บทสรุปผู้บริหาร โครงการศึกษาและวิเคราะห์ข้อมูลการใช้ ...e-lib.dede.go.th/mm-data/BibA11347บทสรุปผู้บริหาร.pdf ·

บทสรปผบรหาร

โครงการศกษาและวเคราะหขอมลการใชพลงงานทดแทน ในกลมวสาหกจชมชนและอตสาหกรรมขนาดเลกของประเทศไทย

เสนอตอ

กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน (พพ.)

มลนธพลงงานเพอสงแวดลอม

26 มกราคม 2560

บทสรปผบรหาร โครงการศกษาและวเคราะหขอมลการใชพลงงานทดแทนในกลมวสาหกจชมชนและอตสาหกรรมขนาดเลกของประเทศไทย

1 มลนธพลงงานเพอสงแวดลอม

บทสรปผบรหาร

กระทรวงพลงงานมนโยบายการสงเสรมและพฒนาพลงงานทดแทน โดยก าหนดใหกรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน (พพ.) ด าเนนการสงเสรมการผลตและการใชพลงงานทดแทน โดยค านงถงความสมดลในทกมต อาท การสนบสนนการลงทนในรปแบบตางๆ การพฒนาพลงงานทดแทน ในชมชน การก าหนดกฎเกณฑและมาตรฐานตางๆ รวมถงราคาทจงใจ การรณรงคและสรางเครอขายให ตระหนกถงความส าคญทงดานการผลตและการใชพลงงานทดแทน ครอบคลมทกระดบตงแตประเทศลงมาจนถงระดบชมชน ปจจบนกระทรวงพลงงานไดบรณาการแผนพลงงานแหงชาต โดยจดท าแผนพลงงาน 5 แผนหลกในชวงป พ.ศ. 2558-2579 ซงในแผนการพฒนาพลงงานทดแทนและพลงงานทางเลอก (Alternative Energy Development Plan : AEDP 2015) จะใหความส าคญในการสงเสรมการผลตพลงงานจากวตถดบพลงงานทดแทนทมอยภายในประเทศใหไดเตมตามศกยภาพ การพฒนาศกยภาพการผลตพลงงานทดแทนดวยเทคโนโลยทเหมาะสม และการพฒนาพลงงานทดแทนเพอผลประโยชนรวมในมตดานสงคมและสงแวดลอมแกชมชน โดยก าหนดเปาหมายใหมการใชพลงงานทดแทนทกชนดทมอยในประเทศไทยเพอผลตไฟฟารวมเทากบ 5,588.24 ktoe หรอเทากบ 19,684 MW ผลตความรอนรวม 25,088.00 ktoe และใชในภาคขนสงรวม 8,712.43 ktoe รวมทงสน 39,388.67 ktoe คดเปนรอยละ 30 ของการใชพลงงานขนสดทายในป 2579 (131,000 ktoe)

การมขอมลศกยภาพพลงงานทดแทนทถกตองและเปนปจจบนจะท าใหการวางแผนนโยบายดานพลงงานทดแทนของภาครฐเปนไปในทศทางทถกตองและจะเปนประโยชนตอการก าหนดมาตรการสงเสรมการใชพลงงานทดแทนในภาพรวมของประเทศอยางมประสทธภาพ รวมถงจะเปนขอมลประกอบการตดสนใจใหกบผประกอบการและนกลงทนในการเลอกใชพลงงานทดแทนแตละประเภทไดอยางถกตองและเหมาะสม

ดงนน ศนยสารสนเทศขอมลพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน พพ. จงไดมอบหมายใหมลนธพลงงานเพอสงแวดลอม (มพส.) เปนทปรกษาด าเนนงาน “โครงการศกษาและวเคราะหขอมลการใชพลงงานทดแทนในกลมวสาหกจชมชนและอตสาหกรรมขนาดเลกของประเทศไทย” เพอศกษา รวบรวมขอมลการใชพลงงานทดแทนดงเดมในกลมวสาหกจชมชนและอตสาหกรรมขนาดเลก ปรบปรงฐานขอมลการใชพลงงานทดแทน โดยเฉพาะกลมวสาหกจชมชนและอตสาหกรรมขนาดเลกใหชดเจน มความถกตอง ครบถวนและ เปนปจจบน และเพอใหไดขอเสนอแนะแนวทางในการสงเสรมการใชพลงงานทดแทนในระดบชมชนและอตสาหกรรมขนาดเลกทสามารถน าไปปฏบตไดอยางถกตองและเปนรปธรรม

กจกรรมท มพส. ไดด าเนนการภายใตขอบเขตงาน ไดแก (1) การทบทวนขอมล (2) การส ารวจภาคสนามเพอประเมนการเกดและการใชพลงงานทดแทนดงเดมในกลมวสาหกจชมชนและอตสาหกรรม ขนาดเลก (3) การจดท าฐานขอมล (4) การวเคราะหขอมลศกยภาพการเกดและการใชพลงงานทดแทนดงเดม เทคโนโลย ราคาและแนวโนมทศทางตลาดพลงงานทดแทนดงเดม และ (5) การจดท าขอเสนอแนะมาตรการสงเสรมพลงงานทดแทน โดยมแนวคดและผลการศกษาสรปได ดงน



แนวคด: การประเมนศกยภาพการเกดของพลงงานทดแทนดงเดมจากแหลงการเกดทส าคญ 4 แหลง ไดแก

1. ไมฟน (จากสวนผลไม ไมโตเรว ลานไม และไมรมทาง) 2. ถาน (จากโรงเผาถาน) 3. แกลบ (โรงส) 4. เศษวสดเหลอใชทางการเกษตร (จากโรงงานแปรรปผลผลตเกษตร)

ประเมนปรมาณการใชพลงงานทดแทนดงเดมจากกลมผใช 3 กลม ประกอบดวย

OTOP (ผประกอบการ OTOP ทจดทะเบยนกบกรมการพฒนาชมชน กระทรวงมหาดไทย พ.ศ. 2558) วสาหกจชมชน (วสาหกจชมชนและเครอขายวสาหกจชมชนทจดทะเบยนกบกรมสงเสรมการเกษตร

กระทรวงเกษตรและสหกรณ พ.ศ. 2558) อตสาหกรรมขนาดเลก (โรงงานอตสาหกรรมจ าพวก 1 และจ าพวก 2 จากฐานขอมลโรงงาน

ทไดรบอนญาตใหประกอบกจการ กรมโรงงานอตสาหกรรม กระทรวงอตสาหกรรม พ.ศ. 2557)

รวมทงท าการศกษาสภาพตลาดและเทคโนโลยการใชพลงงานทดแทนดงเดมในกลมผใชขางตน โดยด าเนนการศกษา ทบทวน รวบรวมขอมลจากแหลงขอมลทตยภมตางๆ การส ารวจภาคสนาม และสมภาษณ ผทเกยวของทกภาคสวน แลวน าผลทไดมาวเคราะหและสรปผลการประเมนศกยภาพและการใชพลงงานทดแทนดงเดม การจดท าฐานขอมล รวมทงการจดท าขอเสนอแนะแนวทางมาตรการสงเสรมการใชพลงงานทดแทนและการปรบปรงประสทธภาพเทคโนโลยการใชงานพลงงานทดแทนดงเดมในกลมวสาหกจชมชนและอตสาหกรรมขนาดเลกของประเทศไทย

รปท 1 แนวความคดของการศกษา

ส าหรบการส ารวจภาคสนาม ในสวนของการใชพลงงานทดแทนดงเดมในกลมวสาหกจชมชนและอตสาหกรรมขนาดเลกใชวธ Quota Random Sampling โดยม 3 ขนตอน คอ (1) เลอกจงหวดตวอยางตามสดสวนของจ านวนจงหวดทงหมดในแตละภมภาคจาก 77 จงหวด โดยคดเลอกมา 30 จงหวด เพอท าการส ารวจภาคสนาม จากนน (2) สมตวอยางในจงหวดตวอยางตามสดสวนจ านวนประชากรของ OTOP วสาหกจชมชน

3

OTOP 2558

• • •

1.

2. 3. 4.

1.

2.



