๑

ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง : ผลสะทอนจากหลกธรรมในพทธศาสนาเถรวาท

ผศ.ดร.จกรพรรณ วงศพรพวณ

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ความนา

เศรษฐกจพอเพยง เปนเร�องท�ไดรบการพดถง และมการเสนอความคดเหนและแสดงทศนะ

กนอยางกวางขวางมากท�สดเร�องหน�งในชวงระยะเวลาท�ผานมา โดยเฉพาะอยางย�งภายหลงจากท�

ประเทศไทยประสบกบภาวะวกฤตทางเศรษฐกจคร�งสาคญท�สดในป พ.ศ. ๒๕๔๐ ตอเน�องเร�อยมา

จนถงวาระอนเปนมหามงคลวโรกาสท�พระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดชทรงครองสร

ราชสมบต ครบ ๖๐ ป และจากการท�ไดมการแสดงทศนะและตความหมายของเศรษฐกจพอเพยง

กนอยางกวางขวางจากภาคประชาชน นกวชาการ นกบรหาร ส�อมวลชน ตลอดจนพระภกษสงฆ

เปนสาเหตใหเกดนานาทศนะในการตความหมายของเศรษฐกจพอเพยงอนเน�องมาจากพระราชดาร

การตความหมายดงกลาวถอไดวาเปนวธการแสวงหาความรทางปรชญาท�เนนการวเคราะหตความ

เพ�อคนหาความรท�ถกตองแทจรง และสมเหตสมผล ดวยวธการดงกลาวน� เอง จงเปนท�มาของคาวา

“ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง”

ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง เปนระบบปรชญาท�ช� แนะแนวทางการดารงอยและปฏบตตน

ในทางท�ควรจะเปนโดยมพ�นฐานมาจากวถชวตด�งเดมของสงคมไทย สามารถนามาประยกตใชได

ตลอดเวลา และเปนการมองโลกเชงระบบท�มการเปล�ยนแปลงอยตลอดเวลา มงเนนการรอดพน

จากภยและวกฤต เพ�อความม�นคงและความย�งยนของการพฒนา แนวคดเร�องปรชญาเศรษฐกจ

พอเพยงน�สามารถนามาประยกตใชกบการปฏบตตนไดในทกระดบ โดยเนนการปฏบตตามทาง

สายกลาง(มชฌมาปฏปทา) และการพฒนาอยางเปนข�นตอน การนาปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

มาประยกตใช จะทาใหเกดการพฒนาท�สมดลและย�งยน พรอมรบตอการเปล�ยนแปลงในทกๆ ดาน

ท�งดานเศรษฐกจ สงคมส�งแวดลอม ความรและเทคโนโลย

ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง เปนปรชญาท�ยดหลกทางสายกลาง ท�ช�แนวทางการดารงอยและ

ปฏบตของประชาชนในทกระดบ ต�งแตระดบครอบครวไปจนถงระดบภาครฐ ท�งในการพฒนาและ

บรหารประเทศใหดาเนนไปในทางสายกลาง มความพอเพยง และมความพรอมท�จะจดการตอ

ผลกระทบจากการเปล�ยนแปลงท�งภายนอกและภายใน ซ� งจะตองอาศยความรอบร รอบคอบ และ

ระมดระวง ในการวางแผนและดาเนนการทกข�นตอน เศรษฐกจพอเพยงไมใชเพยงการประหยด แต

เปนการดาเนนชวตอยางสมดลและย�งยน เพ�อใหสามารถอยไดแมในโลกโลกาภวตนท�มการแขงขน

สงในทกๆ ดาน

ป.ธ. ๖, พธ.บ., M.A.(Phil.), M.A.(Bud.), Ph.D.(Phil.) /อาจารยประจา มจร.วทยาลยสงฆเลย

๒

ความหมายของปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง หมายถง ปรชญาแหงการกาหนดแนวทางการดารงชวตท�พง

ปรารถนา ซ�งพระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดพระราชทานไวแกพสกนกรชาวไทย เพ�อใหมสต ม

สมมาทฐ รเทาทนความจรง ไมโลภ ไมเบยดเบยนกน มภมคมกน ดารงชวตอยดวยความพอเพยง

พอประมาณ เพ�อเปนพ�นฐานของความอยดมสขท�ย �งยนและถาวรสบไป๑ หลกการดาเนนชวตท�จะ

สาเรจสมประสงคดงกลาว ตองอาศยหลกพทธธรรมวาดวยทางสายกลางหรอมชฌมาปฏปทา และ

หรอหลกธรรมหมวดอ�นๆ ท�สนบสนนการดารงชวตแบบพอเพยง เชน ความสนโดษ เปนตน อน

เปนเคร� องนาชวตไมใหตกอยในความโลภ และความประมาท ยดม�นในความเปนอยท�พอเพยง

พอประมาณ ประหยด ตดทอนคาใชจายท�เกนความพอด ลดความฟมเฟอยไรสาระ แตไมถงกบทา

ตนเองใหลาบากเพราะฝดเคองเกนควร

คาวา “ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง” มาจากการรวมกนของ ๓ ศพท คอ ปรชญา + เศรษฐกจ

+ พอเพยง = ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง หมายถง หลกคดเพ�อการดารงชวต น�นคอการท�คนเราจะม

ชวตอยบนโลกน� ได จะตองมหลกคดวาเราจะดารงชวตอยางไร เพ�ออะไร ทาอะไร และสดทาย

เปาหมายของชวตคออะไร ตรงน�แหละคอแกนแทของเศรษฐกจพอเพยง ซ�งกคอวถชวตของคน

ไทยท�อยในสภาวะแวดลอมไทย หรอภมสงคมแบบไทยๆ กลาวคอเปนหลกคดในการดารงชวตท�

สอดคลองกบภมสงคมของประเทศไทย๒ โดยมระบบพ�นฐานความคดอยท�การปลกฝงมงเนนให

บคคลสามารถประกอบอาชพไดอยางย�งยน และใชจายเงนท�ไดมาอยางพอเพยงและประหยดตาม

กาลงทรพยของบคคลน�นๆ โดยปราศจากการกหน� ยมสน และถามเงนเหลอ กแบงเกบออมไว

บางสวน ชวยเหลอผอ�นบางสวน และอาจมการใชจายเพ�อปจจยเสรมอกบางสวนท�เหนวามความ

จาเปนตอการดารงชวตและเง�อนไขของการอยรวมกนในสงคม

ความเปนมาของปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

สาเหตท�แนวทางการดารงชวตอยางพอเพยง ไดถกกลาวถงอยางกวางขวางในขณะน� เพราะ

สภาพการดารงชวตของสงคมทนนยมในปจจบนไดถกปลกฝง สราง หรอกระตน ใหเกดการใชจาย

อยางเกนตว ในเร�องท�ไมเก�ยวของหรอเกนกวาปจจยในการดารงชวต เชน การบรโภคเกนตว ความ

บนเทงหลากหลายรปแบบ ความสวยความงาม การแตงตวตามแฟช�น การพนนหรอเส� ยงโชค เปน

ตน ส�งเหลาน� เปนคณคาเทยมท�คอยกระต นใหคนในสงคมเกดกระแสบรโภคทางวตถนยมอยาง

รนแรง จนทาใหไมมเงนเพยงพอเพ�อตอบสนองความตองการส�งเหลาน�นได สงผลใหเกดการกหน�

๑ สานกงานมลนธชยพฒนา, สาระสาคญและขอมลพ�นฐานท�ควรทราบเก�ยวกบโครงการอนเน�องมาจาก

พระราชดารและปรชญาเศรษฐกจพอเพยงอนเน�องมาจากพระราชดาร (กรงเทพฯ : มลนธชยพฒนา, ๒๕๕๐),

หนา ๙๔. ๒

http://web.sbac.ac.th/Suffciency/Economy04/Economics.html

๓

ยมสนจนเกนความพอด และไดกลายเปนวฏจกรท�ทาใหคนในสงคมตดอยในกระแสแหงวตถนยม

ท�ไหลบามาในรปแบบของวฒนธรรมตะวนตก จนยากท�คนในสงคมจะหลดออกจากบวงแหงมายา

วตถน� ได ตราบเทาท�ยงไมมการเปล�ยนแปลงแนวทางการดารงชวต

ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง เปนปรชญาท�พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช

พระองคผทรงเปนธรรมกราช ทรงมพระราชดารสช�แนะแนวทางการดาเนนชวตแกพสกนกรชาว

ไทยมาโดยตลอดนานกวา ๒๕ ป ต�งแตกอนเกดวกฤตการณทางเศรษฐกจ และเม�อภายหลงไดทรง

เนนย �าแนวทางการแกไขเพ�อใหรอดพน และสามารถดารงอยไดอยางม �นคงและย �งยนภายใตกระแส

โลกาภวตนและความเปล�ยนแปลงของสงคมโลก พระองคทานไดทรงตระหนกในพระราชหฤทย

วา ประชาชนสวนใหญของประเทศยงชพอยดวยการทาเกษตรกรรม ดงท�ทรงมพระราชกระแสตอน

หน�งวา “...ชนบทและชาวชนบท ซ�งเปนประชากรสวนใหญของประเทศยงยากไร ขดสน และยง

ตองการความชวยเหลอ หากเราชวยใหประชาชนสวนใหญยกระดบชวตความเปนอยไมไดแลวการ

พฒนาประเทศกถอวาไมประสบความสาเรจ...”๓

ดวยเหตน� พระองคทานไดทรงตรากตราพระวรกายปฏบตพระราชกรณยกจนอยใหญอยาง

ตอเน�อง เพ�อยกระดบคณภาพชวตและความเปนอยของพสกนกรโดยสวนรวมใหดข�น โดยเฉพาะ

อยางย�งผยากไรดอยโอกาสในเขตชนบทหางไกล พระองคจะเสดจฯไปท�วทกภาคของประเทศและ

ท�วทกฤดกาล จงไดทอดพระเนตรเหนและไดทรงรบฟงปญหาทกดานจากพสกนกรดวยพระองค

เอง ดงน�นจงทรงมขอมลท�งสภาพพ�นท� สภาพความเปนอย และขอมลทางวชาการอยางสมบรณท�

พรอมจะพฒนาประเทศโดยผานโครงการพฒนาอนเน�องมาจากพระราชดาร เพ�อชวยเหลอใหพสก

นกรเหลาน�นใหมสภาพชวตท�ดข� นอยางนอยก พออย พอกน และ พอเพยง สามารถชวยเหลอ

ตนเองได เพ�อเปนฐานของการพฒนาท�ย �งยนข�นตอไป๔ และดวยพระราชวรยะอตสาหะตอการ

พฒนาประเทศของพระองคทาน จงทาใหเกดเปนโครงการพฒนาอนเน�องมาจากพระราชดารกวา

๔,๐๐๐ โครงการ และโครงการเหลาน�นลวนเก�ยวของกบการพฒนาปจจยการผลตตางๆ เชน ดน น� า

ท�ทากน ทน ความรดานการเกษตรกรรม การอนรกษทรพยากรธรรมชาตและส�งแวดลอม เปนตน๕

และกอใหเกดเปนคณปการอนใหญหลวงแกประชาชนและประเทศชาตเปนอเนกอนนต หาท�สด

มได

เม�อศกษาแนวพระราชดารในเร�องปรชญาเศรษฐกจพอเพยง จะเหนไดวา พระองคทานได

ทรงประยกตแนวความคดจากหลกธรรมทางพระพทธศาสนา ท�เนนการดารงชวตแบบพอเพยง ม

สต มสมมาทฐ รเทาทนความจรง ไมโลภ ไมเบยดเบยนกน มภมค มกน ดารงชวตอยดวยความ

๓ สานกงานมลนธชยพฒนา, อางแลว, หนา ๒.

