x Thun Ha (huyn V Xuyn, tnh H Giang)x Bn Lin (huyn Bc H, tnh Lo Cai)x Thanh Xng (huyn in Bin, tnh in Bin)x Lng Minh (huyn Tng Dng, tnh Ngh An)x c Hng (huyn V Quang, tnh H Tnh)x Xy (huyn Hng Ha, tnh Qung Tr)x C Hu (huyn Eakar, tnh c Lc)x Phc i (huyn Bc i, tnh Ninh Thun)x Phc Thnh (huyn Bc i, tnh Ninh Thun)x Thun Ha (huyn Cu Ngang, tnh Tr Vinh)Theo di Ngho theo Phng php cng Tham gia ti mt s Cng ng Dn c Nng thn Vit Nam Bo co tng hp 5 nm (2007 - 2011)Nhn v pha trc: nhng thch thc i vi gim ngho nng thn ti Vit NamThng 5 nm 2012 MC LCLI TA .............................................................................................................................................................................7LI CM N .....................................................................................................................................................................9T VIT TT V THUT NG......................................................................................................................................... 10TM LC........................................................................................................................................................................13 GII THIU....................................................................................................................................................................... 17Mc tiu ca bo co..................................................................................................................................................................................................... 17Phng php nghin cu............................................................................................................................................................................................. 17Phn 1: Din bin Ngho v Cc Ch chnh v Gim ngho Nng thn...................................................... 27 1. TNG QUAN V DIN BIN NGHO NNG THN................................................................................................. 27 1.1. Xu hng gim ngho........................................................................................................................................................................................... 27 1.2. M hnh gim ngho ti cc im quan trc............................................................................................................................................. 291.3. Cc nhm ngho a dng.................................................................................................................................................................................. 341.4. Tnh d b tn thng............................................................................................................................................................................................ 371.5. Vn Gii................................................................................................................................................................................................................. 451.6. Tham gia v trao quyn....................................................................................................................................................................................... 52Phn 2: Nhng Thch thc i vi Gim ngho Nng thn ti Vit Nam......................................................... 652. PHN TCH NGHO A CHIU................................................................................................................................. 662.1. o lng ngho a chiu trn th gii v ti Vit Nam...................................................................................................................... 662.2. Tnh a chiu ca ngho nng thn ti cc im quan trc............................................................................................................ 663. XY DNG H THNG AN SINH X HI................................................................................................................. 82 3.1. Hng i tng trong cc chnh sch an sinh x hi.........................................................................................................................82 3.2. Tr gip x hi.......................................................................................................................................................................................................... 843.3. Bo him...................................................................................................................................................................................................................... 863.4. An sinh x hi da vo cng ng................................................................................................................................................................. 873.5. Dy ngh..................................................................................................................................................................................................................... 884. CHNG VI BIN NG GI C....................................................................................................................... 894.1. Bin ng gi v vai tr ca cc tc nhn th trng........................................................................................................................... 894.2. Tc ng ca gi c tng n sinh k v i sng ngi dn......................................................................................................... 915. DI CHUYN LAO NG V TC NG GII.......................................................................................................... 955.1. i lm n xa trong nc....................................................................................................................................................................................... 955.2. i lm thu gn nh............................................................................................................................................................................................1005.3. Xut khu lao ng..............................................................................................................................................................................................1036. CI THIN TIP CN DCH V GIO DC............................................................................................................1056.1. Mc tip cn dch v....................................................................................................................................................................................1056.2. Phn hi ca ngi dn v dch v gio dc.........................................................................................................................................1076.3. Gi ci thin dch v gio dc....................................................................................................................................................................1127. CI THIN TIP CN DCH V KHUYN NNG...................................................................................................1147.1. Mc tip cn dch v khuyn nng.......................................................................................................................................................1147.2. Phn hi ca ngi dn v dch v khuyn nng................................................................................................................................1157.3. Gi ci thin cht lng dch v khuyn nng...................................................................................................................................1198. LP K HOCH THEO PHNG PHP THAM GIA V U T PHN CP TI CP X................................1218.1. i mi cng tc k hoch ha cp x.....................................................................................................................................................1218.2. Qu pht trin cng ng (CDF)................................................................................................................................................................... 124Phn 3: Hng n Gim Ngho Bn vng cc Vng Nng thn Vit Nam............................................... 1299. XUT THO LUN.............................................................................................................................................. 1299.1. Thnh tu v thch thc i vi gim ngho nng thn................................................................................................................. 1299.2. Hng n gim ngho bn vng cc vng nng thn Vit Nam.......................................................................................... 13010. TI LIU THAM KHO........................................................................................................................................... 1327LI TA1u nm 2007, Vit Nam chnh thc l thnh vin th 150 ca T chc Thng mi Th gii (WTO). iu ny , ang v s mang n nhiu c hi cho Vit Nam, nhng ng thi cng t ranhng thch thc, c bit trong vic m bo chia s li ch gia nhp WTO ti mi ngi dn, bao gm c nhm ngi ngho v d b tn thng.Trong bi cnh , ActionAid Quc t ti Vit Nam v Oxfam, nhng t chc lm vic lu nm h tr ngi ngho v thit thi nht Vit Nam cng vi cc i tc a phng thchinsngkinTheodinghotheophngphpcngthamgiatunm 2007.Sng kin ny nhm mc ch theo di nh k hng nm cc kt qu gim ngho, gn vi nhng thay i v i sng ca ngi ngho v d b tn thng ti mt s cng ng dn c in hnh trn c nc. Chng ti mong mun ng gp mt s khuyn ngh cho tho lun chnh sch ti cp quc gia, cng nh cho vic iu chnh v thit k cc chng trnh ca ActionAid v Oxfam ti Vit Nam.Chng ti hy vng Qu v s tm thy nhng iu b ch v th v trong bo co tng hp theo di ngho 5 nm (2007-2011) ny.Andy BakerHong Phng ThoGim cGim cOxfamActionAid Quc t ti Vit Nam1 Nghin cu ny c s ng gp ca nhiu t chc v c nhn. Cc kin, quan im, kt lun, v xut trnh by trong nghin cu ny khng nht thit l quan im chnh sch ca ActionAid, Oxfam hay t chc v nh nghin cu no c ti liu c trch dn trong bo co ny.9LI CM NBo co tng hp 5 nm (2007-2011) v theo di ngho nng thn ny l n lc tp th, v khng th hon thnh nu thiu s ng gp quan trng ca rt nhiu ngi. Chng ti xin cm n lnh o v cn b ca cc t chc ActionAid Quc t ti Vit Nam (AAV) v Oxfam cho nhng kin qu bu trong sut cc bc thit k, trin khai thc a, hi tho v vit bo co. Mt s cn b ca ActionAid v Oxfam trc tip tham gia cc chuyn thc a, ng gp nhng kin thc v kinh nghim hu ch v phng php v ni dung nghin cu. Chng ti xin cm n s cho php v to iu kin thun li ca UBND, S Ngoi v v cc s ban ngnh lin quan cp tnh v cp huyn ni tin hnh t theo di ngho ny. Chng ti xin cm n cc thnh vin Nhm nng ct theo di ngho 9 tnh gm cn b s ban ngnh, cc t chc on th cp tnh v huyn, cc cn b x phi hp cht ch, dnh nhiu thi gian v n lc hon thnh cng tc thc a v vit bo co theo di ngho ca tng tnh. Chng ti xin c bit cm n cc cn b thn cng i v h tr tch cc cng tc thc a ti 20 thn tham gia mng li quan trcnghonngthn.Sthamgiatchccviuphinhpnhngcaccitc a phng ca ActionAid v Oxfam gm cc iu phi vin, cn b cc Ban qun l Chngtrnhphttrinticchuyn,cnbccTchcphichnhphtrongnc nh HCCD v CCD (cc i tc a phng ca AAV) l khng th thiu t theo di ngho ny c thc hin thnh cng. Cui cng, chng ti xin by