และอตสาหกรรมขนาดเลกในแตละจงหวด (อตสาหกรรมขนาดเลกประกอบดวย 21 หมวดหลก วสาหกจชมชนประกอบดวย 2 หมวดหลก 24 ประเภทกจการยอย และ OTOP ประกอบดวย 5 ประเภทหลก 22 ประเภทยอย) และ (3) คดเลอกกลมเปาหมายเฉพาะทมการใชพลงงานทดแทนดงเดม

สวนการประเมนศกยภาพ/ปรมาณการเกดพลงงานทดแทนดงเดมใชวธ Purposive Sampling ซง จะส ารวจในพนทจงหวดตวอยางเดยวกนกบทส ารวจการใชพลงงานทดแทนดงเดมเปนล าดบแรกกอน ถาไดจ านวนตวอยางทไมเพยงพอกส ารวจในจงหวดอนใกลเคยงเพอใหไดตวอยางครบตามทก าหนด

โดยมผลของจ านวนตวอยางทท าการส ารวจภาคสนามดานศกยภาพและปรมาณการเกดพลงงานทดแทนดงเดมจากแหลงการเกดรวมทงสน 231 ราย แบงเปน ไมฟนรวม 126 ราย (จากสวนผลไม 80 ราย จากแปลงปลกไมโตเรว 16 ราย จากลานไม 25 ราย และจากไมรมทาง 23 ราย) การผลตถานไม 50 ราย แกลบ 28 ราย และเศษวสดเหลอใชทางการเกษตรอก 9 ราย สวนการส ารวจการใชพลงงานทดแทนดงเดมไดท าการส ารวจรวมทงสน 1,670 ราย แยกเปน OTOP 631 ราย วสาหกจชมชน 577 ราย และอตสาหกรรมขนาดเลก 462 ราย รวมเปนตวอยางทท าการส ารวจจ านวนทงสน 1,901 ราย (นบเฉพาะตวอยางทมความสมบรณของขอมลเทานน)

ผลการส ารวจการเกดพลงงานทดแทนดงเดม ฟน ถาน แกลบ และเศษวสดเหลอใชทางการเกษตร และการใชพลงงานทดแทนดงเดมในกลม OTOP วสาหกจชมชนและอตสาหกรรมขนาดเลก รวมทงผลการศกษาสภาพตลาดและเทคโนโลยการใชพลงงานทดแทนดงเดม สรปไดดงน

1. ฟน รวบรวมขอมลผลการส ารวจไมแตละประเภทซงไดใหความส าคญในการประเมนศกยภาพฟนจาก 4 แหลงการเกด ประกอบดวย 1) ไมฟนจากการตดแตงกงไมผล 2) แปลงปลกไมโตเรว 3) ลานไม และ 4) ไมรมทางทงในเขตเมองและเขตทางหลวง มรายละเอยดดงน

ไมผล – จากการศกษาไมผล 10 ประเภท ไดแก ล าไย ทเรยน สมเขยวหวาน มะมวง สมโอ ลนจ มงคด เงาะ ลองกอง มะพราว พบวา มไมผลทมการน าเศษไมจากการตดแตงกงไปใชประโยชนเพอท าฟน 6 ชนด ไดแก ล าไย ลนจ เงาะ มะมวง สมโอ และมงคด ซง มพส. ไดท าการส ารวจภาคสนามและวางแปลงเพอศกษาและรวบรวมขอมลอตราการเกดและสดสวนการใชประโยชนพลงงานทดแทนดงเดม (เศษไมฟน) ทไดจากการตดแตงกงไมผลแตละประเภท โดยมวธการประเมนดงน 1) ปรมาณเศษไมทเกดจากการตดแตงกง

ทงหมด (กก./ตน) = ไมทอน + กงไม + ปลายไม/ใบไม

2) อตราการเกดเศษไมทสามารถใชประโยชนดาน RE ดงเดม (กก./ไร)

= (ไมทอน + กงไม) X จ านวนตน/ไร

3) ปรมาณเศษไมทสามารถใชประโยชนดาน RE ดงเดม (ตน) = เนอทใหผลผลต (ไร) x อตราการเกดเศษไมทสามารถใชประโยชนดาน RE ดงเดม (ตน/ไร)

4) ศกยภาพเศษไม (RE ดงเดม) คงเหลอ (ตน) = ปรมาณเศษไมทสามารถใชประโยชนดาน RE ดงเดม (ตน) x (100% - สดสวนการใชประโยชน)

ผลการประเมนปรมาณเศษไมจากการตดแตงกงไมผลทง 6 ชนด มปรมาณรวมทงสน 5.58 ลานตน โดยภาคเหนอมากทสด 3.64 ลานตน รองลงมา คอ ภาคกลาง ภาคใต และภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ตามล าดบ (ดงตารางท 1) ซงเมอหกลบการใชประโยชนไมทไดมการน ามาใชเปนฟนและใชเผาถานไปแลวตามสดสวนในแตละประเภท (ดงรปท 2) พบวา ศกยภาพคงเหลอของเศษไมทไดจากการตดแตงกงไมผลรวมทงประเทศเทากบ 2.9 ลานตน โดยภาคเหนอมศกยภาพเศษไมคงเหลอสงสด 1.83 ลานตน รองลงมา คอ ภาคกลาง ภาคใต และภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เทากบ 0.59 0.32 และ 0.16 ลานตน ตามล าดบ (ดงตารางท 2)



ตารางท 1 ปรมาณเศษไมจากไมผลทเกดขนในแตละภมภาค

รปท 2 สดสวนการใชประโยชนเศษไมจากการตดแตงกงไมผล

ตารางท 2 สรปศกยภาพเศษไมจากการตดแตงกงไมผลคงเหลอ

ไมโตเรว – ภาครฐไดมการสงเสรมการปลกไมโตเรวเพอเปนพลงงานทดแทนและใชประโยชนดานอนๆ เชน เปนไมค ายนผลผลต ไมกอสราง ผลตกระดาษ รวมทงท าใหเกดการใชประโยชนทดนอยางคมคาและเพมพนทปาไมใหกบประเทศ ผลการส ารวจภาคสนามของ มพส. พบวา ไมโตเรวทชาวบานนยมปลก คอ ยคาลปตสและกระถนเทพาเพราะปลกงายโตเรว ซงนอกเหนอจากการปลกในแปลงปลกแลว ยงมการปลกไมโตเรวตามคนนาเพอเพมปรมาณใหเพยงพอกบความตองการของตลาดไมทมเพมขนอยางตอเนอง ในสวนการประเมนศกยภาพไมโตเรวไดใชขอมลพนทเพาะปลกและผลผลตไมยคาลปตสและกระถนเทพา จากฐานขอมลของ กรมสงเสรมการเกษตร ตามวธการประเมน ดงน

6

3,206,065 35 173,593 41,525 217,325 2,155 3,640,698

ฉ 149,265 5,426 10,124 100,416 550 265,781

568,117 21,672 19,149 430,219 210,735 5,740 1,255,631

25,499 382,514 5,400 1,076 414,489

3,923,447 47,206 198,168 864,382 533,877 9,520 5,576,599

:

-

1,000

2,000

3,000

4,000

5,000

6,000

39%

20%

48%

16%22%

33% 34%

11%

1%

24%

31%8%

6%14%

50%

79%

28%

53%

70%61%

52%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

-

- -

:



1) สดสวนการใชประโยชน* = สดสวนขายใหโรงไฟฟา + สดสวนขายใหภาคอตสาหกรรม + สดสวนการใช ประโยชนดานอนๆ ทมใชพลงงาน

2) ศกยภาพฟนจากไมโตเรวคงเหลอ = ผลผลตไมโตเรว** x (100% - สดสวนการใชประโยชน*)

* ใชฐานขอมลจากโครงการศกษาวเคราะหการใชพลงงานทดแทนในภาคอตสาหกรรมและธรกจการคา (มพส.) ** ผลผลตไมโตเรวใชฐานขอมลจากกรมสงเสรมการเกษตร

ผลการประเมนศกยภาพการเกดฟนจากไมโตเรวและศกยภาพคงเหลอส าหรบใชเปนพลงงานทดแทนดงเดมพบวา ปรมาณไมโตเรวของทงประเทศป 2558 อยทระดบ 1.07 ลานตน มการใชประโยชน ในภาคอตสาหกรรม โรงไฟฟาชวมวลและดานอนๆ ไปแลว 99.08% มศกยภาพคงเหลอทสามารถใชเปนพลงงานทดแทนดงเดมได 0.02% หรอเทากบ 253 ตน รายละเอยดดงตารางท 3

ตารางท 3 ปรมาณไมโตเรวคงเหลอของทงประเทศ

ลานไม – ลานไมเปนแหลงรวบรวมไมทไดมาจากสวนไมผล แปลงปลกไมโตเรว ไมทไดจากพนทรกรางวางเปลาซงจะมความหลากหลายของประเภทไมแตกตางกนไปในแตละพนท โดยสวนมากไมในลานไมจะมการน าไปใชประโยชนเกอบทงหมด ทงในดานเชอเพลงใหโรงงาน/โรงไฟฟา ดานการผลตสนคา ผลตกระดาษและใชในงานกอสราง ซงมความแตกตางกนในแตละพนท การประเมนศกยภาพ มพส. ใชสดสวนการใชประโยชนเศษไมของลานไมจากรายงานการศกษาโครงการศกษาวเคราะหการใชพลงงานทดแทนในภาคอตสาหกรรมและธรกจการคาของ มพส. (2557) และขอมลจากกรมโรงงานอตสาหกรรม โดยวธการประเมนมดงน

1) สดสวนการใชประโยชน* = สดสวนการใชเปนเชอเพลงเองในลานไม + สดสวนขายใหโรงไฟฟา + สดสวนขายให ภาคอตสาหกรรม + สดสวนการใชประโยชนดานอนๆ ทมใชพลงงาน

2) ศกยภาพฟนจากลานไมคงเหลอ = (ปรมาณไมจากลานไม** - ปรมาณไมโตเรว) x (100% - สดสวนการใชประโยชน*)

*,** ใชฐานขอมลจากโครงการศกษาวเคราะหการใชพลงงานทดแทนในภาคอตสาหกรรมและธรกจการคา (มพส.)