๔ เร�องเดยวกน, หนา ๑.

๕ เร�องเดยวกน, หนา ๒.

๔

พอเพยงพอประมาณ ดงความตอนหน�งในพระราชกระแสท�วา “...คาวา พอเพยง มความหมาย

กวางขวางกวาความสามารถในการพ�งตนเอง หรอความสามารถในการยนอยบนขาของตวเอง

เพราะความพอเพยงหมายถงการท�มความพอ คอ มความโลภนอย เม�อโลภนอยกเบยดเบยนนอย ถา

ประเทศใดมความคดน�มความคดวา ทาอะไรตองพอเพยงหมายความวาพอประมาณ ซ�อตรง ไม

โลภ อยางมาก คนเรากอาจเปนสข พอเพยงน� อาจจะมมาก อาจจะมของหรหราบางกได แตวาตอง

ไมเบยดเบยนคนอ�น...”๖

ความในพระราชดารสน� ช� ใหเหนขอบขายในบรบทของเศรษฐกจพอเพยงท�เก�ยวเน�องกบ

หลกพทธธรรมท�วาดวยหลกมชฌมาปฏปทา หรอทางสายกลาง ท�มงเนนใหลดกระบวนการ

เศรษฐกจระบบทนนยมแบบสดโตง โดยใหลดระดบลงเพยงพอแกความจาเปน และความเหมาะสม

กบการรกษาและดารงชวตท�เรยบงายและพ�งตนเองได บรโภคแตเพยงพอ ลดและบรรเทาการพ�งพา

เทคโนโลยจากตางประเทศ หนมาใชภมปญญาชาวบานและเทคโนโลยท�ไมเปนการทาลาย

ธรรมชาตและสภาพแวดลอม ซ� งจะเปนการเดนสายกลางตามหลกมชฌมาปฏปทาในทาง

พระพทธศาสนา ผสมกลมกลนกบมตทางดานคณธรรมและจรยธรรมของการอยรวมกนของสรรพ

ส�ง การไมเบยดเบยนและการสงเคราะหเก�อกลพ�งพาอาศยกน ผยดหลกเศรษฐกจพอเพยงถอไดวา

เปนผมสตและปญญาเปนเคร�องนาทางอนประเสรฐ เปรยบเสมอนเศรษฐกจพอเพยงน�น คอ “หลก

ปรชญาธรรม” ในการดารงชวตใหสมดลและมสขอยางย �งยน

หลกพทธธรรมวาดวยปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

หลกคาสอนในทางพระพทธศาสนา เปนหลกธรรมสากลท�สอนใหอยตรงกลางระหวาง

ความสดโตงท�งสองดานคอความหยอนและตงเกนไป เรยกวา มชฌมาปฏปทา หรอทางสายกลาง

โดยเฉพาะในเร�องของเศรษฐกจแลว จะมลกษณะตอตานกระแสวตถนยม บรโภคนยม ธนนยมและ

ทนนยม และสนบสนนใหบคคลเดนตามแนวทางปรชญาเศรษฐกจพอเพยงของพระบาทสมเดจ

พระเจาอยหวอยางแทจรง หลกธรรมท�วาดวยการปฏบตตามทางสายกลางน�นมอยแทบทกหมวดทก

หวขอในหลกธรรมท�ง ๘๔,๐๐๐ พระธรรมขนธ เพราะหลกธรรมเหลาน�ลวนมสาระปฏบตสรปลง

ในมชฌมาปฏปทา(มรรคมองค ๘) ซ�งวาดวยเร�อง ศล สมาธ ปญญา และทายสดคอสตหรอความไม

ประมาท สวนหลกธรรมท�วาดวยปรชญาเศรษฐกจพอเพยงน�นมอยหลายหวขอธรรมดวยกน แตใน

ท�น�จะนามาอธบายเพยงบางหวขอท�เหนวามความสอดคลองกบทฤษฎเศรษฐกจพอเพยง เพ�อเปน

แนวทางในการศกษาคนควาตอไป

หลกพทธธรรมท�สนบสนนแนวความคดเร�องปรชญาเศรษฐกจพอเพยงท�นามาเสนอในท�น�

มดงน�

๖ เร�องเดยวกน, หนา ๗๔.

๕

๑. มชฌมาปฏปทา : ทางสายกลาง

๒. สนตฏฐ, สนโตสะ : ความสนโดษ

๓. ทฏฐธรรมกตถะ : ธรรมท�เปนไปเพ�อใหเกดประโยชนในปจจบน

หลกพทธธรรมท�ง ๓ ขอน�ถอวาเปนตนแบบแหงการดาเนนชวตของมนษยท�อยบนพ�นฐาน

ความพอเพยงหรอทางสายกลางอยางแทจรง และท�สาคญคอเปนหลกธรรมท�นาไปสการพฒนาตาม

วถเศรษฐกจแนวพทธ ซ�งมหลกเกณฑอยท�ความสมดลระหวางวตถและจตใจ หรอการสรางทางสาย

กลาง เพ�อแสวงหาสาระท�แทจรงของชวต น�นกคอ ความสขทางจตใจมคณคากวาความสขทางวตถ

ซ� งจะกอใหเกดความเหนแกตวและนาไปสปญหาสงคมนานปการดงท�ทราบกนในสงคมปจจบน

หลกธรรมท�ง ๓ ประการน�สามารถนามาอธบายเปนหลกการเชงประยกตใหสอดคลองกบ

ลกษณะของเศรษฐกจแนวพทธท�เนนความพอเพยงหรอทางสายกลาง ซ� งต�งอยบนพ�นฐานความเช�อ

ทศนคต และคานยมตามแนวทางพระพทธศาสนา ดงน�

มชฌมาปฏปทา

คาวา “มชฌมาปฏปทา” หมายถง หลกคาสอนทางพระพทธศาสนาท�เนนการปฏบตตาม

ทางสายกลางท�นาไปสการพฒนาคณภาพชวตตามหลกเศรษฐกจพอเพยง ซ� งในท�น�หมายถงการ

พฒนาท�ต�งอยบนพ�นฐานของทางสายกลาง และความไมประมาท โดยคานงถงความพอประมาณ

ความมเหตผล การสรางภมค มกนท�ดในตว ตลอดจนใชความรความรอบคอบและคณธรรม

ประกอบการวางแผนและการตดสนใจในการกระทาการตางๆ อนเก�ยวของกบการดาเนนชวตเพ�อ

ความถกตองดงามตามหลกเศรษฐกจพอเพยง

มชฌมาปฏปทา เปนหลกธรรมท�วางแนวทางการปฏบตอยตรงกลางระหวางความสดโตง

ท�ง ๒ ทาง คอ กามสขลลกานโยคและอตตกลมถานโยค ซ�งหลกธรรมท�งสองดานน�ถอวาเปนหลก

ปฏบตท�มความสดโตงแบบสดประมาณจนหาความดงามในการบรรลคณธรรมไมได จะเหนไดจาก

การท�เจาชายสทธตถะถกพระราชบดาปรนเปรอใหหลงใหลหมกมนในกามคณ และทรงบาเพญทก

กรกรยา๗ โดยประการตางๆ น� สะทอนใหเหนถงความสดโตงในการดาเนนชวตท�งสองดานท�ไม

นาไปสความสขและความสาเรจไดอยางแทจรง

๗พระมหาบรษทรงบาเพญทกกรกรยาทรงทรมานพระวรกายอย ๖ ป พระองคงดเสวยอาหารจนพระ

วรกายซบผอมเหลอแตหนงหมกระดก และแลวพระอนทรถอพณสามสายมาดดใหฟง สายพณท�หน� งขงตงเกนไป

เลยขาด สายท�สองหยอนเกนไปดดไมดง สายท�สามไมตงไมหยอนนก ดดดงไดเสยงพอด พอทรงไดยนเชนน�น

พระองคจงทรงเลกบาเพญทกกรกรยา ซ� งเปนความเพยรทางกาย แลวเร�มกลบเสวยอาหารเพ�อบาเพญเพยรทางใจ

การบาเพญทกกรกรยาของพระมหาบรษดงกลาว สะทอนถงการดาเนนชวตท�สดโตงอกดานหน� ง อนเปนมลเหต

ใหพระองคทรงพบหลกมชฌมาปฏปทา ในกาลตอมา

๖

พระพทธศาสนาปฏเสธทางสดโตงท�งสองดานน� เพราะเหนวาไมเอ�อประโยชนตอการ

ดาเนนชวต ท�งยงนาชวตไปสความคบแคบและต�าทราม กลาวคอ กามสขลลกานโยค เปนการ

กระทาเพ�อแสวงความสขสบายแกตน ทาใหชวตคลกเคลาอยในรสโอชะอนเกดจากการหมกมนใน

กามสขอยางสดโตง สวน อตตกลมถานโยค เปนการปฏบตตนดวยการทรมานรางกายใหยากลาบาก

ดวยหวงผลอนเกดจากการทรมานน�น ซ�งท�งสองทางน�ไมเปนไปเพ�อความเพ�มพนข�นแหงสตปญญา

ผ ละเวนเสยไดซ� งทางสดโตงท�งสองทางน� ถอไดวาเปนผด าเนนตามทางสายกลาง เรยกวา

“มชฌมาปฏปทา”

