65ศาสตรพระราชา ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง : ภมปญญาแหงแผนดนไทย หทยรตน ทบพร

ศาสตรพระราชา ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง : ภมปญญาแหงแผนดนไทย

The King’s Philosophy, Sufficiency Economy : Wisdom of Thailand

หทยรตน ทบพร 1

Hatairath Tubporn

ๅ ผชวยศาสตราจารยดร.ประจ�าสาขาวชาพฒนศกษาคณะครศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย

บทคดยอ บทความนมงศกษาคณคาของศาสตรพระราชาในพระบาทสมเดจพระปรมนทร

มหาภมพล อดลยเดชดานปรชญาเศรษฐกจพอเพยงในฐานะภมปญญาแหงแผนดน ท

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวมพระมหากรณาธคณพระราชทานแกพสกนกรไทย เพอ

ประโยชนสขของปวงชนชาวไทยตลอด70ปทรงครองราชยศาสตรพระราชาปรชญา

เศรษฐกจพอเพยงจงนบเปนภมปญญาแหงแผนดนอนล�าคา เปนหลกคดส�าคญในการ

แกปญหาวกฤตทางเศรษฐกจ และเปนแนวคดส�าคญในการพฒนาประเทศชาตใหด�ารง

อยทามกลางกระแสโลกาภวตนชาวไทยทกคนจงควรตระหนกถงคณคาและความส�าคญ

ของศาสตรพระราชาปรชญาเศรษฐกจพอเพยง และรวมกนสบทอดแนวพระราชด�าร

ศาสตรพระราชาใหแกเดกและเยาวชนไทยไดมโอกาสเรยนรสบไป โดยการเรยนรแนว

พระราชด�ารและหลกการทรงงานของพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช

เรยนรวถการด�าเนนชวตและใชชวตรวมกบชมชนชนบทรวมทงลงมอปฏบตจรง

ค�าส�าคญ : ศาสตรพระราชา,ภมปญญาแหงแผนดน,ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

Abstract This article was the study of values of the King’s philosophy

of sufficiency economy:wisdomof Thailand inwhichHisMajesty King

วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏบานสมเดจเจาพระยาปท 11 ฉบบท 1 (มกราคม-มถนายน 2560)

66

BhumibolAdulyadejgavehisroyalgraceforthebenefitoftheThaipeople.

Throughout70yearsofhisreign,thisphilosophyofsufficiencyeconomy

wasamain ideausedtosolveproblemsduetotheeconomiccrisisas

wellasanimportantideausedtodevelopthesocietyandcountryamong

globalizationeffects.TheThaipeopleshouldbeawareofthevalueand

importanceofthisphilosophyandshouldpassitontotheThaichildren

andyouthsothattheycanlearnHisMajestyKingBhumibolAdulyadej’s

thoughtsandworks,includingthewaysoflivingwithlocalcommunities

andworking.

Keywords : TheKing’sPhilosophy,WisdomofThailand,Sufficiency

Economy

บทน�า 13ตลาน�าตารน ไทยทวถนรองร�าคร�าครวญไห

พระเจาอยหวเสดจฟาสราลย ประชาไทยครวญคร�าร�าร�าพน

รชสมย70ปทรงครองราชย ศาสตรพระราชาน�าพาชาตใหสขสนต

องคภมพลมหาราชจอมราชน พระมงขวญปกเกลาเหลาประชา

รอยดวงใจชาวไทยทวทกเขต นอมดวงจตทงประเทศทกทศา

นอมถวายสกการะองคราชา เสดจสวรรคาลยสนพพาน

(หทยรตน ทบพร, 2559)

ในชวงเวลาทปวงชนชาวไทยตางเศราโศกเนองจากการสญเสยพระมหา

กษตรยอนเปนทรกยงของทกคน ภาพพระราชกรณยกจและค�าบอกเลาเรองราวตลอด

70 ป ทรงครองราชยของพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช ยงท�าให

ชาวไทยไดตระหนกถงพระมหากรณาธคณของพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพล

อดลยเดชททรงพระราชทานแกปวงชนชาวไทย

67ศาสตรพระราชา ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง : ภมปญญาแหงแผนดนไทย หทยรตน ทบพร

ชาวไทยทกคนพงตระหนกวาพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช

ทรงรกและหวงใยพสกนกรของพระองคทานทรงตงพระราชหฤทยจะพฒนาแผนดนไทย

ใหสงบรมเยนสงส�าคญทสดททรงเพยรพยายามพระราชทานหลกคดทส�าคญยงเพอความ

อยดมสขของพสกนกรไทยทกหมเหลากคอหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงซงนบเปน

“ศาสตรพระราชา”

