ชนเผาพนเมอง

อรกลาโวย

โครงการพฒนาระบบฐานขอมลเพอเสรมสรางความเขมแขงใหแกชนเผาพนเมองในประเทศไทยDevelopment of community knowledge-based database system for empowering the most

marginalized and vulnerable indigenous groups in Thailand.

สนบสนนโดย:จดทำโดย:

ชนเผาพนเมองอรกลาโวย | 1

สารบญ หนา ประวตศาสตร 2 ถนก าเนด 2 เสนทางการเคลอนยาย 2 การกระจายตวของชมชน 3 วถชวต/วฒนธรรม 8 สถานการณและการเปลยนแปลง 11

ชนเผาพนเมองอรกลาโวย | 2

ชนเผาพนเมองอรกลาโวย 1. ประวตศาสตร

อรกลาโวย เปนชนเผาพนเมองทตงถนฐานอยในราชอาณาจกรไทยมายาวนาน กอนทประเทศไทยจะรวบรวมแผนดนและประชากรเปนรฐชาต เพอคงความเปนเอกราชจากการลาอาณานคมของชาตตะวนตก พวกเขาเขามาตงถนฐานดงเดมอยบรเวณหมเกาะลนตา จงหวดกระบ และกระจายตวออกไปตามหมเกาะตางๆ ในแถบทะเลอนดามนทเปนอาณาเขตของประเทศไทย

ตามประวตศาสตรทสบคนไดในหลายๆ ภาคสวนสรปไดวา “ซาตก” หรอเกาะลนตา เปนแผนดนแหงแรกทชาวอรกลาโวยลงหลกปกฐาน กอนทจะแยกยายขยายถนฐานไปยงพนทอนๆ เกาะลนตาจงเปรยบเสมอนเมองศนยกลางของชาวอรกลาโวย โดยการศกษาถงวถชวตและวฒนธรรมชาวอรกลาโวยในปจจบนสามารถคนควาไดโดยทวไป เพราะมการจดท าเอกสารประวตความเปนมาถงวถชวตและวฒนธรรมชาวอรกลาโวยไวจ านวนหนงทงในระบบออนไลนและเอกสารวชาการทอธบายและวเคราะหถงประวตศาสตรชาวอรกลาโวย

2. ถนก าเนด ชาวพนเมองอรกลาโวยซงเปนชนเผาทด ารงชพดวยการประมงชายฝงแบบพนบานในแถบทะเลอนดา

มน มประวตศาสตรบอกเลาผานบนทกของนกประวตศาสตรตะวนตก และนทานประจ าถนระบวา ชาวอรกลาโวยมถนฐานอยแถบเกาะมะละกา เกาะลงกาว อรกลาโวยมความผกพนอยกบทะเล มเรอเปนเสมอนเพอนรใจ เรอจงมความส าคญกบชาวอรกลาโวยในอดตซงเปรยบเสมอนไดกบเปนบานหลงแรกทอยอาศยตงแตยคดงเดมทพวกเขาน าเรอทองไปตามหมเกาะตางๆ

มการตงขอสนนษฐานหลายประการเกยวกบถนก าเนดของชาวอรกลาโวย ทงทสนนษฐานวาเปนชนพนเมองทอพยพมาจากลมน าแยงซเกยงในประเทศจน โดยอพยพลงมาทางตอนใตลองตามแมน าโขงเรอยมาจนถงแหลมอนโดจน และมการสนนษฐานอกวาอรกลาโวยอาจอพยพมาจากบรเวณประเทศมาเลเซย และจากการศกษาประวตความเปนมาของชาวอรกลาโวยโดยอาศยเปรยบเทยบรปราง ลกษณะทางกายภาพ เพอตงขอสนนษฐาน อรกลาโวยไดถกจดใหอยในกลมมาลาโย-โปลนเซยน แตกยงไมมการสรปไดอยางแนนอนวาเปนชนพนเมองเดมของหมเกาะตางๆ ตามฝงทะเลตะวนตกทมเชอชาตอะไร หรอเคยอยในบรเวณใดอยางแนชด แตพวกเขาเปนพวกทลองเรอไปตามทตางๆ

ชาวอรกลาโวยบางกลมยงมต านานเทอกเขา “ฆนงฌรย” (อาภรณ อกฤษณ, 2532) ทเชอกนวาเมอประมาณ 500 – 600 ปกอน เคยเปนถนฐานของบรรพบรษอรกลาโวย กอนอพยพเขาสนานน าไทยในปจจบน และเปนดนแดนศกดสทธในต านานทพวกเขาจะตองท าพธลอยเรอไปเซนสรวงทกครงทลมมรสมพดเปลยนทศทาง

