ครใหญใจดศาสตราจารย ดร.อบล เรยงสวรรณ ผวางรากฐานวฒนธรรมสาธตจฬาฯ

ปรตตา เฉลมเผา กออนนตกล บรรณาธการ

พมพในโอกาสงานหนงรอยปชาตกาล ศาสตราจารย ดร.อบล เรยงสวรรณ

๙ พฤศจกายน ๒๕๖๑

ครใหญใจด ศาสตราจารย ดร.อบล เรยงสวรรณ ผวางรากฐานวฒนธรรมสาธตจฬาฯบรรณาธการ ปรตตา เฉลมเผา กออนนตกลพมพครงแรก พฤศจกายน ๒๕๖๑หมายเลขมาตรฐานประจาหนงสอ ๙๗๘-๖๑๖-๔๗๘-๔๑๗-๘

จดพมพโดย คณะกรรมการจดงาน ๑๐๐ ปชาตกาล ศาสตราจารย ดร.อบล เรยงสวรรณสงวนลขสทธ © ๒๕๖๑

สามารถดาวนโหลดหนงสอฉบบอเลกทรอนกส (eBook) ไดท1) http://satit-e-edu.chula.ac.th/prof-dr-ubon/2) http://www.satitm.chula.ac.th/news.php?Id=542

ขอมลทางบรรณานกรมของสานกหอสมดแหงชาตปรตตา เฉลมเผา กออนนตกล.

ครใหญใจด ศาสตราจารย ดร.อบล เรยงสวรรณ ผวางรากฐานวฒนธรรม สาธตจฬาฯ. -- นนทบร: ภาพพมพ, ๒๕๖๑.๑๒๘ หนา.๑. อบล เรยงสวรรณ, ๒๔๖๑–๒๕๔๑. I. ชอเรอง.

๙๒๓.๗๕๙๓ISBN ๙๗๘-๖๑๖-๔๗๘-๔๑๗-๘

iii

สารบญ

คานา 1

ฝากไวในแผนดน 5

1 กอนจะมาเปนสาธต 7ครอบครว ๗การศกษา ๘“ครเปนผลผลตของการฝกหดคร” ๑๐“อบลเรว มาชวยพท” ๑๑ครใหญถบจกรยานไปสอน ๑๓ครใหญไมนากลว ๑๕“ความคดในหนงสอมนเปนความคดลอยฟา” ๑๗

2 โรงเรยนสาธต: แนวคดและการปฏบต 21การกอตงโรงเรยนสาธตจฬาฯ ๒๒อดมคตของ Progressive Education ๒๖โรงเรยนคอโลกเลกๆ ทมคนหลากหลาย ๓๐เดกแตละคนตางกน แตทกคนตองไดโอกาส ๓๓คนมโอกาสด ตองชวยคนไรโอกาส ๓๔เดกจนทไดรบโอกาส ๓๖ขอสอบเขา กระตายหรอหมา ๓๙

iv

อาจารย คณ ผม ดฉน ๔๐จากอบรมหนาเสาธง มาเปนโฮมรม ๔๒นกเรยนคอพระเอกนางเอก ๔๔การศกษากบการอยรอด ๔๙เรยนจากประสบการณ ๕๐กจกรรมไปแคมปทแหลมฉบง ๕๓เฟนหาอาจารยเกง ๖๒เกยรตยศทางวชาการ ๗๑

3 กลยาณมตรของศษยและเพอนรวมงาน 75ลมหายใจแม มแตงาน..งาน...งาน ๗๗“หวผกกาดขาว” ไมใช “หวไชเทา” ๗๘ประชมวนเสาร ๗๙โรงเรยนเสมอนครอบครว ๘๓ภาพอาจารยใหญ ๘๔ผปกครองเปนสวนสาคญของโรงเรยน ๘๗ไมปดสวะ ไมไลใครออกเดดขาด ๘๙เรองของแตน ๙๑ฤทธเดชกางเกงขายาว ๙๕การทดลองทสะเทอนเลอนลน ๙๕เมตตาธรรมและขนตธรรม ๙๗เจรญรอยบรมบาทพระศาสดาจะเรยกวาเรอจางไดอยางไร

๑๐๐

v

4 ชวตหลงสาธตจฬาฯ 103ลงกาเปนสองเมองหรอ ใหนองแลวจะรอใหพ ๑๐๕ครอโหสใหเขาแลว ๑๐๖ชวตอมรสพระธรรม ๑๐๘ครใหญในโลกยคหนา ๑๑๒

วธการอางอง 117

ขอขอบพระคณ 119อาจารยอาวโส ๑๑๙ผมอปการคณและชวยเหลอในการจดกจกรรมของอนกรรมการฝายตางๆ

๑๒๐

ครใหญใจด ๑

คานา

ศาสตราจารย ดร.อบล เรยงสวรรณ อดตอาจารยใหญโรงเรยนสาธตจฬาลงกรณมหาวทยาลยจะมอายครบ ๑๐๐ ป ในวนท ๙ พฤศจกายน ๒๕๖๑ (หากทานยงมชวตอย) คณาจารยและศษยเกาโรงเรยนสาธตจฬาฯ จงไดจดกจกรรมพเศษในโอกาสนเพอเฉลมฉลอง ๑๐๐ ปชาตกาลของทาน อนเปนการแสดงความกตญญกตเวทตาและเชดชเกยรตของทาน ตลอดจนสงเสรมสนบสนนปรชญา ผลงานทางดานการศกษา การบรหารการศกษาและการพฒนาบคลากรดานการศกษาของทาน ใหยงคงเปนประโยชนตอเยาวชนไทย สงคมไทย และการศกษาของประเทศสบตอไป

ในการนคณะกรรมการจดงาน ๑๐๐ ป ชาตกาล ศาสตรา­จารย ดร.อบล เรยงสวรรณ ไดจดกจกรรมขนหลากหลายทงเชงวชาการ เชงศาสนาและศลปวฒนธรรม เชงกฬา และเชงสนทนาการ รวมทงการหารายได เพอจะนาไปใชประโยชนในการพฒนาการศกษา ตามหลกปรชญาดานการศกษาของทาน กบจดงานวน ๑๐๐ ป ชาตกาล ศาสตราจารย ดร.อบล เรยงสวรรณ ขนในวนท ๙ พฤศจกายน ๒๕๖๑ ดวย

คณะกรรมการจดงาน ๑๐๐ ป ชาตกาล ศาสตราจารย ดร.อบล เรยง สวรรณ ไดมมตใหจดทาหนงสอฉบบนขน เพอเปน การรวบรวมชวประวตและผลงานของทานในชวงททาน

๒ ครใหญใจด

เปนอาจารยใหญโรงเรยนสาธตจฬาลงกรณมหาวทยาลย โดยรวบ รวมจากขอมลทมอยและขอมลทแสวงหาเพมเตม และขอใหคณาจารยททางานรวมสมยกบทานชวยเขยนประสบการณตรงทมกบทาน ตลอดจนการสมภาษณคณาจารยและศษยเกาเพมเตมอกหลายทาน ทงยงไดรวบรวมรปภาพในอดตทหาดไดยากอกจานวนหนง หนงสอนจงมคณคาสาหรบผทจะสบคนประวตของทานและใหผทไมรจกทานมากอนไดประจกษในชวตและผลงาน และคณปการททานไดมอบไวใหกบสงคมไทย นอกจากน เนองจากมขอมลจานวนมากซงไมสามารถบนทกลงในหนงสอทงหมดได จงไดจดทาเปนขอมลดจทลเพอเปนคลงขอมลในการเผยแพรผลงานและรปภาพของทานอาจารยอบล สาหรบผสนใจทจะนาขอมลไปใชประโยชนในโอกาสตอๆ ไปไดดวย

คณะกรรมการจดงาน ๑๐๐ ป ชาตกาล ศาสตราจารย ดร.อบล เรยงสวรรณ ขอขอบคณ ดร .ปรตตา เฉลมเผา กออนนตกล ทไดชวยเรยบเรยง เขยน และเปนบรรณาธการหนงสอฉบบน ทาใหหนงสอมเนอหาสาระนาอาน รปเลมสวยงาม ทรงคณคา สมเกยรตของทานอาจารยอบล เรยง สวรรณ อนเปนทเคารพรกของศษยทกคน

ศาสตราจารยเกยรตคณ นายแพทยรชตะ รชตะนาวน ประธานคณะกรรมการจดงาน ๑๐๐ ป ชาตกาล

ศาสตราจารย ดร.อบล เรยงสวรรณ

ครใหญใจด ๕

ฝากไวในแผนดน

๙ พฤศจกายน ๒๔๖๑ สภาพสตรทานหนงถอกาเนดในครอบครวใหญในกรงเทพมหานคร

๔๒ ป หลงจากวนนน ทานรบหนาทอาจารยใหญ บกเบกวางรากฐานโรงเรยนสาธตของมหาวทยาลยเกาแกแหงหนง ซงขณะนนยงเปนเพยงโรงเรยนเลกๆ ทไมมใครรจก

๕๓ ป หลงจากวนนน ทานกอตงและเปนอาจารยใหญโรงเรยนสาธตของมหาวทยาลยอกแหงหนงชานกรงเทพฯ จากความไมมอะไรเลยนอกจากทงนาอนวางเปลา

๑๐๐ ปจากวนททานถอกาเนด โรงเรยนทงสองแหงกลายมาเปนโรงเรยนสาธตทมชอเสยงโดงดง เปนทรจกทวประเทศ และเปนโรงเรยนในฝนของพอแมเกอบทกคน สถานศกษาทงสองน เปนมรดกอนเกดจากความคดทเฉยบแหลม วสยทศนกวางไกล และการลงมอทางานตดดนอยางไมคดชวต ททานไดฝากไวในแผนดน

๙ พฤศจกายน ๒๕๖๑ อนเปนโอกาสหนงรอยปชาตกาลของทาน ศาสตราจารย ดร.อบล เรยงสวรรณ หรอ “อาจารยใหญ” บรรดาลกศษยโรงเรยนสาธตจฬาลงกรณมหาวทยาลย

๖ ครใหญใจด

ในชวงททานเปนอาจารยใหญ รวมทงคณาจารยทเคยรวมงานกบทาน จงรวมกนราลกถงอาจารยใหญของพวกเรา ดวยการเลาเรองราวความประทบใจทอยในความทรงจา เพอถายทอดประวตการทางาน ความคดดานการศกษา และวธการบรหารจดการโรงเรยนของทาน ตลอดจนหลกธรรมในชวตประจาวน ซงหลอหลอมกนเกดเปนวฒนธรรมสาธตจฬาฯ เพอใหคนทอยรวมสมยกบทาน ไดหวนคดถงวนเวลาในอดตทมสวนสรางความเปนตวตนของเรา และใหคนรนหลงไดรวมชนชมคณงามความดของทานในฐานะปชนยบคคลในประวตศาสตรการศกษาของประเทศไทย

ครใหญใจด ๗

1กอนจะมาเปนสาธต

ชวตของอาจารยใหญผานการศกษาอบรมทงในครอบครว ในโรงเรยน ในมหาวทยาลยทงในและตางประเทศ รวมทงมประสบการณเปนคร และครใหญในตางจงหวด ทางานดานฝกหดครในกระทรวงศกษาธการ รวมเปนเวลาราวยสบปกอนจะรบตาแหนงอาจารยใหญโรงเรยนสาธตจฬาลงกรณมหา­วทยาลย สงเหลานหลอหลอมใหทานกลายมาเปนผนาทางการศกษาทสามารถใชความรและประสบการณมาบกเบกวางรากฐานสรางโรงเรยนสาธตจฬาฯ ไดอยางเตมท

ครอบครว

อาจารยใหญเกดทตาบลสาเพง กรงเทพมหานคร เมอวนท ๙ พฤศจกายน ๒๔๖๑ ทานเกดในสกล ปภาวสทธ บรรพบรษเปนผมอนจะกน โดยเฉพาะคณยาของทานมเรอกสวนไรนาและขายผาแพร ตงบานอยบรเวณถนนสพระยาบางรก คณยาอปการะหลานๆ ทกคน อาจารยใหญจงเตบโตมาในครอบครว

๘ ครใหญใจด

ใหญ หงขาวดวยกระทะใบบวเลยงผคนในบานจานวนมาก อาหารแตละมอตองทาปรมาณมากๆ เพอใหทวถงไมมใครอดอยาก ภาพททานไดพบเหนในวยเยาวน คงซมซบจนกลายเปนอปนสยของทาน ทาใหอาจารยใหญหวงใยความอยดกนดของคนรอบขางเสมอ เมอทานบรหารโรงเรยนนกเรยน คร และทกคนในโรงเรยนจะตองไดรบอาหารทเพยงพอและมประโยชน ตองไมมใครหว ทานยงชอบใหอาจารยรบประทานอาหารรวมกน เพอทจะไดพบปะพดคยกน แมเมอทานเลกทางานแลว เพอนรวมงานรนตางๆ และลกศษยยงแวะเวยนมารบประทานทบานทานอยเสมอ จนเกดสานวนเรยกกนวา “ภตตาคารอาจารยใหญ” ๑ ไปแลวรบรองวาอมอรอยทกครง สวนนกเรยนสาธตจฬาฯ ทกคนจะไดรบประทานอาหารกลางวนของโรงเรยนในถาดหลม อนเปนเอกลกษณของเรามาจนทกวนน และไดอาหารวางยามสาย ซงแรกๆ เปนนมถวเหลองมาในเหยอกใบโต เปน อาหารทมประโยชนสงมาก แตเดกๆ ชอบกนนอยมาก ตอมาจงเปลยนเปนนมโฟรโมสตแทน

การศกษา

อาจารยใหญเรมเรยนหนงสอชนประถมศกษา เมอ พ.ศ. ๒๔๖๗ หลงจากนนไดยายไปเรยนมธยมศกษาทโรงเรยน

๑ เกดกภพ กชาตฯ, หนา ๔๓.

ครใหญใจด ๙

สายปญญาใน พ.ศ. ๒๔๗๒ อาจารยใหญเปนนกเรยนทเรยนดมาก เนองจากทานเปนคนทมความมงมนไมวาจะทาอะไรตองทาใหไดดทสด ในยคนนนกเรยนหญงสวนมากมกจะเรยนเพยงมธยม ๖ หรออยางมากกมธยม ๘ แตในระหวางทเรยนชนมธยม ๗ และ ๘ มครผหญงมาสอน คออาจารยฉลวย กาญจ นาคม และอาจารยพวงเพชร ตนตเจรญ ทงสองทานเปนบณฑตคณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลยรนแรก อาจารยใหญจงไดแรงบนดาลใจทจะเรยนตอระดบอดมศกษา

หลงจากจบมธยมศกษา อาจารยใหญสอบเขาคณะอกษร­ศาสตร จฬาฯ ได โดยศกษาวชาเอกภาษาองกฤษและฝรงเศส และวชาโทคณตศาสตร จนไดรบปรญญาอกษรศาสตรบณฑตใน พ.ศ. ๒๔๘๒ หลงจากนน เรยนวชาครไดประกาศนยบตรครมธยมศกษาชนสงของจฬาฯ หรอทเรยกวา ปม. โดยศกษา

๑๐ ครใหญใจด

ตอกนทงหมดเปนเวลา ๕ ป จงไดเรมตนชวตการทางานเปนคร หลงจากนนทานยงไดศกษาตอระดบปรญญาโทและเอก ทสหรฐอเมรกา ซงจะกลาวถงตอไป

การทอาจารยใหญเรยนมาทงทางภาษาและคณตศาสตร เมอเรมเปนครทานจงสามารถสอนไดหลายวชา ทงอานภาษาองกฤษ ไวยากรณ อานไทย วรรณคด เรขาคณต พชคณต ดงทอาจารยใหญเองใหสมภาษณไววา “ผทจบจากจฬาฯ โรงเรยนเขาใหเราสอนอะไรกตองสอนไดเพราะเราเปนครปรญญา” ๒

“ครเปนผลผลตของการฝกหดคร”

อาจารยใหญทานกลาวไวเองเลยวา “ครเปนผลผลตของการฝกหดคร ของทานอาจารย ม.ล.ปน มาลากล” ๓ ในชวงททานเรยนอยในแผนกฝกหดครของจฬาฯ ในคณะอกษร ศาสตร ในหลกสตรนจะเรยนหลกการศกษา จตวทยาการ ศกษา การจดโรงเรยน ประวตการศกษา วธสอน รวมทงมการฝกสอนและสอบสอนดวย ในความคดของอาจารยใหญแนวการจดการฝกหดครในชวงน คลายกบหลกการของการทาโรงเรยนสาธต

๒ ทระลกรปเหมอนฯ, หนา ๑๗.๓ ทระลก ๗๒ ปฯ, ไมมเลขหนา.

ครใหญใจด ๑๑

มากทเดยว เพยงแตไมไดเรยกวาโรงเรยน สาธต ทานจงมพนฐานหนกแนนจากการเรยนในประเทศ ไทยมาพอสมควรแลว ตอมาเมอไดเหนตวอยางโรงเรยน สาธตอเมรกนระหวางทศกษาปรญญาเอก จงทาใหทานแตกฉานและลกซงในทางทฤษฎยงขน

แตนอกจากเนอหาทางวชาการศกษาแลว ทานไดรบการอบรมจากครทมทงความรและประสบการณ เชน ม.ล.ปน มาลากล อาจารยนพคณ ทองใหญ ม.จ.วงศมหป ชยางกร ทานกลาววาทานโชคดทไดเหนตวอยางของการปฏบตงานของครบาอาจารยทด “สงเหลานไดหลอหลอมใหเกดความสำานกในหนาทของคร ทมความรบผดชอบตอการใหการศกษาแกนกเรยน และทงยงใหความสำานกในศกดศรของการเปนคร” ๔ ซงเปนสงททานยดมนมาตลอดชวต

“อบลเรว มาชวยพท”

หลงจากเรยนจบแลว อาจารยใหญเรมชวตการเปนครทโรงเรยนศกษานาร ดวยความเปนครนองใหมและครปรญญา ทานไดรบมอบหมายใหสอนหลายวชา โดยเฉพาะวชาทไมใครมใครอยากสอน อาจารยใหญสนกสนานกบการทางานมาก

๔ ทระลก ๗๒ ปฯ, ไมมเลขหนา.

๑๒ ครใหญใจด

เพอนรวมงานกสนทสนมกลมเกลยวกน ครหยดวนเดยวคอวนอาทตย กยงนดไปกนขาวไปเทยวพาหรดกน สวน การทางานนนไมมการเกยงงอน มแตชวยกน ทานเลาวา “มอยครงหนง อาจารยทานหนงสอนคณตศาสตรทานวงมา บอกครวา ‘อบล เรว มาชวยพท’ เพราะทำาพชคณตบนกระดานดำาไมได เรากไปด ‘อาว พลมเปลยนเครองหมายน แลวจะลงตวไดอยางไร’ สมยกอนเราชวยกนอยางน ไมไดรสกวาใครจะเสยหนา ไมมการโกรธกน” ๕ แมเมออาจารยใหญยายจากศกษานารไปเปนครใหญทอยธยาแลว เนองจากเปนชวงสงครามโลกครงทสอง บรรดาเพอนฝงจากโรงเรยนเดมตางพาลกหลานหนระเบดไปฝากไวทอยธยา “ทบานครมเดกอยถง ๒๐–๓๐ คน จนเงนเดอนไมมเหลอเลย” ๖

ดงนนบรรยากาศของโรงเรยนททานไดพบเมอราวแปดสบปมาแลว คอการชวยเหลอกน หวงใยดแลกนในหมเพอนรวมงาน เปนสงทอาจารยใหญตองการปลกฝงในการทางานทสาธตจฬาฯ สาหรบทานแลวโรงเรยนเปรยบเสมอนครอบครวเดยวกน และทสาคญคอทานจะไมยอมใหครทะเลาะกนเดดขาด๗

๕ ทระลกรปเหมอนฯ, หนา ๒๑.๖ ทระลกรปเหมอนฯ, หนา ๒๑.๗ รองศาสตราจารย ดร.จงรกษ ไกรนาม, สมภาษณ.

