พอแมทกคนตองอาน...เพอรวมมอกนเปนหนสวนชวต

สขใจ ไดเปนแม

พอแมทกคนตองอาน...เพอรวมมอกนเปนหนสวนชวต

สขใจ ไดเปนแม

คำนำ กรมอนามยโดยกองอนามยการเจรญพนธ และกองทนประชากรแหงสหประชาชาต

รวมกนดำเนนการโครงการเพมประสทธภาพการเขาถง และการใชบรการทางขอมล

ขาวสาร การใหคำปรกษา และบรการดานอนามยการเจรญพนธ(StrengthenAccessto

andUtilisationofReproductiveHealthInformation,CounsellingandServices:The

RHPlusProject) ระหวางเดอนมถนายน 2550 จนถงเดอนธนวาคม2554 ทำ การท

ดลองรปแบบการใหบรการดานอนามยแมและเดกโดยสงเสรมใหผชายเขามาม สวนรวมใน

การดแลสขภาพมารดา และไดจดทำชดคมอใหความรสำหรบหญงตงครรภ สาม และญาต

เปนจำนวน5เลมไดแก

1. คมอความรการตรวจเลอดพอแมเพอดแลลกในครรภ

2. สขใจไดเปนแม

3. สขใจไดเปนพอ

4. คมอมารดาหลงคลอดและการดแลทารก

5. คมอการมสวนรวมของสามหรอญาตในการเฝาคลอด

เพอเปนขอมลทใหความรตงแตเรมตงครรภ การปฏบตตวระหวางตงครรภ ระยะ

คลอดบตร หลงคลอด และดแลสขภาพเดก อนไดแก การรบประทานอาหาร การ

ออกกำลงกาย การแตงกาย อาการผดปกตทตองมาพบแพทย การเลยงลกดวยนมแม

6เดอนการวางแผนครอบครวการเลยงดบตรและพฒนาการเดกเปนตนเพอใหลกทเกด

มามสขภาพทสมบรณแขงแรงทงรางกายและจตใจ รวมทงสงเสรมใหสามไดมบทบาทใน

การชวยเหลอดแลภรรยาและลกอกทงยงเปนการสงเสรมบทบาทผชายในฐานะสามและพอ

ไดเปนอยางดอกดวย

กรมอนามยหวงเปนอยางยงวาชดคมอใหความรนจะเปนประโยชนสำหรบหญงตงครรภ

และสาม หากมคำแนะนำเพ อการปรบปรงค มอน ใหดย งข น สามารถสงมาไดท

กองอนามยการเจรญพนธ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข ถนนตวานนท อำเภอเมอง

จงหวดนนทบร11000โทร.0-2590-4244-5

(นายแพทยณรงคศกดองคะสวพลา) อธบดกรมอนามย

สารบญ

เดอนแรก แหงความสข 8• การเปลยนแปลงของคณแมและลกในครรภ• 10วธลดกงวลและคลายเครยด• แทงเรองทตองระวง

เดอนทสองกบอาการแพทอง 10• การแพทอง• วธปองกนการแพทอง• เตานมเรมเปลยนแปลง

เดอนทสาม ตองบำรงกนหนอย 12• อาหารสำหรบคณแมตงครรภ• การใชยาระหวางตงครรภ

เดอนทส เจาตวนอยเรมดนแลวจะ 16• การดนของลกในครรภ• ทาทางและการทรงตวของแม• หญงตงครรภกบภาวะฟนผ

เดอนทหา เรมอวนแลวนะ 21• นำหนกตวระหวางตงครรภ• อาการทเกดขนกบคณแม

เดอนทหก ยงมอะไรตองกงวลอกไหม 25• เปนตะครวตอนกลางคน• การฝกหายใจเพอเตรยมคลอด

เดอนทเจด สญญาณอนตราย 26• สญญาณทตองรบไปพบแพทย• ใสใจลกนอยคอยนบลกดน

เดอนทแปด อยาวตกกงวลไปเลย 29• ความกงวลใจ• วธคลายกงวล

เดอนทเกา-เดอนทสบ ไดเวลาคลอดแลวจะ 30• เตรยมตวกอนคลอด• การคลอด• อนไอรกจากอกแม

1 นาท ไมควรพลาด 34

สขใจ ไดเปนแม6

คมอคณแมตงครรภ

ชวตทารกทเกดขนและกำลงเตบโตอยในครรภคอสงทควรคาแกความภาคภมใจของผเปนแม

รวมทงพอผเปนหนสวนสำคญของชวตทกำลงเตบโตน

ลกคอสดยอดปรารถนา และเปนสงลำคาในชวตพอแม ซงการดแลลกนอยนบตงแตอยในครรภ

ตอเนองไปจนถงหลงคลอดคอสงดๆทพอแมมอบใหกบลก

เมอเรมตนการเปนแมควรเตรยมพรอมทงรางกายและจตใจ หาความรสำหรบการดแลครรภ

อยางมคณภาพเพอการคลอดทปลอดภยของลกนอย

อาการทบงชวามการตงครรภ คอ

1.ประจำเดอนขาด

2.คลนไสอาเจยนเบออาหารอยากกนของแปลกๆ

3.เตานมคด

4.ปสสาวะบอยขน

หากสงสยวาตงครรภหรอไม คณแมสามารถหาซอชดทดสอบการตงครรภจากรานขายยามา

ทดสอบหาฮอรโมนทเกดขนในผตงครรภมาลองตรวจด

การทดสอบสามารถทำเองไดอยางงายๆ นบตงแตวนแรกทประจำเดอนขาด และควรตรวจซำ

อกครงเพอใหแนใจยงขนเพอความชดเจนอาจใหแพทยหรอเจาหนาทสาธารณสขตรวจซำอกครง

Pregnant

Not Pregnant

สขใจ ไดเปนแม 7

เมอทราบชดวามการตงครรภเกดขน ควรฝากครรภกบแพทยหรอเจาหนาทสาธารณสข พรอม

รบคำแนะนำและการดแลอยางถกตองเพอความปลอดภยของคณแมและทารกในครรภ

การเปลยนแปลงในรางกายของแมเมอตงครรภ เมอมการตงครรภ รางกายจะปรบตวเพอใหเหมาะทจะตอนรบทารกตวนอย และเตรยมพรอม

ในการคลอดตามธรรมชาต การเปลยนแปลงเหลานเกดจากการกระตนของฮอรโมนในรางกาย

คอ โพรเจสเทอโรน และเอสโตรเจน ซงจะพบไดในรางกายผหญงวยเจรญพนธทกคน แตในคนท

ตงครรภจะพบฮอรโมนสองชนดนในปรมาณทมากกวาเดมทำใหรางกายมการเปลยนแปลงเชน

มดลกขยายตวมากขน มดลกของแมจะขยายมากขนเพอใหมพนทสำหรบทารก

ทกำลงเจรญเตบโตอยขางในมดลกประกอบดวยกลามเนอ

ชนดหนงเรยกวากลามเนอเรยบแตฮอรโมนโพรเจสเทอโรน

จะมผลทำใหกลามเนอเรยบคลายตวมยดหยนและขยายตว

ออกไดงายขน

เตานมเรมใหญขน ฮอรโมนจะกระตนใหเตานมของแมทง2ขางเตรยมพรอม

ทจะสรางนำนมขนาดจงใหญขนและจะเรมสรางสารทเรยกวา

“นมนำเหลอง”ขนแตยงไมสรางนำนมจนกวาจะคลอดลกแลว

2-3วนในสปดาหแรกของการตงครรภจะมอาการเตานมคดตง

ซงควรปรบเปลยนชดชนในใหมขนาดเหมาะกบเตานมทเรม

ใหญขน

เชงกราน เชงกรานเปนกระดกเชอมโยงกบกระดกขาและกระดกสนหลง

ซงแทจรงแลวเชงกรานเปนกระดก3ชนตอกนดวยเอนในขณะท

ตงครรภฮอรโมนโพรเจสเทอโรนจะทำใหเอนมความนมและยดหยน

มากกวาปกตดงนนขณะคลอดกระดกเชงกรานจะขยายชวยใหทารก

ลอดผานสวนลางของวงกระดกเชงกรานไดงายขน

รางกายผลตเลอดเพมขน หวใจของแมจะเตนแรงขนเพอสบฉดเลอดทมปรมาณเพมขนใหไปทวรางกาย เลอดทเพมขน

จะทำหนาทสงเสบยงใหแกทารกและอวยวะอนๆของแมซงตองทำหนาทหนกกวาภาวะปกต

สขใจ ไดเปนแม8

อยาตกใจถาผวหนงคลำขน ผหญงทตงครรภจะรสกวาขรอนกวาปกต เนองจากปรมาณเลอดทไหลผานในชนผวหนงมากขน

