Alev Alatlı - Safsata Kılavuzu

8/10/2019 Alev Alatl - Safsata Klavuzu

1/85

Safsata Klavuzu Alev Alatl


2/85

NSZ

Koordinatrn nsz,

Yazar Alev Alatlnn, internette kendi adn tayan bir tartma ortam, [email protected] adresli e- posta grubunu kurmasnn zerinden iki aylk bir sregemiti ki, grup yeleri arasnda tartmalar, yanl anlamalar ve nyarglar nedeniyle giderekverimsizleti. Kart grler etrafnda gruplamalar balad. Sylenenlerle onlardananlalanlar arasnda giderek bir uurum oluuyordu. Tartmalar, neredeyse, sylenenleredeil, syleyenlere kar olma eklinde srdrlyordu ve dolaysyla salkl bir dncealverii gerekleemiyordu. Ne syleyen sylediini anlatabiliyor, ne de okuyan sylenenianlyordu. Tam bu srada, e -posta grubunun posta kutularna Alev Alatlnn eksikli vemahzun konulu mektubu dt:

Bu duyguyu tanyacaksnz: Siyaset Meydann ya da benzer bir program seyrettikten,

basnda bir haber okuduktan ya da politikaclarn, rnein nkleer santral, rnein enflasyon,konularndaki konumalarn dinledikten sonra insann iinde kalan duygu. Argmanlarnsonusuz, sorularn cevapsz, hkmlerin havada kald duygusu. Tuhaf bir umarszlkduygusu. Umarsz, nk meselenin bir de (yllar yl susturulmu insanlarn doal karlanmasgereken tepkisi o lsa gerek) sylenene muhalefet etmenin demokratik konuma hakkn ihlalanlamna geliyor olmas gibi yaygn bir anlay var. Vardn sonuca deil, sonuca var eklinekarym alk olduumuz bir murakabe mekanizmas deil. Korkarm, akl yrt menin,muhakemenin, bir takm kurallar olduuna, bu kurallarn matematik kurallarna benzediinearkadalar ikna edemedim. Nasl ki, matematik kurallarna uymayan bir matematikidnlemez, mantk kurallarna uymayan bir iddia/bir argman sahibi de dnlemez - buhususu aklamakta da yetersiz kaldm, besbelli.

Alev Alatl, daha sonra, hatal akl yrtmenin tartmalar geersiz, tutarsz bazsonulara gtrdne iaret etti. Hatal karmlar sonucu ortaya kan sonulara bo,temelsiz, aslsz szlerin Bat dnce dnyasnda Fallacy, safsata olarak nitelendirildiine vedlandna dikkat ekerek, bu konuda yaplm bir sitenin grup iinde incelenmesini nerdi.

Bir sre sonra grup, bu sitedeki safsatalar Trkeye evirmeye karar verdi. O gnlerdeCahit Aknn yapt iblmyle, ad geen sitedeki 38 safsata, Sinan Canan, ve Aye uleEriok ve Aylin zden ktem tarafndan Trkeye evrildi. Hulusi nar, Mehmet Slk,

Mehmet Yasak, Bar Poyrazolu, Gnl Demez, Fatma Kl, M. Akn Ylmaz'n katklarylaortaya kan projeyi Mehmet Saym Karacan dzenledi ve baz gncel rnekler ekledi. Proje buhaliyle Alev Alatlnn web sitesine kondu (www.alevalatli.co m). Daha sonra Nurcan Karacan,internetteki, safsata ile ilgili btn web sitelerini tarayarak, yaygn safsata trlerini belirledi,mevcut almaya yeni safsata trlerini ekledi, ve bu safsatalar, anlamay kolaylatracakekilde, st balklar halinde gruplandrd. nceleme aamas, konuyla ilgili kitaplar dakapsayarak geniletildi.

M.Akn Ylmaz, Mehmet Yasak, Aye ule Eriok, Taner Akba, Mehmet Saym Karacan,Bar Poyrazolu, Nurcan Karacan, Yonca Hancolu, Hakan Erdil, Koray Aydn ve Emin Grbz

tarafndan gruba gnderilen rnek safsatalar, Mehmet Saym Karacan, Bar Poyrazolu veTaner Akba tarafndan, grupta yaplan tartmalar da dikkate alnarak, trlerine gre


3/85

dzenlendi, bu dzenlemeyle ilgili aklamalar yapld. Mehmet Saym Karacan tarafndanmetne eitli karikatrler yerletirildi. Son olarak, ortaya kan metin, Cahit Akn ve Alev Alatltarafndan gzden geirilerek elinizdeki kitabn ieriine ulald.

Kitapta yer verilen metinler, herkesin ulaabilecei kaynaklarda n, toplumun her

kesiminden insanlarn okuduu yaynlardan seilmeye alld. Ortak zellikleri, gncelsafsatalara iyi rnekler iermeleridir. Zaten ama, herhangi bir kiinin yazarln ya dakiiliini yermek deil, meselenin e -grubumuzun yeleri ve bu kitapn okurlar tarafndandaha iyi anlalmasn salamaktr. leriki sayfalarda greceiniz zere bazen bir metin birdenfazla safsata tr de ierebilmektedir. Byle durumlarda saptanan rnekleri ncelikle en iyitemsil ettikleri dnlen safsata tr kategorisine yerletirildi. Bazen de ayn metin birdenfazla saf sata bal altnda incelendi.

Son olarak, bu almann herkesin ayn dncede birlemesini salamak gibi biramac olmadn vurgulayalm. Hedefimiz, hem kendi sylediimiz szlerdeki trl mantk

hatalarn, hem de bakalarnn sylediklerini hatasz anlama yetimizi gelitirmek, deyiyerindeyse, doldurua gelmekten korunmaktr. Bylece zellikle de sanal iletiimortamlarn ve de tartma ortamlarn verimsiz klan nedenlerin ortadan kalkmasna katkdabulunmay umuyoruz.

Mehmet Saym KARACAN

4A evresi, Safsata alma Grubu Koordinatr


4/85

Alternatif nsz

Bu kitap herkesin, serbest bir ekilde safsata yapabilmesi iin gerekli bilgiyi salamakamacyla yazlmtr. Kitap hangi safsatann nasl, nerede ve ne zaman yaplaca hakkn da daipular iermektedir ;-)).

Okurun baz gazete ke yazarlarna bakp ta bir safsata bile yapamadm eklinde igeirmesine artk gerek yoktur.

Bu safsata projesi e- posta grubunda ilk baladnda ngilizceden Trkeye evirieklinde balamt. Yal ve sakall olduunu henz o zamanlar bilmediimiz, ismi lazm deilbiri tarafndan grev dalm yapld. O zamanlar szlk elde, felsefi terimler ieren metinlerievirmek bana biraz zor geldiinden biraz uzak durdum. 3 arkada 38 tane safsatay evirdidier bazlar da bunlara Trke isimler buldu, metinlerde dzeltmeler yaptlar. Yorgun birarkada tarafndan bu almalar birletirildi. O birletirme iinden de son derece

yorulduundan bu arkada epeyce bir sre grupta gzkmediJ. Ancak Safsata Projesimsvedde halinde Alev Alatlnn web sayfasnda bir sre bekledi. Daha sonra ben bu ekliyledevraldm, ihalede rakiplerin okluu nedeniyle sren uzun pazarlklar sonucu biraz zor aldmda araya hatrl kiileri koyup dier adaylar bertaraf etmeyi de bildim . o da olmasayd ihalemafyasndan yardm talep edecektim! e ne de olsa hayat bilgisi..

Aradan geen zaman iinde nurcan, bar ve tanerle bizim evde yaptmz mnakaalarsayesi nde Alev hanmn web sayfasnda yaynlanan hale soktuk. Bu mnakaalar bazennurcan, bazen taner, bazen de bar kazand ve ben genelde kaybettim hi benim dediimolmad, hatta bu durumy gren eren bile fikir serdetmeye balad . Bu alma sresinde 4

veya 5 oturum yaptk. Bu oturumlara erenin de katlmas zorunluydu. ( nereye gitsin 6yandaki ocukcaz). Ama o da bu toplantlara katlmaktan ok ey rendi. Sabahlar

-hadi olum acele et derse yetieceiz, dediimizde

-bu da bir okul safsatas

diyerek evin havasndan suyundan etkilendiine dair emareleri ortaya koyarken geleceihakknda da baz ipular vermeye balad J. 3 ay kadar askda bekleyen safsatalarn hkmdolduundan yenilemeye karar verdik. O zaman bunun bir kitap haline gelebileceinidndk.

Yaz boyu tatile gitmeyen karacan ailesi kendisini bu ie vakfetti, evde nurcan yenisafsatalar buldu (icat etti demiyorum, ya da kendi potansiyelini ortaya koydu hi demiyorum),web sayfalarndan safsata devirdi, bir gzel de gruplara ayrd.

Ondan sonra ben bu haliyle safsatalara gazetelerden safsata rnekleri toplamayabaladm. E-gruptan da safsata rnekleri gelmeye balad. Bizim evde yaptmz toplantlardabunlar gruplandrdk, safsata trlerini belirledik, burada en ok 3 kii olup karar vermeyedikkat ettik. 4. kii demokrasiye fazla geliyordu ; -)).

Safsata almalar esnasnda biz de safsata yapmayalm diye birbirimizle konumaz

hale geldik, hatta bir ara iaretle anlamay bile denedik : -)) . lk konuan 2, 3 tr safsata


5/85

analiziyle kar karya kalyorduJ. Az konuup ok dndmz iin bu safsata ilerini buraddeye getirmeye muvaffak olabildik.

Bu film burada bitmeyecek, bu safsata kitabnn peynir ekmek gibi okunacandan admgibi emin olduumdan 2. ve 3. basklar iin rnek toplamaya imdiden baladm.

Sayg ve sevgilerimle

Mutlu ve yorgun, Safsatatr, Koordinatr,

Mehmet Saym Karacan


6/85

GR

Kendi dncelerimizi geerli olarak ifade etmemizi, bakalarnn dncelerini isedoru anlamamamz salayan, akl yrtme, muhakeme, dnme, ispat ve karm yapmametoduna mantk diyoruz. Mantk hatalar ya da bir dier deyile hatal karmla r sonucu

ortaya kan bo, temelsiz, aslsz ahkma ise safsata. Safsatalar, insanlar aras iletiiminnndeki en nemli engelleri tekil ediyorlar.

Dnrken ya da konuurken, acele karar vermek, nyargl davranmak,syleyeceklerimizi yeterince tartmadan sylemek, ok genel ifadeler kullanmak, yeterince bilgisahibi olmadmz konularda bakalarna ahkm kesmek, nl kiilerin szlerini kendiiddialarmzn doruluunu kantlamak amacyla kullanmak, fikrimizi kabul ettirmek iinkarmzdakini aalamak, bask altna almak, statmz veya poplaritemizi ileri srmek, birbakasnn fikrini laykyla anlamadan savunmaya gemek veya saldrmak... Bu davranlarmz,tartmalarmz yetersiz, tutarsz sonulara yani safsatalara gtrr ve iletiim ortamn

ekilmez hale getirir.

BAZI TEMEL KAVRAMLAR

MANTIK NEDR?

Meraklsna: (ngizce; logic),

[Latince;logic],

{Osmanlca; mizan-l akl}

Gnlk hayatta ok sayda iddia veya ahkm (hkmn oulu) duyar veya okuruz.Ancak bunlarn ou mantk rgsnden yoksun olduu iin hem iddia sahiplerinin meramnanlatmaktan uzaktrlar, hem de muhataplarn yok yere yanl anlamalara, hatta fkeyesrklerler. Zaman zaman kavgalara neden olduklar bile olur. Bir insann, gnlk hayatndabakalaryla iletiimi srasnda okuduklarndan ya da dinlediklerinden doru sonular karmak

iin, mantk bilimi uzman olmas gerekmez elbette; ama geerli bir argman oluturmak,meramn daha anlalr klmak iin az da olsa mantk bilgisi arttr. Hemen belirtelim ki,hatal karsama her zaman bilgisizlik ya da dikkatsizlik sonucu da olumaz. nsanlar,karlarndakileri yanltmak iin konumalarnda veya yazlarnda bilerek isteyerek hatalkarsama yapabilirler.. Meramlarn net olarak anlatmaktan kandklar zamanlarda da hatalkarmlara bavurabilirler. Byle durumlarda, doru ve geerli akl yrtme kurallarnn tmolarak adlandrlan mantk, yazl veya szl ifadeleri doru de erlendirmemizi, nutuklar,sylemler, metinler hakknda doru yarglara varmamz salar.

Akl yrtme, muhakeme, dnme, ispat ve karm yapma bilimidir, mantk.


7/85

Bir argmann geerli olup olmadn saptayabilmek iin baz kavramlarn bilinme sigerekmektedir, aada bunlar sralyoruz.

nerme

Meraklsna: (ng.; proposition),

[Lat.; propsito] ,

{Osm.; kaziye}

Trkenin sz dizimine uygun olarak ifade edilen hkm cmlelerine, nerme ad verilir.nerme, bir saptamann, bir verinin, bir yargnn ya da inancn Trk dilinin kurallarna uygunolarak ifadesidir. Aadaki cmlelerden ilki doru nermeye, ikincisi ise yanl nermeyernek olarak verilmitir:

Ankara, Trkiyenin bakentidir.

Alev Alatlnn son kitab olan Schrdingerin Kedisi kedilerin davranlarndan yolakan bir romandr.

