Agresja i przemocAgresja i przemoc

Znaczenie współpracy Znaczenie współpracy rodziny i szkoły w rodziny i szkoły w

przeciwdziałaniu agresji i przeciwdziałaniu agresji i przemocy wśród młodzieży przemocy wśród młodzieży

AGRESJA –oznacza wrogie ruchy i zachowania mające na celu wyrządzenie komuś szkody, straty czy bólu. Jest ona pokazaniem pozycji dominującej. Agresja jest zapalnikiem przemocy.

Agresja pośrednia objawia się przez ignorowanie poleceń i zakazów, wydawanie nieprzychylnej opinii,

Agresja przemieszczona to np.: trzaskanie drzwiami, rzucanie przedmiotami, niszczenie wytworów własnej pracy, pisanie po ławkach, ataki na rówieśników

Agresja werbalna przejawia się aroganckimi, obraźliwymi wypowiedziami.

Przyczyny zachowań Przyczyny zachowań agresywnych u dzieci i agresywnych u dzieci i

młodzieży młodzieży • agresja i przemoc w rodzinie,agresja i przemoc w rodzinie,• chaos w rodzinie,chaos w rodzinie,• negatywny lub chłodny stosunek rodziców do negatywny lub chłodny stosunek rodziców do

dziecka,dziecka,• brak wyznaczonych granic, których dziecku nie brak wyznaczonych granic, których dziecku nie

wolno przekraczać w zachowaniu wobec wolno przekraczać w zachowaniu wobec rodziców, rodzeństwa, rówieśników,rodziców, rodzeństwa, rówieśników,

• mało rozwinięta samokontrola swoich emocji,mało rozwinięta samokontrola swoich emocji,• ustabilizowane wzory zachowań agresywnych i ustabilizowane wzory zachowań agresywnych i

stosowania przemocy,stosowania przemocy,• używanie alkoholu i narkotyków,używanie alkoholu i narkotyków,• nuda,nuda,• przekazywana w telewizji przemoc.przekazywana w telewizji przemoc.

Najczęstsze przejawy Najczęstsze przejawy agresji fizycznej wśród agresji fizycznej wśród

uczniów:uczniów:• pobicia i bójki,pobicia i bójki,• przestraszanie,przestraszanie,• niszczenie cudzych rzeczy,niszczenie cudzych rzeczy,• niszczenie sprzętu szkolnego,niszczenie sprzętu szkolnego,• zachęcanie do bicia,zachęcanie do bicia,• wymuszanie,wymuszanie,• bicie młodszych kolegów,bicie młodszych kolegów,• napastowanie fizyczne przez napastowanie fizyczne przez

zorganizowaną grupę.zorganizowaną grupę.

Agresja słowna uczniów Agresja słowna uczniów wyraża się poprzez:wyraża się poprzez:

• grożenie pobiciem,grożenie pobiciem,• przezywanie,przezywanie,• przekleństwa,przekleństwa,• ordynarne odzywki,ordynarne odzywki,• wyśmiewanie,wyśmiewanie,• kłótnie,kłótnie,• grożenie skarżeniem,grożenie skarżeniem,• napastowanie słowne przez napastowanie słowne przez

zorganizowaną grupę.zorganizowaną grupę.

Agresywne zachowania Agresywne zachowania uczniów służą m. in.:uczniów służą m. in.:

• odreagowaniu złości, odreagowaniu złości, • wyżyciu się, wyżyciu się, • osiągnięciu jakiegoś celu, osiągnięciu jakiegoś celu, • zwróceniu na siebie uwagi, zwróceniu na siebie uwagi, • zaspokojeniu potrzeb,zaspokojeniu potrzeb,• rozładowaniu lęków i napięć, rozładowaniu lęków i napięć, • demonstracji siły, demonstracji siły, • maskowaniu lęku i słabości, maskowaniu lęku i słabości, • zdobyciu akceptacji grupy, zdobyciu akceptacji grupy, • odpowiedzi na agresję ("przemoc rodzi odpowiedzi na agresję ("przemoc rodzi

przemoc"). przemoc").

