แผน11netra.lpru.ac.th/~uraiwan/files/envi3.pdf · ใบงานที่ 1 3.2 ขั้นกิจกรรมหล ัก 1) นักเรียนดู Slide show

หนวยการเรียนรูที่ 1 มหัศจรรยโลกสิ่งแวดลอม แผนการจัดการเรียนรูที่ 1/1 ระบบนิเวศของโลก

ผูสอน.........อุไรวรรณ หาญวงค

16

แผนการจัดการเรียนรูท่ี 1/1 เร่ืองระบบนิเวศของโลก เวลาเรียนในคาบเรียน 6 ชั่วโมง/ 3 สัปดาห นอกคาบเรียนไมนอยกวา 3 ชั่วโมง วิธีการเรียน การเรียนแบบเนนประสบการณตรง การเรียนแบบคิดสรางสรรค การเรียนรูดวยตนเอง

1. จุดประสงคการเรียนรู

1.1 ดานความรู 1.1.1 นัก เ รียนสามารถอธิบายความหมายของระบบนิ เวศ ปจจัยทางกายภาพ

ความสัมพันธของส่ิงมีชีวิตและการถายทอดพลังงานในระบบนิเวศ 1.2 ดานทักษะและกระบวนการ

1.2.1 นักเรียนมีทักษะการเรียนรูเกี่ยวกับระบบนิเวศตามธรรมชาติดวยตนเอง 1.2.2 นักเรียนสามารถวิเคราะห สังเคราะห และประเมินความหลากหลายของส่ิงมีชีวิต

และส่ิงแวดลอมของระบบนิเวศตามธรรมชาติในภูมิภาคตางๆ ของโลกได 1.2.3 นักเรียนมีทักษะการสืบเสาะหาความรู และนําเสนอผลงานเกี่ยวกับระบบนิเวศของ

โลก ระบบนิเวศตามธรรมชาติและความหลากหลายของระบบนิเวศ 1.3 ดานเจตคติและคานิยม

1.3.1 นักเรียนมีความสนใจใฝรูตอระบบนิเวศของโลก ระบบนิเวศตามธรรมชาติและความหลากหลายของระบบนิเวศ

1.3.2 นักเรียนมีจิตสํานึกในความรวมมือกันสรางโมเดลระบบนิเวศของกลุม 2. สาระสําคัญ

ระบบนิเวศ ระบบนิเวศตามธรรมชาติ ประเภทของระบบนิเวศ ปจจัยทางกายภาพในระบบนิเวศ ความสัมพันธของส่ิงมีชีวิตในระบบนิเวศ การปรับตัวของส่ิงมีชีวิต และรูปแบบของการถายทอดพลังงานในระบบนิเวศ



17

3. กระบวนการจัดกิจกรรมการเรียนรู

กระบวนการจัดกิจกรรมการเรียนรู วิธี การเรียน

ผลการเรียนรู ท่ีคาดหวัง

ชั่วโมงท่ี 1-2 (ในคาบเรียน) 3.1 ขั้นกิจกรรมนํา

1) นําเขาสูบทเรียนและสนทนากับนักเรียนเกีย่วกับสภาพท่ัวไปของส่ิงแวดลอมรอบตัวโดยใชส่ือรูปภาพและแผนท่ีประกอบจากโปรแกรมPower Point

- สภาพภูมิประเทศชายฝงทะเลมีลักษณะอยางไร - สภาพภูมิประเทศทะเลทรายมีลักษณะเปนอยางไร - สภาพภูมิประเทศแถบภูเขาหิมะมีลักษณะเปนอยางไรสภาพภูมิประเทศภาคเหนือมีลักษณะอยางไร

- สภาพภูมิประเทศปาบนดอยสุเทพมีลักษณะอยางไร - สภาพภูมิประเทศของจังหวัดเชียงใหมมีลักษณะอยางไร

- เม่ือเปรียบเทียบลักษณะภูมิประเทศในแตละพ้ืนท่ีของจังหวัดเชียงใหมมีความแตกตางกันอยางไร

- การวิเคราะห (องคประกอบ)

2) เตรียมความรวมมือในการเรียนโดยนักเรียนแบงกลุมคละช้ันกลุมละ 6-7 คนประกอบดวยนกัเรียนช้ันม.4 และนักเรียนช้ัน ม.5 ช้ันละ 3 - 4 คน

3) ครูแจงจุดประสงคการเรียนรู อธิบายวิธีการเรียนรูดวยตนเอง ขอตกลงและงานท่ีแตละกลุมตองรวมมือกันทําตาม ใบงานท่ี 1

3.2 ขั้นกิจกรรมหลัก 1) นักเรียนดู Slide show เร่ือง ระบบนิเวศของโลก มี

หัวขอเกีย่วกับระบบนิเวศ ระบบนิเวศตามธรรมชาติ ประเภทของระบบนิเวศ ปจจัยทางกายภาพในระบบนิเวศ ความสัมพันธของส่ิงมีชีวิตในระบบนิเวศ และเขียนแผนภาพแสดงความสัมพันธของระบบนิเวศของโลก

- การวิเคราะห (ความสัมพันธ)



18


ผลการเรียนรูท่ีคาดหวัง

2) นักเรียนแตละกลุมรวมกันศึกษาใบงานท่ี 1 เร่ืองระบบนิเวศของโลก สมาชิกในกลุมศึกษาสภาพแวดลอมทางกายภาพ ชนิดและส่ิงมีชีวิตในระบบนิเวศของโลก โดยแบงงานรับผิดชอบ วางแผนการดําเนินงาน และคนควาปฏิบัติงานตามท่ีไดรับมอบหมายจนสําเร็จ

1. ขั้น การจัดประสบการณ

- การสังเคราะห (แผนงาน)

3) นักเรียนในกลุมนําเสนอผลการคิดวิเคราะหงานตามท่ีไดรับผิดชอบตอกลุม สมาชิกรวมกนัอภิปรายแสดงความคิดเห็นตอผลงาน วิจารณความถูกตอง ความเหมาะสมของขอมูลและรวมกันสรุปเปนขอสรุปของกลุม รวมกันหาวิธีนําเสนอขอมูลและนําเสนอตอช้ันเรียน