หลกมชฌมาปฏปทาจงเปนการปฏบตตนใหพอดหรอพอเพยง เปนทางเปดดวงตาท�มดให

เหนแสงสวาง เปดความหนวกท�ไมไดยนใหไดยน เปนทางนาไปสความไมเหนดเหน�อย เปนทาง

นาไปสความรและความหลดพน เรยกวา “นพพาน” มชฌมาปฏปทาประกอบดวยการกระทา ๘

ประการ (อฏฐงคกมรรค) คอมความเหนถกทาง มการพจารณาถกทาง มการปราศรยถกทาง มการ

กระทาถกทาง มความเปนอยถกทาง มความเพยรถกทาง มความคดถกทาง และมสมาธถกทาง วธ

ดบความอยาก ความกระหายอยางสดโตงดงกลาว ตองดาเนนตามทางสายกลางน� เทาน�น ดงม

อธบายโดยสงเขปดงน�

๑. สมมาทฐ (Right Understanding)

คาวา “สมมาทฐ” หมายถง ความเหนถกตอง คอเหนตามทานองคลองธรรม เหนตามความ

เปนจรงท�ประกอบดวยปญญา ซ�งเปนมโนสจรต ๑๐ ประการ คอ๘ เหนวาการใหทานมผลจรง การ

บชามผลจรง การเคารพบชามผลจรง ผลวบากของกรรมดกรรมช�วมจรง คณของมารดามจรง คณ

ของบดามจรง พวกโอปปาตกะ (พวกเกดทนทเชนเทวดา) มจรง สมณพราหมณผ ปฏบตดปฏบต

ชอบจนบรรลมรรคผลนพพาน รแจงเหนจรงแลวสอนผอ�นใหรตามดวยมจรง

สมมาทฐคอการมความเหนท�ไมผด เปนมลฐานท�ตองถงกอนมรรคอ�น ซ�งเปนเหมอนประต

แรกท�เปดเขาสทางแหงความปรารถนาสาหรบผ ท�ตองการบรรลผลในการดาเนนชวตตามแบบ

ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง น�นคอแตละคนหรอแตละครวเรอนมความเหนท�จะดารงชวตอยอยาง

เรยบงาย โดยอาศยผลลพธของส�งท�ผลตข�นมาในขอบเขตความสามารถของตวเอง ถงแมวาจะตองม

การซ�อขายกบแหลงขางนอกบางกอยบนพ�นฐานของการเปนอยแบบพอตวพอสขเทาน�น วธการคด

ตามหลกสมมาทฐสามารถศกษาไดจากตวอยางขางลางดงตอไปน�

ชายคนหน�ง เคยทาธรกจเก�ยวกบขายเส� อผาแลวลมละลาย ทาใหตองหนมาใชชวตอยาง

พอเพยง พออย พอกน โดยเขาไดแปลงพ�นท�สามไรกวาในบานตางจงหวดใหเปนสวนพชพนธและ

ฟารมเพาะหม ไก ปลา และ กบ จดประสงคหลกของส�งท�เคาทาท�งหมดคอเพ�อเอ�อตอการดารงชวต

๘ http://th.wikipedia.org/wiki

๗

อยของครอบครวโดยท�ไมตองพ�งปจจยภายนอกบาน มบานอย มอาหารกน มเงนซ�อเส� อผา ของใช

และยารกษาโรค เงนเกบท�มจดประสงคใหญคอเกบไวใหลกเรยนหนงสอ และมเงนเหลอสารองไว

เลกนอยสาหรบยามคบขน อยางเชน ตองไปหาหมอหรอตองชวยเหลอญาตพ�นองหรอเพ�อน

นอกเหนอจากน� เขาและครอบครวกไมตองมอะไรมากมายกมความสขได บานกไมตองมใหญไว

อวดคนหรอไวเปนขอพสจนวาฉนประสบความสาเรจแลว รถกไมตองหรหราไวแขงกบเพ�อนบาน

เงนกไมตองมเกบเปนลานๆ ในธนาคารเพราะนกภาพไมออกวาชาตน� จะมโอกาสไหนท�จะตองใช

เงนมากขนาดน�น หน� สนกไมมเพราะไมตองกมาทาธรกจใหญโตหรอมาซ�อหนตางชาตเพ�อหวงผล

กาไรมหาศาล น�คอหน�งตวอยางของการดาเนนชวตแบบปรชญาเศรษฐกจพอเพยงในความหมาย

ท�วา “เศรษฐกจท�พอเพยงอยในตวเอง” ซ� งเปนวถการดารงชวตท�ไมใชมมาเพยงในประวตศาสตร

ของไทยเทาน�น แตเปนวธการดารงชวตด�งเดมของเผาพนธมนษยชาตต �งแตยคเร�มแรกเลยทเดยว

ส�งท�สาคญท�สดคอการสรางแนวคดท�อยบนพ�นฐานของสมมาทฐคอความเหนท�วา ความร

จกพอในส�งท�มอยและส�งท�ไดมา ไมวาส�งเหลาน�นจะไดมาดวยวถพอเพยงในตนเองหรอวถทนนยม

จะเหนไดวาความหมายน�จะกวางขวางมาก ไมมขอจากดวาเราตองกนและใชเฉพาะส�งท�เราผลต

ข�นมาเองเทาน�น หรอเราตองไมใสใจเร� องหนาตา ตองไมมรถแพง ตองไมมบานใหญ หรอ

แมกระท�งตองไมกเงนมาลงทนเพ�อหวงผลกาไร ส�งเหลาน�ลวนอยในขอบเขตของคาวาพอเพยงได

ถาคนๆ น�นรวาเม�อไหรฉนพอ โดยท�มรากฐานในการวดอยท�ความจาเปนสวนตว ไมใชอยท�เกณฑ

วดท�สงคมสมยใหมพากนต�งข�นมาเพ�ออวดกน จนกลายเปนสงคมจอมปลอมอนกอใหเกดปญหา

นานาประการดงท�มใหเหนในปจจบน

๒. สมมาสงกปปะ (Right Thought)

คาวา “สมมาสงกปปะ” หมายถง ความดารถก หรอความนกคดในทางท�ถกตองชอบธรรม

น�นคอดารท�จะดงกายและจตของตนใหพนจากอานาจกเลส อนไดแก ความโลภท�ทาใหเกดความรก

ความตองการ และความอยากได ความดารท�ไดช�อวาถกตองตามหลกของสมมาสงกปปะมอย ๓

ประการ คอ๙

๑. เนกขมมสงกปปะ คอความดารท�ปลอดจากโลภะ ความนกคดท�ปลอดโปรงจากกาม ไม

หมกมนพวพนตดของในส�งสนองความอยากตางๆ ความคดท�ปราศจากความเหนแกตว ความคด

เสยสละและความคดท�เปนคณเปนกศลทกอยาง จดเปนความนกคดท�ปราศจากราคะ หรอโลภะ

๒. อพยาบาทสงกปปะ คอดารในอนไมพยาบาท ความดารท�ไมมความเคยดแคน ชงชง ขด

เคอง หรอเพงมองในแงรายตางๆ โดยเฉพาะมงเอาธรรมท�ตรงขามคอ เมตตา ซ� งหมายถงความ

ปรารถนาด ความมไมตรตองการใหผอ�นมความสข จดเปนความนกคดท�ปราศจากโทสะ

๙ http://th.wikipe dia.org/wiki

๘

๓. อวหงสาสงกปปะ คอดารในอนไมเบยดเบยน ไมมการคดทารายหรอทาลาย โดยเฉพาะ

มงเอาธรรมท�ตรงกนขาม คอกรณา ซ�งหมายถงความคดชวยเหลอผอ�นใหพนจากความทกขจดเปน

ความนกคดท�ปราศจากโทสะ

การฝกบรหารความคดตามหลกสมมาสงกปปะม ๒ ข�นตอน คอ๑๐

๑. ฝกควบคมความคด

๒. ฝกหยดความคด

เหตท�ตองฝกควบคมความคดกเพ�อควบคมความคดใหคดดทาดในการดารงชวตประจาวน

และเหตท�ตองฝกหยดความคดกเพ�อการพกสมองและรางกาย เม�อสมองและรางกายไดพกตาม

สมควรแลว สมองกพรอมท�จะควบคมความคด และรางกายกพรอมท�จะทากจตางๆ ตอไปอยางม

ประสทธภาพ การฝกบรหารจตในชวตประจาวนจงเปนเร� องของการฝกควบคมความคดสลบกบ

การฝกหยดความคด เพ�อใหเกดการคดดทาดไดอยางตอเน�องและถกตอง

“สมมาสงกปปะ” ท�สอดคลองกบหลกเศรษฐกจพอเพยงน�นอยท�ความดารท�จะเสรมสราง

การดารงชวตใหอยบนพ�นฐานของความซ�อสตย ซ�อตรง สจรต เท�ยงธรรม ไมเบยดเบยนและไมเอา

รดเอาเปรยบ ประกอบกบตองมความพากเพยร มสต และใชสตรวมกบปญญาในการดาเนนชวตทก

ข�นตอน โดยมหลกสาคญอยบนพ�นฐานการปฏบตตามทางสายกลางท�เนนความพอเพยง ความ

พอประมาณ และความไมประมาท อนเปนส�งท�เสรมสรางภมคมกนในตว ตลอดจนใชความรและ

คณธรรมเปนพ�นฐานในการดารงชวต คอการไมตดอยในความโลภ ความโกรธ และไมคดกล �น

แกลงทาลายผอ�นใด น�แหละคอความคดไตรตรองท�ถกตองตามหลกสมมาสงกปปะ

๓. สมมาวาจา (Right Speech)

คาวา “สมมาวาจา” หมายถง การปราศรยถกทาง ไดแกการพดในแตส�งท�เปนจรง ไมพดให

รายสอเสยดใคร ไมพดดหม�นผใด ไมพดดวยความโกรธ ไมใชวาจาบดเบอนใหเขาใจผด พดดวย

วาจาออนหวาน พดดวยความเมตตากรณา พดใหมจดหมาย ไมพดดวยความเขลา การพดท�ไดช�อวา

เปนสมมาวาจามดงน�

๑. งดเวนจากการพดเทจ พดแตคาจรง ดารงดาสตย มถอยคาเปนหลกฐานควรเช�อถอได ไม

พดลวงโลก

๒. งดเวนจากการพดสอเสยด ฟงจากขางน�แลวไมไปบอกขางโนน เพ�อใหคนหมน�แตกราว

กน หรอฟงจากขางโนน แลวไมมาบอกขางน� เพ�อใหคนหมโนนแตกราวกน สมานคนท�แตกราวกน

ใหดกน พดสงเสรมคนท�พรอมเพรยงกนใหมความรกสามคคกนย�งข�น

๑๐

นายแพทยเอกชย จละจาธตต, วธบรหารความคดใหคดด ทาด (กรงเทพฯ : เฟ� องฟา พร� นต�ง

,๒๕๔๗), หนา ๘๐.

