UNIWERSYTET PRZYRODNICZO-HUMANISTYCZNY w SIEDLCACH INSTYTUT FILOLOGII POLSKIEJ I LINGWISTYKI STOSOWANEJ

MIDZYNARODOWY KOMITET SLAWISTW KOMISJA SOWOTWRSTWA

Aktualne problemy komparatystyki sowiaskiej:

teoria i metodologia bada lingwistycznych

Redakcja naukowa Elena Koriakowcewa

Siedlce 2010

2

Recenzenci: prof. zw. dr hab. Krystyna Kleszczowa, Uniwersytet lski prof.dr hab. Ludwig Selimski, Uniwersytet lski prof. zw. dr hab. Jadwiga Stawnicka, Uniwersytet lski Komitet Wydawniczy:

Zofia Chyra-Rolicz (przewodniczca), Stanisaw Jaczyski, Mirosaw Jakubiak, Iwona Kiersztyn, Marek Kucharski, Ryszard Mojak, Ryszard Rosa, Janina Skrzyczyska, Stanisaw Socha, Janusz Toruski, Izabela Trzpil, Janusz Uchmaski, Hanna Wadas- -Wony, Andrzej Winiewski, Krystyna Wojtczuk, Kazimierz egnaek

Kolegium Redakcyjne: mgr Ewa Bakowska (Kierownik Dziau Nauki Uniwersytetu Przyrodniczo-

-Humanistycznego w Siedlcach), Doc. PhD Ivana Bozdchov (Uniwersytet Karola, Praga, Czechy), PhDr. Jaroslava Celerov, CSc. (Uniwersytet Jana Evangelisty Purkyn w st nad Labem, Czechy), Doc. Dr Aleksander W. Pietrow (Taurydzki Uniwersytet Pastwowy im. W.I. Wernadzkiego w Symferopolu, Ukraina), Prof. dr hab. Irena Stramlji-Breznik (Uniwersytet w Mariboru, Sowenia), mgr Anna Suprun (Kierownik Wydawnictwa Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach)

aden fragment tej publikacji nie moe by reprodukowany, umieszczany w systemach przechowywania informacji lub przekazywany w jakiejkolwiek formie elektronicznej, mechanicznej, fotokopii czy innych reprodukcji bez zgody posiadacza praw autorskich. Copyright by Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach, Siedlce 2010 ISBN 978-83-7051-605-5 Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach 08-110 Siedlce, ul. Bema 1, tel. (025) 643 15 20 e-mail: wydawnictwo@uph.edu.pl www.wydawnictwo.uph.edu.pl Wyd. I. Format B-5. Ark. wyd. 17,5. Ark. druk. 16,0. amanie: Zofia Chudek (Wydawnictwo UHP) Druk: ELPIL, Siedlce

3

Spis treci

Wstp ............................................................................................................................ 5

I. Problemy teoretyczno-metodologiczne bada porwnawczych jzykw sowiaskich

Galina P. Nieszczymenko - .................... 13 Ingeborg Ohnheiser - : ..................................................................... 51 Gennadij A. Nikoajew - - ........................................................................................................ 73 Aeksander ukaszaniec - ..................................................... 81 Elena I. Koriakowcewa - ...................................................................................... 89 Cwetanka Awramowa - ? .................................................................................. 103

II. Konfrontatywne studia leksykalno-semantyczne Jaroslava Celerov - Problematika rusko-esk homonymie a paronymie ............... 117 Natalia Demianenko - , ............................................... 123 Inna U. Kalita - C ..................................................................................... 131 Gulzuchra K. Kasimowa, Olga S. estkowa - - ( , ) ....................................................................... 141

4

Anna I. Bowsunowskaja, Natalia G. Nikoajewa - .............................................. 153 Larisa W. Racyburskaja, Anastazja . Timofiejewa - ................. 159 Jadwiga Stawnicka - Przekad rosyjskich Aktionsarten na jzyk polski. Wybrane zagadnienia .................................................................................................. 171

III. VARIA Natalia Avina - ............................................................................ 181 Katarzyna Czarnecka - Problemy sowotwrstwa poudniowokresowego na tle polszczyzny oglnej (na przykadzie rzeczownikw ekspresywnych) .............. 191 Nadieda K. Onipenko - ....................................................................... 203 Aleksander W. Pietrow - ( ) .......................................................................................................... 223 Tatiana W. Popowa - C : ........................................ 235 Jelena G. Sobolewa - C ( ) ...................................................................................................... 243 Informacja o autorach i recenzentach tomu ........................................................... 253

WSTP

Prezentowany tom powsta w ramach projektu naukowego Sowiaskie sowotwrstwo porwnawcze, zainicjowanego przez Komisj Sowotwrstwa przy Midzynarodowym Komitecie Slawistw na jej konferencji w Sofii w roku 2007. W prace nad tym projektem wczya si Pracownia Lingwistyki Porwnawczej Instytutu Filologii Polskiej Akademii Podlaskiej, ktra w dniu 27 lutego 2009 roku zorganizowaa midzynarodowe seminarium internetowe nt. Przejawy internacjonalizacji w jzykach sowiaskich. W seminarium wzili udzia wybitni naukowcy z 9 krajw europejskich, a take badaczy z uczelni, ktre s partnerami Akademii Podlaskiej w ramach LLP/ERASMUS: z Uniwersytetu w Mariborze i z Uniwersytetu Karola w Pradze. Efektem tego przedsiwzicia naukowego jest opublikowany przez Wydawnictwo AP ju w poowie 2009 roku tom pt. Przejawy internacjonalizacji w jzykach sowia-skich, pod red. E. Koriakowcewej, wysoko oceniony w kraju i za granic.

Zainteresowanie rodowisk slawistycznych tematem Sowiaskie sowo-twrstwo porwnawcze stao si impulsem do kolejnej midzynarodowej dys-kusji naukowej nt. Aktualne problemy komparatystyki sowiaskiej: teoria i metodologia bada lingwistycznych, ktra i tym razem bya zainicjowana przez Pracowni Lingwistyki Porwnawczej Instytutu Filologii Polskiej Aka-demii Podlaskiej. W dyskusji tej wzili udzia partnerzy IFP AP w ramach LLP/ERASMUS z Uniwersytetu Jana Evangelisty Purkyn (sti nad Labem, Czechy), czonkowie Komisji Sowotwrstwa przy MKS z Austrii, Biaorusi, Bugarii, Polski i Rosji, a take jzykoznawcy z dziewiciu Uniwersytetw: Kazaskiego, Kijowskiego, Moskiewskiego, Niegorodzkiego, Pienzieskiego, lskiego, Taurydzkiego, Uralskiego i Wileskiego, z ktrymi Pracowni Lin-gwistyki Porwnawczej IFP AP cz wizi wsppracy naukowej.

Przedstawiana Czytelnikom ksika Aktualne problemy komparatystyki sowiaskiej: teoria i metodologia bada lingwistycznych - bdca pokosiem wspomnianej midzynarodowej dyskusji naukowej stanowi kolejny krok w realizacji podejmowanych dotychczas zada naukowej wsppracy Komisji So-wotwrstwa przy MKS z orodkami slawistycznymi rnych krajw.1 Zamie-1 Efektem dotychczasowej pracy Komisji Sowotwrstwa przy MKS s publikacje: Neue Wege der slavistischen Wortbildungsforschung. 2. Tagung der Internationalen Kommission fr Slawische Wortbildung, Magdeburg, 09-11.10.1997. Herausgegeben von Renate Belentschikow (Hrsg.). Frankfurt am Main 1999; Wortbildung interaktiv im Sprachsystem interdisziplinr als Forschungsgegenstand. C e oo py cepa . Materi-

6

szone w tomie studia prezentuj rezultaty bada teoretyczno-metodologicznych, jak i analizy materiaowe z zakresu poszczeglnych jzykw lub przeprowa-dzone w aspekcie porwnawczym.

Cao otwiera studium Galiny P. Neszczimienko (z Instytutu Sowiano-znawstwa RAN, Moskwa, Rosja) zatytuowane - . Autorka w obszerny sposb przedstawia metodyk i metodo-logi bada porwnawczych w zakresie sowotwrstwa jzykw sowiaskich, skupiajc uwag na znaczeniu tego typu bada dla naukowego prognozowania rozwoju systemu jzykowego.

Ingeborg Ohnheiser (reprezentujca Institut fr Slawistik w Innsbruck, Austria) w artykule - : rozwaa kwestie dotyczce metodologicz-nych aspektw istotnych dla sowotwrczych studiw porwnawczych. Autorka omawia dorobek poszczeglnych szk, potem dokonuje przegldu osigni czasw najnowszych (przeomu XX/XXI ww.). Pokazuje, jak paradygmat na-ukowy ukierunkowuje uwag derywatologw, intensyfikujc bd hamujc, a nawet niwelujc zainteresowanie sowotwrstwem porwnawczym.

Artyku leksandra . ukaszaca (z Instytutu Jzyka Biaoruskiego i Li-teratury NAN, Misk, Biaorusi) pt. -

alien der 3. Konferenz der Kommission fr Slawische Wortbildung beim Internationalen Slawis-tenkomitee, Innsbruck, 27.09-02.10.1999. Herausgegeben von Ingeborg Ohnheiser. Innsbruck 2000; Sowotwrstwo a inne sposoby nominacji. Materiay z 4 konferencji Komisji Sowotwr-stwa przy Midzynarodowym Komitecie Slawistw. Katowice 2729 wrzenia 2000 r. Red. Kry-styna Kleszczowa, Ludwig Selimski. Katowice 2001; Slawische Wortbildung: Semantik und Kombinatorik (Materialien der 5. Internationale Konferenz der Kommission fr Slawische Wort-bildung beim Internationalen Slawistenkomitee. Lutherstand Wittenberg, 20.-25. September 2001), Herausgegeben von Swetlana Mengel, LIT-Verlag, MnsterHamburgBerlinLondon, 2002; i i i . i iii i i i. i/ 2-6 i 2003 .). P. A.A. yaa, .A. apo. Mic, 2004. . i IX i iii i i i. i/ 9-14 i 2006. P. A.A. yaa, .A. apo. Mic, 2006. Sprachliche Kategorien und die Slawische Wortbildung. 8. Tagung der Interna-tionalen Kommission fr Slawische Wortbildung, Berlin, 13-18.11.2005. Herausgegeben von Hanna Burchardt und Alicja Nagrko. Hildesheim Zrich - New York 2007. - i ii i i . : IV i ii, 10.09-16.09.2008. , i i. . .. . , i ii etc., 2008. . . , 1-6 2007 . . . , . , . . . . , 2009.