Bir cmleyi oluturan kelimelerin sadece yerleri deitirilerek elde edilen yeni bir cmle, aynanlam veriyorsa, farkl bir nerme olarak kabul edilemez. Aadaki iki cmle, ayn nermeniniki farkl ekilde ifadesidir

Burada, ikiden byk ift saylar bulunmaktadr.

kiden byk ift saylar, burada bulunmaktadr

Argman

Meraklsna : (ng.; argument),


8/85

[Lat.; argumentum],

Bir iddiay, bir tezi, bir gr desteklemek, dorulamak veya glendirmek amacyla, bir yada daha fa zla sayda ncl ya da kabulden belli bir sonucun karsand kantlama tarz ya daformuna argman denir.

Bir argman geerli ya da geersiz olabilir, gl ya da zayf olabilir ama bir argmann kesinolarak doru ya da yanl olduu sylenemez. Argmanlarn, ancak bileenlerinin yanincllerinin, karmnn ya da sonucunun ayr ayr doru veya yanl olduundanbahsedilebilir. nk; argman, bir nerme veya bir gr ileri srmek iin oluturulan

birbirine bal bir dizi ifade olarak tanmlanmaktadr.

Aada bir argman rnei verilmitir

Evrenin bir balangc vardr. (ncl)

Her balang bir olaydr. (ncl)

Her olayn bir sebebi vardr.(ncl)

Evrenin balangc bir olaydr.(karm)

Evrenin oluumunun bir sebebi vardr.(sonu)

Bir argmann bileeni olur: nclleri (premises), karm (deduction) ve sonucu(conclusion). imdi bu bileenleri gzden geirelim.

ncl

Meraklsna: (ng.; Premise),


9/85

{ Osmn .; mebdeden (temel, esas) mukaddem}

Akl yrtmeyi belli bir sonuca ulatrmada temel alnan veya bir karm iin esas alnannermeye ncl ad verilir. Bir argmann sonuca varabilmek iin, genellikle birden okncle gereksinimi olur. Bu nermelerin, argmann sonucuna mantk kurallarna uygunolarak varlmasn salayacak aklkta olmas istenir nk, nclleri ifade etmedekibaarszlk, argmann kuku ile karlanmasna neden olur ve kabul edilmesini gletirir. teyandan, bir argmanda ncl grevi gren bir nerme, bir baka argmanda sonu yerinegeebilir.

karm

Meraklsna: (ng.; Deduction)

Doru olduu kabul edilen ncllerden elde edilen sonutur. Bir veya daha ok ifade,hkm yada nermeden baka bir ifade hkm ya da nermenin karsanmas ileminekarm denir. karm tek bir nclle olabilecei gibi birden fazla nclle de olabilir.

Aadaki rnekte olduu gibi, tek bir nclden sonuca gidilen yani bir ncl ve bir sonunermesinden oluan dorudan karm denir.

Su kaynadnda scakl 100 dereceyi bulur.

Kaynayan suya giren el yanar.

En az iki ncl ve bir sonu nermesinden kurulan yani en az nermeden oluana ise,dolayl karm.


Tenceredeki su kaynamtr.

Tenceredeki suya elini sokarsan yanarsn.


10/85

karmda bulunmak iin kabul edilmi bir veya daha fazla ncl gerekir. Yukarda belirttiimiz gibi bir karm yeni bir nerme oluturmakta kullanlabilir. Argman ilerledike karm iingerekli ifade says artar.


Tenceredeki su kaynamtr.

Elini sokarsan yanarsn.

Kaynayan suya elini so kmamalsn.

Vb.vb.

Vb.vb. Argman daha da uzayabilir.

Sonu

Meraklsna; (ng.; conclusion) ,

{Osm.; matlup}

Sonu, bir argman oluturan ncllerden doru bir akl yrtme ile karsanan vargdr.Varg, bir argmann son nermesidir, genel olarak o halde, yleyse, sonu olarak,bundan dolay , bu nedenle gibi balalarla balar. Bir argmandaki son karm olarak,ispatlamaya allan iddiay ierir. Yukardaki kaynar su argmannda grld gibi, birargmandaki sonu (kaynayan suya sokulan elin yanaca iddias) baka bir argmanda(kaynayan suya elin sokulmamas gerektii iddias) ncl olabilir.


11/85


12/85

yrtmenin mantk kurallarna uygun olup olmadna (kadmz yoksa iskambiloynayamayz).

Yukardaki rnekte olduu gibi, sonucun ncllerden karld bir argman, geerli olaraknitelenirken, sonucu ncllerden zorunlu olarak karlmayan, nclleri sonucudesteklemeyen veya dorulamayan karm ya da argman geersiz olarak nitelenir. rnektegrld gibi ncller teker teker doru, ama karm geersiz olduu iin argman dageersiz olabilir.

skambil bir deste kat ile oynanr.

Annem kuafrden henz dnmedi.

O halde iskambil oynayamayz.

Bir de gncel rnek verelim.

Yeni dnya anlay, yeni deerleri yakalama abas diplomasideki btn buanlamsz kurallar kaldrp bir tarafa frlatt.

Bugn dnyann en gl liderleri uluslararas bir sorunu zmek amacyla gerektiindebinlerce kilometre uuyorlar, kck bir lkenin liderinin ayana gidip dil dkyorlar.

Hibiri Byle bir davran bizi kltr diye dnmyor.

Ama biz iin zn bir yana braktk, sorunu Sezer Eceviti aramal, hayr Ecevit Sezeriaramal inatlamasna indirgedik.

(Tufan Tren, 14.8.2000, Hrriyet)

Yazarn birinci ncl Genelletirme ierdiinden, doruluu tartmaldr.

kinci nclndeki kk lke tanm, lkeden beklenenlerin de kck olmas anlamna


13/85

gelmez. Ecevit ve Sezer, ayn lkenin insanlardr. Trkiyenin zelindeki bu tartmanninatlama dolaysyla zlmedii hatal bir karsamadr.

Yarg

Meraklsna: (ng.; judgement),

{Osm.; hkm}

Bir cmlenin ya da nermenin doruluk veya yanlln belirleme ilemine yarg diyoruz.Yarg, aklmzn belirli bir ierii herhangi bir konuda tasdik ya da inkar etme ilemidir.

Akl Yrtme

Meraklsna : (ng.; reasoning),

{Osm.; muhakeme}

Dnceleri bilinli, tutarl olarak ve belli bir amala bir araya getirme ilemi. ncl olarakalnan nermelerden mantksal karm kurallarna uygun olarak sonu karma ilem i. Zihnin,hazr ya da verilen baz bilgi ya da nermelerden yola karak, verilmeyen baka bir eyi sonuolarak kartmas.

Tmdengelimsel Argmanlar & Tmevarmsal Argmanlar

karsamann tmdengelimsel ve tmevarmsal olmak zere ikiye ayrldn grmtk.Ayn ayrm argmanlar iin de sz konusudur. Tmdengelimli (deductive) argmanlardagenel ncllerden zele doru gidilerek kesin bir sonuca varmak hedeflenir. Sonucun doruolmas iin ncllerin doru olmas gerekir. Ancak, bir tmdengelimli argmann geerli yada geersiz olmas ncllerinin doru ya da yanl olmalarndan daha farkl bir durumdur.

nclleri yanl olan bir tmdengelimsel argman, sonuca karsama kurallarna uygunolarak varmsa, geerli saylr.


14/85

Yanl ve Geerliler, Doru ve Geerlilere kar

Yanl ve Geerli tmdengelimsel argman tanmak iin aada verdiimiz u rneebakalm:

Yanl ve Geerli

Btn insanlar yeildir. (ncl)

Sokrat bir in sandr. (ncl)

Sokrat yeildir. (sonu)

Birinci ncl istisnasz herkesin yanl olduunu bildii bir ncldr. Buna ramen argmangeerli, yani o ncl balamnda mantksz deildir. Ancak, tmdengelimsel argmanlardakullanlan ncllerin doru ya da yanl olduklar her zaman bu kadar ak deildir. Gnlkhayatta ou zaman doruluunu bilmediimiz, emin olmadmz, ya da dpedz yalan olanpek ok nclden yola kan tmdengelimsel argmanlar srf karsama kurallarna uygunolduklar iin mantkl grnebilirler. Kendi e -grubumuzda karlatmz Yanl ve Geerlibir rnee yer verelim:

TPAO kaytlarna gre bir milyon dolarlk christmas tree alnm.

Christmas tree bir noel ssdr.

TPAO lkenin parasn korkun bir ekilde savurmaktadr. (veya)

TPAO birilerini zengin etmektedir.

Tmdengelimli argmanlarda sonuca ncllerden yola karak varldna gre, buradakimesele geersizlik deildir. Mesele, ikinci ncln doru olmamasndan kaynaklanmaktadr.


15/85

Christmas tree petrolclkte sondaj aletinin ucuna taklan parann addr. Bunun byleolduunu bilmiyorsanz, geerli olduu kadar yanl olan bu argmandan etkilenmenizkanlmazdr.

Geerli olduu kadar da doru bir tmdengelimsel argman rnei aadaki gibidir.

Doru ve Geerli

Btn insanlar lmldr. (ncl)

Sokrat bir insandr. (ncl)

Sokrat lmldr. (sonu)

Laf Ola Beri Gele

Sonuca ncllerden yola karak varlamayan, sonucunun nclleriyle balants olmayantmdengelimsel argmanlar, geersizdirler. Geersiz tmdengelim argmanlar lf ola berigele dediimiz trden iddialardandr. Mantkta Biimsel Safsata olarak snflandrlrlar.

Btn kpekler memel idir.

Hibir kedi kpek deildir.

O halde hi bir kedi memeli deildir.

Yoncann paras varsa, o otomobili alr.


16/85

Yonca o otomobili almad.

O halde Yoncann paras yok.

te yandan, Tmevarmsal Argmanlar gzlem ve deneylere dayanr. Gzlem ve deneyselverilerden yola klarak genel bir sonuca varlmaya allr. Ancak, sonu TmdengelimArgmanlarnda olduu gibi kesin deildir, nk ihtimaliyete/olasla dayanmaktadr.ncllerin doru olduklar kabul edilirse, sonucun da doru olduu varsaylr.

Ne zaman kzl bir gn batm grsem, ertesi gn hava gzel olur.(ncl)

Bugn kzl bir gn batm var(ncl)

O halde yarn hava ok gzel olacaktr.(sonu)

Trkiyedeki kpeklerin ou sokak kpeidir. (ncl)

omar Trkiyedeki bir kpektir.(ncl)

O halde omar bir sokak kpeidir.(sonu)

Bir de gncel rnek:

... Burada da, Amerika'da da... imdi kp da Katmandu edebiyat yapmalarna bizazmzla glmeyiz. Hele gnmzde buna hi gerek yok, nk genlik artk bol ve kolayuyuturucu da bulabiliyor, ehirli ve paral kesimi tavanlar gibi hababam da iftleebiliyor...


17/85

Yani bir nevi kk Amerika olduk bile... Haa, sanayi toplumunun getirdii zel sorunlardanbunalmak istiyorsanz, nce o sanayiyi kurun da skntsn ondan sonra yaarsnz!

(Engin Ard 11-10-2000 Star )

Ame rikada genlik kolay ve bol uyuturucu bulabilir.(ncl)

Amerikada genlik tavanlar gibi hababam iftleebilir.(ncl)

Trkiyede de ehirli ve paral kesim tavanlar gibi hababam iftleebiliyor...(ncl)

Trkiyede de...genlik artk bol ve kolay uyuturucu da bulabiliyor,(ncl)

SONU: Yani bir nevi kk Amerika olduk bile.

ehirli ve paral genlik Trkiye yi temsil etmeyeceinden yaplan karm geersizdir.

Tmevarm Argmanlarnda istatiki verilerin doruluu nem kazanr. Doru verilerdenyanl sonu karma bir hatadr ve statistiksel Hatalar balyla Serbest Safsatalar altndaincelenecektir.

Argmanlar Tanma

Argmanlar her zaman yukardaki sray izlemezler. Bazen nce sonu verilir, sonra

ispatlanmaya allr. Baz argmanlarda sonu ve nclleri birbirinden ayrmak zordur.Bazen de ifadeler argmana benzer, fakat deildir. rnein,

Eer ncil doru ise, sa ya mecnun, ya da Tanrnn olu olmaldr.


18/85

Bu bir argman deil bir art cmlesidir. Bu ifadede sonucu destekleyecek bir ncl mevcutdeildir. Ya da,

Tanr seni yaratt; o nedenle Tanrya kar grevlerini yapmalsn.

Buradaki Tanrya kar grevlerini yapmalsn ifadesi de bir art cmlesidir. art cmlelerinerme olarak kabul edilmezler.

Arabam almad; nk motorunda bir problem var.

Bu da bir argman deil bir aklamadr. Burada arabann niin almad izah edilmektedir.Bu ifade geerli bir argmana yle dntrlebilir:

Arabamn motorunda bir sorun var: nk almad.


19/85

SAFSATA

Meraklsna: ( ng: Fallacy)

{Osm; Kyas- batl)

Bir dnceyi ortaya koyarken ya da anlamaya alrken yaplan yanl

karsamalarn tamamna safsata denir. Safsatalar, ilk anda geerli ve ikna edici

gibi gzken ancak yakndan bakldnda kendilerini ele veren sahte arg manlardr.