t nhng li cm n chn thnh nht ti nhng ngi dn nam v n, thanh nin v tr em ti cc thn dnh thi gian chia s nhng thun li v kh khn trong i sng, nhng nhn xt, d nh v mong mun trong tng lai ca mnh thng qua cc cuc tho lun nhm v phng vn su. Nu khng c s tham gia tch cc ca h, t theo di ngho ny khng th thc hin c.Rtmongnhnckinnggpcamingiquantm.2Chngtixinchn thnh cm n. Nhm t vn cng ty Trng Xun (Ageless)Hong Xun Thnh (Trng nhm), cng viinh Th Thu PhngH M Thuninh Th GiangLu Trng Quangng Th Thanh HaNguyn Th HoaTrng Tun Anh2Cckinnggpcthgicho:anhHongXunThnh,Trngnhmtvn,GimcCngty TrngXun(Ageless):(04)39434478(vnphng),0913340972(ding),emai:thanhhx@gmail.com; ch Hong Lan Hng, Cn b chng trnh Vn ng Chnh sch v Truyn thng, Oxfam, (04) 39454362, email: hlhuong@oxfam.org.uk; ch Dng Minh Nguyt, Cn b iu phi Chnh sch, ActionAid Quc t ti Vit Nam, (04) 39439866, email: nguyet.duongminh@actionaid.org.10T VIT TT V THUT NGActionAid ActionAid Quc t ti Vit NamADB Ngn hng Pht trin chu ANTT An ninh trt tASXH An sinh x hiBKH Bin i kh huBGSC Ban gim st cng ngBHXH Bo him X hiBHYT Bo him Y tBLG Bo lc gia nhBQL Ban qun lBTXH Bo tr x hiBVTV Bo v thc vtCCD Trung tm Pht trin Cng ng tnh in BinCDF Qu pht trin cng ng/ Qu pht trin xChng trnh 134 Chng trnh h tr ngi ngho dn tc thiu s v t sn xut, t , nh v nc sinh hot (theo Quyt nh s 134/2004/Q-TTg ngy 20/7/2004 ca Th tng Chnh ph)Chng trnh 135 Chngtrnhhtrphttrinkinht-xhiccxcbitkh khn (theo Quyt nh s 135/1998/Q-TTg ngy 31/7/1998 ca Th tng Chnh ph)Chng trnh 30a Chng trnh h tr gim ngho nhanh v bn vng i vi 61 huyn ngho (theo Ngh quyt s 30a/2008/NQ-CP ngy 27/12/2008 ca Chnh ph), hin nay l 62 huyn do chia tch a gii hnh chnhCLB Cu lc bCSHT C s h tngCSSK Chm sc sc kheCTMTQG Chng trnh mc tiu quc giaDN Doanh nghipDTTS Dn tc thiu sBKK c bit kh khnBSCL ng bng sng Cu LongFFS Lp hc trn ng rung/Lp hc hin trng ca nng dnGNRRTT/ TBKH Gim nh ri ro thin tai/ Thch ng vi bin i kh huHCCD Trung tm Pht trin Cng ng H TnhHND Hi ng Nhn dnHG H gia nhHIV/AIDS Hi chng suy gim min dchHPN Hi Ph nHTX Hp tc xICM Qun l cy trng tng hpIPM Qun l dch hi tng hpKH-T K hoch - u tKHKT Khoa hc k thutKNV Khuyn nng vinKT-XH Kinh t - X hiL-TB&XH Lao ng - Thng Binh v X hiMDGs Mc tiu Pht trin Thin nin kMTTQ Mt trn T qucNgh nh 49 Chnhschmin,gimhcph,htrchiphhctp(theoNgh nh s 49/2010/N-CP ngy 14/5/2010 ca Chnh ph)Ngh nh 54 HngdnthihnhmtsiucaPhplnhuingic cngvicchmng(theoNghnhs54/2006/N-CPngy 26/5/2006 ca Chnh ph)11Ngh nh 67Ngh nh 13Chnh sch Tr gip cc i tng bo tr x hi (theo Ngh nh s 67/2007/N-CP ngy 13/4/2007 ca Chnh ph, c sa i bsungtheoNghnhs13/2010/N-CPngy27/2/2010ca Chnh ph) Ngh nh 92 Qui nh v chc danh, s lng, mt s ch , chnh sch i vi cn b, cng chc cp x (theo Ngh nh s 92/2009/N-CP ngy 22/10/2009 ca Chnh ph)NHCSXH Ngn hng Chnh sch X hiNHTG (WB) Ngn hng Th giiNN&PTNT Nng nghip v Pht trin Nng thnNVS Nh v sinhNXB Nh xut bnPEDC D n Gio dc Tiu hc cho Tr em c hon cnh Kh khn (do Ngn hng Th gii ti tr)PRA nh gi nng thn c s tham giaPTC Pht trin cng ngPTD Pht trin k thut c s tham giaQuyt nh 1002 n nng cao nhn thc cng ng v qun l ri ro thin tai da vo cng ng (theo Quyt nh s 1002/Q-TTg ngy 13/7/2009 ca Th tng Chnh ph) Quyt nh 102 Chnh sch h tr trc tip cho ngi dn thuc h ngho vng khkhn(theoQuytnhs102/2009/Q-TTgngy7/8/2009 ca Th tng Chnh ph) Quyt nh 112Quyt nh 101Chnh sch h tr hc sinh ngho (theo Quyt nh s 112/2007/Q-TTgngy20/7/2007caThtngChnhph,csai theoQuytnhs101/2009/Q-TTgngy5/8/2009caTh tng Chnh ph) Quyt nh 167 Chnh sch h tr h ngho v nh (theo Quyt nh s 167/2008/Q-TTg ngy 12/12/2008 ca Th tng Chnh ph)Quyt nh 1956 notonghcholaongnngthnnnm2020 (theoQuytnhs1956/Q-TTgngy27/11/2009caTh tng Chnh ph)Quyt nh 30 Danh mc cc n v hnh chnh thuc vng kh khn (theo Quyt nh s 30/2007/Q-TTg ngy 5/3/2007 ca Th tng Chnh ph)Quyt nh 74 Chnh sch h tr t , t sn xut cho h dn tc ngho ng bngsngCuLong(theoQuytnhs74/2008/Q-TTgngy 9/6/2008 ca Th tng Chnh ph)Reflect PhngphptipcnGiodcviPhttrincngng(do ActionAid phi hp vi cc i tc a phng trin khai thc hin)SRI Thm canh la bn vngTCN Thc n chn nuiTCTK (GSO) Tng cc Thng kTHCS Trung hc C s (cp 2)THPT Trung hc Ph thng (cp 3)TTHTC Trung tm hc tp cng ngUBND y ban Nhn dnUNDP Chng trnh Pht trin Lin hp qucVHLSS Kho st mc sng h gia nh Vit NamVN ng Vit NamVTNN Vt t nng nghipXKL Xut khu lao ngWTO T chc Thng mi Th gii1 USD 20.850 VN hoc ng (ti thi im thng 4/2012)13TM LCNm nm va qua (2007-2011) l giai on y kh khn vi cng cuc gim ngho ca Vit Nam. Nhng ri ro ng thi v lin tip, nh lm pht tng cao, khng hong ti chnh v suy thoi kinh t ton cu, thin tai, dch bnh... tc ng trc tip n i sng ca tng ngi dn, lm trm trng thm nhng hn ch, bt li ca ngi ngho. Mc d vy, t l ngho tip tc gim trong thi gian qua. Cng vi nhng u t ln ca Chnh ph, ngi ngho c c hi tip cn tt hn vi cc tin ch c s h tng, gio dc, y t, vay vn, khuyn nng lm v h tr xa nh tm... cp h gia nh, cc trng hp ci thin i sng ti cc im quan trc thng gn vi chin lc phn cng lao ng h gia nh, da trn s kt hp gia vic lm nng nghip (a dng ha, thm canh da vo t), phi nng nghip (bao gm c di chuyn lao ng) v u t vo hc hnh ca con ci. Nhng thnh tu t c rt ng k, nhng gim ngho nng thn cn nhiu thch thc. Trong 5 nm qua, mc gim ngho khng ng u gia cc a bn dn c. T l ngho trong cc nhm DTTS gim chm v cn mc rt cao, nht l cc vng min ni xa xi. Trong bi cnh , kim ch s gia tng khong cch giu ngho gia cc vng min, gia cc dn tc v ngay trong mt cng ng ngy cng quan trng. Phn tch ngho a chiu rt quan trng. Ti cc im quan trc, i sng ngi dn c s ci thin v nhiu mt trong 5 nm qua. Ti sn (nh , xe my, gia sc) v tip cn thng tin (ti vi, in thoi) c s ci thin nhiu nht. Tuy nhin, ngi dn nhiu ni cn gp kh khn v iu kin sng (nc sinh hot, nh v sinh), tip cn th trng, vic lm phi nng nghip v chng ri ro. T l h thun lm nng nghip cn kh cao, trong khi y l mt tiu ch ngho quan trng theo cm nhn ca ngi dn. Tnh trng thiu n nht l vo thi im gip ht, gp thin tai dch bnh vn l thch thc ln i vi mt b phn dn c. Vai tr gii cha c nhng thay i c bn trong 5 nm qua, dn n kh pht huy vai tr tch cc ca ph n trong cc hot ng sn xut v hot ng x hi. T l ph n tham chnh cn thp v cht lng tham chnh ca ph n cp a phng cn hn ch. Ngay trong mt cng ng c nhiu nhm gp kh khn c th, nh nhm ngho kinh nin, nhm ngho tm thi, nhm ngho d b tn thng, v nhm cn ngho hoc mi thot ngho, cn c chnh sch h tr ph hp vi tng nhm. Xy dng h thng an sinh x hi ton din l thch thc ln. Din bao ph ca cc chnh sch tr gip x hi cn hp, mc h tr cn thp, c ch hng i tng c nhiu hn ch, cha bao qut cc nhm kh khn. Nng lc thc hin chnh sch an sinh x hi cp c s cn yu. Xc nh h gia nh th hng chnh sch vn da vo danh sch h ngho. Cc nhu cu khc nhau ca cc nhm h d b tn thng khng phn nh trong danh sch h ngho, nn vic thc hin chnh sch gp nhiu kh khn.Chng vi bin ng gi c l mt vn nng ca Vit Nam k t nm 2007 nnay.inhnhllmphtcaotrongccnm2008v2011tcngmnh n cc nhm dn c. Mt s nhm sn xut hng ha c li do gi nng sn tng. Ring nhm ngi ngho rt nhy cm vi gi vt t tng, v c hng li t khi gi bn nng sn tng do qui m sn xut nh v v th yu trn th trng. Gi lng thc, thc phm v cc mt hng, dch v thit yu tng mnh lm gim sc mua ca ngi dn, c bit nh hng n an ninh lng thc ca ngi ngho ti cc a bn khng t sn xut lng thc. Di chuyn lao ng tng ln trong 5 nm qua. D cn phi chu nhiu bt li, di chuyn lao ng to nn chin lc sinh k a dng ha, ng vai tr ngy cng quan trng i 14vi gim ngho nng thn. T l nam gii i lm n xa vn cao hn so vi n gii, mc d xu hng n gii i lm n xa tng ln ti nhiu im quan trc. i lm n xa gp phn lm thay i c cu lao ng ti a phng, ph v m hnh phn cng lao ng truyn thng gia nam v n. Tuy nhin, khi nam gii i lm n xa cng t thm gnh nng cng vic cho ph n nh. Ngi DTTS min ni cn t i lm n xa do nhng lc cn trong cng ng v gia nh.Tip cn dch v gio dc c ci thin r rt ti cc im quan trc. Hc ph thng bn tr l gii php ph hp vi cc a bn min ni DTTS. Tuy nhin, t l tr ngh hc tui trung hc c s cn ng k, t l tr ngh hc tui trung hc ph thng cn cao, thm ch tng ln mt s a bn min ni DTTS kh khn. Ro cn ngn ng l kh khn ca mt b phn hc sinh tiu hc ngi DTTS. Chi ph cho con n hc ang tng ln l mt gnh nng ln vi ngi ngho.Tip cn dch v khuyn nng cng c ci thin. Mng li khuyn nng vin c s c hnh thnh hu ht im quan trc vng min ni DTTS. Tuy nhin cc phng php khuyn nng c s tham gia (nhm tng cng chc nng t vn, thc y, cng lm vic vi nng dn) cha c p dng ph bin. Cc bin php canh tc ci tin cha c p dng trn din rng. Ngn sch dnh cho cc d n khuyn nng cn hn hp, nng lc ca khuyn nng vin c s cn nhiu hn ch. i mi cng tc k hoch ha v u t phn cp ti cp x ngy cng quan trng. Trong 5 nm qua ngi dn nm bt tt hn thng tin v cc chnh sch, chng trnh,dn.Nhiuchnhsch,chngtrnh,dncthitktheohngtng cng s tham gia ca ngi ngho v cng ng ngho. Tuy nhin, vn cn c khong cch gia chnh sch v thc t. Vic p dng qui trnh lp k hoch x theo phng php tham gia v c ch ti chnh phn cp di dng qu pht trin cng ng (CDF) ti mt s a bn cho kt qu khch l, nhng cn nhiu thch thc. ng k nht l cc hn ch v nng lc tham gia ca cn b c s v ngi dn, thiu thng tin v ngun lc ti chnh, thiu s tng hp v phn hi ca cp huyn i vi bn k hoch x, cha lng ghp hiu qu cc yu t GNRRTT, TBKH, Th trng v Gii vo qu trnh lp k hoch. Bo co tng hp 5 nm ny trnh by mt s xut tho lun nhm hng n gim ngho bn vng cc vng nng thn Vit Nam, nht l cc vng min ni DTTS, nh sau:1.Tng cng thc hin cc nghin cu v phn tch c nh lng v nh tnh v nhng ch mi ni lin quan n gim ngho bn vng Vit Nam trong giai on ti, trong ch trng cc ch "khong cch giu ngho v "ngho a chiu. Cn c s tp trung c bit vo vng min ni DTTS pha Bc. 2.Thit k nhng chnh sch h tr mnh m hn v ph hp hn vi tng nhm gp kh khn c th, nh nhm ngho kinh nin, nhm ngho tm thi, nhm ngho d b tn thng, v nhm cn ngho/mi thot ngho. Nhng thay i ct li nn thc hin l, tng mc tr cp trong cc chng trnh cp tin mt trc tip i vi nhm ngho kinh nin; ci tin chnh sch h tr sinh k da trn tng nng lc v to c hi, tng h tr c iu kin v gim h tr khng iu kin i vi nhm ngho tm thi; u t mnh hn cho cc chng trnh gim ri ro hiu qu i vi nhm d b tn thng; v b sung chnh sch h tr d tip cn v BHYT, tn dng, khuyn nng v gio dc i vi nhm cn ngho/mi thot ngho.3.Xy dng cc chnh sch an sinh x hi theo hng m bo quyn c an sinh v c mt mc sng ti thiu c x hi chp nhn ca mi cng dn. Hp nht cc chnh sch nh l v ri rc hin nay nhm gim sai st trong xc nh i tng h tr, gim gnh nng qun l v chi ph thc hin. Tng cc 15h tr c mc tiu cho cc nhm d b tn thng nht, v ci thin h thng gim st nh gi, xy dng c ch r rng ngi dn v cng ng thc hin quyn gim st. La chn i tng hng li chnh sch an sinh x hi da vo cc tiu ch ngho a chiu, khng ph thuc vo chun ngho thu nhp.4.Thitkccchnhschkhngtorasphnbitixivingidic ng thi h tr tch cc cho ngi di c trong vic tm kim v bo m vic lm an ton.5.Tngmnhutchoccmhnh"phthngbntr,mhnh"nhnvin h tr gio vin, m hnh "gio dc song ng cho hc sinh mu gio, m hnh "gio dc vi pht trin cng ng - Reflect. Ban hnh quy nh c th i vi cc khon ph thu ca nh trng, bao gm c khon bt buc v khon "tha thun, nhm gim thiu chi ph ca ph huynh khi cho con i hc. Xy dng qui ch c th tng vai tr ca Ban ph huynh hc sinh trong cng tc gim st trng hc. Tng cng cc dch v t vn hng nghip cho hc sinh khi chn ngnh ngh gip hc sinh tm c vic lm sau khi tt nghip.6.imidchvkhuynnngticcvngminniDTTStheohngcli hnchongingho.Thaythccphngphptphun,mhnhtruyn thngbngccphngphpcsthamgianh"lphctrnngrung (FFS), "pht trin k thut c s tham gia (PTD), "t nng dn n nng dn. Tp hun chuyn su, tng ph cp v h tr trc tip xy dng m hnh cho i ng khuyn nng vin thn bn. Tng cng phn tch gii v t mc tiu lngghpgiicthtrongkhuynnng.Tngmnhngnschchoccd