ALCOHOL- EN DRUGGEBRUIK ÉN WERKEN IN DE CHEMIE · © MC Lambrechts_CGC_22juni2017 1 ALCOHOL- EN DRUGGEBRUIK ÉN WERKEN IN DE CHEMIE Marie-Claire Lambrechts VAD/KU Leuven CGC/NVAB

© MC Lambrechts_CGC_22juni2017 1

ALCOHOL- EN DRUGGEBRUIK

ÉN WERKEN IN DE CHEMIE

Marie-Claire Lambrechts VAD/KU Leuven

CGC/NVAB

(‘s-Hertogenbosch, 22/06/17)

1

Gebruik werkende bevolking? 2


3

Alcohol totale bevolking (Gezondheidsenquête/Leefstijlmonitor, CBS i.s.m. RIVM en Trimbos-instituut, 2016)

- 76,5% (12+) dronk laatste jaar

- 8,8% (18+) drinkt overmatig (> 14/21 week)

Alcohol beroepsbevolking (IVO, 2003; n=4289)

- 21% (incl. geheelonthouders) drinkt excessief

- 5% probleemdrinker (excessief + 6-item vragenlijst ervaren problemen gebruiker zelf)

- Sectoren (hoogste alcoholgebruik): horeca, bouwnijverheid, landbouw & visserij en

cultuur en overige dienstverlening

Cannabis totale bevolking (Gezondheidsenquête/Leefstijlmonitor, CBS i.s.m. RIVM en Trimbos-instituut, 2016)

- 24,3% (15-64 jaar) ooit-gebruik

- 4,6% actueel gebruik (laatste maand voor interview)

4

Alcohol en cannabis beroepsbevolking

• 83% dronk laatste jaar

• 7,8% drinkt wekelijks binge (lj)

• 39% scoort problematisch AUDIT-C (lj)

• Sectoren AUDIT-C: bouw, industrie, horeca, transport

• 7,4% ooit-gebruik cannabis (lj) (algemene populatie: 5% lj; 2,6% actueel gebruik)Bronnen:

Prevalentieonderzoek Lambrechts, Vandersmissen & Godderis, 2017; nog niet gepubliceerde data; Gezondheidsenquête 2014


5

Nieuwe richtlijn alcohol

Nederland:

‘drink niet of max. 1 consumptie/dag’

(Gezondheidsraad, 2016)

39,4% (28% - 50,4%) (18+) voldoet

aan richtlijnen GR (Gezondheidsenquête/Leefstijlmonitor, CBS i.s.m. RIVM, 2016)

Vlaanderen:

• drink max. 10 standaardglazen/week

• spreid over meerdere dagen

• drink een aantal dagen niet

6


Prestatie-bevorderende middelen

• Verbeteren van fysieke prestaties en/of mentaal

functioneren.

• Gebruik door gezonde mensen, geen gezondheids-

gerelateerde doeleinden.

• Diverse termen: pharmaceuticals cognitive

enhancers (PCE); smart drugs, ‘neuro-enhancement’;

‘brain-doping’; ‘botox voor het brein’; ‘leerpillen’;

lifestyle drugs; ‘cosmetische’ psycho-farmacologie(term ‘cosmetic’: Listening to prozac, Peter Kramer, 1993).

7

Categorieën (Brühl & Sahakian, 2016)

• Producten vrij verkrijgbaar (cafeïne, energy drinks)

• Illegale Stimulerende middelen (amfetamines)

• Opwekkende medicatie zoals modafinil (Provigil®) en

methylfenidaat (Rilatine® en Concerta®)

• Drugs om geheugen te verbeteren zoals

acetylcholine [Donepezil (Aricept®), Rivastigmine (Exelon®)] en

glutamaat [Memantine(Ebixa®)]

• Benzodiazepines (slaap- en kalmeermiddelen)

• Antidepressiva (gezien link tussen motivatie/gemoeds-

toestand en cognitief functioneren)8


Motieven gebruik enhancers(Brühl & Sahakian, 2016)