3. เสนทางการเคลอนยาย

จากรองรอยหลกฐานทปรากฏ อาจเรยบเรยงไดวาชาวอรกลาโวยนน ไดลองเรอมาพบเกาะทมหาดทรายขาวเปนแนวยาวจากทศเหนอลงสทศใตเหมาะเปนทหลบมรสม พวกเขาเรยกเกาะแหงนวา “ปาตยซาตก” และบกเบกเกาะแหงนตงรกรากแปรรปผลผลตจากทะเลตามแถบชายหาดของเกาะ และเคลอนยายไปมาตามแหลงประมงตางๆ แลวกลบมา ณ เกาะแหงนในชวงเวลาเดมๆ จนมพนทพธกรรมตามประเพณบน

ชนเผาพนเมองอรกลาโวย | 3

เกาะแหงนทเรยกวา “ศาลโตะบาหลว” ซงเปนศาลบรรพบรษของชาวอรกลาโวย ณ ปจจบนอยบรเวณบานบอแหนบนเกาะลนตาใหญ ทชาวอรกลาโวยจะใชพนทดงกลาวประกอบพธลอยเรอทกๆ ป

หมเกาะลนตา หรอ “ปาตยซาตก” ตามภาษาอรกลาโวย มเกาะนอยใหญหอมลอมถง 53 เกาะ แตเปนพนทอยอาศยของผคนในปจจบนเพยง 9 เกาะ มเกาะลนตาใหญเปนศนยกลางการอยอาศย ดวยสภาพภมประเทศและทรพยากรธรรมชาตทประกอบดวยพนทภเขาทเปนปาไม และแหลงน าจดจากยอดเขาตอนกลางของเกาะลงสทราบและชายทะเลแบงพนทเกาะออกเปนสองสวนคอฝงตะวนออก ชาวบานเรยก “หนาเกาะ” ชาวอรกลาโวยในอดตอาศยพนทชายฝงตงถนฐานเปนชมชนเรมแรก และฝงตะวนตก ชาวบานเรยก “หลงเกาะ” ซงอดตไมมผคนอาศยเพราะเผชญหนากบมรสม แตปจจบนเปนท าเลทองทใครใครจบจองเปนเจาของ สวนพนทภเขาและผนปาธรรมชาตปจจบนอยภายใตการดแลของอทยานแหงชาตหมเกาะลนตาเปนสวนใหญ วถชวตและผคนหลงจากการบกเบกของชาวอรกลาโวย มทงชาวจนและชาวมลายมสลมเขามาตงถนฐานอยรวมกน โดยมหลกฐานทางประวตศาสตรบรเวณศรรายา จนกระทงทางการไทยเหนวาเกาะลนตาเปนแหลงคาขายจงมาตงดานภาษ ท าใหเกาะแหงนไดรบการพฒนาเจรญรงเรองมาตามล าดบจนถงปจจบน

ชาวอรกลาโวยมวถชวตออกเรอประมงไปตามชวงเวลามรสม ประกอบกบไมนยมอยรวมกบกลมคนทมวฒนธรรมแตกตาง จากเดมชาวอรกลาโวยบนเกาะลนตาทไดรบการส ามะโนประชากรเปนคนไทยในชวงป พ.ศ. 2500 ไดมการเคลอนยายกระจายตวชมชนออกไปยงเกาะตางๆ ในแถบทะเลอนดามน

4. การกระจายตวของชมชน

ชาวอรกลาโวยมการตงถนฐานกระจายไปยงพนทตางๆ ทงบนฝงตามชายหาดและบนเกาะกลางทะเล จากการส ารวจเมอป 2560 พบวามชมชนชาวอรกลาโวยทงสน 15 ชมชน 1,047 ครวเรอน และประชากร 4,986 คน

ตาราง 1 จ านวนครวเรอนและประชากรชาวอรกลาโวย จ าแนกตามชมชน

ชมชนอรกลาโวย ครวเรอน ประชากร เกาะกลาโหม 9 34 เกาะจ า 48 308 ชาวเลแหลมตง 47 182 ตงไหร 6 33 มต 23 103 ศาลาดาน (ชมชนโตะบาหลว และชมชนในไร) 32 179 สงกาอ 22 350 หวแหลม Na Na ไทยใหม 82 476 สะป า 53 296 แหลมตกแก 295 1257 หลเปะ 219 1117

ชนเผาพนเมองอรกลาโวย | 4

ชมชนอรกลาโวย ครวเรอน ประชากร เกาะอาดง 33 143 เกาะบโหลน 98 508 ผลรวม 1,047 4,986

ภาพ 1 กราฟวงกลมแสดงจ านวนประชากรอรกลาโวยจ าแนกตามชมชน

เกาะลนตา จงหวดกระบ

ลกษณะทางกายภาพของเกาะลนตาเปนภเขาตามแนวยาวอยกลางเกาะ ท าใหพนทเกาะแบงออกเปนสองสวนตามธรรมชาต ดานตะวนออกเรยกวา “หนาเกาะ” มลกษณะเปนเวงชาวฝงทเปนหาดเลนตลอดแนวภเขาและสามารถบงลมคลนมรสมได จงเปนทปกหลกตงถนฐานของชาวอรกลาโว ยตงแตอดตมา และเปนทตงบานเรอนเปนชมชนตงแตบานทงหยเพง มาจนถงบานสงกาอ