สวนใหญยงพบวาไฝ กระ และบรเวณรอบๆ หวนมจะกลายเปนสเขมยงขน นอกจากนทผวหนง

ตรงกลางทองคอนไปทางหวเหนาวจะมแนวเสนดำปรากฏอย

เดอนแรก การเปลยนแปลงของคณแมและลกในครรภ

กอนปฏสนธ อสจจากคณพอหลายลานตวจะแขงกนวงผานชองคลอดเขาสปากมดลกเพอไปพบ

กบไขของแมทตกมารออย เมออสจตวใดตวหนงเจาะเขาไปในไขได การปฏสนธกเรมขน เกดเปน

เซลลเลกๆทคอยๆแบงตวอยางรวดเรวภายใน10วนกจะเดนทางเขาไปฝงตวในผนงมดลกชวงน

อาจพบวามเลอดเลกนอยซมออกมาเปอนกางเกงชนในได ซงเปนผลจากการฝงตวของตวออน แต

ไมมอนตรายแตอยางใด

หลงการฝงตวพฒนาการแรกของตวออนคอระบบประสาทขางหนงกลายเปนหวอกขางหนง

เปนหางตอมาจงพฒนาเปนสมองและกระดกสนหลง

เมอขนสปดาหท3โครงกระดกและตมกลามเนอเรมงอกแลวคอยๆเปลยนเปนแขนขาตบและ

หวใจเลกๆเรมเตนและเลอดเรมฉดไปหลอเลยงสวนตางๆ

คณแมอาจมการเปลยนแปลงทงทางรางกาย และทางอารมณ โดยเฉพาะผท เพงตงครรภ

ครงแรก อาจวตกกงวลและเครยดกบรางกายทเปลยนแปลง ทงตองเตรยมตวรบบทบาทความเปน

แมทตองปรบตวอยางมาก

สขใจ ไดเปนแม 9

เมอไปฝากครรภ ในการฝากครรภนนโดยทวไปถาเปนการตงครรภทปกต

ไมมภาวะแทรกซอนแพทยหรอเจาหนาทสาธารณสขจะนด

ตรวจครรภเดอนละหนงครงแตถามอาการผดปกตเกดขนเชน

แพทองรนแรงมเลอดออกจะนดมาตรวจบอยครงขนควร

ปฏบตตามทแพทยหรอเจาหนาทสาธารณสขแนะนำมารบ

การตรวจครรภตามนดแมวาจะตองมาบอยครงซงในการมา

ทกครงควรใหสามรวมรบฟงคำแนะนำดวยเพอรวมกนปฏบต

หนาทดแลครรภอยางดทสด

10 วธ ลดกงวลและคลายเครยด 1.แตงหนาใหสดใสหรอเปลยนโทนสในการแตงหนาในรปแบบใหมๆทแตกตางจากเดม

2.เลอกหนงเรองทสนใจแลวนงดดวยทาทสบายพรอมเครองดมอนๆสกแกว

3.คณพออาจชวยผอนคลายโดยการนวดเบาทบรเวณคอหลงไหลและชวงขาซงการนวด

และการดแลอยางใกลชดจะชวยผอนคลายความเครยดและความกงวลไดมาก

4.อาจใชวธสคนธบำบดโดยเลอกนำมนหอมระเหยกลนออนๆชโลม

มอคณพอระหวางการนวดหรอหยดเลกนอยผสมลงในนำทอาบ

5.ในเวลาทแดดรมลมตกควรออกไปเดนเลนนอกบานสดอากาศ

ทสดชนพกผอนสายตากบธรรมชาตทสวยงามจะทำใหจตใจสบายขน

6.การลงแชหรอวายนำเออยๆในสระนำจะชวยใหคณแมรสก

ผอนคลายรางกายไดดมากเพราะนำจะชวยพยงรบนำหนกตวเราไว

หากสามารถทำกายบรหารในนำไดดวยกยงชวยคลายกลามเนอไดดยงขน

7.ตดหรอเปลยนทรงผมใหมๆบางจะทำใหรสกเปนคนใหมสดใสขนทนตาเหน

8.หาคนมาชวยแบงเบาภาระงานในบานลงบางเพอจะไดมเวลาทำอะไรตามใจชอบ

9.ไปชอปปงเลอกซอของถกใจหรอของใชใหลกกชวยทำใหมความสขและเพลดเพลนได

10.เลอกเพลงโปรดฟงสบายๆในมมสงบๆนงทอดอารมณปลดปลอยความเครยดออกจากใจ

สขใจ ไดเปนแม10

แทงเรองทตองระวง การแทงลกนนนบเปนภาวะความเสยงอยางยงของการตงครรภ

ซงมากกวารอยละ80 การแทงจะเกดในชวง3 เดอนแรกของการ

ตงครรภ อนเปนชวงทเจาตวนอยของคณกำลงเรมกอรปรางสราง

ตวเอง ชวงนเปนชวงสำคญทจำเปนตองดแลตวเองและลกนอยใน

ครรภอยางดยง

สาเหตของการแทงสวนหนงอาจมาจากความผดปกตของ

คณแม เชนความผดปกตของมดลกมปญหาในเรองฮอรโมนหรอ

คณแมมอายมากแลวฯลฯ

สญญาณอนตรายทบงบอกวาอาจเผชญกบการแทงคอ เลอด

ออกจากชองคลอด แมวาจะมปรมาณไมมากกอาจเปนอนตรายได

บางครงอาจมอาการปวดทองคลายกบปวดประจำเดอนรวมอยดวยกได ซงเกดจากการทมดลก

บบรดตวยงปวดบอยๆครงหรอแรงขนตองรบปรกษาแพทยเพอหาทางแกไข เพอความปลอดภย

ควรรบไปพบแพทยทนททเรมพบวามเลอดออกจากชองคลอดแมปรมาณเลกนอยกตาม

การปองกนการแทงระหวางทคณแมตงครรภทำไดโดยพกผอนใหมากๆ รกษารางกายและจตใจ

ใหปลอดความกงวล หลกเลยงความเครยด งดทำงานหนก หมนปรกษาแพทยและไปตรวจครรภ

ตามนดอยางสมำเสมอ

เดอนทสอง การแพทอง

อาการแพทองอาจไมเกดกบทกคนทตงครรภแตหากมอาการแพกไมควรวตกกงวลมากเกนไป

เพราะเปนเรองธรรมดาทไมทำใหเกดอนตรายโดยปกตแลวจะหายไดเองเมออายครรภเขาสเดอนท4

ในชวงแรกทารกจะใชอาหารทสะสมในตวทารกเองเปนสวนใหญ โดยพงพาอาหารจากแมใน

ปรมาณทนอยมาก แตหากเกดอาการแพทองมากถงขนรบประทานอาหารไมไดเปนระยะเวลานานๆ

อาจจะสงผลกระทบตอรางกายคณแมและทารกในครรภได

สาเหตอาการแพทองนาจะเกดจากการเปลยนแปลงของระดบฮอรโมน นอกจากนจตใจและ

สขใจ ไดเปนแม 11

อารมณกเกยวของกบอาการแพทองมากเชนกนคนทมสภาพจตใจและอารมณทออนไหวงายมกจะ

มอาการแพทองมากและรนแรงกวาคนทมจตใจเขมแขง ดงนนคณแมทมอารมณออนไหวมากควร

ไดรบการดแลเอาใจใสจากคนรอบขางเปนพเศษ

อาการแพทอง การแพทองมกมลกษณะอาการดงน

1.วงเวยนศรษะออนเพลยหนามดอาเจยนพะอดพะอม

เหมนเบอสงตางๆ

2.มนำลายมากจนตองบวนนำลายตลอดเวลา

3.คลนไสอาเจยนหลงจากดมนำหรอรบประทานอาหาร

4.นำหนกลด

5.รางกายขาดนำจนกระหายหรอรมฝปากแหง

6.ปสสาวะมสเขมขน

7.ความสมดลของเกลอแรในรางกายอาจผดปกต

วธการปองกนการแพทอง อาการแพทองหายไดเองโดยไมตองรบประทานยาใดๆเพยงปฏบตตวดงน

1.รบประทานอาหารในปรมาณนอยๆแตบอยครงขน

2.หลกเลยงการรบประทานอาหารทมเครองเทศเพราะกลนแรงควรงด

อาหารทอดเพราะอาหารประเภทนยอยยาก

3.ดมเครองดมทมรสเปรยวเชนมะนาวสมพยายามดมนำขงดบาง

ซงจะชวยบรรเทาอาการแพทองได

4.กอนนอนพยายามรบประทานอาหารประเภทนมโยเกรตขนมปง

เพอปองกนอาการแพทองชวงตนนอนตอนเชา

5.หลงจากตนนอนไมควรรบลกทนททนใด

เพราะจะทำใหคลนไสไดงาย

6.พยายามอยในบรเวณทมอากาศบรสทธถายเทสะดวก

ไมอบชน

7.สมาชกในบานโดยเฉพาะสามตองใหความรกและเอาใจใสอยาง

สขใจ ไดเปนแม12

สมำเสมอและอดทนกบความเปลยนแปลงตางๆทเกดขนอยางเขาใจหากปฏบตไดทงหมดเชอวา

อาการแพทองของคณแมจะบรรเทาลงไดในกรณทมอาการแพทองมากจนนำหนกตวลดลงผดปกต

ควรไปพบแพทยเพอรบคำแนะนำรวมทงอาจใหยาหรอนำเกลอเพอแกคลนไสอาเจยน

เตานมเรมเปลยนแปลง หลงการตงครรภ6-8 สปดาห จะรสกวาเตานมใหญขน เวลากดหรอสมผสจะเจบเนองจากการ