ผลการประเมนปรมาณเศษไมจากลานไมของทงประเทศในป 2557 มทงสน 3.64 ลานตน มการใชประโยชนไปแลว 99.6% ศกยภาพคงเหลอเทากบ 0.4% หรอเทากบ 0.013 ลานตน ซงอยในพนทภาคเหนอทงหมด โดยปรมาณคงเหลอสวนนจะเปนพวกเศษไมปลายไมรวมถงปกไมตามลานไมบางแหง และจะมการน าไปใชเปนเชอเพลงแบบดงเดมบางเพยงเลกนอยเทานน การซอขายเศษไมของลานไมโดยสวนใหญจงเปนการขายและขนสงถงผใชโดยตรง

ไมรมทาง – ไดท าการประเมนโดยแยกเปน 2 สวน ไดแก 1) ไมรมทางในเขตพนทกรงเทพมหานคร (กทม.) ซงมส านกงานเขตทงสน 50 เขตเปนผรบผดชอบ และ 2) ไมรมทางของแขวงทางหลวง สงกดกรมทางหลวง กระทรวงคมนาคม เปนผดแลรบผดชอบทงการตดแตงตนไมและการปลกตนไมตามเขตพนทในแตละภมภาค

1,067,932 30.9% 53.98% 15.1% 0.02% 253

8,179 46.3% 39.4% 11.4% 2.9% 238

ฉ 837,056 30.0% 55.7% 14.3% 0.0% 13

222,395 33.6% 48.2% 18.2% 0.0% 2

302 15.0% 15.0% 70.0% 0.0% -

RE

( )

( ) ๆ

(Non-energy Use)



ส าหรบเศษไมจากการตดแตงกงไมรมทางในเขต กทม. มปรมาณทงสน 10,176 ตน/ป ตามรายงานของ กทม. ซงเปนการนบเฉพาะไมขนาดใหญทเขาโรงปยทง 2 แหง (ออนนชและหนองแขม) เพอด าเนนการยอยเปนปยทงหมด 100% สวนกงไมขนาดเลกนน กทม. ไมมการรวบรวมขอมลดานปรมาณ แตกงไมในสวนน ส านกงานเขตทง 50 แหง จะด าเนนการยอยเองและน าไปท าเปนปยเชนเดยวกนทง 100% ดงนน จงไมมปรมาณไมคงเหลอทจะน าไปใชประโยชนดานพลงงานทดแทนดงเดม

สวนไมรมทางจากทางหลวงทง 104 แหง 77 จงหวด ไดประเมนศกยภาพโดยใชวธประเมนยอนกลบจากปรมาณยางมะตอยทใชในแตละป ซงจากขอมลส านกบรหารบ ารงทาง กรมทางหลวง พบวา การตมยางมะตอย (Asphalt Cement : AC) 2 ตน จะใชปรมาณฟนโดยเฉลย 1 ตน และสดสวนการใชประโยชนเศษไมจากการตดแตงไมรมทางของกรมทางหลวงจะใชในการตมยางมะตอยอยท 12.5% ใชท าเฟอรนเจอร 3% ใชประโยชนอนๆ 14.5% และสวนทกองทงไว 70% แบงเปน สวนทเปนใบไมซงจะยอยสลายกลายเปนปย 37.8% และสวนทสามารถน าไปท าเปนฟน 32.2% โดยในป 2558 ปรมาณการใชยางมะตอย AC เทากบ 23,078 ตน ค านวณปรมาณเศษไมทหมวดทางหลวงใชในการตมยางมะตอย AC ไดเทากบ 11,539 ตน คดเปนปรมาณเศษไมรมทางในเขตทางหลวงทเกดขนทงหมด 92,313 ตน และปรมาณไมฟนคงเหลอเทากบ 29,725 ตน (32.2%) แสดงดงตารางท 4

ตารางท 4 ปรมาณไมรมทางของทางหลวงทงประเทศ

สรปศกยภาพคงเหลอของเศษไมจาก 4 แหลง (ไมผล ไมโตเรว ลานไมและไมรมทาง) เทากบ 2.94 ลานตน/ป ซงสวนใหญเปนฟนทมาจากไมผล 2.897 ลานตน ศกยภาพคงเหลอรวมอยในภาคเหนอมากทสด 1.854 ลานตน ดงรปท 3 ทงน ศกยภาพคงเหลอดงกลาวเปนศกยภาพเชงทฤษฎ ยงมปจจยในการเกบรวบรวมไมฟน ซงในสภาพความเปนจรงไมฟนทไดจากการตดแตงกงไมผลนนอยกระจดกระจายตามแหลงเพาะปลกในพนทตางๆ อาจไมคมคาหากตองเกบรวบรวมจากพนทหางไกล อกทงพฤตกรรมการตดแตงกงไมผล รวมถงลกษณะของการใชประโยชนไมในแตละพนทไมเหมอนกน ซงจะตองน าปจจยทกลาวมานมาพจารณารวมดวย นอกจากน ยงมปรมาณเศษไมจากสวนไมผลอกสวนหนง ซงเกดขนจากการตดโคนลมสวนเพอเปลยนไปปลกพชชนดอนทดกวา ซงขอมลในสวนนยงไมมหนวยงานใดทไดท าการศกษาหรอเกบรวบรวมไว ดงนน เพอใหไดขอมลศกยภาพพลงงานทดแทนดงเดมและการใชประโยชน ตลอดจนศกยภาพคงเหลอทสะทอนกบความเปนจรงมากยงขน หนวยงานภาครฐ อาจจ าเปนจะตองมการศกษาขอมลเชงลกของพฤตกรรมในระดบพนทตางๆ ดงทกลาวมาขางตน

รปท 3 ศกยภาพฟนคงเหลอทงประเทศ

AC ( )

AC ( )

( )

( )

( )

23,078.35 11,539.18 92,313.42 41,264.10 29,724.92

7,244.18 3,622.09 28,976.72 12,952.59 9,330.50

5,365.46 2,682.73 21,461.82 9,593.43 6,910.71

6,790.86 3,395.43 27,163.44 12,142.06 8,746.63

3,677.86 1,838.93 14,711.44 6,576.01 4,737.08

2,897

1,831

160

589

318

0 0 0 0 13 13 0 - -30 9 7 9 5

2,940

1,854

167

597

322

0

500

1,000

1,500

2,000

2,500

3,000



ราคาฟน มพส. ไดรวบรวมขอมลราคาฟน โดยแบงเปน 2 สวน คอ 1) ราคาฟนแยกตามประเภทไม (ราคาขายของชาวสวน) และ 2) ราคาฟนแยกตามผใชในแตละกลมท มพส. ส ารวจ พบวา ราคาไมผลแตละชนดคอนขางใกลเคยงกนอยในชวง 0.5-1.1 บาท/กโลกรม โดยไมล าไยและลนจมราคาสงกวาไมผลประเภทอน (ดงรปท 4) ในขณะทราคาฟนแยกตามผใชในกลม OTOP วสาหกจชมชนและอตสาหกรรมขนาดเลกอยในชวง 0.6-1.5 บาท/กโลกรม โดยภาคเหนอจะมราคาฟนสงกวาภาคอน รองลงมา คอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคกลาง และภาคใต ตามล าดบ ซงเปนไปในทศทางเดยวกนทงกลม OTOP วสาหกจชมชนและอตสาหกรรมขนาดเลก โดยมราคาเฉลยทงประเทศอยท 0.78 บาท/กโลกรม ทงน จะเหนวา ราคาฟนทง 2 สวนอยในระดบใกลเคยงกน เนองจากผขายตนทางและผใชฟนปลายทางอยในพนทเดยวกนเปนสวนใหญ นอกจากน ยงมปจจยอนทสงผลตอราคาฟน เชน ชวงเวลาของการซอขาย ลกษณะการใชประโยชนทแตกตางกน ปรมาณอปสงคและอปทานของในแตละพนท รวมถงราคาของเชอเพลงอนทสามารถใชทดแทนฟนไดกมผลตอราคาฟนดวยเชนกน

