกอบต.จ�านวน2คนอสม.จ�านวน

2คนผน�าชมชน5คนและตวแทนองคกรเอกชนในพนท

หากมสวนคณะอนกรรมการกองทนแตงตงโดยประธาน

กรรมการกองทนจ�านวน15คนไดมาจากเจาหนาทสวน

การเงนการคลงอบต.1คนเจาหนาทธรการอบต.1คน

เจาหนาทวเคราะหนโยบายและแผน จ�านวน 1 คน

นกวชาการสาธารณสขจ�านวน1คนตวแทนครอนามย

โรงเรยนในเขตพนท จ�านวน1คนตวแทนผน�าชมชน

จ�านวน5คนและตวแทนอสม.จ�านวน5คนรวม15คน

3. พนทท�าการวจยเลอกพนทแบบPurposive

selectionโดยมเกณฑในการเลอกพนทในการด�าเนนการ

วจยคอ1)เปนต�าบลทมการพฒนาต�าบลจดการสขภาพ

อยในระดบพนฐานหรอระดบพฒนา2) เปนต�าบลทอย

ไมไกลจากจงหวดรอยเอดและยงไมมการพฒนาต�าบล

จดการสขภาพอยางเปนรปธรรม3)เปนต�าบลทมความ

พรอมใหความรวมมอและยนดเขารวมในการวจย


ประกอบดวยเครองมอ2ชดดงน

ชดท 1 เครองมอทใชในขนตอนการเทยบรอย

ประกอบดวย

-ตารางบนทกขอมลกระบวนการพฒนาต�าบล

จดการสขภาพ

-ผงขนตอนกระบวนการด�าเนนงานต�าบล

จดการสขภาพ

-ตารางวเคราะหกระบวนการ เพอวเคราะห

และสรปประเดนความแตกตางเหตผลและจดส�าคญของ

วธปฏบต

ชดท 2 เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล

ประกอบดวยแบบสอบถาม(Questionnaires)แบงเปน

4สวน

สวนท 1 แบบสอบถามลกษณะทางประชากร

ประกอบดวยค�าถาม เพศอายการศกษาการประกอบ

อาชพรายไดระยะเวลาทอาศยอยในทองถนสถานภาพ

ในชมชนแหลงทไดรบขอมลขาวสารดานสาธารณสข

สวนท 2แบบทดสอบความรการด�าเนนงานต�าบล

จดการสขภาพมลกษณะขอค�าถามเปน2ตวเลอกคอใช

และไมใช โดยก�าหนดใหผตอบเลอกตอบเพยงค�าตอบ

เดยวจ�านวน15ขอ

สวนท 3 แบบสอบถามการมสวนรวมในการ

พฒนาต�าบลจดการสขภาพมลกษณะขอค�าถามเปน

แบบปลายปด(Closed-endQuestion)ขอความดานบวก

และดานลบตามแบบของลเครท(Likert’sScale)มการ

วดแบบมาตราสวนประมาณคา(RatingScale)ก�าหนด

ใหผตอบเลอกตอบเพยงค�าตอบเดยวจาก5ตวเลอก

โดยมระดบการมสวนรวมตงแตเลอกตอบได5ระดบคอ

ระดบมากทสดระดบมากระดบปานกลางระดบนอยและ

ระดบนอยทสดโดยใหเลอกไดเพยงค�าตอบเดยวโดยม

ระดบการมสวนรวมตงแตระดบมากทสด-นอยทสด

จ�านวน22ขอ

สวนท 4 แบบสอบถามปจจยแหงความส�าเรจ

ปญหาอปสรรคขอเสนอแนะเปนค�าถามปลายเปด

กำรสรำงเครองมอและกำรตรวจสอบคณภำพเครองมอ 1. การตรวจสอบความตรงของเคร องมอ

(Validity) คอการตรวจสอบความตรงตามเนอหา

(ContentValidity)

2. ศกษารวบรวมเนอหาจากเอกสาร ต�ารา

งานวจยทเกยวของ

3. ก�าหนดขอบเขตและโครงสรางเนอหาตองตาม

หลกวชาการแนวคดทฤษฏครอบคลมเนอหาตามกรอบ

แนวคด

4. สรางขอค�าถามของแบบสอบถามแบบทดสอบ

แบบสนทนาและก�าหนดเกณฑการใหคะแนนและการ

แปลผล

5. น�าแบบสอบถามแบบทดสอบแบบสนทนาท

ผวจยสรางขนเสนออาจารยทปรกษาเพอเสนอและน�าไป

ใหผเชยวชาญจ�านวน3ทานตรวจสอบความถกตอง

ความครอบคลมครบถ วน และสอดคล องตาม


วตถประสงคตรงตามเนอหาทตองการวดและตรงตาม

กรอบแนวคด การใชภาษาและความชดเจนของภาษา

และน�ากลบมาปรบปรงแกไขใหถกตองโดยใหมคาดชน

IOC โดยการหาคาดชนความสอดคลองพจารณาให

คะแนนดงน

ใหคะแนนเทากบ+1เมอขอค�าถามและค�าตอบ

สอดคลองและครอบคลมตวแปรการวจย

ใหคะแนนเทากบ-1เมอขอค�าถามและค�าตอบไม

สอดคลองและครอบคลมตวแปรการวจย

ใหคะแนนเทากบ0เมอไมแนใจหรอไมสามารถ

ตดสนไดวาขอค�าถามค�าตอบสอดคลองและครอบคลม

ตวแปรการวจย

พจารณาคาIOCแตละขอตงแต0.5-7ถอวาเปน

ขอสอบถามทมความสอดคลองกนเมอปรบปรงเรยบรอย

แลวน�าเครองมอตรวจสอบความเทยง(Reliability)โดย

น�าเครองมอทไดไปทดลองใช(Tryout)กบกลมตวอยาง

ทมคณลกษณะคลายคลงกบกลมตวอยางทใชในการวจย

คอต�าบลหนองตาไก อ�าเภอโพธชย จงหวดรอยเอด

จ�านวน30คนแลวน�ามาวเคราะห

กำรตรวจสอบควำมเทยงของเครองมอ(Reliability)

1. ผวจยน�าแบบสอบถามทปรบปรงแกไขแลว

ทดลองใช (Try out) ใชสอบถามกบคณะกรรมการ

กองทนสขภาพทมลกษณะคลายคลงกบประชากรทศกษา

2. หาค าความเท ยง (Re l i ab i l i ty) ของ

แบบสอบถาม

2.1)ดความชดเจนของขอค�าถามรปแบบของ

การทดสอบความเขาใจของภาษาทใช การเรยงล�าดบ

เวลาทเหมาะสมโดยวเคราะหหาคาสมประสทธแอลฟา

(Cronbach alphaCoefficient)การวเคราะหคาตองได

มากกวา 0.7 ขนไป จงจะยอมรบเครองมอนนมความ

เชอมน(6) จากการวเคราะหไดคาความเชอมนของ

แบบสอบถามโดยรวมเทากบ .867 ซงอยในเกณฑท

สามารถน�าไปเกบขอมลได

2.2)วเคราะหแบบสอบถามรายขอกบคะแนน

รวม (ItemTotalCorrectionAnalysis) ในขอค�าถาม

ทงหมดดวยวธการของKuderRicharsonโดยการใชสตร

KR-20ซงคาความเชอมน0.2ขนไป ถอวาขอค�าถาม

นนมอ�านาจจ�าแนกและสามารถน�าไปเกบรวบรวมขอมล

ตอไป(7)จากผลการวเคราะหคาความยากงายมคาความ

เชอมนของแบบสอบถามทงฉบบเทากบ0.66ซงอยใน

เกณฑทสามารถน�าไปเกบขอมลได


1.ระยะเตรยมกำร (Pre-Research Phase) มขน

ตอนดงน

1.1ศกษาคนควาขอมลจากเอกสารต�าราตางๆ

เพอวเคราะหสงเคราะหความรแนวคดทฤษฎและงาน

วจยทเกยวของกบเรองทจะศกษาคนควาวจย

1.2 ศกษาขอมลเบองตนการด�าเนนงานต�าบล

จดการสขภาพขององคการบรหารสวนต�าบลขอนแกน

อ�าเภอเมองจงหวดรอยเอด

1.3 สงโครงรางวจย เสนอขอความเหนชอบจาก

คณะสาธารณสขศาสตรมหาวทยาลยมหาสารคาม

1.4 สร างเครองมอ และตรวจสอบคณภาพ

เครองมอในการด�าเนนงานวจย

1.5 ท�าหนงสอขอความอนเคราะหผเชยวชาญ

ในการตรวจสอบเครองมอ

1.6ตดตอประสานงานองคการบรหารสวนต�าบล

ขอนแกนอ�าเภอเมองจงหวดรอยเอดซงเปนพนทในการ

วจยเพอขอความรวมมอ

1.7 เตรยมกลมประชากรศกษา

1.8 แบบทดสอบแบบสอบถามแบบบนทกการ

ประชมแบบสมภาษณและแบบสงเกต

1.9 วางแผนงานเพอด�าเนนการวจยปฏบตการ

(ActionResearch)

2. ระยะปฏบตกำรวจย (Research Phase)