เจรญเตบโตของไขมนและตอมนำนม นอกจากนอาจสงเกตเหนเสนเลอดบรเวณเตานมขยายตวขน

สวนหวนมและฐานจะมสคลำขนควรเลอกขนาดของยกทรงใหเหมาะเพอลดการเจบ

เดอนทสาม อาหารสำหรบคณแมตงครรภ

เมอตงครรภอาหารทรบประทานตองคำนงถงคณคาและคณภาพเปนสำคญ เนองจากทกๆ สงท

รบประทานเขาไปจะมผลตอพฒนาการของลก

ชวงอายครรภ 3-4 เดอนแรก เปนระยะทเจาตวนอยกำลงสรางอวยวะตางๆ ของรางกาย

สำหรบชวง 5 เดอนหลง สารอาหารจะไปเพมขนาดของอวยวะททารกกำลงสราง รวมทงสขภาพ

รางกายของคณแมเชนมดลกและการเตรยมนำนมสำหรบลกดวย

ควรเลอกทานอาหารทใหมสดสะอาดมประโยชน และครบ5หม ไดแก คารโบไฮเดรต โปรตน

ไขมน วตามน และเกลอแร โดยมสดสวนทเหมาะแกผตงครรภ เพอใหทารกดงเอาอาหารสวนท

ตองการไปใชและมคณคาสารอาหารเหลอมากพอทจะทำใหสขภาพของแมแขงแรงอยได

สขใจ ไดเปนแม 13

ระหวางการตงครรภคณแมตองการสารอาหารประเภทใดเปนพเศษปรมาณพลงงานและสารอาหารทคณตองการ

ประโยชนของสารอาหาร พบได ในอาหารประเภท

ปรมาณทคนทอง เพอเปนพลงงานสำหรบเดก • อาหารทกชนด

ตองการในแตละวน • หลกเลยงอาหารหรอเครองดม

ทไมใหคณคาอาหารเชน

กาแฟของหวาน

โปรตน • เพอใหเนอเยอเดกเตบโต • นม

• ชวยใหมดลกและเตานมเจรญเตบโต • เนย

• เพอเพมปรมาณเลอด • ไข

• เพอใหรกเจรญเตบโต • เนอสตว

• เพอใหสมองเดกเจรญเตบโต • ถว

แคลเซยม • ชวยสรางกระดก • นม

• ชวยสรางฟนเดก • โยเกรต

• ปองกนโรคกระดกพรนในแม • เนย

• ธญพช

• ผกใบเขยว

• ไขแดง

วตามนซ • ชวยใหแผลหายเรว • ผลไมรสเปรยว

• ซอมแซมเนอเยอ • มะเขอเทศ

• ชวยในการสรางกระดกและฟน • สตรอวเบอรร

• ชวยในการเผาผลาญอาหาร •แตงโม

•พรก

•มนฝรง

โฟลก • ลดความพการทางสมอง • ผกใบเขยว • ตบ

• ผลไมรสเปรยว • ถว

• ขนมปงและธญพช

สขใจ ไดเปนแม14

ประโยชนของสารอาหาร พบได ในอาหารประเภท

นำวนละ 8 แกว • ชวยสรางนำในเซลลเดก • นำ

• ชวยในการขบของเสย • นำผลไม

• เพมปรมาณนำในเลอด • นำจากผก

• ใหผวชมชน

• เปนตวพาอาหารใหเดก

• ลดการตดเชอของทางเดนปสสาวะ

ธาตเหลก • เพมเมดเลอดแดงสำหรบคณแม • ผกใบเขยว

• ปองกนโลหตจาง • เนอสตว

• ไข

• ถว

• ธญพช

ไอโอดน • ชวยปองกนการเปนคอหอยพอก • เกลอทะเลผสมไอโอดน

• อาหารทะเล

ปรมาณอาหาร 2,500 แคลอร เปนปรมาณทแนะนำสำหรบหญงตงครรภระยะ 6 เดอน กอน

คลอดหากไมแนใจวาไดอาหารเพยงพอหรอไมควรปรกษาแพทย

อาหารทชวยลดอาการไมสบายตวอาการทองผก เปนอาการทพบบอยและสามารถหลกเลยงไดโดยการรบประทาน

อาหารทมใยอาหารเชนผกและผลไมธญพชรวมทงใหดมนำวนละ

8แกวอาจดมนำลกพรนบางจะชวยลดอาการทองผกไดด

อาหารไมยอย วธชวยลดอาการอาหารไมยอยทำไดโดยแบงอาหารออกเปนวนละ5-6มอหลกเลยงนำระหวาง

รบประทานอาหารและหลกเลยงอาหารรสจดรวมทงอาหารททำใหเกดแกสเชนถว

สขใจ ไดเปนแม 15

อาหารทคณแม ไมควรรบประทานระหวางตงครรภแอลกอฮอล ฤทธของแอลกอฮอลจะเขาสกระแสเลอดผานทางสายสะดอไปสทารกทำใหพฒนาการ

ชะงกหยดยงการเตบโตของสมองกอใหเกดความผดปกตหรอพการแกทารกได

ผงชรส ผงชรส รวมทงอาหารสำเรจรปหรอเครองปรงรสทมสวนผสมของผงชรส จะทำลายหรอมผล

ยบยงการเจรญเตบโตของสมองทารกได

ผงกรอบ อาจทำใหเกดการระคายเคองตอระบบทางเดนอาหารทำใหอาเจยนหรอทองเดน

นำชา กาแฟ โกโก นำชาจะทำใหทองผกงายซงอาจเปนสาเหตของรดสดวงทวารมากขน

สวนกาแฟทำใหใจสนนอนไมหลบและกระตนปสสาวะทำใหชวงเวลาเพอการ

พกผอนนอยลงซงสงผลตอลกนอยในครรภและจะเกดอาการเดยวกนกบผใหญ

อาหารหมกดอง ผกผลไมดองไมมคณคาของสารอาหารบางครงอาจมสหรอสารพษปนเปอน

ทอาจเปนอนตรายไดในกรณคณแมตงครรภทมโรคประจำตวเชนโรคหวใจ

ยงไมควรรบประทานเพราะอาจจะกระตนใหโรคกำเรบได

นำหนกทเหมาะสม นำหนกทเพมขนขณะตงครรภขนอยกบลกษณะของผตงครรภดงน

ลกษณะของหญงตงครรภ นำหนกทเพม หญงตงครรภทผอม 13-18กโลกรม

หญงตงครรภนำหนกปกต 12-16กโลกรม

หญงตงครรภนำหนกเกน 9-12กโลกรม

หญงตงครรภแฝด 16-20กโลกรม

คณแมตงครรภแตละคนอตราการเพมของนำหนกจะไมเทากนโดยทวไปนำหนกจะคอยๆเพมขน

ชวง3เดอนแรกนำหนกจะเพมประมาณ1-2กโลกรมหลงจากนนจะเพมประมาณครงกโลกรมตอ

สปดาหแตโดยทวไปตลอดระยะเวลาของการตงครรภนำหนกควรเพม10-12กโลกรม

สขใจ ไดเปนแม16

การใชยาระหวางตงครรภ คณแมไมควรซอยามารบประทานเองเดดขาดเพราะยาหลายประเภท

เปนอนตรายตอทารกในครรภโดยเฉพาะยาปฏชวนะและยาแกอกเสบหาก

มความจำเปนในการใชยาควรปรกษาแพทย

เดอนทส การดนของลกในครรภ

การดนของทารกในครรภ หมายถง การเคลอนไหวแตละครง

ของทารกในครรภทกลกษณะไดแกการยดแขนขาลำตวหรอ

การถบกระทง เปนตน ซงในการดนของทารกในครรภ ผเปนแม

จะรสกไดวามสวนของทารกมากระแทกทหนาทองทกครงการดน

ของทารกในครรภ เปนสงบงชวาทารกในครรภมสขภาพเปน

อยางไร การดนทผดปกตแสดงวาเกดปญหากบทารกในครรภ

ตลอดจนเปนสญญาณเตอนภยใหแพทยทดแลสามารถประเมน

และใหการชวยเหลอไดทน ดงนนควรทราบวธสงเกตและบนทก

การดนของทารกในแตละวนดงน

ครรภแรกจะเรมรสกวาลกดนเมอตงครรภไดประมาณ5เดอน(20สปดาห) ครรภหลงจะเรมรสกวาลกดนเมอตงครรภไดประมาณ4เดอน(16สปดาห) การนบลกดนในครรภใหเรมบนทกเมออายครรภ7เดอน(28สปดาห)

