24
AN. XVIII -N. 111 MM. JUNIO ET JULIO AN. D. MCMXLVIII PALAESTRA SUMMARIUM iiiiiiimiiiiiiiiiiHiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiMiiiiiiiiiiiiiiiiMiiii Exercitationes scholares, S amapulesi, R uiz, S anmartí, Lasierra. Quid de morte ^senserint classici scripto- res. SARMlP-irlO. De Apollodoro Atheniensi, O rth . Epistolia soluta. Iliadis I, VÁZQUEZ. Adnotationes stilisticae, B eltrani. De verbis, J. M. M. Hymnus messorius, Mauleón. ê-^4 Extremum imminet periculuml, SARMIENTO I i* K iJj L l ~j Bibliographia, M ir, T ristanius, Mauleón. Compositiones vertendae. Curiosa et jocosa, Xaverius. Ordinarii et Superiorum licentia www.culturaclasica.com

AN. XVIII -N. 111 MM. JUNIO ET JULIO AN. D. MCMXLVIIIPABON-ECHAURI. — Diccionario Griego-Español, 2.a edic. revisado por*. José M. Pabón. — Ptas 40 ROCA PUIG. — Textos y prácticas

  • Upload
    others

  • View
    4

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

  • AN. XVIII -N. 111 MM. JUNIO ET JULIO AN. D. MCMXLVIII

    PALAESTRA

    S U M M A R I U Mi i i i i i i m i i i i i i i i i i H i i i i i i i i i i i i i i i m i i i i i i i i m i i i i i i i i i i i i i M i i i i i i i i i i i i i i i i M i i i i

    Exercitationes scholares, Samapulesi, Ruiz, S anmartí, Lasierra.

    Quid de morte ^senserint classici scriptores. SARMlP-irlO.

    De A po l l o d o ro Ath en ie ns i , O rth .Epis to l ia solu ta .I l iadis I, VÁZQUEZ.Adnotationes stilisticae, Beltrani.De verbis, J. M. M.H y m n u s m ess or iu s , Mauleón.

    ê - ^ 4 E x t r e m u m i m m i n e t per i cu lum l , SARMIENTOI i* K i JjLl~j Bibl iographia , M ir, Tristanius, Mauleón.

    C o m p o s i t i o n e s ver tendae .Curiosa et jocosa, Xaverius.

    Ordinarii et Superiorum licentia

    www.culturaclasica.com

  • Exercitationes ScholaresBeneficia

    M a g n a m i n te r v o lu c r e s c a e d e m fac i a m ... Ait q u i d a m r u s t i c u s et a r r i p u i t s c l o p e t u m .

    — Miserere e a r u m — u x o r e jus d ixi t —. N o n n e v e n i u n t s in gul i s a n n i s et se ge te s n u n q u a m def ic iun t?

    — M u l t u m ex tener i s h e rb is f r n m e n t i •v or an t . S c is ne , q u a l e s n u n c sege tes ha-beTetjrujSjTnisi ah av i bus i s t i s n o c e r e n t u r .

    —Fu l i c a e no n c o n s c i a e v o l i t a b a n t s u p e r c a m p u m , q u a s ru s t i c u s , s u b s t r u e s e g e t u m se ab d en s , necavi t ; a t q u e id in d e f e s s u s per d e c e m dies fecit. Q u o fu l icae o m n e s s u p e r s t i t e s a b i e r u n t qu in u n q u a m ad a g ro s i l los red i e r in t . C o n t i git u t eo a n n o d i m i d i a m e ss i s p a r s d e p e r d e r e t u r q u o d s p f c á e a q u i b h s d á m v e r m i b u s exesa

  • DICCIONARIOS

    L E N G U A E S P A Ñ O L AVOX. — Diccionario General Ilustrado de la Lengua

    Española. — Prólogo de R. Medéndez Pidal; revisión de S. Gili Gaya. — En tela, ptas. 125.

    GILI GAYA. — Iniciación' en. la Historia Literaria Universal. — Ptas. 22.

    L E N G U A L A T I N ASPES. — Diccionario Ilustrado Latino-Español Espa- •

    ñol-Latino. — 2.a edic. revisada por García de • Diego. — Ptas 50.

    SPES. — Diccionario abreviado Latino-Español Español-Latino, reducción del anterior p a r a los p r i m e é ros cursos del Bachillerato, 2.a edic. - -Ptas. 25.

    ECHAUIRL — Diccionario Manual Latino-Español Español-Latino. — 6." edic. revisada por el autor. Ptas. 45.

    Id. Lengua Latina (cursos T°'2.0-3.0). Ptas. 18.Id. id. (cursos 4.0'5.°'6.0'7.°). Ptas. 25.I d . C r e s t o m a t í a L a t i n a p a r a l o s # i e t e c u r s o s d e l B a ç h P

    l l e r a t o , P t a s . 20 . * #

    L E N G U A G R I E G APABON-ECHAURI. — Diccionario Griego-Español,

    2.a edic. revisado por*. José M. Pabón. — Ptas 40ROCA PUIG. — Textos y prácticas para todos los

    cursos de Griego.

    Pedidos y detalles aE D I T O R I A L 3 P E S

    A v e n i d a C a r l o s I. 149 - B A R C E L O N A - T e l e g r . E D I S P E S

    C u m e m i t i s , PALAESTRAM LATINAM n u n t i a n t i b u s r e f e r e t i s

    www.culturaclasica.com

  • VINOS DE MISA■ ■ ■ ■ ■ B R H H n O M H H H i H H B a H i

    DE M U L L E R , s. a.T A R R A G O N A

    Casa fundada en 1851

    Medalla de Oro en laExposición Vaticana de 1888 (S. S. León XIII) * Proveedores de Sus Santidades

    •Pío X, Benedicto XV, Pío XI y Pío XII

    G arantía de a b so lu ta purezaE X Q U I S I T A C A L I D A D

    Certificados del Excmo. Sr. Arzobispo de Tarragona y de muchos otros limos. Prelados

    Cum emetis, PALAESTRAM LATINAM nunt ian t ibus re fe re ti swww.culturaclasica.com

  • MM. JUNIO et JULIOA N . X V l l i - N 1 1 1 A N . O . M C M X . L V i l l

    PALAESTRA LATINAPretium lubnotationi» annuae, solutione antelata, est 15 pesetarum in Hispania et Luiitania, 16 pt. in America et Philippini» in su lis et 17 pt. in reliquis civitatibus - Pretium mitta tur opo rte t ad Admin ie tratorem , L a u n a , 5 - Barcelona - A p a r t . t o j a

    Quid de morte senserint classici scriptores(I)

    1. Praefatiuncula. — Placet in praesentiarum peramoenos latinitatis hortos invisere ac laetissimos obiter flores liquidis odoribus fragrantes decerpere eorumque succos delibare animo degustandos.

    Neque vero nescio esse nonnullos eosque non admodum indo&os quibus litterarum Studia praesertim classicarum non modo displiceant, verum etiam qui eorum utilitatem negent ipsaque coercenda atque reprimenda censeant. Nihilo tamen secius; nullibi locorum, plenarum gravitate et doâr ina , quibus passim consperguntur, sententiarum praecepta abundantius reperies, quam in his Studiis inconsiderate nunc maxime temporis negledtis aut poSthabitis.

    Laudandos igitur arbitror humanissimos viros qui tantopere in his augendis fovendisque adlaborant virilique pro parte summam dant operam. Quo magis ad litterarum cultum revertamur eo magis sensim sine sensu litteras patrias florere ac vigere magno cum gaudio sentiemus.

    Haec tandem al iquando Studiosa juventus velim intellegat votisque magis trorum respondens, omnibus animi viribus ad hoc se conferat otium, «quod longum ac d iuturnum cum sit et improbum, dulcissimi sunt et erunt, quos ex co percipiet, sapientiae fruótus» (2), quippe quod bonos in dies nos efficiet si modo vera narra t Horatius (3):

    nemo adeo ferus eil ut non mitescere possit, si modo culturae patientem cçmmodct aurem.

    Inde ad nos usque manare illa mihi videtur, de qua Marouzeau (q), heredi tas, «auquel nous devont le bienfait de l’humanisme», idonea inprimis ad vitam moresque tradentis documenta.

    Nihil vero ad vitam moresque componendos informandosque sic proficit quantum adsidua de morte cogitatio. Horum memores, visum c¿t pauca hac super re disserere. Longa lataque superanda cii, quamvis fertissima deliciarum, via. At * 2 3 4

    ( t ) Cfr . Anales dei Inst, de Lit . Clásicas, t. II.(2) Cfr. TARNASSI, Est. Latinos, t. I, Introd., pág. 3.(3) id., o. c., t. II, lee. I, pág. 20.(4) Anales dei fnst . de Lit . Clásicas, t. I, pág. 10.

    4 2 3

    www.culturaclasica.com

  • vero, modus eíi ullus inveíligandi et quaerendi defa tigatio , turpis eSl cum id quod quaeritur sit pulcerrimum ( i ) .

    2. Quid sit mors. — Terrae omniparent is a lumnus (2), cjuem rerum opifex in effigiem finxit m odera n tum cunóla deorum (3), animo et corpore coalescit , indeque eum ra tionalem díólitamus; juriaque de causa sand ias omnibus animal (4) ¡irxpóv xóaiiov non incongrue appellavere gtaeci.