ซงแสดงใหเหนถงพระวสยทศนอนกวางไกลและพระวรยะอตสาหะทจะแนะน�า

ชาวไทยใหผานพนวกฤตเศรษฐกจตอนหนงวา

“เศรษฐกจแบบคาขาย ภาษาฝรงเขาเรยกวา trade

economyไมใชแบบพอเพยงซงฝรงเรยกวาself-sufficient

economy ถาเราท�าแบบทไทยท�าได คอ เศรษฐกจแบบ

พอเพยงกบตวเอง เรากอยไดไมตองเดอดรอน... ถาสามารถ

จะเปลยนแปลงใหกลบเปนเศรษฐกจแบบพอเพยง ไมตอง

ทงหมดแมไมถงครงอาจจะเศษหนงสวนสกสามารถทจะอยได

การแกไขจะตองใชเวลาไมใชงายๆโดยบางคนกใจรอนเพราะ

เดอดรอนแตวาถาท�าตงแตบดนกจะสามารถทจะแกไขได

...การจะเปนเสอนนมนไมส�าคญกส�าคญอยทเราพออย

พอกนและมเศรษฐกจการเปนอยแบบพอมพอกนแบบพอมพอ

กนหมายความวาอมชตวเองใหมพอเพยงกบตนเอง”

(พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช, 2540)

พระอจฉรยภาพททรงรเทาทนกระแสโลก และหาทางในการคดปองกนไมให

ชาวไทยอยในวงวนของกระแสทนนยมทนบเปนหลกคดทดทสดส�าหรบพวกเราชาวไทยท

จะผานพนปญหาวกฤตเศรษฐกจไปไดนอกจากนยงทรงถายทอดองคความรหลกปรชญา

เศรษฐกจพอเพยงไปยงพสกนกรทกหมเหลารวมทงนสตนกศกษาผเปนพลงของประเทศ

ในอนาคต

วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏบานสมเดจเจาพระยาปท 11 ฉบบท 1 (มกราคม-มถนายน 2560)

68

1. ศาสตรพระราชา พระมหากรณาธคณสปวงชน พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช ไดทรงพระราชนพนธ

บนทกประจ�าวนขณะเสดจพระราชด�าเนนจากประเทศไทยไปทรงศกษาตอณประเทศ

สวตเซอรแลนดระหวางวนท16-23สงหาคมพ.ศ.2489มใจความตอนหนงวา

“...รถแลนฝาฝงคนไปไดอยางชาทสด ถงวดเบญจมบพตร

รถแลนเรวขนไดบางตามทางทผานมาไดยนเสยงใครคนหนง

รองขนมาดงๆวา “อยาละทงประชาชน” อยากจะรองบอก

เขาลงไปวา ถาประชาชนไมทงขาพเจาแลว ขาพเจาจะละทง

อยางไรได...”

(พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช, 2489)

นบเปนพระมหากรณาธคณแกพสกนกรไทยอยางหาทสดมได ทพระองคทรง

มไดทรงละทงประชาชนไทยเลยตลอด70ปแหงการครองราชยสมดงททรงมพระปฐม

บรมราชโองการเมอวนศกรท5พฤษภาคมพ.ศ.2493ณพระทนงไพศาลทกษณใน

พระบรมมหาราชวงความวา

“เราจะครองแผนดนโดยธรรมเพอประโยชนสขแหงมหาชนชาวสยาม”

(พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช, 2493)

พระปฐมบรมราชโองการดงกลาวน แสดงใหเหนถงความตงพระราชหฤทย

ทจะปฏบตพระราชกรณยกจปกครองพระราชอาณาจกรไทยดวยทศพธราชธรรมและ

ประโยชนสขของปวงชนชาวไทยอยางแทจรงและเปนทประจกษแกทกคนวาพระบาท

สมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช ทรงประกอบพระราชกรณยกจตามทม

พระปฐมบรมราชโองการไวไดอยางสมบรณครบถวน

นบแตเสดจเถลงถวลยราชสมบตปกครองราชอาณาจกรไทยตราบถงวนท13

ตลาคมพ.ศ.2559เปนเวลา70ป4เดอน7วนกลาวไดวาทรงเปนพระมหากษตรย

ททรงครองสรราชสมบตยาวนานทสดในประวตศาสตรไทยทรงตงมนอยในทศพธราชธรรม

ทรงอทศก�าลงพระวรกายและก�าลงพระสตปญญาปฏบตพระราชกรณยกจอเนกอนนต

เพอประโยชนสขของปวงอาณาประชาราษฎร เสดจเยยมราษฎรทวทกภมภาค ตงแต

69ศาสตรพระราชา ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง : ภมปญญาแหงแผนดนไทย หทยรตน ทบพร