7

jest ciekaw propozycj opisu leksyki blisko spokrewnionych jzykw. Autor uwzgldnia podobiestwa i rnice w zakresie czci rdzennych i czci afik-salnych porwnywanych jednostek, biorc pod uwag uwarunkowania histo-ryczne i socjalne.

W swojej wypowiedzi nt. - - Gennadij A. Nikoajew (z Pastwowego Uniwersytetu w Ka-zaniu, Rosja) proponuje badanie w zakresie systemu sowotwrczego wzajem-nych wpyww midzy jzykami sowiaskimi (np. polskiego na rosyjski, ro-syjskiego na polski). W tym kontekcie Autor rozpatruje niezwykle wany problem wpywu jzyka starocerkiewnego na derywacj jzykw sowiaskich.

W studium pt. - Elena Koriakowcewa (z Uniwersytetu Przyrodniczo- -Humanistycznego w Siedlcach, Polska) omawia kwestie dotyczce wpywu na rozwj jzykw sowiaskich zjawisk uznawanych za przejawy globalizacji wspczesnego ycia spoecznego, gospodarczego i kulturalnego. Autorka bada typy integracyjnych procesw wiadczcych o internacjonalizacji tych jzykw, m.in. waciwe im stopnie przyswajania anglo-amerykanizmw, sposoby ich adaptacji do struktury poszczeglnych jzykw sowiaskich.

Przedmiotem rozwaa Cwetanki Awramowej (z Uniwersytetu im. w. Klemensa Ohrydzkiego, Sofia, Bugaria) zaprezentowanych w artykule pt. ? s spotykane w wielu wyrazach produktywne elementy internacjonalne okrelane jako afiksoidy czstki te s wprawdzie podobne do morfemw sowotwr-czych, ale za takie nie mog by uznawane (i to nie w jednym jzyku sowia-skim). Autorka dy do ustalenia statusu tych elementw w systemie sowo-twrczym oraz bada istot procesw sprzyjajcych powstawaniu wyrazw hybrydalnych z internacjonalnymi afiksoidami.

Tematem pracy Problematyka rusko-czeskiej homonimii i paronimii autor-stwa Jarosavy Celerovej (z Uniwersytetu Jana Evangelisty Purkyn, sti nad Labem, Czechy) s przyczyny pojawienia si midzyjzykowej homonimii i pa-ronimi. Uwaga badaczki koncentruje si przede wszystkim na zapobieganiu in-terferencji przy nauczaniu jzyka rosyjskiego przez oswajanie wyrazw obce-go jzyka w takich poczeniach wyrazowych, ktre nie mog wywoywa mylnych asocjacji.

W artykule , autorstwa Natalii Demianenko (z Pastwowego Uniwersytetu im. T.G. Szewczenki w Kijowie, Ukraina) znajdujemy porwna-nie frazeologizmw we wspomnianych w tytule trzech jzykach. Badane s struktury zawierajce jednostki odnoszce si do rnych aspektw mentalnej charakterystyki czowieka. Ze zrozumiaych wzgldw znaczn uwag Autorka

8

powica problemowi definiowania pojcia mentalno oraz skadajcych si na nie cech istotnych cech wewntrznej charakterystyki czowieka.

Ina U. Kalita (z Uniwersytetu Jana Ewangelisty Purkyn, sti nad Labem, Czechy) w artykule pt. C zastanawia si nad losami zapoycze cerkiewno-sowiaskich na tle obserwowanej dzi internacjonalizacji. Poruszany problem jest wany i ciekawy, poniewa jest to prba spojrzenia na cerkiewnosowiani-zmy z jednej strony jako na przejaw rusyfikacji jzyka biaoruskiego, z drugiej za - jako na opniony, wtrny wpyw jzyka starocerkiewnosowiaskiego na tene jzyk.

Gulzuchra K. Kasimowa i Olga S. estkowa (z Pastwowego Uniwersytetu Pedagogicznego w Pienzie, Rosja) w pracy zatytuowanej - omawiaj zagadnienia sowotwrczo- -semantyczne dotyczce derywatw rzeczownikowych motywowanych przez czasowniki konstruktywne i destruktywne w jzyku rosyjskim i angielskim; praca przynosi te liczne konkluzje na temat relacji semantycznych midzy podstaw werbaln a derywatem.

nna I. Bovsunovskiaja i Natalia G. Nikoajeva (z Pastwowego Uni-wersytetu w Kazaniu, Rosja) w artykule pt. - pisz o trzecim wpywie pou-dniowosowiaskim na ksztatowanie si rosyjskiego jzyka literackiego, ktry cz z mocno zaznaczajcym si w tym samym czasie (w XVII wieku) wpy-wem greki bizantyjskiej z jednej strony, z drugiej za oddziaywaniem jzyka aciskiego, polskiego i ukraiskiego.

Larysa W. Racyburskaja i Anastazja A. Timofiejewa (z Pastwowego Uniwersytetu im. N.I. obaczewskiego w Ninym Nowgorodzie, Rosja) w pracy pt. - analizuj miejsce i rol zapoycze anglo-amerikaskich w systemie sowotwrczym jzyka rosyjskiego i czeskiego, wskazujc na udzia zapoyczanych podstaw i afiksw w tworzeniu nowych formacji.

W artykule pt. Przekad rosyjskich Aktionsarten na jzyk polski. Wybrane zagadnienia Jadwiga Stawnicka (z Uniwersytetu lskiego, Katowice, Pol-ska) skupia uwag na podobiestwach i rnicach o charakterze kwantytatyw-nym i kwalitatywnym rodzajw akcji. Zdaniem badaczki, w ponad 50% tumacz nie ma dokadnego odpowiednika werbalnego w swoim jzyku, w zwizku z czym ucieka si do ekwiwalentu opisowego wyraonego czasownikiem nie-nalecym do rodzaju akcji (czasami rol ekwiwalentu peni nawet zwizek fra-zeologiczny).

W studium - Natalia Avina (z Uniwersytetu Pedagogiczne-

9

go w Wilnie, Litwa) omawia tendencj do analityzmu, jak daje si zaobser-wowa w sytuacji etniczno-kulturalnej interakcji rosyjsko-litewskiej. Przedmio-tem analizy s cechy charakterystyczne regionalnych innowacji (zapoycze), uwarunkowanych wpywem rosyjsko-litewskim. Badany materia stanowi tek-sty wybrane z litewskiej prasy, a take wypowiedzi rosyjskich mieszkacw Wilna.

Zrnicowanie dialektalne w relacji do polszczyzny oglnej to problem, jaki podja Katarzyna Czarnecka (z Pracowni Polszczyzny Kresowej Instytu-tu Jzyka Polskiego PAN w Krakowie) w artykule pt. Problemy sowotwrstwa poudniowokresowego na tle polszczyzny oglnej (na przykadzie rzeczownikw ekspresywnych). W rozwaaniach wykorzystano 1197 formacji ekspresywnych (deminutyww, hipokorystykw, nazw istot modych i ekspresywnych pejora-tyww). Materia pochodzcy z rnorodnych rde (m.in. nagra zgromadzo-nych w Pracowni Polszczyzny Kresowej IJP PAN oraz sownikw gwarowych) Autorka poddaje analizie, w ktrej zwraca uwag na budow formacji sowo-twrczych oraz na stosunek do nich uytkownikw jzyka.

Nadieda K. Onipenko (z Moskiewskiego Uniwersytetu Pastwowego im. M.W. omonosowa, Rosja) w swojej wypowiedzi nt. K - przedstawia poszczeglne etapy bada nad gramatyk komunikacyjn oraz ich podstawowe zaoenia metodologiczne, wyranie zaznaczajc, e w rusycystyce XXI wieku istniej trzy kierunki, wykorzystujce termin funkcjonalny: teoria gramatyki funkcjonalnej, gramatyka funkcjonalno-komunikacyjna i teoria skadni funk-cjonalno-komunikacyjnej.

Celem artykuu - ( ) autor-stwa A.W. Pietrowa (z Taurydzkiego Uniwersytetu Pastwowego im. W.I. Wernadzkiego w Symferopolu, Ukraina) jest okrelenie roli compositw z podstawami rodzimymi i zapoyczonymi w realizacji konceptu . Wykorzystano internetowe programy poszukujce, a take sowniki neologi-zmw.

Tatiana W. Popowa (z Uralskiego Technicznego Uniwersytetu Pastwo-wego-UPI im. Pierwszego Prezydenta Rosji Borisa N. Jelcyna, Jekaterynburg, Rosja) w pracy pt. : porusza problem tworzenia hybryd tekstowych (kreolizacji tekstu), charakteryzujcych si specyfik werbalno- -ikoniczn. Autorka pisze o tzw. grafoderywatach i sposobach ich tworzenia, podkrelajc, i kreolizacja tekstw i rodkw jzykowych jest uniwersaln tendencj rozwoju jzykw XXI wieku i komunikacji wspczesnej.

Z kolei Jelena G. Sobolewa (z Uralskiego Uniwersytetu Pastwowego im. A.M. Gorkiego, Jekaterynburg, Rosja) w wypowiedzi C -

10

( ) podkrela, e szczegowe badania kategorii znaczeniowych tekstu reklamowego bynajmniej nie zostay zakoczo-ne, a tego typu analizy maj wielkie znaczenie, poniewa daj moliwo opi-sania mechanizmw organizacji dominujcych znacze oraz sposobw ich prze-jawiania si w jzyku.

Tom zbiorowy pt. Aktualne problemy komparatystyki sowiaskiej: teoria i metodologia bada lingwistycznych, ktry ma na celu zainspirowanie dalszej dyskusji na temat metodologii opisu porwnawczego jzykw sowiaskich, moe by ciekaw pozycj tak dla slawistw (od lat badajcych rozwj so-wotwrstwa i analizujcych leksyk w synchronii i diachronii), jak dla modych jzykoznawcw, dla ktrych wybr orientacji badawczej jest problemem otwar-tym.