    A t animus — divinae par ticula aurae ( 5 ) — cordis ment isque muner ibus o p time para tus , fines quodam modo att ingit d iv inorum; ipse ad superna tendi t, d i r i g i tur cfferturque. Insatiabil i illo caeleálium rerum desiderio, animum esse divinum eu m dem que immorta lem conjeólari licet. Corpor i s vero ad l ibidinem proclivitas, qua ad ima et inferiora rapi tur , satis supcrque mortale esse nobis dcmonft rat . U t r a q u e inconcusse p robata invenies in illo Ciceronis libro, qui e£l de natura deorum (6).

    His adversis na tur ae vi ribus quas i inseólatus homo in rerum initia dissolvi miru m non e£l a tque dispesci animi a corpore discessu (7). Ipse autem animi a corpore discessus, q u o m o d o fiat, nihil nocirá i n t e r e t ; situe sine dolore an et sit p lerumque sine sensu, nonnunquam etiam cum voluptate. Totum leve eH qualecumque sit; f it enim ad pu tidum temporis (8).

    3. Obeunda est omnibus. — U n u m planum ac perspicuum cál, docente atque etiam repug nan te natur a (9):

    nullum saeva caput Proserpina fugit.

    Lippis deinde et tonsoribus notum e£l il lud Vergilii (10):

    i ta t sua cuique dies.

    Hanc omnes diem t imeant necesse cft eamdem que omne etiam animal refugiat. Nih i l eft cui libet vi ta carius nec quem quam a sui ipsius cari tate abhorruisse ac ceptum e£l; g ignere par i te rque gigni omnes des iderant et amant .

    (1) ClC., De Fin. bon. et mai. , I, 1. 3.(2 ) V erg., A en. , V I , 595 .(3) O v . , M eta m ., 1, 76 .

    (4) Id- ib. 8 3 .(5J H or ., Serm . , II, 2, 78 .(6) Cf. Tuse. D isp . , 1- 16, 36; I, 20. 4 7 . ; I, 13, 30; I. 22. 30; De Senec. XXI, 7 7 » 7 1 2 3 4 * 6 7 8 9 10- i b -

    XXIII , 86: q u o d si in hoc e rro , qu i animos h om inum inmorta les esse c redam , l ib e n te r e rro nec mihi

    h u n c e r ro re m , q u o de lector, d u m vivo, ex to rqueri volo.

    (7) ClC., Tuse., I, 9. 18.(8) id ib., 34. 82 .(9) H o r ., Carm., I, 28. 20.

    (10) Aen., X , 4 6 7 .

    424www.culturaclasica.com

  • Kes in comperto eft, quam nemo unquam rationis utens infitias ibit, mortem ultimam rerum lineam esse, ut vanam spem sibi fingat insipienter sperans (1):

    quis scit an adjiciant hodiernae crailina summae tempora di superi?

    Etenim, ut eft apud Ovidium (2):tendimus huc omnes, metam properamus ad unam,

    omnia suh leges mors vocat atra suas.

    Jamvero cum mortem, quam omnibus natura proposuit (3), devitare ullo pafto nequeamus: moriendum enim e$t omnibus (q) eam jugiter revocare in memoriam oportebit, quandocumque tri tum vulgatumque sit illud horat ianum (3):

    debemur morti nos noSlraque.

    Singulis eadem fata manent, cum dies et no&cs ut reliquos homines (6):

    me mors atris circumvolat alis.

    Itaque ergo, omnibus mors quasi saxum Tantalo setnper impendet, ait Cice- r° (7). Quod sollicitudini atque curae eft considerant ibus horarum lapsum sempiternum et dierum fluxum annorumque sibi succedentium cursum. Quapropter , moerore confeótus querebatur lyricorum princeps (8):

    eheu fugaces, Poflume, Poflume, labuntur anni...

    Ad haec quoque referenda sunt verba Nasonis (9):

    tempora labuntur tacitisque senescimus annis et fugiunt, freno non remorante, dies.

    Iterum praeclare Horatius (10):

    truditur dies die,novaeque pergunt interire lunae.

    Quibus aperte admonemur temporis ja&uram ne faciamus praesertim cum breve et irreparabile sit tempus aetatis nul laque diei pars sine magno dispendio pereat, neque (11)

    diffinget infe£tumque reddet quod fugiens semel hora vexit.

    A . R aym. Sarmiento, C. M. F.Villae Rosarii, in Argentina. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 (sequar)

    (1) H or ., Carm., IV, 7. 17: cf., epist. I, 16. 79.(2) Consol, ad Liv., 359 .(3) Cíe., Philip., IV, 13.(4) Id., Tuse., I, 5. 9.(5) Ars., Poet., 64,(6) H or ., Scrm., II, 1. 58.

    (7 ) D * h bon. et mal., I, 18.(8) Carm., II, 13. 1.(9) Fast., VI, 771.

    (10) Carm , II. 18. 13.(11) Id. ib , III, 29. 47.

    425 .

    www.culturaclasica.com

  • De Apollodoro AtheniensiA po l lod or us Atheniensis, qui l ibrum cui nomen «Chronica» scripsit , ab anno

    circiter 180 a Chr . n. ad annum fere i i o fuit. Il lud autem not issimum opus , quod praecipue vitas phi losophorum per t ra&abat , fere prorsus periit . Quae vero exStant f r agmenta magni moment i sunt. Ad illa, quae pauciora sunt , alia nuper acceserunt, ut brevi expr imam. Dr. enim Antonius Tovar , in praemianti ephemeride «Emeri ta», vol. XI (1943) , 180-200 de vita AriStotelis egit, quae in codicis matri tensis 4 6 7 6 folio 147* cont inetur . En verba ex graeco translata: «Plato natus Diot imo Ar£hon- te (428-7) poi l octoginta duos annos Theophi lo aréhonte (348-7) vita cessit. A r i s toteles autem natus Diot rcphc archonte (384-3) poi l sexaginta tres annos Philocle (ar£hontc) (322-1) mortuus eSt. Frequentavit ( Arii lotclesJ Pla tonem Nausigene ar ihonte (368-7); et inde a Theophi lo , quo ar£honte (348-7) Plato mori tur , usque ad Philocl em, quo aróhonte (322-1) Ari i loteles mori tur , viginti tres (!) anni sunt, qu ibus Ari iloteles Platoni super ites fuit. Platoni igi tur vivo non e$t adversatus [praeterea hoc dicendum e i l :] Ari iloteles juvenis composui t dialogum de poetis et de arte poetica [scripsit] et [ l ibros] rhetor icos et problemata medianica et medica et physica in septuaginta libris et optica problemata et discipl ina [seu dicaioma- í a ] urbium hel lenicarum ab eo [ = Ari ilotele] scripta sunt , quibus innixus Phil ippus [rex] discordias i l larum urbium composui t , ut Phil ippus a l i quando glor iare tur et diceret: «Definivi te r ram Pelopis [ = Pe loponnesum]». Politcias [ = l i b r o s conSlitu- tiones c iv itatum cont inentes] Arii loteles poStea scripsit».

    De hoc textu — latine re d d i to — , qui graece adhuc ignotus erat, ita judicari poteSl: illa verba de vita Platonis et AriStotelis ex Apol lodor i Chronicis promanare v identur . N am Apo l lodorus duos aequales conectere a tque nomina ardhontium, qu ibus regent ibus, illi aequales nati et mortui sunt, proferri solet; annos quoque aetatis et rerum ges tarum addi t, ut facile erui poteSl ex collectione f r agmentorum «Chronicorum» quam fecit Felix [acoby in l ibro quem inscripsit «Apollodors Cbro-

    (Bcrolini, 1902). Q u o ex duplici modo tem porum seriem conjungendi commercium seu necessitas hominum ratione quadam vicinorum clarius expr im i tu r et cert ius pondera tur . N om in ibus enim arChontium proposit is , tempus in quo cujus- que viri aetatem decurr i t firmiter Stabilitur, nam nomina propr ia difficilius a scr ibis var ian tu r quam numeri ; numeris autem apud ant iquos sci iptores di ffidendum cSt; saepe enim auClorcs font ibus diversis usi novas computat iones sub aliis ra tionibus a tque principiis subducu n t al iosque numeros proferunt ; saepe etiam ad o ra tionem graviorem atque ornatiorem Struendam numeros augent , quo veritas valde co rrum pi tu r . Ea autem quae codex matri tensis 4 6 7 6 in folio i 4 7 v de Platone praebet , apud Apol lodorum non adeo conexa erant cum verbis quae ad AriSlotclem speClabant, ut nunc in illo codice leguntur. Immo poSt a l iquot hominum aetates, Apol lod oro mortuo, scr ip tor qui vitam AriSlotelis erat ena rra tu ru s ex Apol lodo r i Chronicis qu ieda in excerps it et centones consuit . De iis vero duo illa f ragmenta

    426

    www.culturaclasica.com

  • Chronicorum Apollodori nobis in manuscripto matritensi exilant: cujus altera pars Platonis vitam exhibet, altera vero, produ&ior, Ariftotelis ortum obi tumque circumscribit .

    Tandem de illa Philippi regis sententia (optaa fTjv lléXoTtos pauca referam. Quae sane verba alteram partem pentametri efficiunt, forsitan et alterius metri veiligia contineant. Certum quidem e.ft vocabula illa poetice sonare, neque veri dissimile c£t Philippum ipsum nunquam tali modo poetico locutum esse. Py¡ lls/^o-

    ¿tat pro llsÀ/jKOWYpoî,' haec autem vox produ&ior non cuivis metro conveniebat. Apollodorus autem versu iambico comico «Chronica» confecit; et illa verba coptoa 'f/jv 11 ¿Xotcoí cum quadam positione in versibus iambicis Apollodori invenire poterant. Chronographum ergo athcniensem Philippi judicium his verbis conceptum metrice redegisse, opinari licet.