2. ขั้นเสนอแลกเปล่ียนประสบการณ 3. ขั้น อภิปราย 4. ขั้นสรุปพาดพิง 5. ขั้น ประยุกตใช

การระดมพลังสมอง

- ความรวมมือใน การเรียน - การวิเคราะห (องคประกอบ) - การสังเคราะห (ประเดน็) - การประเมินผล (ความเหมาะสมของขอมูล)

ชั่วโมงท่ี 3-4 (ในคาบเรียน) 4) นักเรียนในกลุมศึกษาใบงานท่ี 2 เร่ือง ระบบนิเวศตาม

ธรรมชาติและความหลากหลายของระบบนิเวศ โดยสมาชิกในกลุมศึกษาใบความรูท่ี 2 มีหัวขอเกีย่วกับระบบนิเวศ ปจจัยทางกายภาพในระบบนิเวศ ความสัมพันธของส่ิงมีชีวิตในระบบนิเวศ การปรับตัวของส่ิงมีชีวิต การถายทอดพลังงาน ระบบนิเวศตามธรรมชาติ

1. ขั้นสรางความตระหนัก

- ความรวมมือใน การเรียน - การสังเคราะห (อภิปรายประเด็น)

5) สมาชิกในกลุมตัดสินใจเลือกระบบนิเวศของโลก 1 แหง รวมกันศึกษาขอมูลจากส่ือตาง ๆ เชน หนังสือ เว็บไซต เปนตน รวมกนัอภิปรายลักษณะเฉพาะของระบบนิเวศนัน้ (นักเรียนในกลุมอาจมีการคนควาขอมูลเพิม่เติม/ปรับปรุงแกไขงานตามความคิดของกลุม) พิจารณารวมกนัสรุปภายในกลุม

2. ขั้นระดมพลังความคิด

- ความรวมมือใน การเรียน - การสังเคราะห(อภิปรายประเด็น)



19



6) ครูใชคําถามกระตุนใหนักเรียนรวบรวมขอมูลท่ีมีรายละเอียดเกีย่วกับลักษณะเดนของระบบนิเวศธรรมชาตินั้น ลักษณะเฉพาะ ชนิด การกระจายของส่ิงมีชีวิต ส่ิงมีชีวิตเดนท่ีพบในระบบนเิวศนัน้ เชน ปาดงดิบพบเสือโครง ทะเลทรายพบกระบองเพชร และแสดงความสัมพันธของสภาพอากาศ ปริมาณแสง อุณหภูมิกับส่ิงมีชีวิตท่ีพบ


- การวิเคราะห (องคประกอบ)

7) นักเรียนในกลุมรวมวางแผนในการสรางโมเดลระบบนิเวศตามประเด็นท่ีครูให ดังนี้

- เหตุผลท่ีเลือกระบบนิเวศท่ีจะสรางModel - ระบุรายละเอียดของระบบนิเวศท่ีเลือก - สรางภาพออกแบบ Model ท่ีจะสราง

และนําเสนอขอมูลหนาช้ันเรียน ใหครูและเพื่อนในช้ันเรียนรวมแสดงความคิดเห็น ตรวจสอบความบกพรองตอรางโมเดลท่ีจะทํา เพื่อใหขอเสนอแนะในการปรับปรุง


- การสังเคราะห (แผนงานการสรางโมเดล) - การประเมินผล (ตรวจสอบความบกพรองของรายการ)

นอกคาบเรียน (ไมนอยกวา 3 ชั่วโมง) 8) สรางโมเดลระบบนิเวศ

3. ขั้น สรางสรรคชิ้นงาน

- การสังเคราะห (การไดมาซ่ึงชุดของความสัมพันธเชิงนามธรรม: สรางโมเดล)

ชั่วโมงท่ี 5-6 (ในคาบเรียน) 3.3 ขั้นกิจกรรมสรุป

1) นักเรียนแตละกลุมนําเสนอผลงานโมเดลระบบนิเวศท่ีรวมกันสรางตอช้ันเรียน

4. ขั้น นําเสนอผลงาน

2) นักเรียนในช้ันเรียนรวมประเมินผลงานโดยการใชเกณฑท่ีตกลงรวมกัน(ปรับจากท่ีครูสราง)

5. ขั้นวัดและประเมินผล

- การประเมินคา (ภายใน)



20



3) ครูและนักเรียนรวมอภิปรายใหเห็นแนวความคิดหลักรวมกันของระบบนิเวศตามธรรมชาติ

- การวิเคราะห (ความสัมพันธ) - จิตสํานึกตอระบบนิเวศตามธรรมชาติ

4) นักเรียนแตละกลุมนําผลงานไปจัดแสดงไวท่ีหองปฏิบัติการวิทยาศาสตร

6.ขั้นเผยแพรผลงาน

4. ส่ือ/อุปกรณ/แหลงเรียนรู

4.1 ส่ือ/วัสดุ/เอกสาร 4.1.1 ใบงานท่ี 1 เร่ืองระบบนิเวศของโลก 4.1.2 ใบงานท่ี 2 เร่ืองระบบนิเวศตามธรรมชาติและความหลากหลายของระบบนิเวศ 4.1.3 ใบความรูท่ี 1 เร่ืองระบบนิเวศตามธรรมชาติและความหลากหลายของระบบนิเวศ 4.1.4 หนังสือ : ส่ิงแวดลอม ชีวิตในระบบนิเวศ 4.1.5 Slide เร่ือง ระบบนิเวศของโลก (สรางโดยใชโปรแกรม Power Point ประกอบดวยรูปภาพระบบนิเวศขนาดเล็ก ใกลตัว และขยายระบบใหญข้ึนจนถึงระบบนิเวศของโลก แผนท่ีโลก แผนที่ แสดงชีวนิเวศของโลก) 4.1.6 CD-Rom เร่ือง นิเวศวิทยาและส่ิงแวดลอม (Ecology and environment)โดย

สถาบันนวัตกรรมและพัฒนากระบวนการเรียนรู มหาวิทยาลัยมหดิล สถาบันสงเสริมการสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี

4.2 แหลงเรียนรูประเภทสถานท่ี 4.2.1 หองสมุดโรงเรียน 4.2.2 หองสมุดออนไลน

4.3 แหลงเรียนรูออนไลน 4.3.1 http://www.tei.or.th สถาบันส่ิงแวดลอมไทย 4.3.2 http://www.greenworld.or.th มูลนิธิโลกสีเขียว 4.3.3 http://www.envirolink.org Environmental Resources



21

4.3.4 http://www.globe.gov 4.3.5 http://www.thaigoodview.com/library/studentshow/st2545/5-4/no02-

44/biosystem.htmlระบบนิเวศ 4.3.6 www.tmd.go.th/ กรมอุตุนิยมวิทยา 4.3.7 http://www.environnet.in.th/index.asp environ NET กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม 4.3.8 http://www.deqp.go.th/index1.jsp กรมสงเสริมคุณภาพสิ่งแวดลอม 4.3.9 http://www.krirk.ac.th/graduate/environment/article.html ความหลากหลายทางชีวภาพ 4.3.10 http://web.ku.ac.th/schoolnet/snet6/envi1/ecosystem/b2.htm



22

5. การวัดและประเมินผล

จุดประสงคการเรียนรู ชิ้นงาน/คุณลักษณะ วิธีการวัด/เคร่ืองมือ ดานความรู 1.นักเรียนสามารถอธิบายความหมายของระบบนิเวศ ปจจัยทางกายภาพ ความสัมพันธของสิ่งมีชีวิตและการถายทอดพลังงานในระบบนิเวศ

- ผลการบันทึกกิจกรรม จากใบงานท่ี 1 - การนําเสนอขอมูลหนาช้ันเรียน จากใบงานท่ี 2

แบบประเมินงานที่ 1 แบบประเมินงานที่ 2

ดานทักษะและกระบวนการ 1. นักเรียนมีความสามารถในการเรียนรูเก่ียวกับระบบนิเวศตามธรรมชาติดวยตนเอง

ผลการบันทึกกิจกรรม จากใบงานท่ี 1

แบบประเมินงานที่ 1

2.นักเรียนสามารถวิเคราะห สังเคราะห และเปรียบเทียบความหลากหลายของสิ่งมีชีวิตและสิ่งแวดลอมของระบบนิเวศตามธรรมชาติในภูมิภาคตางๆ ของโลกได

โมเดลระบบนิเวศ แบบประเมินโมเดลระบบนิเวศ

3.นักเรียนมีทักษะการแสวงหาขอมูล และนําเสนอผลงานระบบนิเวศของโลก ระบบนิเวศตามธรรมชาติและความหลากหลายของระบบนิเวศ

- ผลการบันทึกกิจกรรม จากใบงานท่ี 1 - กิจกรรมจากใบงานที่ 2

- โมเดลระบบนิเวศ

แบบประเมินงานที่ 1 แบบประเมินงานที่ 2 แบบประเมินโมเดลระบบนิเวศ

ดานเจตคติและคานิยม 1. นักเรียนมีความสนใจใฝรูตอระบบนิเวศของโลก ระบบนิเวศตามธรรมชาติและความหลากหลายของระบบนิเวศ

- ความสนใจ - การคนควาจากแหลงอางอิง

ประเมินความสนใจในงานที่ 1 ประเมินขอมูลการคนควาในงานที่ 2

2. นักเรียนมีจิตสํานึกในความรวมมือกันสรางโมเดลระบบนิเวศของกลุม

รายงานการเลือกวัสดุ - แบบประเมินโมเดลระบบนิเวศ



23

ภาคผนวกแผนการจัดการเรียนรูท่ี 1/1 ประกอบดวย

1. ใบงานท่ี 1 เร่ือง ระบบนิเวศของโลก 2. แบบประเมินงานท่ี 1 เร่ือง ระบบนิเวศของโลก 3. ใบความรูท่ี 1 เร่ือง ระบบนิเวศและความหลากหลายของระบบนิเวศ 4. ใบงานท่ี 2 เร่ือง ระบบนิเวศตามธรรมชาติและความหลากหลายของระบบนิเวศ 5. แบบประเมินงานท่ี 2 เร่ือง ระบบนิเวศตามธรรมชาติและความหลากหลายของระบบนิเวศ 6. แบบประเมินโมเดลระบบนเิวศของโลก 7. แบบสังเกตพฤติกรรมความรวมมือในการเรียนรู 8. แบบประเมินตนเองดานพฤติกรรมความรวมมือในการทํางาน



24

ใบงานท่ี 1 เร่ืองระบบนิเวศของโลก กิจกรรมของกลุม

1. เลือกประธานและเลขากลุม 2. สมาชิกรวมกนัศึกษาใบงานท่ี 1 เร่ือง ระบบนิเวศของโลก 3. สมาชิกแตละคนเลือกศึกษาคนควาเกีย่วกบั ส่ิงแวดลอมทางกายภาพและส่ิงมีชีวิต

ของระบบนิเวศตาง ๆ ท่ัวโลก 1 แหง พรอมท้ังบันทึกขอมูลไดอยางอิสระตามความคิดของตน (20 นาที)

4. สมาชิกนําเสนอขอมูลและผลการวิเคราะหขอมูลท่ีไดจากการคนควาตอกลุม (คนละไมเกิน 3 นาที) 5. สมาชิกในกลุมรวมอภิปรายแสดงความคิดเห็น เกี่ยวกับส่ิงแวดลอมทางกายภาพและ

ส่ิงมีชีวิตของระบบนิเวศตาง ๆ ท่ัวโลก เปนขอสรุปของกลุมและเตรียมวิธีการนําเสนอขอมูล(ไมเกนิ 10 นาที)

6. นําเสนอตอช้ันเรียน (กลุมละไมเกนิ 5 นาที) 7. รวมแสดงความคิดเห็นตอผลงานกลุมในช้ันเรียน



25

แบบประเมินงานท่ี 1 เร่ืองระบบนิเวศของโลก

เกณฑการประเมิน ดีมาก (4) ดี (3) พอใช (2) ปรับปรุง (1)

1. ความรู ระบุสภาพแวดลอมทางกายภาพชนิดและลักษณะของสิ่งมีชีวิตในระบบนิเวศของโลกไดชัดเจนถูกตอง ครอบคลุมเน้ือหา