Koczc, pragn podkreli, e niniejsza publikacja moga si ukaza dziki yczliwemu wsparciu wadz Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach (byej Akademii Podlaskiej), mianowicie Prorektora ds. Nauki, prof. dra hab. Kazimierza Jankowskiego, Prorektora ds. Promocji, prof. dr hab. Tamary Zacharuk i Dziekana Wydziau Humanistycznego, prof. dra hab. Jerze-go Kunikowskiego, ktrym winna jestem szczegln wdziczno.

Serdecznie dzikuj Recenzentom: Profesor Krystynie Kleszczowej, Profe-sor Jadwidze Stawnickiej i Profesorowi Ludwigowi Selimskiemu za ich uwagi i sugestie wniesione do prac zamieszczonych w tomie pomogy one w nadaniu publikacji ostatecznego ksztatu.

Elena Koriakowcewa

I.

Problemy teoretyczno-metodologiczne

bada porwnawczych jzykw sowiaskich

.

1

/ - , , 2. , , . , , - - , .

, , (1929 .): , . ; . ,

1 - - 08-04-00050 - . 2 .: , , , , , , ( 1963: 60).

14

, , , , []. , . ( ). , , ( 1967: 1819).

, .

. , , , , , , , . , . , : , , , (.: Mathesius 1929: 27. . ..).

. , . , , .. , . . , , , , , , .. , . , , (Ibid.: 27. . ..).

, , . : , , , . , , ,

15

, []. . , , : , , , . , , , . , , (Ibid.: 2728. . ..).

, , , , , .. . , . . Kapitoly z funkn jazykovdy, 1990 . XII , , 1980 ., : , , , , . , Travaux du Cercle linguistique de Prague, asopis pro moderni filologii, . , , , . , , . , , , . (), () . XIX XX (Trnka 1990: 105. . ..).

16

, , , - - . , . , , - , , , . , , , .

, , , . - - , , , , , .

. - , : , , . , , , 3. . , , , , , , ,

3 . . : , , , (Trnka 1990: 105).

17

. .

, . , 60- , , , , 4, ( ). , , , , . , , - 5, .

, - , 6. 4 , . 5 . , , , .. , , , : : , , , ( 1963: 28). , . , . , . , . , ( 1963: 35). 6 , , , , , (. . bark , , erstv , chalupa , pitomec , , pozor , , sladk , zapamatovat (si) , zapomenout . , , , , , , , ..).

18

, , - , , . , - . (.: , 1994: 94). , , - , ( 1983).

( ) XX ., , . ( ). , . : Morfologie slovesnho vidu v rutin (V. Barnetov, Praha, 1970); Substantivn derivace (v rutin a etin) (Vl. Strakov, Praha, 1973); Status tzv. kmenotvornch ppon slovesnch v slovanskch jazycch, zvlt v rutin (Z. Skoumalov, Praha, 1975) .. , . (III) .. ( 1954; 1960), (12), ( 1979) ..7

XX . - , , . , , (., , Barnet 1974), (Barnetov, Barnet 1962; Barnet 1974; 1983; 1978)8 .. 7 . (Leka 2003). 8 . . :

19

, - . , , . - ( , ) . , . Tvoen slov v etin. Teorie odvozovn slov, d. 1 (Dokulil 1962), , Ke koncepci porovnvac charakteristiky slovanskch jazyk v oblasti tvoen slov, : ( ) , , , , , , , (Dokulil 1963: 97. . ..)

- . , .

, - c (, 1984 .)9. 150 , 30 ( , , , , , ). , , , -

; ( 1967: 227). 9 (, 1983), .

20

- , (- -, , , .). , , , . .

, . , . , , . , ..

, , , . : (, 1987); - : , , , 1991 .10 (Problemy teoretyczno-metodologiczne 1991); , , 1994 . ( 1994). - (Konfrontan studium inovanch proces ve slovanskch jazycch 1999).

, ,

10 (, , .. -), , , 1988 . .

21

11.

* * *

-

, , , .

, :

;

;

, - - , , , ;

, ;

, , (tertium comparationis) . .

. . , , . - - -

11 , : Komparacja systemw i funkcjonowania wspczesnych jzykw sowiaskich, 2000; Komparacja wspczesnych jzykw sowiaskich. Sowotwrstwo. Nominacja, 2003; Wspczesna komunikacja jzykowa, 2008 ..

22

.

, , , 12.

, , , , , . , , , . 13. . .

, , , , . , , .

, , .. 14, .

. , : .

12 , , , 1987; Problemy teoretyczno-metodologiczne bada konfrontatywnych jzykw sowiaskich 1991; 1994. 13 , . , , ( ) . , . 14 , , .

23

15, , . , , , (), , . , , 16.

, . , , , . , , , .

(. 1983):

, ; ( , ) . :

, , , . , , .

, . .

(.. ) , .

, , - , , tertium comparationis .

15 ( ) , , nomina instrumenti .. 16 , .

24

, , , . , tertium comparationis , , . , .

. -

, . , . , , . , , , (. ), .

, , , , - .

, , , , .

, , , , . , , , , , , . ,

25

. .

, . , , , , , , , . . , .

, , - , . , , , , , .. , , , , . . , , , , . , .

, . , , , , , . , , , ( ). , , .. ; , , , , . , , , ,

26

, . , , - . , , , .

17.

1. (

; ; ).

, , XIIIXX . ( 1980). , , . : , ( XVIII XIX .), .

, , 18, 5.000 ( ), 2.700 ( ), 1.270 ( ). , , . , , , : ,

17 , . 18 , . .

27

. , , 19. , , -k-, , ( ) . , , , . .

, , , , .., , .

, , :

: , ;

: , ;

: , .

, --, -k-. , -k- .., -k-. , , -k- -ik- .. , : -k-, -k-. , , .

19 ( 1986) - .

28

, , ( ) ( -k-).

, , , , . , , .. ( ) (.: 1980; , 1994). , -k- ( mistr) -ov (mistrov) -yn (mistryn); . : rotmistr rotmistryn (. : v hodnosti rotmistryn. Rud prvo, 1982). -k- -k-, . -k- ( . -k-) : akt aktk, cent centk, flirt flirtk, svetr svetk .., , 20.

. (nomina agentis, nomina actoris, nomina atributiva, nomina loci, nomina mota, nomina deminutiva et meliorativa, nomina essendi) (, , , , ). , , , (, 1994).

, , , 20 , , , . . , , .. , .

29

. , , . : , , , . , , . , ( .: , 1994).

, , . , , .. , , . , . , , , .. 21. .

, , , . , , . , , , . , , . , , , .

, , ,

21 , , -ik- .. -k- .. (. ). , .

30

. , . , , , , .. , . , , , , .. , .

2.

. . , , , , , , , .. . , , .

, , .

, , . , , .

31

, , , , . , 22, .

. , .. , , . ( 1999).

, , , . , . , . , ( 1960).

, , , .

, , , , , .. . , , . (Slovnk esk-nmeck. I-V. Praha 18351839), 22 . : . , . , 2003 ( . ..). , , , .

32

, . , . , . ( , ) , , ..

. , XIX, XX . nomina agentis -tel -ka -kyn. , . -tel -ka -kyn (uitel uitelka, uitelkyn .). -kyn , . . -kyn: , .

. , -k(a) / -kyn() / -yn() 160 , 127 -k(a), 10 -kyn() -yn(); 23 ( 1960). -k- -k- (nomina deminutiva ..) 245 , 122 . -k-; 78, , -k-, 45 . ( 1980).

3.

.

, , - . :

33

; .

- , , , , . , naernal, nahluchl naernat ponkud zernat, nahluchnout ztratit sten sluch. - ern, hluch. , . , , , , , ( 1972).

, - . , XIX . , , , .

. , - . , XVIII XIX ., , - . 230, - 120. , :

34

XVIXVII ., , , - , . , . , - Us., .. . , - ( 260), 35. , . , Prun slovnk jazyka eskho (Praha 19371957), , (*nblav trochu blav; nern naernal, ernav; nerven naervenal .) ( 1968).

, , - - . , . -av-, : : blav, ervenav .

. , (.: , , .) XIX . ( 1964). , , : , - . : --/-- (, ); , . --/--: , (.); , (.); , (.).

( . -aw-): biaawy, bladawy, blkitnawy. (.: przygupi, przysony, przytwardy .), , ,

35

, , .. przy-.

; . (.) -- (, , .). . -- /--: , , (. -- ). -: , .. : . --, --, -- (, , ..), . -- . -, -, -, - (, , , .).

nomina agentis, , ( ), ( ) , .. ; . : > ; > ; , - : //, > ; // > ; // > .. , ., nomina agentis nomina actoris ( ).

nomina agentis. , ( ) ; . . , , , , . (, 1994). ; . : Ti na nj bhem pedvolebnho mtinku v Koln zaali hzet vajka a rajata. A trefili se, poznamenv zpravodajsk server iHNed.cz, kter na incident upozornil. Udlali jsme to, protoe Paroubek le a my u jsme se nemohli dvat na to, jak to lidi poslouchaj a jet si berou balnky, ekl serveru Luk Botka, jeden z vrha.www. zpravy.ihned.cz; Vrhai vajec ve vku 20 a 21 let tak zopakovali situaci z Kolna. Tam minulou stedu na Paroubka ltala

36

vajka a rajata. Jedno vejce ho zashlo. V Plzni se to podle agentury Mediafax nepodailo. www.aktualne.cz; 14. 05. 17:10; Po dvou tdnech hzen vejci chtj atenttnci vrtit prbh pedvolebnch mtink Jiho Paroubka do normlu. Prv v Koln, kde poprv 15. kvtna zatoili, ukonili vrhai svou aktivitu poloenm plata vajec ped tamn radnici. Ibid. ( , ); Jeruzalm - Na zvr sv tdenn nvtvy Blzkho vchodu pape Benedikt XVI. jet jednou odsoudil holokaust a ty, kdo jej popraj, a vyzval k usmen Izraelc a Palestinc; Pape odsoudil ped Izraelci holokaust i jeho poprae. www. Aktuln. cz.; Jag | Je to sprost lh a slibova nemonho. Ibid.;; .Nebyl jsem ale sbraem stranickch funkc funkc a nikdy jsem tuto ambici neml, obhajoval se na serveru Fle. Lidov noviny. 2009 ..

, , , nomina agentis, . , nomina actoris . , , , .

.

,

, , . , , , , , , ( ). , , , . , .

, , , , .. .

37

1. ,

. , .. , ( 1983: 49), .. . , , - .

