18
UPACARA ADAT JAWI SING HUBUNGANE KARO WONG Wètèngan (nèmbé mbobot) Ngupat utawa ngupati iku salah sijining upacara adat sing diselenggara'ake wektu calon ibu mbobot 4 sasi . Tembung "ngupat" asale saka tembung papat (4) utawa kupat . Ancasé upacara adat iki kanggo kaslametané calon bayi lan ibuné utawa kanggo sing sifaté tolak bala dadi padha karo upacara adat mitoni . Sing radha bedha karo upacara adat mètèng liyané yaiku ana sajian kupat ing kendhuren ngupati, kupat iki uga disertakaké ing besek sing digawa bali undangan sing hadir. Ngupat sejatiné kanggo pralambang yén jabang bayi wis mlebu ning tahap kaping papat ning proses pangriptane manungsa. Upacara adat ngupat kudu diselenggarakaké ning dina sing apik miturut petungan dina Jawa . Ngliman iku salahsijining upacara adat wètèngan sing diselenggarakake wektu calon ibu mbobot 5 wulan. Tembung "ngliman" asale saka tembung lima (5). Ancase upacara adat iki padha karongupatan yaiku upacara kanggo kaslametane calon bayi lan ibune utawa kanggo sing sifate tolak bala. Upacara adat ngliman iki kurang dikenal ning dhaerah-dhaerah tertamtu, bedha karo mitoni sing wis umum dikenal masyarakat Jawa malah uga dikenal ning masyarakat Nusantara.

ADAT JAWI

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: ADAT JAWI

UPACARA ADAT JAWI

SING HUBUNGANE KARO WONG

Wètèngan (nèmbé mbobot)

Ngupat utawa  ngupati   iku   salah   sijining upacara   adat sing   diselenggara'ake  wektu   calon ibu mbobot 4 sasi. Tembung "ngupat"   asale   saka tembung papat   (4)   utawa kupat.   Ancasé upacara adat iki kanggo kaslametané calon bayi lan ibuné utawa kanggo sing sifaté tolak bala dadi   padha   karo   upacara   adat mitoni.   Sing   radha   bedha   karo   upacara adat mètèng liyané yaiku ana sajian kupat ing kendhuren ngupati, kupat iki uga disertakaké ing besek sing digawa bali undangan sing hadir.

Ngupat sejatiné kanggo pralambang yén jabang bayi wis mlebu ning tahap kaping papat ning proses pangriptane manungsa.

Upacara   adat   ngupat   kudu   diselenggarakaké   ning dina sing   apik   miturut   petungan dina Jawa.

Ngliman iku   salahsijining   upacara   adat wètèngan sing   diselenggarakake   wektu   calon ibu mbobot 5 wulan. Tembung "ngliman" asale saka tembung lima (5). Ancase upacara adat iki   padha   karongupatan yaiku  upacara   kanggo   kaslametane   calon  bayi   lan   ibune  utawa kanggo sing sifate tolak bala.

Upacara   adat   ngliman   iki   kurang   dikenal   ning   dhaerah-dhaerah   tertamtu,   bedha karo mitoni sing   wis   umum   dikenal   masyarakat Jawa malah   uga   dikenal   ning masyarakat Nusantara.

Mitoni iku   asalé   saka tembung pitu   (7).   Upacara   adat   iki   dianakaké   wektu   calon   ibu nggarbini  utawa  meteng  7   sasi.  Ancasé  kanggo  keslametan  calon  bayi   lan   ibuné  utawa kanggo sing sipaté tolak bala. Ing dhaérah tartamtu, upacara iki uga diarani tingkeban.

Makna Jabang bayi umur 7 sasi iku wis nduwe raga sing sampurna. Dadi miturut pangertene wong   Jawa,  wetengan  umur  7   sasi   iki   proses  pangriptane  manungsa   iku  wis  nyata   lan sampurna ing sasi kaping 7. Reroncen acara kanggo upacara mitoni iki luwih akeh tinimbang upacara ngupati. Urut-urutane yaiku siraman, nglebokake endhog pitik kampung ning njero kain calon ibu dening calon bapak, salin rasukan, brojolan (nglebokake klapa gadhing enom), medhot lawe utawa lilitan benang (janur), mecahake wajan lan gayung, nyolong endhog lan 

Page 2: ADAT JAWI

pungkasane   yaiku   kendhuren.  Acara   siraman  mung  dianakake   kanggo  mitoni   anak   sing nomer siji. Miturut adat Jawa mitoni iku kudu dianakake ing dina sing temenan apik yaiku dina Senen awan nganti mbengi utawa dina Jemuah awan nganti mbengi.

Rangkeyan   Acara   Rantaman   adicara   kanggo   upacara  mitoni   iki   luwih   akeh   tinimbang upacara ngupati, urut-urutan yaiku siraman, nglebokake endhog pitik kampung ing njero kain calon ibu dening calon bapak, salin rasukan, brojolan nglebokake cengkir klapa gadhing, medhot lawe utawa lilitan benang janur, mecahake wajan lan gayung, nyolong endhog lan pungkasan kendhuri kendhuren.