ชาวอรกลาโวยถอเปนกลมคนแรกเรมทบกเบกเกาะลนตา ท าใหเปนแหลงตงชมชนเรมแรก ตอมาผทเขามาตงหลกแหลงในชวงหลงมบทบาททางประวตศาสตร การเมอง และการปกครอง รวมถงเศรษฐกจในปจจบน

ชนเผาพนเมองอรกลาโวย | 5

ภาพ 2 แผนทแสดงทตงชมชนชาวอรกลาโวยบนเกาะลนตา

สถานการณทางการเมองและเศรษฐกจของพนทไดรบการพฒนาขนตามล าดบ พนทดงเดมบนเกาะ

ลนตาจงถกถอครองโดยกลมคนทอยประจ าทมากขน ชาวอรกลาโวยบานหวแหลม-ศรรายาเดมจงถกผลกดนใหมาอยในพนททายเกาะ และดวยพระมหากรณาธคณของสมเดจพระศรนครนทราบรมราชชนนและสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช ททรงเสดจเยยมเกาะลนตาในชวงป พ.ศ. 2512 และ 2516 จงท าใหชาวอรกลาโวยไดเปนประชากรไทยทมนามสกลพระราชทานและมทดนท ากนครวเรอนละ 5 ไร ในบรเวณบานสงกาอ ปจจบน

บานสงกาอ มความหมายถงเหงอกปลากระเบนราห ตามความเชอดงเดมของชาวอรกลาโวยถอเปนเจาแหงทะเลทน าพาพวกเขามายงเกาะลนตาแหงน โดยกองหนเหงอกปลากระเบนราหทมธงสแดงปกบรเวณอาวมาเละ เปนสญลกษณแสดงถงทสถตของกระเบนราหตวนน เรยกกวา “โตะอสกกาอ” ปจจบนเปนหมบานของชาวอรกลาโวยบนเกาะลนตาเกอบทงหมด มเพยง 1 ครวเรอนทเปนชนพนเมองภาคใตทเขามาอาศยอยรวมดวย หมบานนยงคงด ารงวถชวตวฒนธรรมของชาวอรกลาโวยไวอยางเขมแขง ดวยการท าประมงชายฝงตามภมปญญาและองคความรทปรบตวตอการเปลยนแปลงจากรนสรน เผชญกบสถานการณวกฤตทางธรรมชาต สงคม และเศรษฐกจ เชน สนาม การพฒนาพนทตามนโยบายรฐบาล และการทองเทยว แตจะยงคงยนหยดตอสงรกเราและอ านาจเงนตราอยตอไปในอนาคตไดหรอไม เปนสงททาทายชนพนเมองชาวอรกลาโวยในวนขางหนา

ชมชนชาวอรกลาโวยบนเกาะลนตา อ าเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ มชมชนของชาวอรกลาโวยตงถนฐานอย 5 ชมชน ประกอบดวย ตาราง 2 เปรยบเทยบครวเรอนชาวอรกลาโวยกบครวเรอนในชมชนทงหมด

ชอหมบานหลก ชมชน

อรกลาโวย ต าบล จ านวนบาน/ครวเรอน

ทงหมด อรกลาโวย รอยละ ศาลาดาน ม.1 บานในไร ศาลาดาน 843 34 4.03 ศาลาดาน ม.1 บานโตะบาหลว ศาลาดาน 843 34 4.03

ชนเผาพนเมองอรกลาโวย | 6

โละบาหรา ม.3 บานคลองดาว ศาลาดาน 1,455 50 3.44 หวแหลม ม.1 บานหวแหลม เกาะลนตาใหญ 353 22 6.23 สงกาอ ม.7 บานสงกาอ เกาะลนตาใหญ 180 85 47.22

รวม 3,674 188 6.12 ชมชนชาวอรกลาโวยบนเกาะศรบอยา อ าเภอเหนอคลอง จงหวดกระบ มชมชนของชาวอรกลาโวยตงถนฐานอย 5 ชมชน ประกอบดวย ตาราง 3 เปรยบเทยบครวเรอนชาวอรกลาโวยกบครวเรอนในชมชนบนเกาะศรบอยาทงหมด

ชอหมบานหลก ชมชน

อรกลาโวย ต าบล จ านวนบาน/ครวเรอน

ทงหมด อรกลาโวย รอยละ บานเกาะป ม.2 กลาโหม เกาะศรบอยา 363 10 2.75 บานเกาะจ า ม.3 เกาะจ า เกาะศรบอยา 414 48 11.59 บานตงไหร ม.5 เกาะมต เกาะศรบอยา 305 23 7.54 บานตงไหร ม.5 ตงไหร เกาะศรบอยา 305 6 1.97

รวม 1,387 103 2.95 ชมชนชาวอรกลาโวยบนเกาะพพ อ าเภอเมองกระบ จงหวดกระบ มชมชนของชาวอรกลาโวยตงถนฐานอย 1 ชมชน บนเกาะพพ ต าบลอาวนาง คอ บานแหลมตง ตาราง 4 เปรยบเทยบครวเรอนชาวอรกลาโวยกบครวเรอนในชมชนบานแหลมตงทงหมด