, , , . C ().

, , -c-, -ic- (.: sestice, rybice, hvzdice, hlavice ..), .. . , . -- -- ; .: , , , , , . - , , -. , , , . , , , , ( 1983). , . . ( 2007). - (, --, --) ,

38

(, 1994).

2.

,

, , , , . , , , .

: ,

XX . , , , , . , , , .;

, , . . , , , , ;

( 1999; 2003 , ). , , , , ;

, -- ;

, .

39

, , .

, XX ., , , , .

, , . , , , .

, , , (.: 1999a; 2001; 2003 ..). .

, , , .. ( 2003). , , , , , . .

, , ( 2003).

, , , , . , , .

, , . , , . -

40

, ..

. , , 80- , , . 1990 . (Nimenkov 1990). 2000- , , . , , , .

, , , , , , .. .

, ( ), ( ), .. ; .: hektarov vnosy ; sklizov ztrty ; bezztrtov peprava ; vcezdrojov financovn . . : Mezi ekonomy dokonce pevld nzor, e na rstov programy si ei pjovat nemus. Aktulne.cz. 04.05.09; Cena [...] za barel se s [] odeznnm nervznj atmosfry na finannch trzch dostane opt do rstovho trendu. Aktuln cz.14.05.09; Mui v tmavch brlch, kte po vajkovch atacch hldaj Paroubkovo bezpe. Aktuln cz.14.05.09; Moskevsk radnice vak akci oficiln nepovolila a opakovan dala najevo, e je pipravena vyslat na aktivisty podkov sly. Aktuln cz. 21.05.2009; Kandidtka na nmeckou prezidentku nadbh krajn levici. Aktuln cz. 21.05.2009; Konec salmovho boje, pekky budou esko-slovensk Aktuln cz 28.05.09; Podle lidskoprvnch organizac se zloin a tok na civilisty dopoutly ob strany. Aktuln cz 22.09.09; chrnit vechny aliann leny. Aktuln cz 11.10.09.

(, ) . , : . 1999 (, ); .

41

1999; . 1999; . 1999 (, , .. ); . 1999; . 2000; . 2001; . 2006; . 2008; . 2008; ( ). 2009; . 2009; ; . 2009 ( ). , , , , .

. ; .: . prezident byl stavn odvoln. Netopr-TV 1999; Pibv programov zench obrbcch stroj. Rud prvo 1981; son se vzdlil. Kmen 1988; aby se prvodcovsky osvdila. RV 2001; perestrojkov naivn film .; Stejn jako ministerstvo chtj akademici odbourat paprov nron akreditace kadho jednotlivho oboru. Aktuln cz. 15.05.09; . .: . 1999; . 2001; , . 1999; . - 2000; , . 2000; , . 1989; . -, 2000; . , 1989; . 2001; . 2001. , .

, ; .: V uvolnn atmosfe se Fischer piznal, e ct bemeno velk odpovdnosti, ale tak se "t" [] zda radji mru ten neml Fischer vymezit. Aktulne.cz..11.04.09; odmtme jakkoli formy zpoplatnn studia. www.zpravy.idnes.cz 15.05.09.; Havlova kritika nrodovectv a protievropanstv. Prvo 20.04.09.23; . .: , (2003); (2000); 23 . .

42

(1999); ! (2009). . : (2009); e (2001); (2006) . , , , , 24.

, , , . , , , ; .: zprovoznit , . ; zprchodnit , ; zchutnit , ; zviditelnit ; odzrnit (papriku) ( ) .; . tunelovat (penze z banky) ( ) , .. ; ( tunel); internetovat ( ) . : Pedasn volby mly pedevm zpehlednit rozloen politickch sil. Metro. 1998 (, , . ).

, , ; .: . 1999; . 1995; . 1999; . 2001; . 1999; . 2000; . 2000; , , . 1989; . 2002; ( 2000 . ..). 2000; . 1999; . 2000; . . 2001; , . 2000; 24 .: ( 1970; 1980).

43

. 1999; . 2001; 25 ? 2003 .. .

, , . , . , ( 2001), , . , , , . , , , . , , . . , .

( : - ). , , , . , .

, . 25 , .. , .. . , , .

44

, .

, :

; a

, ; ;

, , , .. , ;

a , .

- .

* * *

, ,

, . , , , , .

, , , . , , , . , :

- , ( ). ;

45

, , , . , , . , ;

, , a priori , (., , ). , , , , . , , ;

, , , , 26. , ;

, . . , , , , . , 26 , . : ( 1958: 19) ( . ..) : , , , ( 1958: 28).

46

() . ;

, , . , , . . (1983), . [In:]

. , .

. (1963), . [In:] . III. .

E.A. (1964), , . [In:] . .

.. (1954), . 12. . .

. (1967), . [In:] .. (.) . . .

XVIIIXX . (). , 1968.

.. (1960), . [In:] , . XIX. .

.. (1968), XVIIIXX . (). .

.. (1970), . [In:] , 6.

.. (1972), . [In:] Slovo a slovesnost. Ronk XXXIII.

.. (1976), ( ). [In:] . .

.. (1980), . Praha.

47

.. (1981), . [In:] : ,. .

.. (1983), . [In:] , , .

.. (1985), . [In:] .. (..), , .

.. (1986), - - . [In:] .. (o. .), . .

.. (1987), ( ). [In:] .. (. .), . .

.., .. (1994), . [In:] .. (. .), . .

.. (1999), . [In:] : - , .

.. (1999), . ( ). [In:] Specimina philologiae slavicae. Band 121. Mnchen.

.. (2001), : , . [In:] , 1, .

.. (2003), . . , .

.. (2003), . [In:] Rudnik-Karwatowa Z. (red.), Slavica, t. 114: Procesy innowacyjne w jzykach sowiaskich, Warszawa.

.. (2003), ( - ). [In:] Ohnheiser I. (red.), Komparacja systemw i funkcjonowania wspczesnych jzykw sowiaskich: Sowotwrstwo / Nominacja, Innsbruck Opole.

48

(1967), , .

. (2007), : , .

(1979), ( . ), . 12, Praha.

(1983), ( .., . .), , .

(1987): ( .. - .), , .

(1994), ( .. - .), , .

.. (1978), . [In:] . 10: , 6, .

Barnet V. (1974), Konfrontace a ostatn druhy polylingvlnho popisu. [In:] Slavica Slovaca, 9.

Barnetov V., Barnet V. (1962), O konfrontanm studiu pbuznch jazyk. [In:] Acta Universitatis Carolinae. Philologica 3. Slavica Pragensia, IV, Praha.

Barnetov V. (1970), Morfologie slovesnho vidu v rutin, Praha. Dokulil M. (1962), Tvoen slov v etin. Teorie odvozovn slov, d. 1, Praha. Dokulil M. (1963), Ke koncepci porovnvac charakteristiky slovanskch jazyk

v oblasti tvoen slov. [In:] Slovo a slovesnost, 24. Komparacja systemw i funkcjonowania wspczesnych jzykw sowiaskich

(2000), (Gajda S. red.), Komparacja systemw i funkcjonowania wspczesnych jzykw sowiaskich, t.1, Opole.

Komparacja wspczesnych jzykw sowiaskich. Sowotwrstwo. Nominacja (2003), Ohnheiser I. (red.), Komparacja systemw i funkcjonowania wspczesnych jzykw sowiaskich: Sowotwrstwo / Nominacja, t. 2, Innsbruck Opole.

Konfrontan studium inovanch proces ve slovanskch jazycch (1999): (laufov E. - red.), Konfrontan studium inovanch proces ve slovanskch jazycch. [In:] Slavia, t. 68, se. 1.

Leka O. (2003), Jazyk v strukturnm pojet. Kapitoly ze synchronn a diachronn analzy rutiny. [In:] Euroslavica, Slovansk stav, Praha.

49

Mathesius V. (1929), Funkn lingvistika. [In:] (Vachek J. red.), Prameny esk a slovensk lingvistiky. Z klasickho obdob prask koly 19251945. ada esk svazek 2 (K vydn pipravil prof.dr., DrSc.) Academia, Praha, 1972.

Neimenkov G. (1990), O nkterch jevech jazykov specifinosti etiny a rutiny v pekladatelsk praxi. [In:] etina jako ciz jazyk. III. Materily z III. Mezinrodnho sympozia esk jazyk a literatura v zahrani,. Universita Karlova, Praha.

Neimenkov G. (2003), K zintenzivnn tendenc konvergentnho vvoje souasnch slovanskch jazyk. [In:] (Hladk Z., Petr Karlk P. red.), etina: Univerzlia a Specifika, t. 5, Brno.

Problemy teoretyczno-metodologiczne bada konfrontatywnych jzykw sowia- skich (1991): (Bliov H., Nieszczimienko G., Rudnik-Karwatowa Z. red.), Slavica, t. 89: Problemy teoretyczno-metodologiczne bada konfrontatyw- nych jzykw sowiaskich, Instytut Sowianoznawstwa PAN, Warszawa. Trnka B. (1990), Kapitoly z funkn jazykovdy. Acta Universitatis Carolinae Philologica, Praha.

Wspczesna komunikacja jzykowa 2008: (Rudnik-Karwatowa Z. red.), Slavica, t. 125: Wspczesna komunikacja jzykowa: Najnowsze zmiany w leksyce i sowotwrstwie jzykw sowiaskich, Warszawa.

Streszczenie

Artyku prezentuje rnorodne kierunki bada konfrontatywnych nad jzy-kami sowiaskimi, szeroki zakres obserwacji i wnioskw zwizanych z rnorod-nymi aspektami procesw derywacyjnych. Zostaa w nim przedstawiona take wie-lo zmian zachodzcych w systemach sowotwrczych konfrontowanych jzykw, ktre wskazuj na tendencje rozwojowe, pozwalajc na prognozowanie dalszych procesw sowotwrczych.

50

Ingeborg Ohnheiser :

, , ? , . 1. I .

, , .

, , ., , , , , . , . , , . , , , , . , . , , .

. , , ,

52

, , (Jakobson 1936: 81 .).

1.1. , . - , 1819 ., ( ) .

, (1929). (Dokulil 1961; 1963), (., ., , 1977).

( 1970; 1980), .. (1977; 2007), 19701980 . (., ., Buzssyov 1973; 1978, 1992; 1985).

, , , ( 1986). , (., 1992; 1992 .).