    Quod si verum e¿t, haec quoque sententia Philippo regi adseripta, tertium fragmentum «Chronicis» Apollodori adnumerari debet. E mil O ^ th

    EpistoliaDn o . F r. B. (Lucronii). Epis tu l am ,

    qua m e n te m aper iebas et des ider ia s ignificabas. ben igne accepi et gaudeo in pr imis fasc icu lum, q u e m nu pe r accepis 11. tibi m ul to gra t io re m fuisse. A l u m n o ru m exerc i ta t iones ab Actuar io Palaestrae Latinae p r o p o n u n t u r q u a s pueri in la t in um conver tan t ; a t sub in de parvuli al ias m i t t u n t sc r ipt iones , q u a s ut eis a n im o s inj ic iamus , facile ed imus . Q u a e ta me n exerc i ta t iones fere in opercu l i s p raebun tur . ut et a lu m n is locus de tur et e rudi t is ne fiat injur ia. De ceter is tibi assen tior , o m n i a red in tegrare op o r te t ut ad s u m m a m a n i m o r u m h u m a n i t a t e m deveniamus; in id o m n e s o p e r a m con fe ra m us .

    F r . P. S t . S. (Calagurri). Ex tuis l i tteris du o vo lu mi na P a i .a b s t r a e L a t i n a e a nobis missa et q u o s d a m fasc iculos ab Adm in is t ra to re , te accepisse intel lexi . Re liquos fasciculos difficilius invenire po te runt ; no tu la m t ransm is i B a rc in o nem , quae , si me cum haberem, cu ra rem tame n illos perqui rendos . Nihil de p re tio, c um ab Adm ini s t r a tore id c u ra tu m arb i t ror Dict ion ari um gai lieu m- graecum Alexandre venit apud l ibra r iam H a c h e t te. Parisi is , p re t io 500 franc., qui plus m inu s 50 pese tis a e qu abu nt .

    solutaD n o . X a v . P. In te r rogas q u a voce

    n o m i n a n d i illi m e rc iu m negot i a tores qui vulgo estraperlistas v ocant u r ; et do leo in pr imis a p u d vos h u ju s m o d i h o m i n u m genus o r tu m q u o q u e habuis se . Hi vero qu am vis et in ali is l inguis c o m m u n i illo ac vulga to vocabu lo forte in s i gn ia n tu r , eos t a m e n c u m an t i q u is sc r ip tor ibu s dardanarios et captatores appe l la ve r im. Dardanariis en im «odios i ss imo h o m i num generi n o m e n i n d i t u m est a q u o d a m D a r d a n o phoenici , insigni mago», et de q u ib us Ul.P., Dig. 47, 11, 6 a n n o n am a t t e n ta r e et vexare vel m ax im e dardanarii solent . Est a u te m dardanarius, jux ta Forcel l inium, a n n o n a e et a l ia rum me rc iu m nego t ia tor qui s tu d i o und iq ue coëmi t , et c o ë m p t a c o m p r i m i t ut a n n o n am in c e n d a t et car ius vendat» (Cfr. e t iam S t e p h a NUS, Thesaurus linguae la- tinae, sub v.); qui a S to A m b r o s i o et aliis sc r ip tor ibu s captator q u o q u e a p p e l la tur (Cfr. F o r c e l i . i n i ). Dioc le t ia nus q u o q u e im pe ra to r , «legem pret i i s r e r u m vena l ium im p o n e re c o n a t u s est . ut i m m e n s a m a n n o n a e c a r i t a te m coërceret»; qua occas ione de h u j u s m o d i h o m i n u m genere ape r te lo qu i tu r (Cfr. P al. LaT. n.99, p. 206).

    427

    www.culturaclasica.com

  • ILf ADIS 1Cui propere pedibus ve lox a f fa tu r Aóhilles:

    «Si quod habes omen, milia formidine profer.85 En Phoebum testor, (quem tu veneratus, acbacis

    sacra soles, Calóban, reserare oracula d ivu m ):M e , super hanc terram lumen vita le vidente, nemo impune manus in navibus inferet in te omnibus ex danais, etiamsi Agamemnona fingas,

    90 primus in agminibus nostris qui dicitur esse!...»Tunc, fidens animi, vates sic ora resolvit:«N on votum queritur negleftum, non hecatomben.Sed quia Sacrificum despexit rex Agamemnon, nec solvit natam , nec dona oblata recepit;

    95 hinc dedit arcitenens nobis mala tanta dabitque.N ec prius arcebit morbum peflemque furentem, quam sua reddatur, sed non mercede redempta, virgo pulóhra pa tr i , detur quoque sanóla hecatombe in Chrysen. Nobis forsan placabitur ille».

    100 Sic fa tus , residet vates. S im ul impiger ad ila t, imperio summo confisus, rex Agamemnon.Cunóla tument illi praecordia fludibus atris.Undique tunc oculis rutilum vibrantibus ignem intuitus Calchanta, g rav i sic voce locutus:

    10g «Laeta mihi nunquam cecittiSli, pessime aruspex!...Te ju v a t augurio m ala praesagire sinistro; verum aliquod verbum facere aut canere utile ,nunquam. N u n c quoque fatid icus non desinis usque monere, de danais ideo poenas ab Apolline posci,

    110 quod repuli omnino Chryseí'dos optima dona.Sed repuli, quia malo domi retinere puellam.N a m q u e Clytemnestrae facile anteferenda videtur, legitimae uxori; siquidem non corpore cedit, viribus ingenii, specie, m anuumve labore,

    n g S i tamen est aequum meliusque hanc reddere, reddam ne pereat populus, sed salvus et integer adsit.Quaerite jam donum. Nant quis me dixerit unquam munere privandum , danais ex omnibus unum?... Quamque ego adeptus eram, fugientem cernitis illam.

    120 H uic responsa refert pedibus-festinus Achilles: «Nobilis AtridesI M iseri cupidissime lucri!Quomodo m agnanimi tribuant tibi munera aóhaei?

    428www.culturaclasica.com

  • Quis sciat ex raptis spoliis an multa supersint?... Urbibus ex captis praedam divisimus omnem;

    123 nec decet ut populi reddant sua rursus acervo!...S i tu solvis eam Phoebo, tibi ter que quaterque addemus danai praedam, cum "Juppiter altae Trojae concedat nobis subvertere muros».

    Tunc responsa ferens, sic fa tur rex Agamemnon:130 «Nos, licet ingenio superes, sublimis Aéhilles,

    fallere ne quaeras animumque itifledere nostrum!M e remanere velis vacuum tu, munere gaudens?...Tene jubente, sinam tranquillus abire puellam?... Quippe aderunt danai generosi, dona ferentes,

    133 dona tamen, pretio saltem pare digna, futura!.. .Quod si non dederint, properabo tollere munus sive tuum, sive Ajacis, seu fortis Ulyssis...Eripiamque illud, quamvis vos ira refringat!...Attamen haec iterum melius tradanda sinamus.

    1^0 Nunc agite, obscuram puppim jademus in aequor; rentigiumque decens statuamus; mox hecatomben ac teneram puléhramque-genas Chrysetda agamus. Hinc aliquis procerum puppim quasi navita ducat, sive Ajax, sive Idomeneus, seu dius Ulysses,

    145 seu tu, Pelides, hominum saevissime terrae, ut Phoebum fledas, ipsius numen adorans»...

    Torva tuens, pedibus-velox affatur Aéhilles:«Hei mihi! Divitiis inhians, exute pudore!Quis danaum parere queat tibi, forte jubenti

    130 sive viam ut carpat, seu bellum conserat hosti?...Haud equidem troum causa trans aequora veni huc bellaturus. N ec me laesere profcdol...Nunquam troes, equos, nunquam rapuere juvencos.Nec Phthiae, magnae frugumque virumque parentis,

    133 combussere mihi segetem; nam plurima tellus, aerii montes, resonumque interjacet aequor.TJenxmus... ut poenas tecum, scelerate, petamus,(tam tibi, quam fratri dantes, canis improbe honorem a teucris. TJerutn nihil haec te cura remordet...

    160 Immo nunc, minitans, contendis tollere munus, pro quo tanta tuli, gratique dedere pelasgi.Deterius donum mihi tradunt semper aéhaei, cum capiunt troum munitam moenibus urbem.

    M isa ll V Á Z Q U E Z , S. J .

    429

    www.culturaclasica.com

  • A d n o t a t i o n e s s t i l i s t i c a e

    De nominum numero adhibendon)ADDENDA. — I) ln partitivis:a) S u b s t a n t i v a s i n g u l a r i a h i s p á n i c a q u a e s u b s e q u u n t u r a d j e c

    t i v u m a u t p r o n o m e n , p a r t i t i v o m o d o r e s o l u t u m , s a e p e in g e n e t i v u m p l u r a l e m vel a b l a t i v u m c u m p r a e p o s i t i o n e e x , ( d e ) l a t i n e c o n v e r t u n t u r .

    Exempla: Nemo « discipulorum »: ningún «escolar o discípulo» . — Major «frat rum» vel «ex frat ribus»: «el hermano» maxpor.— Aliquis «de heredibus»: algún «heredero». — M arius mihi secundis rebus unus «ex fortunatis viris» (un hombre a fo r tu nado) videbatur , in adversis unus «ex summis v\ris»'(un grande hombre) (C \c.).— C h a maeleon solus «animalium» (es «el único animal») nec cibo nec potu alitur (P lin .) (2).

    b) E c o n t r a , n o n n u l l a s u b s t a n t i v a h i s p á n i c a p l u r a l i a s i n g u l a r i e f f e r u n t u r n u m e r o s i p e r a d j e c t i v u m a u t p r o n o m e n p a r t i t i v u m c o n s t r u u n t u r .