ชอหมบานหลก ชมชน

อรกลาโวย ต าบล จ านวนบาน/ครวเรอน

ทงหมด อรกลาโวย รอยละ บานแหลมตง ม.8 แหลมตง อาวนาง 320 47 14.69

รวม 320 47 14.69

เกาะหลเปะ เกาะอาดง และเกาะบโหลน จงหวดสตล

เปนหมเกาะทส าคญทางฝงทะเลอนดามน หรอภาคใตฝงตะวนตกของไทย เปนเกาะทมลกษณะภมประเทศเปนทราบเกอบทงเกาะ เหมาะแกการตงถนฐาน ในอดตชาวอรกลาโวยใชเปนพนทเพาะปลกขาว

ชาวอรกลาโวยกลมแรกจากเกาะลนตาไดอพยพเขามาอยอาศยทเกาะหลเปะ ตงแตสมยรชกาลท 5 หรอราวๆ พ.ศ. 2440 เนองจากสภาพภมประเทศและความอดมสมบรณของทรพยากรทเหมาะแกการด ารงชพ ผทเขามาบกเบกและเปนผน าในยคแรกคอ โตะฆร ทชกชวนญาตใหยายจากเกาะลนตามาอยทเกาะหลเปะ ตอมาในป พ.ศ. 2452 มชาวอรกลาโวยทมปญหาทางการเมองและการปกปนเขตแดนระหวางไทย -มาเลเซย ชาวอรกลาโวยจากเกาะสเหร และเกาะลนตาไดเขามาตงถนฐานในหมเกาะอาดง -ราวเพอเปนหลกฐานบงชวาแผนดนสวนนเปนของสยามหรอประเทศไทย

ชนเผาพนเมองอรกลาโวย | 7

ปจจบนมชมชนชาวอรกลาโวยตงถนฐานเปนชมชนอยในเขตจงหวดสตลตามเกาะตางๆ 3 ชมชน ประกอบไปดวย

ตาราง 5 เปรยบเทยบครวเรอนชาวอรกลาโวยกบครวเรอนในชมชนบนเกาะหลเปะทงหมด

ชอหมบานหลก ชมชนอรกลาโวย ต าบล อ าเภอ ครวเรอน

ทงหมด อรกลาโวย รอยละ บานเกาะอาดง-หลเปะ ม.7 หลเปะ เกาะสาหราย เมองสตล 514 223 43.39 บานเกาะอาดง-หลเปะ ม.7 เกาะอาดง เกาะสาหราย เมองสตล 514 33 6.42 เกาะบโหลน ม.3 บโหลนดอน-เล ปากน า ละง 163 99 60.74

รวม 1,191 355 29.81

ภาพ 3 แผนทตงชมชนชาวอรกลาโวยในเขตจงหวดสตล

ชนเผาพนเมองอรกลาโวย | 8

ชมชนชาวอรกลาโวยในจงหวดภเกต

ปจจบนมชมชนชาวอรกลาโวยตงถนฐานเปนชมชนอยในเขตจงหวดภเกตในเขตอ าเภอเมองภเกต 3 ชมชน ประกอบไปดวย

ตาราง 6 เปรยบเทยบครวเรอนชาวอรกลาโวยกบครวเรอนในชมชนบนเกาะภเกตทงหมด

ชอหมบานหลก ชมชนอรกลาโวย ต าบล อ าเภอ ครวเรอน

ทงหมด อรกลาโวย รอยละ บานสะป า ม.1 บานสะป า เกาะแกว เมองภเกต 1,045 53 5.07 บานแหลมตกแก ม.4 บานแหลมตกแก ทต.รษฎา เมองภเกต 285 300 105.26 บานหาดราไวย ม.2 บานราไวย ทต.ราไวย เมองภเกต 2,489 82 3.29

รวม 3,819 435 11.39

5. วถชวตและวฒนธรรม

การท ามาหากนแบบดงเดมของชาวอรกลาโวย คอการตกเบด ด าน าแทงปลา หาหอย และลาสตวทะเลเปนอาหาร ในชวงมรสมออกทะเลไมไดตองหลบลมหลบฝนตามชายฝง หรอขนฝงมาหาน าจดกจะหงหาอาหารโดยเกบมะพราว เกบยอดผก ลาสตวเลกตามชายฝงส าหรบปรงอาหาร หลงจากทอรกลาโวยบางกลมเรมขนมาตงหลกแหลงบนฝง เพราะแหลงทเคยเรรอนพกอาศยถกยดครองโดยกลมชนอนแลว กเรมเรยนรการท าไรปลกขาว ปลกผก ผลไม ท าสวนยางพารา ฯลฯ แตบางกลมทอาศยในเขตพนทอทยานแหงชาตไมสามารถปลกพชไดกยงยดทะเลเปนแหลงเสบยงอาหาร