n khuyn nng c mc tiu ci tin v chuyn i m hnh sinh k ca ngi ngho, trong ch trng cc m hnh u t thp, ph hp vi iu kin v chin lc sinh k ca ngi ngho DTTS.7.utchiusutheophngthctrngi(vd,didngquphttrin cng ng - CDF) cho cp x trong cc chng trnh gim ngho, thng qua c ch ti chnh phn cp do cng ng lm ch, gn lin vi cc h tr mnh v lin tc v nng cao nng lc lp k hoch pht trin kinh t - x hi c s tham gia, nng lc qun l ti chnh v nng lc gim st cng ng. Cc xut trong qu trnh lp k hoch c s tham gia cp c s cn c tng hp v th hin trong cc k hoch ngn sch cung cp dch v theo ngnh dc cho ngi dn (nng nghip, khuyn nng, gio dc, y t, nc sch...). Th ch ha Phng php lp k hoch pht trin kinh t - x hi theo phng php tham gia v Qui ch qun l s dng ngun ti chnh phn cp ti cp x, da trn kinh nghim v bi hc ca mt s tnh trin khai nhng sng kin ny trong cc nm qua. Cc cng c thc y quyn tip cn thng tin, phn hi v tip cn dch v v gim st vic s dng cc ngun lc cng ca ngi dn nn c p dng rng ri (nh th bo co cng dn, th chm im cng ng v kim ton x hi).17GII THIUMc tiu ca bo coVit Nam thay i nhanh chng trong 25 nm qua. T ch l mt trong nhng quc gia ngho nht trn th gii, Vit Nam t c nhiu thnh tu to ln v tng trng kinh t v gim ngho trong nhng nm gn y. Nm 1993, c gn 60% dn s Vit Nam din ngho; t l ny gim xung cn 14% vo nm 20083.Trong giai on 2007-2012, Chnh ph Vit Nam tip tc thc hin mt s chnh sch ci cch nhm a t nc ra khi tnh trng km pht trin v gip nhng h gia nh ngho cn li thot ngho. Vic tr thnh thnh vin chnh thc ca T chc Thng mi Th gii (WTO) vo u nm 2007 nh du mt chuyn bin quan trng ca Vit Nam nhm hi nhp vo nn kinh t ton cu. Vai tr mi ca Vit Nam trong nn kinh t ton cu mang li nhiu c hi cng nh thch thc cho ngi dn, c bit l nhng cng ng ngho v ng bo DTTS khu vc min ni.Nhm theo di nhng thay i m Vit Nam tri qua sau khi gia nhp WTO v thc hin cc chnh sch ci cch, cc t chc phi Chnh ph quc t gm Oxfam v ActionAid phi hp vi cc i tc a phng ti nhng tnh m cc t chc c chng trnh h tr xy dng mt mng li theo di tnh trng ngho c s tham gia nhm mc tiu: Tinhnhtheodinhktnhtrngnghocaccnhmdbtn thng ti mt s cng ng dn c in hnh, trong bi cnh gia nhp WTOcngviccchnhschcicchcaChnhphnnm2012, nhm cung cp cc phn tch v xut cho tho lun chnh sch cng nh vic thc hin cc chng trnh, d n ca Oxfam, ActionAid v cc i tc.Mc ch ca vic theo di ngho lp li hng nm l: Cung cp cc thng tin nghin cu nh tnh hu ch v tnh trng ngho v pht trin b sung cho cc s liu thng k v iu tra ngho ca nh nc v cc t chc.Xy dng mt mng li quan trc cnh bo sm nhm xc nh nhng tc ng bt li i vi ngi ngho v d b tn thng trong bi cnh gia nhp WTO.Nng cao nng lc a phng v thc y s tham gia ca ngi dn vo qu trnh theo di ngho phc v cng tc gim ngho mt cch hiu qu v cng bng.Phng php nghin cuLa chn a im nghin cuMng li theo di ngho nng thn c thnh lp ti 9 tnh trn c s hp tc gia Oxfam v ActionAid vi cc i tc a phng. Ti mi tnh la chn 1 x in hnh (ring tnh Ninh Thun chn 2 x) tin hnh theo di ngho. Trong mt x, chn 2 thn: mt thn gn trung tm x, c iu kin thun li hn; v mt thn xa trung tm x, c iu kin km thun li hn. Cc x v thn c la chn tham gia mng li quan trc ngho nng thn khng nht thit phi c chng trnh pht trin ca Oxfam/ActionAid. Nh vy, tng cng c 10 x (gm 20 thn) tham gia vo mng li quan trc ngho nng thn (xem Bng 1). Mc tiu ca mng li theo di ngho ny khng nhm a ra cc s liu thng k mang tnh i din, m nhm cung cp cc minh chng nh tnh v kin chia s ca ngi dn phc v cho tho lun chnh sch v xy dng cc 3TCTK, Kt qu kho st mc sng h gia nh Vit Nam nm 2008, NXB Thng k, H Ni, 201018chng trnh pht trin. Do vy, cc im quan trc c la chn c mc ch, mang tnh in hnh v cc iu kin sinh k v tnh trng ngho trong tnh, ng thi th hin c s a dng gia cc im quan trc.BNG 1.Mng li cc im quan trc nghoX Huyn Tnh Cc nhm dn tcchnhKhong cch n trung tm huyn (km)Thuc Chng trnh 30aT l ngho ca x cui nm 2011 (%)Thun Ha V Xuyn H Giang (HG) Ty, Hmng 42 Khng 56,4Bn Lin Bc H Lo Cai (LC) Ty, Hmng 28 C 63Thanh Xng in Bin in Bin (B) Kinh, Thi 3 Khng 7,5Lng Minh Tng Dng Ngh An (NA) Thi, Kh-m17 C 85,3c Hng V Quang H Tnh (HT) Kinh 10 Khng 43,3Xy Hng Ho Qung Tr (QT) Vn Kiu 36 Khng 72,1C Hu Eakar k Lk (L) -, Kinh 2 Khng 11,4Phc i Bc i Ninh Thun (NT) Ra-glai 0,3 C 57,8Phc Thnh Bc i Ninh Thun (NT) Ra-glai 14 C 70,9Thun Ha Cu Ngang Tr Vinh (TV) Kh'mer, Kinh 2 Khng 26,7NGUN:Phiu thng tin cp xGhi ch: Bn s dng trong cc Bng s liu ca bo co ny l Bn ngho nm 2008 theo s liu VHLSS 2008. Mu m hn tng ng vi t l ngho ca tnh cao hn. Ngun: Bo co Gim ngho Vit Nam: Thnh tu v Thch thc. Bo co tng hp nh gi ngho ti Vit Nam giai on 2008-2010. Vin Khoa hc X hi Vit Nam 10/2010.Cc cng ng c la chn l im quan trc ngho tp trung nhng vng kh khn trong c nc, th hin tnh a dng cao ca nng thn Vit Nam nh:Vtralvahnh:ccimquantrctridikhpcnctminni phaBc,nBcTrungb,DuynhiNamTrungb,Tynguynvng bng sng Cu Long. Cc im quan trc c a hnh ni cao (Bn Lin, Lng Minh, Thun Ha-HG), ni thp (Thanh Xng, c Hng, Xy, Phc i, Phc Thnh), cao nguyn (C Hu) v ng bng (Thun Ha-TV).Thnh phn cc dn tc: cc im quan trc l ni sinh sng ca cc dn tc khc nhau nh Kinh, Ty, Thi, Hmng, Kh-m, Vn Kiu, -, Ra-glai v Kh'mer.Mc xa xi, cch bit: cc im quan trc gm c nhng im gn trung tm huyn v nhng im xa xi cch trung tm huyn 30-40 km.Tnh trng ngho: gm nhng im c kt qu tng i kh quan t hot ng gim ngho, vi t l h ngho theo chun ngho mi ban hnh ca Chnh ph cho giai on 2011-2015 trn di 15% (Thanh Xng, C Hu), v nhng x cc ngho c t l h ngho trn 70%. Trong 10 x tham gia mng li quan trc c 9 x thuc vng kh khn (tr x Thanh Xng-B) theo Quyt nh 30 ca Th tng Chnh ph. ng lu , c 4 x (Bn Lin, Lng Minh, Phc i v Phc Thnh) nm trong Chng trnh 30a do Chnh ph ban hnh t cui nm 2008 nhm h tr gim ngho nhanh v bn vng ti 61 huyn ngho nht trong c nc (hin nay l 62 huyn do chia tch a gii hnh chnh).19Mt nhm nng ct v theo di - nh gi ngho ca tng tnh c thnh lp bao gm 15-25 ngi:idincccquancptnhnhSNgoiv,SKH&T,SL-TB&XH,S NN&PTNT, Ban Dn tc, Cc Thng K, Hi Nng dn, Hi Ph n, on thanh nin.i din cc c quan cp huyn nh phng L-TB&XH, phng NN&PTNT, phng Ti chnh K hoch, phng Thng k, Mt trn T quc, Hi Nng dn, Hi Ph n, on Thanh nin, v cc cn b hin trng ca cc chng trnh thuc t chc Oxfam v ActionAid ti a phng.i din t cc x, thn c la chn tin hnh kho st.Nhmnngctctrchnhimtrctiptinhnhcccngvictheoditnhtrng nghoticcimquantrctrnabnmnh,tkhutchc,trinkhaithuthp thng tin v vit bo co thc a. Nhm nng ct c tp hun nng cao nng lc v h tr k thut bi nhm t vn cng ty Trng Xun (Ageless) v cn b chng trnh Oxfam, ActionAid.Khung theo di: cc ch v gi thuyt nghin cuCcnhmnngctxydngmtkhungthuthpthngtindatrncccuhi chnh thuc 4 ch v gi thuyt nghin cu xuyn sut 5 vng theo di ngho. CH1:Khongcchgiungho.Tnhtrngngho,nhngbtlivbtbnh ng thng c nguyn nhn l do s mt cn i v quyn lc m ngi ngho phi gnh chu. Khong cch giu ngho c th c lng ho theo cc ch tiu v s khc bit trong thu nhp, chi tiu v ti sn; cng nh da trn cc nh gi nh tnh theo cc ch tiu v s khc bit trong ting ni v tnh i din, tip cn cc ngun lc, dch v v th trng. Nghin cu ny gi thuyt rng trong bi cnh hi nhp kinh t ton cu v i mi ca Chnh ph, nhng ngi c c hi hc hnh tt hn, c cc k nng cao hn, nhng ngi tip cn c cc mng li x hi v cc dch v h tr s vt ln trn nhng nhm khc.CH 2: Tnh d b tn thng. Ngi ngho v cc cng ng ngho thng i mt vi nhng ri ro nghim trng v lin tc. Tnh trng ngho thng gn vi an ninh lngthckmvsinhkkhngnnhdobinnggicthtrng,ccchi vic lm khng m bo, thiu cc bin php an sinh x hi v thin tai, dch bnh xy ra thng xuyn. Nghin cu ny gi thuyt rng vi quy m sn xut hng ho cao hn v tip cn th trng tt hn, mt s ngi c th tn dng cc c hi th trng, ng u vi s bin ng ca gi c cng nh cc ri ro v c sc khc. Mt s ngi khc khng th iu chnh th gp kh khn hoc ti ngho, thm ch di mc ngho.CH 3: Quan h Gii. So vi nam gii, ph n ngho c vai tr v ting ni khc bit. Ph n i mt vi nhng th thch v c hi vic lm, tho lun v tha thun vi nam gii trong qu trnh ra quyt nh, tip cn cc dch v, tham gia cc hot ng ca cng ng, v gio dc cho tr em. Nghin cu ny gi thuyt rng cng vi vic ci thin chung cc iu kin sng, vai tr ca ph n i vi vic ra quyt nh, phn cng lao ng trong gia nh, tham gia cc hot ng x hi v gio dc cho tr em s c ci thin ng k.CH 4: S tham gia v Trao quyn. Tng cng vai tr v ting ni ca ngi ngho i hi gip cho ngi ngho c c hi v kh nng tip cn thng tin, tham gia v lm ch trong tt c cc giai on pht trin, trong bao gm c gim st v nh gi cc d n v chng trnh gim ngho a phng. Nghin cu ny gi thuyt rng trongbicnhkinhtmiscrtnhiuthchthcivicccquana phng nhm m bo s phn cp, tham gia, tnh minh bch v trch nhim gii trnh trong qu trnh qun l v gim st cc chng trnh gim ngho bn vng.20t theo di ngho vng 5 nm 2011, bn cnh vic tng kt nhng thay i trong 5 nm qua (2007-2011) i vi 4 ch nu trn, cn kho st k hn mt s ti trng tm c nh hng ln n gim ngho nng thn trong bi cnh mi, gm ngho a chiu, an sinh x hi, tc ng ca gi c tng, di chuyn lao ng, dch v gio dc, dch v khuyn nng, lp k hoch c s tham gia v phn cp ti chnh cp x.Kho st lp li hng nmNhm nng ct quay tr li ng nhng x v thn kho st t vng trc, thc hin Phiu phng vn h gia nh vi ng mu kho st ca nm trc, phng vn su lp li mt s h gia nh in hnh phng vn nm trc, lm li bi tp phn loi kinh t h vi ng danh sch ca nm trc.Vng theo di ngho th nm din ra t thng 9/2011 n thng 12/2011. Thi gian kho st thc a theo phng php c s tham gia ti mi im quan trc trong khong 6-7 ngy. Cc cng c thu thp s liu chnh l: Phiu phng vn h gia nh: 30 h gia nh c la chn ti mi thn (tng cng l 60 h ti 2 thn trong 1 x) phng vn lp li hng nm. K thut la chn ngu nhin n gin (v d nh rt th mu) c s dng nhm la chn cc h gia nh tham gia phng vn. Bng hi tp trung vo tm hiu thng tin ca cc thnh vin gia nh, mt s ch s chung v mc sng, thay i sinh k, kin v tip cn cc dch v c bn, th trng v s tham gia ca cng ng. thc hin c 600 phiu phng vn h gia nh ti 10 im quan trc, vi cc s liu thu c t 344 h ngho v 256 h khng ngho theo chun ngho ca Chnh ph thi im iu tra. Trong s 600 ngi tr li phiu phng vn c 346 ngi l nam gii, 254 ngi l n gii; 148 ngi Kinh, 452 ngi cc DTTS tp trung vo cc dn tc Hmng, Thi, Ty, Kh-m, Vn Kiu, -, Ra-glai v Kh'mer. Nhm nng ct quay li tt c nhng h phng vn nm 2010 duy tr mu kho st i chng. Tuy nhin, so vi mu kho st 600 h nm 2010, sang n nm 2011 phi thay th 12 h do h thay i ni c tr hoc ngi ln trong h vng nh ti thi im kho st. kim tra tin cy ca s liu so snh gia nm 2011 vi cc nm trc, nhm nghin cu chy s liu trong mu lp li 588 h, kt qu khng c s khc bit ng k so vi s liu trong mu chung 600 h. S liu dng trong bo co ny l s liu t mu chung 600 h.Sliuphngvnhchyuctrnhbydidngbngmt(descriptive tabulation),cphntchhngho/hkhngnghotheoktqubnhxtnghoti tng a bn thi im iu tra. Ring ti C Hu-L khng c s liu phn tch cho ring h ngho, do s lng h ngho trong mu kho st qu nh (ch c 2 h ngho trong tng s 60 h kho st ti C Hu-L). Phng vn su ghi li cu chuyn in hnh: phng vn su 8-10 h gia nh ngho v cn ngho in hnh trong tng thn hiu r hn din bin ngho, nhng bt li v ri ro ca ngi ngho, quan h gii, ting ni ca chnh ngi ngho v mc tham gia ca h vo cc chng trnh, d n. thc hin c 541 phng vn su i vi cc h gia nh. Tholunnhm:cthchinvinhmcnbx,nhmnngctthn(gmcn b thn, i din cc on th v mt s ngi dn c hiu bit trong thn), v vi cc nhmdncaphnggmnhmnam,nhmn,nhmngho,nhmtrem.Cc cng c nh gi nng thn c s tham gia (PRA) nh xp loi mc sng h, ng thi gian, s nhn qu, lit k v xp hng, biu di chuyn... c s dng hiu hn v phn ha giu ngho, tiu s cng ng, din bin sinh k, bi cnh ri ro, phn hi ca ngi dn v vic thc hin cc chng trnh v d n a phng. 21 thc hin c 190 cuc tho lun nhm vi s tham gia ca 1.024 ngi