Gnmz Trkesinde safsata kelimesi kusurlu akl yrtme anlamn

kaybetmi, yanl inan manasnda kullanlr olmutur. Oysa, safsata, insann muhakemeyetisinin yanl ynde kullanmdr ve ou kez nyarg, eksik bilgi, batl

inanlar, duygusallk, yersiz gndermeler, acelecilik, zensizlik, genelleme, duygu

smrs, Trkeyi kt kullanma gibi sebeplerden kaynaklanr.

Safsatalar biimsel (formal, suri) ya da serbest (informal) olurlar .

Biimsel Safsatalar

Bir argmann yapsndan kaynaklanan, bir argman teknik olarak geersiz klan

hatalardr. Bir argmann teknik olarak geersiz olmas, sonucunun ncllerini

izlememesi anlamndadr. Yukarda da deindiimiz gibi, Biimsel Safsatalarda mesele,

sonucun doru veya yanl olmas deil, karsamann doru ncllere

dayanmamasdr. Aadaki ilk rneimiz, Yanl ve Geersiz bir argman olarak, Biimsel

Safsata dr: nk, ilk ncl yanltr ve bu yanl ncl Sokratn yeil olmasgerektii gibi lf ola beri gele bir sonu dourmutur.

Baz insanlar yeildir.

Sokrat bir insandr.

Sokrat yeildir.


20/85

br taraftan, ikinci rnekte varlan Sokrat lmldr sonucu, dorudur ama bu

da tesadfen dorudur. Birinci ncln yanl olmas, bu argman da Doru ve

Geersiz, yani Biimsel Safsata snfna koyar.

Baz insanlar lmldr.

Sokrat bir insandr.

Sokrat lmldr.

Bir kez daha vurgulayalm: Yukardaki argmanlarda karmlarn geersiz olmalarnnnedeni ncllerin birinin doru, dierinin yanl olmasndan kaynaklanmaktadr. Bunedenle, sonu tesadfen doru veya yanl olabilir. Aadaki rnekte biimsel safsatay

inceleyelim.

ahsen ben, demokrasiyi bir trl sevemiyordum. nancmn demokrasiye ihtiyaduyacana inanmyordum. Demokrasi yokken, biz, ktaya 7 denize hkimdik. imdiemperyalistlerin klesi durumuna dmtk

(Hseyin zmez, 9.10.2000, Akit)

Demokrasi yokken, biz, ktaya 7 denize hkimdik. (ncl)

imdi emperyalistlerin klesi durumuna dmtk.(ncl)

Sonu: Demokrasi, lkeleri emperyalistlerin klesi durumuna drr..

Geerli ama yanl

Ortaya konan ncllerden bu karm ve sonu geerli olmasna ramen ncllerin

yanll nedeniyle yanl bir argman.

unu da syleyelim ki, Biimsel Safsatalar pek ilgin olmadklar gibi, matematikformllerine benz eyen sembollere indirgendirilebildiklerinden elenceli de deildirler.

Gelelim Serbest Safsatalara . Serbest Safsatalar, ou zaman gerekten

de elencelidirler. Zaman zaman anlamsz hatta dzeysiz olmalarna karn, sonular

itiba riyle insan hi olmayacak inanlara ve durumlara gtrebilirler. Masum

muhataplarn hayatta kt seimler yapmaya hatta iddete ynlendirebilirler. Eer bir

politikac aday iseniz, geleceiniz iin yapacanz en iyi yatrm bu kitapktaki safsatalar

hatmetmek ve mmkn olduunca sk kullanmaktr. Ama politikac deil de, politikac


21/85

muhatab olacaksanz, Serbest Safsatalara ilikin farkndalnz bu defa kolay

kandrlmamak iin kullanmak durumundasnz. Her ne kadar gncel rnekler

gazetelerden alnmsa da, gazeteci olmak iin safsata yapmay biliyor olmak da gerekli

deildir.

Serbest Safsatalar

Biimsel Safsatalar argmann ekli, Serbest Safsatalar ise anlam ile

urarlar. Serbest Safsatalar, kullanlan Trkedeki belirsizl ik, kelime veya gramerin

yanl kullanm, bir fikrin veya olayn yanl ifadesi, bir tahminin vurgulanmas, yanl

anlama, konu dna kma gibi kusurlar nedeniyle ortaya kar. Sylediimiz gibi, ou

zaman komik, aptal hatta saygszdrlar. Batl inanlarn temelinde de safsatann bu

cinsi yatar.

Doru bir muhakeme iin ifadenin ak olmas gerekir. Oysa

Serbest Safsatalarda ifadeler anlalr gibi deillerdir. leriki rneklerde greceiniz

gibi Serbest Safsatalar kullanlan Trkenin anlam ile urarlar. unu da

belirtelim: Serbest Sa fsatann ngilizce karl olan informal

fallacynin informal kelimesi kalitesiz, adi, geliigzel, uygun olmayan manasnda

deildir, Biimsel Safsatalar gibi argmann ekli (mazrufu) yerine anlam (zarf) ile

megul olunduunu anlatr.

Trkedeki Serbest Safsatalarn tamamlanm bir listesi yoktur. Bununla

beraber, biz, gnlk hayatta yaygn olarak karlatmz 50 Serbest Safsatatrn yle sraladk.


22/85

SERBEST SAFSATA TRLER

Serbest Safsatalar nformel fallacies BELRSZLK SAFSATALARI

Cinasl Safsata Fallacy of Equivocationok Anlamllk Safsatas Fallacy of Amphiboly

Vurgulama Safsatas Fallacy of AccentKIYASLAMA HATALARI

zelletirme Safsatas Fallacy Of Accident

Genelletirme Safsatas Fallacy of Converse AccidentKATEGOR HATALARI

Btnleme Safsatas Fallacy of Composition

ndirgeme Safsatas Fallacy Of DivisionKONUNUN ZN KAIRMA SAFSATALARI

Ksr Dng Safsatas Begging The Question,

Alakasz Sonu Safsatas Irrelevant Conclusion

ddiay Zayflatma Safsatas Fallacy of the Straw-Man

Alakasz Ama Safsatas Fallacy of rrelevant Purpose

Konuyu Saptrma Safsatas Fallacy of Red HerringSALDIRI SAFSATALARI

Adam Karalama Safsatas Argument Against the Man

Niteliksel Adam Karalama Circumstantial Ad Hominem

Sen de Safsatas Fallacy Of You Also

Doldurua Getirme Safsatas Poisoning The WellAIRTMA SAFSATALARI

Devede Kulak Safsatas Fallacy Of The Beard

Ya Siyah Ya Beyaz Safsatas Black And White Fallacy

spatlama Mecburiyeti Safsatas Argument From IgnoranceFelaket Tellall Safsatas Fallacy of Slippery Slope

mal Soru Safsatas Complex Question

ok Sorulu Safsata Fallacy Of Many Questions

Snrl Seenek Safsatas Fallacy of Limited AlternativesTARTIMALI SEBEP SAFSATALARI

Yanl Sebep Safsatas Fallacy of False Cause

ncesinde Safsatas Fallacy of Previous This

Mterek Etki Joint Effect


23/85

hmal Edilebilir Neden Safsatas Genuine but Insignificant Cause

Yanl Yn Safsatas Wrong Direction,

Karmak Nedenler Safsatas Complex CauseSTATSTKSEL HATA SAFSATALARI

Yetersiz rnek Safsatas (Fallacy of Insufficient Sample)

Temsil Etmeyen rnek Safsatas Unrepresentative Sample

Yanl Benzetme Safsatas False Analogy

Yok Sayma Safsatas Slothful InductionSmen Alt Safsatas Fallacy of Slanting

Kumarbaz Safsatas Gamblers Fallacy OTORTEYE BAVURMA SAFSATALARI

Bir Bilen Safsatas Argument To Authorityrrasyonel Otorite Safsatas Fallacy Of Unqualified Source

nanca Bavurma Safsatas Appeal to Belief

Ortak Tutuma Bavurma Safsatas Appeal To Common Practice

Grup Basks Safsatas Bandwagon, Peer Pressure

Faydac Safsata Pragmatic Fallacy

Beendirme Safsatas Appeal To Personal nterests

Dayatma Safsatas Fallacy Of s To Ought Mazruf Deil Zarf Safsatas Style Over Substance

Genetik Safsatas Genetic FallacyDUYGULARA BAVURMA SAFSATALARI

Tehdit Safsatas Argument From Force

Duygu Smrs Argument To Pity

nyargl Dil Safsatas Prejudicial LanguageMazeret Safsatas Fallacy Of Special Pleading


24/85

Safsata Trleri ve Gncel rnekler -1

Cinasl Safsata

(Fallacy of Equivocation)

Bir cmlede kelimelerin veya ifadelerin ak olarak kullanlmamasndan doanhatalara belirsizlik safsatalar ad verilir. Trkeyi iyi kullanamamaktan kaynaklanansafsatalar grubudur. ki trl ortaya kar: (1) Kelime veya ifade ok anlaml olabilir. Budurumda birden ok anlam ortaya kar. (2) Kelime veya ifadede belirsizlik vardr. Budurumda kesin bir anlam ortaya kmaz. Cinasl Safsata Ayrca Vurgulama Safsatas ve okanlamllk Safsatas bu gruba girer.

Tanm: Ayn kelimenin, ifadenin iki farkl ksmnda, iki farkl anlamda kullanlmasndan doan

hatal karm.

rnek: Kanuna kar gelenler hapse atlr. Sen yerekimi kanununa kar geldin. O halde hapseatlman lazm!

Yarime bir gl dedim, bir gl verdi bana.

ocua bu masal okudukta n sonra yat dedim o da amura yatt.

Gncel rnek 1:

Yalanmann nedeni vcuttaki serbest radikallermi, nsanolu ne ekiyorsa radikaldenekiyor.

(lker Sarer, 10.6.2000, Sabah)


25/85

Yazar , radikal kelimesinin birinci kulland anlamdan farkl bir anlamda karmyapyor.

ok Anlamllk Safsatas

(Fallacy of Amphiboly)

Belirsizlik Safsatas grubundandr.

Tanm: Birden fazla yoruma msait olan ifade veya cmleden karlan yarg.

rnek 1: Koskoca broda bir daktilo bile yok.

1-(Koskoca broda bir yaz makinesi bile yok.)

2-(Koskoca broda bir sekreter yok.)

rnek 2: Ali, Ayeyi Ahmet ile yakalad.

1-(Ali, Ayeyi Ahmetle beraber uygunsuz bir vaziyette grd.)

2-(Ali, Ahmetin yardmyla Ayeyi kovalamacada yakalad.)

3-(Ali , Ahmetle birlikte Ayeyi derken yakalad.)

rnek 3: Aye, yalnz kaldnda annesini ard.


26/85

1-(Aye yalnzd, annesini ard)

2-(Annesi yalnzd, Aye annesini ard)

rnek 4: Trafik polisi bir milletvekilinin arabasn durdurur. Milletvekili hemen cam aarakSen benim kim olduumu biliyor musun? diye sorar. Polis elindeki telsizi kullanarak amirinesorar: Amirim, bir arac durdurdum, srcs kim olduunu bilmiyor, bana soruyor. Neyapaym?

Gncel rnek 1:

Gelin yldznn parlad bu an ziyan etmeyelim ve Trkiyenin yalnz futboluyla deilher eyiyle vnelim.

(Zlf Livaneli, 19.5.2000, Sabah)

Yazar burada fikrini birden farkl anlamlarda anlalr belirsizlik iinde sunuyor.

1- Aslnda trkiyede hibir ey bahsedildii kadar kt deil. Futbolda olduu gibibaka alanlarda da baarl sonular alyoruz. Artk sadece futboldan deil, dier baarlolduumuz alanlardan da bahsedelim

2- u anda trkiye futbol konusunda baar elde etmiken olmuken, gelin, alpdidinip dier baka alanlarda da futbolda olduu kadar baarl olalm.

Gncel rnek 2:

Michael Jackson, ar derecede alkol alan biri kendisine zarar verebilir diye kaldotelde iki servisini yasaklatt.


27/85

(20.5.2000, Sabah)

Yazar burada fikrini iki anlama gelebilecek bir ekilde ifade ediyor.

1- Michael Jackson birisi kendisine hakim olamayp ok ier, ok ierse de kendikendisine zarar verir diye iki servisini yasaklatyor.

2- Michael Jackson birileri ok ier de sonra bana zarar verir diye iki servisiniyasaklatyor.

Gncel rnek 3:

Karakol yaptran, polis evi yaptran, ehit polislerin ailelerine yardm eden sabkalkiilere, mafya babalarna plaketler verildiini grdm. yle ki, bana bir muhabbettellalna plaket verme grevi de nerildi. Ben neriyi kaba bir biimde geri evirdim:

Bu plaketi ancak bir sermaye verebilir! Alnmadlar bile!.. Plaketi, bir iadam verdi!...

(Orhan Tahsin, 5.9.2000, Ortadou)

Yazar, bu cmlede sermaye kelimesini, hem fahie hem de sermaye sahi bi insan olarakanlalabilir ekilde kullanyor.

Vurgulama Safsatas

(Fallacy of Accent)

Belirsizlik Safsatas grubunun nc ve son yesi.

Tanm: Bir kelime veya ifadeye vurgu yaparak farkl bir anlam elde etme veya anlamkaydrma hatas.

rnek 1: al baban gibi eek olma.

1-(al baban gibi, eek olma)

2-( al, baban gibi eek olma)

rnek 2: Bu kk bir felaket.