ลกษณะการดนของทารกในครรภและความรสกทนบเปนการดน 1 ครง •การดนทงตวหมนหรอพลกตวทารกเคลอนไหวทงตวมแรง/เบารสกไดทงทอง3-30วนาท

• การเตะหรอถบ เคลอนไหวเฉพาะบางสวนของรางกายทารก เชน แขนหรอขา รสกเปนบาง

สวนของหนาทองการเคลอนไหวเรวใชเวลานอยกวา1วนาท

• สะดงหรอกระตกการเคลอนไหวของทารกเรมจากแขนขาและขยบไมทงตวมกจะเกดขน

ครงเดยวและเวนชวงพกใชเวลาเทากบ1วนาท

สขใจ ไดเปนแม 17

•สะอกรสกเหมอนกระตกหรอเตนเปนจงหวะในทองแตไมมแรงกระแทกจากลำตว“เดกสะอก

ไมนบเปนการดน” ใชเวลานอยกวา 1 วนาท ควรนบลกดนทกวนในหนงวน ลกควรดนอยางนอย

12ครงและอยางนอย4ครงภายในเวลา1ชวโมงหลงรบประทานอาหารมอเชากลางวนเยน

ทาทางและการทรงตวของคณแม เนองจากรปรางทเปลยนแปลงตลอดระยะตงครรภทำใหกลามเนอบางสวนทำงานมากขน หาก

การทรงตวไมดจะทำใหปวดเมอยมากขน

ทาทางการทรงตวทถกตอง ศรษะ ลำคอ คาง:อยในแนวตรงทำใหลำตวตงตรง ไหลและหนาอก:ยดตรงดงไหลใหผายออกกระดกซโครงไมกดปอด แขน:แนบขนานกบลำตวไมบดเขา หนาทองและสะโพก : ไมยนแอนไปขางหนามาก ดงเกบสะโพกใหอยในแนวตรงกระชบกลามเนอ หนาทองไมใหยนมาก

เขา:งอเขาเลกนอยเพอชวยรบนำหนกทเทา เทา:ยนใหมนและแยกเทาหางกนเลกนอยเพอชวยกระจายนำหนกไปทจดกงกลางเทาคณแม ควรสงเกตตวเองวาทรงตวถกตองหรอไมหากยงไมถกตองขอใหแกไข

ทานงทถกตอง

1 การใชหมอนรองใตศรษะ เอว

และเทาจะชวยใหนงไดสบาย

สขใจ ไดเปนแม18

3 ควรนงคกเขาแทนการกมหรอโนมตวลงมา

4 ขณะนอนควรนอนตะแคง และมหมอนรองระหวาง

มอและขา หมอนนมๆ จะชวยใหนอนหลบไดสบายขน

2 การนง ยกขาสงและหมนขอเทา เขา - ออกจะชวยให

การไหลเวยนของเลอดสะดวกขน ลดอาการเทาบวม

สขใจ ไดเปนแม 19

การลกจากทานอน ทาทถกตอง คอ นอนตะแคงขาง แลวใชมอและแขนทง 2 ขาง ชวยดนตวใหลกขน การลกอยาง

ถกตองจะชวยปองกนอาการปวดหลงและปวดบรเวณกลามเนอหนาทอง

ลลาทวงทา สบาย สบาย ........ ย มทาทางสบายๆ ขณะทำงานบานหรอยามพกผอนมาฝากคณแมทกำลงอยอายจะลกจะนงหรอ

แมกระทงจะนอนกลำบาก ลองนำไปปฏบตดนาจะชวยใหสบายเนอสบายตวขน หลงจากทคณแม

ทำงานเหนอยมาทงวน หาเวลาพกผอนบางโดยนอนเอนหลงยกขาทงสองขางใหสงกวาระดบหวใจ

จะชวยทำใหการไหลเวยนของเลอดจากขาเขาสหวใจไดด ลดอาการปวดนองและเสนเลอดขอด

(ไมควรยกขาใหสงเกนไปเชนตงฉากกบลำตว เพราะเปนการปดกนของลนในเสนเลอดทำใหการ

ไหลเวยนของเลอดลำบากขน)

•ทานอนหงายทสบายตวทสดนอนหนนหมอนตามปกตควรมหมอนรองใตเขาเพอใหราบกบพน

•ทานอนตะแคงควรมหมอนหนนระหวางขาและแขนทงสองขาง

•การนอนกงตะแคงกงควำจะชวยใหรสกผอนคลายไดดมาก

• ครงนงครงนอนควรมหมอนรองศรษะและหลงใหพอด และควรนงหลงตรง(อยาใหมชองวาง

ระหวางหมอนกบหลง)

นงนานเกนไปกไมด แตถาเลยงไมไดควรหาเกาอเตยๆ รองเทาทงสองขางและจะดยงขนหากม

หมอนหนนทคอและหลงดวย

สขใจ ไดเปนแม20

ชวงนงพกผอนดทวฟงเพลงควรนงพงพนกเหยยดขา

และมหมอนรองใหสงแลวอยาลมหมนขอเทาไปมาเพอ

ชวยใหผอนคลาย

ถาตองออกไปชอปปงและตองใชรถเขนของควรเขน

ใหตวรถใกลตวคณแมมากทสดเพราะหากอยไกลการยดแขน

ออกไปจนสดจะทำใหกลามเนอทำงานหนกขน

เวลายนนานๆควรยกขาขนมาและเคลอนไหวขอเทาและ

นวเทาสกครสลบกนทงสองขาง

นอกจากจะรจกจดวางทวงทาแลวกอยาลมออกกำลงกาย

(ทไมหกโหม)บางเพราะเปนวธหนงทจะชวยสรางความรสก

สดชนได

ออกกำลงกายไดนะเรมออกกำลงกายกนเถอะ การออกกำลงกาย คอ วธชวยลดอาการปวดหลง ลดการเปนตะครวได เพราะการไหลเวยนของ

เลอดดขน

•ชวยทำใหรางกายแขงแรงพรอมสำหรบรบนำหนกทเพมขนระหวางตงครรภ

•ทำใหกลามเนอบรเวณเชงกรานแขงแรงคลอดงาย

•ชวยใหรางกายเผาผลาญอาหารสวนเกนคณแมสามารถรบประทานอาหารเพมขนโดยไมทำใหอวน

•ระบบการยอยอาหารทำงานไดดขบถายเปนปกตทองไมผก

•ชวยใหนอนหลบสบายและผอนคลายความตงเครยดได

สขใจ ไดเปนแม 21

ขอแนะนำสำหรบการออกกำลงกายของคณแม 1.ทำจตใจใหสบายสวมเสอผาทใสสบายไมรดตงเตรยมเสอสำหรบปนอนและหมอน2-3ใบ

สวมถงเทาและรองเทาทใสสบาย กอนบรหารรางกายครงชวโมง สามารถรบประทานผลไมหรอ

อาหารทมคารโบไฮเดรตจำพวกแปงได

2.การบรหารรางกายครงแรกใหทำนอยๆกอนคอใชเวลา10-12นาท1-2ทาเพอให

รางกายปรบตวแลวจงคอยๆเพมเปน5นาทอกวนละ1ทาเรอยไปจนครบ30-40นาทเมอรสก

เหนอยมากใหหยดทนท

3. ไมควรอาบนำทนทหลงการผอนคลายกลามเนอ ควรนงรอใหเหงอแหงกอน บรหารรางกาย

ใหสมำเสมออยางนอยสปดาหละ3-4วนถาหยดไปตองเรมตนบรหารใหม

หญงตงครรภกบภาวะฟนผ คณแมแปรงฟน คณแมตงครรภสวนใหญจะมปญหาเรองฟนผเพราะการเปลยนแปลง

ของฮอรโมนรวมทงกนจกจกมากขนประกอบกบชวงสามเดอนแรกอาจ

มอาการคลนไสอาเจยนทกครงทแปรงฟนจงเลยงหรอทำความสะอาดไม

ดพอฟนจงผงายขนควรหมนสงเกตและทำความสะอาดหรอไปพบ

ทนตแพทยเพอปองกนฟนผ

เดอนทหา นำหนกตวระหวางการตงครรภ

นำหนกตวของคณแมจะเพมขนนอยกวาหนงกโลกรมตอเดอน แตเมอนบตงแตเรมทองไป

จนกระทงครบกำหนดคลอด นำหนกจะเพมเฉลยประมาณ 2 กโลกรมตอเดอน ซงโดยรวมแลว

นำหนกตวของคณแมกควรจะเพมประมาณ10-12กโลกรมจงนบวาอยในเกณฑทด

ลกนอยเรมไดยนเสยงแลว เจาตวนอยในครรภ สามารถไดยนเสยงตงแตอายครรภได 5 เดอน ซงเสยงทไดยนขณะอยใน

