คณะวทยาศาสตร

มหาวทยาลยศลปากร

ในสวนสมนไพร

ภายใตโครงการแลกเปลยนเรยนร โดย รองศาสตราจารย ดร.อารย ทองภกด

และงานแผนและประกนคณภาพการศกษา

ประโยชน :

• ราก - ใชยอมส เปลอกใหสแดง เนอในใหสเหลอง

• ใบ - สดใชสระผม ก าจดเหา

• ผล - ผลแกแกอาการคลนไส อาเจยน ขบพยาธ แกทองอด ทองเฟอ ผลออนรวมกบใบและราก ใชรกษาความผดปกตของ

ประจ าเดอน การระคายเคองของทางเดนอาหาร เบาหวาน โรคตบ การตดเชอในระบบขบถายปสสาวะ

• เมลด - สกดน ามน ใชทาลดอาการอกเสบและลดการเกดสว

ชอพนเมอง : ยอ (กทม., กลาง),

ยอบาน (กลาง),

มะตาเสอ (เหนอ),

แยใหญ (กะเหรยง-แมฮองสอน)

ชอวทยาศาสตร : Morinda citrifolia L.

วงศ : Rubiaceae

ประโยชน :

• ราก - รสเบอเมา ตมดมแกพษไข แกโรคมะเรง โรคเรอน วณโรค โรคผวหนง กลากเกลอน แกผมหงอก

• ตน - บ ารงรางกาย

• ใบ - รสเบอเมา ดบพษไข รกษาโรคผวหนง กลากเกลอน ผนคน แกโรคไขขออกเสบ ลดความดนโลหต แกผมรวง

แกรดสดวงทวาร แกไอเปนเลอด ฆาพยาธ แกโรคมะเรง บ ารงรางกาย แกปวดฝ แกพษง

ขอควรระวง : ผเปนโรคโลหตจาง, โรคหวใจ, โรคหด, โรคความดนโลหตต า โรคมะเรงในเมดเลอดไมควรรบประทาน

ชอพนเมอง : ทองพนช ง (กลาง),

ทองคนช ง (กลาง),

หญามนไก (กลาง)

ชอวทยาศาสตร :

Rhinacanthus nasutus (L.) Kurz

วงศ : Acanthaceae

ประโยชน :

• ราก - ฝนกนน าซาวขาวกนแกอาเจยน แกเปนลม หนามด แกกษย แกรดสดวงทวาร แกตานซาง ขบพยาธ

• ทงตน - ใชขบพยาธ แกตานซาง แกกษย, เปลอก ตนใชใสกนบด(เชนในน าตาลสด), แกนใชขบพยาธ แกตานซาง

• ผล - ผลดบใชเปนยาขบพยาธในล าไส ถายตานซาง ถายกษย

- ผลดบใหสเขยวเขม ผลสกใหสด า ใชยอมผา

• เมลด - ใชขบพยาธ

ชอพนเมอง : มะเกลอ (กลาง),

ผเผา (ฉาน-เหนอ),

มกเกลอ (เขมร-ตราด)

Ebony tree (Common Name)

ชอวทยาศาสตร : Diospyros mollis Griff.

วงศ : Ebenaceae

ประโยชน :

• ใบ - น าใบแกสดมาใชรมควนปะคบแผล ลดอาการบวมช า ใชดดหนองและท าใหแผลยบ ถาหรอน าใบมาควแลวใชเปน

ยาเยน ดบพษ ทาแกขอบวม

ชอพนเมอง : ทองหลาง (กลาง),

ชอวทยาศาสตร : Erythrina variegata L.

วงศ : Leguminosae

ประโยชน :

• ราก - ใชขบปสสาวะ แกนว แกน าปสสาวะพการ

• ใบ - ใชจกสานเปนเครองใช

• ดอก - แกลม บ ารงหวใจ

ชอพนเมอง : ล าเจยก (กลาง),

เตยทะเล (กลาง),

ปะหนน (มลาย นราธวาส),

ปาแนะ (มลาย นราธวาส)

ชอวทยาศาสตร : Pandanus odorifer

(Forssk.)Kuntze

วงศ : Pandanaceae

ประโยชน :

• ใบ ยอดและดอกออน - รบประทานเปนผก สรรพคณทางยาใชแกไขประจ าฤด

• ใบและเมลด - มฤทธเปนยาฆาแมลง

• เมลด - มน ามนใชยอมผาและฆาพยาธในสตวเลยง

ชอพนเมอง : สะเดาอนเดย (กทม.),

ควนน (กลาง)

Neem (Common Name)