dn, tr em v cn b c s (x v thn), trong c 638 nam gii v 386 ph n, 321 ngi Kinh v 703 ngi cc DTTS. Phiu thng tin: cn b theo di cung cp cc s liu thng k v x v thn kho st. Quan st v chp nh (xin php nu cn thit) ti thc a l nhng cng c nhm cung cp cc thng tin b sung. Phng vn cn b v cc bn lin quan: Ngoi cc cng c trn y, chuyn kho st cn thc hin 36 cuc phng vn cn b cc ban ngnh cp tnh v huyn, cc doanh nghip ti 9 tnh kho st. Phng php kim tra cho thng tin (triangulation) trong nghin cu nh tnh c s dng xuyn sut bo co, nhm c gng a ra cc nhn xt c kim chng qua nhiu ngun thng tin nh s liu bo co ca a phng, s liu phng vn h, tho lun nhm, phng vn su v quan st ca nhm nghin cu. Bo co tng hp 5 nm ny phn nh cc kt qu kho st chnh thu c t 9 tnh trong giai on 2007-2011, nhn mnh vo nhng thay i nhn bit c v nhng thng ip chnh sch rt ra t vic xem xt nhng yu t tc ng n din bin ngho ti cc im quan trc trong vng 5 nm qua4. Cu trc ca bo co gm 3 Phn, trong Phn 1 nu tng quan v din bin ngho v tng kt nhng thay i theo 4 ch nghin cu trong 5 nm qua; Phn 2 trnh by cc thch thc i vi gim ngho nng thn trong bi cnh mi; v Phn 3 l cc kt lun v khuyn ngh hng n gim ngho nng thn bn vng5.Bng 2 cp nht cc c im c bn ti thi im cui nm 2011 ca 20 thn c la chn kho st da trn phiu thng tin cp thn v kt qu kho st h gia nh.4Cc thng tin th cp c trch ngun ring. Cc thng tin khng trch ngun trong bo co ny c tng hp t ghi chp thc a theo di ngho trong 5 nm t 2007 n 2011 ti 9 tnh.5Tham kho Bo co tng hp vng 1 Theo di ngho theo phng php cng tham gia ti mt s cng ng dn c nng thn Vit Nam - Bo co tng hp, thng 11 nm 2008, Oxfam v ActionAid Quc t ti Vit Nam; Bo co tng hp vng 2 Theo di ngho theo phng php cng tham gia ti mt s cng ng dn c nng thn Vit Nam - Bo co tng hp vng 2 nm 2008/2009, thng 11 nm 2009, Oxfam v ActionAid Quc t ti Vit Nam; Bo co tng hp vng 3 Theo di ngho theo phng php cng tham gia ti mt s cng ng dn c nng thn Vit Nam -Bo co tng hp vng 3 nm 2009, thng 4 nm 2010, Oxfam v ActionAid Quc t ti Vit Nam; v Bo co tng hp vng 4 Theo di ngho theo phng php cng tham gia ti mt s cng ng dn c nng thn Vit Nam - Bo co tng hp vng 4 nm 2010, thng 4 nm 2011, Oxfam v ActionAid Quc t ti Vit Nam22BNG 2. Mt s c im ca 20 thn trong mng li quan trc ngho nng thnTnhH GiangLo Caiin BinNgh AnH TnhQung Trk LkNinh ThunTr VinhHuynV XuynBc Hin BinTng DngV QuangHng HoEakarBc iCu NgangXThun HaBn LinThanh XngLng Minhc HngXyC HuPhc iPhc ThnhThun HoThnMch BMinh Phongi 1Khu Ch Tng 1P ngChn nui 2Xp MtChm PungHng ThHng TnTroan Xy Lang TmMHngT L 1Ma HoaMa D Ba CiThu HoSc ChaThn 135 giai on 2CCCCKhngKhngCCKhngKhngCCKhngKhngKhngKhngCCKhngKhnga hnhThung lngNi caoThung lngNi caoNi thpThung lngNi caoNi caoNi thpNi thpNi thpNi thpCao nguynCao nguynNi thpNi thpNi thpNi thpng bngng bngTng s h97523030869337170140102483314715629418814294274396Thnh phn dn tc ch yuTy (98%)Hmng (100%)Ty (100%)Hmng (100%)Thi (80%)Kinh (20%)Kinh (93,5%)Thi (98%)Kh-m (98,7%)Kinh (100%)Kinh (100%)Vn Kiu (97,6%)Vn Kiu (99%)Kinh (95%)- (94%)Ra-glai (47%)Kinh (52%)Ra-glai (67%)Kinh (33%)Ra-glai (95%)Ra-glai (95%)Kh'mer (80%)Kinh (20%)Kh'mer (67%)Kinh (33%)Khong cch n trung tm x (km)242132,540,41211,51,50,56,520,62,10,42,713Khong cch n ng t quanh nm gn nht (km)0,5425000,4120,20,50000000,1000,6Khong cch n trm y t x gn nht (km)241,515110,4121,211,50,56,520,51,70,1312,5Khong cch n trng tiu hc gn nht (km)0,5020,2230,40,20,031,51,50,510,10,50,60,21,50,51Khong cch n trng THCS gn nht (km)152152,630,4411,71,50,5320,511,231,52,5Khong cch n trng THPT gn nht (km)16203015651726128867,521114130,52,5Khong cch n ch gn nht (km)2421511172611,52422,5720,51,7141312,5Bnh qun din tch t SX/ khu (m2)1000010562N/AN/A385350N/AN/A10027189620N/A2692900135127101195363977122280Sn lng LT bnh qun u ngi/ nm (kg)520450315310380800120147300270N/AN/AN/AN/AN/AN/AN/AN/AN/A315T l ngho cui 2010 c thn (%)58,047,066,793,047,62,784,095,050,753,181,071,915,815,343,069,181,963,435,139,5Bo co tng hp 5 nmPhn 1: Din bin Ngho v Cc Ch chnh v Gim ngho Nng thn23BNG 2. Mt s c im ca 20 thn trong mng li quan trc ngho nng thnTnhH GiangLo Caiin BinNgh AnH TnhQung Trk LkNinh ThunTr VinhHuynV XuynBc Hin BinTng DngV QuangHng HoEakarBc iCu NgangXThun HaBn LinThanh XngLng Minhc HngXyC HuPhc iPhc ThnhThun HoThnMch BMinh Phongi 1Khu Ch Tng 1P ngChn nui 2Xp MtChm PungHng ThHng TnTroan Xy Lang TmMHngT L 1Ma HoaMa D Ba CiThu HoSc ChaThn 135 giai on 2CCCCKhngKhngCCKhngKhngCCKhngKhngKhngKhngCCKhngKhnga hnhThung lngNi caoThung lngNi caoNi thpThung lngNi caoNi caoNi thpNi thpNi thpNi thpCao nguynCao nguynNi thpNi thpNi thpNi thpng bngng bngTng s h97523030869337170140102483314715629418814294274396Thnh phn dn tc ch yuTy (98%)Hmng (100%)Ty (100%)Hmng (100%)Thi (80%)Kinh (20%)Kinh (93,5%)Thi (98%)Kh-m (98,7%)Kinh (100%)Kinh (100%)Vn Kiu (97,6%)Vn Kiu (99%)Kinh (95%)- (94%)Ra-glai (47%)Kinh (52%)Ra-glai (67%)Kinh (33%)Ra-glai (95%)Ra-glai (95%)Kh'mer (80%)Kinh (20%)Kh'mer (67%)Kinh (33%)Khong cch n trung tm x (km)242132,540,41211,51,50,56,520,62,10,42,713Khong cch n ng t quanh nm gn nht (km)0,5425000,4120,20,50000000,1000,6Khong cch n trm y t x gn nht (km)241,515110,4121,211,50,56,520,51,70,1312,5Khong cch n trng tiu hc gn nht (km)0,5020,2230,40,20,031,51,50,510,10,50,60,21,50,51Khong cch n trng THCS gn nht (km)152152,630,4411,71,50,5320,511,231,52,5Khong cch n trng THPT gn nht (km)16203015651726128867,521114130,52,5Khong cch n ch gn nht (km)2421511172611,52422,5720,51,7141312,5Bnh qun din tch t SX/ khu (m2)1000010562N/AN/A385350N/AN/A10027189620N/A2692900135127101195363977122280Sn lng LT bnh qun u ngi/ nm (kg)520450315310380800120147300270N/AN/AN/AN/AN/AN/AN/AN/AN/A315T l ngho cui 2010 c thn (%)58,047,066,793,047,62,784,095,050,753,181,071,915,815,343,069,181,963,435,139,5TnhH GiangLo Caiin BinNgh AnH TnhQung Trk LkNinh ThunTr VinhHuynV XuynBc Hin BinTng DngV QuangHng HoEakarBc iCu NgangXThun HaBn LinThanh XngLng Minhc HngXyC HuPhc iPhc ThnhThun HoThnMch BMinh Phongi 1Khu Ch Tng 1P ngChn nui 2Xp MtChm PungHng ThHng TnTroan Xy Lang TmMHngT L 1Ma HoaMa D Ba CiThu HoSc ChaH s dng in % (*)97831009710010010047100100100971001009710087100100100H s dng nc vi % (*)476763500083630040970087707006633H c NVS t hoi / bn t hoi % (*)71003357100100503707432013103103543H c radio/ cassettle % (*)371703731317201002010717032117H c ti vi % (*)9053934093100772793978367100938773808310090H c xe my % (*)7090708387904317636777739383405037775273H c in thoi % (*)97909363801006727939040739763796343476680H c ngi i lm thu gn nh % (*)6337207773320137171737206327307306963H c tin gi t ngi i lm n xa % (*)031737133730303703177013007957H c ngun thu t bun bn. dch v % (*)0300713703707310770777H c bn sn phm 12 thng qua % (*)9077579397907138697909310073706763503173H c mua vt t 12 thng qua % (*)10097878310010010109093309070473010134177H c hng li t hot ng KN 12 thng qua % (*)6927577390802024727377974343173527502835Thnh vin h khng i hc % (*)81827342152016744236417272955452012Thnh vin h cha tt nghip tiu hc % (*)1736322932152549101031291143444230274636T l ngho cui 2010 trong mu iu tra 30 h (*)3038338343135377272757601330374053676647(*) S liu t mu iu tra ngu nhin h gia nh cui nm 2011 NGUN: Phiu thng tin cp thnPhn 1Din bin Ngho v Cc Ch chnh v Gim ngho Nng thn26Bo co tng hp 5 nmPhn 1: Din bin Ngho v Cc Ch chnh v Gim ngho Nng thn27Phn 1: Din bin Ngho v Cc Ch chnh v Gim ngho Nng thn1. TNG QUAN V DIN BIN NGHO NNG THN1.1. Xu hng gim nghoCho n nay, tnh trng ngho ti Vit Nam thng c o bng chun ngho chi tiu ca Tng cc Thng k/Ngn hng Th gii (TCTK/NHTG) hoc chun ngho thu nhp ca Chnh ph. Chnh ph tng chun ngho thu nhp p dng trong giai on 2011-2015 khin t l h ngho tng mnh nhiu ni.Theo chun ngho chi tiu ca TCTK v NHTGVit Nam t c kt qu gim ngho n tng. Trong giai on 1993-2008, t l ngho ton quc gim t 58,1% xung cn 14,5% theo chun ngho ca TCTK v NHTG; khong cch ngho6 cng gim mnh t 18,5% xung cn 3,5%; nhiu ch s tip cn dch v x hi c bn v c s h tng (gio dc, y t, in, ng, nc sinh hot, v sinh mi trng...) c s ci thin ng k. Bng1.1chothy,tcgimnghochmlitrongnhngnmgny.Tl ngho khu vc nng thn ch gim mc bnh qun di 1 im phn trm mi nm trong giai on 2006-2008, so vi mc bnh qun gim 3-4 im phn trm mi nm trong cc giai on trc . T l ngho trong cc nhm DTTS gim chm v cn mc rt cao, c tnh trn 50% vo nm 2008. Ngho gim chm v mc gim ngho khng ng u gia cc vng, cc nhm dn tc l hai thch thc ln ca cc chng trnh gim ngho ti Vit Nam trong thi gian ti. ng lu , chun ngho chi tiu s dng t nm 1993 n nay lc hu, mc thp so vi cc tiu chun quc t v khu vc, cn c s iu chnh cho ph hp vi c cu chi tiu mi ca h gia nh Vit Nam.7 Nu tng chun ngho theo cc tiu chn quc t, bc tranh ngho ca Vit Nam chc chn s thay i ng k.BNG 1.1. T l ngi ngho ti Vit Nam theo chun ngho chi tiu ca TCTK v NHTG, giai on 1993-2008 (%)1993 1998 2002 2004 2006 2008C nc58,1 37,4 28,9 19,5 16,0 14,5Thnh th 25,1 9,5 6,6 3,6 3,9 3,3Nng thn 66,4 44,9 35,6 25,0 20,4 18,7Kinh v Hoa 53,9 31,1 23,1 13,5 10,3 9,0Dn tc t ngi86,4 75,2 69,3 60,7 52,3 50,3NGUN: -Tng cc Thng k, Kt qu kho st mc sng h gia nh Vit Nam nm 2008, NXB Thng k, H Ni, 2010-Gim ngho Vit Nam: Thnh tu v Thch thc, Bo co tng hp nh gi ngho ti Vit Nam giai on 2008-2010, Vin Khoa hc X hi Vit Nam, 10/2010.6Ch s Khong cch ngho c o bng mc chnh lch gia chi tiu bnh qun ca nhm ngho so vi chun ngho.7Chun ngho chi tiu ca TCTK/NHTG c xy dng t nm 1993 v c cp nht theo bin ng gi c cc nm c thc hin Kho st mc sng h gia nh Vit Nam (VHLSS). Ti thi im vit bo co ny, cha c s liu cp nht chnh thc v ngho chi tiu t kt qu VHLSS 2010, do TCTK/NHTG ang xem xt tng chun ngho chi tiu cho ph hp vi c cu chi tiu ca h gia nh Vit Nam trong bi cnh mi.Theo di Ngho theo Phng php cng Tham gia ti mt s Cng ng Dn c Nng thn Vit Nam28Theo chun ngho thu nhp ca Chnh phTrn ton quc, ngho khu vc nng thn tip tc gim trong giai on 2004-2010 theo chun ngho thu nhp c ca Chnh ph. Ti thi im cui nm 2010, Chnh ph ban hnh chun ngho thu nhp mi cho giai on 2011-2015 tng gp i so vi chun ngho thu nhp c giai on 2006-2010. Theo chun ngho mi th t l h ngho nng thn ton quc nm 2010 tng hn 4 im phn trm so vi t l h ngho nng thn tnh theo chun ngho thu nhp c (Bng 1.2). BNG 1.2. T l h ngho Vit Nam theo chun ngho thu nhp ca Chnh ph, giai on 2004-2010 (%)Chun ngho thu nhp cChun ngho thu nhp mi2004 2006 2008 2010 2010C nc 18,1 15,5 13,4 10,7 14,2Thnh th 8,6 7,7 6,7 5,1 6,9Nng thn21,2 17,0 16,1 13,2 17,4Ngun: TCTK, Mt s kt qu ch yu t Kho st mc sng h dn c nm 2010, thng 6/2011Ghi ch:Chun ngho thu nhp c ca Chnh ph giai on 2006-2010 l thu nhp bnh qun t 200.000 ng/ngi/thng tr xung nng thn v t 260.000 ng/ngi/thng tr xung thnh th. T l h ngho cc nm 2004, 2006, 2008 v 2010 c TCTK tnh theo chun ngho giai on 2006-2010 c iu chnh theo trt gi ca tng nm tng ng.Chun ngho thu nhp mi ca Chnh ph giai on 2011-2015 l thu nhp bnh qun t 400.000 ng/ngi/thng tr xung nng thn v t 500.000 ng/ngi/thng tr xung thnh th (Quyt nh s 09/2011/Q-TTg ngy 30/1/2011 ca Th tng Chnh ph).Ticcimquantrc,mc gimnghotronggiaion2006-2010khngngu.Tcgim ngho nhanh, bnh qun 4-5% mi nm, dinranhngabncngunsinh kang,ciukinphttrinsn xut hng ha, i lm thu gn nh hoc ilmnxa.Tcgimnghochm thngdinratrongccnhmDTTS cc a bn min ni xa xi. Ktqursotnghocuinm 2010 theo chun ngho mi tip tc khng nh khong cch ln v t l ngho gia cc im quan trc. Hnh 1.1 cho thy, trong s 20 thn kho st csphnnhmrrt.Mtsthn ngi Kh-m, Hmng, Thi, Ra-glai, Vn Kiu cc tnh min ni pha Bc v min