19801990 ., . , ., (., Nagrko 1997). , , ( 2004; Waszakowa 2003). 2. I .

, , , ( ),

53

, (., Ohnheiser 1987).

2.1. 1960 . . (Dokulil 1963). , V , . , , , . . , , , (. . 87 .: Konstrukn monosti tvoen slov), , (. . 93 .: Parametry, kter charakterizuj vztah slovotvornch prostedk k vyjadovan mimojazykov realit). , .

, , . , , 1, , , . , . , , , .

-

1 ., ., () , ) , ( ); ) , ( ), ) , ( , ., Nomina agentis, Nomina instrumenti .). , , ., . eznk (S

54

. , , 2.

(slovotvorn eledi).

, (. 102 .):

1) , , 3;

2) , .

/ 4 . .

, , 5, 6.

, (1.1) . 2 .: K, K+F, K+S+F, K+S+S+F ., P+K, P+K+F, P+P+K . (K , F , S , P ). 3 , magister discipulus : , uitel k , ue, uednik - , . . mistr. 4 , .. / - . , , . , , . 5 ., ., , , (, 1968); (., Jadacka 1995) (., Stawnicka 1991). . 6 ., ., (Strakov 1973).

55

: .

2.2. , , .. i (1973). , - ; , .. .. i : , , , .

2.3. , , .. .. (1983). .

, . , /, :

a) (. 170 .), :

1) ;

2) [...];

4) [...]; 6) [...]; 9)

[...]; ) . ,

7 .

7 .

56

1) ( ) 2) ;

) . / (. 172 .), , , . [...] . [...] [...] :

1) ( ) ;

2) , , ; 3) ( );

) (. 176); ) -

(. 181 .); )

(. 182). , , .,

( ) , [...], [...], .. / (1983: 183), , , , .

3. .

3.1. .. (1958) , ., , , , . ..

57

, . - (-), 8.

, .. (. Ohnheiser 1998).

, ., , (Kronsteiner 1980) / .

. , , , , , ., ., . lit, lka, lkrna, lkarstv, leben, liv . , ( . ), , ( ), , . (Chlupov 1974:114).

3.2. .. (1983). (., ., . 43 .):

1. . 2. -

[...]. 3. :

[...], , . . [...].

4. [...].

8 I . , ., . , , , .

58

5. - , [...], [...], .

6. , , , , .

7. , [...].

8. [...], . : [...].

.. . , ., , , ( ) , . , , , / 9, .

3.3. . , 19701980 . ( 198710; 198711; 198712). 9 ., ., (Ohnheiser 1995). 10 .. , (., ) : , , , . 11 .. , , . 12 .. , ., , , . - .

59

1984 . ( 1987), , . /, .. .

(1994). Konfrontan studium inovanch proces ve slovanskch jazycch (Martincov 1999) , .

4. , ., ( 1980)13, Gramatyka wsplczesnego jzyka polskiego (Gregorczykowa 1984), (i, 1985), Mluvnice etiny (Petr 1986)14, j ( 1986), ( 1979) (Babi 1986) (. /). , , , . , . , , 80- . ( , , ).

5. / 90- . (1.2.3.) , .

, . . / . : ( ), (. .. (1996). 13 1970 . ( 1970) . . 14 . Dane F. . (1967).

60

, : ?

5.1. . . , , .

, , , , .

- , , . , , .

/ .

5.2. 80- . - . .

5.3. , () 1970- -1980 . , . .

( ) , .. , , , .

5.4. , .

5.4.1. , , , .

61

. , . , - - .

5.4.2. , , , ( ), . , , , , , , .

5.5. , , (. 1.1. , .), , , , .

6. , (., ., , : Martincov 1998; 2004; . 2007; Worbs . 2007). : , , .

, , . , .

, .

6.1. . . : Najnowsze dzieje jzykw sowiaskich (Gajda 1966 .). Komparacja systemw i funkcjonowania wspczesnych jzykw sowiaskich -

62

. : / (Ohnheiser 2003), / (Sawicka 2007) (Mokijenko, Walter 2008); , .

, , , /.

6.1.1. . (1997:17), , , , .

, - . - - . , .

6.1.1.1. , ( ) , , . , , 15. , ., ., , , , ' ' < mother board). () () . .

, /: ) (, ) ) / - . (Mokijenko, Walter 2008) / , .

15 , , (., . 2009).

63

- .

6.1.1.2. , .,

, ;

, ();

, / / ;

.

2007 . ( 2008). . , , -. , ( ) : , , ; , , , , , (!). () . -2008 (2. 16 6. 17) ). -2008 , . - ( ). (2008), , , , , .

,

(

16 (. Large Hadron Collider, LHC; . ) , ( ) (http://ru.wikipedia.org/wiki/LHC). 17 < . volatility ', '; , .

64

, , ). , , , - .

(., ., Waszakowa 2005; Koriakowcewa (red.), 2009) (., 2008; , , 2008). (., ., 2009; 2009; Ohnheiser 2006, 2009).

6.1.1.3. , , . , , , . / , , , ., , , , ., .. (Nagrko 2003).

. , , . , (Kudra 2007: 107) , . (Luba 2005: 67 .), , . , ,

) ,

) , ,

65

) , .

, , -, ( ) . - , ., , ? (., ., 2009).

, , .

6.1.1.4. . (2003:354 .), . , - (., .), , ( ), . , ., , .

6.1.1.5. - ( ) ( , ). , ., Kopro-Charzysk (2007), , , , (.. ), , - - / . , . . , , , 18.

18 . , / ,

66

6.2. , , , ( !), . , , . . . ( ) . 19452000 . (Jadacka 2001).

, , (., ., 2003:297). .

7. , , , ; , , (., ., Braselmann, Ohnheiser 2007). , . Babi S. (1986), Tvorba rijei u hrvatskom knjievnom jeziku, Zagreb. Braselmann P., Ohnheiser I. (red.) (2008), Frankreich als Vorbild?

Sprachpolitik und Sprachgesetzgebung in europischen Lndern, Innsbruck.

Buzssyov . (1973), Smantick truktra slovenskch deverbatv, Bratislava. Chlupov . (1974), Nkter otzky konfrontan charakteristiky

pojmenovn. [In:] Bulletin ruskho jazyka a literatury, Praha. Dane F., Dokulil M., Kucha J. (1967), Tvoen slov v etin 2. Odvozovn

podstatnch jmen, Praha. Dokulil M. (1961), Tvoen slov v etin. I. Teorie odvozovn slov, Praha. Dokulil . (1963), Ke koncepci porovnvac charakteristiky slovanskch jazyk

v oblasti Tvoen slov. [In:] Slovo a slovesnost, 24.

, (. Ohnheiser 2006; - ).

67

Gajda S. (red.) (1996 .), Najnowsze dzieje jzykw sowiaskich, Opole. Grzegorczykowa R. et al. (red.) (1984), Gramatyka wspczesnego jzyka

polskiego. Morfologia, Warszawa. Gutschmidt K. (2003), . [In:] Ohnheiser I. (red.),

Komparacja systemw i funkjonowania wspczesnych jzykw sowiaskich. 1. Sowotwrstwo/Nominacja, Opole.

Jadacka H. (1995), Rzeczownik polski jako baza derywacyjna, Warszawa. Jadacka H. (2001), System sowotwrczy polszczyzny (19452000), Warszawa. Jakobson R. (1936), Um den russischen Wortschatz. [In:] Slavische

Rundschau, nr 7. Kopro-Charzysk I. (2007), Neologizmy o funkcji pragmatycznej formantu,

[In:] Maldjieva, V., Rudnik-Karwatowa Z., Sowotwrstwo i tekst, Warszawa, s. 4756.

Koriakowcewa E. (red.) (2009), Przejawy internacionalizacji w jzykach sowiaskich, Siedlce.

Kronsteiner O. (1980), Zur Typologie der slawischen Sprachen. [In:] Klagenfurter Beitrge zur Sprachwissenschaft, nr 6.

Kudra B. (2007), Sowotwrstwo a perswazja. [In:] Maldjieva, V., Rudnik- -Karwatowa Z., Sowotwrstwo i tekst, Warszawa.

Luba W. (2005), Zmienia czy ulepsza polsk politik jzykow? [In:] Gajda S., Markowski A., Porayski-Pomsta J. (red.), Polska polityka komunikacyjnojzykowa wobec wyzwa XXI wieku, Warszawa, s. 6073.

Martincov . (red.) (t. 1: 1998; t. 2:2004), Nov slova v etin. Slovnk neologizm, Praha.

Martincov O. (red.) (1999), Konfrontan studium inovanch proces ve slovanskch jazycch, Praha.

Mokijenko W./Walter H. (red.) (2008), Komparacja systemw i funkjonowania wspczesnych jzykw sowiaskich. 3. Frazeologia, Opole.

Nagrko A. (1997), Zur (west)slavischen Morphologie aus pragmatischer Perspektive. [In:] Zeitschrift fr Slawistik, nr 42.

Nagrko A. (2003), Tendencje w sferzepragmatyczno-stylistycznej; Rnicowanie i unifikacja rodkw sowotworczych w subie pragmatyki. [In:] Ohnheiser I. (red.), Komparacja systemw i funkjonowania wspczesnych jzykw sowiaskich. 1. Sowotwrstwo/Nominacja, Opole.

Ohnheiser I. (1987), Wortbildung im Sprachvergleich. Russisch Deutsch, Leipzig.

Ohnheiser I. (1995), Isaenkos Strukturelle Typologie des slavischen Wortschatzes (1958) aus heutiger Sicht. [In:] Gladrow W. (red.), Das Russische in seiner Geschichte, Gegenwart und Literatur. Festschrift fr Erika Gnther (= Specimina philologiae slavicae 105), Mnchen.

Ohnheiser I. (1998), Noch einmal zum Verhltnis von Wortbildung und Phaseologie. [In:] Eismann W. (red.), Eurphras 95. Europische

68

Phraseologie im Vergleich: Gemeinsames Erbe und kulturelle Vielfalt (=Studien zur Phraseologie und Parmiologie), Bochum.

Ohnheiser I. (red.) (2003), Komparacja systemw i funkjonowania wspczesnych jzykw sowiaskich. 1. Sowotwrstwo/Nominacja, Opole.