๙

๓. งดเวนจากการพดคาหยาบ กลาวแตคาท�ไมมโทษเพราะห ชวนใหรก จบใจ เปนของ

ชาวเมองท�คนสวนมากรกใครพอใจ

๔. งดเวนจากการพดเพอเจอ พดถกกาล พดแตคาท�เปนจรง พดองอรรถ พดองธรรม พดอง

วนย พดแตคามหลกฐานมท�อาง มท�กาหนด ประกอบดวยประโยชนโดยกาลอนควร

“สมมาวาจา” ท�สอดคลองกบหลกเศรษฐกจพอเพยงน�นอยท�การใชวาจาไปในทางท�ถกตอง

ชอบธรรม เปนประโยชนท�งตอตนและผอ�นในการดาเนนชวต น�นคอการใชคาพดเปนเคร�องมอใน

การประสานประโยชนใหแกสงคม ท�งดานการเมอง เศรษฐกจการคา การศกษา ศาสนา การรกษา

สนตภาพ และอ�นๆ ของสงคมในทกภาคสวนเขาดวยกน ท�งน� เพ�อเปนการเสรมสรางความสามคค

กลมเกลยวในหมคณะ และเปนการประสานงานและประสานประโยชนซ� งกนและกน การ

ตดตอกนโดยตรงระหวางบคคลท�งสองฝาย สามารถสรางความเขาใจในความตองการและรความ

ตองการของกนและกนอยางรวดเรวทนใจ เชนในหนวยงานตางๆ ถาหวหนาหนวยงานหม�น

ประชมปรกษาหารอกบผรวมงานเปนประจาและทาใหผรวมงานเขาใจ ชวยคดแกไขขอบกพรอง

ตางๆ กจะทาใหงานแตละหนวยมการประสานประโยชนไดดย�งข�น

๔. สมมากมมนตะ (Right Action)

คาวา “สมมากมมนตะ” หมายถง การทางานถกตองถกทางโดยมจดประสงคใหงานท�ทา

น�นเปนไปตามระเบยบแบบแผนเพ�อความสามคคกลมเกลยวอนมสจรตธรรมเปนท�ต �ง กลาวคอการ

ไมประกอบการช�วใดๆ โดยเวนจากกายทจรต ๓ คอ การฆาสตว ลกทรพย และประพฤตผดในกาม

การท�บคคลจะทางานใหถกตองตามหลกสมมากมมนตะไดน�น จะตองประกอบไปดวยปจจยคอ

ความคดถก ความเหนถก การระลกนกคดถก มจตต�งม�นถก และการตดตอส�อสารท�ถกตอง เม�อ

พรอมไปดวยปจจยดงกลาว สมมากมมนตะกเกดข�น และการเกดข�นของสมมากมมนตะน� เปนผล

ตอเน�องสาหรบสมมาอาชวะตอไป

“สมมากมมนตะ” ท�สอดคลองกบหลกเศรษฐกจพอเพยงน�นอยท�การสรางคณธรรมท�ง ๓

ประการใหเกดข�นในกมลสนดาน คอความเมตตา ความไมโลภเหนแกตว และความเปนผไมมกมาก

ในกาม คณธรรมท�งสามประการน� เปนหลกประกนไดวามนษยจะไดรบความสขในการอยรวมกน

ในสงคม และเม�อสงคมเกดความสงบสข การดาเนนชวตของมนษยกพลอยไดรบสนตสขไปดวย

กลาวคอไมหวาดระแวงภยอนเกดจากการขมเหง รงแก เบยดเบยนซ�งกนและกน

๕. สมมาอาชวะ (Right Livelihood)

คาวา “สมมาอาชวะ” หมายถง การดารงชพถกตอง คอการดารงชพดวยการประกอบอาชพ

สจรต ไมคดโกงผอ�น รวมถงการประกอบอาชพท�ไมเบยดเบยนชวตสตวอ�น และประกอบอาชพ

เก�ยวกบอบายมขตางๆ ตลอดถงการละเวนจากมจฉาอาชวะ ๕ ประการคอ

๕.๑ คาขายเคร�องประหาร หรอคาอาวธ

๑๐

๕.๒ คาขายมนษย

๕.๓ คาขายสตวท�มชวตสาหรบฆาเปนอาหาร

๕.๔ คาขายน�าเมา

๕.๕ คาขายยาพษ

ท�งน� รวมไปถงการเวนจากการเล�ยงชพดวยการหลอกลวง ทรยศ ฉอฉลตางๆ ใหดารงชวต

ในทางท�ถกตองชอบธรรม กลาวคอทามาหาเล� ยงชวตในอาชพท�สจรตท�งทางโลกและทางธรรม

ทางโลก หมายถงการไมทาผดกฎหมาย ไมเล�ยงกฎหมาย ไมไปกอความเดอดรอนราคาญใหแกคน

อ�น ทางธรรม หมายถงการไมทาผดศล เพราะ ศล แปลวา ปกต คนทาผดศลกคอคนท�มพฤตกรรม

ผดปกตทางกาย วาจา ใจ

“สมมาอาชวะ” ท�สอดคลองกบหลกเศรษฐกจพอเพยงน�นอยท�การเล� ยงชพโดยความสจรต

เวนจากมจฉาอาชวะท�ง ๕ ประการขางตน ประกอบกจนอยใหญดวยสตสมปชญญะ เนนความสข

แบบพอเพยงในการดาเนนชวต ถาปราศจากน�แลวชวตกเกนความพอด หาความสขท�แทจรงมได

อยางเชนชายคนน�เปนตวอยาง

ชายคนหน�ง มอาชพคาขายยดหลกสมมาอาชวะเปดรานขายกวยเต�ยว วนหน�งขายได

ประมาณหน�งพนบาท ครอบครวมอยมกน เล�ยงลกจนเจรญเตบโตปดรานต �งแตบายสามโมง มเวลา

ตขม รองเพลง จตใจสงบน�ง ไมมกงวลเพราะปราศจากหน� สน พอระบบธรกจนยม เขามาแทรกแซง

ถกกระตนใหมการแขงขน เพ�อมงสความเจรญเตบโตม�นคง ไปกเงนธนาคารมาขยายราน เปน

ภตตาคารใหญโต กจธระมากข�น เท�ยงคนกยงไมไดนอน ขายวนละเปนหม�นบาท แตนอนไมหลบ

เพราะไมพอคาใชจาย เจาหน�กตามทวง จตใจท�เคยสงบน�งกลบกลายเปนความวาวนกงวลใจ ความ

ม�นคงทางการคาท�เคยเปน กลบกลายมาเปนความเปราะบางทางธรกจ และในท�สดชวตครอบครว

ถงกาลลมละลายไปพรอมธรกจท�ทาเกนตวน�น

๖. สมมาวายามะ (Right Effort)

คาวา “สมมาวายามะ” หมายถง ความเพยรถกตอง คอความเพยรพยายามทาในส�งท�ถกตอง

ไดแก ความเพยรพยายามระมดระวงตนมใหทาความช�ว เพยรพยายามละความช�วท�เกดข�นในตน

เพยรพยายามทาความดใหเกดข�นในตน และเพยรพยายามรกษาคณงามความดท�เกดข�นในตนใหคง

อยตลอดไป ความเพยรน�ยดหลกสายกลาง คอไมตงและไมหยอนเกนไป ท�งยงเปนความเพยรท�ไม

เปนเหตใหเกดความเดอดรอนและความไมยตธรรมแกผใด เม�อกลาวโดยสรป ความเพยรท�ถกตอง

เปนสมมาวายามะ ม ๔ อยาง คอ๑๑

๖.๑ สงวรปธาน เพยรระวงบาปอกศลท�ยงไมเกดมใหเกดข�น

๑๑

พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต), พจนานกรมพทธศาสตร ฉบบประมวลธรรม (กรงเทพฯ : มหาจฬา

ลงกรณราชวทยาลย,๒๕๔๖), หนา ๑๕๗.

๑๑

๖.๒ ปหานปธาน เพยรละบาปอกศลท�เกดข�นแลว

๖.๓ ภาวนาปธาน เพยรเจรญทากศลธรรมท�ยงไมเกดใหเกดข�น

๖.๔ อนรกขนาปธาน เพยรรกษากศลธรรมท�เกดข�นแลว ไมใหเส�อมไปและใหเพ�มไพบลย

“สมมาวายามะ” ท�สอดคลองกบหลกเศรษฐกจพอเพยงน�นอยท�การดารงชวตตามหลก

สมมาวายามะ คอเพยรพยายามในการปฏบตกจหรอหนาท�ในชวตประจาวนในทางท�ถกตองชอบ

ธรรม เปนประโยชนเก�อกลตอตนและผอ�น กลาวคอมความแกลวกลา ไมยนยอตอความยากลาบาก

ใดๆ ความเพยรคอการตอส การตอสคอการหนหนาเขาใสคอยทาคอยไป กาวเขาไปทละนอยๆ ตาม

กาลงของตน ถงแมถอยกลบหรอพลดตกมาท�เดม บางคร� งกกาวไปอก ปนปายข�นไปอก ถามความ

เพยรพยายามเชนน� กสามารถจะพบความสาเรจและอยกบโลกเขาได

ปราชญเปรยบคนตอสวาเหมอนปลาเปน ปลาจะเปนอยไดตองตอสคอวายทวนน� าจงได

อาหาร ปลาท�ลอยตามน�ามแตปละตายเทาน�น คนจะเปนอยไดตองตอส ตองฝนใจหกใจทา ตอง

พยายามวายจากท�ต �าข�นไปหาท�สง วายจากช�นประถมข�นไปหาช�นมหาวทยาลย วายจากเสมยนข�น

ไปถงอธบด พระอรยะทานวายจากท�ลมลกคอโลกอนเตมไปดวยน�าคราสกปรก ทวนกระแสข�นไป

จนถงโลกตระคอช�นเหนอโลกอนบรสทธ� ย�ง กดวยความเพยรคอการตอสอนน� เอง ถาไมตอสปลอย

ไปตามเร�องกคงจบอยแตช �นประถมหรอยากจนอยเชนเดม หรอเปนปถชนเวยนเกดเวยนตายอย

น�นเอง

๗. สมมาสต (Right Mindfulness)