ขนท 1 เรยนรท�ำควำมเขำใจวธกำรท�ำงำนของ

ตนเอง

-การศกษาวเคราะหบรบทของพนทประเมน

สถานการณการด�าเนนงานต�าบลจดการสขภาพของ

องคการบรหารสวนต�าบลขอนแกน

-ประชมสรปเลอกกระบวนการทจะปรบปรง


ขนตอนท 2 เลอกหวขอและคเทยบ

-ประชมคณะกรรมการเพอก�าหนดหวขอของ

การเทยบรอยและคเทยบ

-ศกษาดงานแลกเปลยนเรยนรต�าบลจดการ

สขภาพทเปนคเทยบ

-สมภาษณคณะกรรมการองคการบรหารสวน

ต�าบลแสนชาตอ�าเภอจงหารจงหวดรอยเอดและตาราง

บนทกขอมลกระบวนการ

-บนทกกระบวนการลงในผงกระบวนการ


ขนตอนท 3 รวบรวมขอมลเปรยบเทยบ

-สรางผงกระบวนการการพฒนาต�าบลจดการ

สขภาพต�าบลแสนชาต และต�าบลขอนแกน เพอเทยบ

เคยงผลการปฏบตงานเปนการคนหาตนเองคนหาวธ

ปฏบตทดทสดจากหนวยงานอนทกระบวนการคลายกน

และน�าวธปฏบตทด(BestPractice)ของหนวยงานอนมา

ประยกตใชในหนวยงานของตนเองเพอพฒนาตนเองให

ไดประสทธภาพและประสทธผล

ขนตอนท 4 กำรวเครำะหขอมลหำชวงหำงโดย

กำรเปรยบเทยบขอมล

-การเปรยบเทยบขอมลในผงกระบวนการ

-หาประเดนความแตกตางในเชงปรมาณของ

ผงกระบวนการขององคการบรหารสวนต�าบลขอนแกน

และองคการบรหารสวนต�าบลแสนชาต

ขนตอนท 5 กำรวำงแผนปรบปรง โดยหำควำม

แตกตำงของชองหำงระหวำงตนเองกบคเทยบ

-ประชมเชงปฏบตการแบบมสวนรวมจดท�า

แผนปรบปรงสวนตาง

ขนตอนท 6 ทบทวนกำรเทยบรอย

-ปฏบตตามกระบวนการด�าเนนงานต�าบล

จดการสขภาพแบบใหมทไดรบการตรวจสอบเหมอนกบ

คเทยบ

-สรปผลถอดบทเรยน

-ปจจยแหงความส�าเรจ

- ปญหาอปสรรคขอเสนอแนะแนวทางแกไข


1. การเกบขอมลกบคณะกรรมการกองทนหลก

ประกนสขภาพระดบทองถนหรอพนทองคการบรหาร

สวนต�าบลขอนแกนอ�าเภอเมองจงหวดรอยเอดจ�านวน

30คนโดยใชแบบสอบถามขอมลลกษณะทางประชากร

ประกอบดวยค�าถาม เพศอาย การศกษาอาชพรายได

ระยะเวลาทอาศยอยในพนท สถานภาพในชมชน การ

รบรขอมลขาวสาร

2. การเกบขอมลเชงคณภาพ แหลงขอมลคอ

บคคล วธการเกบไดแก การสนทนาแบบมสวนรวมใน

ระหวางการศกษาดงาน โดยผวจยท�าหนาทเปนผด�าเนน

การสนทนา ระหวางการสนทนาจะพยายามกระตนให

สมาชกทกคนไดมโอกาสพดคยแสดงความคดเหนโดย

อสระ โดยใชเวลาประมาณ2 ช.ม.ภายหลงเสรจสน

การสนทนาแบบมสวนรวมแลวรบบนทกขอมล และ

สถานการณในการประชม การสมภาษณเจาะลก

(In-dephtInterview)ผใหขอมลหลกคอคณะกรรมการ

กองทนหลกประกนสขภาพระดบทองถนหรอพนท

องคการบรหารสวนต�าบลแสนชาตอ�าเภอจงหารจ�านวน

25คนใชเวลาประมาณ1ช.ม.30นาท วธการบนทก

ขอมลคอการจดบนทกการบนทกภาพ

เกณฑกำรใหคะแนนและกำรแปลผลดงน

1. การวดความรเรองต�าบลจดการสขภาพจ�านวน

15 ขอ การแปลผลระดบคะแนนความรแบบองเกณฑ

ของBloomการเปรยบเทยบคาเฉลยความแตกตางของ

คะแนนดานความร กอน-หลงการพฒนา โดยใชสถต

Pairedt-test

2. การวดผลกระบวนการพฒนาต�าบลจดการ

สขภาพจ�านวน22ขอการแปลผลระดบคะแนนการม

สวนรวมลกษณะแบบสอบถามเปนมาตราสวนประมาณ

คา (RatingScale)ตามมาตรวดของLikert (Likert’s

Scale)ม 5ระดบลกษณะแบบสอบถามเปนแบบเลอก

ตอบลกษณะขอค�าถามคอมากทสดมากปานกลางนอย

นอยทสด


3. แบบสอบถามปจจยแหงความส�าเรจ ปญหา

อปสรรคและขอเสนอแนะในการพฒนาการด�าเนนงาน

ต�าบลจดการสขภาพลกษณะค�าถามปลายเปดบนทกผล

การด�าเนนกจกรรมโดยใชวธสงเคราะหเนอหา(Content

Analysis)และการสรปประเดนส�าคญทคนพบ

3. การเปรยบเทยบคาเฉลยความแตกตางของ

คะแนนดานความรและการปฏบตกอน-หลงการพฒนา

โดยใชสถตPairedt-test


1. ข อมลเชงปรมำณ เมอไดแบบสอบถาม

ทงหมดแลวน�ามาตรวจสอบความครบถวนของค�าตอบ

ท�าคมอลงรหส และน�าไปลงรหส น�ามาค�านวณโดยใช

โปรแกรมส�าเรจรปในการแจกแจงความถและค�านวณคา

รอยละและคาเฉลย ขอมลเชงประมาณ ตรวจสอบ

ความถกตองครบถวน วเคราะหดวยโปรแกรมส�าเรจรป

คอมพวเตอรดงน

1.1 ขอมลทวไปของประชากรใชสถตพรรณนา

น�าเสนอในรปของตารางแจกแจงความถ บรรยายดวย

สถตรอยละคาเฉลยสวนเบยงเบนมาตรฐานคาต�าสด-

สงสด

1.2 ขอมลความรเกยวกบต�าบลจดการสขภาพ

แปลผลเปนคาคะแนนการเปรยบเทยบเปนคาคะแนน

เฉลยความแตกตางกอน-หลงด�าเนนการพฒนาศกยภาพ

โดยใชสถตPairedt-test

1.3 ขอมลอนๆ เชน ขอมลทวไปของชมชน

การมสวนรวมในกจกรรมฯลฯใชวธการบรรยายขอมล

2. ขอมลเชงคณภำพ เปนขอมลทไดจากการ

สนทนาแบบมสวนรวม การสมภาษณเจาะลก และ

การสงเกตพฤตกรรมการมสวนรวมทไดจากผใหขอมล

เพอสรปเชอมโยงความสมพนธและเหตผลในประเดน

ปญหาทศกษา

สถตทใชในกำรวเครำะหขอมล

1. สถตเชงพรรณนา (Descriptive Statistics)

ส�าหรบขอมลทวไปน�าเสนอดวยสถต จ�านวน รอยละ

คาเฉลยสวนเบยงเบนมาตรฐานและคาต�าสด-สงสด

2. สถตเชงอนมาน(InferentialStatistics)ส�าหรบ

เปรยบเทยบความร กระบวนการด�าเนนงานการมสวน

รวมกอนและหลงด�าเนนการดวยสถตทดสอบPaired

t-testโดยก�าหนดระดบนยส�าคญทางสถตทระดบ0.05


พบวาการพฒนาการด�าเนนงานต�าบลจดการ

สขภาพของคณะกรรมการกองทนหลกประกนสขภาพใน

ทองถนหรอพนทองคการบรหารสวนต�าบลขอนแกน

อ�าเภอเมอง จงหวดรอยเอด โดยใชกระบวนการวจย

ปฏบตการ (ActionResearch)ทฤษฎการเทยบเคยง

Benchmarkingโดยประยกตใชรปแบบของคก(Cook’s)

6ขนตอนกบองคการบรหารสวนต�าบลแสนชาตอ�าเภอ

จงหาร จงหวดรอยเอด เปนการศกษาคนควาแบบสอง

สะทอนตนเองเปนหมคณะของกลมปฏบตงานเพอใหได

รปแบบหรอแนวทางไปใชในการพฒนาคณภาพและ

ความเขาใจเกยวกบการปฏบตงานนนๆใหสอดคลองกบ

ภาวะของสงคมและสถานการณทเกยวของสงผลใหหลง

การพฒนาการด�าเนนงานต�าบลจดการสขภาพดขนกวา

กอนพฒนาแสดงใหเหนวาหลงพฒนามผลท�าใหคณะ

กรรมการกองทนหลกประกนสขภาพในทองถนหรอพนท

องคการบรหารสวนต�าบลขอนแกน มส วนรวมใน

กระบวนการด�าเนนงานต�าบลจดการสขภาพทกขนตอน

มกระบวนการส�าคญทท�าใหเกดผลส�าเรจของการพฒนา

ต�าบลจดการสขภาพระดบดเยยมทผวจยเรยกวา 3ส.

คอสรางคนสรางปญญาสรางสขภาพชมชนเขมแขง

ผลปรบปรงกระบวนการด�าเนนงานต�าบลจดการ

สขภาพของคณะกรรมการกองทนสขภาพองคการบรหาร

สวนต�าบลขอนแกนตามแนวคดของคก (Cook’s) 6

ขนตอนโดยเรมจากขนท1ถงขนท6พบวาการพฒนา

กระบวนการด�าเนนงานต�าบลจดการสขภาพ ของคณะ

กรรมการกองทนสขภาพองคการบรหารสวนต�าบล

ขอนแกนประกอบดวยการพฒนาทมสขภาพการพฒนา

กระบวนการจดท�าแผนสขภาพต�าบลการขบเคลอนแผน

สขภาพต�าบลสการปฏบต ระบบการบรหารจดการอยาง

ตอเนองและต�าบลจดการสขภาพตนแบบเปนต�าบลทม

การน�าศกยภาพภมปญญาและการรวมพลงของชมชน


ทองถนทองท มาบรณาการใหเกดทศทางการท�างานท

สอดคลองกนชวยกนคนหาหรอก�าหนดปญหาสขภาพ

ก�าหนดอนาคตด�าเนนกจกรรมการพฒนาดานสขภาพ

และมาตรการทางสงคมรวมทงนวตกรรมตางๆ ไดดวย

ตนเองโดยเนนกระบวนการการมสวนรวมและเรยนรรวม

กนโดยอาศยคนเงนวสดอปกรณเนนการด�าเนนการ

ทเรยบงาย ไมเปนทางการ สอดคลองกบสภาพบรบท

ประเพณวฒนธรรมขององคกรวถชวตและความเปนอย

ของคนในหมบาน ใหสามารถเชอมโยงกบหนวยงานท

เกยวของ เพอสนบสนนใหเกดการพฒนาต�าบลจดการ

สขภาพด สงผลใหการมสวนรวมในการพฒนาต�าบล

จดการสขภาพแตกตางอยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ

.05 โดยหลงการพฒนามคาคะแนนเฉลยเพมขนอยางม

นยส�าคญทางสถตทระดบp<0.001

วจำรณ

หลงการปรบปรงการเทยบรอย กระบวนการ

พฒนาต�าบลจดการสขภาพของคณะกรรมการกองทน


สวนต�าบลขอนแกนโดยการเทยบรอยกบองคกรทท�าได

ดกวาเพอน�าผลของการเปรยบเทยบมาใชในการปรบปรง

องคกรตนเองตามแนวคดของคก(Cook’s)6ขนตอน

ผลการปรบปรงไดรปแบบกระบวนการพฒนาต�าบล

จดการสขภาพตางจากเดมคอการใหชมชนเขามามสวน

รวมในทกขนตอนของการพฒนา ซงสอดคลองกบ

สมหมาย วงศบตร และมงคล ฤทธศร(8)การศกษา

ความตองการในการพฒนาทมงานของเจาหนาทสงกด

ส�านกงานสาธารณสขอ�าเภอนาเชอกจงหวดมหาสารคาม

กำรมสวนรวม จ�ำนวน (n) x S.D df t p-value

กอนด�าเนนการ 30 2.19 0.15 29 -20.19 <0.001*

หลงด�าเนนการ 30 3.85 0.50

*มนยส�าคญทางสถตทระดบ0.05

พบวามปจจย5ดานไดแกวตถประสงคและเปาหมายท

ชดเจนการมสวนรวมของสมาชกและการสอสารทดวธ

การปฏบตงานภาวะผน�าทเหมาะสมการพฒนาบคลากร

ผน�าทมประสทธภาพนนควรมลกษณะของความเปนผน�า

ทมความกระตอรอรนซอสตย ยตธรรม เทาเทยมและ

เปดเผยพยายามเรยนรพฒนาทมงานและชวยใหสมาชก

ในกลมมความกาวหนา ไดรบการยอมรบดวยการสราง

ความไววางใจ เปนผน�าทนาเชอถอ เขาใจธรรมชาตโดย

เฉพาะในดานบวกของมนษยและผน�าทมทด การชแจง

เปาหมายและวตถประสงคการท�างานทชดเจนโดยเจา

หนาทเขามามสวนรวมท�าใหมวตถประสงคของกลมเปน

ทเขาใจชดเจนโดยทวกน

สอดคลองกบผลงานวจยของพรทพยพนธมชย(9)