ครใหญใจด ๑๓

ครใหญถบจกรยานไปสอน

อาจารยใหญเปนครนอยไดเพยงสามสป กไดรบคดเลอกใหไปเปนครใหญทโรงเรยนจอมสรางคอปถมภ ซงเปนโรงเรยนสตรประจาจงหวดพระนครศรอยธยา ในขณะนนทานมอายเพยง ๒๕ ป นบเปนครใหญวยสาวทเดยว ทงนเปนเพราะ ม.ล.ปน มาลากล อธบดกรมสามญศกษาในขณะนน เปลยน แปลงนโยบายการคดเลอกอาจารยใหญ จากเดมนยมคนอายมากมประสบการณมามาก มาเปนคนอายนอยไฟแรง โดยจดใหมการอบรมกอนจะสงไปปฏบตงาน

อาจารยใหญไปรบหนาททอยธยาใน พ.ศ. ๒๔๘๗ ซงเปนชวงเวลาทสงครามโลกครงทสองเขาสชวงทาย ประเทศไทยซงประกาศเปนมตรกบญปน และมทหารญปนตงกองกาลงอย จงถกฝายสมพนธมตรทงระเบดโจมตพระนครและธนบร ทาง การจงใหอพยพนกเรยนโรงเรยนเตรยมอดมฯ ไปอยทอยธยาทงทโรงเรยนหญงและโรงเรยนชาย อาจารยใหญจงตองรบงานหนก ปฏบตการเกยวกบการอพยพนกเรยน ทงบรหารโรงเรยนและสอนเองดวย แมหลงสงครามทานกยงสอนภาษาองกฤษและฝรงเศสทโรงเรยนหญงและชาย สอนชวงเยนบาง วนอาทตยบาง บางครงกถบจกรยานไปสอนทโรงเรยนชาย บางครงกเอานกเรยนชายมาเรยนทโรงเรยนสตร ดงทอดตลกศษยทานหนงบรรยายไววา ทานเรยนเตรยมอดมศกษาแผนกอกษร­ศาสตร ซงมวชาภาษาฝรงเศสในหลกสตรดวย “แตโรงเรยน

๑๔ ครใหญใจด

หวเมองแคจงหวดอยธยาสมยนน หาครไปสอนภาษาฝรงเศสไดยากเตมท มแตอาจารยอบล ซงเปนอาจารยใหญโรงเรยนจอม­สรางคอปถมภคนเดยวทสอนภาษาฝรงเศสให” ๘ สวนอาจารยใหญเองกเลาวา “สมยนนครตองขจกรยานผานหวรอ ผานวง

โบราณ ไปสอนทโรงเรยนอยธยาวทยาลย ตองขจกรยานอยางรวดเรว ฝาเปลวแดดรอนระอ บางวนกฝาฝนไปโดยไมยอทอ ตองไปสอนพวกเธออยางตงใจ เพราะลกศษยลวนมความตงใจ ทกคนนารก เรยนดและเชอฟง” ๙

แตการทอาจารยใหญไมทงงานวชาการนน แมจะงานหนกแตกกลายเปนขอด เนองจากทาใหภาษาองกฤษของทานแขงแรงมาก และสามารถสอบชงทนไปเรยนตางประเทศได โดยทาคะแนนภาษาองกฤษไดสงมาก เปนอานสงสของการไมทงวชาการ แมจะเปนอาจารยใหญกตาม

๘ เกดกภพ กชาตฯ, หนา ๙๕.๙ รายงานวจยฯ, หนา ๔๘๑.

ครใหญใจด ๑๕

ครใหญไมนากลว

หลงจากเปนครใหญทอยธยาแลว ทานกไดยายไปเปนครใหญโรงเรยนสตรประจาจงหวดนครราชสมา ปฏบตราชการอยไดสองป จงยายตอไปเปนครใหญทโรงเรยนสตรโสภณ­พทลงกล จงหวดพทลง อกประมาณหนงป

อาจารยใหญไดรบการปลกฝงมาจากการฝกหดครวา ครทดตองรจกนกเรยน รจกผปกครอง รจกสภาพความเปนอยในทองถน การททานไดทาหนาทครใหญในโรงเรยนหลายจงหวด ทาใหทานเกดขอสงเกตทนาสนใจวา โรงเรยนแตละโรงเรยนนนไมเหมอนกน แตละแหงมลกษณะของตวเองและมพนฐานทแตกตางกน ทงสภาพภมประเทศทตง อาชพของประชาชนในทนน และวฒนธรรมของทองถน เชน “สงคมของจงหวดพระนครศรอยธยาดเหมอนจะเปลยนแปลงคอนขางชา ครอบครวมกจะมความเปนอยและความคดอานแบบเกาดงเดมมากกวาสงคมของจงหวดนครราชสมา ซงหางไกลกรงเทพฯ มากกวา แตมความคดอานททนสมยกวา มการเปลยนแปลงรวดเรวกวา ดวยเหตผลทจงหวดนครราชสมามการเคลอนไหวทางบคคลมากกวาจงหวดพระนครศรอยธยา” ๑๐ แตทานยงไมมโอกาสไดใกลชดกบผปกครองมากนก เมอมาอยทสาธตจฬาฯ จงไดรจกผปกครองอยางเตมท

๑๐ รายงานวจยฯ, หนา ๔๘๒.

๑๖ ครใหญใจด

ความท ใกล ชดกบผปกครองไมมากนน สวนหนงอาจเกดมาจากภาพอนนาเกรงขามของอาจารยใหญในยคนน อาจารยใหญทานเลาเองวาเมอราวแปดสบปมาแลว อาจารยใหญเปนผททรงอานาจ นาเคารพยาเกรง ทานยกตวอยางอาจารยใหญโรงเรยนสายปญญาวา “เวลาจะเขา ไปหาทานเราตองคลานเขาไป เวลา

จะพดอะไรกตองหมอบ เวลาจะยกของเขาไปใหกตองยกอยางถวายเจานาย ทานบอกพวกเราวาเวลาเจานายเสดจมาโรงเรยนจะไดทำาไดถกตอง ทานหดและอบรมพวกเราใหมกรยามารยาททสำารวมเรยบรอยสำาหรบปฏบตตนตอผใหญและเจานาย” ๑๑ ภาพอาจารยใหญทนาเกรงขามอาจคลายลงบางแตกไมมากนกโดยเฉพาะในตางจงหวด

สวนทานอาจารยอบลนน เปนอาจารยใหญยคใหมทเปนมตรกบครนอย และกบเดกนกเรยน ครและนกเรยนไมตองคลานเขาไปหาทาน ตรงกนขาม ครทานหนงบนทกไววาทาน “เอออารกบพวกเราทกคน คอยแนะนำาใหกำาลงใจ หาขนมกาแฟอรอยมาใหรบประทาน” ๑๒

๑๑ ทระลกรปเหมอนฯ, หนา ๒๒.๑๒ เกดกภพ กชาตฯ, หนา ๙๔.

ครใหญใจด ๑๗

“ความคดในหนงสอมนเปนความคดลอยฟา”

หลงจากทอาจารยใหญทางานเปนครใหญในตางจงหวดรวมเวลาประมาณสบป ทานกไดรบคาสงยายเขามาประจาทกรมวสามญศกษา กระทรวงศกษาธการ ระยะนนขาดแคลนคร และมการจดโครงการฝกหดครพเศษ อาจารยใหญไดรบมอบหมายใหทางานจดโปรแกรมเรองน ขณะนนกรมกาลงไดรบอทธพลความคดแบบใหม โดยเฉพาะเรองการนเทศการศกษา ซงหมายถงการใหคาแนะนาและความชวยเหลอ เพอชวยปรบปรงคณภาพของครอาจารยในสถานศกษา อาจารยใหญสนใจเรองนมากและหาหนงสอมาอานคนควาดวยตนเอง แมวาทานอธบดจะบอกวา “ความคดทางการนเทศในหนงสอมนเปนความคดลอยฟา” ๑๓ กตาม

ในชวงเวลาเดยวกน จฬาฯไดเปดโครงการหลกสตรคร­ศาสตรบณฑตภาคปรกตขน อาจารยใหญไดรบอนญาตใหไปเรยนและจบเปนครศาสตรบณฑตรนแรก และความททานมงมนทจะหาโอกาสเพมพนความร โดยเฉพาะดานการนเทศการศกษา ในทสดทานกสามารถสอบไดทนของกระทรวงศกษาธการไปเรยนตอตางประเทศ

๑๓ ทระลกรปเหมอนฯ, หนา ๒๓.

๑๘ ครใหญใจด

หลงจากทไดรบคาแนะนาจากผใหญหลายทาน ในป ๒๔๙๘ อาจารยใหญไดเดนทางไปศกษาตอท Colorado State College of Education ทเมองกรลย (Greeley) ซงปจจบนคอ University of Northern Colorado มหาวทยาลยแหงนมชอเสยงทางดานการศกษา และทานไดเลอกเรยนดานประถมศกษาโดยมการนเทศการศกษาเปนวชาเอก แตกไดเรยนวชาทางดานมธยมศกษาดวย อาจารยศกษาอยทนจนสาเรจปรญญาเอกในป ๒๕๐๑

ทมหาวทยาลยแหงน อาจารยใหญไดรบแนวความคดทาง การศกษาทมอทธพลอยในสหรฐอเมรกาในเวลานน และไดนาความคดนนมาเปนพนฐานในการบกเบกทาโรงเรยนสาธต อาจารยไมไดรบทฤษฎตะวนตกเพยงอยางเดยว แตไดปรบใชใหเขากบลกษณะสงคมวฒนธรรมของประเทศไทย เชนอาศยหลกธรรมทางพทธศาสนา และความสมพนธฉนญาตพนองมาใชในการทางานควบคไปกบทฤษฎการศกษาตะวนตก จงอาจจะเรยกไดวาทานทาใหความคดลอยฟาลงมาอยตดดนไดสาเรจ

ครใหญใจด ๑๙

๒๐ ครใหญใจด

ครใหญใจด ๒๑

2โรงเรยนสาธต:

แนวคดและการปฏบต

โรงเรยนสาธตจฬาลงกรณมหาวทยาลย กอตงโดยคณะครศาสตร และเรมรบนกเรยนเปนครงแรกใน พ.ศ. ๒๕๐๑ ปจจบน โรงเรยนจงมอายครบ ๖๐ ปบรบรณ ถาหากเปรยบเทยบกบชวตบคคล กไดผานรอนผานหนาวมาจนถงวยเกษยณพอด ในชวงหกสบปทสรางนกเรยนไปแลวหลายสบรน โรงเรยนสาธตจฬาฯ ไดปรบตวไปมากตามยคสมยและสภาพแวดลอมดานตางๆ ทเปลยนไป ภาพของโรงเรยนสาธตทนาเสนอตอไปนจงมใชโรงเรยนในปจจบน หากเปนโรงเรยนสาธตจฬาฯ ยคบกเบก คอชวงเวลาประมาณเกาปนบตงแต ๒๕๐๓ ถง ๒๕๑๒๑๔ อนเปนชวงทอาจารยอบลทาหนาทเปน

๑๔ ปทอาจารยยายไปปฏบตราชการทอนนน ในเอกสารไมตรงกน หนงสอ ๓๖ ป สาธตจฬาฯ ระบวา ๒๕๑๒ สวนหนงสอ งานพระราชทานเพลงศพ ระบวา ๒๕๑๔ และไมไดระบชดเจนวาเปนปการศกษา หรอปปฏทน รองศาสตราจารยลาวณย วทยาวฒกล จาไดวาเปน พ.ศ. ๒๕๑๓ เรองน

๒๒ ครใหญใจด

อาจารยใหญของโรงเรยน ซงยงมไดแยกเปนฝายประถมและฝายมธยม ภาพของโรงเรยนสาธตจฬาฯ อดมการณความเปนสาธต ชวตประจาวนของโรงเรยน ตลอดจนแนวทางและวธการเรยนการสอนทจะกลาวถงตอไปน เรยบเรยงโดยสงเขปจากงานเขยนและการใหสมภาษณของอาจารยใหญเอง และความทรงจาของคณาจารยบางสวนทเคยรวมงานกบทาน รวมทงความประทบใจของเหลาลกศษยสาธตในยคของอาจารยใหญ

การกอตงโรงเรยนสาธตจฬาฯ15

ในเบองตนน ควรกลาวไวใหชดเจนวา อาจารยอบลมใชผทกอตงโรงเรยนสาธตจฬาฯ โรงเรยนตงโดยคณะครศาสตร ซงเปนคณะทเพงตงใหม โดยแยกออกจากคณะอกษรศาสตร มคณบดคอ อาจารยพนทรพย นพวงศ ณ อยธยา (ตาแหนงทางวชาการขณะนน) เปนผรเรมกอตงขนเมอ ๒๐ มถนายน ๒๕๐๑ โดยมอาจารยอก ๖ ทานรวมกนจดตงโรงเรยน ในขณะนนอาจารยอบลยงศกษาอยทสหรฐอเมรกา ระหวางป ๒๕๐๑–๒๕๐๓ มอาจารยจากคณะหลายทานมาทาหนาทอาจารยใหญ และรบผดชอบการเรยนการสอน และในระหวางนนเอง คณะ

ยงไมสามารถยตได ตองตรวจสอบหลกฐานชนตน ซงผเขยนไมสามารถทาได ในหนงสอนขอใช ๒๕๑๒ ตามหนงสอของโรงเรยน

๑๕ รายละเอยดการกอตงสามารถดไดใน ๓๖ ป สาธตจฬาฯ, หนา ๓–๑๓.

ครใหญใจด ๒๓

๒๔ ครใหญใจด

ครใหญใจด ๒๕

ครศาสตร ไดดาเนนการขอตวอาจารยอบลจากกระทรวงศกษา ธการ ใหยายมาอยทจฬาลงกรณมหาวทยาลย และเมออาจารยเรยนจบปรญญาเอกกลบมา จงมารบหนาทเปนอาจารยใหญ เมอพฤษภาคม ๒๕๐๓

ในชวงของการกอตงนน ยงมความขาดแคลนหลายเรองโดยเฉพาะสถานทเรยน อาจารยทานหนง๑๖ ไดบรรยายวาโรงเรยนเราไดฉายาวาเปน “สาธตมาราธอน” เพราะตองเรรอนไปเรยนตามทตางๆ ไปอาศยหองประกอบอาหารของหอพกนสตชายบาง นาเสอลาแพนมากนเปนฝาหองเรยนชวคราวบาง ยายหลายครงกวาจะไดทตงเปนหลกแหลง คอ

๑๖ สาธตจฬารำาลก ๒๕๐๓, ไมมเลขหนา.

๒๖ ครใหญใจด

บรเวณตรงขามโรงเรยนเตรยมอดมศกษา ซงมเรอนพกอาจารยชาวตางประเทศของจฬาฯ และทานคณบดไดพยายามหาเงนมาปรบปรงเรอนแหงน จนกลายมาเปนอาคารเรยนหลงแรกของสาธตจฬาฯ เมออาจารยอบลมารบตาแหนงอาจารยใหญ โรงเรยนจงมทตงเปนหลกแหลงแลวไมตองเรรอน และตอมาไดมการสรางอาคารเพมเตมอกหลายหลง บางสวนไดรบความอปการะจากผปกครองของนกเรยน ชวงทอาจารยอบลมา บรหารงานโรงเรยนเตบโตกาวหนาขยายจานวนนกเรยนขน และสามารถของบประมาณมาสรางอาคารเรยนททนสมย ในบรเวณทเปนโรงเรยนสาธตจฬาฯ ฝายมธยมในปจจบน

แตนอกจากการปรบปรงและพฒนาดานอาคารสถานทแลว คณปการทมคณคายงของอาจารยใหญ คอการวางรากฐานการเปนโรงเรยนสาธต ทงทางดานปรชญาการศกษา และการปฏบตการเรยนการสอนในชวตประจาวน หรออาจจะเรยกวาวฒนธรรมสาธตจฬาฯ กนาจะได

อดมคตของ Progressive Education

อาจารยใหญเคยใหสมภาษณวา โรงเรยนสาธตจฬาฯ เปนตวอยางของ Progressive Education๑๗ แนวความคดนถอ

๑๗ ๓๖ ป สาธตจฬาฯ, หนา ๑๒; ทระลกรปเหมอนฯ, หนา ๒๒.

ครใหญใจด ๒๗

กาเนดในประเทศสหรฐอเมรกา ในชวงปลายครสตศตวรรษท ๑๙ และมอทธพลมาจนถงประมาณกลางครสตศตวรรษท ๒๐ ซงเปนชวงทอาจารยใหญไปศกษาตอ ในปจจบนคานมการแปลเปนภาษาไทยหลายคา เชน การศกษาแบบพพฒนาการ­นยม หรอการศกษาแบบพพฒนนยม ในทนขอแปลอยางพนๆ วา การศกษาทเนนการเปลยนแปลงอยางกาวหนาขน หรอเรยกสนๆ วา การศกษาแนวกาวหนา

การเกดขนของการศกษาแนวน เนองมาจากบรรยากาศสงคมเศรษฐกจของประเทศตะวนตกในศตวรรษท ๑๙ ซงมการเปลยนแปลงขนานใหญ อนเปนผลมาจากการปฏวตอตสาหกรรม ทาใหสภาพสงคมเปลยนจากเดมไปมาก คนจานวนมากหลงไหลจากภาคเกษตรเขามาสภาคอตสาหกรรม และกลายเปนคนเมอง ขณะเดยวกนอดมการณประชาธปไตยทใหพลเมองทกคนมสทธมเสยงในการตดสนชวตและอนาคตของตนเอง กเรมแพรหลายมากขน การศกษาแบบเดมไมสามารถรองรบการสรางสงคมทเปลยนไปเชนนได เนองจากการศกษาในโรงเรยนแบบเดม เนนการเตรยมคนเขามหา­วทยาลย เพอไปเปนขาราชการและทางานวชาชพชนสง เพอไปเปนชนชนสงหรอชนชนปกครองของประเทศ จงไมเหมาะสาหรบพลเมองทวไปของสงคม แตการศกษาเชนไรจงจะทาใหสงคมไดพลเมองทมคณภาพ

แนวความคด Progressive Education จงเกดขนเพอสนอง

๒๘ ครใหญใจด

ตอบความตองการใหมน โดยมหลกการใหญ ทสามารถสรปรวบยอดในทนไดวา

ประการแรก เปาหมายของการศกษาไมใชการสงตอและผลตซาเนอหาความรและทกษะจานวนหนง จากหนงสอหรอจากครไปสนกเรยน หรอเรยกงายๆ วาทองจาเพยงอยางเดยว แตเปนการสรางทศนคตใหเกดความใฝร ใหรกทจะคนหา และมทกษะทจะคนหาเรยนรไปไดตลอดชวต วธการจดการเรยนการสอนจงไมเพยงพอทจะเรยนจากหนงสอเทานน แตตองเรยนจากประสบการณของการพบปญหา ใครครวญและหาวธการแกปญหา โดยอาศยหลกการและคาแนะนาจากคร ดงนนการเรยนการสอนไมใชจราจรทางเดยวทครเปนผใหนกเรยนเปนผรบ แตเปนการสรางใหนกเรยนเกดทศนคตทางบวกตอการเรยนร และมทกษะทจะคนควา คดและตดสนใจดวยตนเองตอไปเรอยๆ เพอรบกบโลกทเปลยนไป

ประการทสอง ผเรยนแตละคนมความแตกตางกนในทกดาน ทงบคลก ความถนด ความชอบ ตลอดจนพนฐานทางสงคมและวฒนธรรม แตละคนมความคด มวธทาความเขาใจ และความชาเรวในการเรยนรตางกน การจดกระบวนการเรยนรตองเออใหแตละคนมโอกาสไปถงจดหมาย ดวยจงหวะเวลาของตวเอง ไมมใครสมควรถกทงไวขางหลง จะทาเชนนไดครจงตองรจกเดกแตละคนอยางละเอยดลกซงมาก

ครใหญใจด ๒๙

ประการทสาม โรงเรยนเปนสถาบนหนงของสงคม จดหมายทายสดของโรงเรยนคอการสรางพลเมองทสามารถอยรวมกนไดอยางสมครสมาน สามารถรวมมอกน ปรบตวใหเขาหากน และประนประนอมความแตกตางของกนและกนได การจดการเรยนการสอนในโรงเรยนเปนการสรางประสบการณใหนกเรยน รจกโลกและคนอนทแตกตางจากบานของตวเอง รจกการทางานรวมกน สามารถอยรอดได และไมรงเกยจกดกนคนทแตกตางหรอดอยกวา

โรงเรยนสาธต ซงอาจมชอเรยกตางกน เชน demonstra-tion school, lab school จงไดรบการจดตงขนในมหาวทยาลย หรอวทยาลยทสรางครและนกการศกษา เพอเปนแหลงสาหรบคนควา ทดลอง หาทางพฒนาการเรยนการสอนแบบใหมน และถายทอดใหนกศกษาเพอใหไดครทมคณภาพ แนวทางการจดการสอนแบบน เมอเรมมขนถอวาเปนเรองทมความกาวหนามากในสหรฐอเมรกาเมอราวรอยหาสบปมาแลว

สวนประเทศไทยนน แมจะมการสรางโรงเรยนใหกลบตรกลธดา หรอทอาจารยใหญมกเรยกวา “การศกษาเพอทวยราษฎร” ๑๘ แทนการศกษาในวดและวงมาระยะหนงแลวกตาม เปาหมายของการศกษากยงเปนเรองของการฝกทกษะทจาเปนเพอปอนคนเขาสระบบราชการ ความคดทวาเรยน

๑๘ ทระลกรปเหมอนฯ, หนา ๒๒.

