AĞIZ BOŞLUĞUHASTALIKLARI

Dr. Tahir E. PATIROĞLU

Ağız BoşluğuKonjenital

Anomalileri

• Fasial yarıklar• Yarık damak• Tavşan dudak

• Pierre-Robin Sendromu

• Fordyce granülleri

2

Pierre-Robin Sendromu• Küçük mandibula (mikrognati)• Küçük dil (mikroglossi)• Dilin posterior yerleşimi (glossopitoz)

3

Fordyce Granülleri

Üst dudağın lateral parçasında ve yanak mukozasında simetrik olarak yerleşen sebase bez kümeleridir.

4

Dil Gelişim Anomalileri

• Aglossi, mikroglossi, makroglossi

• Lingual tiroid bezi

5

Ağız Boşluğu İltihapları

• Aftöz ülser• Herpes virus infeksiyonu

– Herpes labialis– Primer herpetik gingivostomatit– Tekrarlayan herpes simpleks infeksiyonu

• Akut nekrotizan ülseratif stomatit (Vincent hastalığı)• Noma (cancrum oris, gangrenöz stomatit)• Oral kandidiazis (moniliazis)

6

Aftöz Ülserler

• Tek veya multipl, 1 cm’den küçük, ağrılı, sığ, eksuda ile örtülü, eritemle çevrili yüzeyel erozyonlardır.

• Hayatın ilk iki dekadında daha sıktır.• Etioloji bilinmez, fakat otoimmün olduğu düşünülür

ve stres, ateş, bazı yiyecekler ve iltihabi barsak hastalıklarında ortaya çıkar.

• Genellikle birkaç hafta içinde kendiliğinden geçer.

7

Aftöz Ülserler• Ağız mukozası,

özellikle yumuşak damak, bukkofasial mukoza, ağız tabanı ve dilin iki yanında görülür.

• Alttaki iltihap mononükleerdir, fakat sekonder bakteryel infeksiyonda bol PNL görülür.

8

Herpesvirus İnfeksiyonu

• Herpetik stomatit, tip I herpes simpleks virusunun neden olduğu, oldukça sık bir infeksiyondur.

• Yetişkinlerin çoğunda primer infeksiyon asemptomatiktir, fakat virus ağız çevresindeki bir ganglionda geçici bir süre uykuda kalır.

• Reaktivasyon ile berrak sıvı içeren küçük (<5 mm) soliter veya multipl veziküller ortaya çıkar.

9

Herpes Labialis• Genellikle dudak ve

burun deliği gibi mukozal açıklıklar çevresine yerleşir.

• Öncesinde solunum enfeksiyonu, ateş, güneş ışığı ve soğuğa maruz kalma veya bu sahaya travma geçmişi vardır.

10

Herpes Labialis

• Lezyon intra- ve intersellüler ödem, epidermal hücrelerde balonlaşma ve intraepitelyal vezikül oluşumu iledir.

• İnfekte hücrelerde intranükleer asidofilik viral inklüzyonlar ortaya çıkar ve bazan yanyana duran hücreler birleşerek multinükleer polikaryonlar olarak adlandırılan dev hücreler yapar

• Veziküller kısa sürede patlar ve birkaç haftada iyileşen ağrılı yüzeyel ülserler yapar.

11

12

Primer Herpetik Gingivostomatit

• Herpetik stomatitin uygun konakçılarda (debilitasyon, bozulan immünite, immünosupressif tedavi) gelişen şeklidir.

• Gingiva kırmızı, şiş gergindir, kolaylıkla kanar.

13

Tekrarlayan Herpes Simpleks Enfeksiyonu

• En sık yüz ve dudakta görülür.

• Toplumun % 30’unda aynı bölgede tekrarlamaya meyillidir.

14

Akut Nekrotizan Ülseratif Stomatit (Vincent hastalığı)

• Hemen daima dişler arası papillaya ve serbest kenara sınırlıdır.

• Bir veya daha fazla papillada nekroz ve ülser olur.• Klinik olarak ateş, kötü kokulu nefes, kırıklık, lokal

rahatsızlık vardır.

15

Noma (cancrum oris, gangrenöz stomatit)

• Akut nekrotizan gingivit, infeksiyon veya kötü beslenmeye bağlı gelişir.

• Gingiva ülseri hızla yanak, dudak ve çene kemiklerine yayılır, dokular siyah ve nekrotik hal alır.

16

Oral Kandidiazis (Moniliazis)

• Kandida, toplumun % 30-40’ında oral kavitenin normal elemanıdır.