ทผบรหารเหนความส�าคญในการใหสมาชกทกคนรและ

เขาใจในวตถประสงคและเปาหมายชดเจนถกตอง เพอ

ใหการท�างานเปนทมตองมวตถประสงคเพอใชเปน

แนวทางในการปฏบต และใชเปนแนวทางในการรวม

ท�างาน เพอใชเปนเครองวดความส�าเรจหรอลมเหลว

ในงาน โดยมกจกรรมของงานทจะตองท�าเพอใหบรรล

วตถประสงคถงสงทก�าหนดไวสนบสนนพฒนาบคลากร

ใหความร ใหมๆ ททนสมย ดวยการฝกอบรมทงใน

และนอกหนวยงาน หลงการปรบปรงการเทยบรอย

กระบวนการด�าเนนงานพฒนาต�าบลจดการสขภาพ

องคการบรหารสวนต�าบลขอนแกนอ�าเภอเมองจงหวด

ตำรำงท 1 เปรยบเทยบความแตกตางคาเฉลยการมสวนรวมโดยใชกระบวนการวจยปฏบตการทฤษฎการเทยบ

เคยงกอนและหลงด�าเนนการ


รอยเอด ท�าใหคณะกรรมการกองทนสขภาพองคการ

บรหารสวนต�าบลขอนแกนมรปแบบการท�างานทชดเจน

มตวชวดทท�าใหสามารถตดตามประเมนผลไดอยาง

ชดเจนในแตละขนตอนการเทยบรอยเปนการปรบปรง

คณภาพแบบกาวกระโดดซงตรงกบบญดบญญากจและ

กมลวรรณศรพานช(5)เพราะสามารถท�าใหทมเทยบรอย

มความเขาใจกระบวนการปฏบตและสามารถปฏบตงาน

ไดทนทและใชเวลาในการพฒนาไดเรวและเสยคาใชจาย

นอยมกลยาณมตรเพมขน


1. การศกษาการเทยบรอย เปนการสรางการม

สวนรวม เปนกจกรรมทตองท�าเปนทมโดยมผเกยวของ

ตงแตผบรหารลงมาการแตงตงผรบผดชอบการก�ากบ

ดแล และการประสานงาน กอใหเกดแรงจงใจในการ

พฒนาอยางตอเนองเพราะเปนการรเขารเราและพฒนา

ไปพรอมๆกนสรางความกระตอรอรนใหแกผปฏบตงาน

เพอทจะพฒนาตนเองใหเทยบกบผอน

2. การเทยบรอยท�าใหมการจดระบบวางแผนและ

มการจดการการตดตามทดมการประชาสมพนธภายใน

องคกรอยางสม�าเสมอเพอใหเกดการรบรขอมลขาวสาร

ความเคลอนไหวและสรางความรสกของการมสวนรวม

3. การเทยบรอยเปนการปรบปรงตนเองอยางกาว

กระโดดความเรวในการปรบปรงตนเอง เปนเงอนไข

ส�าคญของความไดเปรยบในการแขงขนเนองจากเปนการ

เรยนรดวยวธปฏบตทดทสดจากภายนอกองคกร


1. ควรมการศกษาวจยตดตามความยงยนของการ


สขภาพองคการบรหารสวนต�าบลภายหลงการด�าเนนงาน

โดยใชเวลาศกษาอยางนอยเมอสนสดปงบประมาณ

เนองจากการด�าเนนงานกจกรรมตามแผนงาน/โครงการ

และการบรหารจดการต�าบลจดการสขภาพยงไมเกดผล

ในระยะสน

2. ควรมการวจยเทยบรอยการด�าเนนงานกองทน

หลกประกนสขภาพระดบทองถนขององคการบรหารสวน

ทองถนกองทนสวสดการกลมวสาหกจชมชนกองทนเงน

ลานเนองจากมความเชอมโยงกบระบบสขภาพโดยตรง


ขอขอบพระคณผศ.สพญ.ดร.สกญญา ลทองด

อ.ดร.ชาญชยณรงคทรงคาศรผศ.ดร.สงครามชยลทองด

อ.ดร.เทอดศกดพรหมอารกษและอ.นพ.สระวเศษศกด

ทกรณาใหค�าปรกษาค�าแนะน�าตรวจสอบชวยแกไขขอ

บกพรองในงานวจยจนส�าเรจสมบรณไดดวยด

ขอขอบคณนพ.วชระเอยมรศมกลนายบญเลศ

พมพศกด และนางพชรา ผวขาว ทกรณาใหความ

อนเคราะหเปนผเชยวชาญตรวจสอบเครองมอในการเกบ

รวบรวมขอมลงานวจยตลอดทงผน�าชมชนอาสาสมคร

สาธารณสขประจ�าหมบานและขอขอบคณคณะกรรมการ

กองทนสขภาพองคการบรหารสวนต�าบลขอนแกนและ

คณะกรรมการกองทนสขภาพต�าบลแสนชาตทใหขอมล

และใหความรวมมอในการวจยครงน


1. กองสนบสนนสขภาพภาคประชาชน. แนวทางการ

บรณาการขบเคลอนต�าบลจดการสขภาพส การ

ปฏบตเพอประชาชนสขภาพดป 2555.นนทบร:

โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย;

2555.

2. กองสนบสนนสขภาพภาคประชาชน. แนวทางการ

นเทศงานต�าบลจดการสขภาพวถชวตไทยป2555.

นนทบร: ส�านกกจการโรงพมพองคการสงเคราะห

ทหารผานศก;2555.

3. ส�านกงานสาธารณสขจงหวดรอยเอด. เอกสาร

ประกอบการตรวจราชการและนเทศงานกรณปกต

รอบท2/2556.รอยเอด;2556.

4. โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลบานขอนแกน.

เอกสารสรปผลการด�าเนนงานต�าบลจดการสขภาพ

ด วสาหกจชมชนยงยนจงหวดรอยเอด; 2556.

(เอกสารอดส�าเนา).


5. บญดบญญากจ,กมลวรรณศรพานช.Benchmarking

ทางลดสความเปนเลศทางธรกจ.กรงเทพฯ:อนโน

กราฟฟกส;2545.

6. บญชมศรสะอาด.การวจยเบองตน.พมพครงท7.

กรงเทพ:สวรยสาสน;2545.

7. ยทธไกรวรรณ,กสมาผลาพรม.พนฐานการวจย.

ปรบปรงแกไขและเพมเตม.พมพครงท5.กรงเทพ:

ศนยสอเสรมกรงเทพ;2553.

8. สมหมายวงศบตร, มงคลฤทธศร.ความตองการ

ในการพฒนาทมงานของเจาหนาทสงกดส�านกงาน

สาธารณสขอ�าเภอนาเชอก จงหวดมหาสารคาม

ป2549. วารสารสขภาพภาคประชาชนภาคอสาน

2551;22(4):79-85.

9. พรทพยพนธมชย.พฤตกรรมในการท�างานเปนทม

และการสรางทมงานของผบรหารในมหาวทยาลย

มหาสารคาม:มหาสารคาม;2544.


การพฒนารปแบบการดแลสขภาพองครวมของพระสงฆ ใน

จงหวดขอนแกน โดยเนนการมสวนรวมของเครอขาย

Model development of monk’s holistic health care in Khon Kaen

province through the network participation

พระครสวธานพฒนบณฑต พธ.ด. (พระพทธศาสนา)* PraKru Suvithanpatthanabandit Ph.D. (Buddist Studies)*

ธวลรตน แดงหาญ พธ.ด. (พระพทธศาสนา)** Thawalrat Daengharn Ph.D. (Buddist Studies)**

สรญญา วภชชวธ พธ.ด. (พระพทธศาสนา)*** Sarunya Vapuchavitee Ph.D. (Buddist Studies)***

*มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลยวทยาเขตขอนแกน *Mahachulalongkornrajavidyalaya University

**ส�านกงานปองกนควบคมโรคท 6 จงหวดขอนแกน **The Office of Disease Prevention and Control 6th Khon Kaen

***โรงพยาบาลศนยขอนแกน ***Khon Kaen Hospital

บทคดยอ

การศกษานเปนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมมวตถประสงค เพอศกษาสภาพปจจบนปญหาและ

ความตองการในการดแลสขภาพของพระสงฆในจงหวดขอนแกนแลววเคราะหเนอหา(ContentAnalysis)และเพอ

ศกษาการพฒนารปแบบการดแลสขภาพองครวมของพระสงฆในจงหวดขอนแกน

ผลการวจยพบวาสวนใหญพระสงฆปวยดวยโรคกระเพาะอาหารรองลงมาเปนความดนโลหตสงปวดหลง

ปวดเอว ไขมนในเลอดและขอเสอม เมอเจบปวยพระสงฆสวนใหญซอยาฉนเองมบางสวนไปรกษาทคลนกเอกชน

และโรงพยาบาล โดยพระสงฆสวนใหญมสทธการรกษาพยาบาลคอหลกประกนสขภาพถวนหนาแตยงมพระสงฆ

รอยละ31.88ไมมหลกประกนสขภาพใดๆมเพยงเลกนอยทท�าประกนชวตพฤตกรรมในการดแลสขภาพองครวม

ของพระสงฆพบวาสวนหนงยงขาดองคความรในเรองสขภาพองครวมในมตตางๆ โดยเฉพาะในดานรางกายซงมการ

รบประทานอาหารทเสยงตอการเปนโรคในกลมไมตดตอเรอรง ไดแกโรคเบาหวานความดนโลหตสงความตองการ

ดานสขภาพของพระสงฆจากการประเมนพบวาสวนใหญตองการใหมหองปฐมพยาบาลไวทวดและมผปฏบตงานดแล

เวลาอาพาธตองการใหองคการบรหารสวนทองถนสนบสนนงบประมาณในจดซอเวชภณฑยาและท�ากจกรรมการพฒนา

ตองการไดรบตรวจสขภาพประจ�าปเวลาอาพาธและพระสงฆทสงอายตองการใหเจาหนาทสาธารณสขตรวจเยยมและ

เยยมไขทวดอยางตอเนองและตองการใหคณะพระสงฆาฏการจดประชมเพอพฒนางานระบบสขภาพพระสงฆตอเนอง

ทก3เดอนการพฒนารปแบบการดแลสขภาพองครวมของพระสงฆในจงหวดขอนแกนโดยอาศยการมสวนรวมของ

เครอขายมการบรณาการแนวคดการดแลสขภาพองครวมตามหลกการพระพทธศาสนา เขากบหลกการดแลสขภาพ

ของกระทรวงสาธารณสขพรอมทงน�าสถานการณสภาพปญหาความตองการดานสขภาพของพระสงฆกอนการพฒนา

ผานกระบวนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมเพอพฒนารปแบบการดแลสขภาพองครวมของพระสงฆในจงหวด

ขอนแกน โดยการมสวนรวมของภาคเครอขาย ไดแนวทางการดแลสขภาพตามระบบการสาธารณสขวาสถานบรการ

สาธารณสขซงไดแบงการดแลออกเปน4ดานคอคอดานสงเสรมปองกนรกษาและการฟนฟสภาพโดยทงหมดอย

ในหลกการของการดแลสขภาพองครวมและมการก�าหนดบทบาทหนาทของภาคเครอขายในการด�าเนนงานผลการ

ด�าเนนงานมการจดระบบบรการสขภาพในดานตางๆใหสอดรบเหมาะสมกบบรบทของพระสงฆไดแกปญหาในสวน


ขาดและความตองการของพระสงฆและหลงจากทไดด�าเนนการตามแผนกระบวนการวจยแลวเวนชวงเวลา6เดอนได

ท�าการประเมนพฤตกรรมสขภาพองครวมของพระสงฆพบวามคะแนนเฉลยเพมขนจากกอนด�าเนนงานทกมต

ค�ำส�ำคญ:การพฒนารปแบบการดแลสขภาพองครวมของพระสงฆการมสวนรวมของเครอขาย

Abstract

Thisresearchaimedtostudythemonk’srecentconditionsandrequirementaboutthehealthcareinKhon

Kaenprovinceandtostudythedevelopmentofamodelofmonk’sholistichealthcareinKhonKaenprovince.

Aresultofthisresearchwasfoundthatmostofthemonk’srecentconditionsandrequirementwasill

withgastricdisorders.Theotherdiseaseswerehighbloodpressure,backache,highcholesterolandarthritis.When

monkswereill,mostofthemboughtmedicineandtookit.Somemonkswenttoseeadoctorataprivateclinicand

ahospital.Allmonkswhogotrighttobecuredfreelyaccordingtotheuniversalhealthcarecoverage.Therewas

31.88percentofmonkswhodidgetanyright.Therewereafewmonkswhogotthelifeinsurance.Behaviorof

themonk’sholistichealthcarewasfoundthatsomemonkslackedknowledgeabouttheholistichealthcarein

variousdimensions,especiallytotakefoodwhichriskedtheirlivesaboutnon-communicablediseasessuchas

diabetesandhighbloodpressure.Themonk’shealthrequirementwasfoundthatmostofmonkswantedthefirst

aid roomat the templeand therewasanofficer to takecareof themwhen theygot ill.Theyalsowanted the

Sub-districtAdministrationOrganizationtosupportthemaboutabudgetfortakingmedicineandorganizingthe

developmentactivities.Theywantedtobecheckedupyearly.Whentheoldmonkswereill,theywanttheofficer

ofthepublichealthtovisitthematthetemplecontinuously.Finally,theywantedtheSanghatoholdthemeeting

everythreemonths.