ชอวทยาศาสตร :

Azadirachta indica A. Juss. var. indica

วงศ : Meliaceae

ประโยชน :

• เนอไม - ใชท ากระดาน เครองเรอน ไมอด หก

• เปลอก - เปนสมนไพรใชละลายเสมหะ แกบด แกโลหตและลมพการ

• ใบ - เปนยาระบาย

• ผล - สมานแผลในกระเพาะอาหารและล าไส แกทองรวง แกบด เปลอกผลน ามาเผากนแกโรคไตพการ ล าไสพการ ปสสาวะพการ

• เมลด - เปนยาระบาย รกษาบาดแผล

-มน ามนน ามาสกดแลวใชปรงอาหารและจดไฟได

ชอพนเมอง : ส าโรง (กลาง, ตะวนออก),

จ ามะโฮง (เชยงใหม),

มะโรง (ปตตาน),

มะโหรง (ปตตาน),

โหมโรง (ใต),

Bastard poon, Pinari (Common

Name)

ชอวทยาศาสตร : Sterculia foetida L.

วงศ : Malvaceae

ประโยชน :

• รากและหว - ลดความเปนพษในตบและหวใจ แกมามพการ แกช าใน

ชอพนเมอง : เตารางแดง (นครศรธรรมราช),

เของหม (เหนอ),

งอเดง (มลาย-นราธวาส),

มะเดง (ยะลา),

Fishtail palm, Wart fish tail

palm (Common Name)

ชอวทยาศาสตร : Caryota mitis Lour.

วงศ : Arecaceae

ประโยชน :

• เปลอกตน - ตมน าดมแกบด อมแกปากเปอย

• เนอไม - ใชท าสงปลกสรางในทรม

• ผล - ผลดบ แกทองเสย ผลสกกเปนผลไม ท าเปนเครองดมน าผลไม หมกเปนไวนดมแกทองรวง แกบด

• เมลด - แกทองเสย ถอนพษ

ชอพนเมอง : หวา (กลาง),

หาขแพะ (เชยงราย),

Black plum, Jambolan

(Common Name)

ชอวทยาศาสตร :

Syzygium cumini (L.)Skeels

วงศ : Myrtaceae

ประโยชน :

• ราก - แกตาเหลอง เมอยตว แกผดอาหาร ถอนพษสตวกดตอย แกปวดฟน

• ทงตน - ใชแกปวดฟน

• ใบ - ใชพอกฝ แกพษแมลงสตวกดตอย แกช าบวม แกลมพษ แกผนคนตามผวหนง แกโรคฝ รกษาโรคคางทม โรคไฟลามทง

โรคเรม งสวด แกปวดฟน เหงอกบวม แกรดสดวงทวาร แกพษไฟลวกน ารอนลวก แกฟกช า

ชอพนเมอง : เสลดพงพอน (กทม., กลาง),

เสลดพงพอนตวผ (กทม., กลาง),

พมเสนตน ซองระอา ลนงเหา (กลาง),

คนช ง (ตาก),

เชกเชเกยม (จน),

ชอวทยาศาสตร : Barleria lupulina Lindl.

วงศ : Acanthaceae

ประโยชน :

• ราก - ปรงเปนยาขบปสสาวะ ขบประจ าเดอน แกปวดเมอยบนเอว

• ทงตน - ใชถอนพษแมลงสตวกดตอย รกษาอาการอกเสบ งสวด ลมพษ แผลน ารอนลวก

• ใบ - ใชระงบอาการอกเสบ ระคายเคอง ถอนพษ รกษาแผลไฟไหม น ารอนลวก แมลงกดตอย ลมพษ แกโรคงสวด

รกษาแผลผวหนงชนดเรม รกษาแผลรอนในในปาก

ชอพนเมอง : พญาปลองทอง พญายอ (กลาง),

ผกมนไก ผกลนเขยด (เชยงใหม),

พญาปลองค า (ล าปาง),

พญาปลองด า (กลาง),

โพะโซจาง (กะเหรยง-แมฮองสอน),

เสลดพงพอนตวเมย (พษณโลก)

ชอวทยาศาสตร :

Clinacanthus nutans (Burm.f)Lindau

วงศ : Acanthaceae

ประโยชน :

• ดอกแหง - เปนยาบ ารงก าลง บ ารงหวใจ บ ารงโลหต แกลมวงเวยน แกไข ใชเปนสวนผสมในยาพกดเกสรทงเกา

รกษาโรคในผสงอาย

ชอพนเมอง : ล าดวน (กลาง),

หอมนวล (เหนอ)

ชอวทยาศาสตร :

Melodorum fruticosumLour.