คาวา “สมมาสต” หมายถง การระลกถกตอง คอความมสตคอยควบคมการปฏบตหนาท�

ปองกนยบย �งในการกระทากจการท�งมวล รวมไปถงความไมเผลอไมเลนเลอ ไมฟ�นเฟอนเล�อนลอย

ดวย การมสตจงเปนส�งอศจรรยตรงท�ชวยใหเราเปนนายของตนเอง และรกษาใจตนเองอยไดใน

ทกๆ สถานการณ หากปราศจากสต การประพฤตปฏบตธรรมหรอการกระทาหนาท�ของตนยอมไม

อาจบรรลเปาหมายได ไมวาจะมความเพยรแรงกลาสกปานใดกตาม

“สมมาสต” ท�สอดคลองกบหลกเศรษฐกจพอเพยงน�นอยท�การดาเนนชวตดวยการม

สตสมปชญญะควบคมอยตลอดเวลา ท�งน� เพ�อไมใหจตหว �นไหวตอโลกธรรม ซ� งเปนเร�องราวท�เกด

ข�นอยเปนประจาบนโลกน� ลกษณะของโลกธรรมมดงน�

๑. การไดลาภ เม�อมลาภผลกยอมมความเส�อมเปนธรรมดา มแลวกยอมหมดไปได เปนแค

ความสขช�วคราวเทาน�น

๒. การไดยศ ยศฐาบรรดาศกด�ลวนเปนส�งสมมตข�นมาท�งน�น เปนส�งท�คนยอมรบกนวา

เปนอยางโนนอยางน� พอหมดยศกหมดบารม

๓. การไดรบการสรรเสรญ ท�ใดมคนนยมชมชอบ ท�น�นกยอมตองมคนเกลยดชงเปนเร�อง

ธรรมดา การถกนนทาจงไมใชเร�องผดปกต และ

๑๒

๔. การไดรบความสข ท�ใดมสขท�น�นกจะมทกขดวย มความสขแลวกอยาหลงระเรงไปจน

ลมนกถงความทกขท�แฝงมาดวย

๘. สมมาสมาธ (Right Concentration)

คาวา “สมมาสมาธ” หมายถง การต�งจตไวถกตอง คอมจตใจจดจออยกบกจท�ตนทา โดยไม

คดเผลอฟ งซานในเร� องอ�นใด สมมาสมาธเปนฝายตรงกนขามกบความคดฟ งซาน เพราะการคด

ฟ งซานเกดข�นในขณะท�เผลอสต การมสมาธจตจงทาใหสามารถควบคมการทางานของจตไดอยางม

ประสทธภาพ คนท�มสตต�งม�น คอคนท�มจตใจจดจออยกบงานท�ตนทาอย คนท�มสตไมต �งม�น คอคน

ท�มจตไมเปนสมาธในกจท�ตนทา จงมกเผลอสตไปคดฟ งซาน และควบคมความคดของตนไมได

สมมาสมาธหรอการต�งจตไวถกตองน�น จาแนกออกไดเปน ๓ ระดบ คอ

๘.๑ ขณกสมาธ สมาธช�วขณะ เปนสมาธข�นตนซ� งคนท�วไปอาจใชประโยชนในการปฏบต

หนาท�การงานในชวตประจาวนใหไดผลด

๘.๒ อปจารสมาธ สมาธเฉยดๆ หรอสมาธจวนจะแนวแน เปนสมาธข�นระงบนวรณได

กอนท�จะเขาสภาวะแหงฌาน หรอสมาธในบพภาคแหงอปปนาสมาธ

๘.๓ อปปนาสมาธ สมาธแนวแน หรอสมาธท�แนบสนท เปนสมาธระดบสง ซ� งมในฌาน

ท�งหลาย ถอวาเปนผลสาเรจท�ตองการของการเจรญสมาธ

“สมมาสมาธ” ท�สอดคลองกบหลกเศรษฐกจพอเพยงน�นอยท�การดารงชวตโดยใชสมาธ

ข�นตนคอขณกสมาธ เพราะสมาธข �นน�สามารถใชไดผลดในการปฏบตภารกจในชวตประจาวน น�น

คอผท�นาสมาธข�นน�มาใช อยางนอยกสามารถพจารณารเทาทนความเปล�ยนแปลงของจตและชวต

ตลอดถงการดาเนนชวตใหรเทาทนความเปนจรงของธรรมชาต วธคดแบบสมมาสมาธสามารถ

ศกษาไดจากตวอยางเร�องขางลางน�

คนแกคนหน�ง ไปทานากบลกชายทกวน วนหน�งลกชายไถนาอยถกงกดตาย ผเปนพอเหน

คร� งแรกกเกดความทกขโศกข�นมา ตอพจารณาไปๆ มาๆ แลวกเหนวา เม�อลกชายมาเกด แกกไมได

บอกใหลกมาเกด มนหากมาเกดของมนตางหาก แลวกไมไดบอกวามาจากไหนกน เวลามนจะตาย

มนกไมไดบอกเลาวามนจะตาย มนหากตายไปเอง อยางน� มนไมใชลกเราเสยแลว มนเกดมนตาย

ของมนเองตางหาก เราจะโศกเศรากไมมประโยชนอะไร เลยหายจากความโศก จตใจย�มแยมแจมใส

เปนปกตธรรมดา ไมเหมอนกบมนษยปถชนพวกเราท�วไป ท�ขาดการพจาณาในเร� องของคณธรรม

ข�นน� เม�อมเหตการณพลดพรากจากของรกของชอบใจเกดข�น กไมสามารถจะกล �นความทกขความ

โศกเอาไวได ฉะน�น ความสขในการดารงชวตของโลกยชนท�วไปตองกาหนดรเทาทนความเปนไป

และความเปล�ยนแปลงของธรรมชาตท�แทจรง จงจะสามารถเปนอยกบโลกไดอยางมความสข ไม

เปนทกขรอนใจ

๑๓

สนตฏฐ, สนโตสะ คาวา “สนตฏฐ, สนโตสะ” หมายถง ความยนด ชอบใจ พอใจ อ�มใจ จใจ สขใจ กบของๆ

ตน กลาวคอความรจกพอ รจกประมาณในส�งท�ตนมอยและหามาได ไมคดอจฉารษยาใคร ความ

สนโดษ จงเปนคณธรรมท�มหศจรรย สามารถทาใหคนเลกเบยดเบยนกน เลกฟ งเฟอ เหอเหม เลก

สะเพรา เลกสงคราม ทาใหคนอ�มใจได แมมทรพย มยศ มตาแหนงนอยกตาม และความสนโดษยง

ทาใหคนจนกลายเปนเศรษฐไดโดยสมบรณ ดงมคากลาวท�วา “ความสนโดษเปนยอดของทรพย”