• Diabetes mellitus, anemi, antibiyotik veya steroid kullanımı sonrası veya yaygın kanser gibi nedenlerle doğal korunma mekanizmalarında bir bozulma olduğunda hastalık yapar.

• Ağız boşluğunun herhangi bir yerinde iyi sınırlı beyaz, peynirimsi iyi sınırlı plak (psödomembranöz kandidiazis - pamukcuk) şeklinde görülür.

17

Oral Kandidiazis (Moniliazis)• Yüzeydeki psödomebran

kazındığında altından granüler, eritemli, iltihaplı tabaka ortaya çıkar.

• Psödomembran alttaki mukozaya yapışan binlerce mantardan oluşur.

• Psödoepitelyomatöz hiperplazi, fungal invazyon ve iltihabi yuvarlak hücre infiltrasyonu yapar.

18

AIDS ve Kaposi Sarkomu

• AIDS ve HIV infeksiyonu erken döneminde sıklıkla ağız lezyonları görülür.

• Bunlar kandidiazis, herpetik veziküller, gingivit ve glossit yapan infeksiyonlar şeklinde olabilir.

• Kaposi sarkomlu kişilerin %50’den fazlasında intraoral purpurik renk değişiklikleri veya menekşe renginde, kabarık, nodüler kitleler görülür ve bazan hastalığın ilk bulgusu olabilir.

19

AIDS ve Kaposi Sarkomu

• Hairy lökoplaki sadece HIV infeksiyonunda görülen nadir bir lezyondur.

• Ağız mukozasının herhangi bir yerinde birleşme eğilimi gösteren yama şeklinde lezyonlardır ve belirgin epitelyal kalınlaşma nedeniyle saçlı veya pürtüklü bir yüzeye sahiptir.

• Sebebi epitel hücrelerinin Epstein-Barr virusu ile infeksiyonudur.

20

Ağız Bölgesinin Tümörleri ve Tümör Benzeri Lezyonları

• Yumuşak dokunun tümör benzeri lezyonları• Fibromatozis gingiva• Papillom• Keratoakantom• Fibrom• Fibroproliferatif lezyonlar• Nörom, schwannoma, nörofibrom• Travmatik nörom• Rabdomyom ve leiomyom• Granüler hücreli myoblastom• Periferik dev hücreli tümör (epulis)• Lenfanjiom

21

Ağız BoşluğundaYumuşak Dokunun Tümör Benzeri Lezyonları

• Skorbütük gingivit• Lösemideki bulgular• Fenitoin kullanımına bağlı bulgular

22

Papillom

• Yanak mukozası, gingiva, damak, dudak ve dilde görülür.

• HPV II’ye bağlıdır.• Genellikle 1,5 cm’den daha

küçüktür.• Lezyon yüzeyine küçük

parmak benzeri çıkıntılar oluşturur.

23

24

Papillom

25

Keratoakantom

• Alt dudakta deri-mukoza birleşim yerini tutar.

• Ağrısız, 1-2 cm çapında krater benzeri lezyondur.

• Çoğu 50 yaş üzerinde görülür.

• Klinik ve mikroskobik olarak epidermoid karsinomdan ayırımı güçtür.

• Lezyon gelişim süresi kısadır (birkaç ay).

26

27

28

Fibrom

• Ağız boşluğunun en sık benign tümörüdür.

• Soliter, yüzeyel, saplı veya sesil kitledir.

• Çok katlı yassı epitelle örtülü kollajenden zengin fibröz dokudan oluşur.

29

 

Fibrom

30

Nörilemmom (Schwannoma)

• Sinir kılıf hücrelerinin fibroblastik proliferasyonudur

• Genç ve orta yaş erişkinlerde sıktır

• Düzgün, sert, hareketli, genellikle soliter lezyondur

• Yavaş büyür• En sık dilde yerleşir• Genellikle ağrısızdır

31

•

32Schwannoma

•

33Travmatik nörom

Granüler Hücreli Tümör

• Asemptomatik, sert, oynamayan submukozal nodüldür

• En sık dil yüzeyinde yerleşir

• 4-6. dekadlarda sıktır• 1-2 cm

büyüklüğündedir

34

Granüler Hücreli Tümör (Granüler Hücreli

Myoblastom)• Geniş, polihedral, eozinofilik

granüler sitoplazmalı hücrelerden oluşur.

• Nukleus küçük, piknotiktir, ekzantrik yerleşir.