1-(Olay kk bir felaket)

2-(Bu ocuk bir felaket)


28/85

rnek 3: Ali, daha baka bir Kemal Sunal filmi grmek istemediini syledi.Bu yzden onabaka bir Kemal Sunal filmi gstermeyeceiz; Zbk filmini tekrar tekrar seyrettireceiz.

Gncel rnek 1:

Sayn Cumhurbakan, laik, demokratik cumhuriyeti ve lke btnln koruyucuyaptrmlar daha etkili klmak amacyla hazrlanan KHKy geri yollamtr.

( 11.8.2000, Radikal Gazetesi)

Blent Ecevit, fikrini iki farkl vurgu yapldnda iki farkl anlalacak ekilde ifadeetmitir.

amacyla kelimesine vurgu yaparsak, laik, demokratik cumhuriyeti ve lkebtnln koruyucu yaptrmlar daha etkili klmak cumhurbakannn amac, hazrlanan

kelimesine vurgu yaparsak bu KHKyi hazrlayanlarn amac olarak anlalyor.

zelletirme Safsatas

(Fallacy Of Accident)

[A Dicto Simpliciter Ad Dictum Secundum Quid ]

Az rastlanan olaylardan genel kurallar karmak kyaslama hatalar (fallacies involving

statistical syllogisms) olarak adlandrlr . zelletirme Safsatas ve Genelletirme Safsatas

olmak zere iki tr vardr.

Tanm: Genel ilke veya ifadenin istisnai durumlar iin de geerli olduunu dnmeha tas.

rnek 1: Kural, nsanlara vurmak yanltr. O halde saldrya uradnda karlk

vermemelisin.

rnek 2: Kural, Hi kimse yalan sylememelidir. Bir katil, ileyecei baka bir cinayet iinbilgi almak iin seni zorlasa bile.yalan sylememeli sin.

rnek 3: Trafik kurallarna gre, ehir iinde saatte 70 km den daha hzl gitmek yasaktr, Aryaral birini hastaneye yetitirmeye alsan bile.

rnek 4: dn aldn bir eyi geri vermek gerekir. Bu nedenle dn aldn bu otomatiktfei akl hastasna geri vermelisin.

rnek 5: Hristiyanlar genellikle ateistleri sevmez. Sen de Hristiyansn, o halde ateistlerisevmezsin.


29/85

Gncel rnek 1:

Cumhurbakannn koltuu neden ne konur? nk o devleti temsil ediyor da onuniin. Yani devlet her zaman ndedir. Cumhurbakannn koltuu nde olursa, baka yerlerdede en kk kademesine kadar devlet grevlerinin koltuu nde olur. Bu ise, Devlet hereydir, birey ise hibir ey diye dnen, devletl anlaynn bir yansmasdr.

(Oral allar, 21.5.2000, Cumhuriyet)

Yazar, cumhurbakannn nde oturmasnn sebebi devleti temsil etmesidirdolaysyla devlet her zaman ndedir diyor, bu genellemenin en kk kademeler iin bilegeerli olaca karmn yapyor.

Gncel rnek 3:

Kemal Sunal'n lm ihmaldenmi.

Sanki Trkiye'de her yl benzer ekilde len binlerce Trk vatandann lm, arilgiden ve insan hayatna verilen deerdenmi gibi. Trk dediin byle lr.

(Fatih Altayl, 5.7.2000,Hrriyet)

Yazar, Trkiyede lenlerin byk bir ounluunun ihmal nedeniyle ld genelilkesinden karak Kemal Sunaln da ihmalden lmesi zel durumunun doal olduukarmn yapyor.

Genelle tirme Safsatas

(Fallacy of Converse Accident)

[A dicto secundum quid ad dictum simpliciter]

Tanm: zel durumlardan, zellii olan istisnai haller iin geerli olan kurallardan genel

ilkelere ve ifadelere srama yanl.

rnek 1: Meru mdafaa iin adam ldrmek yanl deildir. O halde adam ldrmekyanl deildir.

rnek 2: Srt aryan kiiler, srt st yatt zaman daha rahat uyurlar. Tm insanlar srtst yatsalard daha rahat uyurlard.

rnek 3: Narkoz amacyla hastalara uyuturucu verildiine gre btn insanlara uyuturucu

kullanma izni verilmelidir..


30/85

Gncel rnek 1:

mzalamazsa devlet krizi kar. Dnya zerinde hibir babakan, kendi devletininbakann bylesine tehdit etmemitir. Siz ettiniz. Gene imzalamad.

(Hncal Ulu, 23.8.2000, Sabah)

Yazar, kendi bilgisi dahilindeki lkelerde hi bir babakann kendi devlet bakannbyle tehdit etmedii iddiasndan yola karak Trkiye Babakann eletiriyor. Buradayazarn byle bir genelleme yapabilmesi iin btn dnyadaki babakanlarlacumhurbakanlar arasndaki ilikileri ve gemi ilikileri istatistikleri ile biliyor olmas gerekir.

Gncel rnek 2:

Kim ne derse desin, kaderin akas yoktur. ocuklukta bir kere gazeteci rolne girdikdiye, bizi oraya prangalamad m?

(Mustafa Kaplan, 24.8.2000, Akit)

Yazar, ocuklukta oynanan roln byynce de insan etkileyeceini ve bunun

btn insanlar iin geerli olduunu syleyerek genelleme yapyor. Halbuki ocukluktaherhangi bir meslein roln yapan herkes byynce de o meslekten olmaz.

Gncel rnek 3:

Kresellemenin ve Yeni Dnya Dzeninin sahibi dnyann tek efendisi ABDinsanln yararna tek bir projeye sahip deildir.

(Mjdat ztrk, 5.9.2000, Ortadou)

Yazar, ABDnin dnyann yararna hibir proje retmediini syleyerek genel birkarm yapyor.


31/85

Gncel rnek 4:

te insana verilen deer ! ABD de 5,5 aylk doan bebei yaatmak iin onlarca insanseferber oldu 300 milyar harcand.

(13.5.2000,Sabah)

Yazar, ABDde 5.5 aylk doan bebei yaatmak iin harcanan abann btn insanlariin de harcanaca varsaymyla genelleme yapyor .

Gncel rnek 5:

Yeni dnya anlay, yeni deerleri yakalama abas diplomasideki btn bu anlamszkurallar kaldrp bir tarafa frlatt. Bugn dnyann en gl liderleri uluslararas bir sorunuzmek amacyla gerektiinde binlerce kilometre uuyorlar, kck bir lkenin liderinin

ayana gidip dil dkyorlar...

(Tufan Tren, 14.8.2000, Hrri yet)

Yazar, diplomasideki tm kurallarn atlm olduunu sylemekle genelletirme yapyor.Ayn ekilde dnyann en gl liderlerinin kck lkelerin liderlerine dil dktklerinisylerken de yle.

Gncel rnek 6:

Epeyi eskilerde kald, bir zamanlar, taksi ofrleri kamu hizmeti yapar idiler. ofrdenilen kii kendisine her ynden inanlan ve itimat edilen kii demek idi. Mesel benimdedem Bursada 18 yl taksi ofrl yaptktan sonra imamla balam ve stanbulun nceAkemseddin ve sonra da Cerrahpaa Camilerinde grev yaparak oradan da Allahnrahmetine kavumutu

(Atilla zdr, 31-8-200, Akit)

Yazar, dedesinin ofrlkten sonra imamlk yapm olmasndan, ofrlerin eskidenok itimada ayan insanlar olduu karmn yapyor.

Gncel rnek 7:

Hep byklkler peinde koan bu toplumu artk iki arada bir derede kstramaz,oralara hapsedemezsiniz. Bakmayn siz 68li kytrklara ve eski tfek bartlara. Trkiyesratini kazanmtr. Dev oktan uyanmtr. nanmazsanz, u Galatasarayn yaptklarna birbakn.

(Grbz Azak, 30.8.2000, Trkiye Gazetesi)

Yazar sadece Galatasarayn baarsndan yola karak Trk toplumunun artk ok daha

baarl olacan iddia ediyor.


32/85

Btnleme Safsatas

(Fallacy of Composition)

Bir btnn, kendisini oluturan paralarn toplamndan baka bir ey olmadnvarsaymaktan oluan hatalara Kategori Hatalar diyoruz. Gerekte bir btn , kendisinioluturan paralarn zelliinden farkl bir zellie sahip olabilir. Bugruptaki safsatalar, Btnleme ve ndirgeme Safsatalardr.

Tanm: Bir btnn her paras ya da baz paralar iin geerli olann, btnn kendisiiin de zorunlu olarak geerli olacan varsaymaktan oluan hata.

rnek 1: Eim ocuumuzu bir kez olsun parka gtrmez. Sakn bir Trk erkei ileevlenme. Trk erkekleri ocuklaryla ilgilenmezler.

rnek 2: Televizyonda sunuculuk yapan kzlar birbirinden bakml. Trk kadnlarkendilerine ok iyi bakyor olmallar.

rnek 3: Bizim futbol takmnn ok sayda yldz oyuncusu var. Bu, onun ok iyi bir takmolduunu gsterir.

rnek 4: Eve gelen boyac ortal berbat etti. Trkiyede zenaatkr kalmad.

rnek 5: Bizim fakltedeki retim elemanlarnn bu sene toplam 71 makaleleri yaynland,demek ki bizim fakltedeki akademisyenlerin hepsi ok baarl bilim adam.

ndirgeme Safsatas

(Fallacy Of Division)

Tanm: Btn iin doru olan bir ifadenin btnn her paras veya baz paralar iinde geerli olacan varsaymaktan oluan hata.

rnek 1: Trkiyenin taraf denizlerle evrili, Afyonun iklimi de yumuak olmal.

rnek 2: Hamsiyi en iyi Karadenizliler bilir, a Karadenizli deilse, o balklokantasnda hamsi yemeyeceksin.

rnek 3: Kayserililer ilerlerini bilirler, Turgut da , Kayseriliridir, parasz kalm olmasmmkn deil."

rnek 4: Kuduz, kpeklerden bular, eve kpek sokmayacaksn.


33/85

rnek 5: Erkekler, kadnlardan daha fazla yksek eitim yaparlar. O halde Dr. Aye,Dr. Erdaldan daha az eitimlidir.

rnek 6: Sofra tuzu insanlar iin zararl deildir. O halde onu oluturan sodyum ve klorelementleri de insana zarar vermez.

rnek 7: Olunu p ahal bir kolejde okuttuuna gre sen de zengin olmalsn.

rnek 8: Almanlar militan bir millettir. O halde, Yeiller de militandrlar.

Gncel rnek 1:

Soru: Organ sat caiz midir?

Cevap: ... nsann kendisinin satlmas caiz olmad gibi, onun bir cznn, organnn

satlmas da caiz deildir. nk bu alverite insana ve paraya hakaret, onun erefinidrme vardr.

(Mehmet Talu, 24.8.2000, Milli Gazete)

Yazar, btn iin doru olan bir ifadenin, yani insann kendisini satmasnn yanlolmasnn, btn oluturan paralar, yani organlar iin de geerli olduu dnlerekkarm yapyor.

Ksr Dng Safsatas

(Begging The Question)

[Petitio Principii]

Ksr Dng Safsatas, Konunun zn Karma Safsatalar dediimiz gruba girer. AlakaszSonu Safsatas, ddiay Zayflatma Safsatas, Alakasz Ama Safsatas, Konuyu SaptrmaSafsatas da ayn grupta yer alrlar.

Tanm: Sonucun kendisinin veya bir ksmnn nermelerin iinde bulunmas durumu. Birincinermenin ikinci bir nermeye atfta bulunularak desteklenmesine ramen ikincinermenin de zaten birinci nerme ile destekleniyor olmas hali.

rnek 1: Tanr vardr nk ncil yle diyor. ncilin doru olduunu nasl m biliyorum?nk onu Tanr yazdrd, O asla yalan sylemez.

rnek 2: Arkadam beni sevdiini syledi. Ona inanrm, nk onun, sevdii insanlara karyalan syleyebileceini zannetmiyorum.

rnek 3: Btn cinayetler yanltr. Krtaj bir cinayettir. O halde krtaj doru deildir.


34/85

(Varg, ikinci nermenin iindedir. Krtajn bir cinayet olduu kabul edilmise, sonuda dorudan kabul edilmi demektir.)

rnek 4: O tembeldir , nk almay hi sevmez.

rnek 5: Yalanc deilim. O nedenle, btn sylediklerim dorudur.

rnek 6: Sudan hafif maddeler yzer, nk bu tr cisimler suda batmazlar.

rnek 7: Eer bu hareket yasad deilse, kanunlar tarafndan yasak edilmemelidir.

rnek 8: Gazeteci: zgemiiniz ok etkileyici, fakat yine de baka bir referans gerekir.

Aye: Ali bana referans verir.

Gazeteci: Gzel, ama Alinin gvenilir bir kii olduunu nasl bileceim?

Aye: Onun iin kefil olabilirim.

rnek 9: Hkim, Mehmet amcadan doum tarihini sorar:

- Babam ld gnden iki gn sonra domuum hkim bey...

- Baban ne zaman lm?

- Ben dogmadan iki gn nce...

- Mehmet efendi, ben senden babann lm tarihini, senin doum tarihini

soruyorum...

- Anlyorum hkim bey... Amma 2 gnlk ocuk ok uryazar olmaz ki? Ne bilsin

babasnn doum veya lm tarihini...

- Peki ya senin doum tarihin?

-Allah Allah!... Ne bileyim hkim bey, doar domaz tarih yazacak durumda

deilim ya...

rnek 10 :

retmen derste sormu:

-Kuzeyim Karadeniz, Gneyim Akdeniz, Batm Ege... Bilin bakalm ben ka yandaym...