Acara siraman namung dianakake kanggo mitoni anak mbarep.

Wektu Miturut adat Jawa mitoni iku kudu diadani ing dina sing temenan apik yaiku dina Senen awan nganti mbengi utawa uga dina Jemuwah awan nganti mbengi, saderengipun wulan 'purnamasidhi'.

Tingkeban iku   padha   waé   karo Mitoni mung   sejé   istilah.   Tingkeban   asalé saka tembung tingkeb sing  maknané   tutup,   dadi   tingkéban   iku   upacara   panutup   utawa upacara sing pungkasan sing diselenggarakaké nganti bayiné lair.

Klairan

Mendhem ari-ari iku salah sijining upacara kelairan sing umum diselenggarakake malah uga ana ning dhaerah-dhaerah (suku-suku) liya. Ari-ari iku perangan penghubung antara ibu lan bayi wektu bayi isih ning njero rahim. Istilah liya kanggo ari-ari yaiku: aruman utawa embing-embing (mbingmbing).

Ing Jawa ana   kapercayaan   sedulur   papat,   kakang   kawah   adhi   ari-ari,   ibu   bumi,   bapa angkasa. Wong Jawa percaya yen ari-ari iku sejatine salah siji sedulur papat utawa sedulur kembar si bayi mulane ari-ari kudu dirawat lan dijaga umpamane enggon kanggo mendhem ari-ari   iku   diwenehi   lampu   (umume senthir)   kanggo   penerangan,   iki   dadi   simbol "pepadhang" kanggo bayi. Senthir iki dinyalakake nganti 35 dina (selapan).

Ari-ari dikumbah nganti resik dilebokake ning kendhi utawa bathok kelapa. Sadurunge ari-ari dilebokake,   alas   kendhi   diwenehi   godhong   senthe   banjur   kendhine   ditutup nganggo lemper sing   isih   anyar   lan   dibungkus   kain   mori.   Kendhi   banjur   digendhong, dipayungi,   digawa   ning   papan   penguburan.   Papan   penguburan   kendhi   kudu   ning   sisih tengen pintu utama omah.

Sing mendhem kendhi kudhu bapak kandung bayi.

Brokohan utawa barokahan iku   salahsijining   upacara   adat Jawa kanggo  nyambut   kelairan bayi. Upacara adat iki nduwe makna ungkapan syukur lan sukacita amarga proses klairan iku slamet.Brokohan   iku   asal   tembunge   saka basa   Arab yaiku   "barokah"   sing  maknane   ngarepake 

Page 3: ADAT JAWI

berkah.  Tangga teparo ya  iku mliginé para  ibu  ing saubengé diaturi   rawuh malah kerep tanpa diaturi rawuh padha nyambangi kulawarga sing lairan saperlu ngucapaké rasa mèlu bungah,   biyasané   kanthi   nggawa   bingkisan   arupa wedhak, sabun, kopi, gula lan sapanunggalané.  Sing   tumindak  minangka  pangarsa  adicara  Brokohan  iki   ya   iku  Dhukun Bayi[1]. Sesajèn upacara sing dibutuhaké ya iku:

Tumrap golongan bangsawan: dhawet, endhog mentah, jangan menir, sega ambeng, sega   karo   lawuh,   jeroan   kebo,   pecel   karo   lawuh   ayam,   kembang setaman, klapa lan beras.

golongan   rakyat   biyasa:   sega   ambengan   sing   dumadi   saka   sega   jangan,   lawuh pèyèk, sambel gorèng, témpé, mihun, jangan menir lan pecel ayam.

Upacara nyenyuwun supaya bayi dadi bocah sing apik sing diwiwiti kanthi mendhem ari-ari lan nyadiakaké sesajèn brokohan sing didum marang para tangga[2].

Upacara brokohan tujuwané kanggo keslametan prosès kelairan uga pangayoman kanggo bayi, kanthi pangarep-arep supaya bayi sing lair bisa dadi bocah sing apik.

Upacara   diwiwiti   saka mendhem   ari-ari sing   diterusaké   andum sesajèn brokohan   kanggo sedulur lan para tangga.

Sepasaran iku salah sijining upacara adat Jawa wektu umur bayi  5 dina.  Upacara adat  iki umume diselenggaraake sederhana ning yen bebarengan karo aweh jeneng bayi, upacara iki diselenggaraake   radha   meriah.Tembung sepasaran dhewe asale sake tembung sepasar.

Sepasaran umum diselenggaraake sore nganggo acara kenduren lan ngundang sedulur uga tangga   umah. Suguhan sing   disajiake   umume wedang lan jajan   pasar ning   uga ana besek sing umum kanggo ditentengan mulih.