Thedevelopmentofamodelof themonk’sholistichealthcare inKhonKaenProvince throughthe

networkparticipationwasintegratedaccordingtoaconceptoftheholistichealthcareinBuddhismandtheheal

careintheMinistryofPublicHealthwithstudyingtheconditionsofthemonks’recentproblemsandrequirement

ofhealthcarethroughapracticalprocessofparticipationinordertodevelopamodelofthemonk’sholistichealth

careinKhonKaenprovincethroughthenetworkparticipation.AccordingtothePublicHealth’shealthcare,there

werefouraspects:promotion,protection,treatmentandrehabilitation.Allofthemwereintheholistichealthcare.

Therewasthedutygiventothenetworktorunaproject.Aresultofthisworkcoveredvariouswaysofhealth

serviceappropriatewiththemonkshoodbyresolvingthemonk’sproblemsandaddingthingsfortheirrequirement.

Afterrunningtheresearchprojectaboutsixmonths,theassessmentofthemonk’sholistichealthbehaviorwas

foundthattherewastheadditionalmarksinallaspects.

Keywords:ModelDevelopmentofMonk’sHolisticHealthCare,NetworkParticipation


บทน�ำ

ปจจบนความเจรญกาวหนาทางดานเทคโนโลย

ความสะดวกสบาย เปนสาเหตหนงทท�าใหพฤตกรรม

สขภาพเปลยนแปลงไป สงผลใหประชาชนชาวไทยม

ปญหาดานสขภาพเพมขนทงสภาวะทางจต โรคตดตอ

และโรคไมตดตอซงโรคตางๆเหลานไดพฒนาขนเปน

เงาตามตวไดแกโรคความดนโลหตสงและโรคเบาหวาน

เปนโรคทมอตราปวยสงทสดและมแนวโนมสงขนปจจย

เสยงตอการเกดโรคไมตดตอเรอรงทส�าคญคอพฤตกรรม

สขภาพและวถชวตทไมถกตองเหมาะสม(1)เชนเดยวกบ

พระสงฆ จากขอมลการตรวจคดกรองสขภาพพระภกษ

สงฆทวประเทศจ�านวน90,250รปโดยกรมการแพทย

ในปพ.ศ.2549-2550พบวามภาวะเจบปวยรอยละ

30.6สวนใหญปวยเปนโรคไขมนในเลอดสงความดน

โลหตสง เบาหวาน โรคปอดและโรคหวใจและหลอด

เลอด มภาวะน�าหนกเกนรอยละ 4.5 ทงนเนองจาก

พฤตกรรมสขภาพไมถกตองสาเหตทส�าคญสวนหนงมา

จากอาหารทใสบาตรท�าบญของประชาชนทยงขาดความ

รความเขาใจและความตระหนกถงผลเสยตอการเจบปวย

ของพระภกษสงฆเชนแกงกะทอาหารทมไขมนสงขนม

หวานตางๆเปนตนพฤตกรรมการสบบหรดมกาแฟดม

เครองดมชก�าลงเกนกวา2ขวดตอวนและดมน�าสะอาด

ไมถงวนละ6แกวฉนอาหารสกๆดบๆและมการออก

ก�าลงกายไมเพยงพอนอกจากนนยงพบวามความเครยด

ถงรอยละ 54 เนองจากเปนการเจบปวยดวยโรคเรอรง

เปนปญหาสขภาพและมคาใชจายในการรกษาสงเชนคา

รกษาพยาบาลของพระภกษสงฆทเขารบการตรวจรกษา

โรงพยาบาลสงฆปพ.ศ.2549เปนจ�านวน56,499,198

บาทซงถาพระภกษสงฆไดรบการสงเสรมสขภาพและม

การดแลสขภาพระหวางเจบปวยทดจะลดปญหาเหลาน

ลงไดมาก(2)ในการฟนฟสภาพหลงการเจบปวยยงพบวา

พระภกษสงฆจ�านวนมากทเจบปวยดวยโรคเรอรงและม

ปญหาทางดานการเคลอนไหวของรางกายยงไมไดรบการ

เยยมและฟนฟสภาพอยางถกตองจากเจาหนาทของ

หนวยงานสาธารณสขและหนวยงานทเกยวของในพนท

อยางจรงจงท�าใหพระภกษสงฆด�าเนนชวตไปตามล�าพง

เปนสาเหตใหพระภกษสงฆขาดการกนยาอยางตอเนอง

ขาดการท�ากายภาพบ�าบด ขาดการสงเสรมสขภาพท

จ�าเปนการดแลสงแวดลอมทเออตอการด�ารงชวต แม

กระทงพระภกษสงฆทมญาตพนองอยใกลวดกขาดการ

ดแลเชนกน ส�าหรบการดแลสขภาพของพระภกษสงฆ

ดวยกนเองพบวามนอยมากสวนใหญมเพยงถามทกขสข

เทานนและมคาใชจายในการไปพบแพทยไปโรงพยาบาล

หรอไปรกษาทคลนก ซงพระสงฆเมอปวยเปนโรคเรอรง

และเปนพระสงอายแพทยลงความเหนวาจ�าเปนตองมผ

ดแลอยางตอเนองเมอแพทยใหกลบไปรกษาตอทวดใน

อดตทผานมาการแกไขปญหาภกษอาพาธจะด�าเนนการ

บ�าบดรกษาทสถานอนามยและโรงพยาบาลจดบรการให

เทานนสวนการดแลบ�าบดรกษาดวยตนเองทวดและดแล

ดวยการสนบสนนจากชมชนยงไมมรปแบบทชดเจน(3)

ดวยเหตนจงท�าใหผวจยมความสนใจทจะพฒนา

รปแบบการดแลสขภาพองครวมของพระสงฆในจงหวด

ขอนแกน โดยเนนการมสวนรวมของเครอขาย ทงน

เนองจากการจดการกบปญหาสขภาพตองอาศยการม

สวนรวมหลายฝายทเกยวของและตองท�างานรวมกนใน

รปแบบเครอขายซงเปนรปแบบหนงทเปนเครองมอหรอ

วธการท�างานใหมประสทธภาพ โดยใชกลไกการสอสาร

แลกเปลยนขอมลและประสบการณมการรวมมอกนใน

เรองต าง ๆและยงท�าให มพลงต อรองกบอ�านาจ

ตางๆ ไดดขน จงนบวาการมสวนรวมของเครอขายเปน

ปจจยส�าคญทสดของการสงเสรมใหเกดการพฒนาอยาง

ยงยน


1.เพอศกษาสภาพปจจบนปญหาและความตองการในการดแลสขภาพของพระสงฆในจงหวดขอนแกน

2.เพอศกษาการพฒนารปแบบการดแลสขภาพองครวมของพระสงฆในจงหวดขอนแกน


วธกำรศกษำ

การวจยนเปนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวน

รวม(ParticipatoryActionResearch,PAR)โดยมการ

ประชมแลกเปลยนเรยนรรวมกนระหวางภาคเครอขาย

(Critical function) และถอดบทเรยนอนน�าไปสการ

วเคราะหสภาพปญหาสขภาพของพระสงฆและปจจยท

เปนสาเหตใชวงจรการปฏบตการ(Theactionresearch

spiral)การวางแผน(Planning)การปฏบต(Acting)การ

สงเกต (Observing) และการสะทอนการปฏบตการ

(Reflecting)ตลอดจนการปรบปรงผล(Re-planning)