๓๐ ครใหญใจด

หนงสอแลวจะไดเปนเจาคนนายคนนน ยงมอยเหนยวแนน ดงนนสาหรบประเทศไทยเมอหกสบปมาแลว การศกษาแนวกาวหนายงถอวาเปนสงลายคทเดยว

แนวความคดเชนน นามาปฏบตอยางไร?

โรงเรยนคอโลกเลกๆ ทมคนหลากหลาย

เมออาจารยใหญเรมเขามาบรหารและบกเบกโรงเรยน สาธตนน ทานตองการจะใหนกเรยนทรบเขามาแตละป เปนตวแทนของประชากรของสงคม เดกๆ จงมทง เดกชาย เดกหญง เรยนเรว เรยนชา เดกบางคนมาจากภมหลงของผมอนจะกน บางคนเปนลกแมครว คนขบแทกซ ชาวนา มทงเดกกรงเทพฯ เดกตางจงหวด คละกนเทาทจะสามารถทาไดทงใน

ครใหญใจด ๓๑

โรงเรยนและในหองเรยน และในระยะเรมแรกมโครงการศกษาวจยการเรยนรในสภาพแวดลอมของเดกๆ ทมภมหลงทางสงคมและเศรษฐกจทแตกตางกนดวย

อาจารยใหญทานกลาวไววา “หลกการของโรงเรยนกคอ จำานวนเดกทจะพจารณาเขามาตองคำานงถงระดบอาย เพศ ความสามารถในระดบตางๆ กนตามวตถประสงคของโรงเรยนทจะเกบขอมลทำาการวจยและทดลอง” ๑๙

ความคละกนน นอกจากจะมความสาคญตอผลสมฤทธทางการเรยนแลว ยงสาคญตอการปรบตวของนกเรยน ใหรจกอยกบเพอนๆ ทมาจากภมหลงทหลากหลาย ความคดนเปนวฒนธรรมของอาจารยสาธตในยคนนดวย ดงสะทอนใหเหนไดจากบทสมภาษณของอาจารยสาธตวา เหตทโรงเรยนควรจะมนกเรยนคละกนเพราะ “จะไดชนเวลาไปอยสงคมขางนอก ไมดถกคน ...คนคอคน ทกคนมศกดและสทธแหงคน จะเกดตระกลอะไรกแลวแต ” ๒๐ นกเรยนเกาบางคนจาไดวา แมคนงานภารโรงในโรงเรยน อาจารยกสอนใหเรยกเขาวาพ และปฏบตอยางใหเกยรต

๑๙ ทระลก ๗๒ ปฯ, หนา ๑๕.๒๐ รองศาสตราจารยสนย สนธเดชะ, สมภาษณ ๕ สงหาคม ๒๕๖๑.

๓๒ ครใหญใจด

ยงกวานนนกเรยนรนแรกๆ ยงจาไดวา อาจารยใหญเคยรบเดกทมพฒนาการชาหรอตางจากเดกทวไปมากมาเรยนรวมกนดวยระยะหนง “อาจารยอบล ทานใหความเมตตาตอศษยเปนอยางด มเรองหนงทยงจำาได คอมนกเรยนชาย ทเปนเดกพเศษ (อาจจะเปนเดกออทสตก) ทานกรบเขามาเรยนดวย เดกคนนกอเรองเดอดรอนรำาคาญใหแกเดกคนอนเสมอ ถาเปนโรงเรยนอนคงถกเชญใหออกไปนานแลว แตทานอาจารยใหญกยงเมตตาดแลอยอกนาน จนผปกครองของเดกคนนพาตวไปรกษาตอทตางประเทศ ” ๒๑

๒๑ พทยสทธ ไลศตรไกล รน ๔, เรองเลา.

ครใหญใจด ๓๓

เดกแตละคนตางกน แตทกคนตองไดโอกาส

อาจารยใหญยดมนในแนวคดการศกษาแนวกาวหนาวา เดกแตละคนนนตางกน และครจะตองรจกเดกแตละคนในฐานะทเปนคนคนหนงทไมเหมอนคนอน ตองรจกผปกครอง รจกภมหลงวามาจากครอบครวแบบใด มวฒนธรรม ความเปนอยอยางไร และเดกแตละคนมบคลก มวธเรยนและเขาใจสงใหมๆ ตางกน บางคนใชเวลามาก บางคนชา หากเดกไมเขาใจ ไมสนใจ ไมกระตอรอรน เปนความรบผดชอบทครตองหาทางปรบปรงแกไข แตอาจารยเชอวาทกคนไปถงจดหมายไดทงนนถาใหโอกาส จดหมายในทนนาจะหมายถงความรจากการศกษาพนฐานทพลเมองแตละคนพงม เพอเปนพลเมองทมคณภาพ สวนการกาหนดวาจดหมายนคออะไรในแตละชนแตละวย อาจารยสาธตตองทางานหนกมาก ซงจะเลาถงในชวงตอไป

การใหโอกาสทกคนอยางเทาเทยมกน เปนหวใจของการศกษา และเปนหวใจของสงคมประชาธปไตย ดงทอาจารยมกจะกลาวถงวาทะของ จอหน ดวอ๒๒ นกการศกษาผเผยแพร

๒๒ John Dewey (ค.ศ. ๑๘๕๙–๑๙๕๒) เปนนกปรชญา จตวทยา และนกปฏรปการศกษาชาวอเมรกน ดวอยดมนในอดมการณประชาธปไตย เขาเหนวาโรงเรยนเปนสถาบนทางสงคมทสรางสานกสวนรวมเพอความคงอยและความกาวหนาของสงคม และการศกษาจะตองจดสงแวดลอมใหเดกสามารถตอบโตและเรยนดวยตนเองจากประสบการณ เพอสรางทศนคตทด และทกษะทจะเรยนรไปตลอดชวต

๓๔ ครใหญใจด

ความคด Progressive Education คนสาคญ วา “Education is democracy.” ๒๓

คนมโอกาสด ตองชวยคนไรโอกาส

อาจารยใหญจะปลกฝงใหทกคนเขาใจวา นกเรยนสาธตนนเปนเดกทไดรบโอกาสดกวาเดกอนๆ เปรยบเสมอนเดกทไดรบประทานอาหารดๆ ในขณะทเดกตางจงหวดยากจนขนแคนกวามากไมมอะไรจะกน เพราะฉะนนนกเรยนสาธต “จะตองเรยนเพอคนอน” ๒๔ อาจารยใหญบอกวาไมตองการสรางนกเรยนทรกใครไมเปน รกแตตวเอง

นกเรยนสาธตคนหนงไมเพยงแตเรยนเพอคนอน แตไดรบคาสงจากอาจารยใหญใหทางานเพอชวยคนอนอกดวย ดงทเธอเลาวา

“เมอเราเรยนจบแลว เรากยงไปสวสดปใหมทบานอาจารยใหญกนเสมอ เราไปทำางานทมหาวทยาลยขอนแกน กลบเขากรงเทพฯ ไดไปกราบสวสดปใหมอาจารยใหญดวย อาจารยทกทายทกถามทกขสขพวกเราทกคน เรากเลาใหอาจารยฟง

๒๓ ทระลกรปเหมอนฯ, หนา ๓๑.๒๔ รองศาสตราจารยวารนทร มาศกล, สมภาษณ ๒ ตลาคม ๒๕๖๑.

ครใหญใจด ๓๕

วา ไปทำางานทขอนแกน ทนนคอนขางรอน หองแอรกไมม ใชกระดานดำากบชอลค ทตองเคาะฝนออกทกครงกอนสอน ไมคกไมม แตมนกศกษาหองหนงเปนรอย ตองใชเสยงดงๆ นกศกษากนารกดแมจะไมคอยตงใจเรยนนก อาจเปนเพราะคนสอนกบคนเรยนอายตางกนสกสองป เลยชอบลองของ ทานกลางวนกตองเดนกางรมไปรานอาหารสกเกอบกโล (ถาอยากทานอรอย) ... อาจารยใหญ บอกวา ‘ดแลว นนแหละเราถงตองไปชวยสอนเขา ชวยใหคนตางจงหวดไดมโอกาสดๆ เหมอนคนกรง...’ ดวยคำาสงน สนยยงคงอยขอนแกนจนทกวนน ...และตลอดมาไมไดแบงปนความรใหเฉพาะนกศกษา แตสนกกบการออกหมบานแบงปนแลกเปลยนความรความคดดๆ กบคนในทไกลๆ ใหเขาไดภมใจในทองถนของเขาดวย” ๒๕

อกตวอยางหนงของการเสยสละ และเผอแผไปยงผทขาดโอกาส

“ผมไปสมครขอทนการศกษาถาจำาไมผดบรษทยาฟฮาแลป อาจารยใหญเรยกผมไปพบบอกวา อดมศกดคณพอเธอมโรงงานนำาปลาททาฉลอม เธอไปคนทนการศกษาเถด จะไดใหโอกาสเดกอนทขดสน แสดงถงความเมตตาททานอาจารยใหญมมากมาย ทำาใหผมเขาใจคำาวาให ใหแลวทำาใหเราสขใจ” ๒๖

๒๕ สนย เลยวเพญวงษ รน ๔, เรองเลา.๒๖ อดมศกด ศรแสงนาม รน ๑, เรองเลา.

๓๖ ครใหญใจด

เดกจนทไดรบโอกาส

การใหโอกาสทกคน ไมไดเกดขนเฉพาะเวลารบเดกเขาเรยนเทานน ระหวางทเรยนเดกทมาจากครอบครวทลาบาก บางครงกเปนความทาทายอยางยง แตอาจารยใหญกมวธแกปญหาเปนกรณไป

“ผมเปนลกคนจน พชายคนโตในจำานวนพนอง ๗ คน เมอมองยอนกลบไป ผมเชอวาผมเปนเดกทมาจากครอบครวทจนทสดในโรงเรยน ทผมกลาพดเชนนเพราะเมอผมอายประมาณ ๑๖ ป อยชน ม.ศ. ๓ (เทยบเทา ม. ๔ ในปจจบน) คาเลาเรยนของผม ถกจดใหอยในประเภทรายจายทไมจำาเปนของครอบ­ครว ประกอบกบทางบานจำาเปนตองมรายไดมากขน เพอความอยรอดของทกคน ผมจงถกกำาหนดใหออกจากโรงเรยนหลงจากจบ ม.ศ. ๓ เพอนๆ หลายคนเขยนคำาอำาลาลงในสมด friendship ใหผมแลว ผมเลกสนใจการเรยน เรยนไปกเทานน เลนเปนสวนใหญ เพราะมนเปนปสดทายของชวตในโรงเรยนของผม

ในชวงปดเทอมใหญ หลงสอบผาน ม.ศ. ๓ ผมมโอกาสดไปประมลเครองแบบพนกงานของ NCO club ซงเปนสถานบนเทงทกองทพสหรฐฯ จดขนสำาหรบ non-commissioned officer (NCO) ทมารบในสงครามเวยดนาม นอกจากเครองแบบผมกหาสนคาอยางอน เชน ชามสลดททำาจากไมสก และของอนๆ ไปขายดวย ทำาใหสภาพคลองของครอบครวดขน

ครใหญใจด ๓๗

ผมกเหมอนกบเดกสาธตจฬาฯ สวนใหญ ทหวงวาเมอจบมธยมปลาย จะมโอกาสเดนขามถนนพญาไทเขาไปเรยนตอในจฬาฯ เมอใกลเปดเทอม ผมขอพอแมใหผมมโอกาสกลบไปเรยนตอ โดยสญญาวาจะเรยนดวยและทำางานไปดวย

ผมกลบเขาไปเรยน ม.ศ. ๔ ทามกลางความงนงงของเพอน ทไมคดวาจะเจอหนาผมอก แตพอถงเวลารบงานสงงานผมจะหยดไมมาเรยน ทำาธรกจของผม ซงตอมาผมรบจางทำามานดวย ผมรจกการทำามานจากการไปยนดมานสำาเรจทเขาแขวนโชวแถวถนนเจรญกรง กลบบานมานงคดถงขนตอนตางๆ วาผมสามารถทำาไดหรอไม แลวผมกไปรบจางทำามานใหฝรงโดยไมเคยเรยนรมาจากใครหรอมใครสอน นอกจากไปยนดของสำาเรจทเขาเอามาแสดงไมเกนหนงชวโมง มองกลบไปนบวาผมใจกลามากสำาหรบเดกอาย ๑๗ แตสงหนงทเปนความจรงคอความจนทำาใหคนกลา เพราะเราไมมทางเลอกมากนก เมอธรกจของผมขยายตว ผมกขาดโรงเรยนบอยขน

ชอผมจงเขาทประชมอาจารย อาจารยอบลใหอาจารยทานหนงมาทบานผม พบวาผมปผามานเตมราน กำาลงทำาผามานใหลกคา

เมอความจรงเปดเผยวาผมไมไดเหลวไหลหนโรงเรยน ประวตการเรยนผมอยในเกณฑด ผมจงนาจะเปนคนเดยวในโรงเรยนทอาจารยใหญอนมตใหผมขาดเรยนไดตามความ

๓๘ ครใหญใจด

จำาเปน หลงจากนนมาทกครงทเจอกนอาจารยอบลจะพดกบผมเปนภาษาองกฤษ ทกครงทานจะถามผมเปนคำาแรกวา“How is your business?”“It’s great.”ผมจะตอบกลบดวยภาษาเดยวกน แลวทานจะถามผมวา

กำาลงทำาอะไร เปนอยางไรบาง ทผมจำาไดไมเคยลมคอครงหนง กำาลงพดกบอาจารยอบล แลวผมกเคยวหมากฝรงไปดวย ทานคงทนรำาคาญไมไหว สงผมวา“Spit it out.”ผมบอกไมไดวาชวตผมจะเปนอยางไร ถาโรงเรยนสาธต

จฬาฯ ใหผมออกตงแตชน ม.ศ. ๔ แตดวยความเขาใจและความกรณาของอาจารยอบล ผมกเรยนบางหยดบางจนจบมธยมปลาย

ผมทำาตามความฝน เดนขามถนนพญาไท ไปเรยนตอทคณะพาณชยศาสตรและการบญช ในเดอนตลาคม ๑๙๗๓ ผมเดนทางไปสหรฐอเมรกา หลงจากจบปรญญาโทผมกมครอบครวและตงรกรากอยทสหรฐฯ จนทกวนน” ๒๗

๒๗ ชาตร อรามทวทอง รน ๔, เรองเลา.

ครใหญใจด ๓๙

ขอสอบเขา กระตายหรอหมา

เมอนโยบายของโรงเรยนสาธต ไมไดตองการจะคดเฉพาะเดกเกงเขามาเรยน การสอบเขาประถมปทหนงในยคนน จงไมตองมเนอหาความร ไมตองตว และในยคแรกๆ โรงเรยนสาธตยงไมเปนทรจก แทบจะตองไปออนวอนใหผปกครองสงลกมาเขา วธการสอบเขาจงมลกษณะเฉพาะตวมาก

“อาจารยอบลเปนผสอบสมภาษณตอนผมเขา ป. ๑ เหต­การณสถานทยงจำาไดแมน ผมกบคณลงทพาเขาไปหองรบรองของอาจารย และอาจารยกออกมาพรอมกลองตกตา แลวอาจารยถามวาตกตานคอตวอะไร มสขา ตวขาว หยาว หางกด ใชแนเลย เหมอนสนข (พดเดล) ทเลยงทบาน เลยตอบอยางมนใจวา หมาครบ อาจารยอมยมแลวเกบตกตาเขากลองตามเดม แลวถามยำาวา ใชหมาแนนะ เราเลยขอดใหมอกท อาจารยใจดแกะใหดใหม แลวเรากตอบอยางมนใจวา หมาแนครบ ...แลวผมกไดเขาสาธตจฬาฯ อยางสงาผาเผย ...คณลงทเขาไปดวยหวเราะแลวบอกวา มนคอกระตาย หลานเอย... จบ

คอ อ.อบลทานแสดงใหเหนวาความคดสรางสรรคแตกตางกน ไมมอะไรผด!” ๒๘

๒๘ เสนย รกษขตะวน รน ๗, เรองเลา.

๔๐ ครใหญใจด

นอกจากจนตนาการอนบรรเจดแลว อาจารยอาจจะใหความสาคญกบความมนใจในการแสดงออกของเดกนอยคนนกเปนได

อาจารย คณ ผม ดฉน

นกเรยนสาธตยคแรกจะจาไดดวา เรามวฒนธรรมการใชสรรพนามอยางเฉพาะตวอยมาก โรงเรยนเราเรยก “อาจารย” ไมใช “คร” ซงเรารสกวาโกมากในสมยนน เมอมองยอนกลบไปอาจเปนไดวาการเรยกอาจารย เปนเพราะอาจารยโรงเรยน สาธตกคออาจารยคณะครศาสตร หรออาจารยมหาวทยาลยนนเอง การเรยกเชนนทาใหเดกภมใจวาเราโกไมเหมอนใคร อาจารยกภมใจในศกดศรวาไมมการแบงแยกระหวางอาจารยโรงเรยนกบอาจารยมหาวทยาลย

แตวาสรรพนามทเปนเอกลกษณของนกเรยนสาธตจฬาฯ คอการสอนใหนกเรยนชายแทนตวเองวา “ผม” และนกเรยนหญงวา “ดฉน” และเรยกเพอนวา “คณ” ความคดเบองหลงการใชสรรพนามเชนน นาจะเปนการฝกฝนใหเดกรจกมารยาทสงคม ไมเคอะเขนทจะใชคาสรรพนามทแสดงความสภาพ และขณะเดยวกนกแสดงความเสมอกน ไมตองแบงดวยอาย สถานภาพสงคม หรอความรวยความจน

ครใหญใจด ๔๑

“อาจารยใหญเนนในเรองของกรยามารยาท และมารยาทในการเขาสงคม ทผมไมเคยไดรบการปลกฝงมากอน โดยเฉพาะคำาวา ‘Ladies first’ ทนกเรยนชายตองใหเกยรตนกเรยนหญงกอน ในการตกอาหารหรอการเขาควดมนม การพดจาอยางใหเกยรตผอนดวยความสภาพ การใชสรรพนาม ‘คณ’ และ ‘ผม’” ๒๙

สรรพนามนทาใหนกเรยนรวธพดในทสาธารณะ และในสถานการณทแสดงมารยาทสภาพชน แตในเวลาทพดกนสวนตวกมกไมเปนสภาพชนเทาไหร

“สงหนงทแปลก จากโรงเรยนเดมประการแรกกคอ การใชสรรพนามเรยกขานกน คณ ผม หรอ ดฉน แลวเรยกครวาอาจารย ใหมๆ กเขนอยบาง คำาสภาพเหลานเราเรยกกน ตอหนาอาจารยหรอเพอนผหญงเทานนแตถากบเพอนผชายประเภทหวโจกดวยกนแลว เรากใสกนเตมท เชน มง ก ไอ... เปนตน แตอยาไดเผลอไปเรยกใหอาจารยไดยนเขา...

๒๙ อนนตโรจน ทงสพานช รน ๔, เรองเลา.

๔๒ ครใหญใจด

ทแปลกตอไปคอการเอาชอพอชอแมมาลอเลยนไมรวาใครเรมกอน แตกระบาดไปทว ใหมๆ กเคองจนโกรธกน แตตอนหลงกชนไปเอง จนบดนผานมา ๕๕ ป แลว เพอนบางคนกยงใชชอพอเอามาเรยกแทนตลอด จนกลายเปน signature ประจำาตวไปแลวกม...” ๓๐

ความสภาพไมไดมเฉพาะในหมนกเรยนเทานน อาจารยกตองสภาพกบนกเรยน อาจารยใหญ “หามเรยกนกเรยนวา มน” ๓๑ “หามพดโดยใชคำาพดรนแรง แมแตเหนบแนมกไมได” ๓๒

จากอบรมหนาเสาธง มาเปนโฮมรม

โรงเรยนสาธตจฬาฯ มการเขาแถวเคารพธงชาตเชนโรงเรยนทวไป แตวายนเขาแถวกนหนาหองเรยน และไมมการพดหนาเสาธง อาจารยใหญอธบายวา การประชมหนาเสาธงนน มกจะใหอาจารย “ขนมาตำาหนนกเรยนททำาผด ลงโทษนกเรยนททำาผด พดอบรมสงสอน พดงายๆ วาเทศนกนทกวน ขอเสยกคอเดกไมสนใจ ยนเมอยแดดรอน ถายงเปนการตำาหนหรอลงโทษกยงเปนการประจานนกเรยน กเลยเปลยน

๓๐ พทยสทธ ไลศตรไกล รน ๔, เรองเลา.๓๑ รองศาสตราจารยพตรวลย ไกวลวท, เรองเลา.๓๒ อาจารยสนทด ตณฑนนท, สมภาษณ.