Aqéqah punika   asalipun   saking basa   Arab,   ingkang   anggadhahi   pangertosan   nugel utawi motong [1].   Miturut   istilah,   aqéqah   inggih   punika   nyembelèh wedhus wonten   ing dinten kapitu saking dinten klairanipun bayi,  minangka raos sukur dhumateng Gusti Allah SWT[2].   Ananging   ugi   wonten   ingkang   paring   pangertosan   menawi   aqéqah   punika nugel rikma ingkang wonten ing mustakanipun bayi ingkang nembé lair. Kanggé bayi ingkang jaler   dipunsembelèhaken  wedhus   kalih,  manawi   bayi   ingkang   putri   dipunsembelèhaken wedhhus setunggal.

Puputan utawa pupak puser, iku sejatiné nduwé makna tali puser bayi puput. Dadi upacara iki dianakaké wektu utawa bubar puputé tali puser saka udhel bayi.

Biasané ana acara slametan ing upacara puputan iki, acarané yaiku kendhuren, bancakan lan awèh jeneng bayi. Upacara iki apik yèn diselenggara'ake bubar wektu maghrib.

Page 4: ADAT JAWI

Puputan bayi  digolongke dadi  2,  yaiku:  1.  golongan bangsawan/kerajaan:  Sega gudanga, jenang abang putih, 5 werna bubur, lan jajan pasar. 2. golongan rakyat biasa: Sega jangan, jenang abang putih, jenang boro-boro, lan jajan pasar.

Selapanan dileksanakake 35 dina sawise lair. Ing dina 35, ing dina bayi wis lair bakal kelakon maneh. Contone, bayi-bayi lair ana Pon (weton sawijining dina), banjur selapanan bakal tiba ana Pon maneh. Ing tanggalan Jawa, kang Jumlah kanggo 5 (Wage, Pahing, Pon,Kliwon, Legi) bakal   ketemu   ing   dina   35     karo   tanggalan   ing  dina   kang   kanggo   akun   kanggo  7  dina. Logikane, 35 dina, bakal ketemu nomer multiples saka 5 7. Ngluwihi sing logika, selapanan nduwe  makna  banget   kuwat   kanggo  urip   saka  bayi.  Weton   ambalan  dina  bayi,   pantes ngrayakake   kaya  ulang   tahun.  Nanging   selapanan  utamané   rampung  minangka  wangun Majemukan kanggo lair lan bayi kang kesehatan.

Sing siji wis rampung ing selapanan seri, punika cukuran utawa parasan. Rambute nglereni pisanan rampung dening bapa  lan para  ibu saka bayi,  nganti dening para pinituwa bayi. Aturan ing bagean iki,  jabang bayi kang rambute wis Cut metu. Iki cukuran wis rampung kanggo bayi kang rambute punika saestu resik, asli bayi rambute wis pitadosi cacat wiwit lair, sing kapapar amniotic adi. Alasan liya punika bayi bisa tuwuh rambute, mulane ing bayi kang rambute dipun cukur iki ing paling kaping 3. Nanging ing tradisi iki cukuran, sawetara wong sing wedi kanggo bayi; ngethok rambute rampung mung minangka mbutuhake, ora barren, mung kanggo simbolisasi.

Sawisé Motong rambute, kuku rampung nglereni ing bayi. Ing seri, iki maca dungo kanggo safety lan apik saka bayi lan kulawarga. Bayi rambute nglereni upacara iki conducted sawise Maghrib  dungo,   lan dirawuhi  dening  kulawarga,   sederek,   lan  tanggi   toko,   lan pandonga pemimpin.

Panganan kudu bancaan menyang paket, ing beras putih lan gudangan, kang lagi mbagekke ing pincuk saka godhong gedhang. Miturut Mardzuki, a cleric sing seneng ndedonga acara selapanan, sayuran sing digunakake kanggo gawe gudangan, punika Ganjil nomer, amarga kapercayan, Ganjil nomer sing bejo nomer. Gudangan uga nerangake karo Piece saka hard-nggodhok endhog utawa nggodhok endhog,  endhog sing artine asal  gesang.  Kajaba  iku, sawetara sayuran panginten ngandhut  makna tartamtu,  kayata  long kacang buncis,  bayi dadi dawa, uga bayem, sing bayi bisa hidupanya tentrem.

BOCAH

Tedhak sitèn utawa tedhak siti iku salah siji upacara adat Jawa kanggo bocah umur 7 wulan utawa 6 lapan   [1]   . Upacara iki ing dhaérah liya ing Nuswantara uga ana, contoné sing diarani upacarainjak tanah ing  dhaérah Jakarta déning   suku  Betawi  utawa  uga  ana   sing  ngarani "mudhun lemah" lan "udhun-udhunan"[1].

Tedhak sitèn iku asalé saka tembung tedhak, idhak utawa mudhun lan sitèn (saka tembung siti) utawa lemah (bumi). Upacara iki kanggo perlambang bocah sing siap-siap njalani urip liwat   tuntunan wong   tuwa lan   diselenggarakaké   yèn   umur   bocah   wis   7 selapan utawa 245 dina (7 x 35 = 245).