ระบุสภาพแวดลอมทางกายภาพชนิดและลักษณะของสิ่งมีชีวิตในระบบนิเวศของโลกไดชัดเจนถูกตอง แตไมครอบคลุมเน้ือหา

ระบุสภาพแวดลอมทางกายภาพชนิดและลักษณะของสิ่งมีชีวิตในระบบนิเวศของโลกไดถูกตองแตไมครอบคลุมเน้ือหา

ระบุสภาพแวดลอมทางกายภาพชนิดและลักษณะของสิ่งมีชีวิตในระบบนิเวศของโลกไดไมครอบคลุมเน้ือหา

2. การเรียนรูดวยตนเอง

เรียนรูเรื่องระบบนิเวศตามธรรมชาติของโลกดวยตนเอง และสามารถสรุปไดชัดเจนถูกตอง ครอบคลุมเน้ือหา

เรียนรูเรื่องระบบนิเวศตามธรรมชาติของโลกดวยตนเอง และสามารถสรุปไดชัดเจนถูกตอง แตไมครอบคลุมเน้ือหา

เรียนรูเรื่องระบบนิเวศตามธรรมชาติของโลกโดยเพ่ือนชวยเหลือบางสรุปไดชัดเจนถูกตองแตไมครอบคลุมเน้ือหา

เรียนรูเรื่องระบบนิเวศตามธรรมชาติของโลกโดยเพ่ือนชวยเหลือเปนสวนใหญ ยังสรุปสิ่งที่ศึกษามาไดไมครอบคลุมเน้ือหา

3. ทักษะการแสวงหาขอมูล

แสวงหาขอมูลไดตามเวลาที่กําหนดคือ 20 นาที

ใชเวลาในการแสวงหาขอมูลมากกวาเวลาที่กําหนดไมเกิน 3 นาที


ใชเวลาในการแสวงหาขอมูลมากกวาเวลาที่กําหนดเกินกวา 5 นาที

4. ความสนใจใฝรู

มีการศึกษาคนควาระบบนิเวศของโลก จากแหลงอางอิงต้ังแต 5 แหลงขึ้นไป

มีการศึกษาคนควาระบบนิเวศของโลก จากแหลงอางอิง 4 แหลง

มีการศึกษาคนควาระบบนิเวศของโลก จากแหลงอางอิง 3 แหลง

มีการศึกษาคนควาระบบนิเวศของโลก จากแหลงอางอิง 1 หรือ 2 แหลง



26

เกณฑการประเมิน ดีมาก (4) ดี (3) พอใช (2) ปรับปรุง (1) 5. การวิเคราะห

เสนอผลการวิเคราะหงานอภิปรายแสดงความคิดเห็นที่มีตอผลงาน วิจารณความถูกตอง ความเหมาะสมของขอมูลในกลุมไดอยางสมเหตุสมผล

เสนอผลการวิเคราะหงาน อภิปรายแสดงความคิดเห็นที่มีตอผลงาน วิจารณความถูกตองของขอมูลในกลุมได แตขาดเหตุผลที่เหมาะสม

เสนอผลการวิเคราะหงาน อภิปรายแสดงความคิดเห็นที่มีตอผลงาน วิจารณความถูกตองของขอมูลในกลุมไดบาง

เสนอผลการวิเคราะหงาน อภิปรายแสดงความคิดเห็นที่มีตอผลงาน ไมวิจารณความถูกตองของขอมูลในกลุมไดดวยตนเอง ตองอาศัยเพ่ือนในกลุมชวยเหลือ

ระดับคุณภาพ ชวงคะแนนท่ีได ระดับคุณภาพ

16-20 ดีมาก 11-15 ดี

6-10 พอใช 1-5 ปรับปรุง



27

ใบความรูท่ี 1 เร่ือง ระบบนิเวศและความหลากหลายของระบบนิเวศ

ระบบนิเวศ(Ecosystem) คือ ความสัมพันธระหวางกลุมส่ิงมีชีวิตท่ีอาศัยอยูรวมกันในบริเวณนั้นและความสัมพันธระหวางกลุมส่ิงมีชีวิตกับสภาพแวดลอมของแหลงท่ีอยู ไดแก ดิน แสง นํ้า ในระบบนิเวศจะมีการถายทอดพลังงานระหวางส่ิงมีชีวิตกลุมตางๆ และมีการหมุนเวียนสารตางๆ จากส่ิงแวดลอมสูส่ิงมีชีวิตและจากส่ิงมีชีวิตสูส่ิงแวดลอม ระบบนิเวศมีท้ังระบบใหญ เชนโลกของเราจัดเปนระบบนิเวศท่ีใหญท่ีสุดเรียกวาโลกของส่ิงมีชีวิต(biosphere)ซ่ึงรวมระบบนิเวศหลากหลายระบบ และ ระบบนิเวศเล็กๆ เชน สนามหญา สระน้ํา ขอนไมผุ หรืออาจมีขนาดใหญข้ึน เชน ปาสน ปาเต็งรัง ทะเลสาบ เปนตน

ระบบนิเวศจัดเปนระบบเปดท่ีมีการถายทอดของสารและพลังงานเขาไปในระบบทําใหเกิดความสมดุลระหวางระบบนิเวศกับส่ิงแวดลอมภายนอก สมดุลในระบบนิเวศไมไดหมายความวามีการหมุนเวียนหรือพลังงานเฉพาะของระบบน้ัน ๆ เพราะทุกระบบนิเวศลวนไดรับพลังงานหรือสารจากสวนท่ีอยูนอกระบบดวย เชน แสงจากดวงอาทิตยหรือธาตุตาง ๆ จากระบบนิเวศท่ีอยูขางเคียง เชน ระบบนิเวศยอน้ํา นอกจากไดรับแสงสวางจากดวงอาทิตยแลว น้ําในบอยังไดรับสารเคมีท่ีปะปนมากับน้ําท่ีไหลจากแผนดิน ท่ีอยู รอบ ๆ บอน้ํ านั้น เชน ปุ ย ยาฆาแมลง

