โดย นายวนย บญลอม ในเวท Coastal forum ครงท 3 ณ ประเทศกมพชา

วนท 23 ตลาคม 2557

โครงการเสรมสรางความเขมแขงชมชนชายฝง

จดโดย IUCN, VASI, SDF, GIZ

สนบสนนโดย EUROPEAN UNION

ปาเดนไดในภมนเวศ

อาวตราด

ส ำนกงำน

ภารกจ หนาททไดรบมอบหมาย

จากกรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง

• ปลก ฟนฟ และอนรกษทรพยำกรปำชำยเลนในเขตพนทรบผดชอบ

• ควบคม ดแลกำรใชประโยชนทดนในพนทปำชำยเลนใหเปนไปตำมระเบยบและกฎหมำย

• สรำงควำมเขำใจ และสงเสรมกำรมสวนรวมของประชำชนในกำรอนรกษและฟนฟทรพยำกรปำชำยเลน

• ดแล ปองกน และปรำบปรำมกำรบกรกท ำลำยทรพยำกรปำชำยเลน

• รวบรวมจดท ำสถตขอมลสำรสนเทศภมศำสตรปำชำยเลนในพนทรบผดชอบ

• ปฏบตงำนรวมกบ หรอสนบสนนกำรปฏบตงำนของหนวยงำนอนทเกยวของ

• ปฏบตงำนอน ๆ ตำมทไดรบมอบหมำย

พนทดแลรบผดชอบ

• ดแลรบผดชอบพนทปำชำยเลนในเขตอ ำเภอเมองตรำด และอ ำเภอคลองใหญ จงหวดตรำด เนอทรวม ๕๙,๒๐๔.๖๐ ไร ครอบคลมทงทเปนพนทปำสงวนแหงชำต และปำชำยเลนตำมมตคณะรฐมนตร

งานจดการและอนรกษพนทปาชายเลน

รวมมอ ตดตอประสำนงำนกบหนวยรำชกำร องคกรปกครองสวนทองถน สถำนศกษำ รวมทงภำคเอกชน วำงแผน โครงกำรในกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรปำชำยเลน ตำมแผนงำน นโยบำยของทำงรำชกำร

งานคมครองปองกนปาชายเลน

ปองกน และเฝำระวงกำรรกล ำกำรเขำใชประโยชนในพนทปำชำยเลน ทงโดยลำดตระเวนภำคพนดน กำรบนตรวจสภำพปำ ตลอดจนท ำ ควำมเขำใจกบผน ำชมชนเพอใหกำรใชประโยชนจำกทรพยำกรปำชำยเลนเปนไปโดยถกตอง และเกดควำมยงยน

งานจดท าระบบฐานขอมลทรพยากรปาชายเลน

ส ำรวจ จดเกบขอมลกำรเปลยนแปลง กำรใชประโยชนพนทปำชำยเลน รวบรวมเปนฐำนขอมล เพอใหทรำบถงควำมเปลยนแปลง ในกำรใชประโยชนพนทปำชำยเลนในแตละป ในพนทอ ำเภอเมองตรำและอ ำเภอคลองใหญ จงหวดตรำด

งานจดท าเขตพทกษปาชายเลน รกษสตวน า

เปนกำรรวมมอกบชมชนคดเลอกพนทปำชำยเลนทมสภำพสมบรณ แลวก ำหนดใหเปนเขตพทกษปำชำยเลน รกษสตวน ำ โดยกำรรงวด ก ำหนดขอบเขตแปลง ปกหลกเขตพรอมปำยแสดงแนวเขต ปำยโครงกำร ท ำกำรเกบขอมลพนทท งปำไม สตวปำ และกำรใชประโยชนของชมชนพนท