PRZEMOC PRZEMOC

• działanie powodujące naruszenie działanie powodujące naruszenie praw człowieka. To każde działanie, praw człowieka. To każde działanie, słowo, które nas poniża, powoduje słowo, które nas poniża, powoduje krzywdę, cierpienie.krzywdę, cierpienie.

• Istotą przemocy fizycznej jest Istotą przemocy fizycznej jest zadawanie i powodowanie cierpień. zadawanie i powodowanie cierpień.

Co to jest przemoc?Co to jest przemoc?

• Jest to bezpośrednie oddziaływanie Jest to bezpośrednie oddziaływanie jednego człowieka na drugiego w celu jednego człowieka na drugiego w celu zmuszenia go, wbrew jego woli, do zmuszenia go, wbrew jego woli, do zmiany zachowań, zmiany systemu zmiany zachowań, zmiany systemu wartości bądź poglądów w jakiejś wartości bądź poglądów w jakiejś sprawie. sprawie.

• Działanie takie stwarza sytuacje Działanie takie stwarza sytuacje zagrażające bezpieczeństwu zagrażające bezpieczeństwu fizycznemu lub psychicznemu.fizycznemu lub psychicznemu.

Formy przemocy

Formy przemocyFormy przemocy• bicie – uderzanie ręką, uderzanie bicie – uderzanie ręką, uderzanie

przedmiotami, szarpanie za włosy, za uszy, przedmiotami, szarpanie za włosy, za uszy, kopanie, popychanie i inne,kopanie, popychanie i inne,

• przymuszanie – do trzymania podniesionych przymuszanie – do trzymania podniesionych rąk, do klęczenia, wykonywania różnych prac rąk, do klęczenia, wykonywania różnych prac fizycznych, zmiany miejsca przebywania, fizycznych, zmiany miejsca przebywania, opuszczania klasy szkolnej i inne,opuszczania klasy szkolnej i inne,

• ograniczanie – zakaz wychodzenia z klasy ograniczanie – zakaz wychodzenia z klasy szkolnej, szkoły, mieszkania, wiązanie, zakaz szkolnej, szkoły, mieszkania, wiązanie, zakaz jedzenia i inne,jedzenia i inne,

• pozbawianie – noszenia ulubionej odzieży, pozbawianie – noszenia ulubionej odzieży, spotkań towarzyskich, stałego miejsca spotkań towarzyskich, stałego miejsca przebywania w jakimś pomieszczeniu i inne. przebywania w jakimś pomieszczeniu i inne.

- ograniczenie możliwości wyrażania własnego zdania- permanentne przerywanie wypowiedzi- krytyka zachowania i postępowania /ośmieszanie/- krzyczenie- werbalne groźby- podważanie wartości danej osoby- pisemne groźby- przemoc przez telefon- dręczenie cielesne /popychanie, poszturchiwanie/

Ataki na relacje Ataki na relacje społeczne:społeczne:

- nieformalne wprowadzenie zakazu rozmów z ofiarą oczernianie za plecami- uniemożliwienie komunikacji z innymi- odizolowanie ucznia- ofiara jest "niewidzialna"

Ataki na reputację:Ataki na reputację:

- rozgłaszanie plotek i pomówień- wyśmiewanie- traktowanie ofiary jako niepoczytalnej- wyśmiewanie "choroby"- przedrzeźnianie, np. sposobu chodzenia, głosu itp.- wyśmiewanie poglądów politycznych i religijnych- insynuacje seksualne- stosowanie obrażających przezwisk

Pogarszanie warunków Pogarszanie warunków życia i nauki :życia i nauki :

- zmuszanie do wykonywania różnych zadań- odsunięcie od grupy- zagrożenie zdrowia- niszczenie dóbr materialnych ucznia- trudności w skupieniu się na lekcji- częste opuszczanie szkoły

Bezpośrednie ataki na zdrowie:Bezpośrednie ataki na zdrowie:

- stosowanie pogróżek dotyczących - stosowanie pogróżek dotyczących przemocy fizycznejprzemocy fizycznej