Page 5: ADAT JAWI

Sebabe Dianakaké

Upacara Tedhak sitèn dianakaké amarga  ana kapitayan masyarakat Jawa yèn  lemah kuwi nduwéni makna ghoib lan dijaga Bathara Kala. Kanggo ngindari  kadadéyan sing ora becik, mula dianakaké upacara ngenalaké putra-putriné marang Bathara Kala minangka sing njaga lemah. Anggone nglakoni upacara iki, luwih becik miturut weton.

Ubarampé Upacara Tedhak Sitèn

Ubarampé kanggo upacara tedhak sitèn akèh, kayata:

Pengaron    sing diisi kembang setaman. Kurungan   , kanggo nggambaraké yén donyané anak isih sithik utawa ciut.

Werna-werna barang sing diséléhaké sajroning kurungan kang nggambaraké suwèné urip, manungsa duwé kawajiban nggolèk "nafkah", kayata:

1. Pari    sabengket

2. Kapuk    sabengket

3. Piranti nulis

4. Bokor    kang diisi beras kuning

5. Werna-werna jinis dhuwit

6. "Perhiasan"

Klasa    sing isih anyar, kanggo lémèk ning jeroning kurungan.

Bakaran pitik, kang nggambaraké pedoman uripé anak.

Tangga tebu "rejuna",  yaiku tebu sing wernané ungu kang nggambaraké undhak-undhakané urip sing arep dilakoni anak.

Jadah    pitung werna, yaiku abang, putih, ireng, kuning, biru, ungu lan jambon. Tegesé kanggo ngemutaké anak yén urip kudu waspada saka godaan werna-werna.

Bancakan, kayata sega gudhangan sing dibagékake marang para tamu sing teka.

Urutané upacara tedhak sitèn[

Tedhak jadah pitung warna   : yaiku anak mlangkah utawa ngidak jadah pitung warna kang diréwangi ngidak déning ibu, jadah ditata saka warna sing padhang nganti warna sing peteng, iku kabèh perlambang déné urip iku ora gampang nanging kabéh alangan sing dirasakake mengko mesthi  bakal  ana dalan kang padhang tumuju kamulyan  lan kasantosan.

Munggah andha tebu arjuna: tebu iku pralambang antebing kalbu, supaya anggoné nitih urip  ning donya  iki  bakal  manteb  lan tebu arjuna pralambang supaya anak sing munggah tebu iku bisa duwéni solah bawa kaya déné arjuna.

Page 6: ADAT JAWI

Kurungan: kurungan iku pralambang urip ing donya iki, ing jero kurungan diwénéhi akèh   dolanan   lan   ubarampé   pagawéan   kayata kertas, gunting, pethèt lan   liya   liyané, dolanan utawa ubarampé pagawéan sing dipilih  déning anak  iku kaya  tandha bésuk bakal duwéni pagawéan mau.

Siraman: kanggo nyucèni raga lan jiwa, muga muga bisa gawa jeneng arum kanggo kaluwarga kayata banyu kembang sing kanggo acara siraman anak mau.

Nyapih asalipun   saking   tembung   "sapih"   ingkang   anggadhahi   pangertosan   pisah   utawi misahaken. Nyapih  inggih punika salah satunggaling upacara adat Jawi ingkang ancasipun kangge nylameti lare ingkang nembé mandhek nyusu ibunipun.

Wonten ing wekdal kepengker, tiyang Jawi ngginakaken ubarampé kanggé nyapih larènipun. Ananging,   sakpunika   sampun   jarang   utawi   malah   sampun   boten   wonten   ingkang ngginakaken ubarampé. Wonten ing ngandhap punika ubarampe ingkang dipunginakaken tiyang Jawi jaman kepengker wonten salebeting upacara nyapih, kadosta:

Kupat    ingkang dipun sigar lajeng dipun isi abon wonten saktengahipun. Katul    ingkang dipun damel bunder-bunder kadosta bal alit-alit, lajeng dipun dang.

Kembang "borèh"

7 Tumpeng alit

Ron jati ingkang dipuntungkupaken

Senthir    ingkang dipunsélèhaken wonten sakngandhaping ambén

Lisah klapa ingkang dipunsélèhaken wontên pinggan ingkang wonten toyanipun

Ndog pitik mentah

Ron gedhang ingkang   dipun   suwèk-suwèk   lajeng   dipun   tali   kaliyan   ndonga :   "ora mbundheli godhong, nanging mbundheli tutuké si jabang bayi". Ancasipun supados bayi boten réwèl.

Wanci   ndalunipun,   laré   dipun   beta   wonten   njabi   griya,   lajeng   sirahipun dipuntémpèlaken wit gedhang raja. Mênawi sampun gangsal dintên, dipundamêlakên bubur  ingkang dipun sadé dhateng  laré-laré  ingkang "kreweng" minangka artanipun. "Kreweng" utawi tugelan gendhèng, lajeng dipunkempalakeên, dipun paringi kembang saha kemenyan lajeng dipun larung wonten kali.