รปท 4 ราคาฟนแยกตามประเภทไมและแยกตามผใชรายภาค

ตลาดฟน : การจดหาฟนของกลม OTOP วสาหกจชมชน และอตสาหกรรมขนาดเลก ซงถอเปนผใช รายยอย โดยสวนใหญจะเปนการเกบรวบรวมจากสวนผลไมหรอในพนทรกรางหรอจากเศษไมอนในพนท ท าใหเกอบจะไมมคาใชจายทเปนตนทนคาเชอเพลง อกทงปรมาณการใชฟนในแตละครงไมมากนก ส าหรบกรณผประกอบการทมการซอขายฟนจะเปนการซอขายในลกษณะของถงกระสอบ (กระสอบปยหรออาหารสตว) ซง ผซอและผขายจะตดตอกนโดยตรง เนองจากแหลงก าเนดฟนและผใชฟนอยในพนท เดยวกนหรอใกลเคยงกน และหรออาจจะมพอคาคนกลาง/คนรวบรวม ซงจะท าหนาทขนสงฟนจากแหลงผลตไปสงใหผใชปลายทาง แต ผใชกลมนมปรมาณไมมาก โดยแหลงรบซอหลกจะเปนโรงงานอตสาหกรรมขนาดใหญพนทใกลเคยง

18

0.83

0.98

0.71 0.78

1.01

1.42

1.68

1.46

0.74

1.37 1.37 1.29

0.67

1.11

0.71

1.06

0.66 0.68

0.58 0.60

-

0.20

0.40

0.60

0.80

1.00

1.20

1.40

1.60

1.80

OTOP

ฉ

- - - - - . –

0.83

0.98

0.71 0.78

1.01

1.42

1.68

1.46

0.74

1.37 1.37 1.29

0.67

1.11

0.71

1.06

0.66 0.68

0.58 0.60

-

0.20

0.40

0.60

0.80

1.00

1.20

1.40

1.60

1.80

OTOP

ฉ



2. ถาน ผลจากการส ารวจโรงเผาถานทง 50 โรงใน 22 จงหวด พบวา มขนาดก าลงการผลตรวมทงหมด 36,526 ตน/ป หรอเฉลยเทากบ 730.5 ตน/ป/โรง ประกอบดวย โรงเผาถานทจดทะเบยนวสาหกจชมชนจ านวน 33 โรง มก าลงการผลตรวม 1,904 ตน/ป หรอเฉลยเทากบ 57.7 ตน/ป/โรง และโรงเผาถานทจดทะเบยนเปนโรงงานจ านวน 17 โรง มก าลงการผลตรวม 34,622 ตน/ป หรอเฉลยเทากบ 2,036.6 ตน/ป/โรง (ดงรปท 5)

รปท 5 ก าลงการผลตรวมของโรงเผาถานทตอบแบบสอบถามแยกรายภาคและประเภทการจดทะเบยน ในสวนของการจ าหนายถาน พบวา โดยภาพรวมทงประเทศ โรงเผาถานจ าหนายถานใหกบรานคา

หรอผใชถานโดยตรงในสดสวน 98.9% มการสงออกเพยง 0.6% จ าหนายใหกบโรงงานเพอใชในกระบวนการผลต 0.3% และใชเองอก 0.2% แตเมอพจารณาเปนรายภาคจะเหนไดวา ภาคเหนอมสดสวนการขายใหกบโรงงานเพอใชในกระบวนการผลตสงถง 27.4% สวนภาคกลางมการสงออก 11.6% (ดงรปท 6)

รปท 6 สดสวนการจ าหนายถานของโรงเผาถานทตอบแบบสอบถามแยกรายภาค

ส าหรบราคาถานไมแบงออกเปน 2 สวน เชนเดยวกบราคาฟน คอ 1) ราคาถานทตนทางหรอราคาขายของโรงเผาถาน และ 2) ราคาถานแยกตามผใชในแตละกลมท มพส. ส ารวจ โดยมรายละเอยดดงน

จากการส ารวจโรงเผาถานจ านวน 50 ราย พบวา มการเผาถานจากไม 8 ประเภท ไดแก กะลามะพราว ไมกระถน ไมโกงกาง ไมยคาลปตส เศษไมจากสวน อาท ไมล าไย ไมลนจ ไมมะขาม ไมมะมวง เศษไมอนๆ เศษไมจากไมรมทาง ไมไผบง และม 2 ราย ทน ากะลามะพราวเผาและเศษถานมาอดเปนถานกอน ทงน ตนทนของถานจากไมเฉลยเทากบ 3,997 บาท/ตน (3.997 บาท/กโลกรม) โดยตนทนทสงทสด (ไมรวมกะลามะพราวเผา) คอ ถานไมกระถน 5,375 บาท/ตน (5.375 บาท/กโลกรม) และตนทนต าทสดเปน



ไมยางพารา 2,300 บาท/ตน (2.3 บาท/กโลกรม) ในขณะทราคาขายถานเฉลยอยท 9,240 บาท/ตน (9.24 บาท/กโลกรม) โดยถานไมโกงกางมราคาสงทสด 15,000 บาท/ตน (15 บาท/กโลกรม) และถานไมยางพาราราคาต าทสด 6,600 บาท/ตน (6.6 บาท/กโลกรม) ดงรายละเอยดตามตารางท 5

ตารางท 5 ตนทนและราคาขายถานแยกตามประเภทไม

สวนราคาถานแยกตามผใชในกลม OTOP วสาหกจชมชนและอตสาหกรรมขนาดเลก จะเหนวา ราคาถานของกลมอตสาหกรรมขนาดเลกสงกวากลม OTOP และวสาหกจชมชน เนองจากซอถานจากตลาดและผานพอคาคนกลางตางจากกลม OTOP และวสาหกจชมชนซงสวนหนงมการเผาถานใชเอง (สวนราคาถานของกลม OTOP ในภาคกลางและภาคใตมราคาสงเนองจากประเภทของถานมความหลากหลายและวตถประสงคการใชงานแตกตางกน) โดยราคาถานเฉลยทงประเทศของผใชทง 3 กลมอยท 8.44 บาท/กโลกรม ราคาสงสดอยทภาคกลาง เนองจากตนทนการผลตสงกวาภาคอนๆ รองลงมา คอ ภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และภาคใต ตามล าดบ ทงน มวสาหกจชมชนบางรายทมการเผาถานใชเองแตมจ านวนไมมากนก และบางสวนกมทงเผาถานใชเองและซอหาจากตลาดมาใชดวย จงท าใหราคาถานของกลมนคอนขางต ากวากลม OTOP และอตสาหกรรมขนาดเลก

รปท 7 ราคาถานเฉลยของแตละกลมรายภาค

กะลามะพราว 2 33.3% 1,500 600 5,100 10,000 51%

กะลามะพราวเผา 2 100.0% 9,000 3,000 12,000 18,500 65%

ไมกระถน 1 40.0% 750 3,500 5,375 7,000 77%

ไมโกงกาง 1 28.6% 950 250 3,575 15,000 24%

ไมเนอแขง (ประดแดง, เตงรง, มะคา) 1 40.0% 600 3,000 4,500 10,000 45%

ไมยางพารา 5 50.0% 750 800 2,300 6,600 35%

ไมยคาลปตส 10 52.0% 1,000 900 2,823 8,400 34%

เศษไมจากสวน อาท ไมมะขาม ไม

มะมวง ไมล าไย ไมลนจ

14 35.0% 950 1,000 3,714 10,000 37%

เศษไมอนๆ อาท เศษไมจากไหลทาง

ไมไผบง

13 30.0% 1,250 100 4,267 8,000 53%

เศษถาน 1 100.0% 1,000 4,000 5,000 12,000 42%

รวม 50 3,997 9,240 43%

สดสวนตนทนการ

ผลต/ราคาขาย

(บาท/ตนถาน)

ประเภทไมทใชท าถานจ านวน

ตวอยาง

อตราสวนการ

เกดถาน (%)

ตนทนคาไม

(บาท/ตนไม)

ตนทนอนๆ


ตนทนรวม


ราคาขายเฉลย


8.85

7.77

9.42

8.44

7.14

9.39 10.00

9.21

7.50

5.83

9.72

7.47

13.11

6.34

8.00

11.70

13.05

6.14

7.23

-

2.00

4.00

6.00

8.00

10.00

12.00

14.00

OTOP

ฉ



ตลาดถาน : การตลาดของถานมความแตกตางจากตลาดฟน โดยสวนใหญเปนการซอมาจากตลาด ในทองถน/รานคาชมชน เนองจากการผลต การจ าหนาย และการเคลอนยายถานจะตองขออนญาตจากภาครฐ ซงมขนตอนและระยะเวลาด าเนนการ จงท าใหการซอขายถานในระดบขายปลกจะเปนการจ าหนายในทองถนซงท าไดคลองตวกวา ทงน การขายถานจะมหนวยเปนกระสอบ