ความหมายของสนโดษ คนท�วไปมกมความเขาใจท�ผดเพ�ยน โดยตความหมายสนโดษ คอ

ความมกนอย ซ� งเปนความประพฤตท�เฉ�อยชา ขาดความกระตอรอรน และเปนอปสรรคสาคญใน

การพฒนาตนเองและประเทศชาต หรอการปลกตวออกจากสงคมไปอยอยางโดดเด�ยวซ� งเปน

พฤตกรรมท�แปลกไปจากคนสวนใหญ ความหมายของสนโดษดงกลาวน�ไมตรงกบความหมายของ

สนโดษอยางแทจรง แตหมายถงการดารงชวตดวยหลกการปฏบตตน ๓ ประการ คอ

๑. ยถาลาภสนโดษ ยนดตามม คอยนดกบของท�ตนมอยแลว พอใจกบของๆ ตนไมวาจะ

เปนพอแมของเรา ลกเมยของเรา งานของเรา ประเทศชาตของเรา ถงจะมขอบกพรองอยางไร ก

คอยๆ แกไขกนไปใหดข�น แตไมคดไขวควาแยงชงเอาของคนอ�นเขามา เชน ชางซอมรองเทารม

ถนนมความพอใจในงานของตน ต�งใจทางานดวยความขยนขนแขง รอบคอบ ละเอยดลออ เปนท�

ตดใจของลกคา สามารถเกบหอมรอมรบทละเลกละนอย จนต�งตวไดกจการขยายใหญโตกม

ตวอยางใหเหน บคคลเม�อพอใจในส�งใด เขายอมกาวหนาอยางไมหยดย�งในส�งน�น ความพอใจจะ

เปนพลงหนนใหเกดความพยายาม สวนความไมพอใจจะทาใหคนเหน�อยหนาย ระอดระอา สนโดษ

ขอน�จะเปนเคร�องกาจดความเกยจครานเบ�อหนาย และโลภอยากไดของผอ�นมาเปนของตน

๒. ยถาพลสนโดษ ยนดตามได คอยนดกบของสวนท�ตนไดมา คอเม�อแสวงหาประโยชน

อนใดแลว มนไดเทาไรกพอใจเทาน�น มนอาจจะไดไมถงเปา ประณตสวยงามไมถงเปา กพอใจ ยนด

เพยงแคน�น แตไมหยดในการแสวงหาเพยงเทาน�น ดงคากลาวท�วา “พอใจในส�งท�ตนมอย แตไม

หยดอยในส�งท�ตนพอม” ตองแสวงหาตามหนาท�ดวยสจรตธรรมตอไป เม�อไมไดตามท�หวงไวกไม

ถงกบกระวนกระวาย เปนทกข เพราะไดไมสมอยาก ไมเปนคนชนด ไมไดดวยเลหกเอาดวยกล

ไมไดดวยมนตกเอาดวยคาถา

คนท�ขาดสนโดษขอน� มกเปนคนดถกโชควาสนาของตนเอง พยายามใสไฟตนเองใหมน

เดอดรอนจนได แทนท�จะชอบสวนท�ไดกลบนกเกลยดชงราคาญใจ แลวเอาความชอบใจไปฝากไว

กบสวนท�ตวไมได อยางเชน คนทอดแหหาปลาท�ขาดสนโดษขอน� มกจะคดเสมอวา ปลาตวท�หลด

มอลงน�าตวโตกวาตวท�จบได เกลยดปลาตวท�จบได แตพอใจตวท�หลดมอ ผลท�สดกตองกนปลาตว

ท�เกลยด แลวเฝาทกขใจ เสยดายปลาตวท�หลดมอ คนประเภทน� ไมมหวงไดกนปลาอรอยๆ จนตาย

เพราะคดวา ตวท�อรอยท�สดคอตวท�จบไมได

๑๔

๓. ยถาสารปปสนโดษ ยนดตามสมควร คอพอใจตามท�สมควรแกภาวะ ฐานะ แนวทาง

ชวต และจดหมายแหงการบาเพญกจของตน ส�งท�แสวงหามาไดน�นตองเปนวตถปจจยท�เหมาะสม

ไมเกดโทษ ไมเปนพษเปนภย หรอท�เรยกวา ไมผดธรรม เชน ภกษพอใจแตของอนเหมาะกบสมณ

ภาวะ หรอไดของใชท�ไมเหมาะกบตน แตเหนวาเปนประโยชนตอผอ�น กนาไปมอบใหแกเขา เพ�อ

จะไดบรโภคใชสอยส�งน�นตอไป แตถาเหนวาของส�งน�นไมควรกบตน กไมยนดรบเอาไว

การดาเนนชวตตามหลกเศรษฐกจพอเพยงตามหลกธรรมสนโดษน�น ควรพจารณาหลกการ

ปฏบต ๓ ประการ คอ

๑. ยถาลาภะ ควรแกฐานะ คอใหพจารณาวาเรามฐานะเปนอะไร นกบวช ชาวบาน ผใหญ

ผนอย คร นกเรยน นายพน นายรอย นายสบ อธบด เสมยน เปนตน และกแสวงหาหรอยอมรบแต

ของท�ควรกบฐานะของตนไมเปนคนใฝสงเกนศกด� เชน เปนเสมยนกยนดกบเกาอ�ไมธรรมดา ไมใช

ไขวควาอยากไดเกาอ�บนวมของอธบด

๒. ยถาพละ ควรแกสมรรถภาพ คอคนเรามกาลงความสามารถไมเทากน ท�งกาลงกาย

กาลงความคด กาลงใจ กาลงความด กใหรกาลงความสามารถของตนเอง และแสวงหาหรอยอมรบ

เฉพาะของท�ควรแกสมรรถภาพของตนเองเทาน�น ไมเปนคนตราคาตวเองผด คดเอางายๆ ต�นๆ วา

เขาเปนอะไร ตวกจะเปนไดอยางเขาทกอยาง เขาทานอง “เหนเขาน�งคานหาม เอามอประสานกน”

ความสามารถเปนไดแครฐมนตร กไมด�นรนไปเปนนายก หรอความสามารถแคเปนคนใชกอยาร

เปนคณนาย

๓. ยถาสรปะ ควรแกศลธรรม คอของใดกตามท�ควรกบฐานะของเรา ควรแกความสามารถ

ของเรา แตถาไปยนดกบของส�งน�นแลว จะทาใหเราผดศลธรรม เสยช�อเสยง เสยเกยรตยศ เสย

ศกด�ศร กไมควรยนดกบของส�งน�น เชน ของท�ลกปลนฉอโกงเขามา ของท�เปนสนจางในทางท�ผด

ไมเปนคนลแกอานาจความมกได

หลกคาสอนในทางพระพทธศาสนาในเร� องของความสนโดษน�น ไมไดสอนใหคนเกยจ

คราน ทอถอย ไมทาการงาน หรอทางานเร� อยๆ เฉ�อยแฉะ เปนภยตอความเจรญ ความกาวหนา

อยางท�ผไมรจรงเขาใจกน ตรงกนขามหลกธรรมขอน� ช� ใหเหนอยางเดนชดวาถาแตละคนรจก

สถานภาพของตนเอง สานกในฐานะ ความสามารถ และความมคณธรรมของตนอยเสมอแลว

ความมสนโดษจะเกดข�นเองโดยอตโนมต จะทาใหทกคนพอใจกบของของตน พอใจกบของท�ตน

ไดมาและพอใจกบของท�สมควรแกตน จะไมมการเบยดเบยน แกงแยงชงด อจฉารษยา ใหรายปาย

ส ฉอโกงกน เปนตน

การแกงแยงชงดกนในหมผใหญจนถงทาลายกน ใสรายปายสกน การทจรตและมจฉาชพ

ตางๆ ท�ระบาดในสงคมทกวนน�กเพราะใจของคนเหลาน�นไมมสนโดษมงจะเอาแตได ไมคานงถง

ผดชอบช�วด ความเหนแกตวของผมอานาจ การกอบโกยฉวยโอกาสของพอคานกธรกจ โดยไม

คานงถงความเดอดรอนของคนสวนมาก ความเรารอนใจเพราะโลภจด ไดเทาไรกไมรจกพอ จน

๑๕

กลายเปนมวเมาในวตถ ทะเยอทะยานจนเกนกาลงความสามารถของตน ไดมาโดยสจรตไมทนใจ

กลงมอประกอบการทจรตตางๆ เพ�อสนองความอยากอนเผารนจตใจอย ดาเนนชวตไปอยางไร

เหตผล กเพราะขาดสนโดษน�นเอง

การพฒนาสงคมจาเปนตองมท�งสนโดษและความเพยร เพราะความเพยรพยายามท�ไมม

สนโดษควบคมยอมเกนพอด และนาไปสทางผดไดงายลอแหลมตออนตรายเหมอนรถไมมเบรค

หรอเบรคแตกยอมว�งเลยขดท�ตองการไป ตกหลมตกบอลงเหวขางทางไดงาย บงคบใหหยดไมได

ตามความปรารถนา

ฉะน�น จงกลาวไดวา สนโดษเปนคณธรรมอนประเสรฐ เปนไปเพ�อความเจรญสข ท�งแก

ตนเอง ครอบครว และสงคมประเทศชาต หวใจของผมความสนโดษเทาน�น จงจะเหมาะแกการ

ปลกฝงคณธรรมอ�นๆ และคนมสนโดษเทาน�นจงจะทาความดไดย �งยนไมจดจาง และทาดดวยความ

สจรตใจ ท�สงคมพฒนาไปไดชา เพราะคนขาดสนโดษตางหากหาใชเพราะคนมสนโดษไม

ส� งท�ท าใหคนเราไมรจกพอ ไมรจกประมาณในการดาเนนชวตของตน และทาใหชวต

ทะเยอทะยานจนเกนความจาเปนมอย ๔ ประการ คอ อานาจวาสนา (เชน เปนผแทนราษฎรแลวยง

ไมพอใจ กอยากเปนรฐมนตร ท�งๆ ท�ความสามารถไมถง) ทรพยสมบต (เชน มบานหลงเลกแลว

ยงไมพอ กอยากจะไดบานใหญ หรอมเงนลานแลวยงไมพอ กอยากจะไดเงนสบลาน) อาหาร (เชน

มอาหารธรรมดารบประทานแลวยงไมพอ กอยากจะไปรบประทานอาหารแพงๆ ตามภตตาคาร

หรๆ) และกามคณ (เชน มสามหรอภรรยาแลวยงไมพอ กอยากจะมใหมเร�อยๆ ไป)

วธสรางความสข สรางความเจรญกาวหนา ตองเร�มดวยการรจกพอใจกบส�งท�ต วมอย และ

ทาหนาท�ของตนใหดท�สด ไมไขวควาทะเยอทะยานจนเกนเหต เชน เปนหวหนาแผนก อยากใหม

ความสข ความกาวหนากใหพอใจในตาแหนงของตนแลวต�งใจทาหนาท�ใหดท�สด ความสขกเกด

ความเจรญกาวหนากจะมมาเอง เปนสามหรอภรรยาอยากมความสขกใหพอใจในคครองของตน

แลวทาหนาท�ของตนใหดท�สด ความสงบสขในครอบครวกจะมมาเอง ไมใชเท�ยวว�งวนมบานเลก

บานนอย ย�งมกย�งทกข หาความสขไมไดสกท

โบราณทานผกเร� องสอนใจไววา มสนขอดโซตวหน�ง เดนพลดหลงทางเขามาในบาน

เจาของบานสงสารหาน�าขาวใหกน พอกนน� าขาวได ๗ วน วนท� ๘ จะข�นโตะกนรวมกบเจาของ

บาน จงถกไลเผนออกจากบานเพราะมนเปนโรคไมรจกพอ โรคชนดน� เกดข�นไดท�งในคนและสตว

ท�งในหญงและชาย ท�งในคนจนและคนรวย ท�งในคนมความรและคนไมม

พระพทธศาสนาไดสอนใหคนดารงชพโดยใหมงหาปจจย ๔ หลอเล� ยงรายกาย พอเพยง

เพ�อใหสงขารน�สามารถดารงอยไดตามอตภาพ จากน�นกใชรางกายน�สรางความดตางๆ ใหเตมท�ทก

รปแบบทกโอกาส มไดมงหมายใหคนเราด�นรนไขวควาทะเยอทะยานจนเกนเหต เพ�อใหมวตถ

ตางๆ พร�งพรอมบรบรณไวบารงบาเรอตน เพราะฉะน�น ความสาเรจในดานอาชพเศรษฐกจของ

๑๖

ประเทศมใชวดดวยการมทรพยสนเตมคลงหรอเตมลนอย ณ ท�ใดท�หน�ง แตอยท�ไมมคนอดอยาก

ยากไร “การไมมคนยากจน เปนเคร�องวดความสาเรจของรฐไดดกวาการมคนร�ารวย”