LAJANG

Page 7: ADAT JAWI

Khitanan utawa Sunat ing basa   arab khitan uga   bisa   kasebut uga sirkumsisi (Inggris: circumcision) yaiku tumindak motong utawa ngilangake salah sijiné bageyan   utawa   kabeh kulit panutup   saka palanangan. Frenulum saka   palanagan   bisa   uga dipotong sacara bebarengan ing sakjroning prosedur kang asring karan jeneng . Tembung sirkumsisi   kanthi   asal   usul   saka basa   Latin circum (kang   ngandut   arti   "muter") lan caedere (artiné "motong/ngètok").

Khitan uga diwiwiti  ing   jaman prasejarah,  wujud mangkana  iku bisa dibuktekake dèning salah  sijiné  gua  kang ana  ing mesir awiwit jaman watu lanpasarena Mesir  purba.[1] Alesan tumindak iki isih digambyarake ing mangsa iku kanthi irah-irah kang ana lan teori-teori kang njelasake   tumindak   khitanan   utawa   sunat   iku   bageyan   saka   ritual   pangorbanan   utawa ngelakoni sunnah rosul (mangsa baliq).

JAKA UTAWA PERAWAN

Pangantènan iku sawijining acara ing ngendi sawijining pasangan iku janji bakal manunggal. Urutane acara pengantenan :

1. majang tarub2. siraman

3. midodareni

4. akad nikah

5. dhaup

6. lenggahan ageng

7. jangan menir

8. sepasaran

9. selapanan

TILAR/SEDA

Surtanah utawa bedhah bumi iku upacara sing diselenggaraake sak bubare acara nyarèkaké layon (jenazah). Tujuané kanggo ngirim donga supaya arwah utawa roh wong kang séda iku éntuk pangapura déning Ingkang Maha Kuwasa.

Upacara surtanah iki karantam kanthi sederhana. Sing teka biasane sedulur, tangga teparo, uga ulama.   Sak   liyane   dedonga   uga   bisa   dibacutake   nganggo   acara tahlilan sing lan ngaji bebarengan.

Ora ana uleman utawa undangan khusus kanggo acara iki nanging umume tangga teparo lan sanak   kadang   teka   sinambi   nggawa   bahan-bahan   pangan,   kayata beras, endhog,   bahan kanggo   njangan, gula, kopi utawa   dhuwit   lan   liyane.   Kaya   mengkono   mau   mujudake 

Page 8: ADAT JAWI

pambiyantu   lan   ngentengake   bot   repote   kulawarga   sing   nembe   nandang   sungkawa utawa kesripahan.

Inti   acara   surtanah   lan   upacara   adat   kesripahan   liyane   yaiku   ndedonga,   utamane   sing ndonga yaiku anak-anake sing seda, sanak kadang, kanca, tangga teparo, utawa sapa wae sing gelem melu ndonga. Ora ana acara kendhurèn, yèn ana pasugatan sing disuguhaké iku mung sak anané. Bisa uga yèn kulawarga sing kesripahan pengin sodaqoh upamané nggawé panganan sing rada akèh utawa nyiapaké bèsèk kanggo diaturake sing pada rawuh, nanging bab besekan iku mau ora wajib. Sing apik lan dianjuraké malah wong liya (tangga, kanca lan liyané) nggawa bantuan kanggo kaluwarga sing kesripahan.

Nelung dina kawilujengan utawa sawise telung dina pati, carane kanggo nemtokake wektu ing dina kawilujengan lan pasar nelung lusarlu dina dipigunakaké rumus, kang dina katelu lan pasar katelu. Kang, yen ana wong sing tilar donya ing dina jumat kliwon wektu nelung dina kawilujengan tumiba ing Paing ana. Ngleksanakke kawilujengan biasane rampung ing wengi sadurunge lan mbuwang pasar menyang telu utawa (jelang) ana Paing.

Mitung dina  kawilujengan utawa sawise pitung dina pati, carane nemtokake wektu kang dina lan pasar mitung dina kawilujengan digunakake tusaro, dina kapitu lan pasar liyane. Kang, yen wong mati ana ing jumat Keliwon banjur slametan mitung dina tumiba ing kemis legi.

Matangpuluh dina  kawilujengan  utawa sasampunipun  pejah  kanggo  patang  puluh  dina, carane nemtokake wektu ing dina kawilujengan lan pasar matangpuluh  dina dipigunakaké rumus masarma, dina kalima saka kaping lima lan pasar. Yen geblagnya ana jumat kliwon, banjur  matangpuluh  ambruk  anadina   selasa  wage.  Persis  pitungan   sing   kira-kira   sawise selapan (35 dina) utawa dina utawa selapan dina jumat kliwon barn dieari Bari selasa wage.