ครใหญใจด ๔๓

มาเปนการจดโฮมรมแทน” ๓๓

Home room เปนรปแบบการจดการสอนทปฏบตกนในโรงเรยนในสหรฐอเมรกา วตถประสงคเดมมกจะเปนการเชคชอนกเรยนทเขาเรยน แตตอมาพฒนามาเปนการแนะแนว หรอการใหคาปรกษา รวมทงเปนการประกาศหรอแพรขาวสารเกยวกบโรงเรยนใหนกเรยนทราบ โดยอาจจะมอาจารยโฮมรมโดยเฉพาะ หรออาจารยประจาชนทาหนาทน

แตโฮมรมของสาธตจฬาฯ ยงกาวหนาไปอกขนหนง คอใหอาจารยประจาชนเปนผทาหนาทพดคยเรองตางๆ ทเปนความรรอบตว เชนเหตการณสาคญของประเทศหรอของโลก

๓๓ ทระลกรปเหมอนฯ, หนา ๒๙.

๔๔ ครใหญใจด

ทกาลงเกดขน และใหขอคดขอแนะนาตางๆ ซงอาจารยใหญจะหารอกบอาจารยประจาชนเปนกรณไปกได

ทสาคญโฮมรมของสาธตจฬาฯ มนกเรยนเปนคนพดดวย โดยเปดกวางใหนกเรยนเลาเนอหาสาระจากขาว หรอจากการไปเทยวกบคณพอคณแม หรออนๆ ทมสาระใหเพอนๆ ทราบดวย โฮมรมจงเปนพนทอกแหงหนงทนกเรยนสามารถแสดง ออกดวย

“ทกเชา ทกหองจะม home room ทอาจารยประจำาชนมอบหมายพวกเราใหเตรยมเรองมาผลดกนเลาหนาชน เพอฝกและพฒนาตวเราในทกษะตางๆ และความเปนผนำา เรองทออกมาเลากแสดงถงความชอบความสนใจของนกเรยนแตละคน รวมทงฝกการอาน จบใจความ สรปเรองทอานมาแลวสามารถนำามาเลาได” ๓๔

นกเรยนคอพระเอกนางเอก

อาจารยใหญจะเนนและปลกฝงอาจารยสาธตทกทาน ดวยสานวนทพดเสมอๆ และอาจารยรนนนจะจาไดด คอ ครควรระลกอยเสมอวานกเรยนคอตวเอก ครคอผชวยพระเอกและ

๓๔ อดมศกด ศรแสงนาม รน ๑, เรองเลา.

ครใหญใจด ๔๕

นางเอก ซงนาจะเปนวธททานถายทอดแนวคด active learning มาเปนสานวนไทยๆ

การทนกเรยนเปนพระเอกนางเอกนน หมายถงวาอาจารยผสอนไมใชผทแสดงบทบาทเดนในหองเรยนแตเพยงผเดยว เหมอนเปนพระเอกนางเอกแสดงอยหนาชน แตควรจะหาวธ

๔๖ ครใหญใจด

ชกชวน สนบสนน กระตนใหนกเรยน ถาม พด แสดงความคดเหน อยางเตมท ทงในหองนอกหอง นกเรยนสาธตจฬาฯ จงมชอเสยงมากวากลาแสดงออก

นกเรยนรนแรกๆ มบทบาทในการออกความเหนเรองการจดตารางสอนดวย นกเรยนรนหนงเลาวา

“อาจารยใหญใหนกเรยนชวยออกความเหนในการจดตารางสอน พวกเราขอใหมพลศกษาทกวน อาจารยกยอมตกลง เรามพละทกบาย ครงชวโมงทกวน” ๓๕ แตคงทาอยไดไมนานเพราะตองใชเวลาเปลยนชด และในชวงแรกโรงเรยนไมมสนามของตวเอง อาจารยพละตองพาเรรอนไปใชสนามกฬาขางหอประชมจฬาฯ บาง ขางคณะสถาปตยฯ บาง ออกจะไมสะดวก

๓๕ รน ๑, เรองเลา.

ครใหญใจด ๔๗

บทบาทพระเอกนางเอกทหลายคนจาไดดสมยทยงอยโรงเรยนเดมตรงขามโรงเรยนเตรยมฯ ตรงประตทางเขาโรงเรยนจะมศาลาไมนอยๆ ชอวา ศาลาเดกด มมานงภายใน ระหวางวนจะเปนทปนปายใชเปนทเลน พอถงเวลาเยนเลกเรยนคณพอคณแมมารบ กจะมาทศาลาเดกดเปนดานแรก โรงเรยนจะจดเวรใหมอาจารยประจา และมนกเรยนเปนผชวยประกาศออกทางเครองขยายเสยงวา “เดกชาย... คณพอมารบแลว” เสยงเจอยแจวทกเยน

นวตกรรมการมสวนรวมของนกเรยนอกรปแบบหนง คอการมสภานกเรยน ซงมอยางเตมรปแบบเปนครงแรกประมาณป ๒๕๑๑ กอนหนานนอาจมประธานนกเรยนในแตละรน สภานกเรยนไดมาจากการเลอกของนกเรยน สาหรบรน ๔ ทจากนได๓๖ สภาประกอบดวยประธาน รองประธานฝายวชาการ รองประธานฝายกจกรรม เหรญญก สาราณยกร และอาจมตาแหนงอนอก หนาทของสภา จะมบทบาทในงานพธ ชวยอาจารยดแลนกเรยน เชนจดเวรดแลนกเรยนเวลาเขาโรงเรยนและเลกโรงเรยน และอาจจะมการรเรมกจกรรมอนๆ แตบดนไมมใครจาได นอกจากนนกรรมการยงมเหรยญรปพระเกยวตดเสอดวย

๓๖ ประธาน คอ ธเนตร นรภมพภชน รองประธานฝายกจกรรม คอ อนรทธ ปภาวสทธ สวนรองประธานฝายวชาการคอ รชตะ รชตะนาวน

๔๘ ครใหญใจด

วฒนธรรมของโรงเรยนสาธตฯ จงไดสรางนกเรยนทภาคภมใจในตนเอง ดงทนกเรยนเกาคนหนงสรปไววา

“โรงเรยนสาธตจฬาฯ ของเรามวฒนธรรมเฉพาะในหลายๆ เรอง เรามคร อาจารยทเปนเหมอนๆ กน คอ ใหเกยรตและเคารพในความเปนมนษยของเดกๆ ทกคนใกลเคยงกน อาจารยชอบใหเราพด แสดงความคดเหน โดยทานจะรบฟงดวยความตงใจ ทานแทบจะไมเคยใชคำาพดดานลบททำาใหเราตองเสย self เราแทบจะไมคอยไดยนคำาพดดานลบตางๆ เชน โง เซอ ไมไดเรอง หนาอยางเธอไมมวนทำาได ...จากอาจารยของเราเลย การลงโทษสวนใหญกเปนไปในทศทางดานบวก เมอวฒนธรรมของครอาจารยในโรงเรยนของเราเปนแบบน เรากกลายเปนคนทภาคภมใจในตนเอง เชอมนในตนเอง กลาคด กลาพด กลาแสดงออก” ๓๗

๓๗ เกยรตวรรณ อมาตยกล รน ๕, เรองเลา.

ครใหญใจด ๔๙

การศกษากบการอยรอด

วตถประสงคการเรยน ไมใชการทองจา เพอเอาขอมลจากหนงสอหรอจากอาจารยใสลงในทเกบความจาในสมองของเดก ไมไดหมายความวาตองละทงการทองจา แตทสาคญกวาคอการสรางทศนคตทดกบการเรยนร ทาใหเดกเปนคนทกระตอรอรน สนใจใฝร และรแหลงรวธทจะหาความรได ทงนเปนเพราะวาการเรยนรมไดจบลงเฉพาะในหองเรยนหรอในโรงเรยน แตจะตองเรยนไปตลอดชวต อาจารยใหญยาวาสงคมเปลยนแปลงเรวมาก คนทจะอยรอดไดจะตองทนตอเหตการณ รจกวธหาความร มขอมลททนสมยอยเสมอ เมอกวาครงศตวรรษมาแลว โลกเรายงไมมอนเทอรเนต ไมมโซเชยลมเดยทงหลาย ขอมลไมไดพรงพรจนทวมทนเชนในปจจบน แตวาโรงเรยนกไดพยายามสรางบรรยากาศ กระตนความสนใจของเดกๆ หลายวธ

“ผมมความทรงจำาวา อาคารไมตก ๓ ชนทเปนหองเรยน บรเวณบนไดขนลง มมมนทรรศการ/ตกระจกทแสดงสตวปาสตฟฟหลายชนดทำาใหเราไดรจกสตวชนดตางๆ ซงเดกรนใหมไมมโอกาสเหนเทาไรนก และในป ๑๙๖๙ มยาน Apollo11 ไปลงดวงจนทรถายทอดไปทวโลก โรงเรยนกอนญาตใหนำาทวขาวดำามาตดตงประจำาหองให นกเรยนไดตดตามไปพรอมกน อกทงเมอสมเดจพระนางเจาอะลซาเบธทสอง เสดจพรอมเจาชายฟลปส พระสวาม มาเยอนประเทศไทย พวกเราไปเขา

๕๐ ครใหญใจด

แถวถวายความเคารพโบกธงเมอรถพระทนงเสดจผาน” ๓๘

แตแหลงทสาคญยงในการปลกฝงการแสวงหาความรคอหองสมด อาจารยใหญบอกอาจารยบรรณารกษวา “ครไมเอานะ หองเกบหนงสอ คนเฝาหนงสอ” ๓๙ ดงนนอาจารยบรรณารกษตองทางานรวมกบอาจารยทสอน เพอหาหนงสอทเหมาะสม เพอสนบสนนเนอหาวชาการและโครงการตางๆ รวมทงใหคาแนะนาเดกๆ ในการใชหองสมด ไมวาจะเปนเดกเกง เดกออน เดกพเศษ หองสมดกเปนสถานททมโตะเกาอนงสบาย บรรยากาศชวนเขา อาจารยใหญเองทานกเปนผนาการใชหองสมด เพราะทานเปนคนทใชหองสมดเพอตดตามความกาวหนาทางการศกษามากทสด

เรยนจากประสบการณ

ตามแนวทางของการศกษาแบบกาวหนา การเรยนรไมเพยงแตเรยนจากหนงสอ หรอหลกการทฤษฎ แตตองลงมอปฏบตดวยตนเองและเรยนจากประสบการณทเกดขน วชาวทยาศาสตรดจะมเรองใหทดลองทฤษฎมากมาย ตงแตชนประถมปลาย กมการทดลองตางๆ เชน ทาผลกเกลอ นาตาล

๓๘ อชฌา บญกระพอ รน ๑๔, เรองเลา.๓๙ เกดกภพ กชาตฯ, หนา ๗๒.

ครใหญใจด ๕๑

ซงคงทาใหเกดความเขาใจเรองผลกไดบาง แตเดกๆ หลายคนอาจจะชอบชมนาตาลมากกวา และตอมาอาจารยใหญสนบสนนใหอาจารยสอนวทยาศาสตร สรางหองทดลองทางวทยาศาสตร ๔ สาขา คอ ชววทยา เคม ฟสกส และทวไป

ประมาณ พ.ศ. ๒๕๑๐ โรงเรยนเรมมชมรมวทยาศาสตรขน โดยม ธเนตร นรภมพภชน เปนประธาน และรชตะ รชตะนาวน เปนรองประธาน และไดสงนกเรยนเขารวมในงานชมนมวทยา­ศาสตรแหงประเทศไทย ซงจดทโรงเรยนสวนกหลาบ ในงานมการใหความรและการประกวดทางวทยาศาสตรหลายประเภท ปรากฏวาสาธตจฬาฯเขาไปรวมปแรก กประเดมดวยการไดรางวลชนะเลศการจดนทรรศการโดยชมรมวทยาศาสตรของโรงเรยน และรางวลสงประดษฐชนมธยมตน และประถมปลายอกสองรางวล ทาใหอาจารยปญญา อทยพฒน ทปรกษา

๕๒ ครใหญใจด

ชมรมปลมมากทไดถวยรางวลปเดยวถงสามใบ๔๐ ประธานชมรมวทยาศาสตรสาธตจฬาฯ กไดกลายเปนเพอนกบประธานคนดงของสวนกหลาบ คอ ธรยทธ บญม ผนานกศกษาคนสาคญชวงกอน ๑๔ ตลาคม ๒๕๑๖

โรงเรยนสาธตจฬาฯ ขยนพาไปทศนศกษา เพอใหเกดประสบการณจรงจากสถานทจรงภายนอกรวโรงเรยนมาก อาจารยบางทานจาไดวาสมยกอนพาไปแทบทกเดอน ทงกรมอตนยมวทยา ทองฟาจาลอง วดในกรงเทพฯ โบราณสถานสโขทยซงเหมารถไฟกนไปเปนขบวน แตทพเศษมากคอ

“โรงเรยนพาไปโรงพยาบาลประสาท ไปดการผาตดสมอง พวกเราอยในหองกระจก เหนหมอกรดกะโหลกเลอดออก เพอนคนหนงเปนลมเลย ไมนกวาตอมาเธอจะกลายเปนคณหมอ” ๔๑

๔๐ ผชวยศาสตราจารยปญญา อทยพฒน, สมภาษณ.๔๑ ไอศรย ไชยศร รน ๔, เรองเลา.

ครใหญใจด ๕๓

แตการไปทศนศกษา ไมใชการไปเทยวชมอยางเดยว อาจารยทานหนงเลาวาทามกลางความสนกตนเตนของเดกๆ นน อาจารยตองทางานหนกมาก การสรางประสบการณตรงของอาจารยใหญนน จะตองมการเตรยมสามขนตอน คอ “ขนแรกกำาหนดวา จะไปดอะไรทไหน เชนจะไปสโขทย เหตใดจงตองไปทนน ขนทสองเมอไปแลว ตองสงเกตและบนทกอยางละเอยด และสามเมอกลบมาถงตองทำารายงานใหทราบ” ๔๒

กจกรรมไปแคมปทแหลมฉบง

ในบรรดากจกรรมทเปนการสรางประสบการณการเรยนรทตราตรงอยในความทรงจาของนกเรยนจานวนไมกรนทไดม

๔๒ อาจารยสนทด ตณฑนนท, สมภาษณ.

๕๔ ครใหญใจด

โอกาสไปรวม คอการไปทากจกรรมฤดรอน หรอทเรยกวาไปแคมป ณ ศนยอบรมของหนวยงานราชการแหงหนง ซงมเรอนพกหลายหลงทชายทะเลแหลมฉบง อาเภอบางละมง จงหวดชลบร โดยคายหนงจะมนกเรยนสองชนป คอชน ม.ศ. ๓ และ ม.ศ. ๔ การจด school camp เปนสงทแพรหลายในสหรฐฯ และวตถประสงคนาจะจดไดวาเปนไปตามหลกการของการศกษาแนวกาวหนา คอไปเรยนกนในสถานท และไดความรหลายๆ ดานประกอบกน ทงภมศาสตร ดาราศาสตร วทยาศาสตร “เหนนำาขนนำาลง ลมบกลมทะเล เดกบางคนมาจากลำาปางไมรจกวานำาทะเลเคมเปนอยางไรกจะไดสมผสของจรงกนคราวน” ๔๓ นอกจากนนกยงมวชาสงคม เดกจะไดรจกการอยดวยกนเปนบาน ไดเพอนใหม ชวยกนเกบกวาดทาความสะอาดบาน มวชาดนตร เตนรา ราวง เลนละคร การแสดง กฬา ฯลฯ เรองเลาตอไปนเปนประจกษพยานไดวา การไปแคมปสรางประสบการณทไดทงความรและความสนกสนานตนเตนระทกใจครบทกรส จาไดไมลมอยางไรบาง

เพลงปลกยามเชาตร

“เขาแบงใหพกเปนบานๆ ... ตอนเชาจะมกลมหนมมาเดนแหกปากปลกตามบานดวยเพลงวา...

๔๓ อาจารยสนทด ตณฑนนท, สมภาษณ.

ครใหญใจด ๕๕

แสงทองจะสาดสองฟา นองยาอยานอนตนสาย นองคงนอนหลบสบาย ฝนถงพชายใชไหม พยามาปลกนองยา เพอมายมแปรงสฟน (ออกเสยงวาซฟน) รอนแรมมาตงเจดวน แปรงสฟนพลมเอาตดมา แปรงสฟนพลมเอาตดมา!

ไปคายแหลมฉบง มการแขงกฬา กฬาในนำาอยางหนงคอแขงดำานำาทน แบบเอามอบบจมกแลวกยอตวลงใหนำามดหว ใครโผลหลงสดกชนะไป กฬาบนบก อยางหนงกมกระโดดสง (ขามไมกน) จำาไดวาลงแขงและโดดชนะณฏฐารตน (จา) ดวย กลวแพนะตอนนน เพราะจาหนปราดเปรยวเปนนกกฬา ไดเหรยญมาอนหนง คดวาทำาจากรบบนหอยดวยเหรยญบาท ทจำาไดเพราะทำาใหรจกและเขาใจความรสกของการไดชยชนะวาเปนอยางไร!” ๔๔

ผจดคบเพลง

“เรองทผมไดสมผสสวนตวเมอครงโรงเรยนจดใหมการจดแคมปภาคฤดรอน เรมตนจากนกเรยนรนท ๓ และรนท ๔ เปนครงแรก เมอป ๒๕๐๙ ครงนนผมเรยนอย ม.ศ. ๓ ไดไปรวมกจกรรมกบรนพและเพอนๆ ทศนยอบรมกรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย แหลมฉบง ชลบร ความรสกทสมผสไดคอการททานอาจารยใหญอยากจะใหนกเรยนไดใกลชดกน

๔๔ ลกษณา ทรพยสาคร รน ๔, เรองเลา.

๕๖ ครใหญใจด

ไดใชชวตรวมกนแมจะเปนระยะเวลาสนๆ

แตเหตการณจดแคมปภาคฤดรอนในป ๒๕๑๐ เมอครงเลอนขนเรยนชน ม.ศ. ๔ แลวปรากฏวาคณพอคณแมผมไมเหนดวย ผมกไมไดขดใจอะไร แตทราบวาทานอาจารยไดตดตอคณพอคณแมใหอนญาตใหผมไปรวมกจกรรมกบเพอนๆ ได ไมเชนนนผมกจะเปนนกเรยนคนเดยวในรนทไมไดรวมกจกรรม และดสวนทแขงกฬาสกน อาจารยศลปชยเรยกใหผมเปนผนำาคบเพลงไปจดเรมพธกฬาส ทงทผมไมไดมสรระเปนนกกฬาเหมอนเพอนๆ คนอนเลย

ทงหมดนไมอาจเปรยบเทยบไดกบความเมตตาเอาใจใสลกศษยทกๆ คนของทานอาจารยทใหญพวกเราไดรบระหวางทเรยนอยสาธตจฬาฯ ” ๔๕

การตดสนใจของอาจารยใหญ

“ตอนไปคายแหลมฉบงปแรก มเรองทนาชนชมทานอาจารยอบลมากๆ ระหวางทพวกเรากำาลงจะออกเดนทาง ผมขนไปนงรอบนรถบส ทจอดบนถนนพญาไทหนาโรงเรยน สาธตประถม ไดยนเสยงดงปงขางรถทนง ปรากฏวารถเมลสาย ๒๕ ทาชาง-ปากนำาชนสพจน วานชพงษ อาการหนก

๔๕ รณยทธ จตรดอน รน ๔, เรองเลา.

ครใหญใจด ๕๗

มากไมไดสต ไดถกนำาสงโรงพยาบาลตำารวจ และกยงไมไดสตอกหลายวน ตองผาสมอง กะโหลกศรษะเปด หายไปสกครงฝามอ พวกเราเสยใจและตกใจกนมาก หลายคนนกวาคงไมไดไปแคมปกนแลว แตดวยการตดสนใจทเดดเดยวและถกตองของอาจารยใหญ พวกเรากไดไปแคมปกน เปนชวงเวลาทสนกทสดในชวตของพวกเรา อาจารยไดมอบหมายใหอาจารยทานหนงคอยตดตามอาการของสพจนแลวรายงานใหทราบทกวน และใหพวกเราสวดมนตภาวนาใหสพจนหายเปนปกตทกคน คดยอนหลงไปกนาชนชมในความกลาตดสนใจ และรบผดชอบของอาจารย ทพาพวกเราไปไมวาไปสโขทย ขนรถไฟไปทงคน ตอนนนยงเปนเดกๆ อย และการไปแคมป ทำาใหเรามประสบ­การณ และความผกพน กนจนกระทงทกวนน สมยนกยงไมมใครกลาทำาอยางอาจารย” ๔๖

ภารกจนกดนตร

“นาจะเปนชวงเวลาทอย ม.ศ. ๓ ในความทรงจำาของขาพเจา หยดเทอมปนน โรงเรยนจดไปเทยวทศนศกษากนทบางละมง

แมเตรยมเสอผาใหสำาหรบเดนทางเพราะไปหลายวน ในนนมเสอทแมตดเยบใหดวยตวเองดวย เปนเสอใหมลวดลายตาหมากรกสนำาเงนสลบขาว ทศนศกษาครงนนขาพเจามภาระ

๔๖ พงศธร บวทรพย รน ๔, เรองเลา.