• Aandacht (selectief, aanhoudend, ruimtelijk)

• Geheugen (kort/lang, impliciet, visueel, verbaal)

• Mentale processen (planning, werkgeheugen, cognitieve

controle, besluitvorming, logisch redeneren, probleemoplossing)

• Sociaal gedrag en stemming

• Motorische capaciteit

• Vermoeidheid, slaaptekort

• Creativiteit

• Multi-tasken9

10


Bron: Alcohol, drugs and the workplace – The role of medical professionals A briefing from the BMA Occupational

Medicine Committee 2nd Edition, July 201611

12

Bron: De Wit et al, 2016

Bron: Socost, 2016


Aanpak 13

Meerderheid bevolking Minderheid bevolking

Niet-problematisch gebruik

Sociaal gebruik

Geïntegreerd gebruik

Problematisch gebruik

Situationeel

(veiligheid/gezondheid)

Riskant

Occasioneel excessief gebruik

Chronisch gebruik

Proces naar afhankelijkheid

(vooral gezondheid;

impact op omgeving)

Niet-problematisch gebruik (VAD, 2002)

14


© VAD, 2001

15

Binnen het wettelijk kader

Vertrekpunt van preventiemaatregelen

16


CAO 100: interprofessionele collectieve arbeidsovereenkomst

omtrent preventief A&D-beleid in de (private) onderneming

CAO 100

Verplichte fase (fase 1)

Uiterlijk 1 april 2010

- Bepalen van uitgangspunten en

doelstellingen van preventief

A&D-beleid.

- Evt. op basis van analyse.

- Resulteert in beleidsverklaring

die schriftelijk moet worden

opgesteld door werkgever en

gericht aan alle werknemers.

(art. 3 § 3 van de cao).

Facultatieve fase (fase 2)

voor zover de realisatie van de 1e

fase dit vereist:” (art. 3 § 4).

- Regels inzake beschikbaarheid

op het werk, het binnenbrengen

van A&D, het werkgerelateerd

gebruik.

- Procedures bij vaststelling

disfunctioneren op het werk.

- Werkwijze/procedure die bij

vaststelling werkonbekwaam-

heid moet gevolgd worden (evt.

preventieve ademtesten &

vervoer naar huis enz.).18


Tweesporenbeleid

FUNCTIONEREN GEZONDHEID en WELZIJN

19

Tweesporenbeleid

FUNCTIONEREN

• Werk uitvoeren conform

individuele

arbeidsovereenkomst en

arbeidsreglement

• Belang van kennis van

bestaande regels, procedures

en sancties

GEZONDHEID EN WELZIJN

• Risicoanalyse

• Preventiemaatregelen

• A&D-beleid als onderdeel van

een integraal welzijnsbeleid

(veiligheidsbeleid,

psychosociaal beleid,

gezondheidsbeleid)

© MC Lambrechts_CGC_NVAB_22juni17

20


Rollen verduidelijken21

Functioneringsprobleem

Collega’s: niet toedekken

Hiërarchische lijn: focus op

functioneren

Alcohol- of drugprobleem

Interne bedrijfshulpverleners:

motiveren tot aanpak; verwijzen naar externe hulpverleners.

Beroepsgeheim en vertrouwelijkheid

van gegevens

Vraag naar feedback

ondersteunende diensten / personen

22


© MC Lambrechts_CGC_NVAB_22juni17 23

Wat werkt?

1. Uitgeschreven A&D-beleid op maat

- ‘The best practice for employers is to begin with a clear

written policy regarding substance abuse and impairment’.

2. Training van leidinggevenden

- ‘Key role: ‘should be to observe, document, and address

specific perform problems and proscribed workplace behaviors’.

- ‘NOT: attempt to diagnose or treat perceived SU problems’.

3. Voorlichting werknemers

- Informatie over A&D, over A&D-beleid en mogelijke implicaties

4. Drugtesting?

24

Bron: Frone, M. R. (2013). Alcohol and illicit drug use in the workforce and workplace. American Psychological Association.