Trungctlhnghotrn70%.Cc thn ny thng gp nhiu bt li v a im, tip cn tin ch h tng, th trng vdchv(xacctrungtmkinht-x hi, xa ng ci, xa trng hc, xa trm yt,xach),sinhknngnghipbp bnh,thngxuynchuthintaidch bnh, vic lm phi nng nghip chm pht HNH 1.1. T l h ngho ti 20 thn kho st theo chun ngho mi, 2010 (%)NGUN: S liu ngho do cc x cung cpBo co tng hp 5 nmPhn 1: Din bin Ngho v Cc Ch chnh v Gim ngho Nng thn29trin. m bo lng thc vn l thch thc i vi mt b phn dn c. Mi thn li c nhng kh khn ring, nh thiu t rung la, cha c in li hoc thm ch mt b phn b nghin ht ma ty...Nhn thc ca ngi dn v thay i cuc sngT l ngi dn cm nhn i sng tt hn trong 5 nm qua chim t l kh cao a s im quan trc (Bng 1.3). Bn nguyn nhn chnh dn n i sng tt hn c ngi dn nu ra l: gia nh c lao ng, gi c thun li, c vay vn, v p dng ging mi. Ch c mt t l nh ngi dn cho bit i sng ca h km i trong 5 nm qua (9% trong tng s mu kho st lp li 600 h ti 10 x). Bn nguyn nhn chnh dn n i sng km i c ngi dn nu ra l: gia nh thiu lao ng (gi yu, neo n, khuyt tt nng, au m lu ngy...), chu nh hng ca thin tai, thiu vn, v gi c bt li. Gi c bin ng va l nguyn nhn khin mt s h gia nh c i sng tt ln (do gi bn sn phm cao hn), ng thi l nguyn nhn khin mt s h gia nh c i sng i xung (do gi bn tng khng tng xng vi gi vt t tng, hoc do gi mua lng thc - thc phm, hng ha, dch v thit yu tng cao lm gim sc mua v gim tch ly).BNG 1.3. Cm nhn ca ngi dn v thay i i sng, 2007 - 2011X i sng h gia nh trong 5 nm qua (%)Nguyn nhn i sng tt hn (%)Tt hnVn vyKm iKhng bitTip cn uc ngun vnC lao ngC ging mi ph hpC kin thc v k thut sn xutGi c thun liH thng thy li ttt chu nh hng ca thin tait dch bnh, su bnhL do khcThun Ha 68 28 3 0 27 54 66 44 27 2 12 15 0Bn Lin 68 28 3 0 54 56 41 22 66 7 7 5 5Thanh Xng 75 18 7 0 40 80 31 31 31 4 20 22 2Lng Minh 73 17 10 0 36 45 45 36 25 7 9 5 27c Hng 73 17 10 0 36 45 45 36 25 7 9 5 27Xy 85 15 0 0 6 69 12 18 47 0 65 33 0C Hu 52 45 3 0 29 48 26 39 65 0 39 13 3Phc i 38 53 7 2 52 48 26 17 30 30 43 9 0Phc Thnh 27 45 22 7 44 94 0 0 19 19 44 0 0Thun Ha 52 38 10 0 13 90 19 16 26 6 23 10 0Trung bnh 55 34 9 2 33 64 32 26 40 6 27 14 7NGUN: Phng vn h gia nh1.2. Chin lc gim ngho ca h gia nh ti cc im quan trcDin bin ngho ti cc im quan trc gn lin vi chin lc phn cng lao ng h gia nh. Tng trng v cc yu t v m c th tc ng tch cc n ci Theo di Ngho theo Phng php cng Tham gia ti mt s Cng ng Dn c Nng thn Vit Nam30thin i sng ca mi ngi dn. C s h tng tt hn, c hi th trng v vic lm phi nng nghip nhiu hn, cc dch v gio dc, y t, khuyn nng tt hn... gip to c hi cho gim ngho. Cn cp h gia nh, hiu qu ca chin lc phn cng lao ng ca h gia nh c ngha quyt nh i vi ci thin i sng. Chin lc phn cng lao ng h gia nh rt a dng gia cc x, gia cc thn trong cng mt x, hay ngay gia cc h trong cng mt thn, v thng l s kt hp gia vic lm nng nghip, phi nng nghip v hc hnh ty theo la tui (Hnh 1.2).Vic lm nng nghip: a dng ha v thm canh ha trong sn xut nng nghip, tn dng li th v t ai (Thun Ha-HG, Bn Lin-LC, Thanh Xng-B, C Hu-L). Tng thu nhp t nng nghip vn l chin lc ph bin cc a bn min ni DTTS. Nhm ngi tham gia ch yu l lp trung nin v ngi gi.Vic lm phi nng nghip: ch yu i lm thu gn nh v i lm n xa, mt s kinh doanh-bun bn hoc lm ngh c lng. i lm n xa tp trung cc a bn vng thp, vng ng ngi Kinh (Thanh Xng-B, c Hng-HT, Thun Ha-TV). Nhm ngi tham gia ch yu l lp thanh nin v trung nin. T l ph n i lm n xa tng ln, nhng cn thp hn nam gii. Gio dc: S dng thu nhp t vic lm nng nghip v phi nng nghip u t vo hc hnh ca tr em v thanh nin (hu ht cc a bn).Bi tp tng kt cc nguyn nhn trc tip gp phn ci thin i sng ti cc im quan trc. Phng php phng vn lch s i sng trong khong thi gian 5 nm qua (2007-2011) c p dng trong phng vn su cc h gia nh in hnh ti vng kho st nm 2011. tng kt c 110 trng hp h in hnh ti cc im quan trc theo cc nguyn nhn trc tip dn n i sng tt hn trong 5 nm qua. Mi trng hp i sng tt hn thng do nhiu nguyn nhn cng tc ng (Bng 1.4). Bng 1.4. Nguyn nhn ci thin i sng h ti cc im quan trc, 2007-2011STT Nguyn nhn ci thin i sng trong 5 nm qua Tn sut1 Sn xut hng ha theo hng a dng ha v thm canh ha 662 Tch ly dn t chn nui 423 Lm thu gn nh 294 i lm n xa 275 Hng li t chnh sch h tr ca Nh nc (h tr xy nh, nui dng tr khuyt tt, hng lng v tr cp x hi...)256 M rng din tch t sn xut 23Vic lm phi nng nghip (k c di c)Ci thin c s h tngC hi th trng, vic lmDch v x hi v sn xutVic lm nng nghip Ci thin gio dcHG Tr em, thanh ninThanh nin, trung ninTrung nin, ngi giHNH 1.2. S a dng ca chin lc phn cng lao ng h gia nhBo co tng hp 5 nmPhn 1: Din bin Ngho v Cc Ch chnh v Gim ngho Nng thn317 C thm lao ng ti ch138 Kinh doanh bun bn, dch v nng nghip 99 Trao i hng ha, mua bn nhiu hn 710 Gia nh c ngi nghin i tri cai nghin hoc i lm xa 311 Ly chng nc ngoi 1NGUN: Phng vn su trng hp h in hnhSnxuthnghatheohngadnghavthmcanh.Chinlcadng ha, kt hp gia cy ngn ngy vi cy di ngy rt ph bin trong s nhng h c i sng i ln trong 5 nm qua (nh kt hp la vi ch Bn Lin-LC, ng v c ph C Hu-L, la v rau Thanh Xng-B, la v hoa mu Thun Ha-TV). Ti cc x min ni DTTS,a dng ha l cch ngi dn chng vi ri ro, tng hiu qu s dng lao ng v hiu qu s dng t, ly ngn nui di (trng xen cy ngn ngy vi cy di ngy, khi cy di ngy ln dn v ph bng th b cy ngn ngy). Ti cc x vng thp, vng ng ngi Kinh, nh thay i ging, gieo trng v bn phn hp l cho nng sut cao gip nhiu ngi vn ln thot ngho (Hp 1.1).HP 1.1. Thot ngho nh bit p dng KHKT vo sn xutAnh .T.M. 39 tui, ti thn Hng Tn, x c Hng (V Quang, H Tnh) l trng hp h ngho vt ln kh nh bit p dng k thut vo sn xut. Nm 2006 v anh b tai nn, nm 2007 b anh b bnh phi nhp vin, nm 2008 con anh m nng. i sng ca gia nh v th m i xung, tin tit kim by lu nay anh dn ht vo cha tr cho ngi thn.u nm 2009, anh M. c bu lm hi trng chi hi nng dn ca thn, c tham gia nhiu lp tp hun v sn xut cy mu. Nh bn phn ng cch v gieo mt hp l, nn nng sut lc ca gia nh anh rt cao, t 1,9-2 t/so (trc y cao nht anh v ngi dn trong thn cng ch t 1,5 t/so). V sn xut tt, nm 2009, gia nh anh li c 20 triu, anh mua thm b, v thu thm 2 so t. Nm 2010 gia nh anh li 50 triu; anh tip tc thu thm 4 so, mua thm my p ng. n nm 2011, din tch trng mu gia nh anh thu ln 1 mu t (thu t t 5% ca thn, t ca nhng h khng c lao ng) v mua thm my phay sn xut. Mc d cha thu hoch, nhng theo anh tnh ton, gia nh anh nm 2011 c th li ti 80 triu ng. Nh lm n t hiu qu, gia nh anh thot ngho v tr nn kh gi.Tch ly dn t chn nui. Chn nui gia sc ng vai tr rt quan trng i vi i sng ca ngi nng dn nht l vng min ni DTTS, va l u t sinh li, ti sn tit kim c th bn i khi cn khon tin ln, va cung cp sc ko v phn chung phc 20072008200920102011 V m B m Con m Lm chi hi trngHND v c tham gia nhiu lp tp hun pdnghiuqu cchtrngvbn phncholc,lmn c li 20 triu Tiptcp dngKHKTv thuthmt, li50triu. utmy p ng. Thu thm t, utmua myphayt. (ctnhli 80 triu) Mcsng tng i Cc ngho Ngho Trung bnh Kh gi Theo di Ngho theo Phng php cng Tham gia ti mt s Cng ng Dn c Nng thn Vit Nam32v sn xut nng nghip. Ti cc im quan trc, phn ln vn vay NHCSXH trong 5 nm qua c cc h gia nh u t vo chn nui gia sc. Tch ly t chn nui gip cho cc h c tin u t vo cc vic khc nh lm nh, mua sm ti sn, m rng t sn xut, cho con n hc (Hp 1.2). Tuy nhin, mc sinh li t chn nui gia sc thp (tru b mi nm ch mt la, mi la mt con), chu nhiu ri ro v thi tit v dch bnh. in hnh l 2 t rt m rt hi nm 2008 v 2011 ti cc tnh min ni hy hoi sinh k chn nui ca rt nhiu h gia nh. Tng t, chn nui ln, gia cm... gp nhiu ri ro v gi c v dch bnh.HP 1.2. H gia nh tch ly dn t chn nuiGia nh ch L.T.X., 30 tui, ngi Ty l h gia nh in hnh vn ln thot ngho t vic chn nui tru v ln ti thn i 1, x Bn Lin (Bc H, Lo Cai). Giai on 2007-2009, do mi tch h, con nh nn i sng anh ch rt kh khn, mt ngi phi nh trng con nh. Anh ch ch yu lm nng ry, trng ch. Mi nm gia nh thiu n t 2-3 thng. Hng pht trin kinh t dng tin tch ly t chn nui u t vo t ca anh ch rt c bit so vi cc h dn xung quanh. Thng 4/2010, gia nh anh ch bn c 3-4 la ln. Anh ch dng tin bn ln mua thm mt 1 ha i ch. Thng 8/2010, tru thm 1 con. n thng 10/2010, nh anh nhn tin n b t lm ng c 9 triu, gia nh anh mua thm mt mnh rung ht 3 triu, tr n 1,2 triu, cn li ong thc n. Trong nm 2010, gia nh anh ng k trng 0,5 ha cy thng (rng kinh t) vi hy vng 5 nm sau c thu t rng.Thng 11/2011, tru thm 1 con na. Hin gia nh anh ch cn n ngn hng 12 triu v sp ht hn vay. Anh T. tnh s bn ngh i tr n Bn i mt ngh 1 nm tui tr n, tr n xong nh anh c th s thot c ngho. i sng anh ch tt hn cng nh nui heo v tru.Lm thu gn nh v i lm n xa. Cng lao ng lm thu ca c nam gii v ph n tng dn trong 5 nm qua theo xu hng tng chung ca gi c. Ti a s im quan trc, lm thu gn nh khng n nh, ph thuc vo thi tit, ma v v tin cng trnh. Thu nhp t lm thu gn nh ch yu phc v nhng chi tiu c bn nh mua go, thc n, ng tin hc cho con..., nn tch ly t lm thu gn nh thp. Ngc li, tin gi v t nam gii v ph n i lm n xa ng gp ng k vo tng thu nhp h, gip trang tri cc nhu cu sinh hot hng ngy, ci to nh ca v u t cho con em n hc. Vai tr ca i lm n xa th hin r nht nhng a bn vng thp, c ng ngi Kinh nh c Hng-HT, Thun Ha-TV v C Hu-L. Nhiu h nh c con ci ln ln i lm n xa vn ln thot ngho. Tuy nhin, ti nhng a bn min ni DTTS, i lm n xa cn t do cn c quan h x hi, hc vn, sc khe... trong khi y l nhng yu t m h ngho min ni DTTS cn thiu. Xem phn 5 Di chuyn lao ng v tc ng gii. Trung bnh 2007 200820092010 2011 Ngho Cc ngho Lp gia nh Sinh con Vay ngn hng 13 triu (mua tru, ln) Mua thm i ch Chuyn nh Chn nui ln 3-4 la n b t 9 triu, mua thm rung, tr n ng lm qua rung Tru thm 1 con Tru 1 con Mc sng tng i Bo co tng hp 5 nmPhn 1: Din bin Ngho v Cc Ch chnh v Gim ngho Nng thn33Mrngdintchtsnxut.Khaihoangthmrung,muathmthocthu mn t l chin lc ca mt s h gia nh c lao ng nhm tng thu nhp t nng nghip.TiccabnminniDTTSphaBc(ThunHa-HG,BnLin-LC),nhiu ngi dn hng nm vn c gng khai hoang thm tng mnh rung bc thang nh ti nhng ni c ngun nc (t lm, i cng hoc thu my). Ti Thanh Xng-B, nhiu nhthuthmrungtnngtrng.TiBnLin-LC,mtshmualiicht nhng h c nhiu t. Vic dn in i tha ln 2 nm 2009 ti c Hng-HT to iu kin cho nhng h thiu t (ly v t ni khc n, sinh con sau thi im chia t 1993) c thm t sn xut. Cng ti c Hng-HT, mt s h thu rung ca nhng gia nh khng c lao ng ti ch (gi yu, con ci i lm n xa) m rng sn xut. Hn ch ca chin lc m rng t sn xut l p lc t ai ang tng ln nhiu ni do dn s tng, qu t khai hoang cn rt t, t ti nhng ch c ngun nc c th lm rung u c ch.Hng li t chnh sch h tr ca Nh nc. Cc chnh sch h tr trc tip ca Nh nc, nh h tr lm nh theo Quyt nh 167, cho vay vn u i, nui dng tr khuyt tt, tr cp x hi theo Ngh nh 67... gip ngi ngho bt kh khn trong cuc sng (Hp 1.3). Ti mt s a bn ngho nht, c tr cp hng thng hoc lm cn b c lng n nh l li th ln ca nhng ngi vn ln kh gi trong cng ng.HP 1.3. Chuyn bin trong i sng ca h c tr tn tt c h tr t Nh ncAnhH.T.H,50tuilhnghoKh'merkhngctsnxuttipThyHa,x Thun Ha (Cu Ngang, Tr Vinh). Anh c 3 con, trong a t 10 tui b lit bm sinh chn, b cm ic. Anh H thng i gnh tru thu, i ging li bt c c thc n hng ngy. V anh yu khng lm c vic nng, ch thnh thong i lm c thu. Trc nm 2008, i sng ca gia nh rt kh khn. n nm 2008, con gi ln i lm cng nhn may Bnh Dng. Cui nm 2009, con t c Trung tm chm sc tr em c hon cnh c bit tnh Tr Vinh nhn nui dng. Ti y con trai anh H c chm sc chu o v c i hc. Gia nh gim c chi ph n ung, qun o v c bit l chi ph thuc men cho cu con t b khuyt tt. V chng anh thnh thong ln thm con thy con khe mnh nn tm l thoi mi, i sng thy kh hn trc. Anh cho bit ln y c hc, gi lp 2 ri, hc gii lm, bit vit ch ri. T lc thng b ln Tr Vinh nh cng kh hn.. Nm 2010, anh ch c h tr lm nh theo Quyt nh 167, h hng cng gip