พ.ศ.2495 เปนตนมา ทรงตระหนกในความเปนอยของราษฎรทตองเผชญปญหาท

ท�ากนและการด�ารงชพ โดยพงพาธรรมชาต จงมพระราชด�ารแกไขและบรรเทาความ

เดอดรอน ปรากฏเปนโครงการอนเนองมาจากพระราชด�ารในรชสมยมากกวา 4,600

โครงการประจกษวาพระองคคอกษตรยนกพฒนาทยงใหญแทจรงทรงเนนการพฒนา

อยางยงยนและการอยอยางสมดลระหวางมนษยกบธรรมชาต อนไดแก โครงการ

แกมลง แกปญหาน�าทวม โครงการแกลงดนแกปญหาดนเปรยว โครงการฝนหลวง

แกปญหาภยแลงธนาคารขาวธนาคารโคกระบอแกปญหาความขาดแคลนการปลก

หญาแฝกเพออนรกษดนและน�า ปลกปาดวยวธการตางๆ เพอการจดการทรพยากร

รวมทงการสรางเขอนฝายท�านบกนน�าเพอความอดมสมบรณแหงทรพยากรของประเทศ

ตลอดจนพระราชทานแนวพระราชด�ารไปยงนานาประเทศทตองการความชวยเหลอ

อกดวย พระอจฉรยภาพเปนทประจกษไมเฉพาะแตคนไทยเทานน องคกรสากลตางๆ

เชน ยเนสโก ไดประกาศยกยองพระเกยรตคณใหปรากฏอยางแพรหลายกวางขวางมา

โดยตลอด(กระทรวงวฒนธรรม,2559,น.22-26)

การเสดจฯเยยมราษฎรในพนทตางๆทกภมภาคของประเทศตงแตป2495

เปนตนมา เกอหนนใหทรงทราบถงปญหาความทกขยากของราษฎร เปนจดเรมของ

การพฒนาโครงการอนเนองมาจากพระราชด�ารทตรงกบความตองการของประชาชนใน

ทองถนครอบคลมทงดานแหลงน�าดานการเกษตรดานพฒนาสงแวดลอมดานสงเสรม

อาชพดานสาธารณสขดานคมนาคมและการสอสารดานสวสดการสงคมดานการศกษา

และพฒนาแบบบรณาการ ตลอดชวงเวลาแหงการครองสรราชสมบต พระองคทรง

พากเพยรทมเทพลงแรงกายและพระปรชาญาณทรงงานอยางหนกเพอลดทกขสรางสข

อยางยงยนแกราษฎรจนมค�ากลาววา“ไมมทไหนในประเทศไทยทพระเจาอยหวเสดจฯ

ไปไมถง”พระมหากรณาธคณนเปนทประจกษแกสายตาทงชาวไทยและตางประเทศมา

โดยตลอด(ส�านกงานเลขาธการสภาการศกษา,2560)

ตลอดรชมย 70 ป ทรงครองราชย พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพล

อดลยเดช ทรงเปนแบบอยางทสอนใหประชาชนชาวไทยใชความดและความถกตอง

ในการด�ารงชวตทรงสอนให“รรกสามคค”รหมายถงรถงปญหารถงวธการแกปญหา

เมอรแลวตองมความรก เปนพลงผลกดนใหปฏบต และอยาคดคนเดยว ท�าคนเดยว

วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏบานสมเดจเจาพระยาปท 11 ฉบบท 1 (มกราคม-มถนายน 2560)

70

ตองใชความสมครสมานสามคคปฏบตรวมกนและจะท�าอะไรกตามทรงใหยดภมสงคม

เปนทตงคอตองยดถอความสอดคลองกบภมศาสตรและลกษณะของผคนแตละแหงซง

ไมเหมอนกนทรงใหยดหลก“เศรษฐกจพอเพยง”เปนแนวทางในการด�าเนนชวต“เศรษฐกจ

พอเพยง” ทพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดชพระราชทาน คอ

พอประมาณ เดนเสนทางสายกลาง ตงอยในความพอด ท�าอะไรดวยเหตผล ใชสตและ

ปญญาและมภมคมกนตลอดเวลาคอไมประมาทและทกอยางตองตงอยบนพนฐานของ

คณธรรมและจรยธรรมโดยใชความรทถกตองมาเปนองคประกอบรวมกนในการด�าเนน

ชวต(อรอนนตวฒเสน,2559,น.19)

องคความร หลกคด ททรงพระราชทานแกพสกนกรไทย นบเปนศาสตร

พระราชาทกลนจากพระราชหฤทยและพระปรชาญาณ ดวยพระเมตตาทจะน�าพา

ความอยดมสขมาสปวงชนชาวไทยทอยใตรมพระบารม ตลอด 70 ปทรงครองราชย

ประชาชนไทยทกคนตางตระหนกรวาพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช

ทรงตรากตร�าพระวรกาย ทรงงานอยางมวางเวน แมทรงพระประชวรกยงทรงงานอย

ตลอดเวลาดวยทรงหวงใยราษฎรจงนบเปนพระมหากรณาธคณอนหาทสดมได

2. ศาสตรพระราชาหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง หลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง นบเปนภมปญญาแหงแผนดนทล�าคายง