Arkadan bir renci parmak kaldrm:


35/85

-44 yandasnz retmenim...

-retmen akn:

-Doru..Peki nasl bildin?

- Benim yar manyak bir aabeyim var. 22 yanda. Onu ikiyle arptm sizin yanzbuldum.retmenim..

Gncel rnek 1:

Cihet- i askeriyenin benden farkl hissettiini de sanmyorum. Kk bir ihtimalle,farkl hissediyorsa eer, onlar da yanl bakyor ve yanl dnyorlar demektir.


Yazar, askeriyenin kendisiyle paralel eyler hissettiini kendi doruluuna delil olaraksunuyor. kinci cmlesi de birinci cmleyi destekler mahiyette yani yine benim dediim dorubenimle ayn dnmyorsa zaten yanltr diyor.

Gncel rnek 2:

Bana bir Cumhurbakanl gerekesinden ok Anayasa Mahkemesi'nin yazdgereke izlenimi verdi. Zaten gerekenin yazl slubu ve biimi de ankaya gerekesindenok mahkeme zaptn hatrlatyor. Bu gerekeyi okuyan Anayasa Mahkemesi yelerinin deayn izlenimi alacaklarn tahmin ediyorum.

(Erturul zkk, 22.8.2000, Hrriyet)

Yazar, ilk cmlede, gerekeli kararn slubunun Anayasa Mahkemesi slubunuandrdn sylyor. kinci cmlede de, gerekenin zaten mahkeme tarznda yazldnanlatyor. Yani ikinci cmle birinciye delil olarak sunuluyor.

Alakasz Sonu Safsatas

(Irrelevant Conclusion),

[gnoratio Elenchi]

Tanm: ddia edilen eyle alakas olmayan bir sonu karlmasndan doan hata .

rnek 1: Hkmet enflasyonu drmeye niyetli ama Cumhurbakan KHKyiimzalamayarak hkmeti engelliyor.

rnek 2: renciler ok not istediine gre, hocann notu kt olmal.


36/85

Gncel rnek 1:

Metnin hukuki yan beni ilgilendirmiyor, dnrlerden, edebiyatlardan seilenmetinler yorum alanma giriyor. Sami Selukun alntlar dnrlerden, airlerden. Demek kibakan roman ve yky pek sevmiyor ya da az oku yor.

(Doan Hzlan, 8.9.2000, Hrriyet)

Yazar, Yargtay Bakannn airlerden ve dnrlerden alnt yapmasn roman veyky sevmedii ya da az okuduu eklinde yorumluyor. Halbuki alnt yapmamak roman veyky sevmemek anlamna gelmez.

Gncel rnek 2:

Konumamzn bu noktasnda, evlenme yldnm davetinde kendisinin anlatt,yaanm bir olay hatrladm bu kez.

Ei Sevin nn mutfaktan baryor;

- Erdaal, abuk yeti!


37/85

Erdal nn rahata oturduu koltuundan cevap veriyor;

"Ne var, neden baryorsun?"

- Fare var, ko. nn'nn cevab;

- Neden geleyim, ben kedi miyim?

Ayn mentalite diye dnyorum. Orada einin yardm arsn kedi olmad iinreddediyor, burada onursal bakanln kabul ettii partiye (ve lkeye) katkda bulunmaysiyasette olmad iin..

(Ruhat Mengi, 10.10.2000, Sabah)

Yazar, Erdal nnnn fareyi kedi olmad iin kovalamad fikrinden yola karak

siyasette olmad iin partiye katkda bulunmay reddettii karmn yapyor.

Gncel rnek 3:

Kara bulutlar kara dalarn arkasndan gelerek semay kaplamaya balad... Kara birka hazrlanyoruz.. Karanla mahkm olacamza dair almetler var. nk Karaolanbamzdaki...

(Abdurrahim Karako, 9.10.2000, Akit)

Yazar, olacan varsayd olaylarn nedeni olarak Karaolan gsteriyor.

ddiay Zayflatma Safsatas

(Fallacy of the Straw-Man)

Tanm: Kendi iddiasn glendirmek iin, kar tarafn gerek iddias yerine iddiannen zayf ve duygusal ynn bularak buna hcum etme durumu. Samandan yaplm bir

korkuluu devirmek gerek bir adam yere sermekten daha kolay olduu iin busafsataya Korkuluk Safsatas da denilmektedir

rnek 1: Askere git meliyiz. nsanlar rahat bulmadklar iin orduya girmek istemezler. Fakatunu bilmeliyiz ki rahatlktan daha nemli eyler de var.

rnek 2: Aye: Ali ardiyeyi temizlemelisin. ok dank ve kirli.

Ali: Geen sene temizlemitim. Bu kadar sk temizlemeye gerek var m?

Aye: Btn vr zvr eyalar ardiyede tutmak isteyen sensin, asl gereksiz olan bu.


38/85

rnek 3: Bazlar, nkleer santralin gereksiz olduunu savunuyor. Bizleri enerjisiz brakmayakimsenin hakk yok.

rnek 4: Bazlar nkleer santralin gerekli olduunu savunuyor. evreyi katletmeyekimsenin hakk yok.

rnek 5: Ateist olmak iin, Tanrnn olmadna mutlak bir kesinlikle inanmalsn. Kendinimutlak kesinlie inandrabilmek iin de, Tanrnn bulunabilme ihtimalinin olduu btn yerlerive evreni incelemelisin. Bunu yapamayacana gre hakl veya mazur grlemezsin.

rnek 6: Temel ve Dursun kahvenin nnde oturuyorlarm.

Bir turist gelmi ve Temel'e ngilizce konuarak yolu sormu.

Temelde ses yok. Turist bu defa Almanca konuarak sormu.

Temelde yine ses yok. Turist bu defa Franszca konumu.

Yine ses yok. spanyolca, yine ses yok.

Turist kzm; barp ardktan sonra ekip gitmi.

Bunun zerine Dursun, Temele

-Bir lisan renmemizin zaman geldi galiba? demi.

Temel ise Dursun'a dnerek:

-Bo ver, ne gerek var? Adam 4 lisan biliyor. Bir meramn anlatabildi mi?

Gncel rnek 1:

Yardm, Trkiyeyi Tantma Fonundan verilmeliymi. Allah akna abartmayn,elbette Galatasarayn futbol takm baars Trkiye iin ok gzel, ok deerli bir olaydr ama,Arsenal man seyreden ka bin turist, hemen Trkiyenin yolunu tutup, u Trk takmnnman seyredelim, bu takm yetitiren memlekette tatil yapalm diye yola dmlerdir.

(Hasan Pulur, 25.5.2000, Milliyet)

Galatasarayn baarlarnn Trkiyenin tantmn balamndaki en zayfnoktas, Trkiyeye gelen turist saysnnda birden bire hissedilir artlarn olmayacadr.Yazar, argmann glendirmek iin en zayf noktay vurguluyor

Gncel rnek 2:

Nitekim, Krkkalede geen Cuma, Cumartesi ve Pazar gnlerinde 300e yakn polis

dnlerde grev yapm, havaya bir tek kurun bile sklmam. yi gzel de... Benimvergilerimle emniyeti salasn diye maa verilen, hrsz, uursuzu kovalamas gereken polis,


39/85

neden dnlere zaptiye gibi dikilsin..Neymi, dnde birka maganda sevinle galeyanagelip havaya ate edermi... Bana ne?.. Ederse etsin... Dnlere de polis dikmeye balarsak,vay halimize... O zaman, otoyollarda her kamyonun, her otobsn ve hatta zel srcnnyanna bir polis koyalm, kazalar nleyelim.. Bunun mant var m Tanr akna... Krkkaleemniyetinin bu tebdiri, bence, insanlar sokaklara mmasn diye her keye bir polis dikmeyebenziyor..Brakn, macaklarsa msnlar...


Yazar, polisin dnlerde bulunarak silah atlmasn engelleme iinde kullanlmasfikrine kar kan argmann, konuyu en zayf noktasndan, sokaklara manlarn banada polis konmas gerekecei noktasndan ele alarak hcum ed iyor.

Gncel rnek 3:

rticaclar, blcler, eteler...

Ancak hedef kitle bunlarla snrl deil. KHK'nin 4. paragrafn aynen aktaralm: ''Ykcveya blc veya cumhuriyetin niteliklerinden herhangi birisini deitirmeye vey a ortadankaldrmaya ynelik veya bunlara aykr eylem ve dier faaliyetlerde bulunan veya bu suretlekurumlarn huzur, skun ve alma dzenini bozan veya boykot, igal, engelleme, iiyavalatma, grev, toplu olarak greve gelmemek gibi eylemlere katlan, bunlar tahrik vetevik eden veya yardmda bulunanlar... istihdam edilemezler.'' Bu maddeye gre, sabah okhapran bir kii iyerinin huzurunu bozduu ve mikrop sat iin iten atlabilir!

(Mustafa Balbay, 24-8-2000, Cumhuriyet)

Yazar, KHKnn kabul edilemez olduunu gstermek iin iddiaya kar argmangelitirmek yerine KHK.nn kurumlarn huzur, skun ve alma dzenini bozan ksmnaabartl bir rnek veriyor.

Alakasz Ama Safsatas

(Fallacy of Irrelevant Purpose)

Tanm: Bir eye kar, yle bir amac olmad halde, amaca ulalmadna dayanarakkarm yapmak.

rnek 1: lahiyatlara gvenmiyorum. Binlerce yldr Allahn varln ispatlayamadlar.

rnek 2: Basndan hayr kmaz, kendi aralarndaki hrszlar bile temizleyemediler.

Gncel rnek 1:

Mill diktatr nn, 27 Mays htillinden sonra Babakan yaplnca, ky ve kasabaisimlerini deitirmeyi mrifet sanmt. Yzlerce senelik kymzn Belvar olan ismini


40/85

Kayadz yaptrmt. Byle bir deiikliin bizim kye ne faydas oldu yni? Hangiproblemimiz bununla hallldu?


Yazar smet nnnn kasaba isimlerinin kasabann problemlerinin hallolmas amacyladeitirdii varsaymndan yola karak, isim deitirmeyle problemlerin hallolmadnsylyor.

Konuyu Saptrma Safsatas

(Fallacy of Red Herring)

Tanm: Savunulan ey hakkndaki bir eletiriyi konuyu baka bir yere ekerek gz ardetmekten oluan hata.

rnek 1: lm cezalarnn su ilemeye kar caydrcl yetersizdir diyorsunuz. Peki,sulular hakknda ne dnyorsunuz? Olu ldrlen bir anne ne hissedecektir? Olunuldren katilin hapishanede beslenmesi ve barnmas iin vergi vermesi doru mudur?

rnek 2: Evin taksitlerini zamannda demelisin, aksi takdirde buradaki komularmzgrmeye devam edemeyeceiz, zaten kar komu beni hi sevmedi.

Gncel rnek 1:

inde Atatrk ismi gemeyen namaz, namazdan saylr m, saylmaz m? Haydi bakalmkn iin iinden kabilirseniz? 30 Austos Ordu Gn, Cottarelli hazretleri Ankaraya geliyor,elinde 300 milyon dolarlk bir yardm ve destek eki ile birlikte!

(Atilla zdr, 1.9.2000, Akit)

Yazar, inde Atatrk ismi gemeyen namazn namazdan saylp saylmayacan soruyor,akabinde de 30 Austosta Ordu Gnnde Cotarellinin 300 milyon dolarlk ekle gelmesini

anlatyor. Birbirinden bamsz ki konu arasnda alaka kurmaya alyor

Gncel rnek 2:

Konu dinle ilikili olduu iin FP lideri Recai Kutana da sormular: Dinen kadndvme doru mudur deil midir diye tartlyor, siz ne dersiniz? Kutann yant tarihegeecek bir ey: Ben konunun uzman deilim, demi! Kadnlara dayak atmann bir uzmanlkii olduunu ilk kez iitiyorum.

(Trker ALKAN, 6.8.2000, Radikal)

Yazar, Recai Kutann kadn dvme hakkndaki soruya verdii ben konunun uzman deilim, cevabn saptrarak kadn dvmenin uzmanl eklinde karm yapyor.


41/85

Adam Karalama Safsatas

(Argument Against the Man)

[Argumentum Ad Hominem]

Adam Karalama Safsatas, Saldr Safsatalarndandr. Bu balk altndaki safsatalardaneri yerine, neriyi yapan kii tartma konusu edilerek, iddialara kar kmak suretiyleyaplr. Saldr Safsatalar, Adam Karalama Safsatas, Niteliksel Adam Karalama Safsatas, Sende Safsatas, Doldurua Getirme (nyarg Oluturma) Safsatas olmak zere drt tanedir.

Tanm: Bir kiinin nerileri yerine, nerinin reddedilmesini salamak iin, kiiye

svg mahiyetinde yaplan saldr.

rnek 1: Tanrnn olmadn m tartyorsun? Sen bir delisin.

rnek 2: Bar:Hkmetin enflasyonu drmede baarl olduunu dnyorum.

Taner: Ne o, hkmetten kemik mi bekliyorsun?

rnek 3: Senin mdr hakknda sylediklerini duydum. Nankr adam, sen mdrn o kadarekmeini yedin!