แผนภาพแสดงความสัมพันธระหวางส่ิงมีชีวิตกับส่ิงแวดลอม



28

ปจจัยทางกายภาพในระบบนิเวศ ปจจัยทางกายภาพหรือส่ิงแวดลอมท่ีไมมีชีวิต มีอิทธิพลตอส่ิงมีชีวิตในระบบนิเวศ ท้ังดาน

ชนิดและจํานวนของส่ิงมีชีวิต รวมท้ังการดํารงชีวิต การแพรพันธและการกระจายในธรรมชาติ ปจจัยทางกายภาพไดแก แสงสวาง อุณหภมิู กาซ ดิน น้ํา ความช้ืน ความเปนกรด เบส ไฟ เปนตน

ความสัมพันธของส่ิงมีชีวิตในระบบนิเวศ

ในระบบนิเวศส่ิงมีชีวิตชนิดหนึ่งมักมีความสัมพันธกับส่ิงมีชีวิตอ่ืนท้ังในทางท่ีเปนประโยชนหรือเสียประโยชนซ่ึงกันและกัน ความสัมพันธเหลานั้นแยกออกไดหลายแบบคือ

1. ภาวะท่ีตองพึ่งพา (Mutuatism ใชสัญลักษณ + / + ) 2. ภาวะการไดประโยชนรวมกัน(Protocooperation ใชสัญลักษณ + / + ) 3. ภาวะอิงอาศัย หรือ ภาวะเกื้อกูล (Commensalism ใชสัญลักษณ + / 0 ) 4. ภาวะปรสิต (Commensalism ใชสัญลักษณ + / 0 ) 5. การลาเหยื่อ(Predation ใชสัญลักษณ + / - ) 6. ภาวะการแกงแยง(Competition ใชสัญลักษณ - / - ) 7. ภาวะการยอยสลาย(Saprophytism ใชสัญลักษณ + / 0 ) 8. ภาวะการหล่ังสารหามการเจริญ(Antibiosis ใชสัญลักษณ 0 / - ) 9. ภาวะกระทบกระเทือน(Amensation ใชสัญลักษณ 0 / - ) 10. ภาวะท่ีเปนกลาง (Neutratism ใชสัญลักษณ 0 / 0) การปรับตัวของส่ิงมีชีวิต ส่ิงมีชีวิตมีคุณสมบัติท่ีสําคัญอยางหนึ่งคือ การปรับตัวเนื่องจากส่ิงแวดลอมมีการ

เปล่ียนแปลงตลอดเวลา หากส่ิงมีชีวิตท่ีอยูทามกลางส่ิงแวดลอมเชนนั้นไมปรับตัวตามก็ไมอาจมีชีวิตอยูรอดตอไปไมได หรืออาจสูญพันธุ การปรับตัวของส่ิงมีชีวิตจึงแยกออกงาย ๆ ไดสองกลุม คือ การปรับตัวแบบชั่วคราว และการปรับตัวแบบถาวร การถายทอดพลังงาน การถายทอดพลังงานในระบบนิเวศเร่ิมจากผูผลิตเปล่ียนพลังงานแสงจากดวงอาทิตยใหเปนพลังงานเคมีโดยกระบวนการสังเคราะหแสง เม่ือผูบริโภคกินผูผลิต พลังงานเคมีในรูปของสารอาหารถูกถายทอดไปยังผูบริโภคแตละลําดับ เม่ือส่ิงมีชีวิตในระบบนิเวศตาย ผูยอยอินทรียสารจะทําหนาท่ียอยสลายซากส่ิงมีชีวิตใหเปนอนินทรียสาร ซ่ึงผูผลิตสามารถนํากลับมาใชใหมหากไมมีผูยอยสลาย ซากส่ิงมีชีวิตคงเต็มไปหมด



29

หวงโซอาหาร (Food chain) หมายถึง กระบวนการถายทอด พลังงานในรูปของอาหารเปนลําดับข้ันจากส่ิงมีชีวิตหนึ่งไปยัง ส่ิงมีชีวติอีกหนึ่งโดยการกินกนัเปนทอด ๆ หวงโซอาหาร (Food chain) แบงออกไดเปน 3 ประเภทคือ 1.หวงโซอาหารแบบบริโภค (Grazing food chain) หมายถึง หวงโซอาหารที่มีการกนิกันเปนทอด ๆ ซ่ึงเร่ิมจากพืช (ผูผลิต) ไปยังสัตว

2. หวงโซอาหารแบบยอยสลาย (Detritus food chain) หมายถึงหวงโซอาหารที่ซากพืชและสัตวถูกยอยสลายใหเนา เปอยผุพัง

3. หวงโซอาหารแบบปรสิต หมายถึง หวงโซอาหารที่มีส่ิงมี ชีวิตพวกปรสิตมาอยูรวมดวย และทําใหเกดิการถายทอดพลังงาน จากผูถูกอาศัย (Host) ไปยังปรสิตนัน้

รูปการถายทอดพลังงานตามลําดับขั้นในระบบนิเวศในรูปแบบของพิรามิด

สายใยอาหาร (Food webs) หมายถึง ความสัมพันธของ food chain ตาง ๆ หลาย ๆ ชนิด ในชุมชนหนึ่ง ๆ สมดุลธรรมชาติ



30

รูปสายใยอาหารในบอนํ้า แสดงใหเห็นกลุมสิ่งมีชีวิต 4 กลุม คือ ผูผลิต ผูบริโภค ผูกินซากและผูยอยสลาย

รูปแสดงความสัมพันธโดยยอระหวางพืชและสัตวโดยมีวัฎจักรของธาตุที่สําคัญ ๆ

คือ คารบอน ออกซิเจน ไนโตรเจนและเกลือแรอื่น ๆ



31

ระบบนิเวศตามธรรมชาต ิระบบนิเวศแยกเปน 2 ระบบใหญ ๆ คือระบบนิเวศตามธรรมชาติ และระบบนิเวศท่ีมนุษย