- stosowanie niegroźnych aktów - stosowanie niegroźnych aktów agresji dla zastraszeniaagresji dla zastraszenia

- nadużycia fizyczne- nadużycia fizyczne

- przemoc seksualna- przemoc seksualna

Czynniki zwiększające Czynniki zwiększające prawdopodobieństwo prawdopodobieństwo

odrzucenia przez grupęodrzucenia przez grupę- pochodzenie z innej okolicy- pochodzenie z innej okolicy- mówienie innym dialektem, gwarą- mówienie innym dialektem, gwarą- jąkanie się- jąkanie się- anomalie fizyczne, mniejszy, otyły, słabszy- anomalie fizyczne, mniejszy, otyły, słabszy- zachowania odróżniające od grupy, - zachowania odróżniające od grupy,

nieśmiałość, inna religia, inne obyczajenieśmiałość, inna religia, inne obyczaje- bardzo dobra nauka „kujoni”- bardzo dobra nauka „kujoni”- bieda, brak pieniędzy, niemodne ubrania- bieda, brak pieniędzy, niemodne ubrania- alkohol w rodzinie- alkohol w rodzinie

Przemoc emocjonalna wobec Przemoc emocjonalna wobec dziecka może się przejawiać na dziecka może się przejawiać na

różne sposoby:różne sposoby:• przemoc słownaprzemoc słowna polegać może na oczernianiu, polegać może na oczernianiu,

zawstydzaniu, oskarżaniu, przezywaniu (obniża zawstydzaniu, oskarżaniu, przezywaniu (obniża poczucie wartości i porównuje go z innymi dziećmi), poczucie wartości i porównuje go z innymi dziećmi), naśmiewanie się,naśmiewanie się,

• odrzucenie (fizyczne i emocjonalne),odrzucenie (fizyczne i emocjonalne),• degradowanie czyli ocenianiedegradowanie czyli ocenianie, obniżanie poczucia , obniżanie poczucia

wartości poprzez krytykę, porównywanie do innych,wartości poprzez krytykę, porównywanie do innych,• terroryzowanieterroryzowanie czyli straszenie lub zastraszanie, czyli straszenie lub zastraszanie,• izolowanie od środowiska zewnętrznegoizolowanie od środowiska zewnętrznego, od grup , od grup

rówieśniczych, od zajęć pozaszkolnych, od dalszej rówieśniczych, od zajęć pozaszkolnych, od dalszej rodziny (dziadków, cioć, etc,), nie wyrażanie myśli i rodziny (dziadków, cioć, etc,), nie wyrażanie myśli i uczuć wewnątrz rodziny, zakaz budowania własnej uczuć wewnątrz rodziny, zakaz budowania własnej indywidualności,indywidualności,

Przemoc emocjonalna wobec Przemoc emocjonalna wobec dziecka może się przejawiać na dziecka może się przejawiać na

różne sposoby:różne sposoby:• obowiązek istnienia w strukturachobowiązek istnienia w strukturach, tzn. że dziecko , tzn. że dziecko

musi funkcjonować w zaakceptowanej strukturze, musi funkcjonować w zaakceptowanej strukturze, ryzykiem takiego postępowania wobec dziecka jest ryzykiem takiego postępowania wobec dziecka jest możliwość pojawienia się w przyszłości psychoz możliwość pojawienia się w przyszłości psychoz środowiskowych i osobowościowych,środowiskowych i osobowościowych,

• korumpowaniekorumpowanie, czyli zmuszanie do kradzieży, , czyli zmuszanie do kradzieży, żebractwa, proponowanie lub przymuszanie do picia żebractwa, proponowanie lub przymuszanie do picia alkoholu,alkoholu,

• eksploatacja,eksploatacja, czyli przymuszanie do czynności i ról czyli przymuszanie do czynności i ról przekraczających możliwości rozwojowe dziecka, przekraczających możliwości rozwojowe dziecka, przejawiające się w zamianie ról i przemocy przejawiające się w zamianie ról i przemocy seksualnej,seksualnej,