เพอผลการปฏบตงานใหเปนทพงพอใจผวจยไดวางแผน

การด�าเนนการและเกบรวบรวมขอมลตามกระบวนการ

วจยเปนขนตอน

ประชำกรและกำรสมตวอยำง

พนทในกำรวจย

การวจยครงนพนทวจยคอวดในเขตอ�าเภอเมอง

ขอนแกน มเกณฑในการคดเลอกคอ 1. เปนวดท

เจ าอาวาสมความตองการพฒนาระบบสขภาพของ

พระสงฆ2.มแกนน�าพระสงฆทสมครใจเขารวมโครงการ

3.เปนวดทมพระสงฆจ�าพรรษาอยจ�านวนมาก4.ชมชน

รอบวดใหความรวมมอในการพฒนาและ5.มเจาหนาท

ศนยแพทยในเขตอ�าเภอเมองทใหความรวมมอ เมอได

รายชอวดแลวไดแบงประเภทออกเปน 2 กลมคอ วด

อารามหลวงและวดธรรมดา แลวท�าการสมแบบงาย

(SimpleRandom sampling)อยางละ2วด วดอาราม

หลวงได วดธาตพระอารามหลวง และวดศรจนทร

พระอารามหลวงต�าบลในเมองสวนวดธรรมดาไดวดโพธ

โนนทนต�าบลในเมองและวดปาแสงอรณต�าบลพระลบ

ประชากรทใชในการศกษาครงนไดแกคณะสงฆ

จงหวดขอนแกนกรรมการบรหารวดเครอขายทงภายใน

พนทและภายนอกพนทวดในจงหวดขอนแกน

กลมตวอยำง กลมตวอยางในการวจยผวจยได

แบงเปน2กลมดงน

1. กล มภาคเครอขาย มจ�านวน 60 รป/คน

ประกอบดวยวดกลมตวอยางจ�านวน4วด12รป/คน

ประชาชนเปนกลมผสงอายกรรมการชมชนรอบวดวด

ละ5คนรวม20คนโรงพยาบาลขอนแกนตวแทนจาก

กลมงานเวชกรรมสงคมจ�านวน2คนศนยแพทยในสงกด

โรงพยาบาลขอนแกน1คนส�านกงานสาธารณสขอ�าเภอ

จ�านวน2คนโรงพยาบาลชมชนทใกลอ�าเภอเมอง2คน

ส�านกงานพระพทธศาสนาจงหวดขอนแกนจ�านวน2คน

ส�านกงานวฒนธรรมจงหวดขอนแกน จ�านวน 2 คน

เทศบาลนครขอนแกนจ�านวน2คนองคการบรหารสวน

ต�าบลพระลบ1คนอสม.2คน

2. กลมพระสงฆทจ�าพรรษาในวดจ�านวนทงสน

165รปดงน วดธาตพระอารามหลวง จ�านวน35 รป

วดศรจนทรพระอารามหลวงจ�านวน45รปวดโพธโนนทน

จ�านวน45รปและวดปาแสงอรณจ�านวน40รป


1.เครองมอในการเกบรวบรวมขอมลการวจยทง

เชงปรมาณและคณภาพดงน

ก. เครองมอเชงปรมาณ แบบสอบถามเพอ

ประเมนพฤตกรรมการดแลสขภาพองครวมของพระสงฆ

ข. เครองมอเชงคณภาพ ไดแกแบบสงเกต

อยางมสวนรวมแนวทางการสนทนากลมแนวทางการ

สมภาษณเชงลก แนวทางการประชมเชงปฏบตการ

(Workshop)แบบประเมนวดสงเสรมสขภาพของกรม

อนามยกระทรวงสาธารณสขและแบบบนทกการตรวจ

สขภาพของพระสงฆ

2.การตรวจสอบคณภาพของเครองมอเชง

ปรมาณการตรวจสอบความตรงตามเนอหา (Content

Validity) โดยการน�าแบบประเมนสภาพปญหาความ

ตองการและพฤตกรรมสขภาพองครวมของพระสงฆไป

ใหผทรงคณวฒ 5ทานท�าการตรวจสอบความตรงตาม

เนอหาจากนนน�าเครองมอมาปรบปรงเนอหาตามขอคด

เหนของผทรงคณวฒ


1. ท�าการส�ารวจสภาพปญหาและความตองการ

ดานสขภาพของพระสงฆจากการสมภาษณ

2. ประเมนความรทศนคตและการปฏบตโดยใช

แบบสอบถาม


3. ประเมนสภาวะการเจบปวยของพระสงฆโดย

การตรวจคดกรองสขภาพ

4. ประเมนสภาวะแวดลอมของวดตามแบบ

ประเมนวดสงเสรมสขภาพของกรมอนามย กระทรวง

สาธารณสข

5. จากการจดบนทกการประชม

6. ขอมลบรรยากาศการประชมจากแบบสงเกต


การวเคราะหข อมลเชงปรมาณ ใช สถตเชง

พรรณนาไดแกคารอยละคาเฉลยสวนเบยงเบนมาตรฐาน

การวเคราะหขอมลเชงคณภาพเปนขอมลทไดจาก

การสงเกตจดบนทกจากพฤตกรรมการมสวนรวมของ

เครอขายและผรบบรการเชนการรวมประชมการปฏบต

ตามบทบาทภารกจ การประสานงานบรรยากาศการ

ท�างานเปนตนซงเปนการน�าเอากจกรรมในกระบวนการ

น�ามาวเคราะหถอดบทเรยนและตความ เพอมาสรป

เชอมโยงความสมพนธเชงเหตผลในประเดนทศกษา


1.สภำพปจจบน ปญหำและควำมตองกำรใน

กำรดแลสขภำพของพระสงฆในจงหวดขอนแกน

จากการส�ารวจพบวาสวนใหญเจบปวยดวยโรค

กระเพาะอาหารรอยละ77.5รองลงมาเปนความดนโลหต

สงรอยละ63.8ปวดหลงปวดเอวรอยละ53.8เบาหวาน

รอยละ40.0ไขมนในเลอดสงรอยละ35.9และขอเสอม

รอยละ32.5เมอเจบปวยพระสงฆสวนใหญซอยาฉนเอง

รอยละ52.5มบางสวนไปรกษาทคลนกเอกชนรอยละ

16.9 และโรงพยาบาลรอยละ 16.3 โดยพระสงฆ

สวนใหญมสทธการรกษาพยาบาลคอหลกประกนสขภาพ

ถวนหนาและยงมพระสงฆรอยละ31.9ยงไมมสทธการ

รกษาใดๆมเพยงรอยละ8.8ทท�าประกนชวต

ความตองการดานสขภาพของพระสงฆ จากการ

ประเมนความตองการดานสขภาพของพระสงฆกล ม

ตวอยางพบวาสวนใหญตองการมหองปฐมพยาบาลไวท

วดและมผปฏบตงานดแลเวลาอาพาธตองการใหองคการ

บรหารสวนทองถนสนบสนนงบประมาณในจดซอ

เวชภณฑยาและท�ากจกรรมการพฒนาตองการไดรบการ

ตรวจสขภาพประจ�าป เวลาอาพาธและพระสงฆสงอาย

ตองการใหเจาหนาทสาธารณสขตรวจเยยมและเยยมไขท

วดอยางตอเนองและตองการใหคณะพระสงฆาฏการจด

ประชมเพอพฒนางานระบบสขภาพพระสงฆตอเนองทก

3เดอน

จากสภาพปญหาความตองการดานสขภาพของ

พระสงฆตลอดถงพฤตกรรมในการดแลสขภาพองครวม

ของพระสงฆแสดงใหเหนวาพระสงฆสวนหนงยงขาดองค

ความรในเรองสขภาพองครวมในมตตางๆ โดยเฉพาะใน

ดานรางกายซงยงมการรบประทานอาหารทเสยงตอการ

เปนโรคในกลมไมตดตอเรอรงไดแกโรคเบาหวานความ

ดนโลหตสง ฯลฯ ดงนนหากไดมการถวายความรใน

การดแลสขภาพทถกตองแกทานกนาจะท�าใหปญหาการ

เจบปวยทพบลดนอยลงได โดยมการจดระบบการดแล

สขภาพองครวมในพระสงฆตงแตกอนมการอาพาธกให

มการสรางเสรมสขภาพ และการปองกนโรค ในขณะ

อาพาธใหมชองทางการใชบรการสาธารณสขอยางเสมอ

ภาคหลงอาพาธมการฟนฟสภาพอยางเหมาะสมจาก

ขอมลตางๆ เหลานจงไดน�ามาเปนประเดนในการพฒนา

รปแบบการดแลสขภาพองครวมของพระสงฆในจงหวด

ขอนแกน ซงล�าพงพระสงฆกไมสามารถจะท�าได จงตอง

อาศยการมสวนรวมของภาคเครอขายใหการสนบสนน

ดวย

2.กำรพฒนำรปแบบกำรดแลสขภำพองครวม

ของพระสงฆในจงหวดขอนแกน

ในการศกษาครงนได มการเชญตวแทนภาค

เครอขายทเกยวของกบการดแลสขภาพพระสงฆมา

ประชมแลกเปลยนเรยนร และก�าหนดรปแบบการ

พฒนาการดแลสขภาพองครวมของพระสงฆในจงหวด

ขอนแกนซงในการประชมไดมการก�าหนดบทบาทของ

ภาคเครอขายทจะเขามามสวนรวมในการพฒนาแลวจง

มาก�าหนดรปแบบการพฒนาดงน

2.1การก�าหนดบทบาทหนาทภาคเครอขาย

ทมารวมไดแบงเปน5กลมกลมแรกคอวดซงเปนกลม

ทเกยวของกบพระสงฆโดยตรงประกอบไปดวยเจาอาวาส


รองเจาอาวาส แกนน�าสขภาพพระสงฆ กรรมการวด

ก�าหนดวาวดจะตองมบทบาทส�าคญในการจดการสภาพ

แวดลอมและบคคลทจะท�างานประสานใหการพฒนา

อยางตอเนอง โดยวดจะตองจดใหมแกนน�าพระสงฆใน

ดานสขภาพ มหองปฐมพยาบาลประจ�าวดเพอดแล

พระสงฆทอาพาธมการจดบรเวณวดใหสะอาดและม

สงแวดลอมเปนเอกลกษณทางพระพทธศาสนาเพอเออ

ใหพทธศาสนกชนไดเขามาปฏบตธรรมและเกดความ

สบายใจดแลความเปนระเบยบเรยบรอยภายในกฏไมม

แหลงเพาะพนธยงแมลงวนและสนขอนเปนแหลงรงโรค

มการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบาใหกบสนขและแมว

โดยประสานกบเทศบาล เฝาระวงไมใหมอบายมขในวด

เชนการดมสราเมอมงานบญวดปลอดบหรเปนตนโดย

มการประชมถวายความรเรองสขภาพแกพระสงฆอยาง

ตอเนองกลมท2เปนกลมทมบทบาทโดยตรงในการดแล

สขภาพไดแกกลมสถานบรการสาธารณสขทมเขตรบผด

ชอบครอบคลมวดทท�าการศกษาและมบทบาทในการ

ดแลสขภาพในชมชน ไดแก ศนยแพทยในเครอขาย

โรงพยาบาลขอนแกนทง 4 มมเมอง และศนยบรการ

สาธารณสขเทศบาลนครขอนแกน และสาธารณสข

อ�าเภอเมอง โรงพยาบาลชมชน โรงพยาบาลสงเสรม

สขภาพต�าบล อาสาสมครสาธารณสขประจ�าหมบาน/

ในเขตเมอง (อสม.) ในกลมนมหนาทใหการสนบสนน

ทางดานการดแลสขภาพ4ดานคอดานสงเสรมปองกน

รกษาและการฟนฟสภาพถวายความรแกพระสงฆและ

ประชาชนในเรองการดแลสขภาพอสม.ด�าเนนการส�ารวจ

และเยยมในกรณมพระภกษสงฆอาพาธหรอสงอายกลม

ท 3 เปนกล มทดแลพระพทธศาสนาและวฒนธรรม

ซงเกยวของกบวดโดยตรง ไดแก ส�านกงานพระพทธ

ศาสนาจงหวดขอนแก นและส�านกงานวฒนธรรม

จงหวดขอนแกน ชวยท�าการประชาสมพนธเชญชวน

พทธศาสนกชนรวมกนท�าบญเพอใหไดบญอยางเตมท

โดยไมจดใหมอบายมขในวดเชนการเลนการพนนในงาน

ศพ การดมสราของมนเมา ในงานบวช งานศพ และ

สงเสรมวดปลอดบหรนอกจากนนชวยประชาสมพนธใน

เรองอาหารใสบาตรใหเปนอาหารทมคณภาพและของ

สงฆทานทมคณภาพสนบสนนการด�าเนนงานวดตนแบบ

และกจกรรมสงเสรมสขภาพกลมท 4มบทบาทในการ

ดแลบ�าบดทกขบ�ารงสขในพนทรบผดชอบไดแกองคกร

ทองถน ไดแกเทศบาล องคการบรหารสวนจงหวด

องคการบรหารสวนต�าบลชวยดแลในดานความสะอาดสง

แวดลอมการก�าจดขยะการสนบสนนงบประมาณและ

กลมท5เปนกลมทใกลชดกบประชาชนในพนททจะรวม

ท�าบญท�าทานเพอจรรโลงพระพทธศาสนาใหยงยนไดแก

กลมตวแทนประชาชนประกอบดวย อสม./ แกนน�า

ประชาชนในชมชน ในกลมนจะมบทบาทในการชวยเผย

แพรความรดานสขภาพการปฏบตตวทถกตองเพอการม

สขภาพทแขงแรง ชวยประชาสมพนธการใสบาตรดวย

อาหารสขภาพทถกสขลกษณะ การถวายสงฆทานทม

คณภาพไมหมดอาย สงเสรมงานบญปลอดอบายมขให

แกประชาชนในชมชน

2.2แนวทางการพฒนารปแบบการดแลสขภาพ

องครวมของพระสงฆในจงหวดขอนแกน โดยการมสวน

รวมของภาคเครอขาย