เนองจากฟนและถานมทมาจากไมเหมอนกน และไมทนยมน ามาท าฟนโดยสวนใหญกสามารถน ามาเผาถานไดเชนเดยวกน แตขนอยกบอปสงคและอปทานในแตละพนท โดยวถตลาดของฟนและถาน จะแบงเปนแหลงก าเนด การผลต (เฉพาะถาน) การขนสง และผใช (ดงรปท 8) จากแหลงก าเนดของไมซงอยในพนทสวนของเกษตรกรทงไมผล ไมโตเรว ยางพารา โกงกาง และไมอนๆ สวนไมรมทางและสวนสาธารณะจะอยในความรบผดชอบกรมทางหลวงและส านกงานเขตกรงเทพมหานคร ซงเปนตนทางและมหนาทบรหารจดการไมในเขตพนทรบผดชอบ โดยไมจากแหลงก าเนดจะถกสงถงผใชโดยตรงหรออาจผานพอคาคนกลาง ซงท าหนาทรวบรวมและขนสงตอไปใหผใชในแตละกลม สวนถานจะตองถกน ามาผานกระบวนการเผากอนสงไปจ าหนายใหแกผใชโดยตรงหรอผานทางรานคา/พอคาคนกลางเชนกน (ดงรปท 8)

รปท 8 วถตลาดของฟนและถาน

3. แกลบ จากรายงานการศกษาโครงการศกษาวเคราะหการใชพลงงานทดแทนในภาคอตสาหกรรมและธรกจการคา ซงพบวา สดสวนการใชประโยชนแกลบเพอเปนพลงงานทดแทนดงเดมจะรวมอยในสวนของการใชเปนเชอเพลงในโรงงานอตสาหกรรมอนๆ 12.3% และใชส าหรบอตสาหกรรมในครวเรอน 9.9% รวมเปน 22.2% โดยสวนหนงเปนการน าไปใชส าหรบกจการประเภทโรงเผาอฐ วธการประเมนศกยภาพแกลบเพอใชเปนพลงงานทดแทนดงเดม จงประเมนจากปรมาณการเกดแกลบทสามารถรวบรวมไดเทากบ 6.48 ลานตน (จากรายงานของส านกงานเศรษฐกจการเกษตรปรมาณผลผลตขาวเปลอกป 2558 มจ านวนเทากบ 29.66 ลานตน) ในขณะทผลการส ารวจกลมโรงสเพอสอบถามอตราสวนการใชประโยชนแกลบเปนพลงงานทดแทนดงเดม ในป 2559 ของ มพส. มปรมาณการใชแกลบเปนพลงงานทดแทนดงเดมทงประเทศอยท 1.5 ลานตน แบงเปนใชในภาคเหนอ 0.1 ลานตน และในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 1.4 ลานตน โดยในภาคใตและภาคกลางไมมการใชพลงงานทดแทนดงเดม (ดงรปท 9) อยางไรกตาม เนองจากในการส ารวจขอมลของการศกษานเปนการเกบตวอยางจากโรงสจ านวน 28 โรงเทานน (เฉพาะรายทใหขอมลครบสมบรณ) ดงนน จงควรมการส ารวจจ านวนตวอยางทมากขนในอนาคตเพอใหทราบสดสวนทสะทอนความเปนจรงมากขน



รปท 9 ปรมาณแกลบและสดสวนการใชประโยชนแกลบ

ผลการส ารวจราคาแกลบพบวา ราคาเฉลยของผใชกลม OTOP วสาหกจชมชนและอตสาหกรรม ขนาดเลกแตละภาคและราคาเฉลยของทงประเทศจะอยในระดบใกลเคยงกนเทากบ 1.64 บาท/กโลกรม หรอ คดเปน 1,640 บาท/ตน (ดงรปท 10) โดยภาคเหนอและภาคกลางราคาจะสงกวาภาคตะวนออกเฉยงเหนอเลกนอย สวนภาคใตไมมการใชแกลบเปนเชอเพลง เพราะโดยสวนใหญจะใชไมยางพาราเปนเชอเพลง เนองจากภาคใตเปนแหลงปลกไมยางพารา ท าใหมเศษไมยางจ านวนมากและราคาถก ทงน ราคาแกลบเคยขนสงสดถงระดบ 2,000 บาท/ตน (ทงภาคเหนอและภาคตะวนออกเฉยงเหนอ) ซงขนกบความตองการและปรมาณแกลบทม ในแตละพนทและในแตละชวงเวลา เนองจากแกลบสามารถน าไปใชประโยชนไดหลากหลายทงในทางการเกษตร ปศสตว เชอเพลงในโรงไฟฟา โรงส โรงงานอตสาหกรรม โรงเผาอฐ จงท าใหในบางพนทเกดการแยงซอและมการแขงขนดานราคาแกลบสงมาก

รปท 10 ราคาแกลบเฉลยรายภาค

4. เศษวสดเหลอใชทางการเกษตร จากผลการส ารวจโรงงานแปรรปผลผลตทางการเกษตรและกลมลานรบซอพชผลการเกษตรทงหมด 9 ตวอยาง (เฉพาะทมขอมลครบสมบรณ) พบวา วสดเหลอใชทางการเกษตรทไดจากการส ารวจแหลงรวบรวม คอ ฟางขาว เปลอกไม ทะลายปาลม และซงขาวโพด โดยวสดเหลอใชทางการเกษตรดงกลาวไมไดมการน ามาใชเพอเปนพลงงานทดแทนดงเดม แตจะเปนการใชเพอผลตอาหารสตว และเปนเชอเพลงของโรงงานอตสาหกรรมขนาดใหญ สอดคลองกบผลการส ารวจของกลม OTOP อตสาหกรรมขนาดเลกและวสาหกจชมชน ซงแมวาจะมการใชวสดเหลอใชทางการเกษตรเปนเชอเพลงอยบาง

29,658,454 6,480,372 1,548,918

9,141,269 1,997,367 139,964

12,837,650 2,805,027 1,408,954

7,149,079 1,562,074 -

530,456 115,905 -

19%

56%

56%

9%

14%

10%

43%

4%

0%

2%

7%

2%

0%24%

7%

49%

38% 18% 50% 44% 44%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

120%

ฉ

1

1.64

1.66

1.59

1.66

1.54

1.56

1.58

1.60

1.62

1.64

1.66

1.68



แตมจ านวนนอยรายและอกสวนหนงจะใชในลกษณะเปนเชอเพลงเสรมหรอเชอเพลงรวมเทานน การจดหาโดยสวนใหญไมไดมาจากแหลงรวบรวม เชน ลานรบซอพชไรหรอโรงงาน แตจะเปนวสดเหลอใชทมอยในพนท ซงกลมผใชสามารถรวบรวมและหาไดเองโดยไมตองซอ และใชในปรมาณไมมากในแตละครง เนองจากพฤตกรรมการเกดและการใชวสดเหลอใชทางการเกษตรมลกษณะคอนขางกระจดกระจาย รวมทงหนวยการวดทไมมมาตรฐานเดยวกน เชน เปลอกมะพราว กะลามะพราวของกลมเคยวน าตาลมะพราว เปนตน ดงนน จงไมสามารถประเมนปรมาณการเกดเศษวสดเหลอใชทางการเกษตรเพอใชเปนพลงงานทดแทนดงเดมได ทงน เพอใหไดขอมลทสะทอนความเปนจรงมากขน ควรจะตองมการส ารวจขอมลเชงลกเปนรายพนทเพมเตมในอนาคต

ส าหรบราคาเศษวสดเหลอใชทางการเกษตรเพอเปนพลงงานทดแทนดงเดม เนองจากผลการส ารวจพบตวอยางจากผใชนอยราย มความหลากหลายและราคาแตกตางกนคอนขางมาก ในทนจงยกตวอยาง ขอมลบางราย เชน ราคาฟางขาวทพบในภาคเหนอสงถง 2,000 บาท/ตน ซงคอนขางแตกตางจากท มพส. ไดเคยส ารวจในโครงการศกษาวเคราะหการใชพลงงานทดแทนในภาคอตสาหกรรมและธรกจการคา (2557) โดยฟางขาวจะมราคาแตกตางตามลกษณะการใชประโยชน เชน ในฟารมปศสตวจะมราคาเฉลย 1,072 บาท/ตน ขณะทผใชงานประเภทอนๆ ราคาฟางขาวจะอยท 100 - 1,000 บาท/ตน ขนอยกบอปสงค อปทานและระยะทางใกล-ไกลของผใชในแตละพนท ราคาทะลายปาลมเปลาของกลมวสาหกจชมชนในภาคกลางทน าไปเพาะเหด 700 บาท/ตน ใกลเคยงกบขอมล มพส. (2557) ซงอยท 400 - 670 บาท/ตน สวนราคาทขาย ในภาคอตสาหกรรม/โรงไฟฟามคาเทากบ 500 - 1,000 บาท/ตน เปนตน