• pozbawianie stymulacji emocjonalnejpozbawianie stymulacji emocjonalnej, , intelektualnej, społecznej,intelektualnej, społecznej,

• niepewne i niestabilne wychowanieniepewne i niestabilne wychowanie, czyli brak , czyli brak czytelnych zasad i norm wychowaniaczytelnych zasad i norm wychowania

Czynniki ryzyka:Czynniki ryzyka:• bezrobocie w rodzinie, bieda, marginalizacja bezrobocie w rodzinie, bieda, marginalizacja

społeczna,społeczna,• przemoc i niewydolność wychowawcza rodziny,przemoc i niewydolność wychowawcza rodziny,• niska samoocena,niska samoocena,• zatarte granice, brak pozytywnych wzorów,zatarte granice, brak pozytywnych wzorów,• brak jasno określonych norm etycznych i brak jasno określonych norm etycznych i

moralnych,moralnych,• używanie substancji psychoaktywnych,używanie substancji psychoaktywnych,• niepowodzenia szkolne,niepowodzenia szkolne,• niezaspokojenie pragnień i potrzeb,niezaspokojenie pragnień i potrzeb,• przynależność do nieformalnych grup i subkultur,przynależność do nieformalnych grup i subkultur,• gloryfikacja przemocy w mediachgloryfikacja przemocy w mediach

Dzieci wychowywane w Dzieci wychowywane w atmosferze przemocy atmosferze przemocy

wykazują przekonania, że: wykazują przekonania, że: • problemy, a szczególnie konflikty należy problemy, a szczególnie konflikty należy

zawsze rozwiązywać z zastosowaniem zawsze rozwiązywać z zastosowaniem przemocy,przemocy,

• życie dziecka w poniżaniu i stałym życie dziecka w poniżaniu i stałym zagrożeniu jest normalne,zagrożeniu jest normalne,

• najbliższe, cenione i kochane osoby mogą najbliższe, cenione i kochane osoby mogą zadawać ból fizyczny i emocjonalny,zadawać ból fizyczny i emocjonalny,

• dziecko powinno być stale "przywoływane dziecko powinno być stale "przywoływane do porządku" za pomocą siły fizycznej i do porządku" za pomocą siły fizycznej i presji psychicznej.presji psychicznej.

Dzieci agresywne:Dzieci agresywne:• dokuczają, wyśmiewają, ośmieszają, przezywają, robią sobie dokuczają, wyśmiewają, ośmieszają, przezywają, robią sobie

żarty - bijąc popychając, kopiąc - swoją agresję kierują głównie żarty - bijąc popychając, kopiąc - swoją agresję kierują głównie do słabszych, bezbronnych,do słabszych, bezbronnych,

• mają potrzebę dominacji wobec innych, chcą ich mają potrzebę dominacji wobec innych, chcą ich podporządkować sobie, używając groźby i siły, bronią podporządkować sobie, używając groźby i siły, bronią własnych praw, lekceważąc prawa innych,własnych praw, lekceważąc prawa innych,

• łatwo popadają w gniew, są impulsywni, sfrustrowani,łatwo popadają w gniew, są impulsywni, sfrustrowani,• nie umieją poradzić sobie z trudnościami i przeciwnościami, nie umieją poradzić sobie z trudnościami i przeciwnościami,

trudno jest im stosować się do ogólnie przyjętych reguł,trudno jest im stosować się do ogólnie przyjętych reguł,• generalnie są nastawieni "na nie", przyjmują postawy wrogie,generalnie są nastawieni "na nie", przyjmują postawy wrogie,• są zadowoleni z własnych zachowań, bez poczucia wstydu i są zadowoleni z własnych zachowań, bez poczucia wstydu i

winy,winy,• mają łatwy kontakt z otoczeniem, umieją się wybronić w mają łatwy kontakt z otoczeniem, umieją się wybronić w

trudnej sytuacji, mają na wszystko odpowiedź,trudnej sytuacji, mają na wszystko odpowiedź,• są biegłe w udawaniu,są biegłe w udawaniu,• dość wcześnie prezentują zachowanie antyspołeczne tj. dość wcześnie prezentują zachowanie antyspołeczne tj.

kradzież, wandalizm, picie alkoholu.kradzież, wandalizm, picie alkoholu.