หลกการปฏบตในเร�องทรพยสนท�ยดหลกธรรมสนโดษน�น ตองประกอบดวยคณธรรม ๓

ประการ คอ

๑. การแสวงหาทรพย ตองมการแสวงหาโดยชอบธรรม ไมขมเหงรงแกใคร ไมทาผด

กฎหมาย ผดประเพณ ผดศล และผดคณธรรมใดๆ ท�งส�น

๒. การใชจายทรพย ตองไมเปนคนตระหน� และกไมฟมเฟอย ใหรจกใชทรพยเล�ยงตนและ

คนเก�ยวของใหเปนสข รจกทาทาน เผ�อแผ แบงปน ใชทรพยทาส� งท�ดงาม เปนประโยชนตอ

สวนรวม และ

๓. ทศนคตเก�ยวกบทรพยสน ตองไมถอวาทรพยสนเงนเปนพระเจา แตเปนเพยงอปกรณ

อยางหน�งในการดาเนนชวต

ถาไมปฏบตตามหลกคณธรรมดงกลาว จะถอไดวาเปนบคคลท�ยากจนหรอกาลงรอความ

ยากจนท�งดานทรพยสนเงนทองและดานจตใจ ซ�งถาจะวาไปแลวคนจนในโลกมอย ๒ ประเภท คอ

๑. จนเพราะไมม คอคนท�ขดสนทรพย มทรพยนอย จดวาเปนคน “จนช�วคราว” ถาหากทา

มาหากนถกชองทาง ยอมมโอกาสรวยได

๒. จนเพราะไมพอ คอคนท�มทรพยมากแตไมรจกพอ จดวาเปนคน “จนถาวร” เปนเศรษฐ

อนาถา ตองจนไปจนตาย

ในทางพระพทธศาสนาไดสอนใหบคคลฝกหดเรยนรธรรมสนโดษ เพ�อเปนหลกในการ

ดาเนนชวต ซ� งมหลกปฏบตดงน�๑๒

๑. ใหหม�นพจารณาถงความแก ความเจบ ความตายอยตลอดเวลา วาเราจะหลกเล�ยงจากส�ง

เหลาน�ไปไมได ถงด�นรนหาเงนทองมากเทาไรกนาตดตวไปไมได เม�อพจารณาบอยเขา ความโลภก

จะลดลง แลวความสนโดษกจะเกดข�น

๒. ใหรจกประมาณในการบรโภคอาหาร กนเพ�ออยไมใชอยเพ�อกน เปนการฝกสนโดษข�น

พ�นฐานท�เราตองปฏบตอยทกวน

๓. ใหหม�นใหทานอยเสมอๆ เปนการฆาความตระหน� ความโลภในตวไปทละนอยๆ เม�อ

ทาบอยๆ เขา แลวความสนโดษกจะเกดข�น

๔. ใหหม�นรกษาศล โดยเฉพาะศล ๘ ผท�รกษาศล ๘ จะชวยใหเกดความสนโดษในหลาย

เร�อง เชน ศลขอ ๓ ทาใหสนโดษในกามคณ ศลขอ ๖ ทาใหสนโดษในเร�องอาหาร ศลขอ ๗ ทาให

สนโดษในเร�องเคร�องนงหม การแตงเน�อแตงตว และศลขอ ๘ ทาใหสนโดษในเร�องท�อยอาศยท�

หลบนอน

๑๒

http://www1. treehostingguru.com/thaigenxl monghol/mk24.htm.

๑๗

๕. ใหหม�นทาสมาธเปนประจา เม�อทาสมาธอยางสม�าเสมอจตใจกจะสงบนมนวลข�น

ความอยากเดน อยากดง หรออยากไดในทางท�ไมชอบกจะคอยๆ หายไป

การศกษาถงประโยชนอนย�งใหญของการมสนโดษตามหลกธรรมในทางพระพทธศาสนา

ตามท�กลาวมาแลวน�น เปนเหตนามาซ�งความพอเพยง พอดในชวต ดงคากลาวท�วา “น�าแมเพยงนอย

กสามารถทาใหแกวน�าเตมบรบรณได ตรงขามแมมน�ามากมหาศาลกไมสามารถทาใหมหาสมทร

เตมบรบรณ ในทานองเดยวกนทรพยสนเงนทองแมเพยงนอย กสามารถยงใจของผมความสนโดษ

ใหเตมเป� ยมไปดวยความสขความพอใจ ตรงขามแมมทรพยสนเงนทองมากมายมหาศาลเพยงใดใจ

ของผไมมสนโดษกยงเรารอน กระวนกระวาย กระหายอยากไดอยน�นเอง”

ทฏฐธรรมกตถะ

คาวา “ทฏฐธรรมกตถะ” หมายถง ธรรมท�เปนไปเพ�อใหเกดประโยชนในปจจบน กลาวคอ

ประโยชนอนพงไดรบจากการประกอบกจการหรอมอาชพท�สจรต ถกตอง ท�งทางกฎหมายและ

ศลธรรม ผลประโยชนท�ไดจากการประกอบกจน�น เปนผลท�ไดทนตาเหนไมตองรอถงภายภาคหนา

ซ�งผลประโยชนดงกลาว อาจจะเปนเงน ส�งของ ช�อเสยง เกยรตยศ การยกยองสรรเสรญ หรอกลาว

อยางงายๆ วาเปนผลประโยชนอาจเปนวตถหรอผลตอบแทนทางดานจตใจกได อาจเปนส�งท�บคคล

ท�วๆ ไปปรารถนา การท�บคคลใดบคคลหน�งจะไดมาซ� งประโยชนน�น จะตองแสวงหาอยางม

หลกการและมแผนการ ซ�งหลกการและแผนการน� เรยกวา “ทฏฐธรรมกตถะ” มอย ๔ ประการ คอ

๑. อฏฐานสมปทา คอการถงพรอมดวยความขยนหม�นเพยรในการแสวงหาความร หนกเอา

เบาสในหนาท�การงานท�ไดรบมอบหมาย กจการท� งหลายตองรจกรบผดชอบ โบราณกลาววา

“ทรพยน�มไกล ใครปญญาไว หาไดบนาน ท�วแควนแดนดนมส�นทกสถาน ผใดเกยจคราน บพาน

พบนา” ซ�งหมายถง ทรพยสนเงนทองมอยทกหนแหง ขออยางเดยวอยาเกยจครานใหลงมอทางาน

ทกชนดอยางจรงจง ต �งใจ งานคอชวต ชวตคองานบนดาลสข ทางานใหสนก เปนสขเม�อทางาน

มใชรอความสขจากความสาเรจของงานอยางเดยว ใหถอคตท�วา “ข�เกยจเปนแมลงวน ขยนเปน

แมลงผ�ง ข�หงเปนแมลงปอง จองหองเปนก�งกา”

ถาอยากเปนเศรษฐ กอนอ�นตองมความขยนหม�นเพยร เร�มต�งแตตองขยนหม�นเพยรในการ

แสวงหาความร วชาการตางๆ ตลอดจนการเรยนรวชาชพ ขยนหม�นเพยรในหนาท�การงานท�

รบผดชอบหรอท�ไดรบมอบหมายใหกระทาโดยไมบกพรอง และพยายามแกไขการงานท�ไดรบ

มอบหมายหรอท�กระทาอยใหดย�งข�นอยตลอดเวลา เพ�อใหการงานมประสทธภาพและไดผลดท�สด

ตองขยนทามาหากน โดยไมทอถอยตออปสรรคท�ตองเผชญหนา ตลอดจนตองคอยศกษาหาความร

สาหรบใชรกษาตวเองและครอบครวมใหเกดการเจบปวยดวย

๑๘

๒. อารกขสมปทา คอถงพรอมดวยการรกษาคมครองทรพยสนเงนทองท�หามาไดดวยความ

ขยนหม�นเพยร ไมใหเงนทองร�วไหลมอนตราย ระมดระวงการจบจายใชสอยมใหเปลองเงนทอง

โดยใชเหต ขอใหยดหลกการเกบเลกผสมนอยหรอการเกบหอมรอมรบ ซ�งลวนเปนขบวนการเกบ

รกษาทรพยสนเงนทองท�ไดผลเปนอยางย�ง หากทกคนยดแนวทางเศรษฐกจพอเพยงแลว เช�อวาทก

คนสามารถเล�ยงตวเองไดอยางสขกาย สบายใจ ไมตองอยรอนนอนทกข

แมหลายคนจะตระหนกวาการออมทรพยเปนส�งท�ด ควรมเงนออม แตโดยลกษณะของคน

ไทยท�วไปกยงไมสามารถจดสรรรายไดมาออมได เพราะพฤตกรรมของคนสวนใหญมกจะหา

รายไดเพ�อนามาใชจายในชวตประจาวน หากเงนเหลอแลวจงคอยออม ซ� งทาใหการออมไมคอย

สม�าเสมอ แมรายไดเพ�มข�นทกปจากการข�นเงนเดอน แตมงจะใชจายในปจจบนกอน หากทกคน

เปล�ยนความคดใหมวา การออม คอการใชจายท�จาเปนในปจจบน ท�เราตองจายเพ�อเปนทน(เกบ)

เอาไวใชจายในโอกาสขางหนาเม�อตอนท�ไมมกาลงในการประกอบการงานหารายไดอกตอไป แลว

จดสรรเงนจานวนหน�ง เพ�อการออมไว กจะทาใหมเงนออมท�สม�าเสมอ และเปนการออมทรพยท�

ย�งยน

๓. กลยาณมตตตา คอการมเพ�อนเปนคนด ไมคบคนช�ว ดงคาโบราณท�วา “คบคนพาล พาล

พาไปหาผด คบบณฑต บณฑตพาไปหาผล” เพ�อนท�ดน�นมลกษณะไมเปนคนปอกลอก ไมเปนคนด

แตพด ไมเปนคนหวประจบ และไมเปนคนชกชวนไปในทางเส� อม เปนตนวาไมชกชวนใหด�ม

น�าเมา เท�ยวกลางคน มวเมาในการเลนและผการพนนเขาสงจตใจ และใหถอคตวา “มเพ�อนดมหน�ง

ถงจะนอย ดกวารอยเพ�อนคดรษยา เหมอนมเกลอนดหนอยดอยราคา ดกวาน�าเคมเตมทะเล” หรอ

อกนยหน�ง คาวา “กลยาณมตตตา” หมายถง มตรผมศรทธา ศล จาคะ ปญญา การมมตรดเปนเหต

สงเสรมเกยรตคณของตนเอง และทาใหทรพยสมบตเจรญคงทนถาวร ดงสมเดจพระมหาสมณเจา

กรมพระยาวชรญาณวโรรส ตรสไววา “การคบมตรด ยอมอดหนนการแสวงหาทรพยไดสะดวก”๑๓

๔. สมชวตา คอการเล�ยงชวตตามสมควรแกกาลงทรพยท�หามาได รจกกาหนดรายรบและ

รายจาย ไมสรยสรายฟ มเฟอย รจกออมเงนไวใชในยามฉกเฉน หรอไวใชในยามท�รางกายไมม

เร�ยวแรงในการทามาหากน ดงคาปราชญท�วา “มสลงพงบรรจบใหครบบาท อยาใหขาดส�งของตอง

ประสงค มนอยใชนอย คอยบรรจง อยาจายลงใหมากจะยากนาน”

หลกสาคญของการดารงชวตแบบสมชวตา คอการเล� ยงชวตตามกาลงทรพยท�หามาได

ไมใหฝดเคองนก ไมใหฟ มเฟอยนก คอใหรจกประมาณในการใชจาย ใชในส�งจาเปน งดเวนส�งท�

ฟ มเฟอย ใหรจกจดสรรรายไดรายจาย อยาใหรายจายทวมรายได อยางเลวตองใหรายไดรายจาย

เทากน อยางกลางตองใหรายจายนอยกวารายไดสกเลกนอย เพ�อจะไดเกบท�เหลอไวใชจายเวลา

๑๓

พระมหาจกรพรรณ มหาวโร,ปรศนาธรรมในพทธปรชญา (เลย : รงแสงธรกจการพมพ,๒๕๕๐),

หนา ๙๖.