Gncel rnek 1:

Kksal Toptan, Mehmet Niyazolundan 10 milyar dolar alrken bu parannkaynann ne olduunu hi merak etmez mi? Bu parann vergisi denerek kazanlm bir gelirolup olmadn hi aklna getirmez mi? Etmez. Ve getirmez... nk hortlak... Hortlaklarhortlarlar... Asla merak etmezler.. 10 milyar ceplerine koyarlar.

(Necati Doru, 15.8.2000, Sabah)

Yazar, Kksal Toptana, Mehmet Niyazoludan ald parann kaynan meraketmeden kullanmas iddiasn hakaretle perinlemeye alyor..

Gncel rnek 2:

Mrs. Merwe o gn Genel Kurul salonuna Nazl ablasnn kolunda, refakatte giriyor.O ablas ki, gemi yaamn herkes ok iyi biliyor. Yalsnda dzenlenen partiler, verilen ikilidavetler, arap ve raknn su gibi akt grkemli sofralar, sauna partileri.. Ve kocasnmektupla Demirele ikyet etmekten utanmam, en sonunda kapa Fazilet Partisine atpmilletvekili olmay baarm bir vatandamz!

(Emin laan, 30.8.2000, Hrriyet)


42/85

Yazar, Fazilet Partisi milletvekili olan Nazl Ilcakn gemiiyle, u anda bu partideolmasn badatramyor. Bunun gerekelerini de muhatabn aalayarak anlatyor.

Gncel rnek 3:

Biz; yerine gre efendi de oluruz, nazik de!.. Hak edene kabalk yapmaktanda ekinmeyiz. Ama; Lp-menlerin cirit att, gariban halkn kann emdii, iliklerinismrd ve yetim hakk yiyip domuzlar gibi semirdii bir lkede, gerekirse kabaday daoluruz! Soyguncularn, vurguncularn, dinsiz ve donsuzlarn, lezbiyen vehomolarn egemen olmaya alt ve de kendilerinden olmayanlar ayak takm gibigren aalk soysuzlarn borusunun tt bir lkede, gerekirse ayak takm olur,bozarz hepsinin fiyakalarn! Uymayz onlarn toplu seks partilerine!..Bu yzdenuyumsuz grnmekten de asla rahatszlk duymayz!

(Hasan Karakaya, 2.9.2000, Akit)

Yazar, adaletsizliin olmad yerde kibarln gerei yoktur karmn glendirmekamacyla, adaletsizlik yaptn dnd kiilere hakaret ediyor...

Gncel rnek 4:

Fakat anlama zrl bir retmen, ad hi nemli deil, kendisinin ne kadar faistve merhametten uzak bir zihniyete sahip olduunun farknda bile olmadan, savunduum tezedeil de ahsma yklenen bir e -mail gndermi.

(lker Sarer, 20.9.2000, Sabah) Yazar, kendisini eletiren kiinin fikrine deil, kendisine saldrdn syledii ahsn

fikirlerine deil kendisine saldrarak ayn safsataya dyor.. .

Gncel rnek 5:

Evet! Limited akllarnca pek ince hesaplarla dokuduklar yazlar, gnl ve mide baylabal olduklar hazretlere alenen hizmet etmektedir. Ama bunlarn asl ilevi, yllardr enseyetokat olduklar ok Mhim Zevat'a bir telefonla i hallettirebilmeleri. te milyon dolar,savclara dosyalarn varln unutturabildikleri iin, polislere kstebeklik vs. hizmetleriverdirebildikleri iin, icabnda pek gerekli bir KHK'y rptrtrabildikleri iin byle ciddi biranahtar grevini grdkleri iin hak ediyorlar. Bir de bunlar her be on ylda bir, bir mhimgazeteden dierine transfer olurlar. O zaman ortalk yklr. Sanki bir halt oldu! Bu transferlerinde g simsarl liginde mhim karlklar var tabii. Yoksa cidden, bunlar gazete deit irse neyazar; o can skc formllerle ileyen kelerini yazsa ne yazar, yazmasa ne yazar.

(Perihan Maden, 14.10.2000, Radikal)

Yazar burada, baz gazetelere transfer edilen ke yazarlarn tavrlarn hakareteder ek eletiriyor.

Gncel rnek 6:


43/85

ahsen ben, demokrasiyi bir trl sevemiyordum. nancmn demokrasiye ihtiyaduyacana inanmyordum. Demokrasi yokken, biz, ktaya 7 denize hkimdik. imdiemperyalistlerin klesi durumuna dmtk. Hindistana gitsem, inein nnde nmdmelerdim. Geri bu bana zor da gelmezdi. Zira nice kzlerin karsnda nmziliklemeye zten almtk


Yazar, birilerinin karsnda sayg gstermek zorunda kaln mecburen sayggsterdiklerini aalayarak anlatyor.

Gncel rnek 7:

Dolaysyla, bizim serserilerin Katmandu zlemi bile, ok gereksiz bir Amerikan zentisiolabilmiti ancak... 'Ulan, elin Amerikals'nn sorunu o, bizi balamaz, biz istediimiz zaman

gider herhangi bir torbacdan alveririz plakay da diyemiyorlard salaklar... Sonra ne mi oldu?Kimi gen yanda sebil oldu, ziyan oldu gitti, kimi topluma dnp oluk ocua kart...Burada da, Amerika'da da... imdi kp da Katmandu edebiyat yapmalarna biz azmzlaglmeyiz. Hele gnmzde buna hi gerek yok, nk genlik artk bol ve kolay uyuturucuda bulabiliyor, ehirli ve paral kesimi tavanlar gibi hababam da iftleebiliyor... Yani bir nevikk Amerika olduk bile... Haa, sanayi toplumunun getirdii zel sorunlardan bunalmakistiyorsanz, nce o sanayiyi kurun da skntsn ondan sonra yaarsnz! Katmandu ha?.. Hadiyryn be emeklilii gelmi kart zibidiler (Engin Ard 11-10-2000 Star )

Yazar, muhataplarn eletirirken, eletirilerini hakaretleriyle destekleme gayretigsteriyor.


44/85

Safsata Trleri ve Gncel rnekler -2

Niteliksel Adam Karalama (Circumstantial Ad Hominem)

Tanm: Bir kimsenin grlerinin yanl olduuna dair delil sunmak yerine, o kimseninniteliklerine (kiiliine, karakterine, niyetlerine, vasflarna vs) saldrarak, reddetmek veyakar iddiada bulunmak.

rnek 1: Bakan bu konuda hakl olamaz. nk kannn son damlasna kadar liberal.

rnek 2: Onun vergi orannn artrlmasyla ilgili kanun hakknda sylediklerine inanmayn.nk vergi artndan o zarar grmez.

rnek 3: Onun nerisini kabul edemeyiz. nk o kar partiden.

rnek 4: Bu bilim adamnn teorisinin herhangi bir geerlilii olduunu sanmyorum. Buteoriyi deneini kaybetmemek ve iini kurtarmak iin ortaya atyor.

Gncel rnek 1:

Bunlar (Avrupallar) kattan kaplandr. Bunlar sra kklerde, kristal kaselerde yaarlar.Balarna en ufak bir ey geldiinde elleri ayaklarna dolar. Ama bizim bamza nice belalaraldnda nutuk atar, nasihat verirler.


Yazar, Avrupallarn Trkiyeye kar tutumlarn eletirirken, onlarn korkak vebeceriksiz olmakla sulayarak, lkemize ynelttikleri eletirilerin kale alnmamas

gerektii karmn yapyor.


45/85

Gncel rnek 2:

Yeni Bin yl gazetesinde dedikodular yazan bir yazar var. eriatl ile tannan buyazarn daha nce Yeni afak Gazetesinde kesi vard. Ad, Krat Bumin. Ses tonu etinAltana benziyor, herhalde o nedenle kendini entelektel snfna koyuyor.

(Can Atakl, 18.8.2000, Sabah)

Yazar, muhatabn eletirirken onun bir dedikodu yazar olduunu, olsa olsa sestonundan dolay entelektel saylaca karmn yapyor.

Gncel rnek 3:

Kzmasn ama bence Erdal nn babasna fiziksel benzerlik dnda hi benzemiyor.Onun olumlu ynlerini almam. smet nn iyi bir devlet adam, siyaseti ve askerdi.

Dinamizmi ve son nefesine kadar Trkiye siyasetine katkda bulunma abalaryla hep sevgi vetakdir toplad.

Herhangi bir konuda iyi tanmn hak etmek iin iyi bir eyler yapm olmak gerekir.Kendinden baka kimseye bir yarar dokunmayanlara ise ancak zararsz denebilir. Bilmemanlatabiliyor muyum?

(Ruhat Mengi, 10.10.2000, Sabah)

Yazar, Erdal nnnn yanl bulduu tutumlarn belirtmek yerine babasylakyaslamak suretiyle zararsz olduuna hkmediyor.

Gncel rnek 4:

Ama Mumcu'nun bu konuda anlayamad, gremedii o kadar ok ey var ki! Tmgeen hafta boyunca Trkiye'nin en yobaz ve eriat gazeteleri kendisini neden desteklediler,bir oturup dnsn! Bu hafta kime, hangi dnceye hizmet eder duruma dt, dnsn.Trkiye'nin bir Amerika olmadn, dinin reformdan gemediini, bu lkede Anayasa'y yokederek lkeyi demokrasinin yok olduu bir eriat rejime geirmeye alanlarn saysnnaymazlklar sonucu milyonlara ulatn bir gzden geirsin. Bir cmle arasnda talayarakharcamaya alt TSK'nn istese elli kere demokrasiyi kesintiye uratacak 'hakl gerekeler'innde bulduunu, tam tersine zgr dnce ortamnn sonsuza dek yaamas iin dikkatlitavrlarn srdrdnn farkna varsn.

(Bedri Baykam 11-10- 2000. Akam)

Yazar; Mumcunun sylediklerini eletirirken, destekleyenlerin niteliinden veonlarn iine yaradndan dolay sylediklerinin yanl olduu karmn yapyor.

Gncel rnek 5:

Ordu nedir? Trk ulusunun nemli bir paras. Yaamsal bir paras!.. Asker, bugnen iyi biimde yetitiriliyor, subaylarmz sivil okul ve niversitelerden ok daha dzenli, ok


46/85

daha stn bir eitim gryor. Gerici takmna kalsa, subaylar, generaller btn ktlkleri,gerilikleri grmezden gelmeli, meydan eriatl her frsatta gerekletirmek amacngdenlere kalmal!... Olacak ey mi bu? (Oktay Akbal 5 -9-2000, Cumhuriyet )

Yazar; ordunun elemanlarnn iyi yetimesinden gericilerin rahatsz olacan iddiaederek suluyor .

Gncel rnek 6: Bizce T.C. Cumhurbakanna yakr bir ekilde gitmeyi tercih etmeli. GAPua yatarken onun birka bin gariban vatandan aferinini alacak, ama kendisini deAmerikaya turist gibi indirecek bir uaa binmesi ok yanl bir tercih olur.

Poplizm uruna makam harcamak olur. Tasarruf deil, itibar savurganl olur.

Devletin Cumhurbakanna verdii ua kullanmamak tevazu deildir.

(Gngr Mengi, 30.8.2000, Sabah)

Yazar, Cumhurbakannn Amerikaya giderken GAP ua yerine tarifeli uaklagitmesinin poplizm olacan bunu da birka bin gariban vatandaa yaranmak iin yaptnsylyor.

Sen de Safsatas

(Fallacy Of You Also, You Too Fallacy)

[Ad Hominem Tu Quoque ]

Tanm: Bir iddiaya cevap vermek yerine, iddia sahibinin syledikleri ile davranlartutarllk iinde olmad savyla kar iddiada bulunmak.

rnek 1: ki imemem gerektiini sylyorsun, ama seni de hi ayk grmedim.

rnek 2: Sinan: Hayvanlar beslenme ve giyim amacyla ldrmek yanltr.

Aylin: yi ama, sen hem deri ceket giyiyor, hem de biftek yiyorsun. Byle bir eyi naslsylersin?

rnek 3: Vergi gelirleri nin yeni spor salonu iin kullanlmasna kar olmanz makul bir tutumdeil. Yeni senfoni binas iin lehte oy kullanmtnz ve onun maliyeti de vergi gelirleriylekarlanmt

Gncel rnek 1:

Yine televizyonlarda Hakan krn dedikodular yaplyor. kyor Hncal Ulu,Hakan mthi paragz diyor. Bir bakas apayr eyler konuuyor. Grn ite, bunlar sporyazar! Halbuki Hakan krn Galatasaraya neler kazandrdn sar sultan bile biliyor.


47/85

Para canls olmayan kald m memlekette? Hakana paragz diyenler, adeta bedava deilyazarlk yapmak, selm verirler mi insana? nsan biraz dnr, hele yan ban almadamlarn biraz daha yutkunmas lzm konuurken. ocuk gitmi talyay a, kendini ispatlamapeinde, rahat brakn garibi.

(Sami zey, 29.8.2000, Akit)

Yazar, Hakan kr para canls olarak sulayan Hncal Uluun bu fikrine kar, birfikir ileri srmek yerine, Hncal Ulua sen de para canlssn diyor.

Doldurua Getirme Safsatas

(Poisoning The Well)


48/85

Tan m: Bir insan hakknda nceden olumsuz bilgiler (doru veya yanl) ileri srerek,onun sonradan syleyeceklerini gzden drmeye ve bir nyarg oluturmaya alma.Adam karalama safsatasnn zel bir eklidir.

rnek 1: Biz onun cemaziyel evvelini biliriz.

rnek 2: Hasan nl bir avukat olmu, yle mi? Ayol, o iki lf bir araya getiremezdi.

Gncel rnek 1:

Grdnz gibi, gericilerin sevinten neredeyse kr kr oynamalar bounadeil!.. Siz, bir tarikat liderinin tutuklanma karar karsnda zldn syleyen birbabakann ynettii, fikriyle zikri hibir zaman birbirine uymayan bir partinin ortak olduu,mmetilerin oylarna gz krpan milliyeti partinin bulunduu koalisyonun byle bir yasaykaracana inanyor muydunuz yoksa?.. yleyse ok safsnz!..

(mit Zileli, 24.8.2000, Cumhuriyet)

Yazar koalisyon orta partilerin kt zelliklerini sayarak sz konusu yasann nedenkmayacana dair okur zerinde bir nyarg oluturmaya alyor.

Gncel rnek 2:

Amerikan delegesi sfatyla katlaca o toplantda binbir yalanla birlikte Trkiyeyiktleyecek, amur atacaktr. Bu olay, adna Birlemi Milletler denilen kuruluunciddiyetsizliini de ortaya koyuyor. yle ya, dinler zirvesinde bula bula bu Merweyi bulupkonuturan bir rgte Ciddi demek mmkn mdr? Dinimizi temsil etmek, ayakstndeyalan syleyen Merweye mi kalmtr?


Yazar daha toplant gereklemeden hem Birlemi Milletler hem de Merve Kavakhakknda olumsuz bir nyarg oluturmaya alyor.

Gncel rnek 3:

Deprem, KHK derken gndem biraz seyrelecek ve gzn sevdiim lkemin, gznevurgun olduum medyasnda, beynine ak olduum tiplerin servisleri yaplacak, davalaralacak, iddialar 'sav'lanacak, haberler frlecek.

(Ferh at Bar , 20.8.2000, Zaman)

Yazar, medyann tavrn alayc bir slupla eletirerek, verecei haberlerin gvenirliihakknda okuru artlandrmaya alyor.

Gncel rnek 4:


49/85

On be yl nce Turgut zal kinci Atatrk, Tansu illeri demir leydi olarakgsteren bizim medya bugn Fatih Terimi vatan kurtaran aslan diye ba tac ediyorsa, bilinki yakn bir gelecekte ayaklar altna alp ezecektir...

(Hikmet etinkaya, 25.4.2000, Cumhuriyet)

Yazar, medyann bir gn gklere kardklarn gelecekte yerin dibine soktuunusyleyerek medyann gvenilirlii hakknda bir nyarg oluturmaya alyor.

Gncel rnek 5:

Tarih Kltrnde ne byk deha(!) olduklarn gsteren Sabahlar, adaKltr Gazetesi ile birlikte VCD Seti veriyor! VCDlerde Macera ve Keif Ruhu anlatlyormu! Bence; bu VCDleri almak bir maceraolur!.. Zira; Nasl bir keif ruhuna sahip olduklar, nceki gnk eklerinde grld !..

En az 1930lu yllara ait fotoraf, 1870li yllar diye kakaladlar millete!.. Allah bilir, maceralar nasldr?

(Hasan Karakaya 09.10.2000 Akit)

Yazar, Sabah Gazetesinin ekinde yapt yanllktan dolay Gazetenin dier vereceieylerin de kt olaca ve dolaysyla Gazetenin gvenilmez olduu nyargs oluturmayaalyor.

Devede Kulak Safsatas

(Fallacy Of The Beard)

Bir iddiay, konuyu saptrma ve karsndakini artacak ekilde sunmaksuretiyle yaplan hatal karmlara artma Safsatalar deniyor. Bu grupta da yedi deiiksafsata var: Devede Kulak Safsatas, Siyah/ Beyaz Safsatas, spatlama MecburiyetiSafsatas, Felaket Tellall, mal Soru Safsatas, ok Sorulu Safsata, Snrl Seenek Safsatas

Tanm: Bir iddiann kabuln salamak iin iddiaya uymayan ayrntlarn hi bir farkllk

yaratmayacan ve en kk bir nem tamadn iddia etmekten oluan hatal

karma Devede Kulak Safsatas diyoruz.

rnek 1: Sigara iilmesi, Ankarada hava kirliliine etki edecek deil ya..

Gncel rnek 1:

Anayasa bir kez inenmekle bir ey olmaz. - Turgut zal


50/85

Turgut zal anayasann bir kere ihlal edilmesinin nemsiz olduunu ve nemliproblemler yaratmayaca karmn yapyor.

Gncel rnek 2:

Yrmekle yollar anmaz. - Sleyman Demirel

Sleyman Demirel yrmenin yollarn anmasna etkisinin nemsiz olduunu nesrerek yrmekle bir eyin deimeyecei karmn yapyor.

Ya Siyah ya Beyaz Safsatas

(False Dilemma, Black And White Fallacy)

Tanm: Gerekte ok seenek olmasna ramen, kardakini iki seenek aras ndabrakmak suretiyle yaplan hata.

rnek 1: Beni sevmiyorsan, benden nefret ediyorsun demektir.

rnek 2: Ya bana karsn ya da benim yanmdasn.

rnek 3: nsanlar ya melektir ya da eytan.

rnek 4: lkeni ya sev ya da terket.

rnek 5: Hakan: Ben Liselere din dersinin konulmasn destekliyorum.

Koray: Ben byle bir eyin faydasna inanmyorum.

Hakan: Sen ateist misin yoksa Koray?

Gncel rnek 1:

Komnist-Kapitalist atmas nasl ald, alyor?

zellikle son 2 yzyl kapsam olan bu atmann temeli, u 2 sorunun deerlendirilmebiiminde yatar:

1. nsan beyni Doann, yahut Kainatn, yahut Evrenin, yahut Kozmosun genel btniinde ve onun bir paras olan bir olgu mudur?

2. nsan beyni Doann, yahut Kainatn, yahut Evrenin, yahut Kozmosun genel btndnda ve kendine zg ayr bir olgu mudur?


51/85

Birinci soruya evet diyenler, Monist bir deerlendirmenin dnrl eridir; ikincisoruya evet diyenler ise, Dalist bir deerlendirmenin.. Bu 2 ayr deerlendirmeyznden son 2 yzylda milyonlarca ve milyonlarca insan ld...

(etin Altan, 28.8.2000, Sabah)

Yazar son iki yzyl kapsayan Komnist-Kapitalist atmasn iki tr deerlendirmedenkt yorumunu yaparak insanlarn birine evet dierine hayr cevabn vermek zorundaolduklar karmn yapyor.

Gncel rnek 2:

Devlet klmez... Ya anaristlerin dedii gibi havaya uurulur, ya Engelsin dedii

gibi vakti geldiinde eriyip, tkenip gider.

Memur atarak, tuttuunu yaparak, her bulduunu zelletirerek olmaz.

(Kurthan Fiek, 5.9.2000, Hrriyet)

Yazar, aradaki kararlar iki seenekten birine indirgeyerek iddiasn kantlamayaalyor.

Gncel rnek 3:

Bu lkede Peyami Safa isminde bir adam yaam. Onu biraz tanyan her gn neyazlr? diyemez. unu, yadrganacan bildiim halde, inanarak sylyor ve iddia ediyorumki, Peyami Safann ke yazlar, romanlarndan daha nemlidir. Vaktiyle genlereromanlarn deil, nce objektif serisini tavsiye ediyordum. Belki mnasebetini ilk baktagrebilmek zordur; ama, burada bir slm liminin bir szn hatrlatmak istiyorum: Ya hereyi biliyorum, ya da hibir ey bilmiyorum. Bir cmleyle vuzuhlandrmaya alaym:Btn bilmeyen parann btn iindeki yerini bilemez.

(Ahmet Selim, 9.10.2000, Zaman)

Yazar, her eyi bilmeyenin hibir eyi bilemeyeceini ne sryor.

spatlama Mecburiyeti Safsatas

(Argument From Ignorance, Burden Of Proof,

[Argumentum Ad Ignorantiam)

Tanm: Bir eyin yanllnn ispatlanamam olmas nedeniyle doru olduunu ya dadoruluunun ispatlanamam olmas nedeniyle yanl olduunu ileri srmek. Bu Siyah -


52/85

Beyaz Safsatasnn zel bir eklidir. Bu safsata Bir ey aksi ispatlanamad srecedorudur varsaymna dayanr.

rnek 1: Allahn varl kimse tarafndan kantlanmamtr. yleyse Allah yoktur.

rnek 2: UFOlarn olamayacaklar ispat edilemediine gre, UFO lar mevcuttur.

rnek 3: Hayaletlerin olmad kantlanamadna gre, hayaletler vardr.

rnek 4: Bilim adamlar kresel snma nn varln ispat edemediklerine gre, kreselsnma yoktur.

rnek 5: Mehmet, Bartan daha yakkl olduunu syledi. Fakat bunu ispat edemediine gre, demek ki deil.

rnek 6: Peki, uzayllarn hkmette kontrol ele geirdiine inanmyorsun. Bunuispatlayabilir misin?

rnek 7: Emin: Baz insanlarn telepati gcne sahip olduunu dnyorum.

Akn: Delilin var m?

Emin: Hi kimse insanlarn telepati gcne sahip olmadn ispatlayamaz.

Gncel rnek 1:

Muhabir telefonda haberi Erbakana ok yakn kaynaklardan aldn ileri sryor,Erbakan Ailesinden yalanlama gelmemesini de haberin doruluuna kant olarak


53/85

gsteriyordu. Ahmet Hakan ise birincil kaynann kendisi olmas gereken haberin tamamenyalan olduunu ne sryordu.

(3.9.2000, Hrriyet)

Muhabir, haberin yalanlanmamasn haberin doruluuna kant olarak nesrmektedir.

Felaket Tellall Safsatas

(Fallacy of Slippery Slope)

Tanm: nermenin kabul edilemez olduunu gstermek iin, bu nermeyi bir dizi olaylarn

takip ettiinin gsterilmesi suretiyle bir olay dierinin takip edeceine kesin o larak

inanmaktan doan hatadr.

rnek 1: Pompal tfeklerin yasaklanmas ile ilgili kanunu kabul edersek, ok gemedenbtn silahlar yasaklayan kanunlar kabul etmek zorunda kalrz, ve bunu dier haklarn

snrlandrlmas izler, ve sonunda komnist bir lke oluruz. Bu nedenle pompal tfekleriyasaklamamalyz.

rnek 2: Programna radikal islamc birini davet edersen, nce radikal islamc sempatizan,sonra radikal islamc olursun.

rnek 3: Asla kumar oynama.Bir kere balarsan, durmas zordur. ok gemeden btnparan kumarda kaybedersin ve sonunda geimini temin etmek iin su ilemek zorundakalrsn.

rnek 4: Ahmet Necdet Sezer Cumhurbakanlna seildiine gre, artk demokrasi ray nagirecek, insan haklar ihlal edilmeyecek, ekonomi dzelecek


54/85

Gncel rnek 1:

Gazetecilerin klk kyafetleri Sayn Cumhurbakanmzn houna gitmemi olabilir.Kimi meslektalarmz yerine gre giyinme konusunda biraz hatal davranyor olabilirler. Amademokrat cumhurbakanlar, bu ii ynergeyle dzenlemeye kalkmazlar. Demokratcumhurbakanna yakan, Gazeteciler Cemiyetine bu yndeki dilei belirten bir yazyollamaktr. Bu konuda bir gelenek, bir slup olumasna nclk etmek bakadr, partigazetesi alanlarna emir verir gibi ynerge hazrlamak baka. Bu kafayla, yarn Kk nndetrnak kontrol yaplrsa hi amam. Sonra sra belki de i amar rengimize kadar uzanr.

(Fatih Altayl, 20.5.2000, Hrriyet)

Yazar; Cumhurbakannn gazetecilerin kyafetlerine karmasnn kabul edilemezolduunu kantlamak iin bir dizi olayn (trnak kontrol, i amarnn rengine karma) bunutakip edebilecei iddia edilmi.

Gncel rnek 2:

Halbuki, slmsz bir hayat ehvetle dolar. ahsi menfaat ve gayeleri hkmraneder. Faiz doar. Hrszlk, meslek haline gelir. efkat ve merhameti ortadan kaldrr. iningzn patronun kasasna, patronun gzn iinin aln terine musallat ed er. Fert vecemiyetlerdeki sevgi ve saygy ortadan kaldrp itaatsz bir toplum oluturur. Anari alr bangider. Dorunun a kalaca inanc cemiyete slk gibi yapr. Kimsenin kimseye itimadkalmaz.

(Mevlut zcan, 25.8.2000, Mil li Gazete)

Yazar slamsz hayatn kabul edilemez olduunu gstermek iin bir dizi kt olayn

gerekleeceini iddia ediyor.


55/85

Gncel rnek 3:

Hele kadnlar, imdi allanp, pullanp, sslenip daldan dala konup gnl elendiriyorlar .Ya yarn? Orta yalarnda, paralar varsa, evli deillerse jigololarla gnl elendirebilirler. Yadaha sonra? Yapayalnz ve sevgisiz ne yapacaklar? ki ve zillet. Ya intihar ya da bir huzurevinde tevehhrler iinde geecek acl bir mr.

(Abdurrahman Dilipak, 9.10.2000, Akit)

Yazar, kadnlarn evlenmemelerinin kabul edilemez olduunu gstermek iingelecekte kendilerini bir dizi kt olayn beklediini ne sryor.

mal Soru Safsatas,

(Complex Question)

Tanm:Genellikle sorann kabul veya nyarglar ile bir uyumluluk ortaya karmak zere

cevap vereni, evet veya hayr demesi durumunda sulu duruma drecek sorular

sorulmasndan doan hata.