ครรภ เปนเสยงธรรมชาตในรางกาย เชน เสยงหวใจของแมเตน เสยงบบตวของลำไส เสยงเคลอน

ไหวของกระแสเลอดเปนตนเสยงเหลานมผลตอการพฒนาระบบประสาทการไดยนของทารก

สขใจ ไดเปนแม22

ไดมการใชเสยงดนตรใหเจาตวนอยในครรภฟง ตงแต

5-6 เดอนขนไปพบวาทารกมพฒนาการดานการไดยน

ทเรวกวาปกต มสตปญญาสง ราเรงไมรองกวน ดงนน

ชวงเวลานคณพอคณแมอยาลมกระตนพฒนาการโดยการ

พดคยกบลกในครรภ

อาการทเกดขนกบคณแมอาการปวดหลง อาการปวดหลงเปนอาการทพบไดบอยตงแตเดอนแรก

จนใกลคลอด สาเหตเกดจากมดลกทมขนาดใหญและม

นำหนกมากขนทำใหหลงตองแบกนำหนกเพมจนปวดหลง

วธปองกนมดงน

•งดใสรองเทาสนสงใหใสรองเทาสนเตยๆ

•งดยกของหนก

•หามกมยกของ

• อยายนนาน ถาหากจำเปน ควรยนใหนำหนกอยบน

ขาขางใดขางหนงและพกสลบกนไป

• นงบนเกาอทมพนกพงและหาหมอนใบเลกๆ หนน

ทหลงทนอนตองไมแขงเกนไป

•ควรนอนในทาตะแคงซายขาขวากายหมอนขาง

•ออกกำลงบรหารกลามเนอ

อาการปสสาวะบอย ตงแตเรมตงครรภคณแมคงสงสยวาทำไมถงปวดปสสาวะ

บอยๆทงๆทเพงจะไปปสสาวะมาทเปนเชนนนเนองจากมดลก

ทโตขนไปกดกระเพาะปสสาวะจงทำใหคณแมปวดปสสาวะบอย

อาการจะเรมดขนเมอมดลกขยายเขาในทองและจะเรมมอาการ

อกครงเมอเดกใกลคลอด

สขใจ ไดเปนแม 23

อาการปวดทองนอย เมอมดลกใหญขนจะทำใหเอนทยดมดลกตงตว คณแมจะรสกตงหนาทอง บางครงขางเดยว

บางครงสองขาง ลกษณะจะปวดตงๆ ซงอาการนมกจะเร มขณะอายครรภ18-24 สปดาห

การปองกนมดงน

•อยาเปลยนทาอยางรวดเรว

•เมอปวดทองใหโนมตวมาขางหนา

•ใหนอนพกหรอเปลยนทาบอยๆจะชวยบรรเทาอาการเจบปวดได

อาการปวดศรษะ เปนอาการทพบบอย ความถของการปวดและความรนแรงจะไมเทากนในแตละคน หากตอง

รบประทานยาเปนประจำควรปรกษาแพทยโดยเฉพาะอยางยงหากมอาการปวดดงน

•ปวดไมหาย

•ปวดบอย

•ปวดรนแรงมาก

•ตาพรามวหรอมองเปนจด

•ปวดศรษะรวมกบคลนไส

รดสดวงทวาร รดสดวงทวารเปนอาการทพบไดบอยในผตงครรภ เนองจากหลอดเลอดทโปงพองมกจะพบในคน

ททองผกหลงคลอดอาการทองผกจะดขนการปองกนคอ

•เลอกรบประทานอาหารทมกากใยมากขน

•ดมนำมากๆ

•นงแชกนในนำอน

•ใชครมทาลดการอกเสบและโปงพอง

อาการจกเสยดแนนทอง คณแมจะมอาการจกเสยดทอง เรมจากกระเพาะไปสหลอดอาหารสาเหตจากมกรดมากอาหาร

ยอยชาและมดลกทไปดนกระเพาะอาหารปจจยตางๆเหลานจะทำใหแนนทองวธปองกนคอ

•รบประทานอาหารบอยๆวนละ5-6ครง

•หลกเลยงการดมนำระหวางรบประทานอาหาร

•หลกเลยงอาหารททำใหเกดแกสและอาหารรสจด

•งดรบประทานอาหารกอนออกกำลงกายงดดมสราและสบบหร

สขใจ ไดเปนแม24

นอนไมหลบ เมอมดลกเรมโตขน คณแมจะหาทานอนทหลบสบาย

ไดยากเตมทแตกมวธทพอชวยไดคอ

•อาบนำอนกอนนอน

•ดมนมอนๆสกแกวจะชวยใหหลบดขน

•นอนตะแคงซายมหมอนหนนทองและขา

•นอนบนมาโยก

การเปลยนผวหนงในคนทอง เนองจากมการเปลยนแปลงระดบฮอรโมนทำใหเกดการเปลยนแปลงของผวหนงทพบบอยๆคอ

•มฝาขนโดยเฉพาะบรเวณทสมผสกบแสงแดดควรปองกนโดยทาครมกนแดด

•บรเวณหวหนาวจะมรอยเสนดำเกดขนหลงคลอดรอยดำจะจางหายไป

•บรเวณหนาทองมรอยแนวสชมพเรยกวาทองลายเนองจากการขยายของผวหนาทองซงไมม

วธปองกนแตรอยนจะคอยๆจางลงภายหลงคลอด

•จะเหนเสนเลอดบรเวณหนาอกขยายผวบรเวณฝามอจะแดงซงอาการทงสองเปนผลจากฮอรโมน

•อาจจะเกดสวขนใหลางหนาบอยๆในแตละวน

อาการบวมและเสนเลอดขอด คณแมอาจจะมอาการบวมหลงเทาวธแกใหนงหรอนอนยกเทาสงหามซอยาขบปสสาวะมา

รบประทานเดดขาดถาหากมอาการบวมทแขนหรอใบหนาตองบอกใหแพทยทราบ

เสนเลอดขอดบรเวณขาหรออวยวะเพศสาเหตเกดจากมดลก

กดทบเสนเลอดดำและจะหายไดหลงจากคลอดสวนวธปองกนคอ

•อยานงหรอยนนานเกนไป

•หมนยกเทาใหสงทงในขณะนงหรอนอน

•งดใสถงเทาทรดแนน

•ออกกำลงกายอยางสมำเสมอ

•เลยงการนงไขวหาง

สขใจ ไดเปนแม 25

เดอนทหก การเปนตะครวในเวลากลางคนของคณแม

อาการตะครวในคณแมทตงครรภ พบไดบอยเมออายครรภ6 เดอนขนไป บางครงเปนจนนอง

แขงทอทงคน ทำใหเจบปวด และนอนไมหลบ เดอดรอนสามหรอคนขางเคยงตองพลอยนอนไม

หลบไปดวย

อาการตะครวมสาเหตจากการขาดแคลเซยมซงปองกนได

โดยดมนมวนละประมาณ1ลตรรบประทานปลากรอบทเคยวได

ทงกระดกหรอกงแหงตวเลกๆทเคยวไดทงเปลอกรบประทาน

ผกใบเขยวและขาวโพดมากขน

ตะครวมกจะเกดในชวงกลางคนหรอใกลเชาซงในเวลานน

อากาศคอนขางเยนประกอบกบมเลอดไหลมาคงอยทบรเวณนอง

มากขนทำใหกลามเนอหดตวควรหมผาใหความอบอนบรเวณ

ปลายเทาและนองตลอดเวลา

คณแมททำงานในทานงหรอทายนนานๆทำให

เลอดเดนไมสะดวกทำใหเกดการสะสมของเสยคง

บรเวณนองจงเปนสาเหตใหเกดตะครวไดงาย

เชนกน

เมอเกดอาการตะครวขนแลววธแกคอให

พยายามเหยยดขาออกไปใหตงทสดและดด

ปลายเทาใหกระดกขนไวนาน20-30วนาท

อาการตะครวจะคอยๆหายไปวธนคณพออาจ

ชวยดแลโดยการดดปลายเทาใหดวย

การฝกหายใจสำหรบการคลอด สงหนงทสำคญสำหรบเตรยมตวในการคลอดของคณแมคนใหมกคอ การฝกควบคมการหายใจ