๑๙

ฉกเฉน เชน เจบไข เปนตน อยางดตองใหรายไดเหลอไวคงคลงมากๆ แตไมไดหมายความวาใหทน

อดทนอยาก ท�เรยกวา เบยดกรอ๑๓ เปนคนโงไมไดใชประโยชนอะไรจากทรพยสนท�ตวพยายามหา

มา

การดารงชวตตามหลกเศรษฐกจพอเพยงโดยยดหลกทฏฐธรรมกตถะน�น เปนการสราง

คณธรรมความพอเพยงใหเกดข�นในการดารงชวต และเม�อมการปฏบตตามหลกคณธรรมขอน�แลว

กจะทาใหผน �นหลดพนจากความยากจนไปได คณธรรมขอน� เรยกอกอยางหน�งวา “หวใจเศรษฐ” ม

๔ ประการ คอขยน(อ) หม�นรกษา(อา) คบหาคนด(กะ) มชวตพอเพยง(สะ) คณธรรมท�งส�ประการน�

ถอวาเพยงพอท�จะทาใหทกคนเปนเศรษฐท�งทางรายกายและจตใจไดอยางแทจรง ดงคากลาวท�วา

“พอใจในส�งท�ตนได พอใจในส�งท�ตนม เปนความสขในโลก ไมพอใจในส�งท�ตนได ไมพอใจในส�งท�

ตนม เปนทกขในโลก ไมเหนโทษในส�งท�ตนได ไมเหนภยในส�งท�ตนม เปนกรงขงตนไวในโลก เหน

โทษในส�งท�ตนได เหนภยในส�งท�ตนม เปนผอสระจากโลก” คณธรรมดงกลาวน� เปนหลกประกน

ในการดาเนนชวตประจาวน เพ�อไมใหมการเบยดเบยนตนเองและผอ�น ทาใหจตใจมความบรสทธ�

ผองใส มความสขสงบ มสขภาพจตท�ด สามารถแสวงหาและดแลทรพยสนดวยสจรตธรรม

ความสรป

ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง เปนระบบแนวความคดตามพระราชดารสของพระบาทสมเดจ

พระเจาอยหว ซ� งเปนระบบปรชญาท�นาทางในการพฒนาการดารงชพของมนษย และการพฒนา

ประเทศชาต โดยยดหลกทางสายกลาง ความสนโดษ ทฏฐธรรมก ตถะ และความไมประมาท

คานงถงความพอประมาณ ความมเหตผล การสรางภมคมกนท�ดในตว ตลอดจนการใชความรดวย

ความรอบคอบ ระมดระวง และมคณธรรมเปนพ�นฐานในการตดสนใจและการกระทา ท�งน� เพ�อ

สงเสรมใหประชาชนทกระดบนาหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงไปเปนพ�นฐาน และแนวทางในการ

ดาเนนชวตในดานตางๆ อนจะนาไปสการพฒนาท�สมดลและย �งยน ประชาชนอยอยางรมเยนเปน

สข สงคมมความเขมแขง และประเทศชาตม�นคง

ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง มพ�นฐานแนวคดเกดจากหลกธรรมทางพระพทธศาสนาท�สอน

เนนใหมนษยดารงชพแบบพอเพยง พอประมาณ อยางนอยกอยในสภาพเศรษฐกจท� พออย พอกน

พอเพยง และพอด กลาวคอมสภาพชวตความเปนอยท�ไมแรนแคนเกนสมควร หากเกนพอกขาย

หรอแลกเปล�ยนกนในชมชนน�น มชวตจตใจท�เปนอสระ ไมถกครอบงาดวยอบายมข ไมโลภ ไม

เบยดเบยน ท�งมนษยดวยกนเองและธรรมชาต มชวตท�สวาง สงบ สมถะตามอตภาพ เนนเร� องจต

วญญาณมากกวาวตถ มหลกการและอดมการณท�มงไปส “ชวตอนประเสรฐ” ท�มระดบสงกวาการ

๑๓

พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. ๒๕๐๕ ไดใหความหมายของคาวา “เบยดกรอ” ไววา

ฝดเคอง, กระเบยดกระเสยร, เหนยวแนน, ตระหน�ถ�ถวน, ใชสอยอยางฝดเคอง, มกได

๒๐

บรรลผลประโยชนทางโภคทรพยท�เปนวตถนยม เนนการดารงชวตท�เรยบงาย ไมฟ มเฟอย และไม

ทะเยอทะยานเกนตว

ในภาวะเศรษฐกจเชนในปจจบนท�ผนผวนมาก สงผลทาใหสนคาราคาแพงข�น หรอท�ใน

ภาษาเศรษฐศาสตรเรยกวา “เงนเฟอสง” ในขณะท�รายไดบางคนคงท� หลายคนรายไดลดลง และ

บางคนอาจจะตกอยในภาวะเส�ยงสงท�มโอกาสจะตกงานไดงายๆ ซ�งหากตกงานกจะไมมรายไดเขา

มาใหจบจายใชสอยในชวตประจาวน ถงตอนน�หลายคนจงเร�มวตกกนแลวไมมากกนอยวา จะวาง

แผนการใชจายเงนของตนเองอยางไรให “พอเพยง” หรอมกนมใชใหอยรอดตอไปได

จากการศกษาปรชญาเศรษฐกจพอเพยงท�พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงมพระราชดารส

ช�แนะแนวทางการดารงชวตใหแกพสกนกรชาวไทย พบวา การมพอท�จะใช ไมตองไปขอยมคนอ�น

อยไดดวยตนเอง หรอยนบนขาของตวเองไดน�น นบวาเปนส�งประเสรฐท�สดแลว เพราะจะทาใหเรา

มชวตอยอยางมเกยรต ไมตองหลบล�หนหนาใคร แตยงมอกหลายคนท�มการใชจายมากกวาท�ตนเอง

หาได เชน หามาได ๑๐ แตใชไป ๑๐๐ และหลายคร� งท�เปนการใชจายเกนกาลง ในส�งท�ไมจาเปนตอ

การดารงชวตแตอยางใด ทาใหตองกหน�ยมสน และตองอบอายไรซ� งศกด� ศร เม�อถงเวลาท�ตองถก

ทวงหน� เปนความกดดนและนามาซ�งความเครยด ซ� งยอมสงผลกระทบตอสภาพจตใจของตนเอง

และครอบครวอยางหลกเล�ยงไมได

การท�จะทาใหเราอยไดอยางพอเพยง จงจาเปนตองมการควบคมใหเกดความมวนย สามารถ

เอาชนะความโลภและกเลสของตนเอง เพ�อใหการออมดาเนนไปอยางสม�าเสมอและตอเน�อง และ

เม�อถงเวลาท�เศรษฐกจไมเปนใจ หรออยในภาวะชะลอตว คนท�ยงคดไมลกซ� ง และไมเขาใจถงคาวา

“พอเพยง” จะกลายเปนคนท�ตกอยในภาวะลาบากมากกวาคนท�อยแบบพอเพยง แบบคงเสนคงวา

ไมมากหรอนอยเกนไป ซ� งจะเหนไดวา คนท�อยแบบเพยงพอน�น จะพอมพอกนอยเสมอ ไมวา

สภาวะแวดลอมผนผวนข�นลงรนแรงขนาดไหนกตาม ท�สาคญท�สดคอ “มความสขในการมชวตอย

ทกวน” ใครท�ย งใชจายมากกวาท�หามาได วนน�ยงไมสายเกนไปท�จะปรบแนวคดใหกลบมาส

“เศรษฐกจพอเพยง” ตามพระราชดารสอนประเสรฐของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ลงมอปฏบต

โดยวางแผนการใชเงนอยางมวนย พรอมท�งควบคมการใชจายใหมเงนเหลอสาหรบออม เพราะเม�อ

ถงวนท�เราไมมรายไดอกตอไป จะไดอนใจท�ยงมเงนออมรองรบไวอยเสมอ

บรรณานกรม

จกรพรรณ มหาวโร,พระมหา. ปรศนาธรรมในพทธปรชญา. กรงเทพ ฯ : รงแสงธรกจการพมพ,

๒๕๕๐.

ธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต),พระ. พจนานกรมพทธศาสตร ฉบบประมวลธรรม. กรงเทพฯ : มหาจฬา

ลงกรณราชวทยาลย,๒๕๔๖.

๒๑

สานกงานมลนธชยพฒนา, สาระสาคญและขอมลพ�นฐานท�ควรทราบเก�ยวกบโครงการอน

เน�องมาจากพระราชดารและปรชญาเศรษฐกจพอเพยงอนเน�องมาจากพระราชดาร.

กรงเทพฯ : มลนธชยพฒนา, ๒๕๕๐.

เอกชย จละจาธตต, นายแพทย. วธบรหารความคดใหคดด ทาด. กรงเทพฯ : เฟ� องฟา พร�นต�ง,

๒๕๔๗. http://web.sbac.ac.th/Suffciency/Economy04/Economics.html

http://www1. treehostingguru.com/thaigenxl monghol/mk24.htm

http://th.wikipe dia.org/wiki