    Exempla: Multum «pecuniae»: muclyas riquezas. — Aliquid «novi»: algunas noticias o referendas. — Tantum «mali»: tantos males. — Hoc «incommodi»: eélas adversidades. — Aliquid «adversi»: algunas adversidades. — JuClitia nihil expeti t praemii: los juélos no esperan recompensas (Cíe.).— Quem no&rum ignorare arbitia- ris «quid consilii» ceperis (qué determinaciones) (Che., Cat, 1, 1).

    Ilj In quibusdam adjectivis:a) Adjectiva (substantive sumpta) quae c o n g e r i e m s i n g u l a r u m

    r e r u m exprimunt, quadam qualitate praeditarum, p l u r a l i n e u t r o reddere solent latini.

    Exempla: Bona: «e/ bien» (un conjunto de cosas buenas). — Om nia puldira: «todo lo bello» (todas aquellas cosas que son bellas, que forman un conjunto bello) . — Mala: «el m a l» (conjunto de males). — Praeteri ta et futura: «el pasado tj el porvenir» (constituidos por un conjunto de heéhos particulares). — Dedit eadem natura beluis appet i tum ut secernerent «pestifera a salutaribus» (ClC., N a t . D., 2, q.7, 122): para distinguir lo nocivo de lo prove&oso. — Cum est somno sevocatus ani mus a societate corporis, tum meminit «praeter i torum», «praesentia» cernit, «futura» praevidet: recuerda «el p a sa d o », contempla «el presente» ij prevé «el fu turo».— D¡¡uJ icarc «vera ac falsa»: discernir «lo verdadero de lo falso». — «Honesta mili- bus» cedunt: «lo honesto» cede a «lo ú t i l ». — O rd i r i a «facillimis»: comenzar por «lo más fácil» . — «Parva magnis» comparare : comparar «lo pequeño con lo grande». — His «omnibus» annona crcvit (C aes., Bel. C iv., 1, 52, 1). - - Rat io est quae

    (!) Cfr fase. 110, p. 405-407. — (2) Cfr. etiam: Nusquam «gentium terrarum»; en n in g u n a p a r te (de la tierra). — Ubi «terrarum» sumus? ¿E n donde e s ta m o s? — Ubicumque eris «gentium» (en c u a lq u ie r lu g a r q u e e s té s ) a nobis diligeris.

    430

    www.culturaclasica.com

  • praestet «omnibus» (Cíe., N at. D., 2, 1 3 3 ) . — Memoria «praeteritorum fu tu rorumque» prudentia (Cíe., Cat. Ai., 21, 78): memoria «de lo pasado» tf previsión «de lo fu tu ro ».

    b) N o t a n d u m v e r o q u o d s i h u j u s m o d i a d j e c t i v a e x p r i m a n t n o n c o n g e r i e m s i n g u l a r u m r e r u m , s e d r e m a l i q u a m a u t p a r t i c u l a r e m a u t s c i e n t i f i c a m a u t a b s t r a c t e s u m p t a m , t u m s i n g u l a r i n u m e r o p l e r u m q u e s o l e n t e f f e r r i .

    Exempla: Bonum: «e/ bien» (cualquier cosa buena). — Verum: «la verdad» (tomada filosóficamente). — «Gratum» fâcere: hacer «un favor». — Natura «justi et aequi» mater: la naturaleza, madre de «lo justo y de lo equitativo» (tomados jurídicamente).

    NOTANDA:a) A d j e c t i v a s i n g u l a r i a « c o m ú n , p ú b l i c o , u n i v e r s a l , n a c i o n a l ,

    c i v i l , g e n e r a l » , c e t . s a e p e p e r g e n e t i v u m p l u r a l e m c o l l e c t i v u m v e r t u n t u r :

    Exempla: «Civium» jus: dereého «civil». — «Omnium» salus: el bienestar «p u blico». — Perturbatio «omnium»: perturbación «general». — «Omnium Hominum» sententia: el parecer «común o general». — «Omnium» bcatitudo: prosperidad, fe licidad «general». — Desperatio «omnium»: desesperación «universal». — Terror«omnium»: pánico «general».

    b) P r a e c e p t u m i l l u d — q u o s u b s t a n t i v a e t a d j e c t i v a q u a e n o t i o n e m c o m p o s i t a m s e u g e n e r a l e m s e c u m f e r u n t a u t q u a e p l u r e s r e s s e u p e r s o n a s q u o q u o m o d o a t t i n g u n t , in p l u r a l i n u m e r o c o n s t r u u n t u r — e x c e p t i o n e m a d m i t t i t c u m a l i q u i d u t i n d i v i s u m s e u u n u m a u t g e n e - ' r a l i m o d o c o n c i p i t u r ; t u n c f e r e s i n g u l a r i s a d h i b e t u r .

    Exempi A: Odium Hominum multum valet ad pestem [semper: effatum profertur]. — Caput hominum formosius est quam bestiarum [semper est]. — Quid vultu extimuistis (Cic., M il., 29, 69). — Principes tristes capite demisso terram intuebantur (C aes., Bel. G., 1, 32, 2): los jefes miraban tristemente a tierra «con la cabeza baja» [quasi simul omnes].

    c) A l i q u a n d o n u m e r i p e r m i s c e n t u r : Saevite in tergum et in cervices nostras (Liv., 3, 43, 9). — Plurimi detrita tegmina et nudum corpus exprobrabant (Tac., Ann., 1, 18).

    d) A n i m u s a u t e m e t i n g e n i u m i n s i n g u l a r i n u m e r o a d h i b e r e s o l e n t , e t i a m si a d a l i q u o t p e r s o n a s r e f e r a n t u r , p r a e s e r t i m i n a b l a t i v o q u a l i t a t i s a u t m o d i .

    Exempla: Forti animo milites pugnabant. — Aequo, magno, forti, bono animo esse. — Nost ris animus augetur (C aes., Bel. Gal., y, yo , 3). — Animo simus ad dimicandum parati. — Omnibus innatum est et in animo quasi insculptum esse deos. — Excellenti ingenio do&rinae se dederunt.

    D ominicus Beltrani, C. M. F.t 1Villae Rosarii, in Argentina.

    431

    www.culturaclasica.com

  • DE VERBISE chartario scholastico

    (Explicatio magistri minimis alumnis)

    H o d i e v o b i s l e c t i o n e m d e p i c t a m t r a d a m n e i n p o s t e r u m e a m o b l i v i s c a m i n i : d e verbis latinis e r i t s e r m o . S c i t i s v e r b o r u m g e n e r a : q u a e d a m e s s e a t t r i b u t i v a , a l i a t r a n s i t i v a , a l i a v e r o i n t r a n s i t i v a , a l i a t a n d e m i m p e r s o n a l i a .

    A ) Verba attributiva e a s u n t q u a e s u b j e c t o [ s u b s t a n t i v o ] c o n s t a n t e t a t t r i b u t o [ a d j e c t i v o ] , q u o q u a l i t a s e x p r i m i t u r ; d u o i g i t u r e l e m e n t a : subjectum e t attributum v e r b o esse v e l s i m i l i (1) c o p u l a n t u r : c u m v e r o h a e c p r o p o s i t i o n u l l a m e x p r i m a t c u m a l i i s r e b u s r e l a t i o n e m . s e d d e u n o subjecto a g a t , attributum a d c a s u m subjecti e r i t r e v o c a n d u m . Subjecti v e r o c a s u s e s t nominativus. S i c i n s p i c i t e i m a g i n e m e t l e g i t e i n f r a i n s c r i p t u m :

    Sagitta est veloxSagitta procedit velox , < s = = — = 4 >Sagitta apparet velox. sagitta

    U t v i d e t i s d e sagitta t a n t u m s e r m o n e m f a c i o e i q u e q u a l i t a t e m a d d o velocis. I d e m v i d e t e c u m v o b i s h a n c p u i c h r a m r o s a m o s t e n d o e t d i c o :

    Rosa est pulchra Rosa apparet pulchra Rosa exsurgit pulchra.

    R o s a e qualitatem t a n t u m v o b i s i n n u o . I d e o u t p r o p o s i t i o n e s attributivas d i g n o s c a t i s e a s q u e u t r e c t e c o n f i c i a t i s m e m e n t o t e sagittae q u a e recte procedit, q u i n n u l l a t e n u s d e f l e c t e t .

    A Deus est ASunt rosae in pratoSemper probus esto (appare)Sagitta est velox . / \

    ( 0 Fieri, effici, evadere: nasci: manere; creari, putari, haberi, videri: dici, vocari, cet.