Nyatus inggih   punika   salah   satunggaling   upacara   adat Jawa babagan   kasedan. [1] Nyatus utawi ugi  saged dipunsebat slametan satus dinten punika dipunadani wonten  ing dinten kaping   satus   bibar   sedanipun   satunggaling   tiyang. [1]

Ancasipun ngawontenaken slametan punika inggih kangge nyampurnakaken sedaya ingkang asipat badan wadhag utawi jasad. [1]

Sesajen ingkang dipunginakaken wonten ing slametan nyatus punika sami kaliyan sesajen ingkang dipunginakaken nalikanipun ngadani slametan patang dasa dinten. Dene sesajen ingkang   dipundamel   inggih   punika sega wuduk, ingkung ayam, kedele, krupuk, lan sambel goreng. [1]

Nyewu utawa kawilujengan sawise sewu dinten, cara kanggo nemtokake wektu Pucuk dina lan pasar kawilujengan ewu dina (nyewu) digunakake rumus nemsarma punika pasar enem lan kaping  lima.  Nentokake carane ngetung dina sakwise wektu pati sawise telung taun sadurunge utawa sawise kira-kira 2 taun 10 sasi langsung dieari dina sing cocok. Yen seda dinten ana jumat kliwon nyewu kawilujengan tumiba ana rabu wage.

Page 9: ADAT JAWI

Pendhak pisan menika   petangan   wekdal   ingkang   dangunipun   satunggal tahun ingkang wonten   ing kalender utawi tanggalan Jawi.   Pendhak   pisan   menika   salah satunggaling adicara kangge   mengeti   tiyang   ingkang   sampun   sedo   satunggal tahun. Adicara Pendak   pisan   utawi  wonten   ugi   ingkang  mastani mendhak pisan' menika taksih   kathah   ingkang   nglampahi,   mliginipun   wonten   ing   wilayahYogyakarta lan Jawa Tengah.   Padatanipun   wonten   ing   adicara pendhak pisan menika ngawontenaken gendurenan utawi bancakan minangka   dedonga   kangge   ingkang   sampun sedo menika. Ingkang gadhah gawe mendhak pisan padatanipun ngundang tangga teparo supados sesarengan ndedonga lan pandom bancakan.

Pendhak pindho menika pétangan wekdal ingkang dangunipun kalih tahun ingkang wonten ing kalènder utawi tanggalan Jawi.   Pendhak   pindho   menika   salah satunggaling adicara kanggé   mengeti   tiyang   ingkang   sampun   sédo   kalih   tahun kepengker. Adicara Pendhak   pindho   utawi   wonten   ugi   ingkang   mastani mendhak pindho' menika   taksih   kathah   ingkang   nglampahi,   mliginipun   wonten   ing wilayah Yogyakarta lan Jawa   Tengah.   Padatanipun   wonten   ing   adicara pendhak pindho menika   ngawontenaken gendurènan utawi bancakan minangka   ndedonga   kanggé ingkang   sampun   sedo   menika.   Ingkang   kagungan   damel   mendhak   pisan   padatanipun ngundang tangga teparo supados sesarengan ndedonga lan pandom bancakan.

SING HUBUANE KARO ALAM

Bersih desa iku salahsijining upacara adat Jawa sing diselenggara'ake bubar panen pari dadi maksude   kanggo   ngucapake   syukur tandhuran pari   brasil   dipanen   lan   kasile   apik.Upacara adat iki kadhang uga diarani upacara mreti desa lan biasa digabung karo upacara adat sedekah bumi utawa mreti bumi.

Masing-masing   dhaerah   nduwe   tata   cara   lan   prosesi   upacara   sing   seje-seje   miturut kabiasaan masing-masing ning tujuane padha wae.

Ing jaman mbiyen upacara adat iki dikaitake karo Dewi Sri sing dianggep sebagai dewi pari merga kebrasilan panen iku kasil kemurahan saka Dewi Sri sing wajib disyukuri.

Kanggo ngucapake syukur marang Tuhan sing wis aweh anugrah kasil panen pari sing melimpah

Kanggo   njaga   keslametan   para   warga   desa   saka   gangguan   hal-hal sing gaib, roh utawa arwah sing   gentayangan   uga   saka   gangguan-gangguan   penyakit, keamanan lan bencana.

Kanggo ngresi'ake desa lan wargane saka alangan utawa kesusahan supaya kaadaan desa dadi tentrem lan aman.

Prosesi upacara umume diwiwiti bubar panenan pertama utawa methik, lokasi upacarane pertama   neng   pesawahan   sing   wis   dilengkapi   karo ubo   rampe antarane: janur   kuning, kembang   setaman,kemenyan,   kaca,   suri,   banyu kendhi, jajan   pasar,   bungkusan   sega 

Page 10: ADAT JAWI

lan gedhang. Bubar acara ndonga, pari sing wis dipetik digotong neng lumbung pari. Neng lumbung   pari   uga   wis   disiapake   perangkat   upacara   lanjutane   sing   umume   digawe saka godhong antarane   godhong kluwih,   dhadhap   serep,   godhong  mojo,   godhong   tebu, godhong jati uga godhong luh. Masing-masing godhong iku nduwe fungsi lan makna.

Tolak bala yoiku nangkal bebana kanthi migunakake donga-donga utawa mantra.