วงศ : Annonaceae

ประโยชน :

• เปลอกตน - ตมกนแกจกเสยด แกทองเสยทองรวง แกอาเจยน

• ใบ - โขลกใบสดแลวน ามาสมศรษะเพอแกไข หวดคดจมก

• ผล - ผลดบมรสฝาดใชแกไข ผลสกกนเปนผลไม สรรพคณทางยา ชวยขบเสมหะ แกไอ เปนยาระบาย

ชอพนเมอง : พทรา (กลาง),

มะตน (เหนอ),

มะทอง (กะเหรยง-กาญจนบร),

มงถง (กะเหรยง-แมฮองสอน),

หมากขอ (ฉาน-แมฮองสอน)

ชอวทยาศาสตร :

Ziziphus mauritiana Lam.

วงศ : Rhamnaceae

ประโยชน :

• ราก - แกไข รกษาโรคผวหนง แกผดผนคน น าเหลองเสย ประดง

• เปลอกตน - แกไขทบระด แกผดผนคน

• ใบ - เปนสวนประกอบของยาเขยว แกไข ดบพษไข บ ารงประสาท ตมน าอาบแกคน แกหด อสกอใส

• ดอก - น ากรองทไดจากการตมดอกสด น ามาใชแกโรคตา

• ผล - กดเสมหะ แกไอ บ ารงโลหตและเปนยาระบาย

ชอพนเมอง : มะยม (กลาง),

Star gooseberry

ชอวทยาศาสตร :

Phyllanthus acidus (L.)Skeels

วงศ : Phyllanthaceae

ประโยชน :

• ใบ - ต าพอกแกฝและสว แกปวด ถอนพษ แกทองขน ขบพยาธ แกรดสดวง

• ดอก - กนเปนยาถอนพษไข แกกระหายน า ผสมเปนยาหยอดตา แกเจบตา ตาฟาง เปนยาขบปสสาวะ

สมานแผลปากเปอย แกพษฝ

• เมลด - ขบพยาธ บดผสมมะนาวทาแกผวอกเสบ

ชอพนเมอง : ทองกวาว (กลาง),

ทองธรรมชาต,ทองพรมชาต(กลาง),

ทองตน (ราชบร),

กวาว,กาว (เหนอ),

จาน (อบลราชธาน),

จา (เขมร-สรนทร)

Bastard teak, Benal kino,

Flame of the forest (Common Name)

ชอวทยาศาสตร :

Butea monosperma(Lam.)Taub

วงศ : Leguminosae

ประโยชน :

• ราก - มรสเยนเบอ ท าใหอาเจยน ถอนพษเบอเมา

• ยอดออน ดอก ผลออน - กนทงสดและปรง เปนผก สรรพคณทางยา ใชบ ารงธาต บ ารงตบ ปอด แกเสมหะเปนพษ

ชอพนเมอง : สลด (กลาง),

ขจร (กลาง)

ชอวทยาศาสตร : Telosma cordata(Burm.f.)

Merr.

วงศ : Apocynaceae

ประโยชน :

• ราก - ใชแกรอน ฟอกเลอด แกไอ หหนวก หช นกลางอกเสบ เหงอกอกเสบ คอตบ ปวดทอง ทองรวง รดสดวงทวาร ขบปสสาวะ

• ทงตน - ใชแกรอน ฟอกเลอด แกทองรวง หออ หหนวก แผลบวมเปนหนอง โรคเรอน ปสสาวะขด คางทม ผนคนเนองจากการแพ

• เมลด - แกบดมกเลอด ฝฝกบว

ชอพนเมอง : มะกองขาว (เหนอ),

ฟนส (กลาง),

ตอบแตบ (ราชบร),

ปอบแปบ (เหนอ),

โผงผาง (นครราชสมา) Chinese bell flower, Country

mallow(Common Name)

ชอวทยาศาสตร : Abution indicum (L.)

Sweet subsp. indicum

วงศ : Malvaceae

ประโยชน :

• ราก - ขบเสมหะ ท าใหอาเจยน เปนยาถาย ใชรกษาโรคบด ถายพยาธ

• ทงตน - รกษาอาการหลอดลมอกเสบ เอาล าตนทออนๆ เปนยาใชลางเมอกในทอง และท าใหอาเจยน เปนยาระบาย มฤทธ

ตานแบคทเรย Bacillus cereus ยบยงเชอรา/แบคทเรย Candida albicans, Aspergillus niger และ Escherichia

coliจงชวยบรรเทาอาการปอดบวม ชวยรกษาแผลในกระเพาะอาหาร

• ใบ - ใชรกษาโรคผวหนง ขบพยาธ ชวยขบเสมหะ หรอใชทาแกโรครมาตซมใบสดผสมน าท ายาเหนบแกทองผก และใช ใบ

ฆาลกน าไดดวย

ชอพนเมอง : ต าแยแมว (กลาง)

ต าแยตวผ (กลาง)

หานแมว (เหนอ)

ชอวทยาศาสตร : Acalypha indica L.