ตอมามการตดตอกบผคนตางวฒนธรรม น าของทะเลทเปนสวนเกนไปแลกเปลยนของใชจ าเปน บางกลมรบจางแรงงานกบชาวจน ไดคาตอบแทนเปนเสอผาเกา ขาวสาร ในชวงหลงอรกลาโวยบางกลมตกอยภายใตระบบเศรษฐกจแบบพงพา ดวยการเชาซออวน เรอหางยาวพรอมเครองเรอจากนายทน โดยมเงอนไขวาจะตองจบกง หรอปลาสงขายใหกบนายทนเทานนเพอหกหนสน หลงเหตการณสนาม จงไดรบบรจาคเรอและเครองมอหากนเปนของตนเอง ประกอบกบธรกจการทองเทยวเรมเปนทนยมมากขน อรกลาโวยทอยใกลแหลงทองเทยว สามารถปรบตวใหสามารถอยรอดในสงคมไดดวยการออกทะเลหาปลาไปขายรานอาหารบาง รบจางแรงงานบาง

ครอบครวและระบบเครอญาต :

ชายชาวเลอรกลาโวยพรอมทจะมครอบครวได เมอสามารถออกทะเลเพอท ามาหากนเลยงครอบครวได โดยเฉลยอายประมาณ 19-20 ป สวนผหญงสามารถหงหาอาหารเลยงดทารกได โดยเฉลยอายประมาณ 14-18 ป แตปจจบนเมอหนมสาวตกลงปลงใจกนฝายชายจะรอจนกวาผหญงอายครบ 15 ป และท าบตรประชาชนกอนจงไดรบอนญาตใหแตงงานได

ลกษณะครอบครวเปนแบบครอบครวเดยว โดยเรมจากฝายชายไปอยบานฝายหญงกอน จนกระทงมลกคนแรกหรอพรอมจะสรางบานใหมจงแยกไปตงครอบครวเดยว แตหากฝายหญงหรอฝายชายเปนลกคน

ชนเผาพนเมองอรกลาโวย | 9

สดทองจ าเปนตองเลยงดพอแม กจะตองอยกบพอแมของฝายหญงหรอฝายชาย จนกระทงพอแมฝายใดฝายหนงทอาศยอยดวยเสยชวต กจะกลายเปนครอบครวเดยวทมพอหมายหรอแมหมายอาศยอยดวย

ปจจบนชาวเลอรกลาโวยกลมเครอญาตทอาศยอยในชมชนเดยวกน จะใชนามสกลพระราชทานเหมอนกนหมด เชน ชาวเลอรกลาโวยทอ าเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ กลมบานหวแหลมกลาง และสงกาอ ใชนามสกล “ทะเลลก” กลมบานไร คลองดาว และโตะบาหลว ใชนามสกล “ชางน า”

การนบญาต การเรยกชอ :

แมชาวเลอรกลาโวยจะยดระบบการตงถนฐานโดยฝายชายไปอาศยอยกบพอแมฝายหญง (matrilocal) และมการสบทอดอ านาจทางฝายแม แตจะมการนบญาตทงสองฝาย (bilateral kinship) คอแตละคนจะมความสมพนธทางเครอญาต ทงฝายพอและฝายแมเทาเทยมกน ทงนสงเกตไดจากค าเรยกญาตทงสองฝายทมสถานภาพเดยวกน ดวยค าเรยกญาตค าเดยวกน อาจจะเปนเพราะชมชนชาวเลอรกลาโวย เปนชมชนเลกๆ แมจะแตงงานแยกบานไปแลวยงไปมาหาสกนไดสะดวก จงมความสมพนธใกลชดกนทงสองฝาย สงคมชาวเลอรกลาโวยมศพททซบซอน แสดงถงความเปนสงคมเครอญาต คอทกคนในชมชนเดยวกนจะเปนญาตกนหมด มทงญาตทสบทอดทางสายโลหต ญาตทางการแตงงาน และยงมการสรางความสมพนธโดยการสมมต เชน ศพทค าวา “อะนะพโดะ” แปลวา ลกบญธรรม และ“ซาบย” แปลวา เกลอ เปนการผกญาตผกมตรเพอขยายวงญาตใหกวางขวางขน โดย “ลกบญธรรม” และ “เกลอ” อาจจะเปนกลมอรกลาโวยดวยกน หรอระหวางอรกลาโวยกบชาวไทยมสลม ชาวไทยเชอสายจน หรอชาวไทยพทธกได

การแตงกาย :

ผชายนงผาขาวมาแบบชาวไทยพทธ หรอนงกางเกงแบบชาวจน (กางเกงเล) ผาขาวมาคาดเอว เปลอยทอนบน ผหญงนงผาปาเตะกระโจมอก ตอมา เมอตดตอสมพนธและท างานกบชาวจน จะไดรบเสอผาตอบแทนเปนสนน าใจบาง ซอจากรานคาในตลาด บาง หากตองเขามาในตลาดศรรายา หรอออกนอกชมชนผหญงนยม สวมเสอและนงผาปาเตะแบบชาวจนและชาวไทย ชอบสสด ๆ แตไมใหความส าคญกบคณภาพของเนอผาและความกลมกลนของส ผชายยงคงนยมนงกางเกงจนหรอกางเกงเลผาขาวมาคาดเอว สวมเสอบางบางโอกาสแตไมนยมตดกระดมเสอ (อาภรณ อกฤษณ. 2554: 203)