Dziecko - ofiara Dziecko - ofiara przemocyprzemocy

• Dzieci przezywane, wyśmiewane, ośmieszane, poniżane, zmuszane do Dzieci przezywane, wyśmiewane, ośmieszane, poniżane, zmuszane do posłuszeństwa, obwiniane, nie są akceptowane przez innych, wstydzą się, że posłuszeństwa, obwiniane, nie są akceptowane przez innych, wstydzą się, że są sprowadzane do roli ofiary, są z tego powodu nieszczęśliwe i załamane,są sprowadzane do roli ofiary, są z tego powodu nieszczęśliwe i załamane,

• w desperacki sposób próbują zdobyć akceptację agresorów (np. kradną dla w desperacki sposób próbują zdobyć akceptację agresorów (np. kradną dla nich),nich),

• strach, zamknięcie w sobie i negatywne wyobrażenie o sobie powoduje, że nie strach, zamknięcie w sobie i negatywne wyobrażenie o sobie powoduje, że nie są zdolne do wyrażania swoich uczuć i dobrej komunikacji z otoczeniem,są zdolne do wyrażania swoich uczuć i dobrej komunikacji z otoczeniem,

• są wyizolowane, samotne,są wyizolowane, samotne,• mają nieoczekiwane zmiany nastroju - irytacje i nagłe wybuchy,mają nieoczekiwane zmiany nastroju - irytacje i nagłe wybuchy,• mają trudności w wypowiadaniu się,mają trudności w wypowiadaniu się,• mogą same używać przemocy wobec słabszych od siebie,mogą same używać przemocy wobec słabszych od siebie,• nagle nie lubią szkoły i unikają chodzenia do niej,nagle nie lubią szkoły i unikają chodzenia do niej,• spóźniają się do szkoły, w szkole trzymają się blisko nauczycieli lub innych spóźniają się do szkoły, w szkole trzymają się blisko nauczycieli lub innych

dorosłych,dorosłych,• tracą zainteresowanie nauką i mają z nią kłopoty,tracą zainteresowanie nauką i mają z nią kłopoty,• mają trudności z zabraniem głosu w klasie, sprawiają wrażenie niespokojnych mają trudności z zabraniem głosu w klasie, sprawiają wrażenie niespokojnych

i niepewnych siebie,i niepewnych siebie,• często skarżą się na bóle głowy, brzucha (zwłaszcza rano), nie maja apetytu,często skarżą się na bóle głowy, brzucha (zwłaszcza rano), nie maja apetytu,• mają siniaki, rany, zadrapania, okaleczenia, podarte ubrania, zniszczone mają siniaki, rany, zadrapania, okaleczenia, podarte ubrania, zniszczone

rzeczy osobiste, czego nie można wyjaśnić w racjonalny sposób, a co oznacza, rzeczy osobiste, czego nie można wyjaśnić w racjonalny sposób, a co oznacza, że powstały w wyniku fizycznych na nie napadów. że powstały w wyniku fizycznych na nie napadów.

Strach przed agresorem Strach przed agresorem może powodować:może powodować:

• przywiązanie do prześladowcy (sprawcy),przywiązanie do prześladowcy (sprawcy),• patologiczne możliwości obronne psychiki, które są patologiczne możliwości obronne psychiki, które są

silnie destruktywne ale nie służą rozwojowi silnie destruktywne ale nie służą rozwojowi jednostki,jednostki,