วถตลาดของแกลบและเศษวสดเหลอใชทางการเกษตรโดยสวนใหญแหลงก าเนดและผใชอยในพนทเดยวกน เชน เกษตรกรทปลกขาว เมอใชรถเกยวขาวไดฟางขาวออกมาจากนาแลว กน าฟางขาวทไดมาใช เพาะเหด เปนตน ขณะทแกลบตองผานกระบวนการสขาวในโรงสกอน จงจะไดแกลบออกมาใชประโยชน เชนเดยวกบซงขาวโพดทตองผานโรงส/ไซโลเพอกะเทาะเอาเมลดขาวโพดไปใชผลตอาหารสตว สวนขเลอยเปนผลพลอยไดจากการแปรรปไมของโรงเลอยกอนทจะมพอคาคนกลางรวบรวมขนสงมายงกลมผ ใชทงใน OTOP วสาหกจชมชนและอตสาหกรรมขนาดเลก รวมถงผใชกลมอนๆ เชน โรงงานขนาดใหญหรอโรงไฟฟาชวมวลขนอยกบอปสงคและอปทานในแตละพนท (ดงรปท 11)

รปท 11 วถตลาดของแกลบและเศษวสดเหลอใชทางการเกษตร

29



ราคาพลงงานทดแทนดงเดมมการเคลอนไหวเปลยนแปลงตามกลไกตลาดและตามฤดกาล เชน ในชวงฤดฝนเศษไมและแกลบมปรมาณนอยและมความชนสง ท าใหแกลบและเศษไมมราคาแพง เปนตน แตกลมผใชยงสามารถทจะเลอกใชเชอเพลงประเภทอนทดแทนไดในชวงเวลาดงกลาว หรอผใชบางรายอาจมการลงทนปรบเปลยนเทคโนโลยไปใชอปกรณทมประสทธภาพสงเพอลดการใชเชอเพลง ทงน ตลาดเศษไมและวสดเหลอใชทางการเกษตรทสามารถใชเปนพลงงานทดแทนดงเดม มทงสวนทเปนตลาดพลงงานและตลาดทใชผลตสนคาและวตถดบตางๆ (ดานอนทไมใชพลงงาน) ซงความตองการของทง 2 ตลาด ท าใหเกดการแขงขนดานราคา ขนอยกบอปสงคและอปทานในแตละพนทเปนส าคญ

สรปผลการส ารวจการใชพลงงานทดแทนดงเดม (ฟน ถาน แกลบ และวสดเหลอใชทางการเกษตรอนๆ) ในกลม OTOP วสาหกจชมชน และอตสาหกรรมขนาดเลก พบวา ปรมาณการใชฟนรวมทงหมดมการใช มากทสดโดยกลมอตสาหกรรมขนาดเลกซงเปนผใชรายใหญทใชทง ฟน แกลบและเศษวสดเหลอใชทางการเกษตร ขณะทกลมวสาหกจชมชนใชถานในปรมาณทมากทสด โดย OTOP ทใชพลงงานทดแทนดงเดมมจ านวน 161 ราย คดเปน 25.5% วสาหกจชมชนทใชพลงงานทดแทนดงเดมมทงสน 180 ราย คดเปน 31.2% และอตสาหกรรมขนาดเลกมผใชจ านวน 111 ราย คดเปน 24% เมอเทยบกบจ านวนทส ารวจ (ดงตารางท 6) และเมอรวมปรมาณการใชพลงงานทดแทนดงเดมของประชากรภายใตการศกษานทงหมด พบวา ฟนเปนแหลงพลงงานหลกทใชในกลมวสาหกจชมชนและอตสาหกรรมขนาดเลกของประเทศไทย โดยใชฟนรวมทงหมด 167,738 ตน/เดอน ใชถาน 1,710 ตน/เดอน และใชแกลบ 9,033 ตน/เดอน คดเปนมลคารวมประมาณ 160.13 ลานบาท/เดอน (ดงตารางท 7)

ตารางท 6 สรปการใชพลงงานทดแทนดงเดมในกลม OTOP วสาหกจชมชน และอตสาหกรรมขนาดเลก

การใชพลงงานทดแทนดงเดม OTOP วสาหกจชมชน อตสาหกรรมขนาดเลก จ านวนตวอยางทส ารวจทงหมด 631 577 462

ฟน

จ านวนทใชฟน (ราย) 109 102 60

ปรมาณการใชตอเดอน (กก.) 63,337 367,651.61 1,081,702

ปรมาณการใชเฉลยตอเดอน (กก./ราย) 581 3,604.43 18,028

มลคาการใชตอเดอน (บาท) 52,608 373,022.92 766,894

มลคาการใชเฉลยตอเดอน (บาท/ราย) 483 3,657.09 12,782

ราคาเฉลย (บาท/กก.) 0.83 1.01 0.71

ปรมาณการใชตอรายรบ (กก./บาท) 0.0055 0.02 0.0572

มลคาการใชตอรายรบ 0.0045 0.02 0.0406

ถาน

จ านวนทใชถาน (ราย) 45 42 10

ปรมาณการใชตอเดอน (กก.) 11,009 8,642.83 1,314.33

ปรมาณการใชเฉลยตอเดอน (กก./ราย) 244.65 205.78 131.43

มลคาการใชตอเดอน (บาท) 97,480 67,137.92 12,379.17

มลคาการใชเฉลยตอเดอน (บาท/ราย) 2,166 1,598.52 1,237.92

ราคาเฉลย (บาท/กก.) 8.85 7.77 9.42





การใชพลงงานทดแทนดงเดม OTOP วสาหกจชมชน อตสาหกรรมขนาดเลก

แกลบ

จ านวนทใชแกลบ (ราย) 2 16 35

ปรมาณการใชตอเดอน (กก.) 12,630 26,972.50 281,228

ปรมาณการใชเฉลยตอเดอน (กก./ราย) 6,315 1,685.78 8,035

มลคาการใชตอเดอน (บาท) 11,490 28,407.50 462,114

มลคาการใชเฉลยตอเดอน (บาท/ราย) 5,745 1,775.47 13,203

ราคาเฉลย (บาท/กก.) 0.91 1.05 1.64



วสดเหลอใชทาง

การเกษตรอนๆ

จ านวนทใชวสดเหลอใชทางการเกษตร (ราย) 5 20 6

มลคาการใชตอเดอน (บาท) 17,220 59,035 152,483

มลคาการใชเฉลยตอเดอน (บาท/ราย) 3,444 2,951.75 25,414


รวมจ านวนทใช RE ดงเดม (ราย) 161 (25.5%) 180 (31.2%) 111 (24%)

ตารางท 7 สรปการใชพลงงานทดแทนดงเดม ประเภทผใช OTOP วสาหกจชมชน อตสาหกรรมขนาดเลก รวม

จ านวนประชากรภายใตการศกษา (ราย) 36,085 59,919 18,168 114,172 ปรมาณการใช RE ดงเดม (กก./เดอน)

ฟน 4,745,608 36,462,947 126,529,547 167,738,102 ถาน 654,436 1,017,998 37,947 1,710,381 แกลบ 9,033,815 9,033,815

ราคาเชอเพลง (บาท/กก.)