SING HUBUNGANE KARO AGAMI UTAWI KEPERCAYAAN

Nyadran iku   salah   siji   prosèsi   adat   budhaya Jawa awujud   kagiyatan   setaun   sepisan   ing sasi Ruwah wiwit   saka   resik-resik   saréan   leluhur,   mangsak   panganan   tertamtu   kaya déné apem, ater-ater lan   slametan   utawa kenduri.   Jeneng   nyadran   iki   asalé saka tembung sraddha, nyraddha, nyraddhan,  banjur  dadi  nyadran.  PJ Zoetmulder ana   ing buku Kalangwan uga nyritakaké bab upacara sraddha kanggo mèngeti sédané Tribhuwana Tungga  Déwi ana   ing   taun 1350.  Upacara   sraddha  minangka  pèngetan   raja-raja   síng  wís puput yuswa uga sinebut ing kidung Banawa Sekar, nganggo uba rampé wujud baita (prau) síng   digawé   saka kembang (puspa,   sekar).   Tradhisi   nyadran   pranyata  wís   lumaku  wiwít jaman Majapahit nganti saiki.  Pakurmatan kanggo leluhur isih  lestari   lan dipepetri  déning masarakat,  mliginé   ing   tlatah   padésan.   Nyekar   ing   sasi   Ruwah   nduwèni   surasa   utawa wulangan marang anak putu supaya padha tresna lan élíng marang leluhur.[1]

Ruwahan menyang Jawa budaya tradisi ndedonga kanggo almarhum, kayata tuwane, kaki-nini, ing ngedekke saka desa, biyung, lan liyane.Iki tradisi iki diwiwiti agêng Ruwah (8th sasi ing tanggalan Jawa utawa berbarengan karo Sha'ban ing Hijri  tanggalan).  Mulane diarani ruwahan.Ing agêng Ruwah, wong amal dening nyebarke pangan kayata gedhang compote, jajan apem, lan gajih kanggo tanggi.

ruwahan

Compote, apem roti, lan gajih.

Sing ngandika, panganan ngandhut makna. Compote kanggo ngelingake marang ngarsane allah utawa nitahake.  Apem cookie  kanggo ngelingake kita  nyuwun pangapunten utawa mratobat. Ktan kanggo ngelingake ati sing resik lan tansah ditempelake saben liyane.

Nalika nyebarke alms apa sing pangan dhewe, ana uga amal sing dileksanakake bebarengan. Ing   ruwahan   bebarengan,   ing   desa   padha   ndedonga   kanggo   roh   saka   leluhur.   Saben kulawarga  gedhe ditanggepi  alms kanggo nggawe conthong gajih,   lengkap karo  sisih  ne abang lan putih. Beras conthong iki banjur mbagekke menyang desa sing teka.

ziarah kuburan

Reresik ing kuburan minangka pajeg menyang tuwane sing wis seda.

Page 11: ADAT JAWI

Sawisé mengkono amal, ing acara iki nganti dening reresik kulawarga Perkembangan. Ing kabudayan   Jawa,  ndedonga   tuwane,  kaki-nini,   lan   leluhur  punika  wangun bab.  Dipakani punika wangun charity. Nalika reresik ing kuburan iku wujud manungsa waé, uga minangka bukti sing wong ora bakal lali tuwane lan leluhur.

Senajan ruwahan rampung biasane Jawa Muslim ahead of Riyaya,  ruwahan iki  ora perlu amarga ana ing agama Islam.

Ruwahan   bisa   tumindak  minangka   saka   awu,   nalika   padha   ndedonga   utawa   pandonga kanggo Gusti Allah sing wis mati lan nglakoni amal dipakani dening sesami.

Nanging, nalika gedhe banget penghormatan menyang leluhur, ruwahan bisa uga ngelalaike. Contone, menehi kurban saka  sirah kebo sing leluhur ora duka utawa takon soko

PENGANTENAN ADAT JAWI

Upacara pengantenan adat   Jawa  iku  salah  siwijiné  upacara  sakral  adat   Jawa sing  nduwé rantaman upacara lan tata cara sing wis pakem. Upacara pengantenan iki  nglambangaké pepanggihan   antarané   pengantèn putri lan   penganten kakung neng   kahanan   sing   kusus kadosdéné   raja   lan   ratu.Padatan, rantaman inti upacara diselenggarakake neng dalemé pengantèn putri, sing dadi pamangku   gati   yaiku wongtua utawa kaluwarga pengantèn   putri   nanging   tetep   dibantu déning kaluwarga saking pengantèn kakung.

Rantaman adicara pengantènan adat Jawa ing saben dhaérah béda miturut ekonomi saben kaluwarga.

Siraman

Kanggo tulisan luwih gamblang prakawis iki mangga pirsani: SiramanAcara  siraman  iku   sejatiné upacara  perlambang kanggo ngresikake jiwa calon pengantèn. Upacara iki diselenggarakaké sedina sadurungé ijab kabul lan dilakokaké ing omahé calon pengantèn putri   lan kakung,  padatan  ing bageyan omah sing rada amba kaya  ing mburi omah utawa ing taman ngarep omah. Sing nyiram sepisan padatan wong tua calon mantèn banjur sedulur liyané uga kalebu pemaes.