• Üstte psödoepitelyomatöz hiperplazi karakteristiktir.

• Yeni doğanın konjenital epulisinden ayrılmalıdır.

35

•

36Granüler Hücreli Tümör

Periferik Dev Hücreli Granülom

(Epulis)• Gingivadan kaynaklanır, 1,5

cm çapa kadar ulaşabilir.• İntakt veya ülsere mukoza

ile örtülüdür.• Damardan zengin fibröz

stroma içinde yabancı cisim veya osteoklast tipi multinükleer dev hücrelerinden oluşur.

37

38Periferik Dev Hücreli Granülom (Epulis)Periferik Dev Hücreli Granülom (Epulis)

Pyojenik Granülom

• Genellikle gingivada, kronik iritasyona cevap olarak hızlı gelişen reaktif endotel proliferasyonudur

• Ekzofitik, asemptomatik kitledir• Doku damarlanmasından dolayı kırmızı

renktedir ve sıklıkla yüzeyi ülseredir• Kadınlarda gebeliğin 2-3. trimestirinde sıktır

39

Pyojenik Pyojenik GranülomGranülom

40

Histolojik Bulgular

• Epitel intakt veya ülseredir

• Endotelle döşeli kapiller yapılarından oluşur

• Stroma gevşek ve ödemli bağ dokusudur

• Stromada bol iltihabi hücre vardır.

41

Hemanjiom• Kapiller veya kavernöz

damarların proliferasyonudur

• Doğumda veya erken çocuklukta bulunur

• En sık dudakta yerleşir• Yumuşak, iyi sınırlı, ağrısız,

kırmızı-mavi kitledir• Genellikle 2 cm’den küçüktür• Değişik sendromların parçası

olabilir.

42

Lenfanjiom• Fokal yüzeyel lezyon olarak

lenfatik damar proliferasyonudur veya massif diffüz boyun lezyonu olabilir (kistik higroma)

• Doğum veya erken çocuklukta belirgin olur

• Pembe, kırmızı, kahverengi veya siyah renklidir

• Asemptomatik, yumuşak, fluktuan kitledir

• Değişik çaplarda olabilir• Genellikle ağrısızdır.

43

KistikHigroma(Kistik

Lenfanjiom)

44

Lökoplaki

• Epidermal kalınlaşma veya hiperkeratoza bağlı iyi sınırlı yama şeklindeki mukoza plağıdır.

• WHO tanımına göre; lökoplaki mukozadan kazınamayan ve herhangi bir hastalık varlığı ile açıklanamayan beyaz renkte yama veya plak şeklindeki lezyondur.

• Lokalize, bazan multifokal, hatta diffüz, düzgün veya düzensiz yüzeyli, kösele benzeri mukoza kalınlaşmalarıdır.

• Erkeklerde ve 40-60 yaş arasında sıktır.

45

Lökoplaki• En sık alt dudak sınırı,

yanak mukozası, sert ve yumuşak damak ve daha az olarak ağız tabanında görülür.

• Çevre mukozadan hafifçe kabarıktır.

• Yüzeyi düzgün veya kırışıktır.

46

Lökoplakide makroskobik görünüm: A. Düzgün, ince, iyi sınırlı Lökoplakide makroskobik görünüm: A. Düzgün, ince, iyi sınırlı kenarlar, kenarlar,

B. Diffüz ve kalın, C. İrregüler ve granüler yüzey, D. Diffüz ve B. Diffüz ve kalın, C. İrregüler ve granüler yüzey, D. Diffüz ve buruşuk.buruşuk.

47

• Histolojik olarak zemin epitelinde displazi içermeyen basit bir hiperkeratozdan, in situ karsinoma kadar ilerleyen değişik derecede displastik epitele kadar değişir.

• % 16-24 vakada epitelde displazi vardır ve prekanseröz lezyon olarak kabul edilir (karsinoma ilerleme sıklığı % 5-15).

• Değişiklikler sadece histolojik değerlendirme ile ayrılabilir. 48

Lökoplaki

• Oral lökoplakiden ayırımı gereken üç lezyon vardır:– 1. Hairy lökoplaki– 2. Verrüköz lökoplaki. İleri derecede hiperkeratoz

nedeniyle girintili çıkıntılı yüzeye sahiptir. Epidermoid karsinom gelişimi için kaynak olabilir.

– 3. Eritroplaki

49

Eritroplaki

• Kırmızı, kadifemsi, sıklıkla granüler, yüzeyden kabarık veya aynı seviyede plaktır.