วงศ : Euphorbiaceae

ประโยชน :

• เนอไม - ใชท าเครองเรอน

• เปลอกตนและเนอไม - มรสเฝอน ฝาดขม ชวยบ ารงธาต ชวยยอยอาหาร แกมตกด ระดขาว แกร ามะนาด ปวดฟน

เปนยาอายวฒนะ

• ผล - ผลออน ใชยอมผา แห อวน ผลสกกนได มรสหวานอมฝาด สรรพคณทางยาแกตกเลอด แกมวนทอง ขบพยาธ แกกษย

แกฝและแผลเนาเปอย

• เปลอกผล - รสฝาด เผาเปนถานรสเยน ขบระดขาวและขบปสสาวะ

ชอพนเมอง : ตะโกนา (กลาง),

โก (ตะวนออกเฉยงเหนอ)

นมงว (นครราชสมา),

มะโก (เหนอ),

มะถานไฟผ (เชยงใหม),

Ebony (Common Name)

ชอวทยาศาสตร : Diospyros rhodocalyx Kurz

วงศ : Ebenaceae

ประโยชน :

• ใบ - ใชขบน าคาวปลาหลงคลอด

• ยางจากตน - เปนพษ ใชเบอปลา

ชอพนเมอง : ก าลงกระบอ (กลาง), กระบอเจดตว (กลาง),

กะเบอ (ราชบร),

ใบทองแดง (จนทบร),

ลนกระบอ (กลาง, อตรดตถ)

ชอวทยาศาสตร : Excoecaria

cochinchinensis Lour. var. cochinchinensis

วงศ : Euphorbiaceae

ชอพนเมอง : บอระเพด (กลาง),

เครอเขาฮอ (เหนอ), จงจง (เหนอ),

เจตมลหนาม (หนองคาย),

ตวเจตมลยาน (สระบร),

เถาหวดวน (สระบร),

หางหน(สระบร, อบลราชธาน)

ชอวทยาศาสตร : Tinospora crispa (L.) Hook.f.

& Thomson

วงศ : Menispermaceae

ประโยชน :

• ราก - แกไขเหนอ ไขสนนบาต ไขจบส น ดบพษรอน

ถอนพษไข ชวยใหเจรญอาหาร

• ตน(เถา) - แกไข แกไขพษ แกไขกาฬ ขบเหงอ

แกรอนใน กระหายน า แกสะอก แกพษ

ฝดาษ ลดน าตาลในเลอด บ ารงก าลง

บ ารงน าด เปนยาขมชวยเจรญอาหาร

เปนยาอายวฒนะ

ประโยชน : (ตอ)

• ใบ - ขบพยาธ แกฝ รกษาโลหตพการ บ ารงก าลง บ ารงธาต เปนยาลดความรอน แกไข แกไขฝ แกไขกาฬ แกไขจบส น

รกษาโรคผวหนง ผดผนคนท าใหผวพรรณผองใส แกโลหตคงในสมอง เปนยาอายวฒนะ

• ดอก - ฆาพยาธ

• ผล - แกเสมหะเปนพษ แกไขฝ แกสะอก

ชอพนเมอง : เหงอกปลาหมอ (กลาง), เหงอกปลาหมอน าเงน (กลาง),

จะเกรง (กลาง), นางเกรง (กลาง),

อเกรง (กลาง), แกมหมอ (สตล),

แกมหมอเล (กระบ)

Sea holly (Common Name)