สรางข้ึน ระบบนิเวศตามธรรมชาติ ไดแก ระบบนิเวศบนบก เชน ปาไม ปาสน ทุงหญา ทะเลทราย

ระบบนิเวศน้ําจืด เชน แมน้ํา ลําคลอง ลําธาร จัดเปนระบบนิเวศน้ําไหล ทะเลสาบ หนอง บึง บอ จัดเปนระบบนิเวศน้ํานิ่ง ระบบนิเวศน้ําเค็ม ไดแก ทะเล มหาสมุทร แนวปะการัง ปาชายเลน

ระบบนิเวศบนบกเปนระบบนิเวศธรรมชาติท่ีแบงออกเปนเขตหรือชีวนิเวศหรือไบโอม(Biome) ซ่ึงหมายถึงบริเวณกวางท่ีมีลักษณะภูมิอากาศและภูมิประเทศเหมือนกันและมีความสัมพันธกับส่ิงมีชีวิตในบริเวณน้ัน การแบงชีวนิเวศของโลกแบงตามลักษณะภูมิอากาศและละติจูดหรือเสนรุงดังรูป

ชีวนิเวศของโลกแบงออกเปน3 เขตใหญ ๆ 2. ชีวนิเวศเขตหนาว อยูในระดับเขตรุงท่ี 50 องศาข้ึนไป แบงออกเปนเขตท่ีสําคัญได 2

เขต คือ ทุนดราและปาสนเขตหนาว บริเวณนี้มีอุณหภูมิตํ่าและไมคงท่ีรวมท้ังมีกระแสลมที่รุนแรง ในฤดูหนาวจึงหนาวจัดและแหงแลง ฝนตกนอย น้ําในดินแข็งตัวจนพืชไมสามารถนําไปใชประโยชนได ส่ิงมีชีวิตในเขตน้ีจึงมีความหลากหลายต่ํา เนื่องจากปจจัยทางกายภาพมีผลตอการ



32

ดํารงชีพของส่ิงมีชีวิต โดยเฉพาะอยางยิ่งอุณหภูมิและนํ้าเปนปจจัยจํากัดในการเจริญเติบโต จึงมีพืชเฉพาะพวกท่ีสามารถปรับตัวเขากับสภาพแวดลอมไดดีเทานั้นท่ีอยูรอด เชน ไลเคน มอส หญา กก เปนสวนใหญ

1.1 ทุนดรา อยูในระดับเสนรุงท่ี 60 องศาข้ึนไป เปนบริเวณใกลข้ัวโลก เชนตอนเหนือของแคนาดา ยุโรปและไวบีเรีย บริเวณดังกลาวมีหนองน้ํากระจายอยูเปนแหง ๆ ปริมาณฝนตกนอยพอ ๆ กับแถบทะเลทราย คือนอยกวา 650 มิลิลิตรตอป จึงอาจเรียกไดวาเขตทุนดราวาทะเลทรายเปย(Wet desert) อุณหภูมิสูงสุดไมเกิน 10 องศาเซลเซียส การหมุนเวียนสารอาหารเปนไปอยางชา ๆ เนื่องจากส่ิงมีชีวิตมีความหลากหลายตํ่า นอกจากนั้นพื้นดินยังมีน้ําแข็งปกคลุมอยูตลอดเวลา ทําใหน้ําในดินช้ันลางเปนน้ําแข็งตลอดป เรียกวา เพอมาฟรอส (Permafrost) มีชวงฤดูรอนราว 2 เดือน ท่ีน้ําแข็งละลายลึกลงไปไมเกิน 20 เซนติเมตร ฤดูรอนจึงเปนฤดูท่ีพืชเจริญเติบโตมีอายุส้ันประมาณ 60 วันแลวก็ตายไป พืชท่ีเจริญเปนพืชช้ันตํ่า เชน มอส ไลเคน หญาเฉพาะชนิด ไมมีไมพุมและไมใหญ สัตวท่ีพบคือ กวางเรนเดียร อยูทางตอนเหนือของยุโรป กวางคาริบู อยูทางตอนเหนือของแคนาดา สัตวอ่ืนไดแก หมาปา หมีขาว กระตายปา หนูเลมมิง ในฤดูรอนมีนกอพยพยายถ่ินเขามาหากินดวย 1.2 ปาสนเขตหนาว อยูใตเขตทุนดราลงมา ระหวางเสนรุง 50-60 องศาเหนือ ไดแก แถบอลาสกา แคนาดา สแกนดิเนเวีย และไซบีเรีย ภูมิอากาศยังคงหนาวเย็น ฤดูหนาวอุณหภูมิประมาณ - 5 องศาเซลเซียส ในฤดูรอนอุณหภูมิสูงไมเกิน 10 องศาเซลเซียส ฝนตกโดยเฉล่ียอยูระหวาง 350-1,000 มิลลิเมตรตอป พืชสวนใหญไดแก สนท่ีมีใบเล็กแหลมคลายเข็มและมีใบเขียวตลอดป มีไมชนิดใบกวางอยูบาง สัตวแถบนี้ไดแก กวางมูส หมีดํา กระตายปา แมวปา หมาปา กระรอก

3. ชีวนิเวศเขตอบอุน เขตนี้อุณหภูมิสูงกวาเขตหนาว แบงเปน เขตคือ ปาผลัดใบในเขตอบอุน (Temperate deciduous) ทุงหญาเขตอบอุน(Temperate grassland)และทะเลทราย(Desert) ท้ัง 3 เขตนี้มีสภาพแตกตางกันอยางเห็นไดชัด อุณหภูมิเฉล่ียของเขตอบอุนอยูระหวาง 5-15 องศาเซลเซียส ฤดูกาลเจริญเติบโตของพืชมีระยะเวลายาวนานข้ึน เพราะความช้ืนในดินมีมากข้ึน จึงมีความหลากหลายของส่ิงมีชีวิตมากข้ึน

4. ชีวนิเวศเขตรอน ในเขตนี้มีชีวนิเวศที่สําคัญ 3 เขต คือ ปาดิบช้ืน ปาผลัดใบเขตรอน และทุงหญาเขตรอน ในท่ีราบอุณหภูมิไมตํ่ามาก มีความผันแปรของอุณหภูมินอยเม่ือเทียบกับเขตอบอุนปริมาณและการกระจายของฝนมีความแตกตางกันมาก ฤดูฝนกับฤดูแลงจึงแบงออกจากกันไดชัดเจน



33

ท่ีมา: http://www.nsm.or.th/modules.php?name=News&file=article&sid=485 http://www.environnet.in.th/evdb/info/bio/bio.html ปรีชา สุวรรณพินิจ.(2544). ชีวิตในระบบนิเวศ. กรุงเทพฯ: องคการคาของคุรุสภา.