Ohnheiser I. (2006), Zwischen Mglichkeit, Notwendigkeit und Usus: neue Bezeichnungen weiblicher Personen im Tschechischen mit einem Blick auf das Russische. [In:] Ethnoslavica. Festschrift fr Herrn Univ.-Prof. Dr. Gerhard Neweklowsky zum 65. Geburtstag=Wiener Slawistischer Almanach, Sonderband 65, Wien.

Petr J. (red.) (1986), Mluvnice etiny 1, Praha. Sawicka I. (red.) (2007), Komparacja systemw i funkjonowania wspczesnych

jzykw sowiaskich. 2. Fonetyka/Fonologia, Opole. Stawnicka J. (1991), Gniazda sowotwrcze czasownikw oznaczajcych

pooenie w przestrzeni w jzyku rosyjskim i polskim, Katowice. Strakov V. (1973), Ke konfrontaci derivanch system v blzce pbuznch

jazycch. Studie z vchodoslovansk jazykovdy, Praha. Waszakowa K. (2003), Kognitywne aspekty tworzenia nowych derywatw

sowotwrczych (na przykladzie jzyka polskiego). [In:] Ohnheiser I. (red.), Komparacja wspczesnych jzykw sowiaskich. I. Sowotwrstwo/ Nominacja, Opole.

Waszakowa K. (2005), Przejawy internacjonalizacji w sowotwrstwie wspczesnej polszczyzny, Warszawa.

Weingart M. (red.) (1937), Slovansk spisovn jazyky v dob ptomn, Praha. Worbs E., Markowski A., Meger A. (2007), Polnisch-deutsches Wrterbuch der

Neologismen, Wiesbaden. i .., .. (.) (1985), . 1, i. .. (1992), ,

Frankfurt am Main. .. (1987),

. [In:] .. (.), , .

. (1998), . [In:] Jazykovedn asopis, nr. 12.

.. (.) (1979), i , . .. (1978), -

. [In:] . . IVIII, .

.. (1992), , .

69

.. (1987), ( , ). [In:] .. (.), , .

.. (1958), . [In:] Slavia, nr. 27.

.., i .., .. (2008), ii i, .

i .. (1973), i i, .

. (2009), vs. : . [In:] Koriakowcewa E. (red.), Przejawy internacionalizacji w jzykach sowiaskich, Siedlce.

.. (1986), , .

.. (2004), , . .., .. (1983),

. [In:] , , .

.. (2009), : , , . [In:] Koriakowcewa E. (red.), Przejawy internacionalizacji w jzykach sowiaskich, Siedlce.

.. (.) (1987), , .

.. (2003), ( - - ). [In:] Ohnheiser I. (red.), Komparacja systemw i funkcjonowania wspczesnych jzykw sowiaskich: Sowotwrstwo / Nominacja, InnsbruckOpole.

.. (2009), vs. . [In:] Koriakowcewa E. (red.), Przejawy internacionalizacji w jzykach sowiaskich, Siedlce.

.. (1987), . [In:] .. (.), , .

. (2009), - . [In:] .., ..,

70

.. (.), . . .. , .

. (2009) ( ), ( i i: i i, .

M. (1986), j I, . .. (1983), , .

(1994), . .. (1985), ,

. .. (1977),

, . ., ., ., . (2007), -

- , . .. (1996),

X/XIXIV/XV ., . . (2008), j, . .., .. (1968),

, . .. (.) (1970),

, . .. (.) (1980), , . . (1), (2) (1977),

. . (2008),

... -2008. [In:] , 26.12.2008 http://www.novayagazeta.ru/data/2008/color50/03.html.

Summary

Word-formation research has undergone several paradigm shifts which are

also reflected in contrastive studies and determine the object as well as the goals of comparison.

In any case the ideal basis for every contrastive analysis is supposed to be the comparability of the object and the choice of an identical theoretical and methodological framework, which should also be reflected in an agreed terminology. The choice of the tertium comparationis is closely connected with the above-mentiones issues.

The first part of the article contains an overwiew of slavonic contrastive word-formation research in the 20th century, while the second part is devoted to

71

the contrastive study of contemporary changes in the field of denomination as reflected, for instance, in the tendency of internationalization and the pragmatic impact on neologisms. Both may in turn have an influence on tendencies of systemic and typological change of word-formation.

The term tendency as an admittedly very broad tertium comparatonis may serve as an appropriate method of presentation in which the descriptive model of a single language is not forced onto other languages and which remains open for amendments. Concerning the effect of the tendencies considered apart from individual language specifics convergent traits seem to be predominant.

72

.

-

- . : - ? - - , , , : 1) ( ) ; 2) ; 3) .

, - - : - . - , , . , - (), - () . - - .

- , , .

74

, .

, , , , (, 1983: 169). : ( ), (, , ), , , , .. 2009 , (, .).

- : - , , , , , - - , , - .. ( 1984: 216-222).

- ( ) . , , , -unek rysunek ( ), -osc (-) wiadomosc (), , , -/- -owac -ieren < organizowac < organisieren, < reformowac

75

< reformieren .., -() -(a)cja -tion: < rewolucja < Revolution .. - (-ka) - ( 1985: 132; Nikolaev 1994: 194-200).

, . - . , , : , ? , , .. (1959): , , , , , , , ? , : ( ) , ?

, : - -, - , ; -, - ; -, , , - , .

, , , . , , .. . , , , , . , - , .

76

, , , , , , , (-nje = = -n- + -je, -tje = -t- + -je, -ost = -t() + -t ..), (, -ba, -t, -el, -n ..). , , -nje, -ost .

, - . . , . ( ) (, -) .

, , , . : - . . , . - , (, ) .

. , : )

77

, , ; ) , ; ) , , ; ) .

- - : , , , . . bezumije , (bez uma), , , bezum.

, , - - () , , bezumije, prddverije .., , .

- , , , - - , ( XIV ).

, (, , ). , - .

78

, , , ( ); , . (i), -: --, --, --j ..

. . . .

, , ( , , ..). .

. , . , , . .

nomina actionis, , , , , . . . : 1) > . () ( ), () (), , , ..; . i, i, i ..; . podpis ( da na podpis ), zabr ( ), wypd ( ) .; . ( ), ( ), ( ); . ( ), ( ) . 2) > :

79

. , , , , ..; . i, . (.: ).

. e . : , . .

. . : 1) ; 2) / ; 3) ; 4) , ; 5) , ; 6) .

., . (1983),

. [In:] : (IX . , 1983). .

. (1984), . [In:] Przeglad rusycystyczny, nr. 1-2.

Nikolaev G. (1994), (Studien zur historischen Wortbildung der russischen Sprache). [In:] Beitrge zur Slavistik. Bd. XXI, Frankfurt am Main etc.

80

. (1985), : - -- XVI-XVII . , .

.. (1949), - . [In:] , , .

Summary

Historical-confrontative word-formation pays the basic attention to unequal

rates of development of identical processes, studies diachrony not only in time, but also in space on the basis of synchronously fixed various stages of the same process in different related languages. In the article are considered the general typological features of word-formation of the Slavic languages. Those features were developed on the basis of the phenomena put in Common-Slavic period.

.

, , . , ( 1967; 1980; 1993). , ( 1986; 1996; 1981 .). - ( 1998; 2003). .. (2003). , , , , , ( 2003). , -, , - , . , . ,

82

. , ( ) , ( 1985). , , .

, . .

1. ( , ), : . . , . . , . . , . . , . . , . . .

2. ( , ), ( ): . . , . . , . . , . . , . . , . . .

3. , .

3.1. : . () . (), . () . (), . () . ().

3.2. : . () . (), . . .

3.3. : . . , . . .

3.4. -: () . (), . () . ().

4.

83

4.1. : . . , . . , . . , . () . ().

4.2. : . . , . . .

4.3. : . . .

5. : . . , . . , . . .

6. , : . . .

7. a .

7.1. : . () . ().

7.2. : . () . .

8. : . . -.

9. (): . . .

.

-, , . , , .

1. , - . ., , , : . - () . - (); . -() () . -() (); - () . - (), . - () . - (, ), . - () . - (, ), . - (,) . - (, ), . - () . - (,

84

), - () . - (), . - () . - (, ), . - () . - (, ) ..

. : . - () . - (), . - () . - (), . - () . - (), . - () . - (), . - () . - (), . - () . - (), . - () . - (), . - () . - (), . - () . - () .. ( , . C., , : . , , , , , . , , , - , , . o . . , , : , , , , , , .

2. . , , , , . , -a - . ( ). , . . , . . , . . , . . , . . , . . ..

3. c x

85

. , . , . ., :

--/--: ; ; --/--: ; --/--: ; --/-- ; -/-: ; --/--: ; --/--: ; --/--: , ; -/-(): ; -()/-: ; -()/-: ( ); -/-(): ; -()/-(): ; -/-: , ; -/-: ; --/--: ... ,

, : . . , . . , . . , . . , . . , . . , . . , . . , . . , . . . , , .

, -

86

, - e , . () .

1. , : . . ( ), . . ( ).

2. (, ): . ( --) . ( --).

3. , : . ( - -) . ( -- -). , .

4. ( ) : . (, , , , , , , , , , ..) . - (, , , , , , , , , , ..). , - .

5. - : . , . , .

6. : . . . , . . .

87

7. . , ( , , , ) ( , , , ). ( , , , ) ( , , , ).

, .

(1967), , . (1982), , . (1993), , . .. (1986), -

. . . . , , .

.. (1996), a . . ... . . . - , .

.. (1998), , .

. (2003), , . , . [In:] Ingeborg Ohnheiser (red.), Komparacja wspczesnych jzykw sowiaskich. Sowotwrstwo. Nominacja. Opole, s. 59-77, 137-151,

.. (1981), ( ). . . . : 10.02.02 / - ,

.. (1985), . . . [In:] .. (red.), . , . 61-76.

88

.. (2003), : . [In:] . . . : (, 2003): . / . . , . 175-183.

(2003), . [In:] .. (red.), . , . 27-191.

Summary

In the article some peculiarities of the contrastive research in word-formation systems of close-relative Russian and Belorussian are considered, the main structural types of morphemic resemblances and differences in connected lexical units (absolute resemblance, absolute difference, various types of partial morphemic resemblance) are stated and the most valuable parameters of contrastive description of Russian and Belorussian word-formation systems are defined that permits to show their national features.

.

, , , , (. 2004). , , , . , , - , , (Miczka 2006).