คนไทยทกคนจ�าเปนจะตองเรยนร ถายทอดความรและสงตอองคความรนไปยงคน

รนตอไป ในมตแหงการพฒนา ความรใหมทรบเขามามอาจแทนทภมปญญาสงสมหรอ

ภมปญญาเดมไดทงหมดภมปญญาใหมยอมไดรบการปรบเปลยนดดแปลงใหสอดคลอง

กบบรบทสงคมสงแวดลอมทเปลยนแปลงไป โดยมภมปญญาเดมเปนรากฐานทจะชวย

ยดโยงใหยงยน และเราชาวไทยทกคนควรตระหนกถงคณคาและความส�าคญของ

หลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ทพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช

ทรงใชพระวรยะอตสาหะในการสงสอนประชาชนไทยใหใชแนวพระราชด�ารนไปแกปญหา

เศรษฐกจความยากจนของคนไทยหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงเปนภมปญญาไทย

ทสมควรยกยองใหเปน“ภมปญญาแหงแผนดน”

71ศาสตรพระราชา ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง : ภมปญญาแหงแผนดนไทย หทยรตน ทบพร

ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง เปนปรชญาทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงม

พระราชด�ารสชแนะแนวทางการด�าเนนชวตแกพสกนกรชาวไทยเปนปรชญาชถงแนวการ

ด�ารงอยและการปฏบตตนของประชาชนในทกระดบตงแตระดบครอบครวระดบชมชน

จนถงระดบรฐ ทงในการพฒนาและบรหารประเทศใหด�าเนนไปในทางสายกลาง

โดยเฉพาะการพฒนาเศรษฐกจเพอใหกาวทนตอโลกยคโลกาภวตน ชแนะแนวทางการ

ด�ารงอยและปฏบตตนในทางทควรจะเปน โดยมพนฐานมาจากวถชวตดงเดมของสงคม

ไทยทสามารถน�ามาประยกตใชไดตลอดเวลา และเปนการมองโลกเชงระบบทมการ

เปลยนแปลงอยตลอดเวลา มงเนนการรอดพนจากภยและวกฤต เพอความมนคงและ

ความยงยนของการพฒนา ความพอเพยง หมายถง ความพอประมาณ ความมเหตผล

รวมถงความจ�าเปนทจะตองมระบบภมคมกนในตวทด และตองประกอบไปดวยสอง

เงอนไขคอเงอนไขความรเงอนไขคณธรรม

ป 2540 ประเทศไทยประสบกบภาวะวกฤตเศรษฐกจ ซงนบเปนบทเรยน

ทมผลจากการพฒนาทไมสมดลและขาดเสถยรภาพ จงสงผลกระทบตอความเปนอย

ของประชาชนในวงกวาง จะเหนไดวาการพฒนาทางเศรษฐกจและสงคมทขาดความ

สมดลโดยไมค�านงถงความเหมาะสมกบศกยภาพของคนองคกรภมสงคมของประเทศ

ตลอดจนความพรอมของคนและระบบท�าใหเกดปญหาในการพฒนาอยางตอเนองการ

เปลยนแปลงไมไดน�าไปสการสรางพนฐานของการพฒนาทมนคงและเขมแขงหรอสราง

ระบบภมคมกนทดใหกบคนและสงคมท�าใหไมสามารถพรอมรบความผนผวนจากปจจย

ภายในและภายนอกจนเกดวกฤตการณทางเศรษฐกจครงใหญทสงผลกระทบอยางรนแรง

ตอสงคมไทย(จรายอศรางกรณอยธยาและปรยานชพบลสราวธ,2552)

พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช ไดมพระราชด�ารสท

เกยวกบปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงไวตอนหนงวา

“...พอเพยงมความหมายกวางขวางยงกวานอกคอค�าวา

พอกพอเพยงนกพอแคนนเองคนเราถาพอในความตองการ

กมความโลภนอย เมอมความโลภนอยกเบยดเบยนคนอนนอย

ถาประเทศใดมความคดอนนมความคดวาท�าอะไรตองพอเพยง

หมายความวาพอประมาณซอตรงไมโลภอยางมากคนเราก

วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏบานสมเดจเจาพระยาปท 11 ฉบบท 1 (มกราคม-มถนายน 2560)

72

อยเปนสขพอเพยงนอาจจะมมมากอาจจะมของหรหรากได

แตวาตองไมไปเบยดเบยนคนอน...”

(พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช, 2541ข)

นอกจากน ยงมกระแสพระราชด�ารสในพธพระราชทานปรญญาบตรของ

จฬาลงกรณมหาวทยาลยเมอวนท18กรกฎาคม2541ความวา

“...การรจกประมาณตนไดแกการรจกและยอมรบวาตนเอง

มภมปญญาและความสามารถดานไหน เพยงใด และควรจะ

ท�างานดานไหนอยางไรการรจกประมาณตนนจะท�าใหคนเรา

รจกใชความรความสามารถทมอยไดถกตองเหมาะสมกบงาน

และไดประโยชนสงสดเตมตามประสทธภาพทงยงท�าใหรจก

ขวนขวายศกษาหาความรและเพมพนประสบการณอยเสมอ

เพอปรบปรงสงเสรมศกยภาพทมอยในตนเองใหยงสงขน...”

(พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช, 2541ก)

จากพระบรมราโชวาทของพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช

สะทอนใหเหนถงพระอจฉรยภาพและภมปญญาของพระองคททรงพระราชทานหลกคด

ทส�าคญในการปฏบตตนของประชาชนไทยใหรจกประมาณตน ใชความรความสามารถ

อยางเหมาะสมและมประสทธภาพ นบเปนรากฐานความคดทจะน�าไปสหลกปรชญา

เศรษฐกจพอเพยง

เศรษฐกจพอเพยงเปนปรชญาชถงแนวการด�ารงอยและปฏบตตนของประชาชน

ในทกระดบ ตงแตระดบครอบครว ระดบชมชน จนถงระดบรฐ ทงในการพฒนาและ

บรหารประเทศใหด�าเนนไปในทางสายกลาง โดยเฉพาะการพฒนาเศรษฐกจ เพอให

กาวทนตอโลกยคโลกาภวตนความพอเพยงหมายถงความพอประมาณความมเหตผล

รวมถงความจ�าเปนทจะตองมระบบภมคมกนในตวทดพอสมควร ตอการกระทบใดๆ

อนเกดจากการเปลยนแปลงทงภายในภายนอกทงน จะตองอาศยความรอบรมาใชใน

การวางแผนและการด�าเนนการทกขนตอน ขณะเดยวกนจะตองเสรมสรางพนฐาน

จตใจของคนในชาต โดยเฉพาะเจาหนาทของรฐ นกทฤษฎ นกธรกจในทกระดบใหม

73ศาสตรพระราชา ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง : ภมปญญาแหงแผนดนไทย หทยรตน ทบพร

ส�านกในคณธรรมความซอสตยสจรต และใหมความรอบรทเหมาะสมด�าเนนชวตดวย

ความอดทนความเพยรมสตปญญาและความรอบคอบเพอใหสมดลและพรอมตอการ

รองรบการเปลยนแปลงอยางรวดเรวและกวางขวางทงดานวตถสงคมสงแวดลอมและ

วฒนธรรมจากโลกภายนอกไดเปนอยางด(มลนธชยพฒนา,2559,ออนไลน)เศรษฐกจ

พอเพยงจงประกอบดวยคณสมบตดงน

1. ความพอประมาณหมายถง ความพอดทไมนอยเกนไปและไมมากเกนไป

โดยไมเบยดเบยนตนเองและผอนเชนการผลตและการบรโภคทอยในระดบพอประมาณ

2. ความมเหตผลหมายถงการตดสนใจเกยวกบระดบความพอเพยงนนจะ

ตองเปนไปอยางมเหตผล โดยพจารณาจากเหตปจจยทเกยวของ ตลอดจนพจารณาถง

ผลทคาดวาจะเกดขนจากการกระท�านนๆอยางรอบคอบ

3. ภมค มกน หมายถง การเตรยมตวใหพรอมรบผลกระทบและการ

เปลยนแปลงดานตางๆทจะเกดขนโดยพจารณาถงความเปนไปไดของสถานการณตางๆ

ทคาดวาจะเกดขนในอนาคตโดยมเงอนไขของการตดสนใจและด�าเนนกจกรรมตางๆให

อยในระดบพอเพยง๒ประการดงน(มลนธชยพฒนา,2559,ออนไลน)

3.1 เงอนไขความร ประกอบดวย ความรอบรเกยวกบวชาการตางๆ ท

เกยวของรอบดานความรอบคอบทจะน�าความรเหลานนมาพจารณาใหเชอมโยงกนเพอ

ประกอบการวางแผนและความระมดระวงในการปฏบต

3.2 เงอนไขคณธรรมทจะตองเสรมสรางประกอบดวยมความตระหนกใน

คณธรรมมความซอสตยสจรตและมความอดทนมความเพยรใชสตปญญาในการด�าเนน

ชวต

อาจกลาวไดวา พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช ได

พระราชทานหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมาเปนระยะเวลาหลายสบปแลว ทงยงทรง

พระราชทานค�าอธบาย หรอกลาวอกนยหนงวา ทรงพระราชทานค�าสอนเรองปรชญา

เศรษฐกจพอเพยงไวอยางชดเจนและทรงพระราชทานค�าสอนเกยวกบปรชญาเศรษฐกจ

พอเพยงไวอยางสม�าเสมอแกพสกนกรทกหมเหลา

วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏบานสมเดจเจาพระยาปท 11 ฉบบท 1 (มกราคม-มถนายน 2560)