    432

    www.culturaclasica.com

  • B) Verba transitiva e a s u n t q u o r u m s u b j e c t u m a c t i o n e m p e r a g i t q u a e in a l i u d t r a n s i t . I n s p i c i t e i m a g i n e m : Sagittarius projicit sagittam. A c t i o sagittarii t r a n s i t in sagittam: sagitta r e c i p i t a c t i o n e m sagittarii e t i d e o sagitta projicitur...: sagitta projecta est. H a n c s u b - j e c t i (sagittarii) r e l a t i o n e m c u m c o m p l e -m e n t o (sagitta) q u a t e n u s i l l i u s r e c i p i t ac- ________________ _____tionem, r o m a n i i n accusativo c a s u s i g m t i - sagittarius /ifTI0 s a g it t a m c a b a n t (sagittam): (susjftrun)1 ’ (commim)

    G r a p h i c e , n e v e r b i t r a n s i t i v i c o n s t r u c t i o n e m o b l i v i s c a m i n i , h a e c h a b e t o t e :

    C ) Verba intransitiva e a s u n t q u o r u m actio remanet in subjecto e t i d e o complemento n o n i n d i g e n t , u t nasci, vivere, mori, currere, c e t . V i d e t e i m a g i n e m :

    Cursus Petri in nullum transit complementum, s e d i n i p s o r e m a n e t ; e r g o v e r b u m e s t i n t r a n s i t i v u m . F i g u r a v e r b i i n t r a n s i t i v i l i n e a e s s e p o t e s t q u a e p e r p e - t u o i n s e c o n v e r t i t u r .

    D) Verba impersonalia, i t a v o c a n t u r q u i a actionis verbi subjectum non apparet, u t s u n t q u a e t e m p o r u m v i c e s n o t a n t : pluit, ningit, tonat, accidit, c e t . E t n o n n u l l a q u a e a n i m i m o t u s s i g n i f i c a n t : piget, pudet, taedet, miseret, c e t .C u m i n i t i u m a c t i o n i s s e u s u b j e c t u m n o s l a t e a t , illud initium circulo notare possumus:

    ). m. m.. c. M. F.

    ^ — s : --------^ - - - - - - - PULMIMAT

    (actionem tantum videmus)

    433

    www.culturaclasica.com

  • Hymnus messorius

    Fecundo, juvenes, surgi te ah otio,Et cu i'vam valida ¿tringite dextera

    Falcem. Nonne videtis Campos messibus hispidos?

    U n u s q u i s q u e sibi sumat idoneam Par tem; nec ¿ludium nobile finibus

    Circumscribere curet Parvis: omnibus unica

    Flavescunt Domini messe novalia. Ergo vos operi accingite fervidi,

    O p ta to q u e labori Toto impendite pet tore.

    Q u i , vef t iûm Dominum primus[amabilem

    Dona b i t gravido munere mergitis?

    Q u U . c um Vesperus undis Surget purus ab humidis

    Et Sol occiduus summa cacumina Tinget p u r p urea luce, quis aureos

    Plures adnumerahi t Lacto lumine mergites?

    Sic vos, cum requies alma laboribus, Decedente die, venerit arduis,

    Om nes digna feratis V e$t ro munere praemia!

    Q u o ru m non minimam, sedule Pontifex, In partem venies, quod pius opt imam

    Hanc for temque juventam Sacro ¿hrismate tinxeris.

    Isidorus M auleón, C. M. F.

    Vallibus, IV Non. jul . a. D. 1948.

    CANTO DE SIEGA (Versión)A lza o s preñ o , jóvenes, del ocio fecundo ,Blandid las corvas hoces con mano segura.¿ N o veis los campos todos erizados de mieses?Cada uno elija la porción que mejor se le adapte;M a s nadie cuide de poner a sus nobles afanes Cortos linderos: para todos se cubren de oro Con una sola mies los barbechos del Padre.¡Dispueños, pues, con ardor para el duro trabajo! ¡Abalanzaos con denuedo a la ansiada faena!¿Quién de vosotros al Señor bondadoso del campo L t ofrendará la primera pesada g a v i l la ?¿Quién, cuando el Véspero se levante del mar, reluciente, Y el Sol cayendo coloree de grana las cumbres,Con ledos ojos contará más durados fascales?¡Ojalá, cuando — al caer de la brava jornada —A lm o reposo sobrevenga a las arduas labores,Todos premiados os veáis cual vu e ñ ra obra pidiere!En cuyos premios, oh celoso Pontífice nueñro,N o entraréis V os con la parte menor, por haberos P reñado fácil a bañar con el crisma sagrado A eñ a esforzada y sin r iva l juventud claretiana.

    I S I D O R O M A U L E Ó N , C . M . F.

    434www.culturaclasica.com

  • Extremum imminet periculum!

    JOSEPHUS- — Vix aegre tem pero quin h u n c codicem m a n ib u s d iscerpam a tqu e in viam publ icam d e t r u d a m .

    P y t h a g o r a s . — Miror q u o m o d o tam in e p tu m hoc tibi in mentem venire po tuer i t . Q u a e s o quid tu h om in is es?

    J. — Pes redit ad res t im ( esto es el acabóse ).

    P. — Sat i n , sa nus es Jos ep hu s ; q u a n t a de spe dec idist i?

    J. — Prae i r acun di a non su m apud me.P. — Vix ego c red ide r im, nisi hisce ego-

    met oculis v iderem.J. — An nescis p ro ped ie m me fa c tu ru m

    per icula in physicis , in num er i s , in cae lest ibus et aliis id genus in an ib us?

    P. — Qu id au di o i n e p t u m ? Q u a de c a u s a ab his s tud i i s ab h o r re s a n im o ? Mihi a u t e m h u j u s m o d i in delici is s u n t

    J. — P o t i s s i m u m t i m e a t id necesse est qui i m p a r a t u s inv eni tu r ad illa s u beun da .

    P. — Qu id ergo usque ad hoc t e m p u s egisti? S t u d i a ae q u o ju s t i us r e m i sisti . su sp ic o r

    J. — Nihi lo secius; o c c u p a tu s fui in praecept is g r a m m a t i c a e ed iscendis .

    P. - H oc place t m u l t u m ; a tq ue si tibi videtur , un a r e p e t a m u s t h e m a t a praes tan t iora-

    J. — Nihil ma lo a l iud; o r d i a m u r con- fest im a physicis et cae lest ibus .

    P. — Qu id in n a t u r a r e ru m efficiunt c a lor et frigus?

    J. — Calor co rp o ra r em i t t i t et frigus cont rah i t ; ut m e ta l l u m quod calore lentesci t , ut glacies quae eodem c a lesci t el l iquescit .

    P. — Q u a e su nt loca h o r r e n t i a f rigoribus?

    J. — Haec quidem scite teneo: Boreus axis ( el polo norte) sc m p er jacet frigoribus co ncre tus perinde a tq u e Aust ral is polus; inibi iners glacies n u m q u a m mol l i tu r calore tepefac ta

    Maria c i r cum je c ta conglac ia ta m a rnent plures m en ses in anno .

    P. — Acute r e s p o n s u m dedis t i . Nul l ibi nives m an e re solen t?

    J. — Haec haud sa t is didici .P . — In A nd iu m c u lm in ib us . In Alp i

    bus, uti refert Livius, egregius r e ru m scriptor , nives caelo prope i m m ix ta e , pecora ac j u m e n t a o m n i a su n t r igentia gelu, quod p ro h ib e t q u o m i n u s herbae s t i rpesque proven ian t a u t a r bores f ro n d e s c a n t r a m o s q u e d if fundant ; si quid pabul i a frigida h u m o «molle c acu m en exerit», ur i tur . Nihi l t a n d em ferunt ea loca, p rae t e r m u s c um et l i c henem.

    J. — Nihil te latet , q u a n t u m video, rite- que o m n i a m e m o r i a co m ple c te r i s .

    P. — Q u a s i dig itos meos a u t n o m e n p ro p r iu m . Q u o d su n t axes te rrae?

    I. — Sileas , a m a b o : V e r s a tu r in labr isp r im o r ib u s r e s p o n s u m . . . Axis C a n cri et C ap r ic o rn i i . Vert ices m u n d i duo: H esp e ru s scil icet a u t Bo re us et Aust ra l i s . Axon d ic i tu r l inea Aequa- tori perpendicu la r i s . Vis d ic a m qui s int an to ec i et per ioeci et a u t o c h t h o - nes?

    P. — Sat i s superque! Cu n c t i s suffragiis c i t ra d u b i u m d o c t o r re n u n t i ab e r i s . Q u o t s u n t n u m e r o s te llae?

    J. — Difficile sane r e s p o n s u m . Vere pr iusflores, ae s tu n u m e r a b i s a r is tas , p o m a per a u t u m n u m , f r igo r ibusque nives, q u a m illas n u m e r a r e suf f i c i as ;om nem n e m p e m o d u m excecedere caeli c o n te m p l a t o r e s (astrónomos) f a te n tu r ul tro. O r b e m l a c te u m ferunt c o m plect i mil ies mil ia c e n te n a mi l ia s te l la rum.

    P. — De his dicere des i s t am u s . insa-n ie n d u m non est.

    J. — Sed dic ta m en : H a b i t a t u r in lun are l iqu isque as tr i s? Q u a e tua est sen-ten t ia?

    p. Credo equidem, ac: sine ul la dnibita-t ione; haleccine me spes teinet c u m

    435

    www.culturaclasica.com

  • L u c r e t i o ( Rer. X a t , 2 , 1075):Ksse a l io s al i is t e r r a r u m in p a r t i b u s

    [o rbesEt v a r ia s h o t n i n n m g en te s et sa e c la

    [ ferar u m. . .|. — H a n c ego s p e m q u a m lo n g a m ja m

    p r i d e m f o v e b a mP. — C a e l e s t i a me s e m p e r in p r i m i s a l

    l e c t a r u n t LJt inam et i n t e r i l los u t e r q u e n u m e r e m u r de q u i b u s poe ta : «Fe l ices a n i m i , q u i b u s h a e c co g n o s -

    [cere p r i m i sI n q u e d o m o s s u p e r a s s c a n d e r e c u r a

    [fuit!J — Ad g e o g r a p h i a m s e r m o n e m t r a n s

    f e r a m u s ; in h a c p o t i s s i m u m c r u c io r a t q u e p r e m o r .