ปจจบนการแตงกายในชวตประจ าวนของชาวเลอรกลาโวยกลมผใหญในชมชนจะไมเปลยนไปมากนก แตเมอออกไปตดตอสมพนธกบภายนอกจะพถพถนขน สวนเดกรนใหมโดยเฉพาะสมาชกกลมวยรนจะรบวฒนธรรมการแตงกายททนสมยจากสงคมภายนอกไดอยางรวดเรว

บาน :

ส าหรบวถชวตชาวเลในอดต เรอเปนทงยานพาหนะส าหรบเดนทาง เปนเครองมอท ามาหากน เปนบานพกเรอนนอน และเปนศนยรวมเครอญาต เนองจากขบวนเรอของกลมเดยวกนจะเคลอนยายไปพรอม ๆ กน ไปไหนไปดวยกน จะแวะขนฝงในชวงฤดฝน หรอมพายคลนลมแรง หรอตองการน าจดเทานน เรอจงเปรยบเสมอนเรอนตายดวย

ชนเผาพนเมองอรกลาโวย | 10

เรอแบบดงเดมของชาวเลม 2 แบบ แบบแรก เปนเรอไมระก า จากบนทกของ บรเนอร สแตนตน. (2550 : 314-316; อางถงใน อาภรณ อกฤษณ. 2554: 203) เมอประมาณป พ.ศ.2490-2493 (72-69 ปทแลว) ไดเลาถงเรอของชาวเลเกาะลนตาวา “เหนเรอหนาตาแปลก ๆ ทท าดวยไมคอรก (ไมระก า) ล ายาว ๆ ล าหนงมาจอดเกยตรงหนาหาด เรอล านนหนกเพยบเสยจนกระทงมองออกไปแลวดเหมอน พวกยปซน าและหวหนาของเขาก าลงนงอยในทะเลอยางไรอยางนน” ตอมาเปลยนไปใชเรอปเลา (ปราฮ ปเลา) หรอเรอเหลา ท าดวยไมกระดาน และแจวค ปจจบนเปลยนมาใชเรอปเลา ซงเปลยนรปแบบเปนเรอหวโทงและใชเครองเรอหางยาวแทนกรรเชยงและแจวค

เมอชาวเลขนมาสรางเพงพกชวคราวรมทะเล จะสรางเปนกลมใกล ๆ กน ดวยเหตปจจยหลายประการ เชนวฒนธรรมดงเดมทผกพนเปนญาตพนองกนหมด ตอมาเมอเปลยนไปสรางบานคอนขางถาวร เลยนแบบบานของชาวมสลม เปนบานชนเดยวยกพนเตย ๆ หลงเลก ๆ ใชวสดทหาไดในทองถน ตอมา เมอไฟฟาและถนนเขาถงชมชน รวมไปถงเครองใชไฟฟามาเปนสวนหนงในชวตประจ าวน บานทอยบนเนนเปลยนไปกออฐถอปน หลงคามงสงกะส หรอกระเบอง แตยงคงเปนบานชนเดยว สวนบานทตงอยบนพนทรมฝงทะเล ยงคงใชไมหรอแผนกระเบองเรยบท าฝาบาน เสาบานยนลงไปในทะเลหลงภยพบตสนาม เมอองคกรเอกชน เขามาสรางบานใหใหมบนเนนสง ลกขนไปจากชายฝงทะเล และใชรปแบบบานทถกก าหนดมาจากภายนอก ท าใหอตลกษณของรปแบบบานและพนทตงบานเรอนเปลยนไป ไมสมพนธกบประโยชนใชสอย (อาภรณ อกฤษณ. 2554:204)

อาหาร :

อาหารหลกของชาวเล คอ อาหารทะเล กนและปรงอาหารดวยวธงาย ๆ นอกจากอาหารทะเลแลวขาวไดกลายเปนอาหารหลกของชาวอลกลาโวยมาชานานหลงจากทตดตอกบกลมชาตพนธอน ๆ อรกลาโวยบนเกาะลนตา เคยเรยนรวธการปลกขาวไรและท านา มาหลายชวอายคน แตปจจบนเลกไปแลวมเพยงหลกฐานยงขาวและทนา มะพราว เปนพชหลกทส าคญในชวตประจ าวนอกอยางหนง อรกลาโวยจะใชมะพราวเปนสวนประกอบหลกในการปรงอาหารคาวหวาน ตลอดจนใชประโยชนสารพดจากสวนตางๆ ในอดตไมมการแบงมออาหารจะหงขาวทงไวหวเมอไหรกกนเมอนน พวกเขาสามารถอดอาหารไดทงวน หรอกนอาหารไดตลอดทงวน เพราะออกทะเลเวลาไมแนนอน