งานดแลเขตพทกษปาชายเลน รกษสตวน า

เปนกำรดแลพนททไดจดท ำใหเปนเขตพทกษปำชำยเลน รกษสตวน ำ โดยกำร จดชดลำดตระเวนพนท จำกผทผำนกำรอบรม รสทช. เพอชวยสอดสอง หำขำว บ ำรง ดแลพนทปำชำยเลนใหมสภำพปำชำยเลนทสมบรณเพอเปนแหลงทอยอำศยของสตวน ำ จ ำนวน ๒ ชดปฏบตกำร

งานเพาะช ากลาไมปาชายเลน

งำนเพำะช ำกลำไมปำชำยเลน เปนกำรรวบรวมเมลดพนธไม ปำชำยเลน มำท ำกำรเพำะช ำ ลงในถงเพำะช ำ เพออนบำลใหเปนตนกลำ และแจกจำยใหกบประชำชน หนวยงำนรำชกำร องคกรเอกชนทสนใจน ำไปปลกในพนททเหมำะสมแกกำรเจรญเตบโต

อาวตราด

อำวตรำด เปนพนทบรเวณปำกแมน ำตรำด

อนอดมสมบรณไปดวยสตวน ำวยออน ปำชำยเลน

ครอบคลมพนททำงปกครอง จ ำนวน ๘ ต ำบล

ของอ ำเภอเมองตรำด จงหวดตรำด คอ

ต ำบลอำวใหญ ต ำบลหวงน ำขำว ต ำบลหนองคนทรง

ต ำบลเนนทรำย ต ำบลทำพรก ต ำบลตะกำง ต ำบลช ำรำก และต ำบลแหลมกลด

เปนพนทออนไหว

เสยงตอกำรเปลยนแปลงไดงำย มปญหำเกยวกบน ำทะเลกดเซำะ นอย เปนพนทสะสมของตะกอนบรเวณปำก

แมน ำ โดยเฉพำะในพนท

ต.ช ำรำก ต.ตะกำง และ ต.หนองคนทรง

ซงทำงกำรเรยกพนทนวำ หำดเลนงอก

กลมเครอขำยอนรกษทรพยำกรปำชำยเลนต ำบลตะกำง

ไดเสนอแนวคดซงสอดคลองกบกำรท ำงำนของกรมฯ

ในกำรเพมพนทปำชำยเลน เพมแหลงอนบำลสตวน ำวยออน

เพมพนทสเขยว เพมพนทดดซบกำซเรอนกระจก

ดวยกำรเสนอ “ โครงกำรปำเดนได ”

ปำเดนได:ปำชำยเลน เปนลกษณะกำรทดแทนของสงคมพชทขยำยตวออกไปสทะเลของพนธไมเบกน ำดำนแนวนอกสดทสำมำรถงอกรำกไดอยำงรวดเรว ยค

ตวเองกบดนเลนชวยชะลอกำรไหลของน ำ ดกเกบตะกอน ดนเลนมควำมหนำแนนมำกขน และมพนธไมปำชำยเลนอนเขำมำเจรญเตบโต

ตอไปได จงเปนกลไกใหหมไมปำชำยเลนคบคลำนลงส ทอง

ทะเล

เมอป ๒๕๔๔ ภมปญญำของชมชน ชำยเลนอำวบำนดอน จ.สรำษฎรธำน ไดใชทำงจำกปกบรเวณรมหำดเลนงอกใหม เพอดกใหเมลดล ำพมำตด และเจรญเตบโตขน ทำงจำกชวยลดควำมแรงของกระแสลม และคลน ชวยใหลกไมมโอกำสรอดเปนไมใหญตอไป

เมอดนเลนมควำมหนำแนนมำกขนพนธไมโกงกำงใบใหญ แสม และอนๆ เขำมำเจรญเตบโตตอไป

กรมทรพยำกรทำงทะเลและชำยฝง เปนหนวยงำนของรฐ ทดแลบรหำรจดกำรพนทปำชำยเลน มองวำ

“ปำชำยเลนมควำมส ำคญตอสงแวดลอมชำยฝง เปนทงแหลงอำหำร แหลงอนบำลสตวน ำวยออน พนทกนชนปองกนภยพบตรมฝงทะเล” จงเหนควรเพมพนทปำชำยเลนใหมำก เรว