    P. — S i t u m A m e r i c a e p a u c i s e x p o n a s .J. — A m e r i c a d iv i sa es t in p a r te s tres:

    S e p t e n t r i o n a l e m , C e n t r a l e m , M e r i d i o n a l e m . Ea q u a e in s e p t e n t r i o n e s s p e c t a t C a n a d a a u t N o v a F r a n c i a v o c i t a t u r , f i n i t i m a P o l o est ; p r o p e a d s u n t S t a t u s F o e d e r a t i , q u a m vulgo Y a n q u i l a n d i a m o m n e s a p p e l l a n t , et M e x i c a n a R e s p u b l i c a .

    P. — T u t o in c e d is pede . P r o s e q u e r e .J. — A r ta t e r r a r u m l i n g u a q u a e d u o b u s

    m a r i b u s c o n t i n e t u r C e n t r a l i s A m e r i ca n o m i n a t u r . C e t e r a p a r s ad p o l u m u s q u e p e r t i n e n s A m e r i c a A u s t r a l i s n u n c u p a t u r .

    P. — Q u a e est t e l lu s p rae c u n c t i s d i t i s s i m a ac j u c u n d i s s i m a ?

    J. — Regio p o t e n s a r m i s et ub e r g lebae ad O c c i d e n t e m s o le m p a t e n s , q u a m Mare A t l a n t i c u m c i r c u m lu i t , cis A n des in o r i e n t e m ( i l enae r e ip u b l i c a e vergens. AXrgentina n o m e n hab e t I p sa s e p t e n t r i o n e m R e ip u b l i c a e B o l i - v ia n a e tangi t , de in ad P o l u m A u s t r a lem p o r r ig i t u r C o m m u n i s illa est o m n i u m n o s t r u m p a r e n s , q u a m A u s t r a le m re g in a m cu n c t i p o p u l i dom i- n a m q u e vo can t .

    P. — E ju s c a p u t m e m o r a .J. — U r b s f reque ns i n te r o m n e s f in i t imas

    ve r t icem extol l i t : B o n a e Aurae , i n q u a m ; haec f luvio A r g e n t e o ad jace t - o p p o r t u n o loco s i ta , s i t u q u e et ad- sp ec tu p r a e c la r a es t .

    P . — Q u a m d e in d e re pe r i s vall i pe ra , m o e n o i m p o s i t a m ?

    J — C o r d u b a n o s t r a est. « m a g n a p a r ens f rugum , m a g n a v i rum ». . .

    P. — Pulchre , bel le , recte! De his h a c t e nu s ; l a u r e a p r o c u l d u b i o d o n a n d u s eris m e r i t i s s i m a . Q u i a b u n d e s e m i na t , u b e r r i m e et m e t e t .

    J. — T u n c d ig i to c a e l u m te t ig isse c r e da m , si t al ia foren t m e r i t o q u e t u o id f a c t u m fuisse fatebor*

    R aimuimdus Sarmiento, C. M. F .

    V i l la e R o sa r io , in Argent i na .

    PROVERBIA

    Caecorum in patria coli tur pro principe luscus; en pa tr ia Je ciegos el tuerto es rey.

    No£le latent mendae vit ioque ignosci tur omni: de noébe todos los gatos son pardos.

    Pennula ceu fertur, sic vento verba feruntur: palabras y p lum as el viento se las lleva.

    436www.culturaclasica.com

  • BibliographiaM Robi .f s , Comedias. T. Maccio PUut-

    lo (5 tnis,), Libr. y Casa Edi tor ia l Her nando, Madr id.

    N e m o est qui ignore t qua nt i et ve te res et recent iores sc r ip tores P la u tu m jecer int sive in se r m o n e illo famil iar i sive in to ta c o m o e d i a P la u tu s en im, «homo l inguae a tq u e elegant iae in verbis la tinae princeps» ( G el . 6 , 17, 4). i l lud ta men ingenue f a t e n d u m est in in te rp re t ando P l a u t o saepe diff icultates exorir i quae du cem a l iq ue m —quo e n o d e n t u r — exqui ran t . Neque defue runt c o m m e n t a r ior um et ve rs ion um scr ip tores a pud a lias gentes op t im os ; deera t forte apud nos versio ap p r im e e labor a t a , q u a m n o bis p raebere hu jus vers ionis c o n s c r ip to r t emptavi t . Q u a e in to t ius operi s pro logo disseri t Dnus . M. Robles de P la u to ejus- que c o m o e d ia et ar te, a p t i s s i m a certe s un t qu ibus , de a u d i e n t i b u s seu spectan t ib us , de in ve n t io ne p e r s o n a r u m ea- ru m q u e vi et ingenio comico , de i m i t a t ione et c o n t a m i n a t i o n e , de mu s ica , de religione et mor ibus , de sa l ibus plau ti - nis, di l igenter e r u d i a n t u r lectores.

    P lau t i in t e rp re ta t io , ut in nu i t Auctor, m axi m is profecto sca te t diff icul tat ibus cum ad ve rnacu la s l inguas ap t a tu r , sive in ipso tex tu i l l u s t r a n d o sive in eo l o que ndi genere qu o d ecen te r p ro fe ran tu r illi sales in vetere poë ta recondi t i Q u o d q ui de m ha u d sa ne impe r i te a d e p t u m esse D n u m M ar t i n u m Robles ape r t e fatemur . At q u a m v is in sc r ip to ru m i n t e r pre ta t ione verbis n im iu m in haerer e non op or tea t , t a m en to ta s e rm o n is vis et elegant ia r e t i n e n d a est. Et ideo q u a e d a m rec t ius forte ver tenda , ut illa: Quia mihi misero cerebrum excutiunt Tua dicta, soror, lapides loqueris: «tus pa labras para mí han s ido un mar t i l l azo en la cabeza; son ter ribles, h e r m a n a » ( Aulul. 151). — Ain tu le valere (Aulul. 186): «¿Qué me decías? ¿Q u e te ha l las bien? — Quid ere' puit quasi ferrum: «un ru ido c o m o de h ie rro he o ído a h o r a m is m o , que no sé

    lo que será (Aulul. 242). — A am ecastor malum moerore metuo ne inmixtum bibam (Aulul. 279). «mucho t e m o r tengo d e q u e lo que he de beber hoy ha de es ta r m e z c lado con bien de di sgustos». — Sinc: at hercle cum magno malo tuo, si hoc capul sentit ( A ulul. 425): «no me toques ; si no. . ju ro a tal que tu cabeza las va a pagar de ma la manera . — Tuum nunc caput sentit ( Aulul. 426): «tú. p o r de p r on to , ¡toma!».

    Q u a e forte et alia, si a ccur a t iu s i n te r p re ta ren tur , P l au t i vers ionem a p u d nos h a b e r e m u s o p t i m a m .

    Jos. M.a Mm, C. M. F.

    J. DE E c h a v e - S u s t a e t a , Virgilio. Ed. Labor, 1947, pp. 292.

    O p t i m o jure inte r p r im os sc r ip tor es c lass icos in collectione Labor Vergil ius poë t a a d n u m e r a t u r . Brevis est l ibel lus, sed lectu facilis et ju c u n d u s . In eo p r a e c ipua a c p r a e s t a n t i o r a quae de Vergil io et veteres et recent iores p e r sc r ip se ru n t sc riptores, diversis locis et quas i p raefat iuncul is subt i l i t e r a tq ue e rudi te p e r t r ac ta t Dnus. Xav. Echave. S im p l ic em d ixeris l ibrum, sed d i l igen t i ss ima p e r vest igat ione e la b o r a tu m . En to t iu s libri d i s p u ta t io nes : Ecce poe ta . Las églogas: or ig ina lidad virgil iana; Virgilio p r e c u r sor, el s e n t i m ie n to a m o r o s o ; es t i lo de las églogas. Las Geórgicas: el c a n t o a Ital ia; elogio de la vida del c a m p o ; el a n c i a n o Cor icio, fábula de Ar is teo y Cirene . La Eneida: O r ig in a l i d a d del P o e m a , la ca ída de Troya , Dído , Eneas en Sicil ia; descenso de Eneas a los i n fiernos; Niso y Euría lo . Arte virgi l iano. Inf luencia de Virgilio: deforma ción del poe ta; Virgilio en España . Bibl iograf ía.

    In Vergilio ver tendo q u a n d a m quas i r h y t h m i c a m p r o s s a m c o n s e c t a t u s est inte rpres , et q u a m q u a m id feliciter p l e ru m q u e est a sse cu tus , q u a e d a m t a m e n me nt em , verba, e l egan t ia m poë tae non

    437

    www.culturaclasica.com

  • i t a f ide l i te r in t e r p r e t a r i v i d e n t u r —q u o d q u i d e m di f f ic i l l imum esse f a t e m u r — ut q u a e in p a g i n a 77 leg u n tu r : o p e s (oro); a u r o ( tesoro) ; c o r r i p u i t ( rompe) ; e x s i l i o m u t a n t (les a r r a n c a el d e s t ie r ro) . . . q u a e t a m e n m i n i m a q u i b u s d a m e r u n t .