ฟน 0.831 1.015 0.709 0.779 ถาน 8.855 7.768 9.421 8.547

แกลบ 1.643 1.643

นอกจากน ยงมการส ารวจภาคสนามเพอวเคราะหการใชพลงงานทดแทนดงเดมของกลมตวอยาง ในกลมประเภทกจการเฉพาะทมการใชพลงงานทดแทนดงเดม ไดแก อฐ (อฐแดง) เครองปนดนเผา อบใบชา/ใบยาสบ อบล าไย ยอมผา ตมด สรากลน เกลอ ยางแผนรมควน เพาะเหด และกจการท าเสนขนมจนหรอ เสนกวยเตยว พบวา ปรมาณการใชฟนตอรายของกลมโรงอฐสงสดท 64,300 กก./เดอน/ราย รองลงมา คอ ยางแผนรมควนและตมด 25,975 และ 19,000 กก./เดอน/ราย ตามล าดบ หากเทยบปรมาณการใชฟนตอรายรบ จะเหนวา กลมตมดมคาการใชฟนสงสดท 0.8444 กก./บาท (หรอเทากบ 13.5427 เมกะจล/บาท) เทยบกบโรงอฐทใชฟน 0.207 กก./บาท (หรอเทากบ 3.3097 เมกะจล/บาท) ขณะทปรมาณการใชถานในกลมอบใบชาใบยาสบมการใชสงสดท 413 กก./เดอน/ราย คดเปน 0.0147 กก./บาทของรายรบ (หรอเทากบ 0.4255 เมกะจล/บาท) และปรมาณการใชแกลบในโรงอฐสงสดท 8,020 กก./เดอน/ราย แตเมอคดเปนปรมาณแกลบทใชตอรายรบพบวา กลมเครองปนดนเผาสงกวากลมอฐเลกนอยโดยมคาเทากบ 0.0916 กก./บาท (หรอเทากบ 1.319 เมกะจล/บาท) เนองจากกลมกจการดงกลาวนมคาการใชพลงงานทดแทนดงเดมคอนขางมากกวากลมอนๆ ดงนน การจดท ามาตรการสงเสรมการใชพลงงานทดแทนดงเดมควรมงเนนกลมกจการเหลานเปนส าคญ



เทคโนโลยการผลต การใช และการปรบปรงพลงงานทดแทนดงเดม

มพส. ไดรวบรวมขอมลรปแบบเทคโนโลยการผลตเชอเพลงพลงงานทดแทนดงเดม ไดแก ถานไม และเทคโนโลยการใชงานและการปรบปรงเทคโนโลยการใชพลงงานทดแทนดงเดมของกลมวสาหกจชมชนและอตสาหกรรมขนาดเลก โดยมรายละเอยดดงน

เทคโนโลยการผลตเชอเพลงพลงงานทดแทนดงเดมหรอการผลตถานไม คอ กระบวนการเปลยนใหไมกลายเปนถานโดยการใหความรอนเพอไลความชนออก เตาเผาถานในอดตเปนเตาดนเหนยวทกอผนงเตาสวนหนงอยบนดนอกสวนหนงขดลกลงไปต ากวาระดบผวดน พบไดทวไปในชนบท ปจจบนมการพฒนารปแบบเตาซงใชอฐกอเพองานอตสาหกรรม ผลตถานไดจ านวนมาก และเตาอวาเตะซงน าตนแบบมาจากประเทศญปนเปนรปแบบทพฒนาจากเตาดนและเตาอฐ ใหผลผลตถานไดมากและคณภาพด มผลพลอยไดเปนน าสมควนไมแตคาใชจายในการลงทนกอสรางจะสง สวนเตาเผาถานทสรางจากถงน ามน 200 ลตร เปนเตาเผาถานขนาดเลกเหมาะส าหรบบานสวนไรนาเพราะสามารถสรางและเผาถานไดดวยตวเอง

เทคโนโลยการใชพลงงานทดแทนดงเดม แมวาผลทไดจากการส ารวจผประกอบการสวนใหญจะตอบวาไมไดมการเปลยนแปลงเทคโนโลยการใชพลงงานทดแทนดงเดมซงกคอเตาทใชกบพลงงานทดแทนดงเดมกตาม แตจากการศกษาขอมลทตยภมอนๆ ประกอบพบวา ไดมการพฒนาเรอยมาเพอเพมประสทธภาพเตาหงตมใหสามารถใชเชอเพลงไดนอยลงและมประสทธภาพทางความรอนเพมมากขน สามารถใชเชอเพลงไดหลากหลายขน โดยรปแบบเตามความหลากหลาย สวนใหญเปนเตาทใชความรอนเพอหงตมประกอบอาหาร และเตาทใชส าหรบอบหรอเผาผลตภณฑ/สนคาของกจการตางๆ ซงสามารถใชไดทงในกจการขนาดเลกและในครวเรอน เชน เตาองโล เตามหาเศรษฐ (ประหยดถานไดมากกวารอยละ 30) เตาเศรษฐกจสามารถน าเศษวสดเหลอใชทางการเกษตรมาใชเปนเชอเพลงไดและมปลองไฟชวยดดเขมาควนออกไปท าใหการเผาไหมดขน เปนตน

ประเภทกจการทมการใชเทคโนโลยการใชพลงงานทดแทนดงเดม ซงลกษณะเตาและรปแบบการใชพลงงานทดแทนดงเดมจะแตกตางกนไปในแตละพนท สวนใหญจะใชเชอเพลงชนดทสามารถ หาไดงายในทองถนนนๆ ซงจากการส ารวจพบวามกจการ 10 ประเภท คอ อฐแดง เครองปนดนเผา การอบใบชาใบยาสบและการอบล าไย ยอมผา ตมด การตมสรากลนพนบาน ตมเกลอ การท ายางแผนรมควน การเพาะเหด และการท าเสนขนมจนและเสนกวยเตยว ทงน การเลอกใชเชอเพลงของผประกอบการประเภทแปรรปผลตภณฑอาหารจะมความหลากหลายมากกวากจการประเภทอนๆ เนองจากมความเฉพาะและเปนเอกลกษณของอาหารแตละชนด ซงใชทงแกลบ ฟนทมในพนทหรอจากผลพลอยไดในการกระบวนการผลต เชน ผลตขาวฮางงอกใชแกลบในการนงขาว ผลไมกวนใชไมฟนทไดจากการตดแตงไมผล กระยาสารทใชกะลามะพราวทเหลอจากการคนกะทเปนเชอเพลงเสรมส าหรบการกวนกระยาสารท เปนตน โดยชนดเชอเพลงทมการใชกนมากทสด คอ ฟน และกจการทมการใชพลงงานทดแทนดงเดมในปรมาณมากและเปนภาระคาใชจายสงคอ อฐ เครองปนดนเผา อบใบชา/ใบยาสบ/ล าไย และอบยางแผน แสดงดงรปท 12



เตาเผาอฐม 2 แบบ โรงอบยางแผนรมควน

ใชฟนจากไมยางเปนเชอเพลงหลกในการรมยางสวนใหญอยในภาคใตใชฟนเฉลย 26 ตน/เดอน

1.ใชแกลบสวนใหญอยในภาคเหนอและอสาน ไมตองสรางเตา เรยงอฐแลวใชแกลบเผากลบ

ใชแกลบเฉลย 8 ตน/เดอน

2. ใชฟนสวนใหญอยในภาคใต กอเตาจากอฐและดนเหนยว มตงแตเตาขนาดกลางและใหญ

ใชฟนเฉลย 64.3 ตน/เดอน โรงอบใบยาสบ/ผลไม

สวนใหญอยในภาคเหนอใชไมฟนจากการตด

แตงสวนผลไมเฉลย 2.6 ตน/เดอน

เตานงกอนเชอเหดแบบถง 200 ลตร

สวนใหญอยในภาคใต หาไมฟนไดงาย

ใชฟนเฉลย 2 ตน/เดอน

สรากลนชมชน

สวนทยงใชไมฟนเนองจากหาไดงายในพนท

ใชฟนเฉลย 3.5 ตน/เดอน หมายเหต: ปรมาณเชอเพลงทใชเฉลยประเมนเฉพาะรายทใชเชอเพลงพลงงานทดแทนดงเดม

รปท 12 ประเภทกจการทมการใชเทคโนโลยการใชพลงงานทดแทนดงเดม

นอกจากน ตวอยางกลมวสาหกจชมชน OTOP และอตสาหกรรมขนาดเลกทมการปรบปรงเทคโนโลยการใชพลงงานทดแทนดงเดมเพอลดคาใชจายดานพลงงาน ไดแก วสาหกจชมชนแมบานเกษตรกรปลวกลอน จ.ตรง กลมวสาหกจชมชนบานบอหลวง จ.นาน กลมชาวบานต าบลหวยทบมอญ จ.ระยอง กลมฐานเกษตรยางพารา จ.บรรมย การปรบปรงเตานงเมยงของชมชนบานปาเหมยง จ.ล าปาง และการปรบปรงเตาชวมวลของวสาหกจชมชนกลมกลวยกวนแมจ านง จ.พจตร เปนตน

รปท 13 ตวอยางการปรบปรงเทคโนโลยการใชพลงงานทดแทนดงเดม

42

LPG ,

- -

-

-

% %

- - - -

43

-

-

-

-

-

-

-

-

-

- ๆ LPG

-

-

-



จากการสอบถามแนวโนมการใชพลงงานทดแทนดงเดมทงฟน ถาน แกลบ และวสดเหลอใชทางการเกษตรอนๆ แบงไดเปน 2 กลม คอ