• brak poczucia więzi, bezpieczeństwa, siły, kontroli,brak poczucia więzi, bezpieczeństwa, siły, kontroli,• ofiara ma poczucie, że nie może na nikim polegać,ofiara ma poczucie, że nie może na nikim polegać,• wytwarzają się nieprawidłowe relacje pomiędzy wytwarzają się nieprawidłowe relacje pomiędzy

ciałem a psychiką, nieświadomością a ciałem a psychiką, nieświadomością a świadomością , pojawiają się zachowania świadomością , pojawiają się zachowania dysocjacyjne, bulimia, zaburzenia psychoseksualne dysocjacyjne, bulimia, zaburzenia psychoseksualne oraz uzależnienia,oraz uzależnienia,

Strach przed agresorem Strach przed agresorem może powodować:może powodować:

• pojawia się zagrożenie i strach przed śmiercią własną pojawia się zagrożenie i strach przed śmiercią własną i osób bliskich,i osób bliskich,

• sposób doświadczania przemocy w sposób sposób doświadczania przemocy w sposób nieprzewidywalny (chaotyczny) wprowadza stan nieprzewidywalny (chaotyczny) wprowadza stan gotowości i czujności psychicznej, zdolność do gotowości i czujności psychicznej, zdolność do odczytywania sygnałów pozawerbalnych, występują odczytywania sygnałów pozawerbalnych, występują zaburzenia snu,zaburzenia snu,

• pojawia się mechanizm zaprzeczania, wyparcia, pojawia się mechanizm zaprzeczania, wyparcia, tłumienia,tłumienia,

• pojawia się trans zmieniający poczucie czasu oraz pojawia się trans zmieniający poczucie czasu oraz występują dziwaczne odczucia płynące z ciała,występują dziwaczne odczucia płynące z ciała,

• pojawiają się objawy amnezyjne czyli niepamięci,pojawiają się objawy amnezyjne czyli niepamięci,• obniża się poczucie kontroli w sytuacji stresowej,obniża się poczucie kontroli w sytuacji stresowej,• pojawia się obwinianie, oprawca potwierdza to pojawia się obwinianie, oprawca potwierdza to

poczucie winy (wdrukowuje).poczucie winy (wdrukowuje).

Sygnały ostrzegawcze – co może świadczyć o

tym, że dziecko jest ofiarą przemocy?

Wzorce zachowań typowe Wzorce zachowań typowe dla ofiar przemocydla ofiar przemocy

• - „trudny człowiek”- „trudny człowiek”• - „chwalipięta”- „chwalipięta”• - „klasowy błazen”- „klasowy błazen”• - „ofiara losu”- „ofiara losu”• - niezdary- niezdary• - poszukiwanie więzi z przywódcą - poszukiwanie więzi z przywódcą

lub kimś lubianymlub kimś lubianym• - ucieczka z grupy- ucieczka z grupy

Sygnały fizjologiczneSygnały fizjologiczne

• - Bóle głowy- Bóle głowy• - Mdłości- Mdłości• - Zaburzenia żołądkowe- Zaburzenia żołądkowe• - Lęk, depresja- Lęk, depresja• - Migreny- Migreny• - Paranoja- Paranoja• - Napięcia mięśniowe- Napięcia mięśniowe• - Wzrost podatności na infekcje- Wzrost podatności na infekcje

Wpływ agresji i przemocy Wpływ agresji i przemocy na funkcjonowanie dzieckana funkcjonowanie dziecka

• obniżanie wartości własnej osoby,obniżanie wartości własnej osoby,• utrata szacunku dla samego siebie,utrata szacunku dla samego siebie,• utrata sympatii otoczenia,utrata sympatii otoczenia,• życie w stresie,życie w stresie,• roztaczanie atmosfery konfliktu i roztaczanie atmosfery konfliktu i

przemocy, bądź lęku przemocy, bądź lęku • wycofanie sięwycofanie się

Jak sobie radzić z Jak sobie radzić z przejawami agresji?przejawami agresji?