sc lm nh, khin anh ch rt phn khi c nh mng lm, bnh thng n khng ly chi m lm nh. Cui nm 2010 v anh H b au chn li nn ngh i lm thu. ph gip b m, u nm 2011, con trai th 2 theo ngi ch i lm Bnh Dng. Hng thng hai con ca anh ch gi tin v nh, t cuc sng vt v hn.Mc sng tng i Cc ngho Ngho Trung bnh 20072008200920102011 Con trai t tn tt c Nh nc nhn nui V b au chn, ngh i lm mn Con gi u i lm Bnh Dng Con th 2 theo ch i lm Bnh Dng c h tr lm nh 167 Theo di Ngho theo Phng php cng Tham gia ti mt s Cng ng Dn c Nng thn Vit Nam34u t cho gio dc cha em li hiu qu kinh t tng xng cho cc h gia nh nng thn. Cng vi i sng h gia nh c ci thin, phong tro u t cho con i hc tng ln ti a s im quan trc trong 5 nm qua (2007-2011). Tuy nhin, c mt nghch l hin nay l con em i hc cao hn khng ng ngha vi kinh t gia nh cao hn. Trong ngn hn, con em i hc cao cn l gnh nng chi ph cho gia nh. in hnh ti c Hng-HT rt nhiu gia nh vay n ln lo cho con hc cao ng, i hc. Ti mt s ni, thanh nin i hc v khng kim c vic, li quay v lm nng hoc i lm thu vi thu nhp ch bng thanh nin khng i hc. C nhiu l do dn n thanh nin i hc v khng kim c vic lm theo mong mun, nh ngnh hc c gia nh la chn cho con em mnh thng ri vo cc dch v cng c t v tr tuyn dng ti a phng hoc phi c quan h mi xin c vic (nh gio vin, y t, vn ha, cng chc huyn/x), do c hi vic lm ti ch trong khu vc doanh nghip cn t, do tm l khng mun i lm xa nh, do cht lng gio dc i vi thanh nin vng nng thn cha cao (nht l sinh vin hc cc trng trung cp, cao ng cp tnh).1.3. Cc nhm ngho a dngCc nhm gp kh khn c th phn loithnhnhmnghokinhnin8, nhmnghotmthi(ckhnng thotngho),nhmnghodbtn thng c th, v nhm cn ngho/mi thot ngho.Nhm ngho kinh ninTlnghokinhnincao nhmngboDTTSvngsu vngxa(Hnh1.3).Ngcli,cc thn vng thp, vng ngi Kinh c t l h ngho kinh nin rt thp, thm ch khng c h ngho kinh nin (thn ngTm-L,bunMHng-L,thn ChnNui-B).Tnhbnhquntrong tngmu600hiutralpliti 10 x trong giai on 2007-2010, c 23% thuc din ngho kinh nin.cimlnnhtcanhm ngho kinh nin l thiu sc lao ng, do m au, tn tt, gi yu, c n, ng con nh... Ngi ngho kinh ninDTTSthngthiuthoct cht lng thp (bc mu, xa ni , xa ngun nc), trnh vn ha thp, khng bit ting Kinh, ch yu i lm thu. Mt s h ngho kinh nin cn do nghin ht ma ty, chi tiu khng hp l.Kh nng chng ri ro ca h ngho kinh nin rt km. H ngho kinh nin thng thiu n, khng c tch ly, da vo s gip ca ngi thn v cng ng. Khi b ri ro t xut nh m au bnh tt, thin tai, ri ro c nhn khc th nhm ny s gp nhiu kh khn. Nhm h ny cng kh c vay vn hay mua chu hng qun. Ngho kinh nin c th ko di qua nhiu th h. Do nhng kh khn c th, c rt nhiu trng hp ngho kinh nin thuc dng ngho truyn i, tc l b m ngho 8Nhng h trong mu kho st nm trong danh sch h ngho lin tip 4 nm t 2007 - 2010 c coi l ngho kinh nin. Nhng h khng trong danh sch h ngho lin tip trong 4 nm c coi l nhm khng ngho. cn li l nhm h bin ng ngho - c s thay i trng thi vo hoc ra ngho trong 4 nm.NGUN: S liu phng vn h gia nhGhi ch: S liu ngho 2007-2010 theo chun ngho thu nhp c ca Chnh ph. HNH 1.3. Bin ng ngho trong giai on 2007 - 2010 ti 20 thn kho stBo co tng hp 5 nmPhn 1: Din bin Ngho v Cc Ch chnh v Gim ngho Nng thn35nn con ci cng ngho. S d nh vy v b m ng con, c t t ai, t c iu kin u t cho con ci n hc (Hp 1.4).HP 1.4. H ngho kinh nin ng con, con ci tht hc phi lao ng smAnh T.M 39 tui, dn tc Kh'mer p Sc Cha, x Thun Ha (Cu Ngang, Tr Vinh) l h ngho khng c t sn xut, sng bng ngh li my cy thu. Vi tng s 11 con, v chng anh l h in hnh c ng con nht v l h ngho kinh nin trong p. Do gia nh phi lo tng ba n nn c 8 a con trong tui i hc nhng u khng c n trng.T 2007 tr v trc, gia nh anh lun thiu n, thnh thong vn phi n cho khi cha vay c go ngoi qun. Nm 2008, anh cng th nui b, nui vt nhng hiu qu khng cao. Nm 2009, v chng anh sinh thm a th 11. Con gi ln 14 tui hc n lp 7 phi ngh hc i lm gip vic nh trn thnh ph, thnh thong gi v cho b m c 1-2 triu tin go. Hai a con trai k cng i chn vt cho ngi quen huyn Chu Thnh, nh vy bt c 2 ming n v gi tin v cho b m (khong 700.000 ng/thng). My a nh hn khng c i hc cng thnh thong i mt la, i ph by b, gi bao cho ngi ta pht. Nm 2010, anh ch p dng bin php nh sn nam. Vi s tin con gi v t i lm thu, anh ch nui c mt t g bn ly tin mua thc n hng ngy v nhn nui r 2 con b. Anh ch cng mua c 1 xe my c. c bit, nm 2010 anh ch c gng cho hai a con i hc lp 1.Nm 2011, nh c 4 con b nui r (mi thm 2 con so vi nm 2010), anh tn dng c phn b bn. Nh cng t in ring. Nm 2011 v anh khi i nh m cho ngi ta, do gim phi inh mc nn nh. Chi ph sinh hot ngy cng t , s tin anh i lm v tin con gi v vn cn thiu cho chi tiu hng ngy v chi ph hc hnh ca 2 con tin mua sch gio khoa cng phi hn 200.000 ng, tin ng cho nh trng 70.000 ng. Hin gia nh ang n qun 4 triu tin go v tin bt ngt, du n.Nhm ngho tm thi Nhng h thuc nhm ngho tm thi chim a s trong tng s h ngho. c im ln nht ca nhm ngho tm thi l c lao ng, c thc vn ln trong cuc sng, nhng thiu nng lc v c hi nh thiu vn, thiu kin thc k thut, thiu tip cn th trng. Nhng h ngho tm thi c th gp kh khn trong mt giai on nht nh ca vng i, in hnh l nhng gia nh tr mi tch h. H ngho tm thi nu nhn c s h tr pht trin sinh k, th trng, thy li, khuyn nng, hc ngh, vn vay... th rt c kh nng vn ln thot ngho. Thc t ti cc im quan trc, nhiu h tn dng c nhng h tr ca Nh nc hay nhng c hi th trng, p dng KHKT trong sn xut nng nghip, nh vn ln thot ngho.20072008200920102011 Nui g, vt nhng dch bnh, hiu qu khng cao Sinh thm con th 11, v khng gip c nhiu, con cn nh Con gi u ang hc lp 7 ngh hc i lm, gi tin v gip b m Hai con trai th 2 v 3 i trng vt thu, mi thng gi tin v Cc conlm thu gi tin v Chnnuig, muaxemyc, cho 2 em i hcV au chn nh B r thm 2 con, mc cng t ring Mc sng tng i Cc ngho Ngho Trung bnh Theo di Ngho theo Phng php cng Tham gia ti mt s Cng ng Dn c Nng thn Vit Nam36Cc nhm ngho d b tn thng c thMt s h gia nh ngho do nhng l do c th. in hnh l nhm sng vng thng xuyn b thin tai, nhm sng bit lp, nhm vng vo nghin ht ma ty, nhm Kh'mer khng c hoc c t t sn xut.Nhm h ngho nhng a bn c nhiu ri ro thin tai. Ti nhng a bn thng xy ra thin tai, h ngho sng khu vc thp trng, vng ven, ra sui, trin ni... d b tn thng nht. a s h ngho thiu lng thc gip ht, khi gp thin tai li cng kh khn v m bo lng thc. Nhm DTTS ngho cn gp nhiu hn ch trong phng chng thin tai do khng tho ting Vit, thiu phng tin nghe nhn, tip cn thng tin v thin tai b hn ch. Mt s h cn khng mun di di nh ca khi vng nguy him do tp qun nh gn lin vi nng ry, ngun nc. Khi nam gii i lm n xa, ph n nh phi m nhim tt c mi cng vic sn xut, nui con v chng khi thin tai xy ra.Nhm sng bit lp. Ti hu ht cc x kho st, thng tn ti mt nhm sng bit lp. C nhiu l do dn n vic sng bit lp, nh nhng h n sau, h mi tch, h c t nng ry xa nhng gi c hoc au yu khng i v hng ngy c, h sng da vo rng... H bit lp ti cc vng DTTS thng nh tm b, kh tip cn cc tin ch h tng (khng c in, khng c cng trnh nc sinh hot, xa ch, xa trng hc, xa trm y t...), rt d gp ri ro. Ting ni v s tham gia vo cc hot ng cng ng ca nhm ny kh hn ch. Vic tuyn truyn, ph bin chnh sch, php lut ti nhng h ny cng kh thc hin.Nhm khng c hoc c t t sn xut. y l kh khn c th ca nhm Kh'mer ngho BSCL. Do thiu t sn xut nn cng vic chnh ca nhng h ny l i lm thu gn nh v i lm n xa. Chnh ph c Quyt nh 74 v h tr t , t sn xut cho h ng bo dn tc ngho ti BSCL. Tuy nhin hiu qu thc hin Quyt nh 74 ti x Thun Ha-TV khng cao, v nhiu l do nh t tt khng ai bn, mc h tr thp so vi gi t, vn vay ngn hng chm gii ngn... a phng lp n chuyn i t h tr t sn xut sang h tr chn nui nhng hiu qu cng khng cao. Xu hng gia tng c gii ha trong sn xut nng nghip khin vic lm thu ti ch t dn. Xu hng i lm n xa v th ngy cng tng trong nhm Kh'mer ngho.Nhmcnginghinhtmaty.yvnlrirolncabconngiThi Lng Minh-NA v Thanh Xng-B trong 5 nm qua. Ti Lng Minh-NA, do ng x i li thun tin hn nn t nm 2010 xut hin ngi nghin ma ty cc bn vng su (bn ngi Kh-m). a s h gia nh c ngi vng vo nghin ht c cuc sng rt kh khn, kinh t suy kit v ngi nghin mang ti sn, tin bc ly tin mua thuc. Gia nh c ngi nghin thiu lao ng chnh to thu nhp, ph n phi gnh vc cng vic vt v, mt s tr em ngh hc sm kim sng ph gip gia nh. Hin nay, cc bin php cai nghin ti cng ng hiu qu thp, hu nh 100% ngi tham gia cc t cai nghin ngn ngy ti 2 x kho st (Lng Minh-NA, Thanh Xng-B) u ti nghin. Ti Thanh Xng-B, Trung tm phng chng HIV/AIDS tnh in Bin t nm 2010 th im cai nghin theo cch s dng liu lng methadone gim dn vi mt s kt qu tch cc bc u.Nhm cn nghoCnthiuchnhschhtrmnhhnchonhmcnnghohocmithot ngho. H cn ngho l h nm ngay trn ngng ngho, c thu nhp bnh qun u ngi trong khong 130% so vi chun ngho thu nhp caChnh ph. Ti cc vng min ni DTTS, h cn ngho thng c thu nhp bp bnh v sn xut nng nghip ph Bo co tng hp 5 nmPhn 1: Din bin Ngho v Cc Ch chnh v Gim ngho Nng thn37thuc vo iu kin thi tit, lao ng lm thu mang tnh ma v. Ngoi ra, nhm cn ngho rt d tn thng i vi cc bin c gi c bt li, au m v chi ph cho con n hc ln cao. BNG 1.5. T l h ngho - cn ngho, 2008 - 2011 (%)X Theo chun ngho c Theo chun ngho miCui 2008 Cui 2009 Cui 2010 Cui 2011H nghoH cnnghoH nghoH cnNghoH nghoH cnnghoH nghoH cn nghoThun Ha 42,8 - 35 7,3 62 15 56,4 15,8Bn Lin 59,9 10,4 54,5 3,7 82,7 - 63 10,8Thanh Xng 11,2 3,5 8,2 0,6 11,7 6 7,5 5,6Lng Minh 78,7 - 83,6 9,2 94 4,3 85,3 9,1c Hng 40,6 31,7 28,4 23,6 52,5 19 43,3 18Xy 49,8 18,9 42,2 26,7 73,5 8,1 72,1 6,1C Hu 11,9 13 8,7 14 15,4 17,9 11,4 14Phc i 58,4 32,9 58,2 10 64,2 11,9 57,8 16,6Phc Thnh 56,5 32,7 52,8 16,5 77,2 7,4 70,9 11,8Thun Ha 33,9 12,1 28,5 19,3 32,7 16,5 26,7 6,5NGUN: S liu h ngho, h cn ngho do cc x cung cpGhi ch: (-) khng c s liu.Hinnay,chaichnhschchnhhtrhcnngho,l:(i)ngithuchcn ngho c hng chnh sch h tr 50% chi ph mua th BHYT t nguyn, v (ii) con em h cn ngho c vay vn u i khi tham gia hc ngh, trung cp, cao ng, i hc. Thc t, ch c chnh sch vay vn u i cho con em i hc l d tip cn i vi h cn ngho. H c con em l sinh vin thng c b con trong thn u tin xp vo din cn ngho c vay vn u i. Cn chnh sch h tr mua th BHYT h cn ngho t quan tm, do cha nm c thng tin, dch v bn th BHYT kh tip cn v mt phn do thiu tin mua th BHYT.1.4. Tnh d b tn thngBng 1.6 cho thy, trong nm 2011, ngi dn nng thn cm nhn thin tai v dch bnh/su bnh tip tc l hai loi ri ro hng u ging nh cc nm trc. Gi c bt li do lm pht tng cao l mt ri ro c th ca nm 2011, tip ni nm 2008 (xem phn 4 Chng vi bin ng gi c).Theo di Ngho theo Phng php cng Tham gia ti mt s Cng ng Dn c Nng thn Vit Nam38BNG 1.6. Cm nhn ca ngi dn v gp ri ro nh hng ln n i sng gia nh, 2007-2011 (%)X T l h gp ri roNhng ri ro chnh nh hng ln n i sng gia nh trong nm 20112007 2011 Thin tai, hn hn, l ltDch bnh, su bnhGi c khng thun liThiu vic lm, ngnh ngh khng n nhS dng vn vay khng hiu qup dng ging mi, k thut mi khng hiu qum au, tai nnKhcThun Ha 48 33 10 95 10 5 0 0 15 0Bn Lin 56 67 19 92 30 0 5 0 8 11Thanh Xng 20 24 31 46 8 0 0 0 77 8Lng Minh 66 72 93 79 43 12 43 5 26 0c Hng 63 35 73 55 46 14 5 0 55 0Xy 26 61 75 86 39 8 3 3 28 3C Hu 58 35 5 62 43 5 5 10 33 0Phc i 43 69 60 62 45 7 5 2 21 2Phc Thnh 63 59 76 55 36 6 3 0 6 0Thun Ha 40 42 21 46 13 42 13 13 29 8Trung bnh 48 49 52 70 34 10 10 3 26 3NGUN:Phng vn h gia nhThin taiTrong 5 nm qua, ti cc im quan trc, cc hin tng thi tit bt li nh bo l, nng nng ko di, ma ko di, rt m rt hi... ngy cng cc oan, din ra khng theo qui lut v kh d bo. Tnh hnh ny th hin tc ng ngy cng r ca bin i kh hu..Boltnngn.inhnhtixcHng-HT,trongtlkplchscuinm 2010, ton x b ngp su trong nc, c s h tng b h hi nng, mt s cn nh v chung tru b b sp hoc h hng nng, nhiu ti sn v vt nui b cun tri, nng sn v vt t b t hng. Sau l, thc n chn nui cho gia