ผวจยไดบรณาการแนวคดการดแลสขภาพองค

รวมตามหลกการทางพระพทธศาสนา(4)เขากบหลกการ

ดแลสขภาพองครวมของกระทรวงสาธารณสข(5) พรอม

ทงน�าสถานการณสภาพปญหาความตองการดานสขภาพ

ของพระสงฆกอนการพฒนาผานกระบวนการวจยเชง

ปฏบตการแบบมสวนรวมเพอพฒนารปแบบการดแล

สขภาพองครวมของพระสงฆในจงหวดขอนแกนโดยการ

มสวนรวมของภาคเครอขายไดแนวทางการดแลสขภาพ

ตามระบบการสาธารณสขทก�าหนดใหสถานบรการ

สาธารณสขแบงการดแลออกเปน4ดานคอดานสงเสรม

ปองกนรกษาและการฟนฟสภาพโดยทงหมดอยในหลก

การของการดแลสขภาพองครวมดงน

2.2.1การดแลสขภาพดานการสงเสรมสขภาพ

เปนการสรางเสรมสขภาพใหแขงแรง เกดภมตานทาน

และสามารถใชชวตไดอยางมประสทธภาพคอมสขภาพ

สมบรณทงกายและใจในสวนนเรมจากปจเจกบคคลโดย

เครอขายทดแลสขภาพถวายความรในการดแลสขภาพ

องครวมทถกตอง มผ ประสานตดตามและเปนผ น�า

สขภาพภายในวดทคอยใหค�าปรกษาแนะน�า ในเรอง

สขภาพเบองตนมคณะกรรมการวดทคอยใสใจดแลใน


ดานภตตาหารของพระ โดยใหค�าแนะน�าแกญาตธรรม

ทมาท�าบญทวด

การสงเสรมสขภาพนใชหลกการดแลสขภาพตาม

นโยบายกระทรวงสาธารณสขเนนหลก6อ.ไดแกอ.ท1

คอออกก�าลงกายอ.ท2คออาหารอ.ท3อารมณอ.ท4

อ.อโรคยา อ.ท 5 อ.อนามยสงแวดลอมและ อ.ท 6

อ.อบายมข ซงทงหมดนกอย ในสขภาพองครวมอน

ประกอบดวยกายจตสงคมและปญญานนเองดงนนจง

ขอกลาวถงการดแลสขภาพองครวมทครอบคลมนโยบาย

6อ.ของกระทรวงสาธารณสขการปฏบตตนของพระสงฆ

เพอสนบสนนใหการสงเสรมสขภาพเกดขนไดนนในดาน

อ.อาหาร พระสงฆควรรบประทานอาหารใหถกหลก

อนามยเชนลดอาหารเคมหวานมนผดทอดปงยาง

ซงเปนบอเกดของโรคตางๆเชนความดนโลหตสงไขมน

ในเลอดสงการเกดหลอดเลอดสมองตบตนและแตกโรค

มะเรง โดยส�านกงานพระพทธศาสนาจะชวยในการ

ประชาสมพนธใหความรเกยวกบการใสบาตรดวยอาหาร

สขภาพทมคณภาพอกทางหนงเสรมจากหนวยงาน

สาธารณสขอ.ออกก�าลงกายการออกก�าลงกายเปนการ

สรางเสรมสขภาพใหมความแขงแรงในสวนนพระสงฆได

ปฏบตตามกจของสงฆในอนทจะโปรดญาตโยมโดยการ

เดนรบบณฑบาตทกเชาประมาณ3-5กโลเมตรการเดน

จงกรมการกวาดลานวดซงเปนกจทพระสงฆสวนใหญถอ

ปฏบตอยแลว นอกจากนนแกนน�าสขภาพพระสงฆยง

สามารถเปนผน�าในการท�ากจกรรมการออกก�าลงกายท

เหมาะสมกบพระสงฆอกดวยดานอ.อารมณคอสวนท

เกยวกบดานจตใจซงมความสมพนธกบสขภาพ การ

เปลยนแปลงทางอารมณมผลตอรางกายในดานนวดได

มการจดโครงการกจกรรมการปฏบตธรรมส�าหรบพระ

ภกษสามเณรและฆราวาสอยางสม�าเสมอเปนการฝกการ

พฒนาดานจตใจไดอยางมประสทธภาพอ.อโรคยาใน

ดานการตรวจสขภาพประจ�าป กระทรวงสาธารณสขม

โครงการคดกรองกลมเสยงและการเจาะเลอดตรวจหา

5โรคเรอรงในกลมพระสงฆทมอาย30-35ปขนไปหรอ

เกณฑสดส วนของอาย โดยส วนมากพระสงฆ ทม

การจ�าพรรษาหรอบวชมานานมกมอายโดยเฉลยประมาณ

50-60ปขนไปซงจดอยในกลมเสยงและควรไดรบการ

ตรวจหาโรคเรอรงกรณตรวจพบโรคเรอรงจะตองสงตว

เขารบการรกษาทโรงพยาบาลตอไปหรอในกรณถาม

อาการผดปกตเกดขนใหรบปรกษาแพทย อ.อนามย

สงแวดลอมการสรางสภาพแวดลอมในบาน/วดหรอ

ทพกใหเหมาะสมทเออตอการมสขภาพดของคนใน

ครอบครว/พระในวดอ.อบายมขในปจจบนสารเสพตด

ไดกลายเปนปญหาทงทางเศรษฐกจและสงคม ดงนนใน

วดจงควรมโครงการปลอดบหร/สราในวดอนเปนการสง

เสรมสขภาพและลดปญหาในสงคมดวยในดานปญญา

เมอพระสงฆมความรทถกตองแลวยอมเกดสมมาทฐ

สามารถใชปญญาเลอกพจารณาการบรโภค และปฏบต

ตนเพอใหมสขภาพพลานามยทสมบรณแขงแรงไดใน

ทสด

จะเหนไดวารปแบบการพฒนาการสงเสรมสขภาพ

ในแนวทางน นอกจากจะเปนบทบาทของเจาหนาท

สาธารณสขทจะถวายความรแกพระสงฆแลวสงส�าคญท

จะท�าใหงานนส�าเรจไดกคอพระสงฆเองจะตองปฏบตตน

ในการดแลสขภาพใหเหมาะสมทง6อ.กจะครอบคลมทง

ในดานกายจตสงคมและปญญาในการเลอกแนวทาง

ปฏบตทถกตอง

2.2.2 การดแลสขภาพดานการปองกนโรค

การปองกนโรคตามระบบของกระทรวงสาธารณสขปกต

ม3ระดบระดบแรกคอการปองกนโรคลวงหนาระดบท

2คอการปองกนในระยะมโรคเกดขนและระดบท3คอ

การปองกนการเกดความพการและการไรสมรรถภาพคอ

การรกษาผปวยทมอาการใหหายโดยเรว เพอลดผลเสย

และโรคแทรกซอนทจะเกดขนตามมาภายหลงการเกด

โรครวมทงการตดตามสงเกตและใหการปองกนอยางตอ

เนองเพอปองกนการเกดโรคซ�าการปองกนในระดบนจะ

รวมถงการบ�าบดความพการ

กระบวนการปองกนโรคในพระสงฆกปฏบตตาม

มาตรฐานเดยวกบการปองกนควบคมโรคในชมชนและ

เมอพระสงฆตองอาพาธจากโรคระบาดกตองรบน�าสง

โรงพยาบาลและแจงเจาหนาทสาธารณสขเพอท�าการ

สอบสวนโรคซงในการบรการสขภาพดานการปองกนโรค

ของโรงพยาบาลและเจาหนาทสาธารณสข ไดมการแบง

ลกษณะของการปฏบตงานไวเบองตนคอมบรการสราง


เสรมภมคมกนโรคมทมควบคมโรคเคลอนทเรวมบรการ

เชงรกในการควบคมปองกนโรครวมทงมระบบตดตาม

ดแลผปวยทบาน/วดจากทกลาวมาแลววาการปองกนโรค

และลกษณะการท�างานจะแบงระดบของการปองกนโรค

ออกเป น 3 ระดบ การป องกนก อนการเกดโรค

กระบวนการดแลพระสงฆคลายกบประชาชนทวไปคอม

การคดกรองกลมเสยงและการเจาะเลอดตรวจหา5โรค

เรอรง สงทส�าคญทสดในประเดนน คอการเสรมสราง

สขภาพเพอการปองกนโรคในกระบวนการปองกนโรคน

พระสงฆเองกสามารถจะกระท�าไดโดยรวมมอกบ

เจาหนาท นอกจากนนพระสงฆจะสามารถเขารบการ

รกษาไดโดยการแสดงสทธพระสงฆอาจเขารบการตรวจ

เลอดเพอหาโรคเรอรงซงสามารถแยกกลมเสยงไดจาก

กลมอายกลมเครอญาตโดยการสมตรวจจากญาตวาเคย

เจบปวยดวยโรคดงกลาวหรอไมและพฤตกรรมสวนตว

หรออยในกลมเสยงเชนกลมตดยาเสพตดหรอเปลยน

คนอนบอยซงพระสงฆสามารถใชสทธของหลกประกน

สขภาพไดในทองถนทอยอาศยหรอภมล�าเนาทพก ใน

กรณยายวดในการจ�าพรรษากเชนเดยวกนทงนในกรณท

ทานเพงมาบวชและกอนเปนฆราวาสเคยมพฤตกรรม

เสยงมากอน

2.2.3การดแลสขภาพดานการรกษาพยาบาล

การดแลสขภาพและการรกษาพยาบาลไดถกแบงออก

เปนดงนการดแลเบองตนการดแลฉกเฉนและการดแล

พเศษ

การดแลเบองตนคอการดแลขนพนฐานของ

การดแลอนๆและมกจะจดขนทศนยการดแลสขภาพ

เบองตนหรอสถานอนามยในปจจบนสถานอนามยได

ถกยกฐานะเปนโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจ�าต�าบล

ซงในกระบวนการดแลสขภาพ และรกษาสขภาพนน

เฉพาะทเกยวกบพระสงฆกมกระบวนการทไมแตกตางกน

คอแสดงสทธในการรกษาการตรวจวนจฉยโรคการเขา

รบการรกษาสงตอผปวยและการตดตามดแลในภายหลง

พระสงฆทสงอายและอาพาธเปนโรคเรอรงอยแลว ทาง

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพจะรกษาตามอาการเบองตน

กอนถาเหนวามอาการหนกจะสงตวเขาโรงพยาบาลแม

ขายทผปวยไดแจงเอาไว ซงจะมการสงขอมลทางอเมลล

หรอโทรศพทไปกอน เพอทเมอไปถงจะไดเขารบการ

รกษาทนทกรณทตองไดรบการรกษาเฉพาะทางหรอม

อาการทหนกส�าหรบในรายทมอาการทไมหนกหรอเปน

โรคเรอรงในระยะเรมตนจะถกสงตวมาทโรงพยาบาลสง

เสรมสขภาพประจ�าต�าบล ซงจะมใบสงตว เจาหนาท

สาธารณสขหรอพยาบาลวชาชพและอาสาสมคร

สาธารณสขจะเขามาดแลรวมกนในกรณทกลบมารกษา

ตวทบาน/วด

การดแลฉกเฉนเปนการดแลการเจบปวยหรอ

การบาดเจบทเกดขนอยางปจจบนทนดวนซงอาจเกดขน

ไดทงประชาชนและพระสงฆจะสงตวเขาโรงพยาบาลแม

ขายทผปวยไดแจงเอาไวซงจะมการสงขอมลทางโทรศพท

ไปกอน เพอทเมอไปถงจะไดเขารบการรกษาทนท ใน

กรณมเจบปวยอย ทวด หรอเวลากลางคนสามารถ

โทรฉกเฉนไดทเบอร1669จะมรถกชพเขาไปรบโดยใช

เวลาไมเกน15นาท”เพราะพระสงฆยงคงเปนสวนหนง

ของสงคมไทย การดแลพเศษ เปนการดแลทจดท�าขน

ในโรงพยาบาลและเปนการดแลรกษาในกรณทเกดความ

เจบปวยรายแรงหรอมอาการหนก ทมกสงตอมาจาก

หนวยการดแลเบองตนโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล

หรอคลนกแพทยประจ�าบานในการดแลพเศษมกเปนขน

ตอนสดทายของระบบเครอขายบรการการรกษาพยาบาล

ในปจจบนไดด�าเนนการเปนรปแบบเครอขายคอการ

รกษาเรมตงแต ระดบปฐมภม คอ การจดบรการดาน

การแพทยและสาธารณสขทด�าเนนการโดยเจาหนาท

สาธารณสขประเภทตางๆและแพทยทวไปลกษณะของ

ระบบบรการสขภาพระดบตนของไทยนอกจากในระดบ

สถานอนามยและโรงพยาบาลชมชนแลวนอกจากนนยง

มสถานบรการสาธารณสขระดบปฐมภมอนประกอบดวย

สถานบรการสาธารณสขชมชนศนยบรการสาธารณสข

ของเทศบาล แผนกผปวยนอกทวไปของโรงพยาบาล

ตางๆทงรฐและเอกชนและรานขายยา ระดบทตยภม

คอการจดบรการทางดานการแพทยและสาธารณสขท

ด�าเนนการโดยแพทยทมความรความช�านาญสงปานกลาง

ประกอบดวย โรงพยาบาลชมชน(รพช.) โรงพยาบาล

ทวไปหรอโรงพยาบาลศนยและโรงพยาบาลขนาดใหญ

อนๆของรฐและเอกชนระดบตตยภมเปนการจดบรการ


ดานการแพทยและสาธารณสขอนๆทตองปฏบตงาน

โดยผเชยวชาญพเศษประกอบดวยหนวยบรการดงน

โรงพยาบาลทวไป โรงพยาบาลศนย โรงพยาบาล

มหาวทยาลยและโรงพยาบาลเอกชนขนาดใหญ

2.2.4การดแลสขภาพดานการฟนฟ

การตดตามฟนฟหลงเขารบการรกษานนอสม.