ชอวทยาศาสตร : Acanthus ebracteatus Vahl

วงศ : Acanthaceae

ประโยชน : ราก - ใชขบเสมหะ แกไอ แกหด บ ารง

ประสาท รกษามตกดระดขาว

• ตน - แกปวดศรษะ ถอนพษ แกแผลพพอง แกพษฝดาษ

น าเหลองเสยลมพษ บรรเทาอาการเหนบชา

• ใบ - ใบเปนยาประคบแกไขขออกเสบ รกษาแผลอกเสบ

แกปวด แกโรคผวหนง กลากเกลอน แกไข ขบน าเหลอง

เสย น าค นทาบ ารงรากผม ใบ-ตมกนแกปวดทอง เปนยา

ระบาย ต าพอกแกผนคน

• ผล - ชวยถอนพษ ขบโลหต

• เมลด - ชวยขบน าเหลองทเสย ขบพยาธ พอกแกฝ

ชอพนเมอง : รางจด(กลาง),

ขอบชะนาง (กลาง),

เครอเขาเขยว (กลาง),

ยาเขยว (กลาง),

น านอง (สระบร),

ก าลงชางเผอก (กลาง),

จอลอดเออ (กะเหรยง-แมฮองสอน),

ซ งกะ (กะเหรยง-แมฮองสอน),

ปงกะละ (กะเหรยง-แมฮองสอน),

พอหนอเตอ (กะเหรยง-แมฮองสอน),

แอดแอ, ย าแย (เพชรบรณ),

ทดพด (นครศรธรรมราช),

คาย, รางเยน (ยะลา),

ดเหวา (ปตตาน)

รางจด (ตอ)

ชอวทยาศาสตร : Thunbergia laurifolia Lindl.

วงศ : Acanthaceae

ประโยชน :

• ราก เถาและใบ - เปนยาแกรอนใน กระหายน า ใบแลราก-ใชปรงเปนยาถอนพษไข

ยาพอกบาดแผล น ารอนลวก ไฟไหม แกพษยาฆาแมลง ยาเบอ

แกพษจากการดมสรา เมาคาง บรรเทาอาการผนแพ

ชอพนเมอง : มะแวงเครอ(กลาง),

แขวงเคย (ตาก),

ชอวทยาศาสตร : Solanum trilobatumL.

วงศ : Solanaceae

ประโยชน :

• ราก - แกโลหตออกทางทวารหนก ทวารเบา แกไอ

ขบเสมหะ แกหด ขบปสสาวะ

แกไขสนนบาต บ ารงธาต แกน าลายเหนยว

กระหายน า แกวณโรค

• ทงตน - ขบเหงอ แกไอ แกหด ขบปสสาวะ

• ตน - แกอาการทองขนในหญงมครรภ แกไอ ขบ

เสมหะ แกน าลายเหนยว ขบพษไข ขบปสสาวะ

• ใบ - บ ารงธาต แกไอ แกน าลายเหนยว • ผล - ผลสดมรสขม ชวยเจรญอาหาร แกไอ ขบ

เสมหะ รกษาโรคเบาหวาน บ ารงด แกน าลาย

เหนยว บ ารงเลอด บ ารงธาต แกโลหตออกทาง

ทวารหนกทวารเบา

ชอพนเมอง : มะแวงเครอ(กลาง),

แขวงเคย (ตาก),

ชอวทยาศาสตร : Solanum trilobatumL.

วงศ : Solanaceae

ประโยชน :

• ราก - แกโลหตออกทางทวารหนก ทวารเบา แกไอ

ขบเสมหะ แกหด ขบปสสาวะ

แกไขสนนบาต บ ารงธาต แกน าลายเหนยว

กระหายน า แกวณโรค

• ทงตน - ขบเหงอ แกไอ แกหด ขบปสสาวะ

• ตน - แกอาการทองขนในหญงมครรภ แกไอ ขบ

เสมหะ แกน าลายเหนยว ขบพษไข ขบปสสาวะ

• ใบ - บ ารงธาต แกไอ แกน าลายเหนยว • ผล - ผลสดมรสขม ชวยเจรญอาหาร แกไอ ขบ

เสมหะ รกษาโรคเบาหวาน บ ารงด แกน าลาย

เหนยว บ ารงเลอด บ ารงธาต แกโลหตออกทาง

ทวารหนกทวารเบา

ชอพนเมอง : สบแดง(กลาง),

ละหงแดง (กลาง),

สบเลอด (กลาง,ปตตาน),

สลอดแดง, สหลอด(ปตตาน),

หงสเทศ(ปตตาน),

ชอวทยาศาสตร Jatropha gossypiifolia L.

วงศ : Euphorbiaceae

ประโยชน :

• ใบ - ตมกนแกปวดทอง เปนยาระบาย ต าพอก

แกผนคนทงตน

• เมลด - เผาใหสกกนมฤทธเปนยาถายอยางแรง

ต าพอกทาแผลโรคเรอน ในเมลด มน ามน และม

สารยบยง มะเรงในหลอดทดลอง

ขอควรระวง :

• เมลดมสารพษอยางแรงอาจท าใหอาเจยน และ

ปวดทองอยางแรง