เพราะนอกจากจะชวยบรรเทาความเจบปวดระหวางคลอดแลว ยงชวยเพมกำลงในการเบงคลอดให

มากขนดวย

การฝกลมหายใจควรเรมในชวงทอายครรภได 6 - 7 เดอน โดยจะแบงเปน 2 แบบตามระยะ

การคลอด

สขใจ ไดเปนแม26

1. การหายใจแบบลกและชา จะใชในชวงแรกของการเจบครรภ ซงการบบตวของมดลกยง

ไมรนแรงมาก

วธฝกเมอมดลกเรมบบรดตวใหคณแมหายใจเขาปอดลกๆชาๆโดยการนบจงหวะ1-2-3

4-5แลวคอยๆหายใจออกทางปากชาๆอยางเปนจงหวะตลอดระยะเวลาทมดลกบบตว

เมอมดลกคลายตวจะเจบนอยลง หลงจากนนใหหายใจเขา - ออกเตมทอก 1 ครงแลวหายใจ

ตามปกตเปนการเสรจสนการหายใจลกและชา1ครงควรฝกทำทกครงเมอมดลกบบตว

2.การหายใจแบบตนเรวและเบา(แบบเปาเทยน)จะใชเมอการเจบครรภรนแรงมากขนเพราะ ใกลจะถงเวลาคลอด

วธฝกคอเมอมสญญาณมดลกบบตวใหคณแมหายใจเขา-ออกเตมท1ครงตอไปใหหายใจ

เขาทางจมกแบบตนเรวและเบา4-6ครงตดตอกนเรวๆคลายกบหายใจหอบโดยการหอปากและ

เปาลมออกทางปากเบาๆใหสมดลกบการหายใจเขาทำเชนนเรอยๆจนกวามดลกเรมคลายตว

ในสถานบรการสขภาพบางแหง อาจมกจกรรมการเตรยมตวกอนคลอด คณแมและคณพอควร

หาโอกาสเขารวมกจกรรมเพอเตรยมความพรอมและลดความกงวลในการคลอดไดมากขน

เดอนทเจด สญญาณอนตรายทตองรบไปพบแพทย

ในชวงเดอนทเจดภาวะเสยงอยางหนงคอการคลอดกอนกำหนด

ซงคณแมตองระมดระวงเปนอยางมากเพราะทารกทคลอดกอน

กำหนดจะไมแขงแรงขโรคปวยบอยพฒนาการชาหรอเสยชวต

สญญาณอนตรายทบงบอกวาอาจมการคลอดกอนกำหนดค

อเลอดออกจากชองคลอดมนำเดนปวดทองทองแขงตงบวม

ลกดนนอยหากมอาการใดอาการหนงตองรบไปพบแพทยทนท

ซงอาการตางๆมลกษณะและสาเหตดงน

สขใจ ไดเปนแม 27

เลอดออกทางชองคลอด สาเหตทพบบอย 1. รกลอกตวกอนกำหนด

สาเหตอาจเกดจากภาวะพษแหงครรภ หรออาจถกกระทบกระแทกบรเวณหนาทองอยางรนแรง

ซงคณแมควรระวงอบตเหตและการกระแทกอยางรนแรง เชน ลนหกลมหากมอาการใดอาการหนง

เชน เลอดออกทางชองคลอด ปวดทอง หนาทองแขงตงและกดเจบ หรอพบวามดลกโตขนอยาง

รวดเรวเนองจากมเลอดขงอยภายในควรรบไปพบแพทยโดยดวน

2. รกเกาะตำอาการทตองพบแพทยคอมเลอดออกทางชองคลอด โดยไมเจบครรภถาเลอด

ออกมากแพทยจะตองรบนำทารกในครรภและรกออกใหเรวทสดเพอใหเลอดหยด

นำเดนกอนกำหนด นำเดน คอ การทมนำใสๆ คลายนำปสสาวะ (แตไมใชปสสาวะ) ไหลออกมาทางชองคลอด

แสดงวาถงนำครำแตกรว ซงปกตจะเกดขนเมอถงกำหนดคลอด แตหากพบวานำเดนกอนกำหนด

ตองรบไปพบแพทยโดยดวน เพราะหากทงไวอาจเกดการตดเชอในโพรงมดลกอยางรนแรงจนเสย

ชวตทงตวแมและลกในครรภ

การปฏบตเมอพบวามนำเดน หากนำครำไหลนอยออกมาตามหนาขา ควรอยนงๆ งดการเดน

หรอเคลอนไหว ใสผาอนามยเพอซบนำ และสงเกตอาการ2-3 ชวโมงถายงไมหยดไหลใหรบไป

พบแพทยโดยไมตองรอใหเจบครรภ

ปวดทอง - ทองแขงตง ปวดทองคอปวดบรเวณทองนอยมดลกหรอหวหนาว ทองแขงตงคอการทมดลกบบรดตวแขงเปนกอนกลมหากทงไวนานทำใหปากมดลกเปดจน คลอดกอนกำหนดได

สาเหตทพบบอยคอการตดเชอของระบบทางเดน

ปสสาวะดงนนคณแมไมควรกลนปสสาวะ

นอกจากนยงมสาเหตอนๆคออาการทองเสยและ

ปวดทองมากการรวมเพศทรนแรงพกผอนนอยและ

ทำงานหนก

สขใจ ไดเปนแม28

ทองแขงตงอยางไรควรรบไปพบแพทย ตามปกต การตงครรภอาจพบอาการทองแขงตงไดบาง เชน เวลาพลกตว หรอลกดน แตหาก

รสกทองแขงบอยกวาปกตควรนอนพกมากๆ หากนอนพกแลวยงมอาการอยทกครงชวโมงตดตอกน

2-3ชวโมงควรรบไปพบแพทย

บวม ความดนโลหตสง “โรคพษแหงครรภ”

พบในคณแมทมประวตคนในครอบครวมความดนโลหตสง คณแมเปนเบาหวานหรอมครรภแฝด

อาการทควรรบไปพบแพทย คอ บวมตงแตหลงเทาถงหนาแขง มอบวม นวบวม ปวดศรษะ

และมตาพรามวหากปลอยไวคณแมอาจชกหมดสตและเสยชวตได

ใสใจลกนอย คอยนบลกดนลกดนนอย สาเหตททำใหลกดนนอยลง

•การขาดออกซเจน

•การทำงานของระบบประสาทและกลามเนอลดลง

•การทำงานของรกบกพรองทำใหเลอดไปเลยงลกนอยลง

ลกดนนอยแค ไหนตองไปพบแพทย ภายใน1ชวโมงแรกหลงรบประทานอาหารทารก

ดนนอยกวาสามครงใหสงเกตในอก1ชวโมงตอมาถาไมม

การดนหรอดนนอยกวาสามครงตองไปพบแพทย

การปองกนการเจบครรภคลอดกอนกำหนด •ควรงดสบบหรหรอนงใกลผทกำลงสบบหร

•พกผอนมากๆไมควรทำงานหนกโดยเฉพาะในกลมความเสยงเชนมโรคหวใจ

•โรคเบาหวานความดนโลหตสงรกเกาะตำตงครรภแฝดภาวะแทงคกคามเปนตน

•หามกลนปสสาวะเพอปองกนโรคกระเพาะปสสาวะอกเสบซงกอใหเกดการเจบครรภกอน

กำหนดได

123

สขใจ ไดเปนแม 29

• งดการมเพศสมพนธในชวงอายครรภ20-36 สปดาห ในผปวยทมความเสยงสงตอการเจบ

ครรภกอนกำหนด

•คณแมตงครรภตองมาตรวจตามนดทกครงอยางสมำเสมอ

• ในรายทไดรบยาคลายกลามเนอมดลก ควรรบประทานยาตามแพทยสง โดยครงแรกควร

รบประทานครงเมดและนอนพกเนองจากอาจจะมอาการใจสนมอสน

เดอนทแปด ความกงวลใจ

ความรสกของแมทเรมตงครรภนนมทงตนเตนดใจแตบางครง

กอาจจะวตกกงวลวาลกในครรภจะสมบรณแขงแรงหรอไม

โดยเฉพาะคนทเคยแทงหรอมลกพการความกงวลจะเพมขน

หลายเทาบางคนกกลวการคลอดโดยเฉพาะผตงครรภแรก

และไดรบการบอกเลาตอๆกนมาถงความเจบปวดขณะคลอด

จนกลายเปนความกงวลและความกลวอยในจตใจ

วธคลายความกงวล เรมทตวเอง คณแมตองทำใจใหหนกแนน คดอะไรดวยเหตดวยผล ถามความผดปกตอะไร กปรกษาหมอท

ฝากครรภ อยากงวลอยคนเดยว ถาสงสยอะไรกถามคณหมอ เมอหมอยนยนวา ไมมอะไรนาวตก

กงวลกขอใหวางใจได

ถากงวลเรองลกนอย หากคณแมตองการคลายความวตกกงวล เรอง ความผดปกตของลกนอย กทำไดโดยการไป