ทอยในเขตทวดตงอยจะเปนผรบผดชอบและการดแล

ตองมการประสานงานกบพระสงฆในวดกอน เชน

เจาอาวาสเปนตนหรออาจเปนผใหญบานสมาชกอบต.

ในการประสานงาน โดยทวไปแลวในการตดตามดแล

ผปวยหลงไดรบการรกษาแลวกลบมาฟนฟสขภาพทบาน

อสม.หรอเจาหนาททเกยวของอาจมการตดตามดแลใน

ชวงแรกถาผปวยสามารถดแลตวเองไดหรอมญาตคอย

ดแลซงในชวงแรกทเขาไปจะเปนการเขาไปดแลเบองตน

และอบรมใหความรในการดแลผปวยแกญาตของผปวย

หรอตวผปวยเองและการตดตามฟนฟนนทางอาสาสมคร

สาธารณสข เจาหนาทสาธารณสขและพยาบาลวชาชพม

โครงการตรวจเยยมผปวยทพกอยกบบานเดอนละ1ครง

สลบเปลยนกนไปซงมทงการฟนฟทางดานรางกายและ

การฟนฟทางดานจตใจเชน การใหค�าปรกษา การใช

หลกธรรมทางพระพทธศาสนาเพอเปนพทธโอสถการ

สงเคราะหชวยเหลอซงมอย ในพทธบญญตอย แลว

กระบวนการตดตามดแลนนเจาหนาทสาธารณสขประจ�า

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพจะไดรบใบสงตอผทตองได

รบการดแลอย างต อเนองจากโรงพยาบาลใหญ

ซงตรงนจะมการประเมนวาผปวยอยในระดบใด เพอ

ใหการดแลอยางเหมาะสม โดยปกตแลวโรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพต�าบลยงมกจกรรมตรวจเยยมผปวยตาม