๕๘ ครใหญใจด

หนาทพเศษอยางหนงทตองทำากบเพอนอก 2 คน เมอพกอยทบางละมงทกวน

ภารกจนนคอการเปาแตรหนาเสาธงตอนเชา (จำาไมไดวาตอนเยนเปาดวยหรอเปลา)

กจกรรมหลกๆ ระหวางอยทนน กมเดนทางไกลกนไปเกาะนแหละ ชวงเวลาดนเนอรมอคำากมสงสรรค มดนตร เตนรำา มการแสดง ซงแตละกลมทแยกกนอยตามเรอนพกจะคดและเตรยมมาแสดงใหพวกเราไดชมกน” ๔๗

ระทกใจกลางทะเล

“กจกรรมไปเกาะ ใชเรอตงเกของชาวประมงหลายลำา อาจจะประมาณ ๕ ลำา โดยมเรอตำารวจนำาแลนนำาใหทงขาไปขากลบ

ทจำาไดและจำาตดตามาจนทกวนนคอตอนขากลบจากเกาะลาน ทะเลเรมมลมแรง คลนแรงและสง ดเหมอนจะตองมการตดสนใจวาเราควรเขาไปหลบลมพายอยดานหลงเกาะรอใหคลนลมสงบกอน จงคอยเดนทางกลบ ซงไมรวาตองรอนานแคไหน ทองฟากเยนมากแลว หรออกทางคอรบนำาขบวนเรอ กลบฝงทนท กอนทพายอาจจะรนแรงขน ยาวนานขน

๔๗ ศกดเดชน พทกษชาต รน ๔, เรองเลา.

ครใหญใจด ๕๙

กปตนเรอประมง (ตงเก) มนใจวาสามารถนำาเรอกลบเขาฝงไดปลอดภย ถารบไปตอนน เพยงแตเรอจะโยนตวและโคลง เคลงมาก เมอปะทะคลนไปตลอดทาง

ในทสด อาจารยอบล ทานนาจะมนใจในประสบการณและฝมอของกปตนเรอตงเก ทานจงตดสนใจวาเราจะเดนทางฝาคลนกลบเขาฝงกนทนท โดยททกคนทงอาจารย ทงลกศษยทอยบนเรอแตละลำาตองปฏบตตามคำาสงของกปตนเรออยางเครงครด

๖๐ ครใหญใจด

ทกคนบนเรอตองนงอยกบท หาทยดจบใหมนคงตลอดเวลา หามลก หามยน หามขยบ...

แลวพวกเราทกคนกออกเดนทาง ฝาคลน ฝาลมพาย โคลง เคลงไปกบเรอ ถกเหวยงกระแทกและเปยกโชกไปตลอดทาง เมอเรอมดคลนสงทกระแทกเขามา ขาพเจากบอกสองสามคนเกาะเสากระโดงหนาบรเวณหวเรอ ทงเปยกทงหนาว แตแปลกทกลบไมไดรสกกลวเลย

คลนลกแลวลกเลาปะทะหวเรอ เราหายเขาไปใตคลน ๒–๓ วนาท แลวเรอกขนบนหลงคลน เกดขนซำาแลวซำาอก ไมรวานานแคไหน กวาทขบวนเรอจะเขาใกลชายฝง คลนลมเรมสงบลง

ในทสดเรอทกลำา และคนทกคนบนเรอกปลอดภยกลบเขาฝง จำาไมไดวามใครเมาเรอบางหรอเปลา และจำาไมไดเชนกนวาขาพเจาใสเสอตวทแมตดใหไปเทยวเกาะในวนนนหรอเปลา

คนแก เพอนเกา ความทรงจำาเกาแกยงยงยน แมบางทอนจะเลอนจาง แตเมอพวกเราชวยกนขดเกลา มนกจะกลบมาสดใสแจมชดตอไปอกนานแสนนาน...คดถงอาจารยอบลครบ” ๔๘

๔๘ ศกดเดชน พทกษชาต รน ๔, เรองเลา.

ครใหญใจด ๖๑

เหตการณน นาจะแสดงภาวะความเปนผนาของอาจารยใหญอยางชดเจน การพาเดกลงเรอไปเกาะ เปนความรบผดชอบและภาระหนกยง แตอาจารยตดสนใจอยางเดดเดยวโดยอาศยความเชยวชาญของชาวเรอทมชวตอยกบทะเลและรจกทะเลด และอาจารยตองมความมนใจในทมอาจารยประจาลาเรอ วาจะดแลทนกเรยนอยในความสงบได จนเรารอดพนมาไดอยางปลอดภย เปนประสบการณระทกใจทไมมใครลม

เมอนกเรยนสาธตหวนระลกถงการไปแคมป สงทอยในความทรงจาคอความซาบซงในวสยทศนของอาจารยใหญ วาโรงเรยนไมไดใหเพยงการเรยนการสอน แตใหความเปนคนแกลกศษย ทาใหเรารจกการให ความเอออาทร และรกกน ไมเฉพาะในหองเดยวกน แตขามหองขามรน รวมถงอาจารยดวย

๖๒ ครใหญใจด

เราไดกนนอนบานเดยวกน ทากจกรรมดวยกน สนกสนาน ผจญภยและระทกใจดวยกน สวนอาจารยใหญนน ทานอยดวยตลอดและรวมทากจกรรมดวยทกอยางทงเลนกฬา เดนทางไกล ชมการแสดง ราวง เปนบรรยากาศทคดถงเมอไหรกอดยมอยางมความสขไมได

เฟนหาอาจารยเกง

แมอาจารยใหญจะไมอยากไดเดกทโตแตหว แตอาจารยกไมไดทงเนอหาวชาการเลย ตรงกนขามอาจารยพยายามเฟนหาอาจารยเกงๆ ทงอาจารยทมความชานาญเฉพาะดาน และรบนสตคณะครศาสตรทมศกยภาพเปนครทดมาสอนนกเรยนสาธต นกเรยนรนแรกๆ จาไดวาเราไดปรมาจารยทางภาษา ดนตร ศลปะ พลศกษาหลายทาน เชนทางดานดนตรไทย เราไดเรยนกบคณหญงชน ศลปบรรเลง และอาจารยบรรเลง นองสาวของทาน ตอมากไดอาจารยโกวท และอาจารยอรวรรณ ขนธศร มาสอนดนตรไทย จนสามารถตงวงดนตรไทยของโรงเรยนได สวนอาจารยทสอนศลปะนนมหลายทาน แตทานทสอนรนแรกหลายปคอ อาจารยเปรอง เปลยนสายสบ ซงเปนศษยของ ศาสตราจารยศลป พระศร แหงมหาวทยาลยศลปากร และอกหลายตอหลายทานไมสามารถออกนามไดครบหมด

ครใหญใจด ๖๓

๖๔ ครใหญใจด

ครใหญใจด ๖๕

๖๖ ครใหญใจด

ครใหญใจด ๖๗

๖๘ ครใหญใจด

ครใหญใจด ๖๙

อาจารยใหญไดใหแนวทางการสอนบางวชาไวอยางนาสนใจ เชนมคนจาไดวา วชาศลปะนนอาจารยใหญบอกอาจารยเปรองเพยงวา สอนอะไรหรออยางไรกได แตใหนกเรยนสาธตมรสนยมทางศลปะทด๔๙ อาจารยเปรองจงไมเคยสอนศลปะแบบทวาดภาพบนกระดานดาแลวใหเดกวาดตามใหเหมอนเลย แตอาจารยใหลองวาดของแปลกๆ หลายอยาง เชนวาดภาพอะไรกไดแตใหความรสกวาเปนหนาฝน วาดความประทบ­ใจดอกผกตบชวาในบง ออกแบบรองเทา หรอจนตนาการสตวประหลาด และบานในยคอนาคต อาจารยชางอตสาหไปหาโจทยแปลกๆ มาไดทกอาทตย เดกบางคนชอบมาก เพราะอยโรงเรยนเกาถกครตาหนวาวชาวาดเขยนไมไดเรองเลย แตมาเรยนกบอาจารยเปรองกลบไดรบคาชม กลายเปนคนรกศลปะขนมาได แตบางคนกไมคอยสนกเทาไหร “เทาทจำาได อาจารยเคยใหจบคกนแตนงตรงกนขามกน แลววาดใบหนาของกนและกน ฉนวาดคนตรงหนาฉนออกมาเหมอน จนอาจารยชม แตขอโทษคนทวาดหนาฉนนะ อยาใหเซด! ขอไมบอกชอวาใครแลวกนนะ” ๕๐ แลวเธอกเตบโตมาเปนสภาพสตรทมรสนยมทางศลปะสงมาก

๔๙ ธเนตร นรภมพภชน รน ๔ เลาวาไดฟงมาจาก อาจารยลาวณย วทยา­วฒกล

๕๐ ลกษณา ทรพยสาคร รน ๔, เรองเลา.

๗๐ ครใหญใจด

ความอตสาหะของอาจารยใหญในการหาอาจารยมาสอนนนบรรยายไดไมหมด นกเรยนสาธตจะจาอาจารยวทยา­ศาสตรทเปนคหกนสองทานได คอ อาจารยปญญา กบอาจารยอรรถ สทธ๕๑ สองทานนเคยเปนนสตมาฝกสอนทโรงเรยนสาธตจฬาฯ และคงเปนทประทบใจของอาจารยใหญ เมอเรยนจบทงสองทานไปสอบตดไดงานสอนทอน อาจารยใหญยงเชญใหกลบมาสอนทสาธต พรอมทงชวยเจรจากบหนวยงานเจาสงกดใหยอมยายมาได

ในยคนนโรงเรยนสาธตจฬาฯ สงกดคณะครศาสตร จฬา­ลงกรณมหาวทยาลย ไมไดสงกดกระทรวงศกษาธการ มอสระกวาในปจจบน สามารถพฒนาหลกสตรของตนเอง ไมจาเปนตองใชหลกสตรหรอตาราทกระทรวงกาหนดใหใช อาจารยทดแลหองสมดเลาวา๕๒ ทกปจะตองเอาหนงสอตาราของสานกพมพตางๆ มาเปรยบเทยบกน เพอดวาเลมไหนคณภาพด หรอเหมาะทจะใชมากทสด นอกจากนนกยงมการสรางเอกสารประกอบโดยอาจารยทสอนเองอกดวย

๕๑ ผชวยศาสตราจารยปญญา อทยพฒน และผชวยศาสตราจารยอรรถสทธ สมรรถการอกษรกจ

๕๒ รองศาสตราจารยมลลกา ตณฑนนทน, สมภาษณ.

ครใหญใจด ๗๑

เกยรตยศทางวชาการ

ความสาเรจของโรงเรยน โดยทวไปมกจะวดกนดวยสถตนกเรยนทสอบไดคะแนนสงของประเทศ สอบชงทนไปตางประเทศได และสอบเขามหาวทยาลยได ในดานนแมโรงเรยนสาธตจฬาฯ จะไมไดเนนรบเฉพาะเดกหวกะท แตผลการสอบของนกเรยนทจบมธยมปลาย กไมไดนอยหนาโรงเรยนอนเลย

ในยคของอาจารยใหญ นกเรยนสาธตจฬาฯสามารถสอบชงทนเลาเรยนหลวงอยหลายคน ธเนตร นรภมพภชน รน ๔ เปนนกเรยนสาธตจฬาฯ คนแรกทไดทนเลาเรยนหลวงใน ป ๒๕๑๒ หลงจากนนตดตามมาดวย โฉลก ปงตระกล และงามมาศ สวรรณทต รน ๕ ไดรบทนพรอมกนสองคน ปกรณ วชยานนท รน ๗ (จบมธยมปลาย โรงเรยนเตรยมอดมศกษา) เลอสรร ธนสกาญจน รน ๘ และเจษฎา ครรฐนคม รน ๑๑

สวนทนรฐบาลหรอทเรยกกนตดปากวา ทน ก.พ. นน มผทไดรบทนอกหลายคนและหลายรน

ทงนยงไมนบผมชอเสยงในวงการตางๆ ทเปนผลผลตของสาธตจฬาฯ ในยคแรก ซงโรงเรยนไดรวบรวมรายชอไวในหนงสอ ๓๖ ป สาธตจฬาฯ ๕๓ ไดแก

๕๓ ๓๖ ป สาธตจฬาฯ, หนา ๙๓–๑๓๗.

๗๒ ครใหญใจด

ผชวยศาสตราจารย ดร.อษา ใบหยก รน ๒ชลชนพนธ (ปทมานนท) ชรานนท รน ๒ นกการทตอนชา โมกขะเวส รน ๓ นกปกครองทมผลงานดเดนศภเดช พนพพฒน รน ๓ นกธรกจผตอบแทนสงคมศาสตราจารย นายแพทยรชตะ รชตะนาวน รน ๔

ศาสตราจารยคนแรกของโรงเรยน อดตอธการบดมหาวทยาลยมหดล และอดตรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข

ดร.จรนต หะวานนท รน ๖ ผพพากษานายสตวแพทยปานเทพ รตนากร รน ๗ สตวแพทยดเดนชเกยรต โอภาสวงศ รน ๗ นกธรกจจฑา ตงศภทย รน ๗ นกกฬา และผฝกสอนนกฟตบอล

ทมชาตไทยรองศาสตราจารย ดร. ม.ร.ว.สรยวฒ สขสวสด รน ๘

นกประวตศาสตรศลปะดร.เลอสรร ธนสกาญจน รน ๘ ผไดชอวาเปนศษยเกา

มหศจรรยนายแพทยประว อาพนธ รน ๙ แพทยดเดนในชนบทจฬารตน (นรตศยกล) เสรเชษฐพงษ รน ๑๒ นกสอสาร

มวลชนอรณ ภาวไล รน ๑๖ นกแสดงนายแพทยรงสฤษฎ กาญจนะวนช รน ๑๘ แพทยผ

อนรกษธรรมชาต

แตนอกจากรายชอทปรากฏในหนงสอแลว ยงมนกเรยน

ครใหญใจด ๗๓

๗๔ ครใหญใจด

สาธตทโดงดงอกมาก เปนนายกรฐมนตร รฐมนตร ขาราชการชนสง และนกการเมองหลายคน เชน อภสทธ เวชชาชวะ ดร.ปยะสวสด อมระนนท พลอากาศเอก สกาพล สวรรณทต ดร.สรจกร เกษมสวรรณ ดร.สรเกยรต เสถยรไทย เปนตน

รายชอนกเรยนสาธตทประสบความสาเรจ ทาคณประโยชนดานตางๆ ใหสงคมทกลาวไปขางตน คงจะไมครบถวนแนนอน มอกหลายตอหลายคนทแมไมไดรบการจารกไวในทน กยอมจะไดรบการจารกไวในหวใจของคนทไดรบความสขและมชวตทดขนจากผลงานของลกศษยอาจารยใหญ การเอยเพยงบางชอกมไดมเจตนาจะโออวดยกยอเฉพาะบางคน แตยกเปนเพยงตวอยาง เพอใหผอานไดชนชมรวมกนวา นาพกนาแรงของทานอาจารยอบล ไดหลอเลยงใหเมลดพนธนอยๆ ชาวสาธต เตบโตขนเปนไมใหญใหรมเงาแกผอน สมดงเจตนารมณของอาจารยใหญทวา นกเรยนสาธตตองเรยนเพอคนอน

ครใหญใจด ๗๕

3กลยาณมตรของศษยและ

เพอนรวมงาน

สถานศกษาทเรยกวาโรงเรยนสาธตนน ตองทาหนาทหลายดาน นอกจากจะใหการศกษาอบรมเยาวชนแลว ยงเปนหองทดลองการวจยทางการศกษา เปนแหลงสาหรบใหนสตครศาสตรศกษา สงเกต และฝกสอน รวมทงเผยแพรความรใหมๆ ใหแกโรงเรยนอนดวย ภารกจหลายดานน จะทาไดกตอเมอมกาลงของคณาจารยทมคณภาพ มทศนคตสอดคลองกบปรชญาของโรงเรยน และมไฟแรง

เมออาจารยใหญเรมมารบหนาทใน พ.ศ. ๒๕๐๓ มอาจารยปฏบตงานอยประมาณ ๒๕ ทาน เมอทานยายไปใน พ.ศ. ๒๕๑๒ จานวนอาจารยเพมขนเปนประมาณเกอบ ๒๐๐ ทาน๕๔ นอกจากนนทานอาจารยอบล ทาหนาทอาจารยใหญอย ๙ ปเตม ตอเนองยาวนานทสดในประวตศาสตรของโรงเรยน ชวง

๕๔ ๓๖ ป สาธตจฬาฯ, หนา ๑๔๓–๑๕๐.

๗๖ ครใหญใจด

เวลานจงสาคญมากในการลงหลกปกฐาน สรางคน สรางงาน และวางรากฐานการปฏบตงานจนกลายเปนวฒนธรรมของชาวสาธต

ความสาเรจในการทาใหโรงเรยนสาธตจฬาฯ กาวหนา ใหคณปการตางตอวงการศกษา เปนผลงานทอาจารยใหญมไดทาเพยงผเดยว ทานเปรยบเสมอนแมทพใหญทจะตองมแมทพนายกองเปนกาลงสาคญ อาจารยใหญสรปไววาความสาเรจของโรงเรยนเกดมาจาก “บรรดาคณาจารยในโรงเรยนสาธตจฬาฯ ในขณะนน ทไดมสวนสนบสนนใหกำาลงใจ ใหความรวมมอ รวมใจ รวมทกข รวมสข ทำางานไมเหนดเหนอย ไมรวนเวลา ไมคำานงถงกลางวนหรอกลางคน ทำางานกนดวยใจรก มอดมคต ไดพานาวาสาธตจฬาฯไปสจดหมายอยางงดงาม และอยางนาปลมปต” ๕๕

อาจารยใหญพานาวาสาธตแลนสปลายทาง ดวยความเปนครและกลยาณมตรของทกภาคสวน ทงคณาจารยผรวมงาน นกเรยน ผปกครอง และหนวยงานอนทเกยวของกบการเจรญเตบโตกาวหนาของโรงเรยน ภาค ๓ นจงเปนการเสนอภาพชวตประจาวนของการทางานของทาน จากคาสมภาษณของอาจารยใหญ ความทรงจาและความประทบใจของคณาจารยและผทเกยวของ

๕๕ อบล ๒๕ ป, ไมมเลขหนา.

ครใหญใจด ๗๗

ลมหายใจแม มแตงาน..งาน...งาน

อาจารยใหญทางานหนก ทมเทขนาดไหน เหนไดจากบนทกทลกๆ ของอาจารยเขยนถงทานวา ทานออกจากบานไปทางานแตเชา กลบถงบานดกทกวน ชวตหายใจเขาออกเปนงานอยางเดยว อาหารประจาวนทกวนของทาน คอกวยเตยวราดหนากบโอเลยง ซงหลายคนจาไดวากวาจะไดรบประทานเสนกวยเตยวกอดหมด นาแขงในโอเลยงกละลายเหลอแตนาใสๆ อยดานบน ลกทงสคนของทานเขยนวา

“เราทงสเกดมาไดชอวาเปนลกอาจารยใหญตงแตวนแรกทเกด แมจะเอาเราไปไวในโรงเรยนทแมเปนอาจารยใหญเสมอ เหมอนเปนตวประกนในการทำางาน พวกเราจะอยกนอยางเงยบกรบ ไมมการแสดงตว เพราะเราทงสคนไดรบสทธพเศษจากการเปนลกอาจารยใหญคอ ถาทำาผดจะถกลงโทษมากกวาคนอน ถกดมากกวาคนอน โดนทงทบานและทโรงเรยนในฐานะททำาใหแมเสยชอ ... แมเลยงเราทงสใหแขงแกรงชวยตวเองได แมบอกวาแมตองเอาเวลาไปชวยลกคนอนอกหลายคน ฉะนนเธอทงสคนอยาสรางปญหา” ๕๖

๕๖ เกดกภพ กชาตฯ, หนา ๔๕.