ตรวจครรภอยางสมำเสมอ เมอตรวจแลว แพทยกจะใหคำตอบไดวา เทาทตรวจมาแลว พบอะไร

ผดปกตหรอไมถาผดปกตจะทำอยางไรตอไป

เมออายครรภของลกได31-34สปดาหมดลกจะใหญขนจนดนกะบงลมทำใหรสกหายใจไมอม

บางคนอาจมอาการเหนอยหอบ และกงวลวาลกจะไดออกซเจนไมเพยงพอ ซงความจรงเดกยงคง

สขใจ ไดเปนแม30

ไดรบออกซเจนอยางเพยงพอชวงอายครรภ36-38สปดาหจะเรมหายใจสะดวกขนเนองจากเดก

เรมเคลอนตวลงสชองเชงกราน

วธปองกนอาการเหนอยหอบ •ขยบตวชาๆเพอไมใหปอดและหวใจทำงานหนก

•นงตวตรงเพอเพมเนอปอด

•ใหนอนยกหวสงขน

เดอนทเกา-เดอนทสบ เตรยมตวอยางไรเมอใกลคลอด

เตรยมความพรอมเพอคลอดบตร การคลอดเปนกระบวนการตามธรรมชาตทเกดขนเพอผลกดนตวทารกรกเยอหมรกและนำครำ

ออกจากโพรงมดลก โดยผานทางชองคลอดออกสภายนอก การหดรดตวเปนระยะๆของกลามเนอ

มดลก เปนผลใหผคลอดรสกเจบปวด จนเกดความกลว และความวตกกงวล ซงการเตรยมตวให

พรอมกอนการคลอดจะชวยใหคณแมคลายกงวลเกยวกบการคลอดทตองเผชญไดอยางสบายใจ

อาการแสดงในระยะใกลคลอด โดยทวไปเมออายครรภได37-40สปดาหจงครบกำหนด

คลอดชวงประมาณ2-3สปดาหสดทายกอนคลอดจะพบลกษณะ

อาการดงน

1.ทองลดเนองจากสวนนำของทารกเคลอนเขาสองเชงกราน

ทำใหระดบยอดมดลกลดลงหญงตงครรภจะหายใจสะดวกขนแตจะถวงเชงกรานมากกวาเดม

2.ปสสาวะบอย เนองจากสวนนำของเดกเคลอนลงมากดใหเนอทของกระเพาะปสสาวะลดลง

จนตองถายปสสาวะบอย

3.ปวดหลงเนองจากนำหนกของทารกในครรภเพมมากขนและถวงมาขางหนากระดกสนหลง

ซงเปนแกนของรางกายจะรบนำหนกมากและเกดการเกรงทกลามเนอหลงจนมอาการปวดหลง

มากขน

4.เจบครรภเตอน กลามเนอมดลกจะมการหดรดตวบอยครงแตไมสมำเสมอ เพอเตรยมเขาส

กระบวนการคลอดแตยงไมมผลทำใหปากมดลกเปด

สขใจ ไดเปนแม 31

การเตรยมของใชทจะตองนำมาโรงพยาบาล ของใชเจาตวนอยทจะนำมาคอผาออมผาเชดตวผาหอเดก

สำลแปงสบนำยาซกผาเดกออนเปนตน

สวนคณแมควรเตรยมสมดบนทกสขภาพการฝากครรภ

บตรประจำตวประชาชนสำเนาทะเบยนบานทจะแจงยายลกเขา

บานสวนของใชสวนตวอาจเปนสบแปรงสฟนยาสฟน

ผาเชดตวผาอนามยเปนตน

อาการทควรรบมาโรงพยาบาล 1. เจบครรภจรง เมอมดลกหดรดตวมากกวา 6ครง/วน

หรอถขนกวาน

2.มมกเลอดออกทางชองคลอด

2.มนำเดนออกทางชองคลอด

4.เดกไมดนหรอดนนอยลง

อาการเตอนเมอใกลคลอด กอนถงกำหนดคลอดอาจจะมอาการเจบครรภไดแตจะ

เรยกวาการเจบครรภเตอนซงจะมอาการแตกตางจาก

การเจบครรภคลอดจรง สงเกตไดจากการหดตวของมดลก

จะไมสมำเสมอ จงทำใหเกดอาการปวดทไมสมำเสมอ อาจมอาการปวดทองนอยและราวไปทขา

การเปลยนอรยาบถหรออาบนำอนๆจะชวยบรรเทาปวดได

ลกษณะการเจบครรภจรง จะมการหดรดตวของมดลกอยางสมำเสมอ เมอเวลาผานไปอาการปวดจะแรงและถมากขน

มอาการปวดหลง และปวดทองรวมดวย เมอลกเดนไปมายงจะทำใหปวดมากขน อาจจะปวดทก

10-15 นาท มมกปนเลอดออกทางชองคลอด หรออาจมนำเดนรวมดวย ซงเปนอาการแสดงวา

เปนการเจบครรภจรงใกลคลอด ซงเจบครรภจรงอาจจะมอาการใดทกลาวมาหรอมครบทกอยางกได

กอนไปโรงพยาบาลตองเตรยมตวอยางไร เมอมอาการเจบครรภและมมกเลอด หรอนำเดนไหลออกมาทางชองคลอด ควรงดอาหารและ

เครองดมทกชนด เนองจากในขณะคลอดนนระบบการยอยอาหารจะทำงานชาลง ทำใหมอาหาร

ตกคางอยทกระเพาะอาหารมาก และมกจะทำใหเกดอาการคลนไสอาเจยนตามมาในชวงของการให

ยาระงบปวด

สขใจ ไดเปนแม32

มารจกการคลอดกนเถอะ การคลอดโดยทวไปจะแบงออกได3ระยะคอ

1.ระยะทมดลกเปดหมายถงระยะการคลอดตงแต เรมเจบครรภจรงจนถงปากมดลกเปดหมด

คอ ในชวงแรกมดลกจะหดรดตวทก10-15 นาท เมอผานไประยะหนง การหดรดตวจะถขน

การคลอดในระยะนใชเวลาประมาณ12ชวโมงในครรภแรก

2. ระยะเดกเกดจะเรมตงแตปากมดลกเปดหมดประมาณ10 เซนตเมตรจงเรมเบงและสนสด

ลงเมอทารกคลอดออกมาหมดทงตว ระยะนมดลกจะหดรดตวแรงและนาน 50 - 70 วนาท

การคลอดระยะนใชเวลาประมาณ1ชวโมงครงในครรภแรก

3. ระยะรกคลอด เรมตงแตภายหลงจากทารกคลอด และสนสดลงเมอรกและเยอหมเดกคลอด

อนไอรก จากอกแม ลกดดนมแม นำนมแมคออาหารทยอดเยยมทสด เพราะในนมแม

อดมไปดวยสารอาหารทมคณคาทางโภชนาการสำหรบ

ลกนอยทงยงเพมภมคมกนโรคตางๆใหแกลกอกดวยแต

คณแมบางคนมกจะไมสามารถเลยงลกดวยนมแมให

ประสบความสำเรจได สาเหตหนงทอางถงอยเสมอ คอ

นำนมไมพอ และเปลยนใจใหลกกนนมผสมหรออาหาร

อนๆ แทนการใหนมแม ซงแทจรงแลวมขอปฏบตทชวยให

การเลยงลกดวยนมแมเปนเรองงายและมนำนมเพยงพอ

นนคอ4 ดด สตรใหนมแมไดสำเรจ

ดดเรว ควรใหลกดดนมไดเรวตงแตหลงคลอดใหมๆ แมจะเปนชวงทคณแมยงตนเตนและเพลยจากการ

คลอดแตชวงนเปนระยะทลกของคณกำลงตนตวทสดลกอาจจะดดนมแมไดหรออาจจะไดแคสมผส

เตานมคณแมแตมผลดตอจตใจทกระตนใหเกดความรกความผกพนระหวางคณแมและลก

การดดนมแมในระยะนยงชวยปองกนการตกเลอดหลงคลอดของแม เนองจากจะมการหลง

ฮอรโมนออกซโทซนออกมาขณะใหลกดดนม

สขใจ ไดเปนแม 33

ดดบอย ในระยะ2-3 วนแรกหลงคลอดนำนมแมยงมาไมมากนก แตกควรใหลกดดนมแมบอยๆทก

2ชวโมงหรออยางนอยวนละ9ครงจะเปนการกระตนใหนำนมมาเรวและมมากขนหลงจากนน

เมอนำนมไหลดลกดดนมเกงใหลกดดนมตามความตองการทกครงทลกหว ซงลกมกจะแสดงออก

โดยการรองหรอเมอคณแมรสกคดตงเตานมแตระยะหางระหวางมอไมควรนานเกน3ชวโมง

ดดถกวธ ดดถกวธ คอ ลกดดลกถงลานนม เพอใหเหงอกลกกดรดลงบนกระเปาะนำนมใตลานนม ลนอย

ใตลานนม รมฝปากของลกไมเมมเขา ขณะดดเหงอกจะขยบเขาหากนกดบนลานนมเปนจงหวะ

แกมปองทงสองขางและไดยนเสยงกลนนำนมเบาๆ

ดดเกลยงเตา คอ ใหลกดดนมแมจนเตานมนมในเตาแรก ถาลกนอยไมอมใหดดนมแมอกขางทเหลอจนกวา

จะอม แลวในมอตอไปควรเรมจากเตาทดดคางไว เพอใหลกไดรบคณคาของนมแมอยางครบถวน

จากสวนหวสวนกลางและสวนทายของนำนมแม

ขอแนะนำในการใหลกไดรบนำนมแมเพยงพอกบความตองการ •ใหลกดดนมแม8-12ครงตอวน(24ชวโมง)