74

3. การจดการศกษาเพอสบทอดศาสตรพระราชา หลกปรชญาของเศรษฐกจ

พอเพยง จากการพฒนาประเทศทผานมา แมดานเศรษฐกจจะดขน แตดานสงคมไทย

ออนแอลง เหตเพราะสงคมมไดสราง “กระบวนการเรยนร” ใหกบคนสวนใหญ ดวย

ขาด “ปญญา” ไมสามารถแกปญหาไดดวยตนเอง ประกอบกบผมโอกาสทางสงคม

มกขาดคณธรรมจรยธรรมเกดปญหาทจรตประพฤตมชอบขนในทกระดบขณะเดยวกน

ผทดอยโอกาสมกถกเอารดเอาเปรยบประกอบกบการพฒนาเศรษฐกจเปนแบบแยกสวน

โดยใช“เงน”เปน“เปาหมาย”ไมค�านงถงผลเสยทตามมาอาททนดานดนน�าปาไม

ภมปญญาและวฒนธรรมดวยเหตตางๆทผานมาประกอบกบปญหาภาวะดานเศรษฐกจ

ทประเทศไทยก�าลงประสบอยพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงตระหนกและหวงใยใน

ทกขสขของพสกนกรไทยยงนกเหนไดจากพระราชด�ารสเรอง“เศรษฐกจพอเพยง”ทได

พระราชทานไว(สเมธตนตเวชกล,2559,น.247-248)

ตลอดระยะเวลา 70 ปทผานมา ปวงพสกนกรชาวไทยไดนอมน�า “ศาสตร

พระราชา”มาเปนแบบอยางทดในการประพฤตตนรวมทงรฐบาลและขาราชการทกคน

ไดนอมน�าไปประยกตใชในการบรหารราชการแผนดนเพอสรางชาตและพฒนาประเทศ

อยางสมดลและยงยน “ศาสตรพระราชา” ทคงอยค แผนดนไทยนนครอบคลมทง

“พระราชด�าร” คอ แนวคดและปรชญา “พระราชด�ารส” คอ ค�าสงสอน ตกเตอน

ใหสต “พระราชกรณยกจ” คอ หลกการทรงงาน และ “พระราชจรยวตร” ใน

พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช รชกาลท 9 “ศาสตรพระราชา”

นเองท “สายใยแหงความรกและความหวงใย” ของสถาบนพระมหากษตรยทมตอ

พสกนกรไทยทงมวล

การจดการศกษาตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงเปนสวนหนงของการสราง

กระบวนการเรยนรเกยวกบความพอเพยงในระบบการศกษา โดยมเปาหมายส�าคญคอ

การปลกฝงใหเดกและเยาวชนรจกการใชชวตทพอเพยงเหนคณคาของทรพยากรตางๆทง

ของตนเองของสงคมและของมวลมนษยโลกคอธรรมชาตโดยผานการบมเพาะอปนสย

ใหคดสามารถพงตนเองไดในระดบพนฐาน ฝกการอยรวมกบผอนอยางเออเฟอเผอแผ

และแบงปนกน โดยไมคดเบยดเบยนตนเองหรอผอน มจตส�านกรกษสงแวดลอม

75ศาสตรพระราชา ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง : ภมปญญาแหงแผนดนไทย หทยรตน ทบพร

ตลอดจนเหนคณคาของการมรากเหงาทางวฒนธรรมและภมใจในคานยม เอกลกษณ

ความเปนไทยทสบทอดมายาวนาน

พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช พระมหากษตรยผ ทรง

งานหนกทสดในโลกดวยพระอจฉรยภาพททรงสงสมจากการศกษาเรยนรผสมผสานกบ

ประสบการณทเสดจพระราชด�าเนนเยยมประชาชนในทกภมภาค จนมค�ากลาวทวา

“ไมมทไหนในประเทศไทยทพระเจาอยหวเสดจฯ ไปไมถง” โครงการตามพระราชด�าร

ตางๆมทมาจากหลกวธทรงงานในพระองค3หลกใหญคอหลกคดหลกวชาและหลก

ปฏบต การศกษาเปนสวนหนงของพระราชปณธานททรงมงเพอประโยชนแหงมหาชน

ชาวสยามทรงเปนแบบอยางใหชาวไทยทกคนไดนอมน�าหลกการทรงงานในพระองคไป

ประยกตใชในวถชวตและการท�างานของตน(กมลรอดคลาย,2560)

ศาสตรพระราชาปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมคณคาน�าองคความรไปถายทอด