Midodaren

Kanggo tulisan luwih gamblang prakawis iki mangga pirsani: MidodarenTembung  midodaren   iku   asale   saka basa   Jawa yaiku widodari utawa   bidadari   neng basa Indonesia. Acara iki duwe kekarepan yen mbengi sakdurunge acara mantenan iku, kabeh para widadari  mudhun saka suwarga kanggo aweh pengestu uga kanggo pralambang yen sesuk neng acara utama, penganten putrine bakal ayu kaya widodari.

Neng acara iki penganten putri ora metu saka kamar wiwit jam 6 sore nganti tengah wengi lan dikancani dening sedulur-sedulur putrine sing ngancani sinambi aweh nasihat.

Page 12: ADAT JAWI

Rerangken acara neng wengi midodaren iki séjé-séjé ing saben dhaérah, kadhang ana sing dibarengaké karo acara peningsetan lan srah-srahan.

Srah-srahan

Srah-srahan iku uga diwastani "asok tukon" yaiku calon pengantèn kakung mènèhaké uba rampe lan ragat sing bakal kanggo ngleksanakaké pahargyan penganténan. Tuladhané uba rampé,   kayata: beras, sayuran, pitik, jajan   pasar lan   liya-liyane.   Saliyané   iku   sing   paling penting ana ing pepasrahan yaiku dhuwit sing tumprapé kanggo ngragati upacara pahargyan ing omahé pengantèn putri.

Ijab kabul

Ijab kabul yaiku acara nalika pengantèn kakung ngucapaké janji bebojoan karo pengantèn putri lan diseksèni wong akèh supaya bisa sah nikahé.

Upacara panggih

Sarampunge acara ijab kabul (akad nikah)dianakake acara Panggih.   Ing acara iki kembang mayang digawa metu saka omah lan didelehake neng prapatan cedhak omah. Tujuané yaiku kanggo  ngusir   roh   jahat.   Sawise   iku  pengantèn  putri   ketemu  (panggih)   karo  pengantèn kakung kanggo nerusaké upacara: balang suruh, Wiji dadi, Pupuk, Sinduran, Timbang, Kacar-kucur, Dhahar klimah, Mertui, lan Sungkeman.

Upacara balangan suruh

Upacara   balang   suruh  minangka   pralambang   sih   katresnan   lan   kasetyan   ing   antarané pengantèn kakung lan putri.

Upacara wiji dadi

Penganten kakung ngidak endhog pitik nganti pecah, banjur pengantèn putri misuhi/ngresiki sikil/ampeyané   pengantèn   kakung   nganggo   banyu   kembang.   Upacara   iki   minangka prelambang sawijining kepala kaluwarga sing tanggung jawab marang kaluwargane.

Pupuk

Ibu  pengantèn  putri   ngusap-usap   sirah/mustaka  mantu   kakung  minangka   tandha   ikhlas nampa manten kakung mau dadi bageyan kulawargane.

Sinduran

Lumampah  alon-alon  kanthi  nyampirake  kain   sindur,  minangka   tandha  pinangantèn   sak kloron wis tinampa dadi kulawarga.

Timbang

Pinangantèn   sak   kloron   lungguh   ing   pangkonané   bapaké   pengantèn   putri,   minangka perlambang katresnané wong tuwa marang anak padha karo mantu.

Dhékorasi

Dhékorasi dipasang wonten ing dhaleme sing duwe gawe, wernané wonten kathah.

Dhahar Klimah

Page 13: ADAT JAWI

Pengantèn kekalih dhahar dulang-dulangan minangka pralambang pinangantèn kekalih arep urip susah lan seneng kanthi bebarengan.

Mertui

Wong tuwane pengantèn putri methuk wong tuwané pengantèn kakung ing ngarep omah lan bebarengan tindak menyang acara resepsi.

Sungkeman

Pinangantèn sak kloron sungkem nyuwun pangèstu marang wong tuwa kekalih.

Kendurèn / resèpsi

Kendurèn utawa kenduri   iku dadi puncak acara pengantènan, uga kadang diarani resèpsi utawa walimahan. Sejatiné kagiyatan iki nduwé makna upacara slametan, slamet merga inti acarane   yaiku ijab   kabul wis   rampung   diselenggarakaké.   Ing   acara   iki, pasangan pengantèn nrima   mangayubagya   saka sedulur, kanca uga   kabeh   sing   teka   ing acara iki.

Dhékorasi

Dhékorasi dipasang ing dhalemipun ingkang gadhah dhamel, wernané wonten kathah.

Masang Tarub

Masang tarub gumantung wonten dhalemipun ingkang gadhah dalem punika.

Pemaes

Upacara paesing calon pengantèn putri ing wanci sabibaripun upacara siraman, kajibahan ditindhakke juru paes utawi dhukun pengantèn.

Uga pirsan

Ningali calon pengantèn putri ing griya tiyang sepuhipun.