ศึกษาขอมูลระบบนิเวศเพิ่มเติมไดท่ี http://www.krirk.ac.th/graduate/environment/teaching/teach09.pdf http://www.artnanastudio.com/ http://web.ku.ac.th/schoolnet/snet6/envi1/ecosystem/b2.htm http://www.thaigoodview.com/library/studentshow/st2545/5-4/no02-44/index.html http://www.vcharkarn.com/include/vcafe/showkratoo.php?Pid=41953 http://elearning.bu.ac.th/mua/course/sc201/Quiz/quiz2.html แบบทดสอบ http://www.learn.in.th/articles/visut/visut03.html http://kmitnb05.kmitnb.ac.th/~as36327/vad3.html http://www.swu.ac.th/royal/book2/b2c1t1.html ความหลากหลายทางชีวภาพ http://human.uru.ac.th/Major_online/SOC/07Biodiverse/07Biodiv.htm http://www.dnp.go.th/development/conservation.htm อุทยานแหงชาติ สัตวปา และพืชพันธ

http://human.uru.ac.th/Major_online/SOC/07Biodiverse/07Biodiv.htm http://ebook.nfe.go.th/ebook/html/024/150.htm การถายทอดพลังงานในระบบนิเวศ



34

ใบงานท่ี 2 เร่ือง ระบบนิเวศตามธรรมชาติและความหลากหลายของระบบนิเวศ

กิจกรรมของกลุม ในชั่วโมง

1. สมาชิกในกลุมศึกษาใบความรูท่ี 1 เร่ือง ระบบนิเวศตามธรรมชาติและความหลากหลายของระบบนิเวศ (10 นาที)

2. เลือกระบบนิเวศของโลก 1 แหง ชวยกนัศึกษาขอมูล และรวมกนัอภิปรายลักษณะเฉพาะของระบบนิเวศนั้น (20 นาที)

3. วางแผนสรางโมเดลระบบนิเวศ ตามประเด็นตอไปนี ้ ( 20 นาที) 3.1 เหตุผลท่ีเลือกระบบนิเวศที่จะสรางโมเดล 3.2 ระบุรายละเอียดของระบบนิเวศที่เลือก 3.3 สรางภาพออกแบบโมเดลท่ีจะสราง

4. นําเสนอขอมูลหนาช้ันเรียนกลุมละไมเกนิ 5 นาที นอกเวลาเรียน 5. สรางModelระบบนิเวศนอกเวลาเรียน และรายงานการสรางโมเดล (ประกอบดวยขอมูล พื้นฐานไดแก ช่ือโมเดลวัสดุอุปกรณ งบประมาณ รูปโมเดล เปนตน) สัปดาหตอไป 6. นําเสนอผลงานโมเดลระบบนิเวศที่รวมกันสรางคร้ังตอไป กลุมละไมเกิน 10 นาที



35

แบบประเมินงานท่ี 2 เร่ือง ระบบนิเวศตามธรรมชาติและความหลากหลายของระบบนิเวศ

เกณฑการประเมิน ดีมาก (4) ดี (3) พอใช (2) ปรับปรุง (1)

1. ความรู

นําเสนอรายละเอียดของระบบนิเวศที่เลือกไดชัดเจนถูกตอง ครอบคลุมเน้ือหา

นําเสนอรายละเอียดของระบบนิเวศที่เลือกไดชัดเจนถูกตอง แตไมครอบคลุมเน้ือหา

นําเสนอรายละเอียดของระบบนิเวศที่เลือกไดถูกตองแตไมครอบคลุมเน้ือหา

นําเสนอรายละเอียดของระบบนิเวศที่เลือกไดไมครอบคลุมเน้ือหา

2. ทักษะการแสวงหาขอมูล

แสวงหาขอมูลไดตามเวลาที่กําหนดคือ 20 นาที



ใชเวลาในการแสวงหาขอมูลมากกวาเวลาที่กําหนดเกินกวา 5 นาที

3. ความสนใจใฝรู

มีการศึกษาคนควาระบบนิเวศตามธรรมชาติและความหลากหลายของระบบนิเวศ จากแหลงอางอิงมากกวา 4 แหลง

มีการศึกษาคนควาระบบนิเวศตามธรรมชาติและความหลากหลายของระบบนิเวศ จากแหลงอางอิง 4 แหลง

มีการศึกษาคนควาระบบนิเวศตามธรรมชาติและความหลากหลายของระบบนิเวศ จากแหลงอางอิง 3 แหลง

มีการศึกษาคนควาระบบนิเวศตามธรรมชาติและความหลากหลายของระบบนิเวศ จากแหลงอางอิงนอยกวา 3 แหลง


10-12 ดีมาก 7-9 ดี

4-6 พอใช 1-3 ปรับปรุง



36

แบบประเมินโมเดลระบบนิเวศ เกณฑการประเมิน ดีมาก (4) ดี (3) พอใช (2) ปรับปรุง (1) 1. รูปแบบ - เน้ือหาถูกตอง

สมบูรณ - มีความหลากหลายของพืชและสัตว - โมเดลมีขนาดเหมาะสมตอการนําเสนอ

ขาด 1 รายการ ขาด 2 รายการ ขาดมากกวา 2 รายการ

2. ความคิดสรางสรรค

โมเดลแสดงออกถึงความมีเหตุผล มีความสัมพันธสอดคลองเช่ือมโยงกับความแปลกใหม สวยงามและนาสนใจ

โมเดลแสดงออกถึงความมีเหตุผล มีความสัมพันธสอดคลองเช่ือมโยงกับความแปลกใหม แตขาดความนาสนใจ

โมเดลแสดงออกถึงความมีเหตุผล แตไมมีความสัมพันธสอดคลองเช่ือมโยงกับความแปลกใหม

โมเดลไมนาสนใจ ไมแปลกใหม

3. การนําเสนอ

- การนําเสนอมีลําดับขั้นตอนนาสนใจ - มีความสัมพันธกับเน้ือเรื่อง - เราใจและชวนใหผูฟงติดตาม - มีความมั่นใจในการนําเสนอ