ชนเผาพนเมองอรกลาโวย | 11

6. สถานการณและการเปลยนแปลง การเปลยนแปลงของสถานการณตามชวงเวลา กอเกดทงปญหาและโอกาสในการปรบตวของกลมชนเผาพนเมองตลอดเวลา ชาวอรกลาโวยจงไมแตกตางจากชนเผาพนเมองอนๆ ทยงคงตองแสวงหาสทธขนพนฐาน ถงแมปญหาเรองสถานะบคคลและการเขาถงบรการของรฐขนพนฐานจะมโอกาสมากขน แตยงผกพนอยกบสถานการณอยอาศย เพราะความไมมนคงดานทอยอาศยไดกระทบตอการเขาถงบรการของรฐขนพนฐานดวย สวนกจกรรมการด ารงชวตและหาเลยงชพไดถกผลกใหเปนกจกรรมทผดกฏหมายเนองจากการประกาศเขตอนรกษและพนทคมครองทางทะเล การท ามาหากนจากทรพยากรทางทะเลจงยากล าบากมากขน ประเดนทเปนขอกงวลดานความเปราะบางของอรกลาโวย

ขอกงวลดานความเปราะบางของชนเผาพนเมองอรกลาโวย ทเผชญกบการเปลยนแปลงตางๆ จ าแนกไดเปนดงน

ประเดนความเปราะบางทางสงคม เหตการณสนามไดกอใหเกดการเปลยนแปลงทางสงคมของชาวอรกลาโวย ชมชนชาวอรกลาโวยเรมผสมและกลนกลายไปกบชมชนใหญ ดงจะเหนไดวาบนเกาะอาดง-หลเปะ เกาะภเกต เกาะลนตา และเกาะพพ ชาวอรกลาโวยเปนประชากรกลมนอย ทงๆ ทเคยเปนชนพนเมองดงเดมในพนทดงกลาว ขอมลรอยละของประชากรชาวอรกลาโวยบนเกาะทง 4 เกาะมดงน

เกาะอาดง-หลเปะ 29.81 เกาะภเกต 11.39 เกาะลนตา 6.12 เกาะพพ 2.95

พนทเกาะลนตาทเปนเมองหลวงของชาวอรกลาโวยในอดต ปจจบนมสดสวนของครวเรอนชาวอรกลาโวยในพนทเพยงรอยละ 6.12 ในขณะทพนทอนๆ อก 3 แหง มสดสวนครวเรอนชาวอรกลาโวยไมถงรอยละ 50 ของครวเรอนทงหมดในหมบาน อรกลาโวยบนเกาะอาดง-หลเปะ มเพยงรอยละ 29.81 เกาะภเกตมเพยงรอยละ 11.39 และเกาะพพมเพยงรอยละ 2.95 การเปนประชากรสวนนอยของหมบานในปจจบนไดกอเกดผลกระทบในการตดสนใจเพอการด ารงชวตตางๆ เปนอยางมาก ทส าคญไดบนทอนความเปนชมชนทจะสบทอดจารตประเพณและจตวญญาณตามโบราณประเพณทดงามลงไป จงมประเดนวา

1) การเปนประชากรสวนนอยในพนทจะถกผสมกลมกลนใหกลายเปนคนอนทไมใชอรกลาโวยหรอไม

2) การเปลยนแปลงทางสงคมของชาวอรกลาโวยทเกดขน การสบทอดวฒนธรรมและภมปญญาทเปนองคความรทางสงคมของอรกลาโวยจะถกลมหายไปจากชมชนอรกลาโวยหรอไม

3) วฒนธรรมดานภาษาอรกลาโวยเลอนรางลงไปหรอไม ค าศพทเฉพาะในภาษาสญหายไปกบการเปลยนแปลงหรอไม

ทงสามประเดนจงเปนขอกงวลทางสงคมและน าไปสความเปราะบางดานสงคมของชาวอรกลาโวยทจะตองหาวธการธ ารงและสรางเสรมความเปนปกแผนใหกลบคนมาไดเพออนาคตของสงคมทใหความส าคญกบความหลากหลายทางวฒนธรรม

ชนเผาพนเมองอรกลาโวย | 12

ประเดนความเปราะบางทางเศรษฐกจ วถชวตของการลองเรอออกทะเลของบรรพบรษทไมยดตดกบผนแผนดนอยอาศย ประกอบกบภม

ปญญาการท ากนในผนทะเลกวางไดถายทอดสรนปจจบนทปรบเปลยนมาเปนการท าประมงชายฝงนน ไดรบผลกระทบจากการเปลยนแปลงของนโยบายและระบบกฎหมายกรรมสทธ ทดนท ากนทยดตดกบการลงหลกปกฐานและระบบกรรมสทธทดน รวมถงการรกคบและหนกหนวงของธรกจทเกยวเนองกบการทองเทยวในหลากหลายรปแบบและไรทศทางไดกอใหเกดผลกระทบดานสทธในทดนของชมชนชาวอรกลาโวยทมสบเนองมาจนถงปจจบน จงมประเดนวา