• Nie wolno ukrywać przemocy i agresji - to ją tylko Nie wolno ukrywać przemocy i agresji - to ją tylko potęgujepotęguje

• Jeśli dziecko się skarży, że jest źle traktowane przez Jeśli dziecko się skarży, że jest źle traktowane przez rówieśników należy to jak najszybciej zgłosić w szkole, rówieśników należy to jak najszybciej zgłosić w szkole, powiedzieć o spostrzeżeniach – BEZ WSPÓŁPRACY powiedzieć o spostrzeżeniach – BEZ WSPÓŁPRACY TRUDNO JEST POMÓCTRUDNO JEST POMÓC

• Należy działać „jednym frontem” - konsekwencje na Należy działać „jednym frontem” - konsekwencje na niewłaściwe zachowania powinny być spójne w szkole niewłaściwe zachowania powinny być spójne w szkole i w domui w domu

• Ważne jest to, by być w stałym kontakcie ze szkołą, Ważne jest to, by być w stałym kontakcie ze szkołą, wymieniać informacje na temat dziecka wymieniać informacje na temat dziecka

• W razie potrzeby należy zapewnić dziecku W razie potrzeby należy zapewnić dziecku specjalistyczną pomoc (medyczną, psychologiczną, specjalistyczną pomoc (medyczną, psychologiczną, prawną).prawną).

Jak sobie radzić z Jak sobie radzić z przejawami agresji?przejawami agresji?

• Aby poradzić sobie z agresją przede Aby poradzić sobie z agresją przede wszystkim należy zacząć od siebie. wszystkim należy zacząć od siebie.

• Na przejawy agresji reagować należy nie Na przejawy agresji reagować należy nie emocjonalnie, lecz racjonalnie”. emocjonalnie, lecz racjonalnie”.

• Przerwać koło zachowań agresywnych – Przerwać koło zachowań agresywnych – ofiara musi powiedzieć komuś o swym ofiara musi powiedzieć komuś o swym cierpieniu. cierpieniu.

• Należy poznać cele jakimi kieruje się Należy poznać cele jakimi kieruje się agresor, pozwoli to na lepsze reagowanie i agresor, pozwoli to na lepsze reagowanie i przeciwdziałanie agresji. Nie wolno sobie przeciwdziałanie agresji. Nie wolno sobie pozwolić na agresję pod adresem własnej pozwolić na agresję pod adresem własnej osoby.osoby.

• Dzieci i dorośli często zachowują się Dzieci i dorośli często zachowują się agresywnie na tyle, na ile im się pozwala. agresywnie na tyle, na ile im się pozwala.

Jak rozmawiać z dzieckiem, Jak rozmawiać z dzieckiem, kiedy podejrzewamy, że coś kiedy podejrzewamy, że coś

się dziejesię dzieje• - Pozytywnie nastawienie do dziecka- Pozytywnie nastawienie do dziecka• - Nie należy oceniać dziecka, tylko jego - Nie należy oceniać dziecka, tylko jego

zachowaniezachowanie• - Uważnie słuchać dziecko- Uważnie słuchać dziecko• - Zachęcać do opowiedzenia o swoich uczuciach- Zachęcać do opowiedzenia o swoich uczuciach• - Rozmawiać o tym, jak dziecko widzi naprawę - Rozmawiać o tym, jak dziecko widzi naprawę

sytuacjisytuacji• - Nie pocieszać i nie bagatelizować problemu np. - Nie pocieszać i nie bagatelizować problemu np.

”tak źle przecież nie było, każdy bywa ”tak źle przecież nie było, każdy bywa wystawiony na takie żarty” „ nie przejmuj się wystawiony na takie żarty” „ nie przejmuj się następnym razem będzie lepiej”następnym razem będzie lepiej”

• W żadnym wypadku nie wolno namawiać W żadnym wypadku nie wolno namawiać dziecka, żeby odpowiadało przemocą na przemocdziecka, żeby odpowiadało przemocą na przemoc

Jak pomóc dziecku – ofierze Jak pomóc dziecku – ofierze przemocy?przemocy?