บานเดอนละ1ครงในการตดตามดแลผปวยหลงไดรบ

การรกษาพยาบาลเสรจสนแลว ซงจะเปนระยะพกฟน

รางกายหรอผปวยทเปนโรคเรอรงตองอาศยความเชอม

โยงของบคคลในชมชนและกลมตางๆทมในชมชน เชน

กลมวชาชพกลมแมบานผน�าชมชนผใหญบานสมาชก

อบต.ในการทเขามาดแลซงสอดคลองกบเรองระบบการ

บรการสขภาพทในปจจบนเนนใหประชาชนไดมสวนรวม

ในการดแลรกษาสขภาพของตนเอง เนนการปองกน

มากกวาการรกษาพยาบาล โดยเนนทการรกษาพยาบาล

ในระดบปฐมภม ซงจะเปนการดแลรกษาสขภาพทเนน

องครวมตลอดจนเปนการจดตงเครอขายบรการสขภาพ

ทประชาชนไดมสวนรวม ในการดแลรกษาสขภาพและ

เฝาระวงในเรองของสขภาพองครวมในพระสงฆดวย

2.3ผลการพฒนาตามรปแบบการดแลสขภาพ

องครวมของพระสงฆในจงหวดขอนแกน

เมอก�าหนดรปแบบในการพฒนาการดแลสขภาพ

องครวมในพระสงฆแลวคณะวจยและภาคเครอขายได

ด�าเนนการตามบทบาทภารกจทไดมมตในการประชม

แลวนนจงมผลจากการด�าเนนงานดงน

1. มการถวายความรในเรองการดแลและสราง

เสรมสขภาพองครวมใหกบพระสงฆ ท�าใหพระสงฆ

สามารถปฏบตตนในการดแลสขภาพไดถกตองขน และ

พฒนาแกนน�าสขภาพพระสงฆ

2. มการตรวจสขภาพคดกรองพระสงฆทอยใน

กลมเสยงเพอคนหา5โรค

3. มการประชาสมพนธใหความรกบประชาชนใน

การเลอกอาหารใสบาตรทมคณภาพถกหลกอนามย

4. พฤตกรรมการดแลสขภาพองค รวมใน

พระสงฆดขน โดยมการดแลสขภาพรางกายในการเลอก

ฉนอาหารทไมเสยงตอการเกดโรคไดถกตองมการดแล

อนามยสวนบคคลไดดขนและมการออกก�าลงกายเปน

ประจ�ามากขน มโครงการสนบสนน เชน มการตรวจ

สขภาพประจ�าปโครงการลดละเลกบหรโครงการท�าบญ

ไมมอบายมขและในดานการสงเคราะหวดจดใหมหอง

พยาบาลส�าหรบพระสงฆอาพาธและมผดแล

5. การดแลสขภาพดานจตใจมโครงการปฏบต

ธรรมทงพระภกษสามเณรและบคคลทวไปเปนประจ�าทก

เดอนตลอดทงปเชน โครงการปฏบตธรรมของพระสงฆ

โครงการธดงคเพอการปฏบตธรรมของพระสงฆโครงการ

ปฏบตวปสสนาพทธทายาท โครงการปฏบตธรรมพระ

นวกะโครงการท�าวตรสวดมนตเสรมสรมงคลชวตพชต

โรค โครงการเขาวดวนอาทตยใกลชดพทธศาสนา

โครงการเหลานนอกจากจะชวยพฒนาดานจตใจของ

พระสงฆแลว ยงเปนโครงการทสงผลดตอประชาชน

ในสงคม


6. การดแลดานสงแวดลอมมการปรบปรงสง

แวดลอมภายในวดใหสะอาดเรยบรอยตามเอกลกษณ

แหงพระพทธศาสนา และท�าลายแหลงรงโรคตดตอ

ตางๆนอกจากนนยงมโครงการพทธจตอาสาพฒนาวด

รวมกนท�าความสะอาดเสนาสนะบรเวณวดใหรมรน

รมเยนอนเปนการสรางเสรมความสามคคใหเกดขนใน

ชมชนอกทางหนงดวย

7. ดานการปองกนโรคพระสงฆรบการตรวจคด

กรองสขภาพ ไดรบการฉดวคซนปองกนโรคตามชวง

ฤดกาลพระสงฆไดรบการถวายความรในการปฏบตตน

เพอหลกเลยงจากการเปนโรคตดตอตางๆตามชวงฤด

ในสวนของสถานบรการสขภาพ มการจดระบบเพอ

รองรบการเกดโรคปองกนการแพรเชอ ใหความรใน

ชมชนพฒนาระบบการเฝาระวงการเกดโรคระบาดในวด

และชมชน

8. ดานการรกษาพยาบาลสรางความเขาใจรวม

กนระหวางพระสงฆและสถานบรการถงระบบการเขารบ

บรการของพระสงฆในขนตอนตางๆ

กำรอภปรำยผลกำรวจย

ตามทไดเสนอผลการวจยเรองการพฒนารปแบบ

การดแลสขภาพองครวมของพระสงฆในจงหวดขอนแกน

โดยเนนการมสวนรวมของเครอขาย โดยสรปเรยงตาม

วตถประสงคแลวนนผวจยไดพจารณาประเดนทนาสนใจ

ทจะน�ามาอภปรายดงตอไปน

1. ปญหำและควำมตองกำรดำนกำรดแล

สขภำพองครวมของพระสงฆ

จากผลการศกษาสภาพปญหาความเจบปวยของ

พระสงฆสวนใหญปวยดวยโรคกระเพาะอาหาร รองลง

มาเปนความดนโลหตสง ปวดหลงปวดเอว เบาหวาน

ไขมนในเลอดสงและขอเสอม เมอเจบปวยพระสงฆสวน

ใหญซอยาฉนเอง มบางสวนไปรกษาทคลนกเอกชน

และโรงพยาบาล พระสงฆสวนใหญมสทธการรกษา

พยาบาลคอหลกประกนสขภาพถวนหนามเปนสวนนอย

ทท�าประกนชวต

โดยภาพรวมแลวสถานการณสภาพปญหาและ

ความตองการดานสขภาพของพระสงฆในจงหวดขอนแกน

นนพระสงฆสวนใหญอยในวยสงอาย ทมโรคประจ�าตว

และโรคเรอรง ในดานการเขาถงบรการสขภาพภาค

รฐบาลนนพระสงฆยงไมเขาถงบรการเทาทควรจะเหนได

จากในยามทเจบปวยพระสงฆจะไปซอยาฉนเองหรอไป

รกษาทคลนกเอกชนจงสนเปลองคาใชจายสวนตว อก

ทงการดแลสขภาพกไมตอเนองแมแตการตรวจสขภาพ

ประจ�าปกยงไมไดรบบรการ ปญหาเหลานมความ

เกยวของกบเหตปจจยหลายประการทงตวผรบบรการ

เองซงขาดความร ความตระหนกและความใสใจเรอง

สขภาพดวย ซงในเรองน ศภลกษณ ธนธรรมสถตและ

คณะ(6)ไดท�าการวจยสขภาวะของพระภกษสงฆในจงหวด

อบลราชธาน พบวา พระสงฆยงมสขภาวะไมด โดย

เฉพาะในพระสงฆกลมอาย60ปขนไปมเสนรอบเอวสง

กวาคาปกตคอมภาวะอวนลงพงถงรอยละ42.1ตองได

รบการตรวจเลอดดระดบไขมนในเลอดและพระ1ใน4

รปทมโรคประจ�าตวโรคทพบมากทสดเปนโรคเรอรงคอ

ความดนโลหตสงและเบาหวานรอยละ31.6ทมความ

ดนโลหตสง โดยการมโรคประจ�าตวจะแปรผนตรงตาม

อายยงพบวาพระสงฆฉนเครองดมประเภทชาหรอกาแฟ

เปนประจ�าทกวนรอยละ62.4และยงกลาวอกวาลกษณะ

ของการฉนภตตาหารรอยละ86.5จะฉนเปนส�ารบรวม

และรอยละ51.7ไดฉนภตตาหารประเภทไขมนสงเชน

เนอสตวตดมนภตตาหารประเภททอดหรอผดเสยงตอ

การเกดภาวะไขมนในเลอดสง ซงสอดคลองกบการวจย

เรองนทพบวาพระยงฉนน�าหวานและเครองดมประเภท

ชาหรอกาแฟเปนประจ�าทกวนซงเปนปจจยเสยงตอการ

เปนโรคเบาหวานดงนนปจจยในเรองอาหารจงเปนสงท

ตองเรงแกไข

นอกจากนนศภลกษณ ธนธรรมสถต ยงพบวา

พระภกษสงฆมการสบบหรทกกลมอายพบรอยละ55.1

โดยเฉลยวนละ5-6มวน ซงสอดคลองกบการศกษา

เนาวรตน เจรญคาและคณะ(7) ไดศกษาการสบบหรของ

พระภกษสงฆในประเทศไทยพบวาพระสงฆ1ใน4หรอ

รอยละ24.4ยงสบบหร โดยพระในภาคตะวนออกและ

ภาคกลางสบบหรรอยละ40.2ในขณะทพระในภาคเหนอ

สบนอยทสดคอรอยละ14.6การวจยยงพบวาพระสงฆ

สวนใหญเรมสบบหรตงแตกอนบวช โดยพระสงฆทม


ระดบการศกษาทางโลกสงมแนวโนมทจะสบบหรนอย

พระสงฆรอยละ72.5ตองการเลกสบบหรและรอยละ

80เสนอใหมการรณรงคไมใหญาตโยมถวายบหรแดพระ

สงฆซงมความแตกตางจากการวจยครงนทพบวาพระสงฆ

ในพนททท�าการศกษาจงหวดขอนแกนมการสบบหรนอย

เนองจากมความรวาการสบบหรจะมผลตอสขภาพท�าให

เปนโรคถงลมปอดโปงพองและเปนมะเรงได และอาจ

เนองจากมโครงการวดปลอดบหรและสราซงสอดคลอง

กบการพฒนารปแบบการดแลสขภาพในครงนมโครงการ

ลดละ เลกบหรในพระสงฆและโครงการวดปลอดบหร

และสรา

2.ความตองการดานสขภาพของพระสงฆจากผล

การศกษาทพบวาพระสงฆสวนใหญตองการมหอง

ปฐมพยาบาลไวทวดและมผปฏบตงาน รองลงมาเปน

ความตองการใหองคการบรหารสวนทองถนสนบสนนงบ

ประมาณจดซอเวชภณฑยาและท�ากจกรรมการพฒนา

ตองการตรวจสขภาพประจ�าป ตองการใหเจาหนาท

สาธารณสขตรวจเยยมและเยยมไขทวดอยางตอเนอง

และตองการใหคณะพระสงฆาฏการจดประชมเพอพฒนา

งานระบบสขภาพพระสงฆตอเนองทก3 เดอน ในเรอง

การรบรขอมลดานสขภาพสชาดาวงศสบชาต(8)ไดศกษา

วจยพฤตกรรมการดแลสขภาพของพระสงฆ ใน

กรงเทพมหานคร:กรณศกษาวดมหาธาตยวราชรงสฤษฏ

วดพระเชตพนวมลมงคลารามและวดปากน�าภาษเจรญ

ผลการวจยพบวาการไดรบขอมลขาวสารการดแลสขภาพ

ของพระสงฆพบวาพระสงฆในกรงเทพมหานครมระดบ

การรบรประโยชนของการดแลสขภาพโดยรวมและม

ความตองการในเรองการพฒนาดแลสขภาพองครวมอย

ในระดบมากทสดดงนนการพฒนารปแบบในการดแล

สขภาพองครวมของพระสงฆจงมความจ�าเปนและทกฝาย

ควรจะใหการสนบสนน

3.พฤตกรรมสขภาพของพระสงฆ

พระสงฆสวนใหญมปญหาทางสขภาพโดยเฉพาะ

ปวยเปนโรคไมตดตอเรอรง ไดแก โรคเบาหวาน โรค

ความดนโลหตสง โรคหวใจขาดเลอดและภาวะไขมนใน

เลอดสงซงสาเหตส�าคญสวนหนงมาจากอาหารทใสบาตร

ท�าบญของประชาชนพระสงฆบางสวนขาดความรความ

เขาใจและตระหนกถงผลเสยตอการเจบปวยของพระสงฆ

นอกจากนพระสงฆยงมพฤตกรรมสขภาพทเสยงตอการ

เกดโรคเชนการสบบหรดมกาแฟดมเครองดมชก�าลง

และขาดการออกก�าลงกายทเหมาะสมหากไมไดรบการ

แกไขจะกลายเปนผปวยรายใหมได สอดคลองกบการ

ศกษาของพระธรรมโมล (ทองอย ญาณวสทโธ)(9) ได

ศกษาเรอง “การศกษาเชงวเคราะหวถชวตพฤตกรรม

สขภาพและการดแลรกษาสขภาพแบบองครวมของพระ

สงฆตามทปรากฏในพระไตรปฎก”ทกลาวไวตอนหนงวา

พระสงฆไทยในปจจบนมวถชวตหรอรปแบบการด�าเนน

ชวตของพระสงฆเปลยนไป เชนจากการพกอาศยอยใน

ปาเปนหลกกลายมาเปนการพกอาศยอยในวดการรกษา

สขภาพดวยสมนไพรตามทสามารถหาไดในปาเขากลาย

มาเปนการรกษาสขภาพในสถานบรการสขภาพของภาค

รฐและเอกชนเชนโรงพยาบาลคลนกและการซอยาจาก

รานขายยาฯลฯส�าหรบปญหาสขภาพของพระสงฆใน

สงคมไทยปจจบนกลบกลายมาเปนโรคทเกดจากการด�า

เนนชวตทดและสะดวกสบายทเรยกวา “โรควถชวต”

หรอโรคทเกดจากพฤตกรรมสขภาพ เชน โรคเบาหวาน

โรคมะเรง โรคความดนโลหตสง โรคหวใจฯลฯ ซงโรค

เหลานสามารถแกไขไดโดยการปรบเปลยนพฤตกรรม

เชนการฉนอาหารการออกก�าลงกายทถกตองและการฝก

จตภาวนาดงนนในสวนของวธการดแลรกษาสขภาพแบบ

องครวมทพระสงฆสามารถปฏบตไดในสงคมปจจบนคอ

1) สขภาพทางกาย เชน การดแลรกษาความสะอาด

รางกายอยางสม�าเสมอการตรวจสขภาพอยางนอยปละ

1ครงการรบประทานอาหารโดยพจารณาอยางรอบคอบ

และรจกประมาณในการบรโภคการออกก�าลงกายอยาง

สม�าเสมอ โดยการท�ากจวตรประจ�าวนมการกวาดวหาร

ลานเจดยเปนตน2)สขภาพทางจตไดแกการผอนคลาย

อารมณ เชนการออกก�าลงกายท�ากจวตรประจ�าวนของ

สงฆ การท�าวตรสวดมนตการเดนจงกรมการฝกสมาธ

การแผเมตตาการพกผอนใหเพยงพอและการแกไข

ปญหาตามหลกอรยสจ43)สขภาพทางสงคม ไดแก

ความสมพนธระหวางสงคมสงฆดวยกน มการปฏบต

ตามพระธรรมวนยและความสมพนธระหวางสงคมสงฆ

กบสงคมชาวบาน โดยการเปนผน�าทางจตวญญาณและ


เปนผน�าในการพฒนา ฯลฯ 4) การดแลสขภาพทาง

ปญญาใหเจรญงอกงาม ตามหลกปญญาวฒธรรม 4

ประการจงจะไดบรรลผลคอสขภาวะทประณตยงๆขน

ไปจนถงสขภาวะอนสมบรณ

สรป รปแบบการดแลสขภาพของพระสงฆ

ครอบคลมการดแลดานการสงเสรมปองกน รกษาและ

การฟนฟสขภาพโดยอาศยการประสานรวมมอของภาค

เครอขายทเกยวขอ


จากการวจยครงนมขอเสนอแนะในการด�าเนนงาน

และขอเสนอแนะในการศกษาวจยครงตอไปดงน

1.ขอเสนอแนะในกำรด�ำเนนงำน

1.1 วดควรมการพฒนาระบบสขภาพพระสงฆ

และวดตนแบบสงเสรมสขภาพในเชงบรณาการทงการ

แพทยแนววถพทธการแพทยสมยใหมภมปญญาทองถน

และการมสวนรวมของเครอขายทงนควรพจารณาอยาง

เหมาะสมกบบรบทของพนทและสอดคลองกบพระธรรม

วนยดวย

1.2 ส�านกงานพระพทธศาสนาแหงชาตควร

มภารกจส�าคญในการพฒนาศกยภาพพระสงฆดานการ

สรางเสรมสขภาพ ส การเปนบคคลตนแบบทดดาน

สขภาพกายและสขภาพจตปญญาเพอเผยแพรองคความ

รสสาธารณชนควบคกบการเผยแผพระพทธศาสนา

1.3พฒนาเครอขายระบบสงตอทมคณภาพ

และมาตรฐานส�าหรบพระภกษสามเณรโดยสรางและ

พฒนาภาคเครอข าย วด ชมชน โรงพยาบาลโดย

ผสมผสานวถพทธกบวถชวตเพอสรางสงคมทมสขภาพด

1.4 กระทรวงสาธารณสขควรจะรบเป น

นโยบายทจะสรางระบบการดแลสขภาพของพระสงฆใน

ดานตางๆ เชนเดยวกบประชาชนชาวไทยทวไป ให

ครอบคลมทงประเทศ

2.ขอเสนอแนะในกำรวจยครงตอไป

2.1 ควรศกษาวจยในประเดนเก ยวกบ

ภมปญญาทองถนกบการแกปญหาสขภาวะประชาชนใน

พนทตามแนววถพทธโดยวดเปนศนยกลางเพอให

สอดคลองกบวถชวตของคนไทยในชนบท

2.2 ควรมการขยายผลการศกษาและเปรยบ

เทยบรปแบบในการดแลสขภาพองครวมของพระภกษ

สงฆในบรบทของวด และภมประเทศทแตกตางกน

เพอแกปญหาสขภาพพระภกษ สามเณรไดอยางม

ประสทธภาพ

2.3 ควรมการศกษาวจยพฒนาองคความร

เทคโนโลยทางการแพทยและสาธารณสขทเหมาะสมกบ

พระภกษสามเณรเพอใหการดแลสขภาพเขากบบรบท

ของพระภกษสามเณรและการดแลครอบคลมทง4องค

ประกอบ

บรรณำนกรม

1. คณะกรรมการสนบสนนและประสานงาน โครงการหมบานดวถพทธ.แนวทางการด�าเนนงานหมบาน

สขภาพดวถพทธ.กรงเทพมหานคร:โรงพมพชมนม

สหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย; 2556.

หนา1.

2. กระทรวงสาธารณสข. [ออนไลน]. [เขาถงเมอ28ก.ค.2558).เขาถงไดจาก:www.moph.go.th/ops/

iprg/module.php?Mod=news_print&idHot.

3. สถาบนวจยระบบสาธารณสข ส�านกนโยบายและยทธศาสตรส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข.การ

ส�ารวจสภาวะสขภาพอนามยของประชาชนไทยโดย

การตรวจรางกายครงท 4 พ.ศ.2551-2552

กระทรวงสาธารณสข.(เอกสารอดส�าเนา)

4. มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.พระไตรปฎกภาษาไทย ฉบ บมหาจ ฬ า ล งก รณร าช ว ท ย าล ย .

กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหาจฬาลงกรณราช

วทยาลย;2539.

5. กระทรวงสาธารณสข. ส�านกพฒนาระบบบรการ

สขภาพ.Manual of PrimaryHealthCateUnit

Standaed Evaluation andQuality Assurance,

(กรงเทพมหานคร : ส�านกพฒนาระบบบรการ

สขภาพกระทรวงสาธารณสข;2548.


6. ศภลกษณธนธรรมสถต,ปราณปรยาโคสะส,ศรดาศรโสภา. สขภาวะของพระภกษสงฆในจงหวด

อบลราชธาน, [ออนไลน], [เขาถงเมอ 28 ก.พ.

2557]. เขาถงไดจาก: http://guideubon.com/

index.php.

7. เนาวรตนเจรญคา,นภาพรรณกงสกลนต,ธราดลเกงการพานช, วไล กศลวศษฎกล, ณฐจาพร

พชยณรงค,พชราพรเกดมงคลและคณะ.พฤตกรรม

การสบบหรของพระภกษสงฆในประเทศไทย.

กรงเทพมหานคร:มหาวทยาลยมหดล;2547.

8. สชาดาวงศสบชาต.พฤตกรรมการดแลสขภาพของพระสงฆในกรงเทพมหานคร : กรณศกษา วด

มหาธาตยวราชรงสฤษฏ วดพระเชตพนวมล

มงคลารามและวดปากน�าภาษเจรญ [วทยานพนธ

พทธศาสตรมหาบณฑต]. กรงเทพ:มหาวทยาลย

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย;2554.

9. พระธรรมโมล(ทองอยญาณวสทโธ).การศกษาเชงวเคราะหวถชวต พฤตกรรมสขภาพและการดแล

รกษาสขภาพแบบองครวมของพระสงฆตามท

ปรากฏในพระไตรปฎก [วทยานพนธพทธศาสตร

ดษฎบณฑต]. กรงเทพ: มหาวทยาลยมหาจฬา

ลงกรณราชวทยาลย;2551.


Documents

รรณาธิการแถลงodpc7.ddc.moph.go.th/journal/files/2222558_22_2.pdf · 2017. 6. 30. · การเขียนเอกสาร อ้างอิงในวารสาร