1) การสญเสยกรรมสทธความเปนเจาของทดนอยอาศยและท ากน เปนปญหาหลกของชาวอรกลาโวย ทงทเปนการสญเสยกรรมสทธทดนใหกบนายทน และการถกลดรอนสทธจากภาครฐตามกฎหมายพนทคมครองและอนรกษ ไดสงผลกระทบตอความมนคงของการอยอาศยและท ากนของชาวอรกลาโวยหรอไม

2) การพฒนาพนทชายฝงทะเลตามเกาะตางๆ ใหเปนแหลงทองเทยวระดบโลก มโรงแรม รสอรทตางๆ เกดขนในพนทตงถนฐานของชาวอรกลาโวย การจางงานเปนลกจางเลยงชพแทนการออกเรอประมงหาปลาดงบรรพบรษไดถายทอดองคความรไวใหนน เปนวถการหาเลยงชพทชาวอรกลาโวยรนหลง (ปจจบนและอนาคต) มนใจวาจะท าใหเกดความมนคงยงยนจรงหรอไม

ประเดนดงกลาวจงมขอกงวลวาการเปลยนแปลงทเกดขนจะเปนความเปราะบางทางวฒนธรรมการท ากนหาเลยงชพและการสญเสยองคความรทเปนภมปญญาการเอาตวรอดในผนทองทะเล ซงจะสามารถน ากลบมาสรางเปนสมมาอาชพหารายไดในกระแสการเปลยนแปลงทมการทองเทยวเปนฐานส าคญไดหรอไม และจะท าไดอยางไร ประเดนความเปราะบางทางการเมอง การเมองในทน หมายถง มมมองทเกยวของกบการจดสรรทรพยากรชมชน หรอการเขาถงการยอมรบและปฏบตตามของสมาชกในชมชนนนๆ ปจจบนชมชนชาวอรกลาโวยก าลงเปนชมชนสวนนอยในพนทปกครองระดบหมบาน ท าใหชาวอรกลาโวยบางสวนไมสามารถเขาถงสทธขนพนฐานและการแบงปนผลประโยชนจากชมชนหลกได จงเปนประเดนวา

1) การปกปองคมครองผคนชาวอรกลาโวยซงรวมถงวฒนธรรมทเปราะบางอยแลว ใหด ารงอยตอไป ชาวอรกลาโวยทงหลายไดแสดงถงความเขมแขงในการสรางการยอมรบหรอพลงเพอการตอรองอยางไร

2) ผน าของชาวอรกลาโวยทสามารถเขาถงอ านาจการตอรองมมากพอหรอไม และหากไมมากพอจะสรางใหมขนไดอยางไรในสถานการณปจจบน

3) หากชาวอรกลาโวยรวมมอกบชาวมอแกน มอแกลน ทเรยกรวมกนวา “ชาวเล” สามารถเรยกรองใหภาครฐสงเสรมและสนบสนนการสรางเอกลกษณชาวเลขนมาได ชาวเลสามารถประกอบอาชพประมงท ากนในพนทอนรกษตามภมปญญาดงเดมไดหรอไม ชาวเลจะสามารถรอฟนวถชวตดงเดมเหลานนไดหรอไม อยางไร เมอคนรนหลงชาวเลไดถกผสมกลนกลายใหเปนคนอนไปมากแลว และมวถการท ากนอนทพวกเขาคดวามนคงส าหรบตวเขาแลว

ประเดนเหลานคอความเปราะบางทางการเมองของชาวอรกลาโวยและชาวเล ทจะตองมการวางแผนเพอการจดการอยางเปนระบบและเปนรปธรรม

ชนเผาพนเมองอรกลาโวย | 13

เอกสารอางอง นฤมล อรโณทย และคณะ. 2558. “วฒนธรรมกบการพฒนา: ขอสงเกตจากกรณชาวเล”. เอกสาร

หมายเลข 4 : โครงการตอยตง โครงการน ารองอนดามน และหนวยวจยชนพนเมองและทางเลอกการพฒนา สถาบนวจยสงคม จฬาลงกรณมหาวทยาลยและมลนธเพอนชนเผา.

ส านกกรรมาธการ 3 ส านกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร. 2559. “ขอเสนอการปฏรปเพอสงเสรมชมชนกลมชาตพนธเขมแขง: กรณกลมชาตพนธชาวเล”. รายงานคณะกรรมกาธการขบเคลอนการปฏรปประเทศดานสงคมสภาขบเคลอนการปฏรปประเทศ.

มลนธชนเผาพนเมองเพอการศกษาและสงแวดลอม (ม.ก.ส)188/525 ม.10 หมบานครสภา ซ.21 ต.สนนาเมง อ.สนทราย จ.เชยงใหม 50210โทรศพท: 052-063110 E-mail: ipf@thai-ips.orgรายละเอยดเพมเตม www.thaiip.org, www.thaiipportal.info, https://uraklawoy.thaiipportal.info/

¢éÍÁÙÅà¾ÔèÁàµÔÁ: