Alef je pripovetka argentinskog pisca Horhea Luisa Borhesa, objavljena u časopisu Jug 1945,

i kao jedna od kratkih priča u okviru kolekcije Alef i druge priče 1949.[1]

Ovo delo predstavlja bezbroj mogućih tumačenja, među kojima je i čitanje iz

egzistencijalističkog ugla, zasnovano na ideji o nemogućnosti čoveka da se suoči sa večnošću

(što je prisutno u mnogim borhesovim pripovetkama) i na njegovom razumevanu i tumačenju

preegzistencijalista, kao što su Seren Kjerkegor, Franc Kafka i Artur Šopenhauer.

U ovoj kratkoj priči, koja je postala gotovo kultna, može se prepoznati ceo njegov opus, jer se

ova može kvalifikovati kao paradigmatska priča ogromne Borhesove biblioteke, dok, pritom,

ironično napaja igru rečima i, kako realnom, tako izmišljenom erudicijom. Ovo poslednje se

može nazreti, npr. u uvodnim epigrafima, u kojima su citirani Tomas Hobs i Vilijem Šekspir, i

u postskriptama iz 1943. u kojima se vrši moguće istraživanje o drugim Alefima, citirajući

istorijske autore, kao npr. Pedra Enrikesa Urenju, Ričarda Frensisa Bartona, Lusijana de

Samosatu i Abenhalduna ili Ibn Halduna.

Strukturalna analiza

Alef ima organizovanu, veoma pažljivo uređenu, razrađenu i dobro definisanu strukturu. Ove

osobine idealno odgovaraju strukturalističkom kritičkom pristupu.

Pripovedač

Ova kratka priča je ispričana u prvom licu, uz izmeštanje u beskonačno (mise en abyme) u

kome se pripovedač identifikuje sa autorom i sa protagonistom priče, koji se predstavlja kao

Borhes: "Beatris, Beatris Elena, Beatris Elena Viterbo, draga Beatris, zauvek izgubljena

Beatris, to sam ja, to sam ja, Borhes." Ovim mehanizmom Borhes namerava da se, uključujući

se u tekst, suoči sa čitaocem pomoću fiktivnog pojavljivanja sebe samog, sa jasnim, ali ciljem

teorijski nepoznatim protegonisti priče. Zahvaljujući ovom izmeštanju, autor sugeriše na

neizdefinisanost granica između realnog i fiktivnog. On govori o mnogim događajima i

ljudima iz prošlosti u nebrojenim situacijama, međutim na osmoj stranici Borhes piše: (Ne

prisećam se uzalud tih nepojmljivih analogija; nekako su povezane sa Alefom.) jer te

analogije, iako deluju raštrkano, u biti govore o onome što je Alef: tačka u prostoru koja

sadrži sve ostale tačke.

Vremenski okvir

Priča je u vremenskom smislu situirana u jedan period u prošlosti, od februara 1929. (od

datuma Beatrisine smrti) do 1. marta 1943, do datuma kada bi se napisala postskripta, ali u

isto vreme se dešava u periodu između 30. aprila 1941. i krajem oktobra iste godine.

Narativni čvorovi

Priča se, u teoriji, sastoji od tri narativne niti koje se prožimaju, ali zadržavajući uobličenu

strukturu. Te tri niti su sledeće:

A) Priča o "Borhesovom" poštovanju prema Beatris, koja zapravo predstavlja jednu napaćenu

ljubavnu priču i u isto vreme onemogućenu usled smrti. U njoj se može primetiti određena

tenzija između sakralizacije i zatočenosti u vremenskom okviru u pogledu veze, i neizbežna

promena koju donosi vreme i zaborav, koja će na kraju i trijumfovati. Ova veza ima ulogu

okvira za razvoj radnje, što omogućava Borhesovom ritualizmu da bude glavni izvor priče

(B).

B) Rivalitet između "Borhesa" i Danierija na ljubavnom i književnom polju. U intelektualnoj i

literarnoj sferi ima dosta sveobuhvatnog i konstantnog "Borhesovog" potcenjivanja Danierija,

međutim, on je rođak koji mu omogućava pristup Beatrisinoj kući-hramu i oltaru njenih

fotografija. Sa druge strane, takođe je očigledna Danierijeva kompetitivnost prema "Borhesu",

koga često bocka replikama u kojima mu stavlja do znanja da nikako nije veliki pesnik;

alkoholno piće koje mu je ovaj poklonio naziva "pseudokonjakom" i time pompezno aludira

na njegove zasluge. Razgovori o književnosti i svetu književnika, natopljeni humorom i

ironjom, su najpikantniji deo ove kratke priče. Opet, na drugoj strani je dubina ljubavnog

rivaliteta koja se otkriva samo "Borhesu"(nakon dvanaest godišnica smrti kod Garajevih) kroz

Alefovo otkriće “opscenih, neverovatnih, drskih” pisama, koja je Beatris bila poslala Karlosu

Argentincu. Takođe su dijalektičari. Danieri deluje da je naklonjen "Borhesu", iako ga ovaj ne

poštuje, jer to čini svestan opasnosti da izgubi svog Alefa i traži mu da se postavi kao

medijator da bi došao do prologa; ali veza koja se uspostavila između rođaka i između raznih

Danierijevih aluzija o Beatris upućenih skrhanom "Borhesu" (između ostalog: to što se Beatis

“znala zanositi” sa Alvarom i što mu je Alef dozvolio da vidi “sve” Beatrisine slike), otkriva

jedan potcenjivački, izazivački akt i podsmeh. Kada na kraju "Borges" otkrije sve što je bilo

implicirano (i što se na neki način oslikavalo u međusobnoj prećutnoj netrpeljivosti i u

“zatrovanoj sreći” koju je osetio kada je pretpostavio da je ovaj drugi "lud"), najednom mu se

pojavi želja za osvetom, čak po cenu da žrtvuje Alefa i njegovu čudesnost. Ovaj deo može da

služi kao shema Alefovog fantastičnog porekla (C).

C) Alefova priča o samom sebi, i pripovedačevo i iskustvo protagoniste sa njim, što je i jezgro

naracije. Iskustvo postavljeno u scenu sukoba čoveka sa beskonačnim, prikazano "tačkom

koja sadrži sve ostale tačke Univerzuma". Pokazuje se kao najviši domet fantastične

hiperrealnosti; nalazi se u podrumu jedne stare kuće, i potrebno je biti bačen na pod da bi se to

videlo. Zanimljivo je primetiti kako se jedan objekat dostojan veličine kulta nalazi u jednom

suštinski trivijalnom okruženju. To daje mesta za metafizičko-filozofske digresije; tu se nalazi

ideja replike, onog netačnog. Upravo, Alef iz ulice Garaj, kaže "Borhes" bez uverljivosti, to

nije istinito; uprkos tome što ga je video i tome šta je to video u njemu (ili možda zbog toga

što je tamo video).

Ovo delo je ima strukturu A-B-C-B-A. Razni čvorovi se stalno zatvaraju otvarajući se i

zatvaraju se progresivnim redom, iznova se svaki put završavajući novom aluzijom na

neizbežno proticanje vremena i na manjkavost čovekovog saznanja: "Naš um je porozan usled

zaborava; ja prvi se gubim i iskrivljujem, pod tragičnom erozijom godina, pod Beatrisinim

borama", nasuprot kategoričnom tvrđenju sa početka "Univerzum će se promeniti, ali ne i ja".

Interpretacija

Ova priča ja bila predmet brojnih interpretacija i radova, što joj je obezbedilo dobru poziciju u

književnoj oblasti, dok je Borhes već tu bio dobro kotiran. Međutim, mnoga tumačenja su

dosta udaljena od onoga o čemu se u samom tekstu govori, i tako nestaje autorov ironičan

ugao gledanja, gubi se u ogromnim metafizičkim digresijama o mogucem egzistencijalizmu u

tekstu, i u sličnim postavkama. Možda još tačnije posmatranje dolazi iz humora kojeg Borhes

koristi. Ovo čitanje se zasniva, kako na deklaracijama samog Borhesa, u kojima je izrazio

radost koja ga je nagnala na pisanje ove priče, kako na satiričnoj upotrebi jezika kod loših

pesnika, kao što je i sam Danieri, koja deluje prenaglašeno, pompezno, tako i na eksplicitnoj

nespretnosti njegovih likova i iskazivanju svojih osećanja.

Iz bilo kog ugla gledanja, opsesija fiktivnog Borhesa Beatrisinom pojavom, ta uzdizanja

njenog lika i njegov književni neuspeh, zbog te doze apsurdnosti, postaju humoristički

elementi. Ovde se može, pomoću određenog egzistencijalističkog umeća sagledavanja stvari,

pokazati cinizam zbog apsurda, u ponovnom shvatanju situacija da su smešne, iako to nisu

(kao na primer, činjenica da se Borhes odriče Alefa iz čiste osvete). Naravno, "ozbiljna"

čitanja će Borhes, svojom iskazanom erudicijom, u bilo kom momentu opravdati, ali ujedno

se mogu sagledati kao (jedna od njegovih uobičajenih) šala o uverljivosti erudicije, tim pre što

u samom tekstu i u dosta drugih tekstova, zaista iskazuje uzaludnost iskustva čovekovog

saznanja, i to umeće kao neko nedovršeno gradilište. Ako je Univerzum beskonačan, a u

njemu toliko beskonačnog za upoznati, potrebno nam je vreme i beskonačan kapacitet da to

shvatimo. Ideja beskonačnog, ovde nazvana (hebrejskim) slovom "álef", inspirisana je

radovima matematičara Georga Kantora i Mengenlereovom teorijom, a ta su otkrića na polju

beskonačnih skupova pokazala da celina ne mora neophodno biti veća od jednog od njenih

delova: u dva bilo koja segmenta postoji isti beskonačni broj tačaka. Čak i najsićušniji

segment ima isto toliko tačaka, koliko i najveći segment u Univerzumu. Tako da, kako god to

razmatrali, u ovoj Borhesovoj priči, alefovska metafora majstorski zaokružuje kantorovsku

ideju o beskonačnom skupu.

Zanimljivosti

Nije li Internet jedna vrsta Alefa, jer u njemu možemo videti (skoro) sve u (skoro) isto

vreme? Borhes je naslutio ovaj fenomen u kome sada uživamo, i za koga, da je znao,

sigurno bi ga neumorno crpeo. Ali nije.

Prvobitno je Borhes napisao da su Beatris i Danieri brat i sestra a ne bat i sestra od

strica, čto je ostalo u definitivnoj verziji. Time je ovaj incest učinio manje

transparentnim, ali ostavio je naznaku o tome (da bi nama omogućio da to uvidimo) u

Danierijevoj izjavi da je "Beatrisina stara kuća u ulici Garaj", zapravo "kuća njegovih

roditelja".

U priči Nila Gejmana o fantastičkom žanru Peščani čovek (strip), Kaliopi skoro

eksplicitno pominje Borhesovog Alefa, i to iz pera jednog pisca, poludelog usled

ogromne akumulacije ideja koje su prokletstvo Vladara Snova: "Neki starac iz

Sanderlenda koji je posedovao Univerzum, a ja sam ga čuvao u tegli marmelade u

komodi punoj prašine, ispod stepeništa".

U matematici א, postoji broj álef (alef en na hebrejskom i feničanskom) i predstavlja

kardinalnost (ili količinu) beskonačnih skupova. Povezan je sa konceptom

beskonačnog, prisutnog u Borhesovoj priči.

U dugoj poemi Božanstvena komedija, Dantea Aligijerija, Beatris je žena koja Dantea

vodi kroz Raj. Poznato je da je ova žena bila Danteova inspiracija tokom pisanja

njegovog remek-dela (ona je takođe preminula kao vrlo mlada), i da je bio strastveno

zaljubljen u nju. Takođe Borhes u raznim prilkama pokazuje svoju naklonost ka ovom

srednjovekovnom delu.

Ova priča je jedna od više njih koje donekle pokazuju određenu Borhesovu fascinaciju

Judaizmom; ostale takve priče su Smrt i kompas, Tajno čudo, Feniksova sekta i poema

Golem.

U jednoj verziji priče o Golemu (mitologija), iz hebrejske mitologije, Golema

oživljava kada se napiše slovo alef na njegovom čelu.

Alef je, u određenom smislu, suprotnost Zairu iz druge Borhesove kratke priče,

objavljene u isto vreme kad i Alef. Ali dok pogled na Alefa posmatraču omogućava da

spozna sve stvari, pogled na Zaira podstiče posmatrača da konačno percipira kao

jedinog postojećeg objekta.

Danieri takođe može biti aluzija na Božanstvenu komediju: DANte AligIERI

Grupa Nena Dakonte ja sastavila jednu Alef(pesmu), inspirisanu ovom istoimenom

kratkom pričom.

Više nego jednom se ovo delo pokazalo kao satirična kritika dela Opšti spev

čileanskog pesnika Pabla Nerude i njegovog uzaludnog pokušaja da u svojoj knjizi

obuhvati veliku količinu sadržaja. Lik Karlosa Argentinca Danierija je taj koji

interpretira ovu Nerudinu ideju.

Alef Alonsa de Ersilje

U XXVII pevanju Araukane, vrač Fiton konkistadoru Ersilji, španskom neprijatelju, pokazuje

jedan sferični kristalni predmet u kome se može u isto vreme posmatrati sve što se dešava na

drugim krajevima sveta.

Strukturalna sličnost ne prestaje da iznenađuje prilikom upoređivanja ova dva teksta.

Ovde treba napomenuti da Ersiljin Alef prethodi Borhesovoj ideji nekih 300 godina.

Opis

Mitski, magijski, očaravajući Borhesov svet podario je čoveku našeg doba nove simbole, ili u

skrivnicama drevnih priča pronašao stare i uzdigao ih do opštepoznatih i opštih. San o

nedeljivosti i celovitosti sveta i njegove spoznaje, verovanje u tajna saglasja svega što postoji,

otelotvoravaju se u Alefu – tački u kojoj čudesno i nepobitno sav svet postoji istovremeno.

Čekanje” Horhe Luis Borhes

Zirka “Alef”.

Argentinski pesnik, pisac, eseista; poriče ortinalnost!

Lektira je građa za nova umetnička dela – u književnosti je važno prepoznatljivo;

PROČITANO – DOŽIVLJENO!

U ovoj priči koristi građu Dantea – “Božanstvena komedija”.

ANALIZA:

Prikriva se zaboravom!

Neki čovek dolazi u neko drugo mesto – prvi put se iznervirao kada je taksisti dao strani

novac;

Greške:

otkriva se da je stranac nije mu svejedno, uznemirio se, što je pokazao.

Nepoznati mladić dolazi u hotel; zapaža sve detalje u sobi,

važno mu je da prozor gleda na dvorište, da bi ostao neprimećen.

U hotelu se prijavljuje kao Viljari, zato što ga je to ime uznemiravalo, stalno je mislio o tom

imenu – lažni Viljari je u bekstvu!

Bila mu je strana misao stvarnosti, umetnosti, …

Izlazi kad je mrak, odlazi u bioskop; gleda tragične sudbine podzemlja – slike su bile slične

njegovom pređašnjem životu; uvek izlazi pre kraja filma – želi da izbegne kraj; da ga ne bi

primetili.

Beži od ljudi, predaje se samoći iz straha da ne bude otkriven;

Radnje koje se ponavljaju:

ide u bioskop ponekad, stalno čita istu rubriku u novinama.

“Čoveka uvek nešto iznenadi: svaki dan nosi nešto novo!”

Želi da traje, a uvek čeka nešto: smrt pravog Viljarija, svoju smrt.

Živi sadašnji trenutak.

Kad god se nađe među ljudima, plaši se da ga neko nije prepoznao – posle ne izlazi

nedeljama.

9. krug – Lucifer – izdajica prijatelja!

Ugolini glođe vrat Ruđeriju, koji ga je izdao, oborio njegovu stanku, grofa, njegove sinove,

unuke zatvorio u kulu i osudio na smrt glađu!

Orv. je glavni junak ove priče izdao prijatelja!!! Ne pomišlja da bi i njega osudili na 9. krug

pakla

NJEGOVA KAZNA – ČEKANJE!

IZDAO – ALEKSANDRA VILJARIJA!

San koji se ponavlja – vadi pištolj iz ladice i ubija Viljarija i napadače;

probudilo ga je prisustvo par ljudi, a ne vrata!

Pronašli su ga – zaustavio ih je rukom – nastavio da spava!

Stvarnost je deo sna!

Kako samoća i strah deluju na čoveka?

Apsurdna je egzistencija čoveka: način života koji vodi Viljari.

Sećanja, uspomene, daju nam snagu, ubijamo dosadu, zaokupiramo svoje misli!

Želi što duže da živi – ukus čaja, jakog duvana, mami ga na to – sličan je Mersou.

Merso – čeka zoru pred pogubljenje.

Vladimir i Estragon – čekaju Godoa.

“Viljari” – čeka pravog Viljarija i smrt.

Zajednički motiv ČEKANJE!

Jorge Luis Borges Skoči na - Скочи на: navigacija- навигација, pretraga - претрага

"Borges" se preusmjerava ovdje. Za ostala značenja, v. Borges (razvrstavanje).

Jorge Luis Borges

Borges u pariškom Hotel Beaux 1969. godine

Osnovni podaci

Rođenje 24.8. 1899.

Buenos Aires, Argentina

Smrt 14.6. 1986.

Geneva, Švicarska

Zanimanje pisac, pjesnik, kritičar, bibliotekar

Djelo

Uticaj od

Homer · Dante · Cervantes · Swift · Berkeley · Hume · Kierkegaard · Schopenhauer · Heine · Poe · Whitman · De Quincey · Stevenson · Kipling · Carlyle · Joyce · Bloy · Valéry · H.G. Wells · Kafka · G.K. Chesterton · Reyes · Fernández

Uticaj na

Márquez · Fuentes · Cortázar, Lem · Kiš · Perec · Pynchon · Eco · Calvino · Pamuk · Aira · Bolaño · Piglia · Casares · Hell · P.K. Dick · Baudrillard

Jorge Luis Borges (bôr′hĕs) (Buenos Aires, 24. avgust 1899. - Ženeva, 14. jun, 1986.)

argentinski je pisac i jedan od najslavnijih pisaca dvadesetog veka. Najpoznatiji je po kratkim

pričama, ali bio je i pesnik i esejist.

Sadržaj/Садржај

1 Život o 1.1 Mladost o 1.2 Rana karijera o 1.3 Pobuna o 1.4 Međunarodna priznanja

2 Dela 3 Eksterni linkovi

Život

Mladost

Borhes je rođen u Buenos Airesu. Njegov otac Jorge Guillermo Borges bio je advokat i učitelj

psihologije, koji je takođe imao literarne težnje - pokušao je postati piscem, no u tome nije

uspeo. Borhes je jednom prilikom izjavio: "Napisao je neke vrlo dobre sonete". Borhesova

majka Leonor Acevedo Suárez od svoga je muža naučila engleski i radila je kao

prevoditeljica. Obitelj njegova oca delom je bila španjolskog i portugalskog, a delom

engleskog porekla, dok je poreklo njegove majke bilo španjolsko i možda delimice

portugalsko. U njegovoj se kući govorilo i španjolski i engleski, tako je od najranijih dana

detinjstva Borhes bio bilingvista te je naučio čitati engleski prije španskog. Odrastao je u

prigradskoj četvrti Palermo, u velikoj kući s još većom knjižnicom.

Njegovo puno ime glasi: Jorge Francisco Isidoro Luis Borges Acevedo, ali slijedeći

argentinske običaje nikada nije koristio svoje puno ime.

Jorge Guillermo Borges bio je primoran otići u ranu mirovinu zbog slabog vida koji će u

budućnosti snaći i njegova sina, te se 1914. porodica seli u Ženevu, gdje otac Borges odlazi

kod specijalista za oči, dok su Jorge i njegova sestra Norah (rođena 1902.) pohađali tamošnju

školu. Tamo je Borges naučio francuski, koji je navodno teško svladavao, te je zbog toga

naučio njemački i dobio diplomu na ženevskom univerzitetu 1918.

Poslije završetka Prvog svetskog rata, obitelj Borges provodi tri godine u Luganu, Barceloni,

Mallorci, Sevilli i Madridu. U Španjolskoj Borges postaje članom književne avangarde.

Njegova prva pjesma, »Himna moru«, napisana je u stilu Walta Whitmana i objavljena u

časopisu Grecia.

Rana karijera

1921. Borhes se s porodicom vraća u Buenos Aires gde donosi doktrinu ultraizma i započinje

svoju karijeru pišući pesme i eseje koje objavljuje u literarnim časopisima. Njegova prva

kolekcije pesama Fervor de Buenos Aires objavljena je 1923.

1923. Borhes postaje urednik literarnog dodatka novinama Crítica, i ovdje se pojavljuju

delovi priča kasnije objavljeni u Historia universal de la infamia (»Opšta istorija gadosti«).

Ta su dela između nefikcionalnih eseja i kratkih priča, jer Borhes koristi elemente fikcije kako

bi ispričao istinite priče, kao i literarne fragmente za koje obično tvrdi da su prevodi delova

slavnih ali rijetko čitanih dela. U godinama koje slede, radi kao literarni saradnik za

izdavačku kuću Emecé Editores i piše nedeljne kolumne za El Hogar, koji se izdaje od 1936.

do 1939.

Borhesov otac umire 1938., što je za njega bio veliki udarac jer su bili posebno bliski. Na

Novu godinu 1939., Borges zadobiva tešku ozledu glave u nesreći; tokom lečenja zamalo

umire od otrovanja krvi. Dok se oporavljao od nesreće, počinje pisati stilom po kojemu je

postao poznat i pojavljuje se njegova prva kolekcija kratkih priča, El jardín de senderos que

se bifurcan (»Vrt razgranatih staza«), 1941. Knjiga uključuje priču »El sur«, djelo u koje su

uklopljeni neki autobiografski elementi, kao njegova nesreća, i koje je piscu osobno najdraže.

Iako uopšteno dobro prihvaćen, El jardín de senderos que se bifurcan nije osvojio nagrade

niti je zadobio priznanja koja su mu mnogi predviđali. Ocampo je posvetio velik dio junskog

izdanja Sur »Reparaciji za Borgesa«.

Od 1937., Borhes počinje raditi u Miguel Cané, ogranku Opštinske knjižnice Buenos Aires

kao prvi asistent. Kada 1946. Juan Perón dolazi na vlast, Borhes biva otpušten.

Pobuna

Kad je ostao bez posla, njegova je vizija počela bledeti, i bez mogućnosti da uzdržava sebe

kao pisac, Borhes započinje novu karijeru predavača. Bez obzira na određenu razinu

političkog progonstva, bio je razmerno uspešan te postaje javna ličnost, dobivši položaje

predsednika (1950 - 1953.) Argentinskog društva pisaca i profesora engleske i američke

književnosti (1950 - 1955.) u Argentinskom udruženju engleske kulture. Njegova kratka

priča »Emma Zunz« postaje film (pod imenom Días de odio, na engleski preveden kao Days

of Wrath) snimljen 1954., a režirao ga je argentinski reditelj Leopoldo Torre Nilsson. Oko tog

vremena Borges takođe počinje s pisanjem scenarija.

1955., na inicijativu Ocampa, nova protiperonistička vojna vlada postavlja ga na čelno mjesto

Nacionalne knjižnice. Do tog vremena, već je potpuno oslepio, kao i njegov prethodnik u

Nacionalnoj knjižnici. Poznata je misao:

Bog mu je dao 800 000 knjiga - i tamu."

Sledećih je godina dobio Nacionalnu nagradu za književnost, i prvi u nizu počasnih doktorata,

i to od Univerziteta Cuyo (Argentina). Od 1956. do 1970., Borhes je također radio kao

profesor književnosti na Univerzitetu u Buenos Airesu, te je često privremeno radio na raznim

drugim Fakultetima.

Već tada nije mogao niti čitati niti pisati, pa se oslanjao na majku, s kojom je oduvek bio

blizak i koja počinje raditi s njim kao njegova osobna sekretarica. Dakle, on joj je diktirao

svoje misli, a ona je pisala na pisaćoj mašini.

Međunarodna priznanja

Borhesova međunarodna slava datira iz ranih šezdesetih godina dvadesetog veka. 1961. prima

Formentor Prize, koju deli sa Samuelom Beckettom. Beckett je bio dobro poznat i cenjen u

engleskom govornom području, gdje je Borhes u to vrijeme bio nepoznat i nepreveden, no

tada ljudi postaju znatiželjni ko je ta osoba koja je podelila nagradu s Beckettom. Njegovi su

radovi prvi put prevedeni na engleski 1962., što su popratila predavanja po Evropi.

1967. Borhes započinje petogodišnju saradnju s američkim prevodiocem Normanom

Thomasom di Giovannijem, zahvaljujući kojem postaje poznatiji unutar engleskog govornog

područja. Takođe nastavlja izdavati knjige, među kojima su El libro de los seres imaginarios

(»Knjiga izmišljenih stvorenja«, 1967.), El informe de Brodie (»Brodijev izvještaj«, 1970.),

and El libro de arena (»Knjiga od pijeska«, 1975.). Mnoga su od njegovih predavanja

sakupljena u zbirke kao Siete noches (»Sedam noći«) i Nueve ensayos dantescos.

Kada se Juan Perón vratio iz egzila i kad je ponovno izabran za predsednika 1973., Borhes

daje ostavku na mestu direktora Nacionalne knjižnice.

1975., posle majčine smrti, Borhes započinje seriju poseta zemljama po celome svetu, koje

nastavlja sve do svoje smrti.

Borhes se dva puta ženio. 1967. se oženio sa svojom dugogodišnjom prijateljicom Elsom

Astete Millán, koja je nedavno postala udovica. Brak je potrajao tri godine. Nakon razvoda,

Borhes se seli natrag svojoj majci. Tekom posljednjih godina živio je s Maríom Kodama, s

kojom je proučavao anglosaski dugi niz godina i koja mu je takođe bila osobna saradnica.

Oženili su se 1986., nekoliko meseci pre njegove smrti.

Borhes je umro od raka jetre u Ženevi 1986. te je pokopan na groblju Cimetière des Rois.

Dela

Uz kratke priče, po kojima je i najpoznatiji, Borhes je takođe pisao poeziju, eseje, nekoliko

scenarija, i mnogo književne kritike, predgovora, podgovora, uređivao je brojne antologije te

je prevodio s engleskog, francuskog i njemačkog na španski. Njegovo slepilo (koje se pojavilo

u odrasloj dobi, baš kao i kod njegova oca) snažno je utecalo na njegov kasniji rad.

Borhes je živeo kroz veći deo dvadesetog veka, pa je na njega najviše uticao modernistički stil

pisanja, a posebno simbolizam. Kao Vladimir Nabokov i nešto stariji James Joyce,

kombinirao je interese za svoju rodnu zemlju sa širim interesima. S njima je također delio

višejezičnost i razigranost jezika, no dok su Nabokov i Joyce, kako su postajali stariji, išli

prema sve većim i kompleksnijim djelima, Borhes ostaje minijaturist. Također u kontrastu sa

Joyceom i Nabokovom, Borhesov rad se kretao dalje od onoga što je on nazivao "barokom",

dok se njihov rad tome primicao. Stil kasnijih Borhesovih dela je više naturalistički i

transparentan nego u njegovim ranijim delima.

Mnoge se od njegovih napoznatijih priča bave prirodom vremena, beskrajem, ogledalima

(prema kojima velik broj njegovih priča izražava gotovo strah), lavirintima, stvarnošću,

identitetom. Naglasak velikog broja priča je na fantastičnoj radnji, kao što je knjižnica koja

sadrži sve moguće varijacije teksta u knjigama sa 410 stranica (»Babilonska knjižnica«),

mjesto na kojemu se sijeku svi pravci u svemiru (»Aleph«) i godina u kojoj vrijeme miruje, a

dana je čovjeku prije nego što će na njega zapucati streljački vod (»Tajno čudo«). Miješao je

stvarne činjenice s fikcijom. U nekoliko su navrata, pogotovo na početku karijere, ta

miješanja ponekad prelazila granicu i ulazila u sferu prijevare i literarne krivotvorine.

"Platonski svet je njegovo bajno utočiste: neranjivo je, a on se oseća napuštenim; čisto je, a on

se gnuša prljave stvarnosti; ne poznaje osećanja, a on beži od izliva nežnosti; večno je, a njega

pogađa prolaznost vremena. Pripao je platonskom svetu iz straha, gadjenja, stidljivosti i

melanholije" (Ernesto Sabato)

Dvadeseti vek je ispoštovao mnoge literarne heroje, ali jedan od najvoljenijih je svakako bio

Horhe Luis Borhes. On spada u onu retku kategoriju pisaca posle kojih više ništa nije isto,

koji su poput Kafke i Beketa, napravili veliki zaokret u književnim tokovima, zaobišavši do

svoga vremena ustaljene konvencije u pisanju. Ostvario je ogroman i univerzalni uticaj na

književnost, a ostao je upamćen kao obnovitelj pripovetke, pesnik, esejist, kritičar, prevodilac,

antologičar, mirotvorac, uzor i nadahnuće novih generacija, kolumnista, scenarista,

predavač…

"Nemam stalnu estetiku, ne jurim za temama, ali one jure mene. Trudim se da ih

izbegnem, ali na duge staze one me sustižu i ja pišem da ih se oslobodim."

Njegovo delo predstavlja esenciju svega što je do sada napisano, a uz to pruža i vrlo lični

doživljaj sveta. Književnost je shvatao kao igru, a igrao se sa raznorodnim intelektualnim

interesovanjima koje je spretno utkao u svoja dela. Najdraže literarne igračke su mu bile

mitologija, matematika, teologija, filozofija, vreme, večnost, realnost, ličnost, ogledala,

lavirinti…

"Vreme je supstanca od koje sam sačinjen. Vreme je reka koja me je odnela, ali ja sam reka;

vreme je tigar koji me je rastrgnuo, ali ja sam tigar; vreme je vatra koja me je progutala, ali ja

sam vatra."

Svojim pričama on je stvarao mitove budućnosti, svet je video kao neizmernu peščanu knjigu

koja sipi čitavu večnost. Ništa se ne događa niti će se desiti, a da nije već negde zapisano i

uredno poslagano na policama biblioteka. U tom svetu on nas vidi samo kao nečije dvojnike,

odraze nekih drugih ljudi, likove u ogledalima, ilulzije, čiste privide. Na toj sumnji u naše

postojanje počiva budućnost sveta, i ona će ga konačno progutati, jer je čovek crna rupa u

kosmosu.

"Svet je nažalost stvaran, a ja sam nažalost Borhes."

Razorio je staru i stvorio novu sliku o književnosti. Smatrao je da dobre priče nastaju i žive

nezavisno od od toga da li ih njihov pisac shvata ili ne. Čak je verovao da pisac ne može

sagledati svoje delo, baš kao što se vrednost ikone ne može sagledati u ogledalu. Pored dara

za priču imao je sposobnost da kompleksna pitanja obradi na jednostavan i tajnovit način, a da

to ne bude očigledno. Umeo je ubojito i delotvorno da prećuti neke stvari koje se ponekad ne

mogu drugačije saopštiti i tako pokazao da ono što nije ispričano može biti važniji deo priče.

U senci kratkih priča, ostao je najznačajniji deo njegovog stvaralaštva, a to je poezija koju je

pisao tokom celog života.

"Videti u smrti san, u smiraju Sunca tužno zlato, takva je poezija, besmrtna i

siromašna. Poezija se vraća kao zora i smiraj Sunca."

Izuzetnu vrednost ima i njegovo kritičko i esejističko delo. Zakasneli prevodi njegovih kritika

su izvršili značajan uticaj na evropsku kritiku. Svi njegovi eseji su prave intelektualne

avanture kroz koje znalački, ali sa puno mašte vodi čitaoce. Svome načelu da mašta nije

manje stvarna od onoga što nazivamo stvarnošću, ostao je veran do kraja života. On je istinu

video u literaturi, a literaturu je video izvan stvarnosti, koja je po njemu laž, koja pokušava da

istinu falsifikuje, umnožava i imitira. Ne zna se šta je gore, kad literatura teži da zameni

stvarnost ili obrnuto. Svet je po njemu jadna greška i zlo, a jedino čistu literaturu nije smatrao

greškom. Tvrdio je da se književnost hrani književnošću, a ne stvarnošću, da je dobra

literatura ona koja u sebi sadrži čitavu prethodnu književnost i da svi pisci sveta odvajkada

pišu jednu istu knjigu.

"Raj sam uvek zamišljao kao nekakvu biblioteku."

Nije bio samo pisac veka, bio je i čitalac veka. Znao je bolje no iko da sagleda tuđu priču i da

je smesti u kontekst one jedne, beskonačne knjige, znao je da je književnost saradnja svih

pisaca svih epoha. Svoje prethodnike je prevodio sa engleskog, francuskog i nemačkog na

španski jezik. Iza sebe je ostavio izvanredne prevode Oskara Vajlda, Edgara Alana Poa,

Franca Kafke, Hermana Hesea, Radjarda Kiplinga, Andrea Židea, Vilijama Foknera, Volta

Vitmena, Virdžinije Vulf…

"Svaki jezik je jedan novi način da se razume svet."

Smatrao je da prevod može biti bolji od originala ("original nije veran prevodu"), da

alternativni i eventualno kontradiktorni prevodi istog dela mogu biti podjednako vredni. U

više navrata se bavio literarnim krivitvorinama objavljujući kritičke prikaze izmišljenih dela i

autora. Tom triku je, kako je kasnije objasnio Danilo Kiš, pribegavao da bi kod čitalaca

stvorio iluziju da se priča koju želi da ispriča, temelji na činjenicama koje su izneli svedoci i

očevici, ljudi dostojni poverenja. U srpskoj literaturi, osim kod Kiša, uticaj Borhesovog duha

se može naslutiti u nekim radovima Pavića, Basare, Pope i Raičkovića.

"Ja nisam ni misilac ni moralist, ja sam samo čovek reči, koji ličnu konfuziju, i sveopštu

sistematizovanu konfuziju koji nazivamo filozofijom, pretvara u literaturu."

Rođen je u uglednoj porodici učenih ljudi. Odgajila ga je engleska guvernanta. Baba po ocu je

bila Engleskinja u čijoj biblioteci je pronašao svoju prvu lektiru, još od malena je čitao

Šekspira na engleskom. Otac, advokat i profesor psihologije sa literarnim aspiracijama, otkrio

mu je snagu pesništva i naučio ga da reči nisu samo sredstvo opšetnja, već magični simboli i

muzika. U svojoj šestoj godini Horhe je napisao svoju prvu priču pod uticajem Servantesa i

jedan tekst o grčkoj mitologiji. U devetoj godini je preveo sa engleskog "Srećnog princa"

Oskara Vajlda.

"On mi je uz to, a da toga nisam bio ni svestan, dao prve lekcije iz filozofije. Kad sam

bio još sasvim mlad, pokazivao mi je, pomoću šahovske table, Zenonove paradokse: o

Ahileju i kornjači, nepomičnoj streli odapetoj s luka, o nemogućnosti kretanja."

Otac je ubrzo oslepeo i bio prevremeno penzionisan, pa se porodica zbog lečenja seli u

Evropu. Nastanili su se u Ženevi gde je mladi Borhes naučio francuski i završio čuvenu

"Kalvinovu" gimnaziju. U tom periodu je puno čitao francuske pisce Voltera, Bodlera,

Flobera, Mopasana, Remboa, da bi kasnije, po preseljenju u Lugano, naučio nemački i

upoznao se sa delima Hajnea, Šopenhauera, Mejrinka. Posle prvog svetskog rata, nekoliko

godina su živeli u Španiji, gde je učestvovao u književnom pokretu zvanom ultraizam i

sarađivao u avangardnim časopisima. Tu objavljuje svoju prvu pesmu Himna moru pisanu u

stilu Volta Vitmena. Po povratku u Buenos Aires, započinje karijeru pisca objavljujući

poeziju i eseje u mnogim književnim časopisima u čijem osnivanju i radu aktivno učestvuje.

Objavljuje knjigu priča Opšta istorija besčašća, a zatim i zbirku eseja Istorija večnosti. Posle

očeve smrti, doživljava tešku povredu glave, te zbog trovanja krvi lebdi između života i smrti.

U bolnici provodi nekoliko nedelja i u neviđenom kreativnom nadahnuću piše nekoliko svojih

najpoznatijih priča koje se pojavljuju u zbirci Bašta sa stazama koje se račvaju. Kasnije slede

zbirke priča Maštarije, Alef, a još kasnije knjiga poezije i kratke proze Tvorac. Iako pod

stalnom policijskom prismotrom, kao predsednik Udruženja argentinskih pisaca predvodi

intelektualce u borbi protiv peronističkog režima. Posle proterivanja Perona iz zemlje

preuzima katedru engleske književnosti na Univerzitetu u Buenos Airesu, postaje član

Argentinske akademije za književnost i direktor Nacionalne biblioteke. U to vreme i sam

rapidno gubi vid i govori o veličanstvenoj Božijoj ironiji da mu istom trenutku podari 800.000

knjiga i totalni mrak. Majka tada preuzima ulogu njegovog ličnog sekretara, vodi mu poslove,

odgovara na pisma, prati ga na putovanjima, čita mu i zapisuje njegova diktiranja, sve do

smrti u svojoj 99. godini. Tada njenu ulogu preuzima Marija Kodama, koju je Borhes oženio

u poslednjim danima svog života. Znajući da mu se bliži kraj vratio se u Ženevu da umre i

bude sahranjen daleko od Buenos Airesa, nadajući se da će u smrti moći da zaboravi samog

sebe. A nama ostalima je dosta da znamo da je u Buenos Airesu dvadesetih godina

dvadesetog veka jedan čovek ponovo promislio i otkrio izvesne večne stvari.

"Besmrtnost me ne interesuje, čak me i plaši. Jezivo bi mi bilo saznanje da ću uvek biti

Borhes. Sit sam sebe, svoga imena i slave i jako bih voleo da se rešim svega toga."

Jorge Luis Borges rođen je u Buenos Aires, 24. kolovoza 1899. - umro u Ženevi, 14.

lipnja, 1986. argentinski je pisac i jedan od najslavnijih pisaca dvadesetog stoljeća.

Najpoznatiji je po kratkim pričama, bio je i pjesnik i esejist, bio je sijač LJUBAVI, te

čudesne energije koju mnogi traže IZVAN SEBE i nikada je ne pronađu. Borges nas je

naučio ljubavi prema svemu što je lijepo i vrijedno u našoj povijesti, našim trenutcima i

našoj sanjanoj budućnosti. Čitajmo Borgesa, da bi naučili vrednovati LJUBAV.

Jorge Luis Borges

O raznolikoj Andaluziji

Koliko stvari. Lukan svoj stih kujuć,

Onaj se drugi izrekama bavi.

Džamija i luk. Duh islama slavi

drvored, ritmom vode odjekujuć.

Zvukovi divlji, ipak tako čisti.

U sutonu bik usred borilišta.

Običaj dobri ne činiti ništa.

Iz židovske predaje kabalisti.

Uz prijateljstva trpezu se nađe

Rafael noćni. Gongora se zlati.

Blago što mogu Indije ga dati.

Mačevi, gvožđa, štitovi i lađe.

Koliki zvuci i čudesa stoje

U jednoj riječi. Andaluzija to je.

"Štaviše, vrijeme koje razara tvrđave, obogaćuje stihove (...) Vrijeme širi okove stihova, a znam da ima stihova

koji su, slično muzici, bili sve za sve ljude." Averoesova potraga

"To umjeće stiha"

Riječ je o izgubljenim predavanjima što ih je Jorge Luis Borges držao na Harvardu 1967-1968. To umijeće stiha, djelo skinuto s tek nedavno pronađenih vrpci, zahvaća modulacije, otvorenost, duhovitost i iznimnu

erudiciju jednog od najizvanrednijih i natrajnijih književnih glasova dvadesetoga stoljeća. Knjiga obiluje

obuhvatnim komentarima i istančanim uvidima te predstavlja duboko osoban, a ipak dalekosežan uvod u užitke

riječi, kao i svjedočanstvo književnog života iz prve ruke.

Premda kao predmet navodi poeziju, Borges istražuje teme u rasponu od proznih oblika,osobito romana,

književne povijesti i teorije prevođenja do filozofijskih aspekata književnosti napose te komunikacije općenito.

Vjerojatno najnačitaniji građanin svijeta u svoje doba, navodi on obilje primjera iz književnosti na suvremenom i

srednjovjekovnom engleskom, španjolskom, francuskom, talijanskom, njemačkom, grčkom, latinskom,

arapskom, hebrejskom i kineskom te sa sebi svojstvenom elokvencijom govori o Platonu, norveškim

kenninzima, Byronu, Poeu, Chestertonu, Joyceu i Frostu, kao i o prijevodima Homera, Biblije i Rubaija Omara

Khayyama.

Bilo da raspravlja o metafori, epskome pjesništvu, podrijetlu stiha, smislu u poeziji ili vlastitoj "pjesničkoj vjeri",

Borges je u jednakoj mjeri zabavan i intelektualno privlačan. Posrijedi je poduka u ljubavi spram književnosti i

stvaranju jedinstvena književnog senzibiliteta te trajan susret s jednim od pisaca po kojima će se dvadeseto

stoljeće dugo pamtiti.

Borgesova slava zasniva se na ulozi ekskluzivnog šaptača, ezoteričnog reformatora, elitnog sugovornika:

usprkos svojoj poznatosti, Borgesovi čitatelji imaju iluziju da su ga sami otkrili i da im se gotovo osobno obraća.

Doista, teško ga je svrstati među ostale pisce, jer kao da sve njih skupa podrazumijeva, zastupa i na neki način kompenzira i isključuje. Naime, Borges predstavlja epohu ne toliko egocentričnom ili monomanijskom

isključivošću, koliko sposobnošću osvjetljavanja, ulančavanja, odjekivanja. Nakon Borgesa doista ništa u

književnoj republici ne ostaje gdje je prije bilo…

"SHAKESPEARE i njegovo pamćenje"

Četiri pripovijesti što tvore ovu zbirku pripadaju fantastičnom žanru kojemu se Borges priklonio početkom

četrdesetih.

25. kolovoza 1983. autorova je česta varijacija rascijepljenosti ličnosti, osebujni odjek Jekylla i Hydea,

metafora dvojnosti, motiv Doppelgaengera.

Paracelsusova ruža dulja je glosa o glasovitu Švicarcu koji upornom došljaku ne želi odati da posjeduje Riječ

što hrpicu pepela može restituirati u ružu.

Modri tigrovi i Shakespeareovo pamćenje svoju fantastičnu dimenziju grade na postupnoj preobrazbi žuđenog

objekta u izvor užasa i ludila.

Pisane su u prvom licu, pripovijedaju ih profesori, i dobrim su dijelom kripto-odslik samoga pisca.

Modri tigrovi/kamenčići/pločice, što se čudesno umnožavaju ili nestaju, najzad postaju sablasno opterećenje

kojega se škotski profesor rješava poklanjajući ih prosjaku u džamiji. Shakespeareovo pamćenje, pak, kojega se jednostavnim postupkom domogao njemački profesor, ne daje ključ za nastanak dramatičarevih djela, nego

prijeti potiranjem identiteta.

Ako ne odbacimo omiljenu Borgesovu tezu da je svaki čitatelj Shakespearea u nekom trenutku Shakespeare,

možemo s pravom zamisliti da je svaki čitatelj Borgesa sâm Jorge Luis Borges. Ta vrtoglava pretpostavka

pomaže nam da lakše prodremo u srž piščevih pripovijesti.

Borgesov život

Mladost

Jorge Luis Borges je rođen u Buenos Airesu. Njegov otac Jorge Guillermo Borges bio je odvjetnik i učitelj

psihologije, koji je također imao literarne težnje - pokušao je postati piscem, no u tome nije uspio. Borges je

jednom prilikom izjavio: "Napisao je neke vrlo dobre sonete".

Borgesova majka Leonor Acevedo Suárez od svoga je muža naučila engleski i radila je kao prevoditeljica. Obitelj njegova oca dijelom je bila španjolskog i portugalskog, a dijelom engleskog podrijetla, dok je podrijetlo

njegove majke bilo španjolsko i možda djelomice portugalsko. U njegovoj se kući govorilo i španjolski i

engleski, tako je od najranijih dana djetinjstva Borges bio bilingvist te je naučio čitati engleski prije španjolskog.

Odrastao je u prigradskoj četvrti Palermo, u velikoj kući s još većom knjižnicom.

Puno ime glasi: Jorge Francisco Isidoro Luis Borges Acevedo, ali slijedeći argentinske običaje nikada nije

koristio svoje puno ime.

Otac, Jorge Guillermo Borges bio je primoran otići u ranu mirovinu zbog slabog vida koji će u budućnosti snaći i njegova sina. Obitelj Borges seli 1914. godine u Ženevu, gdje otac Borges odlazi kod specijalista za oči, dok su

Jorge i njegova sestra Norah rođena 1902. pohađali tamošnju školu. Tamo je Borges naučio francuski, u Zürichu

je naučio njemački. Na koncu je dobio diplomu na ženevskom sveučilištu 1918.

Poslije završetka Prvog svjetskog rata, obitelj Borges provodi tri godine u Luganu, Barceloni, Mallorci, Sevilli i Madridu. U Španjolskoj Borges postaje članom književne avangarde. Njegova prva pjesma, »Himna moru«,

napisana je u stilu Walta Whitmana i objavljena u časopisu Grecia.

Rana karijera

1921. Borges se s obitelji vraća u Buenos Aires gdje donosi doktrinu ultraizma i započinje svoju karijeru pišući

pjesme i eseje koje objavljuje u literarnim časopisima. Njegova prva kolekcije pjesama Fervor de Buenos Aires

objavljena je 1923.

1923. Borges postaje urednik literarnog dodatka novinama Crítica, i ovdje se pojavljuju dijelovi priča kasnije

objavljeni u Historia universal de la infamia, »Opća povijest gadosti«. Ta su djela između nefikcionalnih eseja i

kratkih priča, jer Borges koristi elemente fikcije kako bi ispričao istinite priče, kao i literarne fragmente za koje

obično tvrdi da su prijevodi dijelova slavnih ali rijetko čitanih dijela. U godinama koje slijede, radi kao literarni

suradnik za izdavačku kuću Emecé Editores i piše tjedne kolumne za El Hogar, koji se izdaje od 1936. do 1939.

Borgesov otac umire 1938., što je za njega bio veliki udarac jer su bili posebno bliski.

Na Novu godinu 1939., Borges zadobiva tešku ozljedu glave u nesreći; tijekom liječenja zamalo umire od

otrovanja krvi. Dok se oporavljao od nesreće, počinje pisati stilom po kojemu je postao poznat i pojavljuje se

njegova prva kolekcija kratkih priča, El jardín de senderos que se bifurcan, »Vrt razgranatih staza«, 1941.

Knjiga uključuje priču »El sur«, djelo u koje su uklopljeni neki autobiografski elementi, kao njegova nesreća, i

koje je piscu osobno najdraže. Iako općenito dobro prihvaćen, El jardín de senderos que se bifurcan nije osvojio

nagrade niti je zadobio priznanja koja su mu mnogi predviđali. Ocampo je posvetio velik dio lipanjskog izdanja

Sur »Reparaciji za Borgesa«.

Od 1937., Borges počinje raditi u Miguel Cané, ogranku Općinske knjižnice Buenos Aires kao prvi asistent.

Kada 1946. Juan Perón dolazi na vlast, Borges biva otpušten.

Pobuna

Kad je ostao bez posla, njegova je vizija počela blijedjeti, i bez mogućnosti da uzdržava sebe kao pisac, Borges započinje novu karijeru predavača. Bez obzira na određenu razinu političkog progonstva, bio je razmjerno

uspješan te postaje javna ličnost, dobivši položaje predsjednika (1950 - 1953.) Argentinskog društva pisaca i

profesora engleske i američke književnosti (1950 - 1955.) u Argentinskom udruženju engleske kulture.

1955., na inicijativu Ocampa, nova protuperonistička vojna vlada postavlja ga na čelno mjesto Nacionalne

knjižnice. Do tog vremena, već je potpuno oslijepio. Poznata je misao o Borgesu i knjižnici:

"Bog mu je dao 800 000 knjiga - i tamu."

Sljedećih je godina dobio Nacionalnu nagradu za književnost, i prvi u nizu počasnih doktorata, i to od

Sveučilišta Cuyo (Argentina). Od 1956. do 1970., Borges je također radio kao profesor književnosti na

Sveučilištu u Buenos Airesu, te je često privremeno radio na raznim drugim sveučilištima.

Već tada nije mogao niti čitati niti pisati, pa se oslanjao na majku, s kojom je oduvijek bio blizak i koja počinje

raditi s njim kao njegova osobna tajnica. Dakle, on joj je diktirao svoje misli, a ona je pisala na pisaćem stroju.

Međunarodna priznanja

Borgesova međunarodna slava datira iz ranih šezdesetih gotina dvadesetog stoljeća. 1961. prima Formentor

Prize, koju dijeli sa Samuelom Beckettom. Beckett je bio dobro poznat i cijenjen u engleskom govornom

području, gdje je Borges u to vrijeme bio nepoznat i nepreveden, no tada ljudi postaju znatiželjni tko je ta osoba

koja je podijelila nagradu s Beckettom. Njegovi su radovi prvi put prevedeni na engleski 1962., što su popratila

predavanja po Europi.

1967. Borges započinje petogodišnju suradnju s američkim prevodiocem Normanom Thomasom di

Giovannijem, zahvaljujući kojemu postaje poznatiji unutar engleskog govornog područja.

Kada se Juan Perón vratio iz egzila i kad je ponovno izabran za predsjednika 1973., Borges daje ostavku na

mjestu direktora Nacionalne knjižnice.

1975., poslije majčine smrti, Borges započinje seriju posjeta zemljama po cijelome svijetu, koje nastavlja sve do

svoje smrti.

Borges se dva puta ženio. 1967. se oženio sa svojom dugogodišnjom prijateljicom Elsom Astete Millá. Brak je

potrajao tri godine. Nakon razvoda, Borges se seli natrag svojoj majci.

Tijekom posljednjih godina živio je s Maríom Kodama, s kojom je proučavao anglosaski dugi niz godina i koja

mu je također bila osobna suradnica. Oženili su se 1986., nekoliko mjeseci prije njegove smrti.

Borges je umro od raka jetre u Ženevi 1986. te je pokopan na groblju Cimetière des Rois.

Djela

Uz kratke priče, po kojima je i najpoznatiji, Borges je pisao poeziju, eseje, nekoliko scenarija, i mnogo književne

kritike, predgovora, podgovora, uređivao je brojne antologije te je prevodio s engleskog, francuskog i njemačkog

na španjolski. Njegovo sljepilo, koje se pojavilo u odrasloj dobi, baš kao i kod njegova oca, snažno je utjecalo na

njegov kasniji rad.

Borges je živio kroz veći dio dvadesetog stoljeća, pa je na njega najviše utjecao modernistički stil pisanja, a

posebno simbolizam.

Kao Vladimir Nabokov i nešto stariji James Joyce, kombinirao je interese za svoju rodnu zemlju sa širim

interesima. S njima je također dijelio višejezičnost i razigranost jezika, no dok su Nabokov i Joyce, kako su

postajali stariji, išli prema sve većim i kompleksnijim djelima, Borges ostaje minijaturist.

Također u kontrastu sa Joyceom i Nabokovom, Borgesov rad se kretao dalje od onoga što je on nazivao

"barokom", dok se njihov rad tome primicao. Stil kasnijih Borgesovih djela je više naturalistički i transparentan

nego u njegovim ranijim djelima.

Mnoge se od njegovih najpoznatijih priča bave prirodom vremena, beskrajem, zrcalima (prema kojima velik

broj njegovih priča izražava gotovo strah), labirintima, stvarnošću, identitetom.

El libro de los seres imaginarios »Knjiga izmišljenih stvorenja«, 1967., El informe de Brodie »Brodijev

izvještaj«, 1970.

Mnoga su od njegovih predavanja sakupljena u zbirke kao Siete noches »Sedam noći« i Nueve ensayos

dantescos "Devet ogledala o Danteu".

Naglasak velikog broja priča je na fantastičnoj radnji, kao što je knjižnica koja sadrži sve moguće varijacije

teksta u knjigama sa 410 stranica »Babilonska knjižnica«,

El Aleph

U njoj se, kombinacijom vrhunske intelektualne humoreske i oniričke fantazije, opisuje sudbina beznačajnog

pisca kojem sudbina dodijeli jedinstvenu milost, tj. da ugleda viziju Alepha - prvog slova hebrejskog alefbeta

(alfabeta) - u kojoj se, u punoj istovremenosti, zrcale mijene čitavog svemira. Kritičari sugeriraju da je tu

posrijedi ironična parafraza Danteova pakla.

Zahir

Točno nasuprot njoj stoji priča Zahir, o čovjeku, Borgesu kojega, malo-pomalo, opsjeda slika niklenoga novčića

dok mu, na kraju, iz misli ne istisne svaku drugu pojedinost što je obuhvaća svemir. Miješao je stvarne činjenice

s fikcijom. U nekoliko su navrata, pogotovo na početku karijere, ta miješanja ponekad prelazila granicu i ulazila

u sferu prijevare i literarne krivotvorine.

Druga istraživanja

U ovoj knjizi Borges, često s neodoljivim humorom, razmatra cijeli spektar egzotičnih tema, od opravdanosti

samoubojstva i slučaj u smrti Isusa Krista preko raznih modela univerzalnog svjetskog jezika do fantastičnog

sukoba paleontologa i teologa u 19. st, zbog biblijskog izvješća o stvaranju svijeta.

Tu su i portreti pripovjedača, pjesnika i fanatista kojih su djela, često, zaboravljena, a sadrže uvide u dosad

nepoznata područja duha. Borges je svojim Drugim istraživanjima duboko, i plodno, utjecao na neke

najpoznatije filozofe i pisce, među kojima su, npr., Michel Foucault i Umberto Eco.

Pisani izvanrednim stilom, i pokrivajući golemo područje tema, od budizma, gradnje Kineskoga zida i tajne

Božjega imena, Borgesovi eseji često se čitaju kao prave kriminalističke priče.

Izmišljaji

Izmaštana civilizacija u varljivoj enciklopediji, francuski fantast koji hoće iznova napisati "Don Quijota",

odsanjani sanjač, bezdani labirinti biblioteke, udvojeni identiteti, zazivanje Boga da zaustavi protok vremena i

ispunjenje tog zazova... To su motivi što se granaju u priče sakupljene u Izmišljajima. Od krhke tvari tlapnje,

književnog podatka i vrtoglave zbilje najveći argentinski pisac podigao je verbalni spomenik, trajniji od mjedi.

Knjiga od pijeska (El libro de arena)

J. L. Borgesa, trinaest priča s epilogom, prvi je put izišla 1975. u Buenos Airesu, u izdanju Emece. Njezin

engleski prijevod, Normana Thomasa di Giovannija, kojem je još bila dodana zbirka pjesama Zlato tigrova (El

oro de los tigres) i koji je izišao iste godine - u prva dva mjeseca prodan je u 40 tisuća primjeraka. Bio je to

najveći nakladnički uspjeh u Borgesovu životu.

U ovoj se zbirci, uz ostale, nalazi i neobična priča Ulrica (Ulrikke). Poznato je da je Borges napisao mnogo

ljubavnih pjesama, a da nije napisao ni jednu ljubavnu priču. Priča Ulrica ne samo da je izrazito ljubavna. U njoj

pisac, prvi i jedini put, opisuje svoje seksualno iskustvo s dugogodišnjom pratiljom, kojom se 1986. i oženio:

bila je to Maria Kodama. Četiri tjedna nakon vjenčanja s njome bio je mrtav...

Knjiga od snova

Ovaj "šareni zbornik, sastavljen za razbibrigu znatiželjnom čitatelju" ne ravna se prema školničkim kriterijima,

zanemaruje kronologiju, ne uspostavlja hijerarhije i odbacuje geografsku zastupljenost. U taj "svrhoviti nered" -

riječi su Borgesove - uvršteni su oni tekstovi koji mogu pobuditi, ili su u autora izbora pobudili, estetski užitak.

Za razliku od uobičajenih knjiga, ova se antologija dade čitati napreskokce, bez nekog reda, ovisno o trenutnom

raspoloženju ili zahtjevu. I to joj je najbolja preporuka.

Opća povijest gadosti

Objavljivani tridesetih godina u subotnjem dodatku lista Critica, ovi gnjusobni životopisi su, prema piščevom

priznanju, tek "neodgovorna igra bojažljivca koji se nije usudio pisati pripovijetke i koji se zabavljao

patvorenjem i izopačivanjem (...) tuđih priča".

Ponesen čitateljskim erosom, Borges niže apokrifne scenarije koji svojim dramskim nabojem pobuđuju veću

pozornost nego li izvornici što su ih nadahnuli. Lazarus Morell, Tom Castro, gusarkinja Čing...

Osobna biblioteka

Osobna biblioteka Jorge Luis Borgesa je serija beletrističkih, filozofskih i znanstvenih knjiga raznih svjetskih,

starih i modernih, autora - bila je zamišljena kao svojevrsna, gotovo privatna, piščeva antologija. Bilo je

predviđeno da u prvom krugu iziđe 75 svezaka (broj im je varirao) te da svaki bude popraćen kratkim

Borgesovim predgovorom. Smrt je pisca, 1986., omela da projekt privede kraju, te su se napokon pojavila 72 zgotovljena sveska. Ostale knjige koje su izišle bile su u okviru njegova prethodnog izbora, ali bez popratnoga

teksta. Lucidnost ovih Borgesovih kritičkih kameja sigurno će mnoge čitatelje nadahnuti da i sami krenu tragom

njegova nekonvencionalnog izbora izvrsnih autora i njihovih djela.

Pjesnička antologija

Tvorac jednoga od najčudesnijih i najcjelovitijih literarnih sustava dvadesetoga stoljeća, Jorge Luis Borges,

započeo je i završio svoje djelo kao pjesnik. Iako je kroz tridesetak, vjerojatno najplodnijih i najutjecajnijih

godina svojega stvaralaštva (između 1929. i 1960.) samo iznimno objavljivao stihove, ne možemo poreći bitnu

ulogu pjesništva u Borgesovu formiranju i zanemariti pjesničko značenje njegova opusa. Jer iza duboke erudicije

stoji još dublja fantazija, iza stroge konstrukcije dimenzija snoviđenja, iza manirističke igre plastičnost izraza.

Možemo kazati kako je on pjesnik-znalac, nekako između Eliota i Valéryja, pjesnik-tvorac, gotovo poput Dantea

i Baudelairea i, konačno, pjesnik-slijepac, na neslučajnom tragu Homera i Miltona.

Povijest vječnosti

U Povijesti vječnosti Borges razmatra poimanje vremena i vječnosti u platonizmu i u srednjovjekovnom

kršćanstvu; poimanje vječnog vraćanja u Nietzscheovoj filozofiji i cikličkog ponavljanja uopće; staroislandsko

pjesništvo i metaforu svojstvenu diskursu koji ne spada u svjetsku literaturu; mogućnosti i zamke književnog

prijevoda u jezik kulture posve oprečne kulturi u kojoj je nastao izvornik i, na posljetku, načine vrijeđanja i

ruganja u različitim dijelovima svijeta i različitim razdobljima, te njihovu učinkovitost.

Ovaj tekst sam sastavila iz mnogo izvorišta, teško je navesti sve izvore, ali najveći izvor su djela JORGE LUIS

BORGESA