Alakasz iki nokta birletirilerek tek bir nerme gibi sunulur. Karsndakinin her ikisinide ya kabul veya reddetmesi beklenir. Gerekte biri kabul edilebilirken dieri edilemez.

rnek 1: Karn dvmekten hala vazgemedin mi? (Ne zaman dvdm ki?!!!)

rnek 2: Korsan kitap satn durdurdun mu? (Ne zaman korsan kitap sattm ki?!!!)

rnek 3: Muhafazakarlar bu konuya ne zaman arlklarn koyacaklar?


56/85

rnek 4: Diyelim ki ben ndistim. Okula plak gelsem bu sizi rahatsz etmez deil mi?

Gncel rnek 1:

dnyas, medya ve sair dnce odaklar, aydnlar, sanatlar vatan haini mi ki Sezer onlarla grmesin?


Yazar, Sezerin baz gruplarla grmek istememesini byle bir soruyla gndemegetirerek Sezeri zor duruma drmeye alm. Soruya olumlu yant verildiinde bugruplarn vatan haini olduklarn kabul edilmi olacak, olumsuz cevap verildiinde Sezerinonlarla grmesi gerektii sonucu kacak.

Gncel rnek 2:

nk Haydar Kutlu, szlerini yle bitiriyor: imdi bana komnizmin yerine neyikoyuyorsun diye soranl ara, yine komnizm diyorum. Ben de diyorum ki, Komnizm, yerinekonulacak hibir ey bulunmad zaman konulan bir ey midir?


Yazar, muhatabn zor durumda brakmak iin byle bir soru sormu. Muhatabevet dese komnizmi kmsemi olacak, hayr dese kendi dediini yalanlam olacak.

Gncel rnek 3:

Blc ve irticai eylemlere kar devleti savunmasz brakmakla sulanan birCumhurbakan veya hukuku bile bile inemekle sulanan bir hkmet ile mi AvrupaBirliine gireceiz veya enflasyonu yeneceiz.

(Gngr Mengi, 23 -8-2000, Sabah)

Yazar, burada evet yada hayr diye cevaplandnda, hkmet veya Cumhurbakan

hakknda sulayc ifadelerini kabul ettirecek ekilde soru soruyor.


57/85

Gncel rnek 4:

Bu kimi rahatsz eder? ran, diktatr Saddam, hanedan ynetimindeki Araplkeciklerini... Rahatsz olsunlar, olmallar. Kald ki kimdir bunlar? Dnya bilimine, sanatna,retimine ne katklar vardr? slamiyet gnei btn bir evreni aydnlatmaya yetecek enerjiyiz kaynaklarnda tutarken neden kendilerine slam lkesi denilen kabileleri aydnlatmyor?

MOSSAD m engelliyor, CIA m yasaklyor, Siyonizmin glgesi mi gneimizisndryor?

(Nuh Gnlta, 21.7.2000, Zaman)

Yazar, slamiyetin btn dnyay aydnlatabilecek potansiyeli olduu halde, slamlkelerini aydnlatmamasnn gerekesinin darda aranmamas gerektiini sor ular sorarakima ediyor. MOSSAD m engelliyor, CIA m yasaklyor, Siyonizmin glgesi mi gneimizi

sndryor? sorusuna evet dense bu defa da bahis konusu lkelerin dier nitelikleritartma konusu olabilecek..


58/85

ok Sorulu Safsata

(Fallacy Of Many Questions)

[Plurium Interrogationum]

Tanm: Tek ve basit bir cevap talep edermi gibi sunulan bir sorunun aslnda birden fazlacevap ihtiyac yaratmas durumudur.

rnek 1: nsanlarn kendi inanlarna gre ocuklarn yetitirmesini ve evde eitimidestekliyor musun?

rnek 2: Sizce yksek vergiler i hayatn etkiliyor mu?

rnek 3: Nkleer santraller sizce istenir eyler mi ?

Gncel rnek 1:

Blc ve irticai eylemlere kar devleti savunmasz brakmakla sulanan birCumhurb akan veya hukuku bile bile inemekle sulanan bir hkmet ile mi AvrupaBirliine gireceiz veya enflasyonu yeneceiz.

(Gngr Mengi, 23.8.2000, Sabah)

Yazar, soruyu evet ya da hayr eklinde cevaplama gerektirecek ekilde soruyor,halbuki bunun aklamas birden fazla cevaba ihtiya gsterir. Bu konuda Cumhurbakannnsulanmas , hkmetin sulanmas, Avrupa birliine girilmesi, enflasyonun yenilmesihakknda cevaplar verilebilir.


59/85

Snrl Seenek Safsatas

(Fallacy of Limited Alternatives)

Tanm: Tam bir inceleme aratrma ve delil ortaya koymadan, bir hareket seyrininbaka seenekleri yok sayd veya dlad konusunda srar etme yanll.

rnek 1: Vergi yasalarnda reform yaplmas iin hkmeti drmeliyiz. Baka seeneimizyok, nk iktidardaki hkmet gemite vergileri indirmemiti.

rnek 2: Microsoftun yazlm endstrisine hakim olmasna memnunum. Eer onlarolmasalard u anda sahip olduumuz bilgisayar verimlilii olmayacakt.

rnek 3: Eer Demireli yeniden Cumhurbakanla semezsek istikrar bozulur.

Gncel rnek 1:

Bir niversite, hemirelik okulunu durup dururken niin kapatr?.. nk orada

gen kzlara trbanl eitim veriliyordu. YK, bu okulun eitime byle devam edemeyeceiniFatih niversitesine defalarca ve szl olarak bildirmiti. Bunun zerine kapatld.


Yazar ortaya delil koymadan sanki okulun kapatlmasna tek sebep trbanl eitimverilmesiymi gibi karmda bulunuyor .

Gncel rnek 2:


60/85

Saytayn 12 milyon dolara mal olan ve 9 ylda ancak bitebilen lks binas; ncesen kapacaksn... Hayr ben kapacam... ekimesinin kurban olmutur. Plajdaki boezlonga kim erken gelir, havlusunu kim nce atarsa ezlong onun oluyorya...

te onun gibi...

Binay nce kapmak iin kskanlk krizine girdiler. Saytayn st ynetiminin binayaoturma izni almadan ariv yerletirmesinin baka aklamas yoktur.

(Necati Doru, 31.8.2000, Sabah)

Yazar ortaya bir delil koymadan Saytay st ynetiminin binaya oturma iznialmadan ariv yerletirmesinin tek sebebinin binay sahiplenmek istemesi olduunu iddiaediyor.

Yanl Sebep Safsatas

(Fallacy of False Cause)

[Non causa pro causa]

Yanl Sebep Safsatas, ortak noktalarnn argmanlarn sonucunda bir eyin dierininnedeni olarak kabul edildii Tartmal Sebep Safsatalar grubuna dahildir. Bu gruptaki

safsatalarda neden- sonu ilikisi olduka karmak olup, kolayca hata yaplabilir. YanlNeden Safsa tasndan baka ncesinde Safsatas, Mterek Etki Safsatas, nemsiz EtkiSafsatas ve Karmak Nedenler Safsatas bu gruba dahil safsatalardr.

Tanm: ki olayda, yeterli delil olmakszn birinin dierinin meydana geliine nedenolduu eklindeki akl yrtme.

rnek 1: Televizyon seyretmek iddete neden olmaktadr. nk televizyonun evleregirmesinden sonra toplumdaki iddet oran artmtr.

rnek 2: Torun sahibi olmak kalp krizi olasln arttrr. nk torun sahibi kiilerde kalpkrizi geirme oran yksektir.

rnek 3: Nine: Evlenmek insann boyunu uzatyor. nk ben evlendikten sonra boyum okuzad.

Torun: Ka yanda evlendin?

Nine: 13 yanda.

rnek 4: 5 Maysta gezegenler ayn hizaya geleceinden deprem olacakm.


61/85

Gncel rnek 1:

Ama biz iin zn bir yana braktk, sorunu Sezer Eceviti aramal,hayr EcevitSezeri aramal inatlamasna indirgedik. Bunu bir onur meselesi haline getirdik. Sanrmgenlerimizdeki arkllk kompleksinden bir trl kurtulamamzdan kaynaklanyor bu komikdurum.

(Tufan Tren, 14.8. 2000, Hrriyet)

Yazar Ecevit le Sezer arasndaki olayn bir onur meselesi haline gelmesinin nedeniniortaya delil koymadan arkllk kompleksinden kurtulamamza balyor.

Gncel rnek 2:

Sahann profesyonellerine bakyorsunuz, rol deitike kar veya koca dei tiriyorlar.Nikh ve talkn dince akas olamayaca iin, gerek hayatlar da ekseriya kimin elinin kimincebinde olup olmad mehul bir ekle brnyor. Irzlar yol geen hanna dnm sanatyldzlar (!) kimsenin malumu deil mi yoksa? Kh Mslman kh gvur rollerine

brnenlerin, ahsiyetleri de ou zaman orbaya benzemiyor mu?


62/85


Yazar sanat yldzlarnn, kah Mslman kah gavur rollerinebrnmeleriyle ahlakszlatklarn iddia ediyor .

Gncel rnek 3:

Bu dediimiz trden olanlar dostluk, mostluk grubu deil sadece birtakm uyank milletvekillerinin bedavadan yurtd gezisi yapmalar iin uydurulmu formllerdir.

Nitekim Amerikallar kimseye bedava gazoz bile ikram etmedikleri iin olsa gerek milletvekillerimiz ABD iin dostluk grubu kurmamlar.

(Oktay Eki, 18.8.2000, Hrriyet)

Yazar millet vekillerimizin ABD iin dostluk grubu kurmamalarna neden olarakAmerikallarn kimseye bedava gazoz bile ikram etmediklerini gsteriyor

Gncel rnek 4:

Deve srs kadar Arap lkesi, aralarnda kalm bir avu srailliyle ba edemiyor.

nk; bu ada artk ilkellik saylan savalar kazanmak iin bile ada ve uygar olmakgerek. retime katlmayan, kara rtlere hapsedilmi kadnlarla... Hurafe -yalanezberletilerek bytlen ocuklarla... Bin yl nceden kalma bir hukukla... Yasaa ve korkuyadayal bir ilkel sosyal yapyla, ne ada olunur, ne de gl...

Sava da kazanlmaz...

Bar da...

(Bekir Cokun, 14.10.2000, Hrriyet)

Yazar, Araplarn sraille ba edememesini kara rtl kadnlara, hurafeylebytlm ocuklara ve bin yl nceden kalma hukuka balyor. Halbuki, srail de teokratikbir lke olduundan, Bin yl nceden kalma bir hukukla ynetilir

Gncel rnek 5:

Siz hi olimpiyat ampiyonu oldunuz mu? Ben olmadm. Olmay ok isterdim amaolamadm. ounuz da olmamsnzdr. O yzden de Naim'i eletirmeyelim.

(Fatih Altayl, 18.9.2000, Hrriyet)

Yazar, Naimi eletirmememiz gerektii sonucuna, oumuzun olimpiyat ampiyonuolamamamz nclnden yola karak varyor.


63/85

ncesinde Safsatas

(Fallacy of Previous This )

[Post Hoc Ergo Propter Hoc]

Tanm: Bir olayn olmasnn, belli bir zaman sonra baka bir olaya neden olduu sonucuna

balamaktan doan hatal karm. Yanl neden safsatasnn zel bir eklidir. Batl itikatlarn

temelinde bu safsata yatar.

rnek 1: Btn araba kazalarnn ncesinde kavakta siyah bir kedi grlmt. Yani,kavakta bir daha siyah bir kedi grdm zde kesinlikle bir kaza olacak.

rnek 2: O, milletvekili seildikten sonra, enflasyon azald. Demek ki Onun seilmesienflasyonun dmesine neden oldu.

Gncel rnek 1:

Diyeceim u ki, adna rol denen ey, hakikat noktasnda hi aka kaldrmyor. Enindesonunda insan o role uygun bir ahsiyetle noktalanyor. Ehl -i hakikat bir bymz, EbuCehil rolne karlan bir gencin, sonradan tam bir inansz olup ktn ibretle aktarmtyle ise, evltlarmz o tehlikeden mmkn olduu kadar uzak tutmakta fayda var. Oyundur

canm, bunda ne var? gevekliine dmeye gelmez. (Mustafa Kaplan, 24.8.2000, Akit)

Yazar Ebu Cehil roln oynayan gencin, sonradan inansz birisi olmasnn nedeniolarak oynad rol gstererek, insann rol yapmasyla kiiliinin deitii karmn yapyor.

Gncel rnek 2:

ahsen ben, demokrasiyi bir trl sevemiyordum. nancmn demokrasiye ihtiyaduyacana inanmyordum. Demokrasi yokken, biz, ktaya 7 denize hkimdik. imdiemperyalistlerin klesi durumuna dmtk.


Yazar, Demokrasi yokken 7, denize hakim olduumuzu , demokrasi geldii iin artkemperyalistlerin klesi durumuna dtmz karmn yapyor.

Mterek Etki

(Joint Effect)


64/85

Tanm; Her ikisi de tek ve gizli nedenin sonular olduu halde birinin dierinin nedeniolduunun sanlmas durumu.

rnek 1: Ateiniz var, bu nedenle vcudunuzda krmz lekeler o

Documents

Alev Alatlı - Safsata Kılavuzu