สการปฏบตในรปแบบกจกรรมของเยาวชน ไดแก โครงการเยาวชนจตอาสาเพอเรยนร

ตามแนวพระราชด�าร (ส�านกราชเลขาธการ, 2559, ออนไลน) นบเปนโครงการสราง

ประสบการณการเรยนรวถชวตพงพาตนเองตามแนวพระราชด�ารใหกบเยาวชน ผาน

การลงมอท�า เรยนรจากประสบการณจรง สรางพลงจตอาสาสการพฒนาสงคมและสราง

เครอขายเยาวชนทมความร ซงท�าหนาทเปนสอกลางในการเผยแพรประโยชนสขท

ประชาชนไดรบจากโครงการอนเนองมาจากพระราชด�ารสสาธารณชนทงในประเทศไทย

และตางประเทศเยาวชนผเขารวมโครงการฯจะไดเรยนรวถการพงพาตนเองตามแนว

พระราชด�ารผานการลงมอท�าท�าใหเยาวชนไดมองเหนคณคาวถชวตไทยใตรมพระบารม

เขาใจผอน และพฒนาตนเองสการมจตอาสาชวยเหลอสงคมสวนรวม เปนการเสรม

สรางเครอขายเยาวชนทมความรเกยวกบจตอาสาโครงการอนเนองมาจากพระราชด�าร

ท�าหนาทเปนสอกลาง และมบทบาทส�าคญ ในการเผยแพรไปสสาธารณชนและชมชน

ไทยในตางประเทศโดยใชรปแบบกจกรรมเรยนรแนวพระราชด�ารและหลกการทรงงาน

ของพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช เรยนร วถการด�าเนนชวต

การใชชวตรวมกบชมชนชนบทลงมอปฏบตจรงในพนทรวมกบชมชนชนบทแลกเปลยน

เรยนรประสบการณกบเพอนเยาวชนจตอาสาลงมอท�ากจกรรมจตอาสาเพอสวนรวม

วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏบานสมเดจเจาพระยาปท 11 ฉบบท 1 (มกราคม-มถนายน 2560)

76

การจดการศกษาเพอสบทอดศาสตรพระราชา ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

จงนบเปนวธการทจะท�าใหเดกและเยาวชนไทยไดเรยนรภมปญญาแหงแผนดนอนล�าคา

ซงเปนหลกคดส�าคญในการแกปญหาวกฤตทางเศรษฐกจและเปนแนวคดส�าคญในการ

พฒนาประเทศชาตใหด�ารงอยทามกลางกระแสโลกาภวตน ทกคนจงควรตระหนกถง

คณคาและความส�าคญของศาสตรพระราชาปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงและรวมกน

สบทอดแนวพระราชด�าร ศาสตรพระราชา ใหแกเดกและเยาวชนไทยไดมโอกาสเรยนร

ใหมากยงขน

บทสรป ค�ากลาวของ สเมธ ตนตเวชกล (2559, น.10) เลขาธการมลนธชยพฒนา

ผด�าเนนงานตามแนวพระราชด�ารของพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช

สะทอนความคดความรสกของพสกนกรผจงรกภกดไววา

“พระวรกายจากเราไปแลว แตพระองคยงประทบอยใน

จตใจของเรา ค�าสอนของพระองคจงเปนเสมอนพระสรเสยง

กองหเราอย ไม ขาดสาย ภาพการตามเสดจฯ ยงชดใส

เหมอนเชนตอนพระองคมชวตอยบทเรยนททรงสอนยงปรากฏ

เปนรปธรรมทวแผนดนไทย และแมตางประเทศบางประเทศ

มเปนพนๆ บทเรยนยงอย ยงไมสญหายไปไหน พรอมทจะ

ใหความเขาใจเขาถงและพฒนาทกเมอทกเวลาทกสถานท

ตราบทเรายงมความตองการอยากแกอยากท�าประโยชนใหแก

ตวเราและแผนดนพระองคทานยงอยกบเรา”

สเมธ ตนตเวชกล (2559, น.10)

พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช ทรงประพฤตปฏบตและ

บ�าเพญพระราชภารกจตนแบบทดงามของความเปนคร ทรงเปนครของพสกนกรทก

หมเหลาททรงใหการอบรมบมเพาะในทกมตทงในเรองชวต การศกษา ศาสนา ศลปะ

วฒนธรรมและประเพณ พระราชกรณยกจทงปวงม งหวงพฒนา พสกนกรใหอย ด

77ศาสตรพระราชา ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง : ภมปญญาแหงแผนดนไทย หทยรตน ทบพร

มสข มาโดยตลอด ทรงเปนครของแผนดน เปนแบบอยางใหทกคนไดนอมน�าหลกคด

หลกวชา หลกปฏบตของพระองคไปปรบใชในวถชวต พระมหากรณาธคณนจารกใน

ดวงจตของพสกนกรสบมา พระเกยรตยศขจรขจาย เปนทเทดทนในนานาประเทศ

องคการสหประชาชาตทลเกลาฯถวาย“รางวลความส�าเรจสงสดดานการพฒนามนษย”