sc khan him khin gi rm cho tru b tng cao bng gi la; mt s h gia nh phi bn bt ti sn, vt nui ly tin mua rm cho gia sc.Nngnng,hnhnkodivbtthng.Nm2010c7/10xphichut nng nng nng n v ko di, so vi 2/10 x chu thin tai tng t trong nm 2009. Ti mt s x nh Lng Minh-NA, Xy-QT, Phc Thnh-NT thi gian nng hn trong nm 2010 ko di hn so vi nm 2009 t 1-2 thng v nhit cng tng cao hn t 3-4oC. Do nng hn dn n thu hoch gim, ngun thu t sn xut nng nghip gim v nc sinh hot b thiu trm trng. Ma ln ko di. Nm 2010 c 5/10 x(nm 2009 l 6/10 x) thuc cc im quan trc c ma ln i km vi gi bo, thng ko di t 5-7 ngy. Ti mt x vng su Bo co tng hp 5 nmPhn 1: Din bin Ngho v Cc Ch chnh v Gim ngho Nng thn39vng xa nh Lng Minh-NA, Xy-QT v Phc i-NT, ma ln ko di khin nhiu din tch hoa mu ca ngi dn khng cho thu hoch, nh hng ti ngun sinh k da vo t nhin ca nhm h ngho nh vo rng kim rau, mng, by th, nh c di sng, lm phn b kh, i lm thu gn nh... i vi mt s a bn sn xut hng ha (C Hu-L, Thun Ha-TV), ma ln ko di vo cui v khin la, ng v c ph gim nng sut, khu thu hoch v bo qun nng sn gp nhiu kh khn. Nm 2011, x Lng Minh-NA gp ma ln ko di gy st l t ti nhiu tuyn ng. Cy cu treo duy nht ni vi trung tm x b nh hng nghim trng do st l. Nguy c tr s UBND x Lng Minh v 100% cc h ti bn Xp Mt phi di di n a im mi trnh st l. Rt m rt hi lp li ti mt s im quan trc thuc vng min ni vo u nm 2008 v u nm 2011. Theo nh gi ca cn b c s v ngi dn ti cc im quan trc min ni pha Bc, tnh cht ca 2 t rt rt khc nhau nn vic ch ng phng chng rt trong chn nui gp rt nhiu kh khn. u nm 2008, thi gian rt m rt hi ko di gn 40 ngy dn n thiu thc n cho n gia sc, sc khng gim, cng vi iu kin che chn chung tri km nn s lng tru b b cht nhiu. Sang u nm 2011, rt m rt hi c thi gian ngn hn nhng do nhit gim nhanh (t 10oC xung cn 0oC) trong thi gian ngn khin tru b b sc nhit dn n cht hng lot mc d iu kin che chn chung tri, thc n chn nui ca ngi dn c m bo hn so vi nm 2008 (Hp 1.5). in hnh ti Bn Lin-LC c 210 con tru b cht rt trong nm 2008 v 243 con tru b cht rt trong nm 2011. Phn ln h ngho vay vn t NHCSXH mua tru b, nn khi tru b b cht rt h gp nhiu kh khn trong vic tr n. Do s lng tru, b b cht nhiu nn gi thnh b, ngh non tng mnh gy bt li cho ngi dn trong vic ti n.HP 1.5. Nhng kh khn i vi hot ng h tr phng chng rt cho n gia scT sau t rt m rt hi cui 2007-u 2008 lm cht 18.760 con gia sc trn a bn tnh Lo Cai, chnh quyn a phng v ngnh nng nghip trin khai nhiu bin php h tr ngi dn phng chng rt cho gia sc. Tuy nhin, t rt m rt hi cui 2010-u 2011 tip tc lm cht 14.030 con gia sc trn ton tnh. Cc bin php sau y c th gip nng dn chng rt cho gia sc tt hn:Nngdncnctphuntrngcvhtrgingctngthcn xanh cho tru b trong ma lnh.Khuyn co nng dn tng lng rm kh trong ma rt cho tru b.Nng dn cn c hng dn lm thc n tinh cho gia sc. Pht t ri v cch phng chng rt cho gia sc.H tr bt che chung gia sc. H tr lm chung gia sc. Ct gim chi tiu, tng vay n qun v a dng ha sinh k l nhng bin php chnh ca ngi dn nhm chng ri ro thin tai. Ti cc vng ng bo DTTS, mt s bin php c yu t kin thc bn a c ngi dn p dng trong bi cnh ri ro nh: tng i cng kp thi v; trng xen (u xen ng), chia tng trng cy trn t dc (ng tng trn, tip n l rau mu v cui cng l la) chng xi mn, ra tri t v a dng ha cc loi cy lng thc; tng s dng ging a phng nhm gim u t; a gia sc, gia cm ln ry trnh dch bnh... Tuy nhin, nhng bin php nh nu trn mi ch gip khc phc phn no kh khn trc mt, cha th gip ngi dn phng chng thin tai hiu qu v bn vng.Cc h tr trc tip, kp thi ca h hng, cng ng, chnh quyn v cc nh ho tm ng vai tr quan trng trong vic gip ngi dn, c bit h ngho, gim nh kh khn do thin tai. Chnh quyn v cc nh ho tm cung cp ging, lng thc, thc phm, nhu yu phm, vt dng thit yu cho cc gia nh chu ri ro thin tai. Tuy nhin, cng tc cu tr sau thin tai cn nhng hn ch cn khc phc (Hp 1.6).Theo di Ngho theo Phng php cng Tham gia ti mt s Cng ng Dn c Nng thn Vit Nam40HP 1.6. Cu tr sau thin tai ti x c HngSau 2 trn l lch s vo thng 9 v thng 10 nm 2010, ngi dn x c Hng (V Quang, H Tnh) nhn c 90 tn go, qun o, dng, lng thc ca Chnh ph, cc c quan, on th v nh ho tm. Tuy nhin, vic c qu nhiu on cu tr v cng mt lc v cng tc phn pht qu cha hp l gy ra mt s kh khn cho chnh quyn v ngi dn a phng. Ngi dn trong x mt hn 1 thng ch i nhn qu cu tr, nhiu ngi qu quan tm vi vic i nhn qu m qun c sn xut nng nghip. Din tch ng v ng c x trong nm 2010 ch lm c 90 ha trong tng s hn 200 ha t. Vic cn i cc sut qu chia cho h cng gp nhiu kh khn. Thc t cc gi qu t u thng u tin cho nhng h ngp su, h ngho v gia nh chnh sch, nhng nhiu gi qu t sau li c gi tr hn t u, lc nhng h khc km kh khn hn li c nhn. Vic phn chia qu theo h cng khng hp l do c s chnh lch v nhn khu gia cc h. Nh c 1 khu cng c nhn s lng qu nh nh c 6 khu (nhm nam ngho thn Hng Th, x c Hng).Qun l ri ro thin tai da vo cng ng cha c quan tm ng mc. Ti hu ht cc im quan trc, cc bin php h tr mi tp trung vo cu tr sau thin tai, cha c mt h thng tng hp cc bin php gim nh, phng nga, ng ph v phchi,hoctptrungvoqunlrirothintaidavocngng(theoQuyt nh 1002). Lng ghp qun l ri ro thin tai vo lp k hoch pht trin KT-XH ca a phng cha c ch trng. Cng tc 4 ti ch9 cn nhiu kh khn. in hnh ti c Hng-HT, mc d k hoch 4 ti ch nm no cng c lp nhng gp nhiu kh khn trong qu trnh thc hin, do phng tin th s v thiu thn, thng tin lin lc b gin on, lng thc ti ch khng m bo, thiu lc lng nam thanh nin ti ch khi l trn v, v nhn thc cng ng v phng chng thin tai cn nhiu hn ch. Su bnh, dch bnhSu bnh din bin phc tp. Nm 2009 c 4/10 x chu nh hng nng n ca su bnh, so vi 2/10 x chu tc ng tng t trong nm 2008. Trong hai nm tr li y (2010-2011) su bnh khng cn gy hi trn din rng nh nm 2009 (tr x Thanh Xng-B) nhng vn xy ra cc b ti hu ht im quan trc. Do nh hng ca su bnh, nng sut la v chim ti cc x Thun Ha-HG (2009), Thun Ha-TV (2009) v Thanh Xng-B (2009 v 2010) gim khong 20-30%. Khi gp su bnh, nhm ngho thng b nh hng ln hn so vi nhm kh gi do phun thuc BVTV khng kp thi hoc phun khng ng cch. Hng nm cc a phng u c cc hot ng h tr ngi dn trong cng tc phng tr su bnh nhng hiu qu khng cao. Cc h thng canh tc ci tin trn cy trng (IPM, SRI v ICM10) c ph bin ti mt s a bn, nhng cn t c ngi dn p dng (Hp 1.7).9Phng chm phng chng thin tai 4 ti ch, gm ch huy ti ch, lc lng ti ch, phng tin-vt t ti ch v hu cn ti ch..10IPM l phng php qun l dch hi tng hp. SRI l phng php thm canh la bn vng. ICM l phng php qun l cy trng tng hp, cn c gi l phng php 3 gim, 3 tng; trong 3 gim l gim lng ging hoc lng nc ti, gim lng m bn d tha, gim thuc BVTV; 3 tng l tng nng sut cy trng, tng cht lng nng sn, tng hiu qu kinh t trn mi n v din tch.Bo co tng hp 5 nmPhn 1: Din bin Ngho v Cc Ch chnh v Gim ngho Nng thn41HP1.7.NhngkhkhntrongcngtcIPMtrncylatix Thanh XngS dng qu nhiu mt loi ging mn cm vi su bnh. Ti x Thanh Xng (huyn in Bin, tnh in Bin), c nhm h kh v h ngho u trng ging la Bc thm - c gi bn cao hn nhng mn cm cao vi su bnh. Theo khuyn co ca Phng NN&PTNT huyn in Bin, ngi dn nn a dng ha ging la, m bo ging la Bc thm khng vt qu 45% din tch. Nhng trn thc t, t l ngi dn trng la Bc thm trn a bn x chim 70-80% din tch. Gieotrngvimtqudy.MtgieotrnglacangidntiThanh Xng-B cn qu dy. Theo cc m hnh la thm canh mi, lng ging s dng trn 1000m2 thng dao ng t 4-5 kg ging nhm gip cho cy sinh trng tt, nhnh khe, chng chu su bnh cao. Trn thc t c rt nhiu h gia nh gieo vi s lng t 8-12 kg ging/1000 m2. Do mt dy, la thng khp hng sm, gy nn m cao, to iu kin thch hp cho ry nu v bnh kh vn pht trin mnh.S dng phn bn cha hp l. Nhiu ngi dn vn bn phn theo kinh nghim, s dng qu nhiu m Ur dn n la d b lp v ; lm gia tng tnh mn cm vi cc bnh nh o n, kh vn, bc l... S dng nhiu phn bn ha hc s dn n nguy c t b thoi ha ngy cng nhanh.Lm dng thuc BVTV. Nhiu ngi dn c thi quen s dng thuc BVTV trn lan vi tm l phun trc d phng. Mt h gia nh thng phun t 7-10 ln/v, c nhng h phun ti 13-15 ln/v. Mt s i l thuc BVTV cn khuyn co ngi dn phun cng gp nhiu loi thuc vi nhau trong 1 ln phun. Phun qu nhiu v khng ng c th dn ti hin tng chy l la trong khi su bnh vn cha cht. Ngi ngho thng chn mua thuc gi r d gp phi thuc cht lng km v c hi.V sinh ng rung khng k. Thi gian ngh ca t gia 2 v ng Xun v H Thu ngn, a s ngi dn cha ch trng ti v sinh ng rung, lm t khng k dn n nhiu loi su bnh tch t t v trc c kh nng pht trin mnh v sau. i ng KNV c s cha pht huy hiu qu. Nhiu KNV x v thn nng lc cn yu, cha kin thc v kinh nghim hng dn ngi dn trong vic phng tr su bnh hiu qu.Dch bnh trn gia sc gim, nhng dch bnh trn ln v gia cm vn xy ra thng xuyn trong 5 nm qua.Dch bnh trn n gia sc trong 5 nm qua c xu hng gim ti hu ht cc im quan trc. Mt s loi bnh nh t huyt trng, l mm long mng v sn l gan xy ra kh ph bin trong nhng nm trc n nm 2011 c khng ch. Tuy nhin dch bnh trn n ln v gia cm xy ra kh ph bin ti cc im quan trc trong giai on 2007-2010, in hnh l cc loi bnh t huyt trng, thng hn v heo tai xanh trn n ln, Newcastle v E.coli trn n gia cm. Nm 2011 dch bnh trn n ln, gia cm khng bng pht thnh cc dch ln nhng vn xut hin trn qui m nh ti mt s a bn. Do nui ln hay b dch v gi c bt li, rt nhiu h gia nh b trng chung ln, khng mun hoc khng c kh nng ti n. Thiu cc gii php ng b qun l dch bnh v pht trin n gia sc mt cch hiu qu. Tp qun chn nui nhiu a bn min ni dn n kh qun l n v kh tim phng (th rng gia sc trn rng; khng lm chung tri; khi gia sc b bnh nng mi bo cn b th y...). Ti nhiu im quan trc cha c quy hoch, s khoanh vng chn th gia sc tp trung. Kim sot ngun ging u vo, vn chuyn gia sc gia cc vng cha tt xy ra ly lan dch bnh t ni ny n ni khc. Cc m hnh trng c c thc n cho gia sc trong ma lnh thng khng c duy tr. Thi tit din bin phc tp (nng lnh tht thng cng vi m cao) to iu kin cho dch Theo di Ngho theo Phng php cng Tham gia ti mt s Cng ng Dn c Nng thn Vit Nam42bnh pht trin; trong khi cng tc theo di v cnh bo dch ngay t cp c s cn nhiu hn ch. Nng lc i ng cn b th y c s cn yu, mt s x cha c mng li th y thn. Trong 5 nm qua chnh quyn a phng trin khai mt s bin php nhm khc phc cc vn trn, nhng hiu qu cn hn ch.Ri ro sn xut nng nghip khng bn vngTnh trng t sn xut b thoi ha xy ra kh ph bin. Do p lc ln t ngy cng cao (t khng m rng trong khi dn s ngy cng tng), thi gian lun canh b ha trn t nng ry cc x min ni ngy cng ngn li, dn ti mu ca t gim. Nng hn hoc ma ln ko di ti cc x min ni (Lng Minh-NA, Xy-QT, Phc i, Phc Thnh-NT) khin t nng ry dc ngy cng thoi ha. Ti nhng x gn ca sng (Thun Ha-TV), nng hn ko di dn n xm nhp mn tng ln. Canh tc nng nghip khng hp l lm gim nhanh ph ca t. in hnh ti x Xy-QT, ngi dn trng sn cng nghip t nm 2003 cho n nay m khng bn phn. Tnh trng lm dng qu mc lng phn ha hc, thuc BVTV trong sn xut ti mt s x vng thp(ThanhXng-B,CHu-L,ThunHa-TV)cnglnguynnhnlmchot xu i. Mt s chng trnh gip ci to t c thc hin ti cc x kho st trong nhng nm gn y nh h tr phn vi sinh cho cy sn (Xy-QT), ch (Bn Lin-LC); m hnh t phn vi sinh (C Hu-L)... Tuy nhin cn t ngi dn p dng cc bin php ci to t do cc sng kin ny cha ph hp vi iu kin h gia nh v thi gian, kinh ph v ngun nguyn liu, hoc cha chng minh c hiu qu r rt.Gi c th trng khng n nh khin sn xut thiu bn vng. Do chy theo tn hiugingnhn,ngidntimtsaphngsnsngphbnhngloicy trng c v a vo nhng cy trng ang c gi. Vo u nhng nm 2000, khi gi c ph rt gi mnh, nhiu h gia nh C Hu-L ph b c ph trng ng v rau mu; sau gi c ph tng ngi dn li quay li m rng din tch c ph, k c trn nhng khu t khng ph hp trng c ph. Nui tm khng theo qui hoch, k thut yu, kim sot dch bnh khng tt... cng vi gi c bin ng dn n tnh bn vng thp, in hnh l m hnh tm-la ti Thun Ha-TV (Hp 1.8). Bo co tng hp 5 nmPhn 1: Din bin Ngho v Cc Ch chnh v Gim ngho Nng thn43HP 