    D. T am\CHOViTZ. E t u d e s s u r le g r e c d e la b a s s e é p o q u e . — U p p s a l a . 1943.

    M u l t u m id que i n t e n t o a n i m o in e o ’ qu i d i c i t u r in f im ae l a t i n i t a t i s s e r m o n e ’ i n v e s t i g a t u m est ; q u a e for te in ves t ig a t i o d e s i d e r a t u r in g r a e c o s e r m o n e p r i o r u m s a e c u l o r u m , cu i ut s u b v e n i a t s t u d i o r u m i n o p i a e A u c t o r h u n c l i be l lu m edidit* Q u a e d a m de g r a m m a t i c a d i s c u t i u n t u r a t q u e c u m c l a s s i c o r u m s y n t a x i c o m p a r a n t u r : in p a r a t a x i seu c o o r d i n a t i o n e , in a d h i b e n d a p a r t i c u l a /.ai et re la t iv o , in a s s i m i l a t i o n e , in n e g a t i o n e , cet ; v o c a b u l o r u m vero s ig n i f ica t io et e v o l u t i o p e r v e s t i g a t u r in vo c ibus : ctac/xf/ta'.;, fidkXcw Tcoistv, (itoovca, ¡iaaxâÇeiv, ôiaxiveïv, h/xokrt'y.óvov, tprjat, Ddvsiv, xaxa, cet . In t o t o o p e re A. e r u d i t i s s i m u s a p p a r e t in r e f e r e i d i s v e t e r i b u s s c r i p t o r i b u s ac r e c e n t i o r i b u s . a t q u e ex his d i s p u t a t i o n i b u s m u l t u m ad g r a e c u m s e r m o n e m per f ec te c o g n o s c e n d u m a t q u e ad c o m p a r a t i o n e m c u m la t i ' n o s t a b i l i e n d a m confer r i p o t e r i t .

    TrISTANIUS

    H eliodoro Fuentes, S. H o r a c i o . O d a s , Libro II, E s t u d i o s C l á s i c o s P o r ' t u e n s e s . L ibrer ía C e r v a n t e s , S. L. C á d i z ’ 1944.

    Q u a m s i t difficile H o r a t i i c a r m i n a i n t e r p r e t a r i , e a q u e s ine u l l i us r e p r e h e n s io n e c o m m e n t a r i o o r n a r e illi v id e r in t qui , h u j u s a r t i s a r r o g a n t i a , q u a s i fa c i l l i m a sit , c u j u s q u e s u n t ig nar i a t q u e i n s o le n te s , a d e a m t a m e n a u d a c t e r in g r e d i u n t u r . N e q u e h a e c i t a dico , u t h o m i n e s e r u d i t o s o m n i n o a b h o c s t u d i o d e t e r r e a m . P r a e ocu l i s e n i m , lec tor , h a b e s l i be l l um qui n o n s o l u m q u i b u s q u a m - c u m q u e a s s e q u i p o t u e r u n t de H o r a t i o e r u d i t i o n e m s a t i s f ac ie t , sed iis e t i a m a d m i r a b i l i s esse v id e b i t u r , q u i b u s l ibere d o c t e q u e l icet ju d ic a re .

    O m n i s l ibe l lus in p a r te s t res d iv id i tu r . Q u a r u m p r i m a a c c u r a t a m copio- s a m q u e H o r a t i i v i ta m c o n t i n e t ; a l te ra a u t e m n o t u l a s m e t r ic a s p r o u t ad l i b rum C a r m i n u m s e c u n d u m re f e r u n t u r a p t i s s i m a s , p r a e m i t t i t ; t e r t ia d e m u m s ingul i s c u j u s q u e o d a e p r a e f a t i u n cu l i s ac c o m m e n t a r i i s o m n i n o d ic a tu r , ubi q u i d q u i d ad c a r m i n a d e gus t an t i a , a n i m u m q u e p o e t a e p la ne in t e l l i g e n d u m n e c e s s a r iu m d e p u t a t u r , p lene p re s s e q u e n o t a t u r .

    C e t e r u m l iber O d a r u m II et ad m e n te m H o r a t i i p e r s p i c i e n d a m , et ad e j u s d em a b s o l u t a m a r t e m a t q u e p e r f e c ta m p e n i t u s c o g n o s c e n d a m a p t i s s i m u s sem- per ab o m n i b u s est h a b i t u s . Q u a m ob re m q u i b u s c u m q u e egreg iam q u a n d a m ac p r a e c l a r a m i n d o l e m ad H o r a t i u m d e g u s t a n d u m a c c e p e r u n t , m a g n o p e r e h u n c l ibe l lu m c o m m e n d a r e m .

    Maurice Lebri.. — L ' E n s e i g n e m e n t e t l ' E -t u d e d u G r e c , Fi des M o n t r e a l , 260 p. ,1944.

    Suffici t si l e g a tu r l ibel l i t i tu lu s u t n o s t r u m erga e u m s t u d i u m ex c i te tu r . C a p i t a e jus ex eo in p r im is d i s t i n g u u n tur , q u o d e o r u m d o c u m e n t a et t r a d e n dae do c t r in a e , et ad p r a x im re d ig e n d a e a p t i s s i m a esse v i d e a n tu r .

    H u j u s m o d i p r a e c e p t a ex d o c t i s e p h e m e r i d i b u s «Les E t u d e s C la s s iq u e s , E n s e i g n e m e n t C h r é t i e n n e , N o v a et Vetera» , p l u r i m i s q u e ga l l i s a u c t o r i b u s d e s u m u n tur.

    In h o c p r a e c la ro o p e re p rof e ss or e s n o s t r i l i ng uae graecae m a g n u m a d j u t o r em t a m t h e o r e t i c u m q u a m p r a c t i c u m , a t q u e e le n c h u m b i b l i o g r a p h i c u m , o p e r u m m a x i m e ' g a l l i c o r u m , in venie n t ; o p t i m a legent de s e r m o n i s graec i p r a e s t a n t i a in a d u l e s t i u m a n i m i s e r u d ie n d is , de ver s io ne per f ic ienda et t h e m a t e e la b o r a n d o .

    T i p o g r n p h u m t a m e n , in q u o d vere d o l e n d u m est, m i n u s d i l ig e n t i o re m in a c c e n t i b u s e x p r i m e n d i s v id em u s .

    I. MauleÓN, C. M. F.

    438www.culturaclasica.com

  • 1 EDITORIAL 1

    ! G R A F I C A S C L A R E T !TEXTOS PALAESTRA

    Preparados por PP. Misioneros del Corazón de MaríaO O Ci. y 2. Cursos:

    Hiftoriae Sacrae Compendium(q .a ediciónJ 6 ‘oo ptas.

    Epitome Historiae Graecae(¿f.a edición) 8 ‘oo »

    C. Nepotis Vitae Excellentium Imperatorum (en prensa)

    Primer Curso de. Lengua Latina^ ‘oo ptas.

    Segundo Curso de Lengua Latina6 ‘oo ptas.

    ,, ( en cartoné i 2 ‘oo ptas.R epetitorium l r

    tela 15*00 *en

    = 3*° 7 4 ° Curso*:

    j§ Ciceronis Epiftulae Sele&ae 6 ‘qo pts. M Caesaris de Bello Civili 8 ‘qo pts. i§ Ciceronis in Catilinam (1.a) 6 ‘oo pts.¡¡ Ciceronis pro Ar¿hia poeta 6 ‘oo pts.

    5.0 y 6.° Curso: =

    Sallu:0i de Catilinae Conjuratione =6*oo ptas ¡|

    Vergilii AeneiJos liber II 6 ‘oo * =Horatii Carmina Sele&a (en prensa) ¡|T. Livii Hiiloriae Selectae 8 ‘oo » j |De Orthographia Latina 6 ‘oo » ¡¡

    7.0 Curso: ss

    Prudentii Carmina Sele£ta (agotado) ^Homeri Odyssea (canto i .°) 6 ‘oo pts. t|t

    Edición de sólo texto latino: j§

    Ciceronis Epistulae 2'‘00 ptsCiceronis in Catilinam ( i . a) 2 100 »Ciceronis pro Ar£hia 2'‘00 »Saluíti de Catilinae Conju

    ratione 3 '‘oo ptsVergilii Aeneidos liber II 3 '‘oo »T. Tivii Hiftoriac Sele&ae 3 ‘oo »

    I NOVEDAD de "Textos Palaestra” |I G R A M A T I C A G R I E G A ¡= £1 La F on ética al servicio de una morfología más racional. ¡¡I La F on ética al servicio de la pedagogía. jI La S in ta x is desde el pensamiento griego. §I La S in ta x is para el pensamiento griego. |I O bra original de los profesores belgas |I ' P lan q u e, L erm in iaux ,

  • r

    CLASICOSEsta Colección constituye el guía obligado en la lectura y estudio de los grandes clásicos de la Antigüedad y de las Literaturas modernas. Cada volumen contiene un estudio magistral acerca de uno de los grandes autores y una .selección de los textos más bellos y representativos de sus obras, facilitando con oportunos comentarios la perfecta asi

    milación de su contenido ideológico y su plena fruición estética.Volúmenes de 250 a 300 páginas, tamaño manual (11,5 X 17,5), encuadernados a la holandesa, con sobrecubierta a dos tintas *y un retrato del autor estudiado, impreso

    sobre papel couché.V O L Ú M E N E S P U B L I C A D O S

    1. HOMERO, por J. M. P a b ó n , Catedrático de Lengua y Literatura griega en la Universidad Central. Ptas. 23.—

    2. VIRGILIO, por J. de E chav*e -S u s t a e t a , Catedrático de Lengua y Literatura latina.Pta i. 32. -

    4. BALTASAR GRACIÁN, por J. G a r cía L ó p e z , Catedrático de Lengua y L i te ra l uraespañola. Ptas. 30.—

    5. SÉNECA, por J. F. Y e l a , Catedrático de Filosofía en la Universidad Central.Ptas. 30. —

    6. DEMÓSTENES, por M. F e r n á n d e z Gái .i a n o , Catedrático de Lengua y Literaturagriega en la Universidad Central. { Ptas. 32. - -