4. จิตสํานึกตอสิ่งแวดลอม

โมเดลแสดงถึง - การใชวัสดุใกลตัวหางาย - ราคาประหยัด - วัสดุที่ผาน 5R คือ Reduce Reuse Repair Recycle Reject




37

เกณฑการประเมิน ดีมาก (4) ดี (3) พอใช (2) ปรับปรุง (1) 5. รายงานการทําโมเดลระบบนิเวศ

รายงานแสดงใหเห็นวามีการวิเคราะห และออกแบบโมเดลไดและสามารถสรางโมเดลไดอยางเหมาะสม

รายงานแสดงใหเห็นวาไดมีการวิเคราะหและการออกแบบโมเดลไดแตการสรางโมเดลยังไมสมบูรณตามแบบที่วางไว

รายงานแสดงใหเห็นวาไดมีการวิเคราะหและการออกแบบโมเดลได แตการสรางโมเดลไมสอดคลองกับแบบที่วางไว

รายงานแสดงใหเห็นวาการวิเคราะหและการออกแบบโมเดลยังไมเหมาะสมท่ีจะสรางโมเดลได


16-20 ดีมาก 11-15 ดี

6-10 พอใช 1-5 ปรับปรุง หมายเหตุ : 5R คือ R1: Reduce (การลดจํานวน) R2: Reuse (การใชใหม ใชซํ้า) R3: Repair (การซอมแซมใชใหม) R4: Recycle (การแปรรูปกลับมาใชใหม) R5: Reject (การหลีกเล่ียง)



38

แบบสังเกตพฤติกรรมความรวมมือในการเรียนรู

ช่ือผูถูกประเมิน................................................................ช้ัน.............เลขท่ี...........กลุม........... ช่ือผูประเมิน............................................................................................................................. วันท่ี......................เดือน...........................................พ.ศ. .........................................................

คําชี้แจง ใหทําเคร่ืองหมาย / ลงในชองท่ีตรงกับความเปนจริง ระดับ 4 หมายถึง นักเรียนมีพฤติกรรมในขอนั้นมากท่ีสุด ระดับ 3 หมายถึง นักเรียนมีพฤติกรรมในขอนั้นมาก ระดับ 2 หมายถึง นักเรียนมีพฤติกรรมในขอนั้นปานกลาง ระดับ 1 หมายถึง นักเรียนมีพฤติกรรมในขอนั้นนอย ระดับ 0 หมายถึง นักเรียนไมมีพฤติกรรมในขอนั้นเลย

ขอ พฤติกรรม ระดับพฤติกรรม

4 3 2 1 0 1. การรวมแสดงความคิดเหน็ 2. การวางแผนการทํางาน 3. การรับฟงความคิดเห็นของสมาชิกในกลุม 4. การยอมรับความคิดเห็นของสมาชิกในกลุม 5. ความต้ังใจทํางานท่ีไดรับมอบหมายจากกลุม 6. การปฏิบัติงานตามขอตกลงของกลุม 7. การมีสวนรวมในการทํากจิกรรม 8. ความกระตือรือรนในการทํางานรวมกนั 9. ความสนุกสนานในการทํางานกลุม 10. กระบวนการทาํงานมีระบบ 11. ปฏิสัมพันธท่ีดีตอกัน 12. การใหความชวยเหลือสมาชิกในกลุม 13. ความอดทนในการชวยกันแกปญหาของกลุมจนสําเร็จ



39

แบบประเมินตนเองดานพฤติกรรมความรวมมือในการทํางาน

ช่ือ...............................................................................................ช้ัน.............เลขท่ี...........กลุม........... วันท่ี......................เดือน...........................................พ.ศ. ..................................................................

คําชี้แจง ใหทําเคร่ืองหมาย O รอบตัวเลขท่ีตรงกับนักเรียนมากท่ีสุด ระดับพฤติกรรม 0 หมายถึง ไมมีพฤติกรรมในขอนั้นเลย ระดับพฤติกรรม 1 หมายถึง มีพฤติกรรมในขอนั้นนอย ระดับพฤติกรรม 2 หมายถึง มีพฤติกรรมในขอนั้นปานกลาง ระดับพฤติกรรม 3 หมายถึง มีพฤติกรรมในขอนั้นมาก ระดับพฤติกรรม 4 หมายถึง มีพฤติกรรมในขอนั้นมากท่ีสุด

พฤติกรรมความรวมมือในการทํางาน ระดับพฤติกรรม 1. ฉันอธิบายหรือนําขอมูลมาเสนอตอกลุม 4 3 2 1 0 2. ฉันยกตัวอยางประกอบการพูด 4 3 2 1 0 3. ฉันเสนอเพือ่การวางแผนงานของกลุม 4 3 2 1 0 4. ฉันใหขอเสนอแนะท่ีมีประโยชนตอการนําไปใช 4 3 2 1 0 5. ฉันฟงเพื่อนในกลุมเสนอความคิดเห็นจนจบ 4 3 2 1 0 6. ฉันยอมรับความคิดเหน็ของสมาชิกในกลุม 4 3 2 1 0 7. ฉันใหความรวมมือตอกลุม 4 3 2 1 0 8. ฉันปฏิบัติงานกับกลุมดวยความเต็มใจ 4 3 2 1 0 9. ฉันคนควาหาขอมูลท่ีไดรับมอบหมายจากกลุม 4 3 2 1 0 10. ฉันชวยเหลือเพื่อนในกลุมเม่ือมีโอกาส 4 3 2 1 0 11. ฉันรวมทํางานกลุมใหเสร็จตามเวลาท่ีกําหนด 4 3 2 1 0 12. ฉันมีปฎิสัมพันธท่ีดีตอกลุมและรวมเรียนรูอยาง สรางสรรค

4 3 2 1 0

Documents

แผน11netra.lpru.ac.th/~uraiwan/files/envi3.pdf · ใบงานที่ 1 3.2 ขั้นกิจกรรมหล ัก 1) นักเรียนดู Slide show