. , , - , . , , , A Dictionary of European Anglicisms: A Usage Dictionary of Anglicisms in Sixteen European Languages, 2001 Oxford University Press (.: Grlach 2001). , , , , , , , , , , , , , ,

90

. , , , ( ), , , , , , ( ) ( 1990: 197).

-, - (Grlach 1998: 9). , (.: 2007), , , . , , .1

, , , , , (. Ohnheiser 2003). 60- - , 90- , , -, (Bosk 2003; Waszakowa 2005). , , XX , , .. , 2,57% 25% 90- 2.

, . - , , ( 1 - ( 1956:113). . (Marchand 1960). 2 .: .., - . [In:] , , 2002, 4, c. 102-104.

91

, -, , ..). - : , , , , , , . - - , .

, - , (. Jadacka 2001; 2006). , - .

- : . , , , . , , 300 (Braudel 1979, .: 2004: 60), (. 2009). , , , :

(. -/re): . , , ; . reinkarnacja, reedukacja; . , ; . j; . reabsorpce, reaktivace, reaktibilita;

, , (. --/-/-izm/-ismus): . ; . , , ; . marksizm, komunizm, naturalizm;

92

. , , ; . , ; . anthropocentrismus, ateismus, baptismus, blairismus, komunismus, marxizmus;

(. -/-an, -/-it, -/-id/-yd): . , , , ; . , , , ; . boran, tytanit, diopsyd; . , , , ; . , , , ; . boran, titanit, diopsyd;

p (. -/-ista/-ysta): . ; . ; . baptysta, komunista, rasista; . , , ; . ; . abolicjonista, baptista, komunista, rasista;

, (. -/-a/-): . ; . metra, kilometra, tona; . , , ; ., . ; . kilometr, metr, ton;

(. -/-oza/-za): . , ; . borelioza, neuroza, osteoporoza; . , , ; ., . , ; . boreliza, neurza, osteoporza, paradontza.

, , -, . , , - -, . - : 1) ( , , . wtrty), , (. roaming [. rouming] PR , . rating ); 2) (., . holding [< .holding]; . [.< bodybilding], [< . popcorn]; . dabing [< . dubbing]; . mobing [< . mobbing]); 3) (. biznes, blejzer, kastink, pijar; . ' , ; . bord < . board; . brfink, kastink, mtink, sprej, trenink).

, - , . , x ( 1986:

93

46), .

, : 1) ; 2) ; 3) / /; 4) (Ohnheiser 2003: 47). , - (., .: 2003; 2002; 2007; Bozdchov 1997; Lotko 2003; Przejawy... 2009; Waszakowa 2005). -.

I. - 3 (, , ) :

1) co e - -, ( -- (--)/ow-/-ov-; --/-sk-; --/-n-: . trendowy, kulerski (ang. cool); . , ; borderski, brejkerski, blogovski, googlov;

2) - :. domailowa, zapijarowa; . ( . hold ), ( . boot ); . poguglati, zreklamirati, zadensati (Ohnheiser 2003; Stramlji 2009; Waszakowa 2009);

3) -/-, -a, -owa, -at, -ovat, -ati, -ovati: . ; . bootowa, trendowa si, lobbowa; . ; . brejkati, guglati, konektati; . bootovat, lobbovat, trendovat;

4) , , .: . cedek - ( . CD), esemesik, esemesek ( . SMS), piarowiec ( . PR); . ( . RAM Random Access Memory ), ( . ROM Read Only Memory ), c, ( . CD [si:di:] Compact Disk -), ( . PR); . cedek -- ( . CD),

5) : . , , -, ; . ; . biznes-

94

-informacje, fanklub, specuprawnienia, seksnowo; . -, - , ; . -; . ; . fanklubaka, sexafra, seksbyznys.

II. , . - - --/-i/-/-j/-izacja/-izace/-izacia, -/-/-/-izm/-ismus, -/-ista/-ysta, c XVI-XVIII .

2.1. I -/-i/-/-j/-izacja/-izace/-izacia , : nomina actionis - , - - - ( 2003; 2008). -/-i/ -/-j/-izacja/-izace/-izacia : ) , (. ; . debilizacja, gburyzacja ; . , ; . blbizace ); ) , (. , . ideologizacja, . , . ideologizace); ) , (. , . paranoizacja, . , , . paranoizac); ) , (. , . infantylizacja, . , , . infantilizace); ) () , : . ();. lepperyzacja ( Lepper),kaczoryzacja ( Kaczory , ); . ( ); . zemanizace ( Zeman).

2.2. , -/-/-/-izm/-ismus. , , .: . ( ), ( ); . kaczyzm ( Kaczyski), lepperyzm ( Lepper); . ( ), ( ); . haiderizmus ( Haider), klausizmus ( Klaus).

95

2.3. -/-ista/-ysta nomina agentis (. , , ; . sloganista; . , ; . sloganista) nomina pertinentia ( , , , ; . , ; . lepenista). nomina pertinentia , .: . . ; . kaczynista ; . ; . lepenista , moonista .

2.4. - (. 2002).

- , , . , , ex-, mega-, super-, - , , , - - (.: 2009: 184). . ex- , ex- (=) ;.: . -, -; . ekspremier, eksksidz; . -, -; . xambasador, exmilenec, exeditel.

2.5. - ( ) . , , - , - , ( -ing, -gate), .

2.5.1. ing , , , , , , . - -ing/- (., ., . , , , , ; . bodybilding, szejping; . armwrestling, bodybuilding, ejpink, tarzaning), (. bryfing, kasting/kastink; .

96

, ; . mobing; . briefing/brifink, casting/kastink/kstink).

-ing .

, - - , : , , , . -, nomina actionis, , , -, .: , , , , , (< ) , , , , , , .. , , , (< ) - .. , , , , , , . . : , , , , (); , , , (. , 18.09.2006).

- , , . , , , , , , .

, , -/-ing/ -ink , -: , (, , ); , (drafting, lifting, peeling, rafting, rating).

97

-ing, , , c .

, , : restyling, homeshopping, holding, paragliding, peasekeeping, peeling, rafting, rating ., -ink: marketink, mtink, ejpink, opink. - , -ink , ( ) , (leet le-ink, . . ), , (pivo piv-ink, . . ). -ing/ -ink .

2.5.2. -gate , , , .

-gate (-gejt/-/-j), , 16- . . (Grlach 2001). -gate Watergate (< Watergate scandal) 70-. ., I , .

gate/-gejt//-j , , -, .

, , . , (. , ; . ), (. , , ) (. ). . : . Monikagejt, pornogejt.

98

, -gate , .. - . -gate (.: . ropagate, telegate, . plazmagate, . Judrgate, ropagate, sexgate/sexygate, Wallisgate, Zipgate, Zippergate).

, 20 : , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , .

- , . - - , . - , - : (), (), (), (, ). - , (, ). .: , , ( , , . -). , .

, , - -ing, -gate, -ing, -gate, - . , (-

99

, -ing/-ink ) - (-, - ; - ; -ing, -gate, -gejt , , , ).

III. - - : -/anti-/anty-, -/bio-, -/video-/wideo-, -/hiper-/hyper-, -/hipo-/hypo-, -/euro-/evro-, -/internet-, -/kvazi-/kwazi-, -/makro-, -/mikro-, -/mini-, -/mono-, -/multi-, -/para-, -/poli-, -/porno-, -/pseudo-/pseudo-, -/sex-/seks-, -/super-, -/tele-, -/fono-, -/ex-/eks-, -/-graf, -/ -grafia, -/ -drom, -/-log, -/-logia, -/-man, -/-men, -/ -teka, -/-fon .. (c. 2007; 2009; Stramlji 2009; Waszakowa 2009).

, , , , (. 2009: 190). , - c (Gramatyka 1999:465). - -, - , -(), - - ( 2008:121-126; . . ).

, - -/anti-/anty-, -/bio-, -/video-/wideo-, -/hiper-/hyper-, -/hipo-/hypo-,-/euro-/evro-, -/internet-, -/kvazi-/kwazi-, -/makro-, -/mikro-, -/mini-, -/mono-, -/multi-, -/para-, -/poli-, -/porno-, -/pseudo-/pseudo-, -/sex-/seks-, -/super-, -/tele-, -/fono-, -/ex-/eks-, -/elektro-, -/energo-, -/-graf, -/ -grafia, -/-drom, -/-log, -/-logia, -/-man, -/-men, -/-teka, -/-fon . , , , , , , .

, -,

100

, -, - - , o , .

, , , , , .. ( .. ), . - - .

. (2003),

, . . (2009),

. [In:] (E. Koriakowcewa red.), Przejawy internacjonalizacji w jzykach sowiaskich, Wydawnictwo Akademii Podlaskiej, Siedlce, 2009.

.. (1956), , .

.. (1993), "" . [In:] , , 4.

.. (2008), : nomina abstracta . [In:] Rossica Olomucensia, t. XLVI-II: Sbornk pispvk z mezinrodn konference XIX.Olomouck Dny Rusist. Olomouc.

. (2009), vs. : . [In:] E. Koriakowcewa (red.), Przejawy internacjonalizacji w jzykach sowiaskich, Wydawnictwo Akademii Podlaskiej, Siedlce.

.. (2007), . [In:] . . 2. , 85- .. , .

.. (red.) (1986), (, , ), .

.. (2006), . [In:] ..

101

(.), -. . . I, .

.. (2002), ( ). . , .

.. (2007), - ( ). . , --.

. (2008), , . .. (1990), . .. Bosk J. (2003), Procesy internacionalizcie dnes. [In:] Jazykovedn asopis,

Bratislava, t. 54, 2003, . 12. Bozdchov I. (1997), Vliv anglitiny na etinu. [In:] Dane F. (red.), esk jazyk

na pelomu tiscilet. Praha. Braudel F. (1979), Civilisation materielle, economic et capitalisme, XV-XVIII

siecle, t. 3, Paris. Grlach M. (1998), The Usage Dictionary of Anglicisms in Selected European

languages: a report on progress, problems and prospects. [In:] Barcelona: links and letters, 5.

Grlach M. (ed.) (2001), A Dictionary of European Anglicisms, Oxford University Press.

Grzegorczykowa R., Laskowski R., Wrbel H. (1999), Gramatyka wspczesnego jzyka polskiego. Morfologia, PWN, Warszawa.

Jadacka H. (2001), System sowotwrczy polszczyzny (1945-2000). PWN, Warszawa.