• Lökoplakinin kırmızı analoğudur ve kırmızı boyanma damar dilatasyonu ve daha yoğun subepitelyal mononükleer infiltrasyona bağlıdır.

• Lökoplaki sahaları ile karışım halindedir.• Erkeklerde ve 6-7. dekadlarda sıktır.• Değişmez olarak ciddi derecelerde displazi ile

birliktedir ve malign değişim oranı %50 üzerindedir.

50

51

Eritroplaki + Displazi

Ağız Boşluğu Karsinomları

• Epidermoid karsinom bölgenin en sık malign tümörüdür (% 90), bütün malign tümörlerin % 5-6’sını yapar.

• Erkeklerde daha sıktır.• En sık alt dudaktadır, sonra sırasıyla ağız tabanı ön

kısmı, hareketli dil, damak ve posterior dilde yerleşir.

52

Ağız Boşluğu Karsinomları

• Erken devrede kabarık, sert, parlak beyaz plak veya irregüler mukoza kalınlaşması şeklindedir.

• Sıklıkla eritroplaki veya lökoplaki zemininde gelişir.• Tümör gelişirken, ekzofitik, nodüler veya endofitik

manzarada gelişir.• Ortası ülsere, kenarları kalkık, kıvrımlı hal alır.• Tümör ve çevresi sert kıvamlıdır.• Zamanla ülser daha büyük ve derin olur, çevre

dokulara ve komşu yapılara ilerler.

53

Etioloji:• Sigara içme• Dumansız tütün kullanımı (çiğneme)• Kötü protez ve tırtıklı dişin uzayan iritasyonu• Kronik ağız infeksiyonları• İnsan papilloma virus tip 16, 18, 11• Güneş ışığı (alt dudak için)• Sıcak (pipo)• İmmün sistemin baskılanması• Mukoza atrofisi (Plummer-Vinson sendromu)• Radyasyon• Bu etkilerin çoğu lökoplaki ve eritroplaki gelişimi için

de önemli risk faktörleridir.54

Ağız Boşluğu Karsinomları

• Histolojik olarak büyük kısmı iyi ve orta diferansiye epidermoid karsinomdur.

• Lenfatik yayılımı sever ve öncelikle servikal nodüller tutulur.

• Alt dudak karsinomu geç metastaz yapar.• Ağız tabanı, ön dil ve dil tabanı karsinomları erken

metastaz yapar.

55

• Dudak epidermoid karsinomu hemen daima erkeklerde görülür.

• 6-8. dekadda sıktır. • % 90’ı deri-mukoza

sınırında, orta hattın bir tarafındadır.

• Ağrısız, sert, ülsere veya ekzofitik lezyondur.

• Prognozu iyidir.

56

• Dil epidermoid karsinomu ağız içi karsinomların % 40’ını yapar.

• 60 yaş üzeri erkeklerde sıktır.

• Üçte ikisi hareketli dili (ön kısım) tutar.

• İlk başvuru anında hareketli dil karsinomunun üçte biri ve dil kökü karsinomunun % 70’inde bölgesel nodül tutulumu vardır.

57

• Ağız tabanı epidermoid karsinomu bütün ağız içi karsinomların % 30’unu yapar.

• 60 yaş üzeri erkeklerde sıktır.

• En sık submandibuler ve sublingual bezlerin duktus açılım bölgesinde yerleşir.

• Metastaz sıktır ve orta hatta yerleşenlerde bilateraldir.

58

• Gingiva epidermoid karsinomu erkeklerde sıktır.

• En sık mandibula gingivasında yerleşir.

59

• Yanak mukozası epidermoid karsinomu 60 yaş üzerinde ve erkeklerde sıktır.

• Çoğu iyi ve orta diferansiyedir.

60

• Damak epidermoid karsinomu, ağız içi karsinomlarının % 9-12’sini yapar.

• Yumuşak damağı daha sık tutar.

• Sert damak karsinomları iyi prognoz gösterirken, yumuşak damak karsinomları sıklıkla tanı anında metastazlıdır.

61

Verrüköz Karsinom

• Epidermoid karsinomun oldukça iyi diferansiye tipidir.

• Üst solunum, sindirim ve genital sistemde bulunur.

• Geniş bir zeminle alttaki mukozaya tutunan yumuşak papiller yapılardan oluşur.

62

63Epidermoid karsinom-iyi diferansiye

64Epidermoid karsinom-orta diferansiye

65Epidermoid karsinom-kötü diferansiye