และตนทนต ำ

ภมปญญำชำวบำน ในกำรสรำงสงคมพชเบกน ำในพนทดนเลนงอกใหม จงเปนกำรชวยเรงกลไก กำรรกคบของปำชำยเลน สทองทะเลใหเรวกวำธรรมชำตอยำงไดผล แบบตนทนต ำ ไดปำโดยไมตองมกำรปลกปำตำมแนวพระรำชด ำรของในหลวง ททรงแนะน ำวำ

“กำรพลกฟนทรพยำกรธรรมชำตปำไม ใหกลบคนสควำมอดมสมบรณ เพยงใชหลกกำรทเรยบงำย ประหยด อำศยกำรทดแทนตำมธรรมชำตใหเหมำะสม และเอออ ำนวยตอกำรเจรญเตบโตของตนไมในพนทนน”

กำรพลกฟนหำดเลนงอกของกลมอนรกษฯ ตะกำง

๑.จดเตรยมวสดอปกรณ - ไมไผขนำดเสนผำนศนยกลำงไมนอยกวำ ๒.๕ นว ยำว ๔ เมตร ควรมอำยมำกกวำ ๑ ป

- วสดธรรมชำต ส ำหรบปกแซมระหวำงไมไผ เชน ทำงมะพรำ ทำงจำก (ตองเสยมโคนใหแหลม)

- เชอกไนลอน ขนำดเสนผำนศนยกลำง ๐.๒ ซ.ม. ส ำหรบผกยดวสดธรรมชำต กบไมไผ

- แขนงไมไผ ขนำดเสนผำนศนยกลำง ๐.๕ นว ยำว ๑ เมตร ส ำหรบปกจมตำขำย

- ตำขำยหรอเนออวน ทมตำระหวำง ๑-๒ นว กวำง ๑.๒-๑.๕ ม. ยำว ๑๕-๒๐ เมตร

๒.ปกแนวไมไผและวสดธรรมชำต กำรปกไมไผ และวสดธรรมชำตเพอเปนแนวดกเมลดไมปำชำยเลนทลอยมำกบกระแสน ำ เพอชวยบรรเทำควำมรนแรงของคลน และกระแสลมไมใหพดพำเมลดพนธ ลอยไปไกล และทส ำคญคอ เปนแนวก ำหนดไวไมใหเรอประมงอวนรน เรอครำดหอย เขำมำในพนท

วธด ำเนนกำร ๒.๑ ปกไมไผ ระยะหำงระหวำงหลก ๑ เมตร ตอเนอง ๒๐-๒๕ เมตร แลวเวนชวงไมปก ๒๐-๒๕ เมตร ท ำเชนนจนสดแนวรงวด

๒.๒ ปกแนวท ๒ และ ๓ ใหขนำนกนกบแนวแรก ระยะหำงระหวำงแนว ๒๐-๒๕ เมตร โดยปกในลกษณะสลบฟนปลำ กลำวคอ หลกไมไผแนวท ๒ จะปกในชวงเวนวำงของแนวท ๑ และ ๓

๒.๓ กำรปกไมไผตองลกลงไปในดนไมนอยกวำ ๑ เมตร และล ำไมไผทเหลอโผลพนน ำไมนอยกวำ ๑.๕ เมตร เมอน ำทะเลขนสงสด

วธด ำเนนกำร (ตอ) ๒.๔ ปกทำงมะพรำวหรอทำงจำกลงไปในเลนไมนอยกวำ ๓๐ ซม. ปกเปนแนวเดยวกน และแทรกระหวำงหลกไมไผในชวง ๑ เมตร