๗๘ ครใหญใจด

“หวผกกาดขาว” ไมใช “หวไชเทา”

อาจารยใหญดแลการสอนของอาจารยแตละทานอยางใกลชด อาจารยทานหนงสรปไววา

“เมอคดถง ‘ศาสตราจารย ดร.อบล เรยงสวรรณ’ สามารถนยามไดวา ‘ชวตคองาน งานคอชวต’ ในททำางานอาจารยทำางานอยางมมานะ สนใจทกรายละเอยด แกปญหาจรงจงจนกวาจะลลวง แนนอน บคลากรทรวมงานกบอาจารยกตอง ‘สงาน’ และเกงงานดวย ไมมใครบนหรอทอถอย ทงนเพราะอาจารยอบลสนใจใกลชดกบลกนองทกคน สงสอนการดำาเนนชวตไปดวย จงเกดความผกพนกนมากทงในกลมคณาจารย และนกเรยนสาธต” ๕๗

“ทานอาจารยอบล เรยงสวรรณ เปนคนขยนมความมงมนและรกลกนอง พวกเราจะรสกอบอนทกครงทอยใกลทาน เราทำางานกนอยางไมรจกเหนดเหนอย เวลาประชมทานทำาใหเวลาผานไปอยางไมนาเบอ ผปกครองของพวกเรากตองคอยกนอยางอดทนเพราะเราไมยอมออกจากหองประชมจนกวาจะไดฟงเรองเลาของทานจนจบ” ๕๘

๕๗ ศาสตราจารยสมน อมรววฒน, เรองเลา.๕๘ อาจารยกตยวด ณ ถลาง, เรองเลา.

ครใหญใจด ๗๙

“เรองทนรมลจำาไดไมลมคอตอนนรมลเปนครประจำาชนประถม ๑ พ.ศ. ๒๕๐๔ สมยนนอาจารยใหญตรวจสมดบนทกการสอนของอาจารยทกคน นรมลสอนเรองผกสวนครวและมชอผกใหเดกรจกหลายอยาง อาจารยใหญแกชอ ‘หวไชเทา’ เปน ‘หวผกกาดขาว’ นรมล ไมลมเลย ตอมาจงไมเขยน ‘หวไชเทา’ แตเขยน ‘หวผกกาดขาว’ ทกครง” ๕๙

ประชมวนเสาร

ในชวงทอาจารยอบลมาเปนอาจารยใหญสาธตจฬาฯ นน ทานมวยวฒและคณวฒสง ขณะนนนาจะเปนอาจารยทานเดยวในคณะครศาสตรทเรยน และมประสบการณการทาโรงเรยนสาธตโดยตรง ทานจงเปนทงผนาและครของอาจารยทานอนๆ ในโรงเรยน ซงสวนใหญแลวเพงจะเรยนจบและเรมทางาน อาจารยบางทานจงรสกวา “เปนลกศษยดวย เปนผใตบงคบบญชาดวย อาจารยใหความรเยอะมาก” ๖๐ และรสกวา “เชอมน ไมกงวล อาจารยอบลแกปญหาได” ๖๑

๕๙ รองศาสตราจารยนรมล สวสดบตร, เรองเลา.๖๐ รองศาสตราจารยวระวรรณ อามระดษฐ, สมภาษณ.๖๑ รองศาสตราจารยวระวรรณ อามระดษฐ, สมภาษณ.

๘๐ ครใหญใจด

อาจารยใหญพยายามเสรมความรและประสบการณใหกบอาจารย เรมดวยการเชญผเชยวชาญจากองคกรตางประเทศมาบรรยายเรองโรงเรยนสาธต๖๒ แตมาตรการทสาคญทสดททานใชอยางตอเนอง และอาจารยยคแรกทกทานจาได คอการประชมทกวนเสาร อาจารยสาธตทางานเตมวนตงแตจนทรถงศกร และมาประชมวนเสารดวยอกครงวน เปนเวลาทอาจารยใหญจะใหขอมลใหมๆ ทางการศกษา ใหความรและความคดเรองการจดการดานตางๆ ในโรงเรยน รวมทงสรางแรงจงใจใหชวยกนทาใหโรงเรยนสาธตจฬาฯ เปนหองทดลองทางการศกษา และเปนโรงเรยนตวอยางอยางแทจรง

อาจารยใหญยาวา “เราประชมกนทกๆ วนเสาร เราไมเคยเหนดเคยเหนอย เพราะปญหาของเดกรอชาไมได เดกเรยนรทกวน ทกชวโมง ทกวนาท ครอาจารยกตองกระฉบกระเฉง วองไว ใหทนทวงท” ๖๓

การประชมวนเสารจงคลายๆ กบชนเรยนพเศษสาหรบอาจารยใหมๆ ควบคไปกบการประชมอาจารย ซงไมใครมเวลาหารอกนระหวางสปดาห การประชมทกวนหยดทาไดเขมขนในยคทอาจารยหนมสาวทงหลายมไฟแรง รสกสนกกบงาน บางทานเลาวา การทางานทโรงเรยนสาธตจฬาฯ “เปน

๖๒ เกดกภพ กชาตฯ, หนา ๔๔.๖๓ อบล ๒๕ ปฯ, ไมมเลขหนา.

ครใหญใจด ๘๑

๘๒ ครใหญใจด

ความสนกอยางยง เพราะวาไดทดลองใชทฤษฎตางๆ ทไดรำาเรยนมาอยางเตมท” ๖๔ ประกอบกบเมอยงไมมภาระครอบครว ไมมลก ทกคนจงสามารถทมเทไดอยางสดกาลง และไมรสกวาเหนอย “ไมมความรสกวาควรจะไดพก เพราะเหนวาอาจารยอบลทานกทำาเหมอนกนดวย” ๖๕ นจงเปนบรรยากาศของยคบกเบกขององคกร ซงมกมลกษณะคกคกและเขมขนเปนพเศษ ยากทจะทาไดเมอองคกรใหญขนและบคคลากรมอายมากขน

อาจารยใหญสนบสนนใหทดลองจดการเรยนการสอนแบบใหมๆ เชนใหอาจารยสอนกนเปนกลม หรอทเรยกวา team teaching ในวชาสงคม โดยหองหนงจะสอนกนประมาณสามคน มคนหนงเปนหวหนาทมทจะจดเนอหา และแบงเนอหาทจะสอนตามความถนดหรอความสนใจของอาจารยแตละคน เวลาสอนกอาจทดลองแบงนกเรยนเปนกลมยอยๆ โดยอาจารยแตละคนใหคาแนะนาในแตละกลมยอยได๖๖

ในบางวชาทเกยวกบทกษะ เชนภาษาองกฤษ คณตศาสตร กเคยมการจดตามความพรอมของเดก เดกทเกงสามารถจดใหไปเรยนกบเดกชนสงกวาได

๖๔ รองศาสตราจารยวารนทร มาศกล, สมภาษณ.๖๕ รองศาสตราจารยวระวรรณ อามระดษ, สมภาษณ.๖๖ ผชวยศาสตราจารยพไล แยมงามเหลอ, สมภาษณ.

ครใหญใจด ๘๓

โรงเรยนเสมอนครอบครว

อาจารยใหญปฏบตตออาจารยในโรงเรยนเสมอนเปนญาตพนอง

“ดร.อบลแมจะเปนอาจารยใหญ เปนผบงคบบญชาของเรา แตอาจารยดแลอาจารยในโรงเรยนเหมอนเปนลกหลาน เปนญาตทอยอยในครอบครวเดยวกน จะดแลทกขสขทกเรอง

ตอนอาจารยปตนนธ (ประคอง) แตงงาน ซงจะตองไปทำาพธทบานเกดคอจงหวดเชยงราย แลวจงคอยมาจดงานทกรงเทพฯ ดร.อบล ไมยอมใหไปจดทไหนใหมาใชสถานททโรงอาหารของโรงเรยน และใหบรรดาอาจารยในโรงเรยน ทงบรรดาแมครวชวยกนทำากบขาวจดเลยงโดย ดร.อบลเปนแมงาน ดงนนโรงอาหารของโรงเรยนสาธตสมยนน จงจดงานแตงงานของอาจารยปตนนธ (ประคอง) เปนครงแรก

เมอตงทองลกคนแรก ตองไปคลอดทจงหวดเชยงรายเพอใหคณยายเปนผดแล ดร.อบลกมาสอนแทนบางวชา เชน วชาเลข จนมเรองขำาทมนกเรยนคนหนง พดตามภาษาเดกๆ วา ‘อาจารยครบผมไมคอยเขาใจทอาจารยสอน เมอไหรอาจารยประคองจะกลบมาสอนใหผมเรยนรเรองละครบ’ อาจารยดร.อบลไดแตยมอยางเอนดทเดกๆ พดอะไรตรงๆ อยางน

๘๔ ครใหญใจด

ถงเวลาทลกๆ จะตองเขาเรยนชน ป. ๑ ลกชายคนเลกอายไมถงเกณฑ ๕ ขวบครง ดร.อบลอยากใหแมทำางานสอนใหเตมท ไมตองหวงลกตองไปเรยนทอนจงบอกวา ‘นองรอง ถาเขยน ก. ไก ได ยายจะใหเขามาเรยนชน ป. ๑ ทน’

นองรอง (เดกชายจตภม สทธสาร) จบดนสอมาเขยน ก. ไก ไดเพยงตวเดยว กไดเขาเรยน ป. ๑ เปนนกเรยนทดลองทอายนอยเพยง ๕ ขวบเทานน” ๖๗

ภาพอาจารยใหญ

ถาหากโรงเรยนเปนครอบครวใหญ อาจารยใหญคงจะเปนคณแมของทกคน แตเปนคณแมทรกสวยรกงามและทนสมยมาก ตอไปนคอภาพของอาจารยใหญในความทรงจาของลกศษยและเพอนรวมงาน

“ในสายตาตอนนน ทานดจะทนสมยเอามากๆ แตงตวดเสมอ ใสชดทอยในโทนสเดยวกนตลอดเอกลกษณประจำาตวของอาจารยทจำาไดคอ ทานชอบทจะใสสายสรอยคอ เสนใหญๆ ประเภทลกปด หรอไขมกเมดโตๆ เสมอ กดแปลกดในสายตาเดกชนประถมอยางพวกเรา

๖๗ รองศาสตราจารยปตนนธ (ประคอง) สทธสาร, เรองเลา.

ครใหญใจด ๘๕

งานปารตคนสดทายของคายพกแรม อาจารยใหญมชอดอกไมชอใหญแซมผมดวย ทรงผมอาจารยออกสไตลคลายทรงผมของคณอาภสรา หงสกล ตอนประกวดไดนางงามจกรวาลคนแรกของไทยยงไงยงงน จนเพอนแอบตงฉายาใหทานวา ‘พปก’ พอพดวาพปกมาแลวทกคนกจะรวาหมายถงใคร แลวกรบทำาตวใหเปนปกต เพอนทเลนเปนลงทโมนอยขณะนนกจะเรยบรอยอยางกบผาพบไวไมมผด...” ๖๘

“อาจารย เปนอาจารยใหญทใจด ยมหวานทกทายเดกนกเรยน ทกคนอาจารยใจด แตงตวสวยงาม สสดใสมสรอยคอลกประคำาสวยๆ อาจารยบอกวาอาจารยโรงเรยนนจะแตงตว

๖๘ พทยสทธ ไลศตรไกล รน ๔, เรองเลา.

๘๖ ครใหญใจด

สวยงามเพอใหนกเรยนสดชนและไดรจกแตงตวใหถกกาล­เทศะ เขาสงคมเปน ไดดตวอยางหลายอยางจากอาจารย” ๖๙

ในขณะเดยวกนอาจารยกเปนคนทมงมน เชอมนในตวเอง มวาทศลป ใหเหตผลและโนมนาวใจคนหลายระดบได ไมยอมแพอปสรรค กลาตดสนใจ และพยายามฝกใหผรวมงานเชอมนในตวเอง คดเองทาเอง ไมบอกคาตอบใหงายๆ หากมปญหาไปถาม ทานกจะบอกวาใหแกปญหาเอาเอง หากสดวสยแลวคอยกลบไปหาทาน ทานลยงานทกอยางไมเหนแกเหนดเหนอย เรยกไดวาเปนสตรเหลกในวงการศกษายคนน

๖๙ สายสวตถ วเศษศร รน ๖, เรองเลา.

ครใหญใจด ๘๗

ถงแมจะใจดมเมตตา แตดเหมอนจะไมคอยมใครกลาเถยงกบอาจารยใหญ จะเปนเพราะทกคนกยงอยในวฒนธรรมแบบไทยทเกรงใจผใหญ หรอเพราะอาจารยใหญจะรดกวาทกคนในทกเรองดวยประกอบกนกเปนได

ผปกครองเปนสวนสาคญของโรงเรยน

ความเปนครอบครวใหญของโรงเรยน มกจะครอบคลมไปถงพอแมผปกครองของเดก อาจารยจงเปนกลยาณมตรของผปกครองเดกดวย และในทางกลบกนผปกครองกคอกลยาณ­มตรสาคญของโรงเรยน อาคารเรยนบางอาคารในยคแรก ผปกครองเปนผบรจาคเงนสรางให และมสวนชวยแกปญหาตางๆ เสมอ

“อาจารยอบล มมนษยสมพนธทดกบทงคนภายนอก และผปกครอง สำาหรบตวเองกเปนตวอยางหนง คอเมอเวลาโรง­เรยนนำาทวม อาจารยจะมาตามใหโทรหาคณพอ ซงเปนผบงคบการกองตำารวจดบเพลง ใหสงเจาหนาทมาชวยระบายนำาใหทกครง” ๗๐

๗๐ เออวด สทศน ณ อยธยา รน ๗, เรองเลา.

๘๘ ครใหญใจด

ครใหญใจด ๘๙

บางครง อาจารยใหญกตองเลนบทบาทเหมอนกบเปนกาวใจ เชอมระหวางนกเรยนกบคณพอคณแมดวย

“ราวตนปการศกษา ๒๕๐๙ ไดรบความเมตตาจากอาจารยใหญอกคำารบหนง คราวนเปนเรองสวนตว เกยวกบไปศกษาตอหนงปทสหรฐฯ ตามเงอนไขของทน American Field Service (AFS) ซงแมไมเหนดวย แมรวาผมเชอถออาจารยใหญมาก จงนดใหไปพบ อาจารยใหญทานไดแสดงเหตผลใหเหนวาไมควรไป และผมกเชอตามนน มาคดดภายหลงอาจารยใหญทานคงจะปรกษาแมกอนแนๆ ดวยความเมตตา ไมอยากใหแมลกตองมาขดใจกน ผมไมเคยลมเรองนเลย” ๗๑

ไมปดสวะ ไมไลใครออกเดดขาด

อาจารยใหญมคาถาทอาจารยทกคนทองไดวา โรงเรยนสาธตจฬาฯ จะไมไลนกเรยนออกเดดขาด อาจารยทเกงตองสอนนกเรยนทงเกงและไมเกงในหองทคละกนได และไมวานกเรยนจะสรางความยงยากขนาดไหน อาจารยใหญกจะไมเหนวาเปนปญหา แตเปนความทาทายทอาจารยจะตองชวยกนแกไข ทานยาเสมอวาอาจารยสาธต จะตองแสดงฝมอในการจดการกบความทาทาย บางครงทานยงพดทเลนทจรงวาถา

๗๑ ไกรรงค นาวกผล รน ๒, เรองเลา.

๙๐ ครใหญใจด

จดการไมได กนาจะเอาปรญญาคน๗๒

อาจารยใหญเองใชทงแนวทางแบบตะวนตกและตะวนออกควบคกน คอใชทงหลกวชาทางจตวทยา พยายามเขาใจปญหาจากสภาพแวดลอมของเดก และหากลวธตางๆ โนมนาวใหเปลยนความคดและพฤตกรรม ในขณะเดยวกนกใชทงขนตธรรม และเมตตาธรรมกบลกศษยตวแสบทงหลาย แตทแนๆ คอไมลงโทษดวยการเฆยนต ดดา ประณาม และไมไลออก อาจารยทานหนงอธบายวาวธของอาจารยใหญนน ไมใชวาไมตแลวใหไปทางานอยางอนเชนตดหญา ลางชาม เพราะจะทาใหเดกเขาใจวานนคอการทาโทษ และจะเกลยดกจกรรมนนไปตลอดชวต การลงโทษคอการตดสทธ หรองดรางวล๗๓

ตวอยางวธจดการเรองหนงคอการทเดกสบบหร อาจารยใหญจดหองไวใหมาสบโดยเฉพาะเลย ไมตองไปแอบสบในหองนาหรอทอน พรอมทงอธบายโทษของการสบบหรไปดวย และหากมนกดดคนไหนยอนถามวา ทาไมอาจารยใหญสบเองละ เพราะทานเปนคนทสบบหรจด อาจารยใหญกจะตอบวา สมยทครเปนเดกครบาอาจารยทานคงจะไมทนไดเตอนเรองโทษภยของบหร แตพวกเราโชคดกวาทมครคอยบอก เพราะฉะนนกไมควรจะสบ

๗๒ ผชวยศาสตราจารยพไล แยมงามเหลอ, สมภาษณ.๗๓ อาจารยสนทด ตณฑนนทน, สมภาษณ.

ครใหญใจด ๙๑

นอกจากเรองสบบหรแลววรกรรมของนกเรยนสาธต ททาทายสตปญญาและความอดทนของอาจารยยงมอกมากมาย ถาหากรวบรวมมาหมดคงจะยาวกวาสารานกรมเปนแน ในทนจะยกตวอยางเฉพาะบางทานทเจาตวประสงคจะเปดเผยหรอเขยนเลาเอง

เรองของแตน

นทานเรองนเขยนจากคาบอกเลาของแตนเอง

“ขาพเจามเพอนคนหนง มชอเลนวา แตน ซงเรยนหองเดยวกน และเปนคนมสสนทสดคนหนง แตนไมมอะไรเหมอนขาพเจาเลย ขาพเจาเปนเดกเรยน เครงขรม สวนแตนเปนคนยงๆ วนๆ ชอบกอกวน ไมชอบเรยน เบอๆ กเดนออกจากหองไปเลย ทงๆ ทแตนเปนคนฉลาด เคยวดไอควสงมาก จะตางกนยงไงกตาม เรากเปนเพอนกนมาหาสบกวาปจนทกวนน

แตนเลาใหขาพเจาฟงวา ทเรยนมาไดจนจบ ม.ศ. ๕ (หรอ ม. ๖ ในปจจบน) กดวยพระคณของอาจารยอบล อาจารยไมมนโยบายไลเดกมปญหา หรอเดกทเรยนไมไดออกไป อาจารยบอกวา ถาเราทำาใหบานเราสะอาดดวยการเอาขยะไปทงนอกบานกนหมด กไมไดเปนการแกปญหาของสงคม เพยงแตเอาภาระไปใหคนอน

๙๒ ครใหญใจด

เวลาทแตนกอเรองยงๆ อาจารยอบลจะเรยกใหเขาไปพบในหองทำางานของทาน อาจารยไมไดดวาอะไรแตนเลย แตบอกแตนวา ครกำาลงยง ขอครทำางานกอน ระหวางนใหแตนนงพกเงยบๆ ไป แตนกนงคอยไป เดยวอาจารยกถามวา หวไหม แลวใหคนไปหานำาหาขนมมาให แตนผมชนเชงตอบวา ผมไมหว แตเดยวเดยวกกนหมด พออาจารยทำางานเสรจ อาจารยกบอกแตนวา นงสงบสตอารมณแลว กลบไปเรยนตอ ตงใจเรยนนะ อยาใหครเสยใจ แตนบอกวาทำาใหแตนเกรงใจอาจารยใหญ และกลบไปเรยนดๆ อยพกหนง

นโยบายทพยายามใหกำาลงใจแตนของอาจารยใหญ สงตอไปยงอาจารยทานอนๆ ดวย เมอเขาโรงเรยนใหมๆ ชนประถมหา แตนเกลยดวชาภาษาองกฤษ เพราะแตนมาจากโรงเรยนทไมเคยสอนภาษาองกฤษ แตอาจารยอรสากมาร ปกหต ซงเปนนสตฝกสอนสงเกตเหน และชวนแตนไปกนนำากนขนมหลงเลกเรยน อาจารยชวนคยตางๆ ทำาไมไมชอบเรยนภาษาองกฤษ แตนกบอกวา แตนไมรเรอง ตามไมทน ไมอยากเรยน อาจารยกไมวาอะไร ชวนคย ถามวาชอบกนอะไร แตนกตอบวา เปบซ โคลา ขนมชอฝรงตางๆ แลวอาจารยกบอกวา แตนพดภาษาองกฤษไดน พดไดตงหลายคำา และพดใหกำาลงใจ ใหแตนภมใจวาตวเองเรยนได พดได แตนจงพอเรยนไปไดโดยมการใหกำาลงใจดวยขนมเปนระยะๆ