1.8. S thiu bn vng ca m hnh la-tm ti x Thun HaX Thun Ha (Cu Ngang, Tr Vinh) nm ven ca sng gn bin, hng nm mt phn din tch t sn xut ti x b nc mn xm nhp vo ma kh. Phong tro nui tm s ti x Thun Ha bt u t nm 2004. Nm 2008 ton x c 278 h nui tm. Do gi thc n chn nui tm tng cao, trong khi gi tm s bn ra gim mnh trong nm 2008, nn nhiu h nui tm b thit hi nng, phi b trng a tm trong nm tip theo. Nm 2009, s lng ngi nui tm ca x gim mnh, ch cn 105 h. Phn ln nhm h tip tc nui tm l h kh. Ngc vi s lo ngi ca ngi dn, gi tm trong nm 2009 li tng cao, gp 2 ln so vi nm 2008. Tm c gi, s lng ngi nui tm trong nm 2010 li tng mnh. Tuy nhin, do thi tit lnh vo u v, kt hp vi mn ca nc khng khin cho 87 h trn ton x th tm sm b cht. Phn ln cc h c tm cht sau khng th thm con ging. Sang nm 2011 do tm tip tc c gi, s lng ngi nui tm trong x li tip tc tng ln 320 h.Ngi dn v cn b c s cho rng, m hnh tm - la ti x Thun Ha thiu tnh bn vng do nhiu nguyn nhn:Kthutnuitmchatt. a s ngi dn nui tm theo hnh thc t pht, k thut da ch yu theo kinh nghim v thng tin truyn ming dn n hiu qu nui tm thp. Kim sot dch bnh cha tt. Ngi dn thng dng ngun nc chung t knh cho chy thng vo a nui tm m khng c b lng lc. Kt qu l a tm thng xuyn gp phi dch bnh nh thn, m trng, en mang... ly lan t bn ngoi. Gi c bin ng. Gi thc n cho tm tng mnh trong nm 2010 v 2011 khin nhiu gia nh nui tm khng kh nng u t. Mt s h phi vay thc n t cc i l chu li sut cao. Ngun vn vay hn ch. Chnh sch tht cht tn dng ca h thng ngn hng trong nm 2011 cng khin nhiu h gia nh nui tm gp kh khn v vn. Thi tit bt thng. Nng hn, ma ko di, thi tit nng lnh bt thng khin vic kim sot mn ca nc kh khn, tm ging mi th d b cht.Canh tc hp ng - nhiu c hi nhng cng nhiu thch thc. Trong 5 nm qua, ti cc im quan trc c mt s m hnh doanh nghip lin kt vi nng dn h tr sn xut v thu mua li nng sn (canh tc hp ng) c trin khai. Ti Bn Lin-LC, doanh nghip ch nm 2010 xut khu c ch hu c sang chu u qua knh Thng mi Cng bng (Fair Trade) vi gi cao, t c iu kin nng mnh gi thu mua ch ti. Ti Phc i-NT, cng ty ma ng tip tc h tr ngi dn m rng din tch canh tc ma theo hp ng t 54 ha nm 2009 sang 100 ha nm 2010. Bn cnh , mt s m hnh canh tc hp ng b tht bi, gy thit hi cho ngi dn, in hnh l ng ging ti C Hu-L, ng ging v u phng ti Thun Ha-TV (Bng 1.7).Theo di Ngho theo Phng php cng Tham gia ti mt s Cng ng Dn c Nng thn Vit Nam44BNG 1.7. c im cc m hnh canh tc hp ng ti cc im quan trcThi gianc im sn phmHnh thc lin kt v h trThun li - Kh khnCh San Tuyt ti Bn Lin-LCTnm 2006 n nayChhuc,yu cukhngs dnghacht; snphmch bin xut khuNhiubn(DN,t nhm ND, HTX ch, h gia nh).Doanhnghiphtr tphun;htrhot ng t nhm v HTX; ng k ch hu c.C s cam kt r rng gia nh myvngidntrongvic thu mua ch ti. Nh my c cc chnh sch h tr xy dng vng ch hu c.Thu nhp tng do ch c gi La ging ti Thanh Xng-BT nm 2007 n nayLmlagingIR 64vBcThm s7xcnhn, phcvnhucu snxuttia phng;yucu thm canh caoTptrung(triging hp ng trc tip vi dn).Htrkthut;bn gingnguynchng chongidntheo hnh thc tr chm.Mi lin kt gia cc bn cht ch: tri ging h tr k thut, baotiusnphm;ngidn thchinngtheocamkt trong hp ng.Ngidnckinhnghim thm canh cao.La ging c gi n nh.Sn cng nghip ti Xy-QTTnm 2003 n nayChbinthnh tinhbtsnxut khudidng nguynliuthn; ngidncanh tc theo hnh thc qung canhTptrung(DNhp ngtrctipvi ngi dn).Tphun;htrm hnhgingmi,phn visinh;xydngt nhm NDBnhngilu2 chiu. Cychlctothunhpti nhngvngtkhngtrng c la.Nhmybaotiusnphm; ngkthuhochtheolch; h tr phng tin vn chuyn; gi mua c nim yt r rng. Gisnkhngnnh,ln xung tht thngBng ti C Hu-LT nm 2005 n nayLmbngthnh phmphcv nhucunia; yucuthm canh caoTptrung(DNhp ngtrctipvi ngi dn).Htrkthut;ng trc ging, phnGi bng n nh trong nhng nm gn y. Ma ti Phc i-NTTnm 2009 n nayChbinng phcvnhucu nia;yucu thm canh caoTptrung(DNhp ngtrctipvi ngi dn).Htrkthut;ng trc ging, phn.C s cam kt r rng gia DN vngidntrongvicsn xut v bao tiu sn phm.Tndngcdintcht bngmikhaihoangkhng trng c la nc.Tothunhpnnhcho ngi dn.Ng ging ti Thun Ha-TVTnm 2001 n nm 2009 dngLmngging phcvnhucu nia;yucu thm canh cao Nhiubn(DN,HTX, ngi dn).Htrkthut,ng trc ging, phn.Dobinnggi,doanh nghipkhngtiuthc snphmnnkhngtiptc hp ng canh tcNg ging ti C Hu-LNm 2008, tht bi dng lunLmngging phcvnhucu nia;yucu thm canh caoTptrung(DNhp ngtrctipvi ngi dn).Tphunkthut;h tr ging. Chtlnggingavo khngtt,khngquakim nghim ti a phngNgidnchuthitthi,mt thigian,cngscvut tn km.u phng ti Thun Ha-TVTnm 2007 n nm 2008 dngChbinthnh snphmhng haphcvnhu cunia;yu cuthmcanh cao Tptrung(DNhp ngtrctipvi ngi dn)Mi lin kt gia cc bn lng lo:khngchpngr rnggiaDNvngidn trong vic bao tiu sn phm.Gi tng, ngi dn khng bn snphmchoDNmbnra ngoi cho thng li.. Ngi ngho kh tham gia cc hnh thc canh tc hp ng i hi qui m ln, trnh thm canh cao (ma Phc i-NT, la ging Thanh Xng-B) hoc cn nhiu lao ng (bng C Hu-L). Tnh bn vng ca cc m hnh canh tc hp ng cn c xem xt k lng v c cc bin php b tr thch ng trnh gy tc ng xu n Bo co tng hp 5 nmPhn 1: Din bin Ngho v Cc Ch chnh v Gim ngho Nng thn45ngi ngho. in hnh nh cy sn Xy-QT va l cy xa i gim ngho va c nhiu nguy c i vi ngi ngho, do tc ng ca thoi ha t, sn xut c canh, nng hn, su bnh v gi c bt li.Cc ri ro khcau m v thiu sc lao ng. Bng 1.6 cho thy c 26% h thuc din kho st cho bit gp ri ro v sc khe do m au, tai nn gy nh hng ln n i sng h gia nh trong nm 2011. C nhiu yu t dn n gia tng ri ro v bnh tt cho ngidnticcimquantrc.Thititbtliviukinsngkhkhn(thiu lng thc, qun o m) d dn n cc bnh v ng tiu ha, h hp nht l i vi tr em. Cc vng hay gp l lt (c Hng-HT) d bng pht cc dch bnh sau l (au mt, tiu chy). i rng nhiu v t ng mn min ni d gp ri ro v bnh st rt (Xy-QT). Nghin ht ma ty l mt nguyn nhn ca bnh HIV/AIDS (Lng Minh-NA, Thanh Xng-B). i lm thu lao ng qu sc, n ung kham kh, iu kin an ton lao ng thiu cng hy hoi sc khe, d dn n tai nn. Thiu nc sinh hot hp v sinh, tp qun ung si nu chn cha ph bin cng l nguyn nhn chnh dn n cc bnh v ng tiu ha. Ri ro do thc hin cc d n nh khai thc ti nguyn. Mt s d n u t gy tc ng xu n i sng v sn xut ca ngi dn do thit k, xy dng, qun l v vn hnh khng hp l hoc khng ng vi cam kt ban u ca doanh nghip. in hnh ti Thun Ha-HG, d n khai thc qung st ca doanh nghip gy nhim mi trngnghimtrngdovbchancthiraqung,gyhhngnghimtrng nhng tuyn ng dn sinh trong x do xe ch qung c trng ti ln, v m rng m lm thu hp t sn xut ca ngi dn. Ri ro do quy hoch chm thc hin. Qui hoch xy dng c s h tng, trung tm cm x (Bn Lin-LC) hay trung tm hnh chnh huyn (Thanh Xng-B) thng nh hng n t ai, nh ca ca nhiu ngi dn. Tuy nhin, k hoch trin khai thng bchm,dnncchtrongvngquihochctmlbtan,khnganclc nghip, khng mun tu sa nh ca hoc u t cy di ngy. Thm ch, h ngho trong vng qui hoch khng c nhn h tr xy nh theo Quyt nh 167.1.5. Vn GiiPhn cng lao ng v ra quyt nh trong gia nhCha c nhiu thay i c bn v vai tr gii trong 5 nm qua ti cc im quan trc. Vai tr gii trong gia nh thng gn vi vn ha, nhng gi tr v khun mu, nh kin lu i ca mi nhm dn tc nn khng d thay i. Nam gii vn chim u th trong cc cng vic c coi l vic nng, cn k thut, cn tnh ton v cn quan h x hi. Ph n vn l ngi chu trch nhim chnh vi cc cng vic c coi l vic nh, vic vt, vic trong nh tn thi gian v khng km phn vt v. Trong cc h ngho, ph n thng l ngi vt v nht trong vic lo toan cuc sng gia nh. Tnh trng ny dn n kh pht huy vai tr tch cc ca ph n trong cc hot ng sn xut v hot ng x hi.Phncnglaonggianamvncmtschuynbintchccnhm ngi tr tui. Hin nay, nhiu nam gii tr ngi DTTS ch ng chia s vic ni tr, chm sc con ci vi ph n, do nam gii tr c i hc nhiu hn, i lm n xa nhiu hn, c hiu bit x hi hn trc (Bn Lin-LC, Xy-QT, Phc Thnh v Phc i-NT).u t cc cng trnh h tng c s gip gim gnh nng lao ng ca ph n. Nh ti x Lng Minh-NA, sau khi c cng trnh nc, ph n ch cn gi nc gn Theo di Ngho theo Phng php cng Tham gia ti mt s Cng ng Dn c Nng thn Vit Nam46nh. Ti x Xy-QT, sau khi c con ng mi hon thnh vo nm 2009, nhiu nam gii ch ng dng xe my i ch ci, ch nc cho ph n. Hay ti x Bn Lin-LC, nm 2010 c in li quc gia, nhiu gia nh tng cng s dng cc my mc vo hot ng sn xut (my ct c, my sao ch), mua dng in (ni cm in) nn ph n vt v hn.Ci thin ti sn gia nh gip ph n c nhiu thi gian rnh ri hn. cc vng thp nh c Hng-HT, Thanh Xng-B, Thun Ha-TV, C Hu-L nhiu gia nh c bp ga, t lnh... hn trc nn ph n khng phi s dng rm r hoc ci un nu. C s khc bit v quyn quyt nh trong gia nh gia cc im quan trc. nhng a bn vng thp, vng ng ngi Kinh nh Thanh Xng-B, c Hng-HT, Thun Ha-TV, quyt nh cc vic ln trong gia nh thng da trn s ng thun ca c chng v v. Mt s ph n ngi Kinh hoc Kh'mer cn t quyt nh cc vn trong gia nh khi chng i lm n xa. Ti nhng a bn min ni DTTS xa xi nh Thun Ha-HG, Bn Lin-LC, Lng Minh-NA v Xy-QT, nam gii vn thng l ngi nm quyn quyt nh chnh trong gia nh. Mc d vy, ti cc a bn ny trong 5 nm qua thy r xu hng ph n tham gia bn bc nhiu hn trong cc cng vic gia nh. Ring ti cc a bn dn tc theo ch mu h nh - C Hu-L, Ra-glai Phc i v Phc Thnh-NT, theo lut tc ph n vn c quyn quyt nh ln hn trong cc cng vic lin quan n ci hi, tha k v mua bn ti sn ln trong gia nh.Gii v quan h th trngPh n tham gia nhiu nht vo chui th trng cc cy ngn ngy, sn phm c gi tr thp v d bn. Nhng sn phm ph n tham gia vo cc cng on sn xut v mua bn nhiu nht l sn v rau Thun Ha-HG, ch Bn Lin-LC, la v rau Thanh Xng-B, u v lc c Hng-HT, b v mng Lng Minh-NA, chui Xy-QT, ng C Hu-L, u Phc Thnh-NT, mng Phc i-NT, rau mu Thun Ha-TV (Hnh 1.4). Ngc li, nam gii vn l ngi tham gia chnh vo chui th trng cc cy di ngy, sn phm c gi tr cao nh tru, b, ln, c ph, tiu v tm s. Bo co tng hp 5 nmPhn 1: Din bin Ngho v Cc Ch chnh v Gim ngho Nng thn47HNH 1.4. S tham gia ca ph n trong cc chui th trng, 2011 Lng Minh-NA c Hng-HT Xy-QT Thun Ha-TV Thun Ha-HG Bn Lin-LC Thanh Xng-B C Hu-L Phc i-NT Phc Thnh-NT Theo di Ngho theo Phng php cng Tham gia ti mt s Cng ng Dn c Nng thn Vit Nam48Hin nay ph n DTTS tham gia mua bn nhiu hn so vi 5 nm trc. Nhng nguyn nhn chnh l s ci thin v c s h tng v thng tin truyn thng; s xut hin ngy cng nhiu ca ch, hng qun, ngi bn hng rong ti a phng; v trnh hc vn ca nhm ph n DTTS tr c nng ln.in hnh nht l ti x Xy-QT, nh con ng nha i qua x hon thnh nm 2009, s lng hng qun ti ch v ngi bn hng rong tng ln, thc y ph n Vn Kiu c c hi tip cn th trng nhiu hn. Nm 2007, ngi gi tin v giao dch mua bn ch yu l nam gii, nhng hin nay nhiu ph n bit mt tin v cch chi tiu. Mt s ch em Vn Kiu cn ch ng bn mt s nng sn c gi tr nh nh mng, chui.Ti Bn Lin-LC, ph n DTTS ch ng hn trong cc giao dch mua bn. Nm 2007, nam gii ngi Hmng thng l ngi gi tin v thc hin cc giao dch. Tuy nhin, sang nm 2011 nhiu ph n ngi Hmng bit gi tin v mua bn nhng khon nh di 100.000 ng. cc thn ngi Ty, nm 2008 xut hin ch Bn Lin trung tm x ci thin ng k s tham gia ca ph n vo vic mua bn (Hp 1.9).HP 1.9. Tc ng ca ch phin mi xy dng i vi ph n ti x Bn LinBn Lin (Bc H, Lo Cai) l mt x vng su, vng xa. Trc nm 2007, ph n t c iu kin giao tip vi bn ngoi, ch yu lm vic nh v nng ry. T nm 2008, ch Bn Lin c xy dng ti trung tm x, l mt yu t chnh gip ci thin c hi tip cn th trng ca ph n: Gip ph n gim bt thi gian i ch: Ngy xa i b ra Bc H phi i t m, thp uc, n pin cha c, ng s kh khn. By gi tin lm mua bn lun ti x, c tin l c ht, ngy no cng c tht c.Ngi dn c nhiu la chn khi mua bn sn phm: Trc y ch c 1 nh bn tht. Nh ny p gi mua ch ca mnh r m bn hng cho mnh th t. C ch ri, nhiu ngi bun bn mnh bn c ch gi cao hn m mua tht, m chnh, x phng cng r hn.Ph n c th bn nhiu loi sn phm ch: Trc kia h no tha rau th cho nh thiu v chng bn c. By gi th mang ra ch bn cho nhng nh mi ring, cha trng c rau. Tng kh nng tip cn thng tin th trng ca ph n: By gi ph n cp nht thng tin gi c nhanh nhy