1) กลมผใชพลงงานทดแทนดงเดมทยงคงใชตอเนอง ดวยเหตผลในดานการจดหาเชอเพลงพลงงานทดแทนดงเดมทสามารถหาไดงาย อยในพนท/ชมชน ไมมคาใชจาย หรอคาใชจายคอนขางต า และ มความจ าเปนตองใชในกจการกลมอาหาร เชน ไกยาง กระยาสารท อบล าไย/ใบชา/ใบยาสบ รวมทงกลมตมด ท าอฐ เปนตน

2) กลมทใชพลงงานทดแทนดงเดมลดลง เนองจากพนทตงอยในเขตเมองหรอชมชนเมองขยายตวออกมาท าใหไมสามารถใชเชอเพลงแบบดงเดมเพราะเกดควน กลมอาหารทตองขอมาตรฐาน อย. GMP ซงจะตองไมมสงปนเปอนในผลตภณฑ ท าใหผประกอบการสวนใหญเปลยนไปใช LPG เปนเชอเพลงแทนฟนและถาน ซงอาจมโอกาสทเขมาควน/ขเถาปนเปอนในอาหารได และกลมทใชพลงงานทดแทนดงเดม ในลกษณะเปนเชอเพลงเสรมหรอน ามาใชทดแทนเชอเพลงหลกในบางเวลา และกลมทไดรบการสนบสนนการปรบปรงเทคโนโลยทมประสทธภาพสงท าใหการใชเชอเพลงพลงงานทดแทนดงเดมลดลง

ปจจยส าคญทเปนตวก าหนดแนวโนมของการเปลยนแปลงของการใช เชอเพลงพลงงานทดแทนดงเดมม 2 ประการ คอ ปรมาณการผลตของกลมวสาหกจชมชนและอตสาหกรรมขนาดเลก และราคาของเชอเพลงกาซหงตม กลาวคอ ถาการผลตเพมขน เชน มยอดสงซอเพมขน หรอมงานออกรานคาตามงานเทศกาลแสดงสนคาตางๆ มากขน กจะมผลท าใหมการใชเชอเพลงพลงงานทดแทนดงเดมเพมขนตามไปดวย สวนราคากาซหงตนนน เนองจากกาซหงตมเปนแหลงพลงงานความรอนหลกทส าคญอกแหลงหนงของผใชกลมน ซงสวนใหญมการใชประกอบรวมกนกบการใชพลงงานทดแทนดงเดม (ฟน ถาน เศษวสดอนๆ) ดงนน หากราคากาซหงตมปรบตวสงขนผใชกจะลดการใชกาซลงและใชฟนหรอถานสงขน

ทงน เชอเพลงพลงงานทดแทนดงเดมบางประเภทอาจไมคมคาตอการลงทนหรอเกบรวบรวมมาใชประโยชน ดงจะเหนไดจากพนททอยหางไกลเขาถงล าบาก ไมสะดวกตอการขนสง ท าใหมฟางขาวหรอเศษวสดทางการเกษตรอนๆ เหลอแลวเกษตรกรตองก าจดโดยการเผาทง แตหากรฐก าหนดมาตรการสนบสนนเปนพเศษหรอมการวจยและพฒนาในเรองลดตนทนการจดการ กอาจมโอกาสท าใหวสดเหลอใชทางการเกษตรเขามา อยในตลาดพลงงานและเกดการใชทรพยากรทมอยอยางคมคาได

ผลจากการศกษา วเคราะห และรวบรวมขอแนะน าจากหนวยงานตางๆ ทเกยวของ ตลอดจนความคดเหนจากแบบสอบถามตวอยางทเปนผใชพลงงานทดแทน คอ OTOP วสาหกจชมชน และอตสาหกรรมขนาดเลก และผลจากการสมมนาเผยแพรผลการศกษาโครงการฯ สรปไดวา ผประกอบการโดยสวนใหญยงคงตองการความสนบสนนจากภาครฐทงในดานความรและเงนทน เพอน าไปใชในการลดตนทนพลงงานและเพมประสทธภาพการใชพลงงานทดแทนดงเดม โดยสรปขอเสนอแนะทได ดงน

1) ขอเสนอแนะเชงนโยบาย - เนองจากการใชพลงงานทดแทนดงเดมสวนใหญจะใชเสรมกบพลงงานหลก เชน LPG ดงนน การ

ก าหนดมาตรการเพอสงเสรมใหมการใชพลงงานทดแทนดงเดม ประเภท ฟน ถาน แกลบ และวสดเหลอทางการเกษตรเพมขนมาโดยตรงจงอาจจะยงไมมความจ าเปนมากนก แตควรมงเนนไปทการก าหนดมาตรการ ในการเพมประสทธภาพการใชงานโดยเฉพาะอยางยงในกลมวสาหกจชมชนและอตสาหกรรมขนาดเลกทมการใชพลงงานทดแทนดงเดมในสดสวนทคอนขางมากและมภาระคาใชจายดานพลงงานสง เชน โรงเผาอฐ โรงงานเครองปนดนเผา โรงบมใบชา โรงอบยางแผน โรงอบล าไย เปนตน



- การสนบสนนในเรองของเงนทนเพอใหน าไปใชในการปรบปรงเตา เชน โรงอบพลงแสงอาทตย การตดตงแผงโซลาร การท าบอหมกกาซชวภาพ เปนตน

- การก าหนดกฎระเบยบทไมเปนอปสรรคในการใชประโยชน เชน อ านวยความสะดวกในการผลต การครอบครอง การขนยายในสวนของฟนและถาน เปนตน

2) ขอเสนอแนะเชงเทคนค - มาตรการในการสรางความร ความเขาใจแกผประกอบการกลมวสาหกจชมชนและอตสาหกรรม

ขนาดเลก รวมถงเจาหนาทรฐเพอท าความเขาใจกบประชาชนในเรองการใชพลงงานทดแทนดงเดมทสามารถใชเทคโนโลยทมประสทธภาพทรฐสงเสรมอยแลวใหเกดการใชพลงงานทดแทนดงเดมไดอยางถกวธและ มประสทธภาพได ความรทส าคญ ไดแก การปรบปรงเทคโนโลยของการใชงาน การออกแบบเตาเพอใหประหยดเชอเพลงยงขน การสาธตการใชงานเทคโนโลยทมประสทธภาพสง เปนตน ชวยใหเกดการใชเชอเพลงอยางคมคา สามารถลดตนทนคาเชอเพลง ทงน รฐควรด าเนนการในสวนการตดตามผลการด าเนนโครงการอยางตอเนอง เพอใหทราบถงผลลพธทเกดขนและสามารถปรบปรงใหเหมาะสมสอดคลองกบการใชงานจรงตอไป

3) ขอเสนอแนะในการด าเนนงานระยะตอไป - ควรสรางความร ความเขาใจถงนยามของค าวา “พลงงานทดแทนดงเดม” ทงระดบนโยบายและ

เทคนค เนองจากมไดหลายมตทงในดานประเภทของวสดทจดเปนพลงงานทดแทนดงเดม (ในระดบสากลประกอบดวย ฟน ถานไม ของเหลอจากการเกษตร และมลสตวแหง) ในดานผใช (ในระดบสากลหมายความเฉพาะครวเรอน) และในดานวธการใชงาน ซงกคอการเผาตรงอยางงาย

- ควรเกบรวบรวมขอมลการใชพลงงานทดแทนดงเดมของกลม OTOP วสาหกจชมชนและอตสาหกรรมขนาดเลกตอเนองทกๆ 5 ป เพอใหไดขอมลททนสมยและสะทอนกบสภาพความเปนจรง

- ถาหากตองการความแมนย าของขอมลในระดบกลม ประเภท หรอรายพนทระดบจงหวด ควรมการเพมขนาดตวอยางทท าการส ารวจใหมากขน เพอสรางระดบความเชอมนของขอมล

- ควรใหความส าคญและมงเนนสาขาการผลตทมการใชพลงงานทดแทนดงเดมคอนขางสง ไดแก อาหาร ผาและสงทอ เครองปนดนเผา อฐ เปนตน

- ควรขยายขอบเขตการศกษาโดยรวมสาขาบรการเขาไวดวย โดยเฉพาะรานอาหาร - ประเดนของสดสวนการใชประโยชนไมฟนและการประเมนศกยภาพคงเหลอไมฟนจากไมผล

ควรจะตองมการศกษาปจจยเชงพนทเกยวกบพฤตกรรมการตดแตงกงและการใชประโยชนของไมแตละประเภท ปจจยเรองความคมคาในการเกบรวบรวมและปจจยอนๆ รวมดวย

Documents

บทสรุปผู้บริหาร โครงการศึกษาและวิเคราะห์ข้อมูลการใช้ ...e-lib.dede.go.th/mm-data/BibA11347บทสรุปผู้บริหาร.pdf ·