แตนเปนคนมความคดรเรม และมนวตกรรมสงมากในการ

ครใหญใจด ๙๓

แกลงอาจารย ยงอาจารยใหมเปนตองผานดานทดสอบของแตน คราวหนงมอาจารยสภาพสตรเพงจบใหมๆ มาสอน วนแรกกเจอด เขาหองไมได เพราะแตนไปเอาไมมาจากไหนไมร มาขวางทางเดนไมใหอาจารยเดนผาน อาจารยใหมตกใจมาก ไปถามอาจารยเกาวาจะทำายงไง หลงจากอาจารยเกาซกถามวานกเรยนคนไหน และพอจะเดาไดโดยไมยากวาเปนแตน ทานกบอกวา ไมตองตกใจไปหรอก เดกเขาชอบแกลงอาจารยใหมอยางนแหละ โดยเฉพาะอาจารยทสาวๆ สวยๆ อาจารยใหมทานนนมาบอกแตนเมอโตๆ กนแลววา ไมวาแตนจะกอกวนยงไง กโกรธแตนไมลงดวยประโยคนนเอง

สรปวา แตนเปนเดกพเศษ ทไดรบการปฏบตแบบเฉพาะตว ตลอดเวลาแปดปทแตนเปนนกเรยนสาธตจฬาฯ อาจารยใหญและอาจารยทสอนทกทาน ใชทงความเมตตากรณา ขนต­ธรรม สตปญญา ปฏภาณไหวพรบ และเทคนคสารพดอยาง ในการจดการกบปญหาประจำาวนเกยวกบแตน เดกอนๆ แตละคน กไดรบความเขาใจและปฏบตเฉพาะตวแบบแตนเชนเดยวกน

แตนเรยนจบ ม.ศ. ๕ แลวเรยนตอ มชวตผาดโผนพอประมาณ แตในทสดกจบลงดวยการยดอาชพครเปนหลก และสบทอดแนวทางการศกษาตามแบบของอาจารยใหญ มครอบ ครว มลกซงคงจะไดไอควของพอไป เพราะเรยนเกงมาก ในทสดแตน เดกจอมยงของทกคน อาจจะเปนคนทเขาใจแนวคด

๙๔ ครใหญใจด

เรองการศกษาของโรงเรยนสาธตในยคนนดทสดคนหนง รวมทงไดนำาไปปฏบตเตมทมากกวาเพอนคนอนๆ ดวย เปนโชคของแตน เชนเดยวกบนกเรยนสาธตยคนน ทไดเปนศษยของทานอาจารยอบล อาจารยใหญของพวกเรา” ๗๔

๗๔ ขาพเจา คอ ปรตตา เฉลมเผา กออนนตกล แตน คอ สทธพร เทพสทธา รน ๔

ครใหญใจด ๙๕

ฤทธเดชกางเกงขายาว

“จำาไดวาอย ม.ศ. ๔ เพราะเรมเรยน รด. จะเปนดวยฤทธเดชของกางเกงขายาวหรออยางไรกสดจะเดา ไดขบรถโฟลคตของโรงเรยนไปเทยวพทยา กลบมาหลงเทยงคน เกบรถเรยบรอย กำาลงจะแยกยายกลบบาน ทนใดนนมอาจารยศลปชย สวรรณ­ธาดา ซงเปนอาจารยเวรยนจงกา เปนอนวาความแตกปดไมมดรกนทวโรงเรยน โดยเฉพาะหวโจกเขาปงตามระเบยบ จำาไมไดวาการลงโทษคออะไรแตหนกเอาเรองอย กขโมยรถโรงเรยน แถมทำากญแจผ บอกใครกไมมใครเชอวาใชกงไมเสยบเขาในรกญแจแลวสตารทเครอง มเพอนเลาเมอเรวๆ นวา ตอนยงไมไดรถคน อาจารยใหญหวเสยมาก และคาดโทษไวนานปการ แตพอเวลาผานไปความเมตตาในตวเรมใหอภย และมองลก­ศษยปานประหนงเปนลกหลาน ผมเชอคำาบอกเลานทนท เพราะเหมอนตวตนของอาจารยใหญทเรารจกกนมากๆ” ๗๕

การทดลองทสะเทอนเลอนลน

“การทดลองทางวทยาศาสตรครงยงใหญน ใชกำามะถนแดงเปนสวนผสมหลกซอไดทรานขายยาจนทเยาวราช มาตร­ฐานของวยรนคอผสมใสขวดยานตถซงพกงาย สวนใหญผลต

๗๕ ไกรรงค นาวกผล รน ๒, เรองเลา.

๙๖ ครใหญใจด

โดยนกเรยนชางกล แตนกเรยนสาธตกทำาได เมอทำาแลวตองเหนอกวาคอ บรรจลงขวดนำามนใสผมตนโจขวดแกวสเขยวฝาโลหะเปนเกลยวปดสทอง

เมอใหญขนาดนนจะตองหาททดลองทเหมาะสม งายมากไปทดลองทโรงเรยนเลยเพราะเปนบายวนเสารโรงเรยนปด ดเวลาและทศอนเปนมงคลแลวกขนไปทอาคารเรยนชนสาม ทางเดนทศตะวนตกมมหวเลยว แลวกโยนลงไปชนลางเมอเหนวาถงเวลาทดลองแลว ทนใดนนกเกดเสยงดงสะเทอนเลอนลน ตกสะเทอนรบรได พรอมกนนนฝาสทองกปลวผานหนาเลยขนหลงคาไปพรอมกบกลมควนขาวลอยฟงขนมา

ไมตองมวตกใจหรอคดอะไรมากมาย วงครบวง ดวยความฉลาดถาลงบนไดเดยวมคนเหนวาวงมาจากทศทางทระเบด จงวงเขาหองเรยนอนเปนทศตรงขาม ตรงไปทกนสาด เหนทอนำาฝนจากหลงคาตอตรงลงชนลาง ไมตองคด กระโดดเกาะเปนแมว หนหนาเขาตกจะไดไมเหนวาสง เรยงกนลงมาตามทอเปนลำาดบ ไดแกผผลตและโยน ผชวยสนนสนน และผเชยร

ทนททกมมองวาเทาถงพนแลว กใหอศจรรยใจ ทานอาจารยศลปชยรอรบอย

ฉากตอไปเมอเปดเรยนกคนๆ คอไปนงเรยงกนหอง อาจารยอบล ทานอาจารยใหญ อกทงไดรบปากสญญาตอหนาทานวา

ครใหญใจด ๙๗

จะไมทำาอกเดดขาด ทานกยมแบบผใหญใจดครบ” ๗๖

เมตตาธรรมและขนตธรรม

หลกการการจดการกบเดกทตองการการดแลเปนพเศษนน ดงทกลาวแลววาอาจารยใหญใชทงหลกการจตวทยา และใชเมตตาธรรมและขนตธรรมสงสด ทานไดปลกฝงใหอาจารยสาธต ปฏบตตามหลกนดวย อาจารยสาธตตองทางานหนกมาก ตองรจกเดกและผปกครองเปนอยางด และพยายามดแลทกวถทาง ผปกครองบางคนไมสามารถมารบลกกลบบานได เนอง จากตดธระกะทนหน อาจารยใหญกตองชวยพาไปไวทบานกอน อาจารยหลายทานมประสบการณตองไปตามนกเรยนกลบมา บางทาน “ตองไปตามเดกกลางดก ตองเอาอาจารยผชายไปดวย ไปถงบานไผโดยเอารถคณพอไป มนายมาก (คนขบรถอาจารยใหญ) ขบไป เมอกลบมาเรยบรอยแลวถงไดรวาแถวนนอนตรายทเดยว” ๗๗ บางทาน “ไปตามเดกกลางทง มนำา เตมไปหมด ตองนงเรอไป” ๗๘ นอกจากนนนกเรยนทมปญหาไมสามารถอยทบานกบครอบครวตนเองได หรอปรบตวเขากบคนอนไมได จะมอาจารยบางทานรบมาอยทบานระยะหนง “เพอ

๗๖ สบสนต สารทอง รน ๔, เรองเลา.๗๗ รองศาสตราจารยวระวรรณ อามระดษ, สมภาษณ.๗๘ ผชวยศาสตราจารยพไล แยมงามเหลอ, สมภาษณ.

๙๘ ครใหญใจด

ใหไดคดวา เมอไปอยบานคนอน ทำาอยางไรจะมความสข” ๗๙

นกเรยนสาธตคนหนงเขยนความรสกไววา

“ผมมาเขาเรยนชนมธยมตน โดยทกอนหนานผมเรยนโรงเรยนคาทอลก อนเปนโรงเรยนชายลวน ทผมถกอบรมสงสอนและกวดขนมาจากภราดา ทเราเรยกทานวา ‘บราเธอร’ มอธการเปนอาจารยใหญ มวธการปกครองและกวดขน โดยใชไมเรยวและความเขมงวดเปนหลก แตเมอผมเขามาในรมเงาของสาธตจฬาฯ ผมกรสกถงความแตกตางทชดเจน แนนอนทสดวาเปนความแตกตาง ทถกกำาหนดโดยทานอาจารยอบล ผเปนอาจารยใหญ ผทวางแนวทางทงการเรยนการสอน และการปกครองนกเรยนทกคน

สงทผมรสกประทบใจเปนทสดจากทาน คอทานใหโอกาสนกเรยนทกคน นกเรยนทเรยนดเรยนเกง มความประพฤตดอยแลว ทานกแสดงความรกความเอนดดวยสายตาอนเมตตาและรอยยม แตนกเรยนคนไหนทมปญหา เชน ความประพฤตไมเรยบรอย ขาดเรยน ผลการเรยนไมด ทานไมเคยลงโทษดวยความรนแรง หรอดดาวากลาวใหคนอนไดเหน ทานกลบใชไมนวม หาสาเหตของการกระทำาและความประพฤตนอกลนอกทาง และนำาเขากลบมาสแนวทางทถกทควร ทานใหโอกาส

๗๙ รองศาสตราจารยสนย สนธเดชะ, สมภาษณ.

ครใหญใจด ๙๙

ทกคนกลบตวเสยใหม เมอมนกเรยนทไมผานการสอบ หรอผานอยางหมนเหม ทานกไมเคยใหนกเรยนเหลานนซำาชนโดยไมจำาเปน ทานใหมการสอนเพมเตมในภาคฤดรอน และใหนกเรยนมโอกาสสอบซอม ผานสชนใหมจนได” ๘๐

นกเรยนสาธตทกคนจงไดรบโอกาสใหกลบตวใหมไดเสมอ หรอหากมเหตสดวสยไมสามารถเรยนทสาธตได อาจารยใหญกจะพาไปฝากฝงเขาเรยนทอนใหตลอดรอดฝง แมนกเรยนสาธตจะไดชอวา ลน แกน กวน หรอแมอาจารยใหญจะถกคอนแคะวา “อาจารยอบลเลยงนกเรยนอนธพาลไวในโรงเรยน” ๘๑ ทานกยงมงมนไมยอมแพ ไมยอมทงเดกคนไหนไวขางหลงอยางเดดขาด

เมอนกเรยนเกงหรอเรยนดไดสรางชอเสยงใหโรงเรยนอาจารยยอมจะมความภาคภมใจ แตเมอนกเรยนทตองดแลพเศษหลายคน เมอไดรบโอกาสใหกลบตว สามารถปรบปรงตวเองไดในทสด และกลบมาบอกอาจารยภายหลงวา “ผมทราบดวา เมอเปนนกเรยนผมทำาใหอาจารยเดอดรอนมาก” หรอ “ถาไมไดอาจารย ผมคงไมรอดแลว” ๘๒ กเปนสงทสรางความปตสขใหอาจารยไดปานกน

๘๐ อนนตโรจน ทงสพานช รน ๔, เรองเลา.๘๑ อบล ๒๕ ปฯ, ไมมเลขหนา.๘๒ อบล ๒๕ ปฯ, ไมมเลขหนา.

๑๐๐ ครใหญใจด

เจรญรอยบรมบาทพระศาสดาจะเรยกวาเรอจางไดอยางไร

ตลอดเวลาเกาปทอาจารยใหญปฏบตหนาท โรงเรยนสาธตจฬาฯ เปนแหลงบมเพาะอาจารยประถมและมธยมทมคณภาพ ทกทานไดรบแนวคดและปฏบตฝกปรออยางเขมขน นอกจากนนโรงเรยนยงเปนสถานทสรางนสตคณะครศาสตรใหเปนครอาจารยและนกการศกษา อาจารยใหญใหความสาคญแกการฝกนสตไมนอย ทานเคยออกแบบสรางหองเรยนทมหองกระจกดานหลงสาหรบใหนกศกษา และผมาดงาน ไดสงเกต­การณสอนในหองไดโดยไมรบกวน แตดวยขอจากดตางๆ ทาใหหองสงเกตการณไมสามารถเกดขนได

ในวงกวางออกไป อาจารยใหญสนบสนนใหโรงเรยนจดการอบรมใหบรรดาครอาจารยจากโรงเรยนอนๆ ทมความสนใจ โดยใหอาจารยสาธตเปนวทยากร อาจารยบางทานจาไดวาเคยมการจดอบรมทสวางคนวาส ชลบร อาจารยสมยนนยงอายไมมาก คนทมาเขาอบรมอายมากกวาดวยซา แตอาจารยใหญไดชวยสนบสนน ใหคาแนะนาเพอทจะเปนวทยากรทมคณภาพได

นอกจากการอบรมแลว การมาดงานโดยครอาจารยจากโรงเรยนอน แทบจะเปนชวตประจาวนของโรงเรยนสาธตฯ นกเรยนจะจาไดวา มกจะมคนเปนกลมๆ เดนมาดเราเรยนกน

ครใหญใจด ๑๐๑

อยเปนประจา

“ครตางโรงเรยนทมาขอดงานการเรยนการสอนเราใหทกอยาง เชน ใหด Lesson Plan ดตำาราทอาจารยในโรงเรยนผลตแบบฝกหดของวชาตางๆ โดยเฉพาะภาษาองกฤษเขาจะสนใจมาก หรอตวอยางขอสอบทเราพอจะใหได” ๘๓

อาจารยใหญมความเชอมนและศรทธาในอาชพคร และตองการใหคนททาอาชพน มความภมใจในงานทตนเองทา ดงททานยกกลอนบาทหนงท ม.ล.ปน มาลากลไดแตงไว มาเปนเครองเตอนใจวา

“เจรญรอยบรมบาทพระศาสดา จะเรยกวาเรอจางไดอยางไร” ๘๔

๘๓ รองศาสตราจารยวระวรรณ อามระดษ, เรองเลา.๘๔ ทระลก ๗๒ ป, ไมมเลขหนา.

๑๐๒ ครใหญใจด

อาจารยใหญมบทบาทในการบกเบกโรงเรยนสาธต สถา­ปนาวฒนธรรมสาธต และยกฐานะอาจารยในโรงเรยนสาธต ใหไมดอยไปกวาอาจารยมหาวทยาลย รวมทงสรางสถานภาพครโรงเรยนใหเปนบคคลสาคญของสงคม เพอใหสาธตจฬาฯ สามารถกาวไปถงจดหมาย เปนโรงเรยนตวอยางและเปนแหลงสรางบคลากรทางการศกษาทมคณภาพ แตในขณะเดยวกนทานกพยายามสรางความรกความผกพนระหวาง บคคลากรภายในโรงเรยน ระหวางอาจารยใหญกบอาจารย ระหวางอาจารยกบนกเรยน และผปกครอง นกเรยนทจบมาจากโรงเรยน เมอมองยอนกลบไปจะมความรสกทอบอน รกโรงเรยน รกอาจารย รกเพอน และรสกดใจและภมใจทไดเคยเปนนกเรยนสาธตจฬาฯ

ครใหญใจด ๑๐๓

4ชวตหลงสาธตจฬาฯ

อาจารยอบลเปนอาจารยใหญสาธตจฬาฯ อยเกาป จงเกดการเปลยนแปลงทมผลกระทบตอชวตของทานอยางใหญหลวง อาจกลาวไดวาชวตชวงสบปสดทายของทาน เปนชวงททานตองเผชญเหตการณวกฤตหลายตอหลายเหตการณ อนเนองมาจากความขดแยงทางความคดและการเมองของการบรหารราชการ ทตรงนมใชกาละและเทศะทจะกลาวถงความขดแยงเหลานน แตตองการแสดงใหเหนวาในยามททานตองเผชญกบความทกขแสนสาหส ทานไมเคยทอหรอหมดกาลงใจ ในหวใจของทานมแตเรองงาน โรงเรยน นกเรยน ความเจรญกาวหนาของวงการศกษาไทย และทสาคญคอเมตตาธรรมและอหงสธรรมททานมใหแกผทเกยวของ

๑๐๔ ครใหญใจด

ครใหญใจด ๑๐๕

ลงกาเปนสองเมองหรอ ใหนองแลวจะรอใหพ85

ประมาณป ๒๕๑๒–๒๕๑๓ เปนปสดทายทอาจารยอบลเปนอาจารยใหญโรงเรยนสาธตจฬาฯ หลงจากนนทานจงโอนยายไปรบราชการตอทมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ซงมโครงการจดตงโรงเรยนสาธตขนในคณะศกษาศาสตรของมหาวทยาลย

สาเหตททานตดสนใจจากสถาบนททานปลกปลาสรางมาดวยนาพกนาแรงอนเหนอยยาก คงจะวเคราะหกนไดหลายระดบแตไมใชในทน เหตผลอยางเปนทางการกเนองมาจากการทคณะครศาสตร ประมาณป ๒๕๑๑–๒๕๑๒ เหนวาโรงเรยนสาธตจฬาฯ มขนาดใหญ มนกเรยนกวา ๓,๐๐๐ คน จงเหนควรใหแยกโรงเรยนออกเปน ๒ ฝาย คอฝายประถมและฝายมธยม๘๖ โดยใหอาจารยอบลเปนอาจารยใหญฝายประถม สวนฝายมธยมใหอาจารยทานอนมาเปนอาจารยใหญ

๘๕ กลอนบาทน มาจากบทพระราชนพนธเรอง รามเกยรต ในรชกาลท ๑ ตอนศกกมภกรรณ เมอทศกณฐใหกมภกรรณผเปนนองยกทพมารบกบพระราม พเภกนองชายทศกณฐผไดมาสวามภกดพระราม ไดออกไปเจรจากบกมภกรรณใหเลกทพกลบไป และเมอเสรจศกแลวจะไดปนบาเหนจใหครองเมองลงกาทงพเภกและกมภกรรณ แตกมภกรรณตอบวา ลงกาเปนเมองเดยวจะครองสองคนไมได มบางทานกลาววาความรสกของอาจารยใหญตรงกบกลอนบาทน

๘๖ ๓๖ ป สาธตจฬาฯ, หนา ๑๕.

๑๐๖ ครใหญใจด

มตของคณะครงนขดกนกบความคดของอาจารยอบลอยางแรง ทานยนยนมาโดยตลอดวา โรงเรยนสาธตควรเปนโรงเรยนขนาดใหญ ทงดวยเหตผลทางวชาการ เพอดพฒนาการของเดกอยางตอเนอง ๑๒ ป และเหตผลทางดานความประหยดในการใชอาจารยทมคณภาพ และทรพยากรตางๆ รวมกน อาจารยใหญทานคงจะรสกสะเทอนใจมากทไมสามารถทาใหโรงเรยนสาธตกาวไปตามแนวทางททานปรารถนาจะเหนได

แตไมวาอาจารยใหญจะคดอยางไร หรอรสกอยางไร ทานกมไดตอบโต กลาวราย หรอตาหนผใดใหปรากฏออกมาในทสาธารณะ ในทสดเมอทานพบวามชองทางททานจะมโอกาสสรางโรงเรยนสาธตใหมอกครงหนง ทงทเหลอเวลาราชการอยอกไมถงสบป ทานพดอยางคนใจเดดวา

“ครยอมไปตายดาบหนา... ครมเวลาอก ๑๐ ป ทจะทำาอะไรใหมๆ ได เราไปสรางโรงเรยนใหมกนเถอะ” ๘๗

ครอโหสใหเขาแลว

ในชวงทายของชวตการทางาน อาจารยใหญไดกอตงโรงเรยนสาธตแหงมหาวทยาลยเกษตรศาสตรขน เปดรบ

๘๗ เกดกภพ กชาตฯ, หนา ๗๘.