•ดดนมแมอยางถกวธขางละไมตำกวา10-20นาท

จะร ไดอยางไรวาลกไดรบนมแมเพยงพอในสปดาหแรกๆ หลงคลอด •ไดยนเสยงกลนนำนมของลก

•เตานมแมคดตงกอนใหนมและนมลงหลงใหนมแมแลว

•แมรสกมนำนมไหลออกมา

•ลกปสสาวะ6ครงขนไปใน24ชวโมง

•ลกอจจาระ4-8ครงใน24ชวโมง

•ลกสงบสบายพกหลบไดไมรองหวระหวางมอนม

•นำหนกลกขนโดยเฉลย18-30กรมตอวนหรอ125-210กรมตอสปดาห

ถาคณแมเหนอยางน คณแมแนใจไดเลยวาลกดมนมแมอยางเพยงพอ แตถาคณยงไมแนใจควร

ขอคำปรกษาจากแพทย พยาบาลหรอผใหคำปรกษา เรองการเลยงลกดวยนมแมในโรงพยาบาล

สายสมพนธแม-ลก

สขใจ ไดเปนแม34

มหศจรรยนมแม •นำนมแมเปนอาหารปกตของลกทมเพยงชนดเดยวในโลก

•มคณคามหาศาลเพราะประกอบดวยสารอาหารมารวมกนมากกวา300ชนด

•เปนอาหารทมสารอาหารครบถวนเหมาะสมสำหรบลกนอย

•ยอยไดด

•ดดซมไดด

•สะอาดและปลอดภย

•มพรอมใหลกทกเวลาไมมการบดเสย

•ลกมสขภาพดแขงแรง

นมผสม •มหลายชนดพยายามเลยนแบบนมแมและทำใหราคาถก

•มสวนประกอบประมาณ60ชนด

•มสารอาหารไมครบถวนไมมสารตานทานเชอโรค

•มสารระคายเคองกระเพาะอาหาร

•ดดซมไดไมดเทานมแม

•ปนเปอนไดงาย

•ตองเตรยมขวดนมตองทำความสะอาด

•เจบปวยไดงาย

หนงนาทท ไมควรพลาด 1. การมเพศสมพนธและขอหาม ถาคณแมมสขภาพแขงแรงดสามารถมเพศสมพนธไดเรอยๆ ตราบเทาทยงรสกสบายไมอดอด

กรณทคณแมมปญหาเรองมบตรยาก หรอมประวตแทงบอยควรงดการมเพศสมพนธในชวงสามเดอ

น

แรก เพอทะนถนอมเจาตวนอยในครรภใหมสงกระทบกระเทอนนอยทสด ควรเลอกทาทไมกระทบ

กระเทอนเจาตวนอยในทอง เชน ไมมเพศสมพนธในทานอนหงายหลกเลยงใชทาทมการสอดใสลก

สขใจ ไดเปนแม 35

เกนไปปฏบตดวยความออนโยนและระมดระวงกไมมปญหาอะไร

นอกจากนควรงดเวนการมเพศสมพนธในเดอนทเกาเพราะขนาดมดลกโตมากรวมทงเมอคณแม

มอาการผดปกตเกยวกบการตงครรภ เชนการมเลอดออกขณะตงครรภมนำเดนหรอเจบปวด

ทอวยวะเพศควรงดเวนการมเพศสมพนธ

2. อลตราซาวดมอนตรายหรอไม คณพอคณแมจำนวนมากจะขอใหคณหมอชวยตรวจดเพศเจาตวนอยในครรภ ดวยวธการ

อลตราซาวดคอใชเครองพลงเสยงความถสงสองตรงไปทบรเวณหนาทองคณแมแมยงไมมรายงาน

ถงผลเสยทกระทบกบเจาตวนอยแตอยางไรกตามการทำอลตราซาวด

ควรทำเมอจำเปนเทานน

3. การฉดวคซนบาดทะยกในคณแมตงครรภ คณแมตงครรภทกคนควรไดรบการฉดวคซนบาดทะยกใหครบ3เขม

ถาคณแมเคยไดรบวคซนมาไมเกน10ปกไมตองฉดยาในการตงครรภ

ครงน

4.ตงทองกบการเดนทาง ในชวงระยะสามเดอนแรกของการตงครรภควรงดการเดนทางไกล

หลงจากนนแมไมมขอหามอยางไรแตคณแมกควรถามตนเองวา

การเดนทางแตละครงจำเปนหรอไมหากไมจำเปนควรพกผอนอยกบบาน

แตหากจำเปนตองเดนทางไกลควรไดหยดพกระหวางการเดนทาง

ทกๆสองชวโมงเพอเปลยนทาทางโดยการลกเดนบางซงจะทำให

การไหลเวยนของเลอดดขนชวยลดอาการบวมบรเวณขาและปองกน

การเหนอยลาของรางกาย

คำวาพอแมจะไมเกดขนเลย ถาไมมลก ชวตทปฏสนธในครรภ และลมตามาดโลก

พรอมทจะนำความปลมใจ และเปนสขอยางยงแกผเปนพอแม ทกคนเปนหนสวนชวต

ของกนและกน...พอแมลก

ทปรกษานายแพทยกตตพงศ แซเจง กองอนามยการเจรญพนธ

แพทยหญงสวนตย สรางศรวงศ กองอนามยการเจรญพนธ

นายสธน ปญญาดลก กองอนามยการเจรญพนธ

นายแพทยทวทรพย ศรประภาศร กองทนประชากรแหงสหประชาชาต

คณะผจดทำนางเรณ ชนล กองอนามยการเจรญพนธ

นางสกนยา ทองธำรง กองทนประชากรแหงสหประชาชาต

น.ส.พชรา โกศนานนท สำนกงานความรวมมอเพอการพฒนาระหวางประเทศ

นางตองจตต กาญจโนมย ศนยอนามยท1กรงเทพฯ

นางบญปลก สทธผล ศนยอนามยท4ราชบร

นางผองศร แสนไชยสรยา ศนยอนามยท6ขอนแกน

นางกญญนท สสนต ศนยอนามยท7อบลราชธาน

น.ส.รชน ปวตตานนท ศนยอนามยท8นครสวรรค

นางศศชล หงสไทย ศนยอนามยท8นครสวรรค

น.ส.เมทน สทธพนธ ศนยอนามยท10เชยงใหม

นายเกรยงศกด พงษพนธ ทนตแพทย8หวหนากลมงานทนตกรรมโรงพยาบาลลำปาง

นางแคทรยา สนพาณ ทนตแพทย7โรงพยาบาลลำปาง

นางวรรณา ปนทะเลศ เจาพนกงานทนตสาธารณสข6โรงพยาบาลลำปาง

บรรณานกรม... สขใจท ไดเปนแม ปณวตร นมมานเหมนทร,ทรก...คณจะไดเปนคณแมมอใหมแลว,พมพครงท2,

สำนกพมพดด:กรงเทพฯ.

สรน จวรยเวชช,เพศศกษา:เรองนาร,พมพครงท1,บรษทสำนกพมพปาเจราจำกด,

กรงเทพฯ:2550

แผนพบเรองสารพนวธของคณแมยคใหมในการ“กำจดความเครยด”,10วธสรางสรรค

วนสบายสบาย“สำหรบคณแม”,โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ศนยอนามยท 1 กรงเทพฯ.

แผนพบเรองแมจา?วนนแมนบลกดนหรอยงเพอการตงครรภทมคณภาพ,

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ศนยอนามยท 8 นครสวรรค

แผนพบเรองอาการผดปกตทควรรบไปพบแพทย,โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

ศนยอนามยท 1 กรงเทพฯ.

แผนพบเรองคำแนะนำการนบลกดนและสญญาณอนตราย,โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

ศนยอนามยท10 เชยงใหม.

แผนพบเรองกลนรกจากอกแม,โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ศนยอนามยท 10 เชยงใหม.

บนทก...คณแม

บนทก...คณแม

“ คำวาพอแมจะไมเกดขนเลย ถาไมมลก

ชวตทปฏสนธในครรภ และลมตามาดโลก พรอมทจะ

นำความปลมใจ และเปนสขอยางยงแกผเปนพอแม ทกคน

เปนหนสวนชวตของกนและกน...พอแมลก ”