๒.๕ ใชเชอกไนลอนผกยดวสดธรรมชำตทปกไวกบหลกไมไผ จ ำนวน ๒ แถว ๆ ลำงอยหำงจำกพนดน ๐.๕ เมตร แถวบน สงจำกพนดน ๑.๕ เมตร

วธด ำเนนกำร (ตอ) ๒.๖ กำรขงตำขำย/เนออวน เพอชวยดกเมลดไม ใหขงในแนวรำบ

ตดกบพนดน บรเวณกงกลำงระหวำงแนวหลก แนวท ๑ กบ ๒

และแนวท ๒ กบ ๓ และแนวท ๓ กบแนวปำ โดยใชแขนงไมไผ

ปกใหจมลงไปในดน ๐.๕ เมตร และยดขอบของตำขำยทง ๔

มม และทกระยะ ๓ เมตร ตำมแนวยำวของอวน

๓. กำรหวำนเมลดไมเพอชวยเสรมกำรสบพนธตำมธรรมชำต

หลงกำรด ำเนนกำรครบถวนแลว ในฤดทมเมลดไมแก หลดรวงหลนจำกตนแม และไหลลอยมำตำมกระแสน ำ หำกมปรมำณนอย จ ำเปนตองชวยหวำนเพมเตม โดยควรเปนชนดพนธทเกบหำในพนทใกลเคยง หรอแปลงทอยดำนเหนอของพนทหำดเลนงอกนนๆ

๔. กำรตรวจนบอตรำกำรทดแทนตำมธรรมชำต

หลงกำรด ำเนนกำร ๑๒๐ วน ตองท ำกำรตรวจนบอตรำกำรรอดตำย

ปจจยสควำมส ำเรจของโครงกำร

ผด ำเนนกำรตอง

๑. ใหควำมส ำคญกบกำรคดเลอกพนททเหมำะสม ๒. ตองด ำเนนกำรตำมขนตอนใหแลวเสรจ กอนฤดเมลดไมแกและรวงหลน

ปำชำยเลน…องคประกอบส ำคญของชำยฝง

…เปนเสมอน “ธนำคำรไม” ผลตฟนและถำน …เปนเสมอน “บำน” ของสงทมชวตชำยฝง ...เปนเสมอน “โรงครว” ของชำยฝง ...เปนเสมอน “โรงพยำบำล” ของชำยฝง ...เปนเสมอน “โรงบ ำบดน ำเสย” ของชำยฝง ...เปนเสมอน “โรงฟอกอำกำศ” ของชำยฝง ...เปนเสมอน “ก ำแพงปองกน” ของชำยฝง …เปนเสมอน “หองปฏบตกำรธรรมชำต” เพอกำรศกษำ …เปนเสมอน “สะพำน” เชอมตอระหวำงบนบกกบทะเล

เครอขายรอบอาวตราดกบการพทกษปาชายเลน และทรพยากรอาวตราด

ตวอยาง

การปกปอง ฟนฟปาชายเลน ของหมบานเปรดในและเครอขายอาวตราด

32

ศนยการเรยนรชมชนเปรดใน...

• แ ผ น ก า ร จ ด ก า ร / ขอตกลง / กฎระเบยบ • โครงการปกก าแพงไมไผ ปองกนการกดเซาะชายฝง • โครงการลกเตายางชะลอคลน ปองกนการกดเซาะชายฝง

33

ศนยการเรยนรชมชนเปรดใน...(ตอ)

• กองทนดแลรกษาปาชายเลน • การเพมพนทปาชายเลน • ค า ย เ ย า ว ช น “ร ก ษสงแวดลอม” • การสรางหลกสตรทองถน ในการรกษาทรพยากรและสงแวดลอมชมชน

34

ศนยการเรยนรชมชนเปรดใน...(ตอ)

• โครงการสมนไพรปาชายเลน • โครงการอนรกษปแสม “หยดจบรอย คอยจบลาน” • โครงการนกวจยชมชน เพออนรกษปาชายเลน

สวสด