• Zapewnij dziecko, że mu wierzysz. Zapewnij dziecko, że mu wierzysz. • Zadbaj o jego bezpieczeństwo, zrób wszystko, by Zadbaj o jego bezpieczeństwo, zrób wszystko, by

uchronić je przed kolejnymi aktami przemocy. uchronić je przed kolejnymi aktami przemocy. • Pochwal i doceń to, że opowiedziało o tym, co się Pochwal i doceń to, że opowiedziało o tym, co się

wydarzyło. wydarzyło. • Spróbuj zrozumieć i zaakceptować fakt, że o Spróbuj zrozumieć i zaakceptować fakt, że o

problemach nie powiedziało wcześniej. problemach nie powiedziało wcześniej. • Nie obwiniaj dziecka za to, co się stało. Nie obwiniaj dziecka za to, co się stało. • Wytłumacz mu, że całą odpowiedzialność za to, co Wytłumacz mu, że całą odpowiedzialność za to, co

się wydarzyło, ponosi sprawca. się wydarzyło, ponosi sprawca. • Pozwól dziecku odczuwać i wyrażać wszystkie Pozwól dziecku odczuwać i wyrażać wszystkie

uczucia, jakie przeżywa w związku z zaistniałą uczucia, jakie przeżywa w związku z zaistniałą sytuacją (zarówno pozytywne, jak i negatywne). sytuacją (zarówno pozytywne, jak i negatywne).

• Nie powstrzymuj się od bliskiego, fizycznego Nie powstrzymuj się od bliskiego, fizycznego kontaktu z dzieckiem. kontaktu z dzieckiem.

• Nie bądź wobec niego nadopiekuńczy. Nie bądź wobec niego nadopiekuńczy.

Gdy dziecko jest Gdy dziecko jest agresorem:agresorem:

• Należy określić przyczyny takiego Należy określić przyczyny takiego postępowania postępowania

• Szczerze porozmawiać z dzieckiemSzczerze porozmawiać z dzieckiem• Nie krytykować dziecka, lecz jego zachowanieNie krytykować dziecka, lecz jego zachowanie• Ustalić jasne zasady i realne, wykonalne Ustalić jasne zasady i realne, wykonalne

konsekwencje przestrzegania i łamania zasadkonsekwencje przestrzegania i łamania zasad• Warto nawiązać współpracę ze szkołą – ustalić Warto nawiązać współpracę ze szkołą – ustalić

wspólne, spójne zasady postępowania wobec wspólne, spójne zasady postępowania wobec dziecka, poinformować o tym dziecko (nie dziecka, poinformować o tym dziecko (nie będzie wówczas próbowało manipulować)będzie wówczas próbowało manipulować)

• Nagradzać dziecko, gdy będzie stosowało się Nagradzać dziecko, gdy będzie stosowało się do zasad do zasad

• Karać dziecko zaraz po złamaniu zasadyKarać dziecko zaraz po złamaniu zasady

Zanim ukarzemy dziecko Zanim ukarzemy dziecko zastanówmy się:zastanówmy się:

• dlaczego mamy z nim kłopoty dlaczego mamy z nim kłopoty wychowawcze, wychowawcze,

• co chce nam powiedzieć poprzez co chce nam powiedzieć poprzez swoje zachowanieswoje zachowanie

Pamiętajmy:Pamiętajmy:• że często dzieci robią coś złego niechcący, że często dzieci robią coś złego niechcący,

przez nieuwagę lub niezręczność i to nie przez nieuwagę lub niezręczność i to nie jest powód, by je karać. jest powód, by je karać.

• przedmiot kary i nagrody powinien stanowić przedmiot kary i nagrody powinien stanowić dla dziecka pożądaną wartość,dla dziecka pożądaną wartość,

• kryteria karania i nagradzania powinny być kryteria karania i nagradzania powinny być znane dziecku,znane dziecku,

• każdy akt nagrody czy kary powinien być każdy akt nagrody czy kary powinien być poprzedzony krótkim komentarzem poprzedzony krótkim komentarzem wiążącym dany akt z czynem i jego skutkami wiążącym dany akt z czynem i jego skutkami

• wychowywanie przez przemoc to wyraz wychowywanie przez przemoc to wyraz bezradności, nienawiści i niskiej kultury. bezradności, nienawiści i niskiej kultury.

Dziękuję za Dziękuję za uwagęuwagę