Testen

• Doelstellingen?

• Effectiviteit? Efficiëntie?

• Niet evident = nooit?

Nederland: uitspraak Autoriteit Persoonsgegevens (2017): ad random en

bij vermoeden, in strijd met Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp)

https://www.expand.nl/nl/2307/hr-blog/controle-van-personeel-op-alcohol-en-

drugsgebruik-niet-toegestaan

België: privacywetgeving – cao 100 (vermoeden van gebruik)

https://www.privacycommission.be/nl/wat-met-alcohol-en-drugstesten-op-de-

werkvloer

25

• Objectiveren: specifieke data over alcohol- en

ander druggebruik door beroepsbevolking

met aandacht voor sectorale verschillen

• Impact van wettelijk kader

• Rol van arbeidsgeneesheer

• Alcohol- en drugbeleid: inzetten op wat werkt

26


Dank voor uw aandacht!

VAD

Vlaams expertisecentrum Alcohol en andere Drugs

[email protected]

www.vad.be

KU Leuven

Omgeving en Gezondheid

[email protected]

© VAD_M.Lambrechts_Prenne_Module2_Psycho2_Stayen, 22/3/14

Referenties

Cijfers Nederland

• Gezondheidsenquête/Leefstijlmonitor, CBS i.s.m. RIVM en Trimbosinstituut, 2016)

https://www.volksgezondheidenzorg.info/onderwerp/alcoholgebruik

• de Wit GA, van Gils PF, Over EAB, Suijkerbuijk AWM, Lokkerbol J, Smit F, et al. (2016). Maatschappelijke kosten-

batenanalyse van beleidsmaatregelen om alcoholgebruik te verminderen : Social cost-benefit analysis of

regulatory policies to reduce alcohol use in The Netherlands.

https://www.volksgezondheidenzorg.info/onderwerp/alcoholgebruik/kosten/kosten-0#node-kosten-van-

alcoholgebruik

• Schutten, R; van den Eijnden, J.J.M. & Knibbe, R.A. (2013). Onderzoeksrapportage Alcohol en Werk. Onderzoek

uitgevoerd door het IVO in opdracht van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en het Ministerie

van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.

Cijfers België

• Lievens, D., Vander Laenen, F., Verhaeghe, N., Schils, N., Putman, K., Pauwels, L., Hardyns, W., & Annemans, L.

(2016). The social cost of legal and illegal drugs in Belgium. Antwerpen: Maklu.

http://www.belspo.be/belspo/fedra/DR/DR65_Socost_sum_nl.pdf

• Lievens, D., Vander Laenen, F., Verhaeghe, N., Schils, N., Putman, K., Pauwels, L., Hardyns, W., & Annemans, L.

(2016). The social cost of legal and illegal drugs in Belgium. Antwerpen: Maklu.


• Brühl, A. B., & Sahakian, B. J. (2016). Drugs, games, and devices for enhancing cognition: implications for work

and society. Annals of the New York Academy of Sciences, 1369(1), 195-217.

• Frone, M. R. (2013). Alcohol and illicit drug use in the workforce and workplace. American Psychological

Association

• Collectieve arbeidsovereenkomst nr. 100 van 1 april 2009 betreffende het voeren van een preventief alcohol- en

drugsbeleid in de onderneming: http://www.cnt-nar.be/Dossier-NL-alcohol.htm

https://www.volksgezondheidenzorg.info/onderwerp/alcoholgebruik

https://www.volksgezondheidenzorg.info/onderwerp/alcoholgebruik/kosten/kosten-0#node-kosten-van-alcoholgebruik



http://www.cnt-nar.be/Dossier-NL-alcohol.htm

Documents

ALCOHOL- EN DRUGGEBRUIK ÉN WERKEN IN DE CHEMIE · © MC Lambrechts_CGC_22juni2017 1 ALCOHOL- EN DRUGGEBRUIK ÉN WERKEN IN DE CHEMIE Marie-Claire Lambrechts VAD/KU Leuven CGC/NVAB