(TheFirstUNDPHumanDevelopmentLifetimeAchievementAward)โดย

นายโคฟ อนนน เลขาธการสหประชาชาต ในปพทธศกราช 2549 ซงเปนครงแรก

ทมการมอบรางวลเกยรตยศแดบคคลดเดนทอทศตนตลอดชวตและสรางผลงาน

อนประจกษในการนคณะรฐมนตรไดมมตเหนชอบถวายพระราชสมญญา“พระผทรงเปน

ครแหงแผนดน”เพอเฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช

เนองในโอกาสมหามงคลเฉลมพระชนมพรรษา7รอบ5ธนวาคม2554

พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช ทรงพระราชทานค�าสอน

อนหมายถงศาสตรพระราชาภมปญญาแหงแผนดนมาตลอดพระชนมชพจวบจนถงทก

วนนแมพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดชจะเสดจสวรรคตแตค�าสอนท

พระราชทานแกพสกนกรไทยยงตราตรงอยในใจของพวกเราชาวไทยทกคนถงเวลาแลวท

พวกเราจะตองนอมส�านกในพระมหากรณาธคณและรวมกนตอบแทนคณพระบาทสมเดจ

พระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดชดวยการประพฤตปฏบตตนในการด�าเนนชวตตามหลก

ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง รวมทงสบทอดแนวพระราชด�ารหลกปรชญาของเศรษฐกจ

พอเพยง ศาสตรพระราชา ภมปญญาแหงแผนดนอนทรงคณคานไปยงลกหลานไทย

ใหไดเขาใจเขาถงพฒนาและใหตระหนกรและปฏบตตามสบไปรวมทงเขาใจวาท�าไม

คนไทยถงรกในหลวงพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดชเพราะพระองค

ทรงมพระมหากรณาธคณทรงท�าทกอยางเพอพสกนกรไทย โดยใช “ศาสตรพระราชา

ภมปญญาแหงแผนดนไทย:ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง”

------------------------------------------------------

วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏบานสมเดจเจาพระยาปท 11 ฉบบท 1 (มกราคม-มถนายน 2560)

78

เอกสารอางอง

กมลรอดคลาย.(2560).7 ทศวรรษ ใตรมพระบารม พระบรมราโชวาทดานการศกษา.

กรงเทพฯ:ส�านกงานเลขาธการสภาการศกษา.

กระทรวงวฒนธรรม. (2559).พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช.

กรงเทพฯ:ส�านกงานปลดกระทรวงกระทรวงวฒนธรรม.

จรายอศรางกรณอยธยาและปรยานชพบลสราวธ.(2552).ศาสตรพระราชา เศรษฐกจ

พอเพยง พฒนาประเทศอยางยงยน. คนเมอวนท22กมภาพนธ2560.จาก

http://www.matichon.co.th/new/166427

พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช. (2489). เมอขาพเจาจากสยามมาส

สวตเซอรแลนด.อนสารอ.ส.ท.(2514)อางถงในแพรวฉบบพเศษ. (2560).

38(893),31

.(2493).พระปฐมบรมราชโองการเมอวนศกรท 5 พฤษภาคม พ.ศ.2493 ณ

พระทนงไพศาลทกษณ ในพระบรมมหาราชวง. อางถงในแพรวฉบบพเศษ.

(2560).38(893),65.

.(2540).พระราชด�ารสของพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช

พระราชทานแกผเขาเฝาฯถวายพระพรเนองในโอกาสวนเฉลมพระชนมพรรษา วนท

4 ธนวาคม 2540. กรงเทพฯ:ส�านกงานปลดกระทรวงกระทรวงวฒนธรรม.

.(2541ก).พระบรมราโชวาทของพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพล

อดลยเดชในพธพระราชทานปรญญาบตรของจฬาลงกรณมหาวทยาลย 18

กรกฎาคม 2541. กรงเทพฯ:ส�านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

. (2541ข). พระราชด�ารส เนองในโอกาสวนเฉลมพระชนมพรรษา

ณ ศาลาดสดาลย วนท 4 ธนวาคม 2541. กรงเทพฯ:ส�านกพมพแหง

จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

มลนธชยพฒนา.(2559).หลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง. คนเมอวนท15พฤศจกายน

2559.จากhttp://www.chaipat.or.th

79ศาสตรพระราชา ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง : ภมปญญาแหงแผนดนไทย หทยรตน ทบพร

ส�านกราชเลขาธการ. (2559). โครงการเยาวชนจตอาสาเพอเรยนร ตามแนว

พระราชด�าร. คนเมอวนท12ธนวาคม2559.จากhttp://www.ohm.go.th

สเมธตนตเวชกล.(2559,ธนวาคม).งานยงไมเสรจ. ว.มลนธชยพฒนา. ),10.

หทยรตน ทบพร (ผประพนธ). (2559).บทรอยกรองเรองพระราชาแหงแผนดน.

กรงเทพฯ:สาขาวชาพฒนศกษาคณะครศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย

อรอนนตวฒเสน.(2559,ธนวาคม).พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช

พระเจาแผนดนผสถตในหวใจไทยนจนรนดร.ว.มลนธชยพฒนา.11.