    N U E V O S T O M O S E N P R E N S A Y #E N P R E P A R A C I Ó N

    E D I T O R I A L L A B O R , S. A.M A D R ID ; Alc a lá 144 B A R C E L O N A : R o n d a Univers idad, 23

    AR1BAU, 9, INTERIOR < TELEFONO, 30255

    ñí l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l lüllf ' t. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

    Cum emetis, PALAESTRAM LATINAM nuntian tibus refere ti swww.culturaclasica.com

  • Compositiones vertendaeP I .A U T O (continuación)

    Y en general (72) todos los antiguos escritores que juzgaron a Plauto imitaron más bien la generosidad (73) del gran orador que la malignidad (74) del satírico (75)- Algunos le colmaron de extraordinarias alabanzas. Varrón (76) le da la palma en la viveza de los diálogos (77) y dice, siguiendo el parecer (78) de Elio Stilón, que si las musas se pusieran a hablar en latín emplearían el lenguaje de Plauto. Aulo Gclio le alaba por su delicadeza (79) y le llama príncipe de la lengua y elegancia latinas. Macrobio le pone a la par (80) con Cicerón en la elocuencia y en la delicadeza de los ¿hiéles; y dice que eéta segunda cualidad (81) fue tan propia de él que después de su muerte se reconocían como suyas las comedias que eran dudosas, por la abundancia de felices ocurrencias.

    N o t a s : 72. Fere. — 73. Lenitas. — 74. Acerbitas. — 75. «Orador-sa t í r ico» , p ó n ganse los n o m b r e s propios. — 76. A ñ á dese quidem al n o m b r e propio y c o n s t ruyase por co or d in ac ió n . — 77. In sermonibus; no in dialogis. — 78. Sententia.79. Laudem alicui tribuere alicujus rei. —80. Aliquem alicui parem judicare. ( 8 1 ) Haec res.

    *77 Dialogus, es en lat ín diá logo científico o filosófico; el d iá logo d r a m á tico se dice p r o p i a m e n t s deverbium: Diom. III, p. 491 29 K. Latinae comoediae chorum non habent, sed duobus membris

    lanium constant, diverbio et cantico; véase ta m b ié n Liv. 7. 2, 10; pero en to do caso puede deci rse con H ora c io (A. P. v. 81) alterni sermones.

    *78 In argumentis Caecilius poscit palmam, in hathesin Terentius, in sermonibus Plautus (Varr apud Non. 4 , 3 7 4 ). Licet Varro Musas, Aelii Stilonis sententia, Plautino dicat sermone locuturas esse, si latine logi vellent ( Q in t i l , 1 0 . 1 . 99) .

    *79. Plautus, homo linguae atque elegantiae in verbis latinae princeps ( G eli..VI. 17. 4)

    O P I N I O N E S DE LO S A N T I G U O S S O B R E EL T R U E N O

    Era natural (1) que los primeros (2) hombres, aterrados por el rayo, al verlo acompañado (3) de un gran (q) entrépito y de un imponente (5) aparato de todo el cielo, lo creyesen algo sobrenatural (6), emanado inmediatamente del ser supremo; así no tardaron mu¿ho en mirar (7) al trueno y al rayo como presagios e indicadores del futuro. Pues ¿por qué había de tronar Júpiter de tiempo en tiempo (8) si no era para anunciar (9) a los hombres las cosas por venir? Desde luego (10) no lo hacía siempre por castigo (11), pues (12) de ordinario (13) al t ronar ( i q ) o no aparecía el rayo, o no dañaba a nadie. Se debía, pues, creer que Júpiter t ronaba por otros motivos y se halló (15) muy razonable que lo hiciera para dar a los mortales algunas noticias del ( x6) porvenir (G. L eopardi) [Cfr. PodeStá, t. q, p. 182].

    N o t a S: 1 . Era natural que: mejor se rá decir; «N a tu ra lm en te sucedió (fieri) q u e ( u t)». — 2. «Priscus». — 3. Al verlo acom. de, «ha bi en do observado que le seguía». — 4. Ingens. — 5. Admirandus. — 6 . Algo sobrenatural y em. inmed . «que t r anc end ía (excedere), el orden (modus) de la n a tu ra le za y procedía de ia d iv in idad misma». — 7. ffNo lardaron

    en mtrar = l u e g o ( mature) m i r a ron . — 8 , De tiempo en tiempo, identidem. — 9 . Praenuntiare. — 10 «Pues en rea l idad» . - 1 1 . Po r castigo, «para cast igar» — 1 2 . hnim. — 13 Fere — 14 Al tronar, « t ronando», — 15. Se halló m m r ra^onab., «muy probable» . — 16 «p raesens io et scient ia».

    www.culturaclasica.com

  • C U R IO SA ET J O C O S A

    220. - C R U C I G R A M A1 11 111 IV V VI VI! VIII l \

    1 ■ ............ 1..... i.....2 ■3 m m m m m4 ! B5 ■ B ! i f6 B B !7 B B i8 ■ 1 ■9 m m i

    10 ■ m i11 m12 j

    13

    In Transversum: 1. T u g u r i u m . I m m o dic i (apocopa facta). — 2 . N u t r i t O m n e 3 l i t t e r a e e n o m i n e e x im i i p e d i l u s o r i s in- t e r n a t i o n a l i s in H i s p a n i a . — 3. N e g o t i o . L i t te ra e in i t i a le s d ic t i fo re ns i s (versa locutione) «Non p a t e t » . — 4. A r v a n e p t u n i a . M a r c e s c o . — 5. P r a e p o s i t i o . C o m e d is . P r a e p o s i t i o . U n a ex l i t t er i s i n i t i a l i b u s s a l u t a t i o n u m e p i s t u l a r i u m . — 6 . F e r a Li t te ra p r a e n o m i n i s O r a t o r i s A r p i n a t i s . Age. — 7. H o c c e . C a d o . S u per i . — 8 . C o n s o n a n s . P r o n o m e n p e r s o n a l e . M u s ic e s o b s o l e t a n o t a L i t te r a e voce : « tu rm a » . — 9. N u m m u s . Si vis.

    A E N I G M A T U M S O L U T I O N E

    In transversum : A) Duce , S u is . —' B) R e m . — C) As. d a r e t , tu . — D) S i m . —E) Avis, m u s a . — F) Ibis; fuga — G) I r e m , d e n s ( liti, vers.) — H) Mas. — I) Id, p u le x , ex. — J1 Lex. — -K) T e l a , uvae .

    F a u c e s (litteris versis ). — 1 0 . P r o n o m e n p e r s o n a l e . L i t te ra c rucis f o r m a m e x h i b e n s . Affa tus est . — 1 1 . I m p e t o . Is. — 1 2 . A n i m a l d o m e s t i c u m . — 13 P r a e p o si t io.

    In perpendiculum: i Viri a n t i q u i s s i m a e Rel igion is , — II. V e r b u m ex C a e s a rea lo c u t i o n e a n t e t r a n s i t u m R u b i c o nis. P r a e p o s i t i o (litt. vrs.J. P r o n o m e n p e r s o n a l e (litt. versis). — w. Mo do , S o n ti. C o n s o n a n s . O l i m p ro sine. — iv. V e r um . Vivis . Agri Ex eis et ç a rn e c o r p u s h o m i n u m c o n s t a t . — V. In te r j ec t io . Perg i t . I n te r je c t i o (litt. versis). — VI. Nisi . In. P r o p i t i o (litt. versis). Ille. — VII. T r i u m phe!. Affer (litt. versis). C o n s o n a n s . M u sices n o t a (litt versis). — vm. H a u d bene . C e d o (litt. versis). C o lo r . — IX. D i m i t t i t e m o x . — F r F. X aVERIUS, Carmelita.

    2 2 1 . — In per i cu l i s i n t e r r o g a n t p u e r u m :

    — P u e r ? q u a m ob r e m A d a m et H e v a e ject i s u n t e P a r a d i s o ?

    — P a r v u l u s , m e d i t a t u s q u a e s i t u m , r e s p o n d e t m a g n a t r a n q u i l l i t a te :

    — Q u i a no n p o t e r a n t so lvere v i Ii c o I

    2 2 2 . — E s t n e d o m i m a t e r tu a?— Min ime ; exivi t . . .— N o s t i n , q u a n d o r e v e r te tu r?— P a u l u l u m su b s i s t e : q u a e r a n en im

    s t a t i m i d i p s u m a b ea.Adspirantes Carmelitani

    C olleg . Teres. P P C. D ., C a la g u rr i

    : C r u c i g r a m m a . (n. 107, p. 380)

    In perpendiculum: 1 ) C a n a , icit . — 2 ) Vir . — 3) Ut . l iber , re. — 4) S i m . — 5) Eras, m u l a — 6 ) Eris, m a le . — 7) M e n s ( ¡Ht. vers.), sexu. — 8 ) Mus . — 9) Is. p u g na , da . — 1 0 ) Eas (litt. vers.) — 1 1 ) T uba , dixi

    T yp ogr aphia — F. Camps Calmet . — Teleph. 54. — Tarregae in Prov. Ilerdensiwww.culturaclasica.com