Koriakowcewa E. (red.), (2009), Przejawy internacjonalizacji w jzykach sowiaskich, Wydawnictwo Akademii Podlaskiej, Siedlce.

Lotko E. (2003), Co a jak ovlivuj inovan procesy ve slovn zasob (na materilu etiny, sloventiny a poltiny) [In:] Z. Rudnik-Karwatowa (red.), Procesy innowacyjne w jzykach sowiaskich, t. 114, SOW, Warszawa.

Marchand H. (1960), The Categories and Types of Present-Day English Word -Formation, Wiesbaden.

Miczka T. (2006), Dynamika tosamoci narodowych we wspczesnym wiecie. [In:] Folia philologica macedono-polonica, t. 6, j.

Ohnheiser I. (2003), Komparacja systemw i funkcjonowania wspczesnych jzykw sowiaskich. [In:] Ohnheiser I. (red.), Sowotwrstwo / Nominacja, Opole.

Stramlji Breznik I. (2009), Hibridizacija novejih slovenskih tvorjenk. [In:] Koriakowcewa E. (red.), Przejawy internacjonalizacji w jzykach sowiaskich, Wydawnictwo Akademii Podlaskiej, Siedlce.

102

Waszakowa K. (2005), Przejawy internacjonalizacji w sowotwrstwie wspczesnej polszczyzny, Warszawa.

Waszakowa K. (2009), Internacjonalizacja polskiej leksyki stan obecny, prognozy na najblisz przyszo. [In:] Koriakowcewa E. (red.), Przejawy internacjonalizacji w jzykach sowiaskich, Wydawnictwo Akademii Podlaskiej, Siedlce.

.., .. (2005), ,

. ., . (1999),

, . Martincov O. (red.) (1998), Nov slova v etin. Slovnk neologizm, t. 1, Praha. Martincov O. (red.) (2004), Nov slova v etin. Slovnk neologizm, t. 2, Praha. Smkowa T. (red.) (2004), Nowe sownictwo polskie: materiay z prasy lat 1993-

-2000 (pod red.), cz. I-II, Krakw,. Smkowa T. (red.) (2005), Nowe sownictwo polskie: materiay z prasy lat 1993-

-2000, cz. III, Krakw. Smkowa T. (red.) (2006), Nowe sownictwo polskie: materiay z prasy lat 1993-

-2000, cz. IV, Krakw. Databze hesl slovnk stavu pro jazyk esk Akademie vd esk republiky

2005-2009. http://lexiko.ujc.cas.cz/heslare/search.php

Streszczenie

Wspczesna globalizacja moe by ujta jako wykorzystywanie w kontaktach midzynarodowych jzyka angielskiego w roli rodka porozumienia oglnowiatowego. Niewtpliwym rezultatem procesw globalizacji, a waciwie amerykanizacji, jest obserwowany we wszystkich jzykach sowiaskich wzrost zapoycze o anglo-amerykaskim rodowodzie, take powikszanie strefy internacjonalizmw (w tym morfemw internacjonalnych). Ekspansji anglicyzmw i amerykanizmw sprzyjaj take inne czynniki, takie jak moda kulturowa oraz wpyw jzyka mediw. W artykule zostay zinterpretowany niektry mechanizmy dynamiki internacjonalizacji w systemach sowotwrczych wspczesnych jzykach sowiaskich. Analiza materiau jzykowego utwierdza w przekonaniu, e ani obcy wygld internacjonalizmw, ktre nie podday si w peni procesom asymilacji ortograficzno-fonetycznej i morfemizacji, ani napr elementw i wzorw obcych w adnym razie nie powoduj sabnicia rzeczywistych procesw derywacyjnych, takich jak tworzenie rnego typu derywatw afiksalnych (prostych i zoonych) na gruncie rodzimym.

?

1.0. ()1

, . , . ( ), , ( ). , : () , .

1.1. (, 1970: 41; , 202)

, , , , (, , , ), .

, , , (); , , , .:

I. , . 1. ... 2. ... 3. ... 4. ... 5. ... 6. ... 7. . II. 1 , . , , .

104

, . 1(8). ( )... 2(9). ... 3(10). ... 4(11). .

, (. , 1970: 4143; , 203).

1.2. , , , . ( ) ( ). , , ; , - (. . Furdk 2004). ( ), ( ) . () .

1.3. , ( ), , , (): (, , , ), . (. -). ( ), (, ) .

1.4. , . , , (). , , , .

1.4.1. ( ) slovotvorn zpsob2, . slovotvorn spsob, slovotvorn postup3. slovotvorn zpsoby .

2 . zpsob . 3 . postup , .

105

, slovotvorn postupy (zpsob) ( ), (Mluvnice etiny 1986: 198).

1.4.2. . , . :

...slovotvorn spsob proces, vsledkom ktorho je jednoslovn slovotvorne motivovan slovo, utvoren bu derivciou alebo kompozciou;

...slovotvorn postup proces utvorenia motivovanho slova pomocou spojenia jednho slovotvornho zkladu a formantu (pri derivciou) alebo viacerch zkladov (pri kompozcii).

Tvorenie jednoslovnch slovotvorne motivovanch slov sa teda uskutouje dvoma zkladnmi slovotvornmi spsobmi: odvodzovanm (derivciou) a skladanm (kompozciou), v rmci ktorch sa uplatuj viacer slovotvorn postupy4. V derivanch slovotvornch postupoch sa k jednmu slovotvornmu zkladu pripja jeden alebo viacero slovotvornch formantov. Pri kompozinch slovotvornch postupoch sa spjaj zvyajne dva slovotvorn zklady. Pri kombinovanom kompozino-derivanom postupe sa v jednom slovotvornom akte spjaj dva slovotvorn zklady spolu s formantom (Furdk, J. 2004: 64).

, , : , , 5 ( ), ( ), : + , + (), + , + , + , + + , + + . , ( ) , (. - Furdk, J. 2004: 6570). . . () [nevlastn kompozcia (juxtapozcia)] () [vlastn (ist) kompozcia]. - - [ . . - (kompozino-sufixlne zloeniny)] [ . . - (kompozino-transflexn zloeniny)] (Furdk 2004: 7173). 4 . 5 , , , (Furdk 2004: 68).

106

1.5. , ( ) - . , ( , , ..) ( + , + ..). ( ) . (. . ) (. . vlajkono) (Bozdchov, I, 1994: 33). ( ) , - (Mluvnice etiny 1986: 203204; Furdk 2004). , . . - , .

, ( ) , ( ), , .

1.6. , , , . . , (. . Mluvnice etiny 1986); (. Furdk 2004) .

2.0. , , ( ), 6, : 1) -/anti-, -/vice-, -/ex-, -/kvazi, -/makro-, -/mega-, mikro-/-, mini-/-, -/pseudo-, -/super, -/top- .; 2) -, -, /auto-, , -/agro-, -/bio-, -/video-, gramo-, dia-, -/disko-, - 6 - ; , ( ).

107

/eko- I, II, -/energo-, -/euro-, -/krimi-, -/mono-, -/moto-, -/narko-, -/profi-, -/psycho-, -/retro-, -, -, -/stereo-, - I/tele-I, II, -/termo-, - I, II/foto- I, II, cyklo-, - .; 3) -, -/-gate, -/-log, -/-logie, -/-man, -/-tka, -/-fil, -/-fob, -/-holik, -/-holizmus .

, , ( . . , , ), 7.

2.1. , , , , . , , , . , , , , (Martincov, Savick 1987; Gazda 1990 .). , .

, , , , - - (Martincov, Savick 1987: 129; Gazda 1990: 35; Rusnov 1999: 91).

2.2. - ( . . Komparacja 2003; 2003; Neologizmy 2005; Waszakowa 2005; 2007 .). , . , .

7 . . ( 2003: 3354).

108

2.3. , , , . , . ( ), [: , (Gutschmidt 2003)], : , - , , ( . radix ). 8. (. . 2003). , .

2.3.1. , : ( ) ( ).

. ~ , ~ . (-, -, -, -, -, - .) ( ), - . (-, -, -, -, - .) , (, , , , , ), ( ) . , (. 2003: 51).

- , . . , . , , (...), ( 2007: 69).

8 , , , .

109

, (. ), ().

2.3.2. ( ) , . . . , , - ( 2007: 71). , , : , , , , ( 2007: 64), .. .

, (. . . . / top; / super; -, -, -) ( . 2003: 43, 7475; 2007). , , ( 1983: 83). 9. , , , - .

2.3.3. , (. . , , . . / eurofil, gramofil .), , . , , ( !), , . , , , .

9 [: -(), -()/-(), -/-].

110

, .

, , , , . , , .

3.0. - : (.. ), ( ), , .

3.1. ( ), , .: Afixoidn tvoen je v protikladu jak k ist hybridn derivaci (...), tak k ist hybridn kompozici (Martincov, Savick 1987: 125; Gazda 1990). , (slovotvorn postup), . . , () , . , , ( dietologie, beatlemnie). , ( pseudomorlka) ( autodrha, fotobuka) (Gazda 1990: 112113), .:

Toto nejednotn vymezen vede k postupnmu uznvn existence tdy morfmov nevyhrannch prvk afixoid (tj. prefixoid a sufixoid) a nsledn k vahm o konstituovn novch slovotvornch postup, kter lze nazvat prefixoidac, resp. sufixoidac, i kompozici prefixoidlnho, resp. sufixoidnho typu. Z terminologickho hlediska povaujeme za vhodn rozliovat tvary vznikl podle modelu cizojazyn koenn element + substantivum (typ avtopredprijatije) a pojmenovn o struktue morfm pedponov-pedlokovho i pslovenho pvodu + substantivum (typ psevdointellektual), piem v prvnm ppad se piklnme k termnu kompozice prefixoidlnho typu (nebo jde o model, kter je ze strukturn funknho hlediska ble ist kompozici), v druhm ppad pak povaujeme za pijateln termn prefixoidace i prefixoidln derivace (analogicky s termny prefixace, prefixln derivace) (Gazda. 1990: 112113).

. . (1987) (afixoidln

111

sloeniny), , , ( = ). - . . . . (Janovec, Rangelov 2005).

, . . (, ) . , ( : kompozice prefixoidlnho typu . -) . - , .

3.2. , ( ), , , ( 2003; 2010).

3.3. , , . , . , , - , , ; , .

3