ครใหญใจด ๑๐๗

นกเรยนครงแรกในป ๒๕๑๔ โรงเรยนใหมนไดแบบอยางจากโรงเรยนสาธตจฬาฯ อยหลายเรองทงการวางหลกสตร และวฒนธรรมโรงเรยน เชน เครองแบบ การใชคาสรรพนาม ฯลฯ แตพฒนาใหสอดคลองกบความเชยวชาญของมหาวทยาลยเกษตรศาสตรดวย รายละเอยดในเรองนกมผทเขยนไวแลว๘๘ และอยนอกเหนอขอบเขตของหนงสอเลมน

แมจะอยทใหมกมใชวาจะไรปญหา แตอาจารยใหญมทศนคตททาใหทานยนหยดเผชญกบอปสรรคและปญหาทเขามาทาทาย ดงคากลาวททานเองยกมาวา “ถาจะไมใหมปญหา กไมตองทำางาน ถาทำางานกตองพบปญหา” ๘๙ ถงกระนนการทางานในชวงหลงน กลบมเหตการณสะเทอนขวญ เมอทานถกลอบประทษรายเกอบถงชวต

ไมมใครทราบรายละเอยดของเหตการณครงนน เหตใดผปองรายจงไดกระทาการอกอาจขนาดนน ทงนเพราะอาจารยใหญ แมทานจะทราบหรอระแคะระคายหรอคาดเดาได กไมเคยปรปากใหผใดทราบเลย อาจารยทใกลชดกบทานเลาวา๙๐ เมอใหการกบตารวจ ทานกบอกเพยงวาทานไมมความขดแยงกบใครทงสน ทาใหตารวจไมสามารถสบสวนดาเนนคดกบผใดได

๘๘ ดไดใน เกดกภพ กชาตฯ, ทระลก ๗๒ ป.๘๙ อบล ๒๕ ปฯ, ไมมเลขหนา.๙๐ รองศาสตราจารย ดร.จงรกษ ไกรนาม, สมภาษณ.

๑๐๘ ครใหญใจด

หลงเหตการณถกลอบทาราย อาจารยใหญไดยายจากตาแหนงคณบดคณะศกษาศาสตรและอาจารยใหญโรงเรยนสาธตฯ ไปเปนทปรกษารองอธการบดฝายวชาการและชวยงานดานวชาการของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร จนเกษยณอายราชการ ทานบอกวาจะทาความดเสยอยาง อยตรงไหนเวลาไหนกทาไดทงนน

แมเหตการณจะลวงเลยมานานหลายป จนไมเกยวกบคดความอกแลว เมอคนทใกลชดถามทานวาใครอยเบองหลงการลอบยง ทานกเพยงแตตอบสนๆ วา

“ครอโหสใหเขาแลว” ๙๑

ชวตอมรสพระธรรม

ภายหลงเกษยณ อาจารยใหญหนมาทองเทยว ชวยเลยงหลาน และปฏบตธรรมอยางจรงจง ลกๆ สงเกตวาในชวงทเลกทางานแรกๆ นน ทานออกจะอดอดใจมากเพราะทผานมาชวตของทานคองาน แตเมอเวลาผานไประยะหนงและละวางทกสงเกยวกบงานไดแลว ทานกเปนผสงอายทมความสขมาก

๙๑ รองศาสตราจารย ดร.จงรกษ ไกรนาม, สมภาษณ.

ครใหญใจด ๑๐๙

และเมอวาระสดทายมาถง ทานกยงเปนครสอนใหเหนความจรงของชวต

“เปนอาจารยใหญทสอนผมจนวาระสดทายของชวต อาจารยปวยอยโรงพยาบาลราชวถผมไปเยยมเปนประจำา อาจารยคงเจบมากแตไมปรปากรองสกคำา อาจารยใชมอขวาหมนลกประคำาและภาวนาไปตลอดเวลาทเจบปวยจนกระทงสนลมหายใจ อาจารยสอนและแสดงวธปฏบตตนกอนตาย ทานสอนจนหมดลมหายใจของชวต.” ๙๒

“วาระสดทายของทาน จำาไดวาทานอยบนเตยง ปลายเทามชามรองนำาเหลอง สวนปากพมพำา เหมอนเจบปวด แตไมม

๙๒ อนศกด อาจธะขนธ รน ๒, เรองเลา.

๑๑๐ ครใหญใจด

เสยงเลดลอดออกมา อาจารยใหญกำาลงสอนลกศษยใหอดทน เสยงโอดครวญไมสามารถทำาใหความทกขทรมานหมดไปได” ๙๓

ความทรงจาสดทายของลก

“แมเปนคนทฝกตวเองใหรจกทำาตวใหมความสข แมแตบนปลายสดทายของชวตแมบอกทกคนทมาเยยมวาแมปวยอยางมความสข แมไดพบทกคนทอยากพบ แมไดทานทกอยางทอยากทาน แมมลกอยดวยตลอดเวลา แมบอกวาแมพอแลว แมเหนทกคนซงแมเคยเหนเปนเดกเสมอ โตขนมความคดความอานสามารถยนหยดอยไดดวยตวเอง ตามแนว ทางทแมวางไว ทกคนเปนคนดแลว แมรสกหมดภาระ แมจะจากไปอยางไมมหวง แมจากไปดวยการยอมรบถงความไมเทยงของสงขาร แมเกดมาเพอเปนคร แมเปนครทกลมหายใจ แมสอนทกคนดวยคำาพดดวยการปฏบตเปนตวอยาง แมเปนครจนลมหายใจสดทาย แมจะใหธรรมะแกทกคนทมาเยยมแม แมจะปลอบทกคนทมาแสดงความโศกเศราเสยใจวาเมอถงอายขยมนกจะตองไป แมจากไปดวยใบหนาทยมแยม แมอทศตวทำาทกสงทกอยางเหมอนแมเปนแมของทกคน...แตเราภมใจทสดทแมคอ ‘แมของเรา’” ๙๔

๙๓ ไกรรงค นาวกผล รน ๒, เรองเลา.๙๔ แอ นองใหญ เอยด ออย ใน เกดกภพ กชาตฯ, หนา ๔๕.

ครใหญใจด ๑๑๑

๑๑๒ ครใหญใจด

ครใหญในโลกยคหนา

การรวมราลกถงชวประวต ปรชญาความคด วถการทางานและผลงาน ในโอกาสหนงรอยปชาตกาลของอาจารยใหญ เปนไปเพอแสดงกตญญกตเวทตาและเชดชเกยรตของทาน ดงทประธานกรรมการจดงานไดกลาวไวในคานาหนงสอน

แตการแสดงกตญญกตเวทตาใดเลา จะมคณคายงกวาการพยายามทบทวนแนวความคดปรชญาและวถปฏบตของโรงเรยนสาธต และหาหนทางทจะสบสานในลกษณะทสนองตอบกบยคสมย เพอยงประโยชนแกเดกและเยาวชนผเปนอนาคตของโลก สมดงปณธานของอาจารยใหญทกลาวไววา “ในสงคมทดนน เขาจะทะนบำารงเยาวชนของเขาดวยการเสยสละของผใหญ ถอวาเดกรนตอไปเปนผทมความสำาคญในการดำารงอยของประเทศชาต เดกจงเสมอนทรพยสมบตทลำาคาของสงคม” ๙๕

ในเวลาเกอบหกสบปหลงจากทอาจารยใหญไดบกเบกสรางโรงเรยนสาธตจฬาฯ โลกและประเทศไทยเปลยนแปลงไปอยางมาก สงคมไทยไดผานแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตมาถง ๑๒ ฉบบ มแผนยทธศาสตรชาต ๒๐ ป มการปฏรปการศกษาหลายตอหลายครง และกระหายจะเขาสยคไทยแลนด

๙๕ อบล ๒๕ ปฯ, ไมมเลขหนา.

ครใหญใจด ๑๑๓

๔.๐ มอะไรบางทเปลยนไปจากยคของอาจารยใหญ และความเปลยนแปลงนสรางความทาทายอะไรใหนกการศกษาและครในสงคมไทยปจจบนและในอนาคต

ในดานหนงกดเหมอนวา รปแบบของโรงเรยนสาธตไดขยายวงออกไปอยางกวางขวาง มหาวทยาลยทกแหงทมคณะศกษาศาสตรตางพยายามทจะมโรงเรยนสาธต แตเรากคงจะตองตงคาถามดวยวาโรงเรยนสาธตตางๆ ไดอาศยแนวทางการศกษาแบบกาวหนาและหลกการตางๆ ทอาจารยใหญพยายามเผยแพรหรอไม หรอเปนเพยงสวสดการใหแกลกอาจารยและเจาหนาทของมหาวทยาลย หรอแนวทางแบบอาจารยใหญจะไมเหมาะกบเงอนไขแวดลอมของโรงเรยนสาธตในปจจบน

นอกจากโรงเรยนสาธตแลว ประเทศไทยยงมโรงเรยนประเภทตางๆ มากขน นอกเหนอไปจากโรงเรยนของรฐและเอกชน ซงเพมจานวนขนมากในหกสบปทผานมา เชนมระบบการศกษานอกโรงเรยน มโรงเรยนนานาชาต มโรงเรยนทางเลอกหลายแหง รวมทงโรงเรยนของอดตนกเรยนทไดรบแรงบนดาลใจจากวฒนธรรมสาธต

“การจดการเรยนการสอนดานบวกททานอาจารยอบลไดทำาใหเกดขนจนเปนวฒนธรรมของโรงเรยนสาธตจฬาเปนแรงบนดาลใจททำาใหผมตองเปดโรงเรยนอมาตยกล และทำาโรง­เรยนอมาตยกลใหเดกๆ ทกคนม self esteem มความภาค

๑๑๔ ครใหญใจด

ภมใจในตนเอง คดเอง ทำาเองได เคารพตวเอง เคารพผอนและมความสข

ผมคดวาวฒนธรรมททานอาจารยอบลไดสรางขนทโรงเรยนสาธตจฬาฯ คอ ตวอยางของการปฎรปการศกษาไทยแบบเงยบๆ ทไมตองโฆษณา ไมตองใชเงนเปนตวตง แตไดผล อยางแทจรง” ๙๖

แตโรงเรยนทางเลอกมใชโรงเรยนในระบบการศกษากระแสหลก เราอาจตองทบทวนวาในโรงเรยนกระแสหลก หลกการของการบมเพาะใหนกเรยนสามารถปรบตวเขากบความหลากหลาย รจกใหเกยรตและยอมรบศกดศรของเพอนมนษยอยางเสมอภาค ไดรบการสานตอหรอไม โรงเรยนจะรบนกเรยนจากภมหลงทแตกตางทางเศรษฐกจสงคม หรอโรงเรยนไดสอนให “เรยนเพอคนอน” ทดอยโอกาสกวาหรอไม ซงออกจะเปนไปไดยากในสถานการณของการแขงขนกนอยางรนแรงในสงคม ซงเดกรบรไดตงแตเขาโรงเรยนอนบาล

ความแตกตางทางสงคมเปนเรองทหนกหนาสาหสกวาในยคของอาจารยใหญมาก ความแตกตางทางฐานะมสงขน แมประเทศไทยโดยรวมจะมรายไดประชาชาตสงขน แตชองวางระหวางคนรวยกบคนจนกลบกวางขนเรอยๆ ความมงคงมได

๙๖ เกยรตวรรณ อมาตยกล รน ๕, เรองเลา.

ครใหญใจด ๑๑๕

กระจายไปทวถง และนอกจากความแตกตางเศรษฐกจแลว ในโลกปจจบนเรายงรบรถงความแตกตางทางชาตพนธ ศาสนาความเชอ เพศสภาพ ซงบานปลายไปเปนความรนแรงถงชวตไดทกเมอ การศกษาจะรบมอกบความแตกตางใหมนไดอยางไร

การเรยนการสอนในโรงเรยน ตองเผชญกบความทาทายอกแบบหนง เมอครอาจารยพบวาเดกรนใหมเปนเสมอนมนษยพนธใหมทตางจากครโดยสนเชง อทธฤทธของเทคโนโลยไดเนรมต “มนษยมลเลนเนยล” ๙๗ ขนมา พวกเขาอยในโลกทไมมอะไรเหมอนกบทครอาจารยรจกเลย พวกเขาอยในเวลาทวดกนเปนนาโนวนาท๙๘ พวกเขาสามารถหาขอมลทกอยางทตองการไดดวยปลายนว ครอาจารยจะเตรยมตวอยางไร จะมบทบาทอยางไรในการเรยนรของเดกยคใหมเหลาน อาจารยใหญไดเคยเตอนไวเมอยสบปมาแลววา “การศกษาตามไมทนการเปลยนแปลงของสงคม” ๙๙ ปจจบนคาพดนกยงทนสมยเสมอ อาจารยชางคาดการณไดแมนยาเหลอเกน

๙๗ สามารถอานรายละเอยดไดใน หนนวโปง: วฒนธรรมและเทคโนโลยของมนษยมลเลนเนยล ซง สายพณ ศพทธมงคล แปลจากงานเขยนเรอง Thumbelina: The Culture and Technology of Millennials ของนกปรชญาฝรงเศสชอ มแชล แซรส (Michel Serres)

๙๘ หนงนาโนวนาท คอ หนงในพนลานวนาท๙๙ ทระลกรปเหมอนฯ, หนา ๓๖.

๑๑๖ ครใหญใจด

ในขณะเดยวกน หลกการทเปนเขมทศในการบรหารจดการกบโรงเรยน คร และนกเรยนของอาจารยใหญ การใหโอกาสทกคนใหไปถงจดหมายใหได การไมยอมปดสวะออกไปจากเขตโรงเรยน การมเมตตาธรรมและขนตธรรมอยางลนเหลอ และการทมเทชวตใหแกงานอยางไมมขดจากดของครอาจารย จะเกดขนในทางปฏบตในสภาพปจจบนไดหรอไม และเพยงไร

ทกลาวมานเปนเพยงเศษเสยวเลกๆ ของความทาทายของโลกใหมทมผลกระทบตอการศกษา แตหากเรานอมนาทศนคตของอาจารยใหญมาทาความเขาใจสงเหลาน กคงตองมองวา ชวตการทางานคอการเผชญกบปญหา และปญหาคอสงทาทายสตปญญาและความสามารถในการเสยสละ อทศตวใหเดกและเยาวชนของผใหญทกคน

ในโอกาสท คณาจารย นกเรยนสาธต และผสนใจเรองการศกษา ไดรวมกนราลกถง อาจารยใหญ ผนาจะเรยกไดวาเปนสตรเหลกผนาของวงการโรงเรยนสาธตในยคของทาน คงจะตองขบคดกนตอไปวา โรงเรยนสาธตทเหมาะกบโลกยคหนาจะเปนอยางไร และเราจะจนตนาการถงครใหญใจดในโลกยคหนาไดอยางไร

ครใหญใจด ๑๑๗

วธการอางอง

หนงสอเลมนมการอางองถอยคา คาพด และเรองเลาจานวนมาก จากขอมลหลายแหลง หากมการอางคาตอคาในเครองหมายคาพด ผเขยนจะใสทมาในเชงอรรถ จงขออธบายวธการอางดงน

(1) หนงสอ บทความ และเอกสาร เนองจากสวนมากเปนหนงสอทพมพเฉพาะโอกาส ไมมขอมลทางบรรณานกรมทชดเจน ในเชงอรรถจะใชตวยอดงตอไปน

สาธตจฬาราลก ๒๕๐๓ จดทาโดยคณะอาจารยของโรงเรยน

อบล เรยงสวรรณ “เพอระลกถงสาธตจฬาฯ” เปนบทความในหนงสอ สาธตจฬาฯ ๒๕ ป ๓ กนยายน ๒๕๒๖ ไมปรากฏปทพมพ ไมมเลขหนา ยอวา อบล ๒๕ ปฯ

๓๖ ป แหงการสถาปนา โรงเรยนสาธตจฬาลงกรณมหา­วทยาลย ๒๐ มถนายน พทธศกราช ๒๕๐๑–๒๕๓๗ ไมปรากฏปทพมพ ยอวา ๓๖ ป สาธตจฬาฯ

ทระลกเนองในงานครบรอบวนเกด ๗๒ ศ .ดร .อบล

๑๑๘ ครใหญใจด

เรยงสวรรณ ๙ พฤศจกายน ๒๕๓๓ ไมปรากฏปทพมพ คาดวา ๒๕๓๓ ยอวา ทระลก ๗๒ ปฯ

รายงานการวจยเรอง แนวคดทางการศกษาของนกการศกษาไทยในชวงหลงการเปลยนแปลงการปกครอง ป ๒๔๗๕ ถงปจจบน โดย ผกา สตยธรรม ลนจง อนทรมพรรย และศรมาส ไทยวฒนา (เฉพาะสวนทเปนเรอง ศาสตราจารย ดร.อบล เรยงสวรรณ เขยนโดย ลนจง อนทรมพรรย) ๒๕๔๐ สถาบนไทยศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย ยอวา รายงานวจยฯ

เกดกภพ กชาต ถามโอกาสจะขอเลอกเปนคร พมพในงานพระราชทานเพลงศพ ศาสตราจารย ดร.อบล เรยงสวรรณ ๒๕๔๑ ยอวา เกดกภพ กชาตฯ

ทระลกในการจดตงรปเหมอน ศาสตราจารย ดร.อบล เรยงสวรรณ ๙ พฤศจกายน ๒๕๔๔ ไมปรากฏปทพมพ ยอวา ทระลกรปเหมอนฯ

(2) บทสมภาษณ อาจารยอาวโส จะอางองโดยชอผใหสมภาษณ ตามดวยคาวา สมภาษณ

(3) เรองเลาทมผเขยนสงมา จะอางองโดยชอผเขยน ตามดวยคาวา เรองเลา

ครใหญใจด ๑๑๙

ขอขอบพระคณ

คณะกรรมการจดงาน ๑๐๐ ปชาตกาล ศาสตราจารย ดร.อบล เรยงสวรรณ ขอกราบขอบพระคณคณาจารยอาวโสของโรงเรยนสาธตจฬาลงกรณมหาวทยาลย ทกรณาสละเวลาใหขอมล และทานผมอปการคณตอการจดกจกรรมตางๆ ดงตอไปน

อาจารยอาวโส

ศาสตราจารยกตตคณสมน อมรววฒนรองศาสตราจารย ดร.สนย สนธเดชะรองศาสตราจารยวระวรรณ อามระดษรองศาสตราจารย ดร.จงรกษ ไกรนามรองศาสตราจารยนรมล สวสดบตรอาจารยสนทด ตณฑนนทนรองศาสตราจารยมลลกา ตณฑนนทนรองศาสตราจารยผกา สตยธรรมรองศาสตราจารยลาวณย วทยาวฒกลรองศาสตราจารยรจระ สภรณไพบลยผชวยศาสตราจารยอรวรรณ ขมวฒนาผชวยศาสตราจารยเอมจนทร สวนทวงศ

๑๒๐ ครใหญใจด

ผชวยศาสตราจารยพไล แยมงามเหลอรองศาสตราจารยลนจง อนทรมพรรยผชวยศาสตราจารย ดร.มนญ อรณไพโรจนผชวยศาสตราจารยเพมจตร สงหเสน ปราสาททองโอสถรองศาสตราจารยวารนทร มาศกลผชวยศาสตราจารยปญญา อทยพฒนรองศาสตราจารยพตรวลย ไกวลวทรองศาสตราจารยปตนนธ (ประคอง) สทธสารผชวยศาสตราจารยกตยวด บญซอ

ผมอปการคณและชวยเหลอในการจดกจกรรมของอนกรรมการฝายตางๆ

รองศาสตราจารย ดร.ศรเดช สชวะ คณบดคณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

อาจารยพรพรหม ชยฉตรพรสข ผอานวยการ คณา จารย และบคลากร โรงเรยนสาธตจฬาลงกรณมหาวทยาลย ฝายมธยม

ผชวยศาสตราจารยทนกร บวพล ผอานวยการ คณา จารย และบคลากร โรงเรยนสาธตจฬาลงกรณมหาวทยาลย ฝายประถม

สมาคม ผปกครองและคร โรงเรยนสาธตจฬาลงกรณมหาวทยาลย

ครใหญใจด ๑๒๑

สมาคมนกเรยนเกา โรงเรยนสาธตจฬาลงกรณมหา­วทยาลย

นกเรยนเกาสาธตจฬาลงกรณมหาวทยาลย รน 1–15โรงแรมมณเฑยรรเวอรไซดบรษทบญรอดบรวเวอร จากดบรษททปโกฟดส จากด (มหาชน)บรษทไทยนาทพย จากดวงดนตร The GenerationsสมาคมกฬาโบวลงแหงประเทศไทยBlu-O Rhythm & Bowl สยามพารากอนLakewood Country ClubVGI Global Media Public Company Limitedแผนกโสตทศนปกรณ คณะนเทศศาสตร มหาวทยาลย

กรงเทพโรงแรมหวชางเฮอรเทจโรงเรยนสตรจลนาค

ศาสตราจารย ดร.อบล เรยงสวรรณลนจง อนทรมพรรย

จดทำโดยคณะกรรมการจดงาน

๑๐๐ ป ชาตกาล ศ.ดร.อบล เรยงสวรรณ

สแกนเพอดาวนโหลด

นอกจากหนงสอ ครใหญใจดแลว คณะกรรมการจดงาน ๑๐๐ ป ชาตกาล ศาสตราจารย ดร.อบล เรยงสวรรณยงไดจดพมพ รายงานวจยแนวคดทางการศกษาของ ศาสตราจารย ดร.อบล เรยงสวรรณ ในรปแบบหนงสออเลคทรอนกส (eBook)