Analiza antropološkog statusa i testovi za procjenu funkcionalnih sposobnosti košarkaša

8/9/2019 Analiza antropolokog statusa i testovi za procjenu funkcionalnih sposobnosti koarkaa

1/43

UNIVERZITET DEMAL BIJEDI U MOSTARUNASTAVNIKI FAKULTET

ODSJEK ZA SPORT I ZDRAVLJE

ANALIZA ANTROPOLOKOG STATUSA I TESTOVI ZAPROCJENU FUNKCIONALNIH SPOSOBNOSTI KOARKAA

( SEMINARSKI RAD )

St!"#t$ M"#t%&$

Faris Varelija prof.dr. Izet Rao


2/43

Analiza antropolokog statusa i testovi za procjenu funkcionalnih sposobnosti koarkaa

Mostar , januar 2013. godine

SADRAJ$

' UVOD '' A#t&%*%+%,-" -.&.-t"&/0t/-"

'1 A#.+/2. -%,.&-.,-" /3&" 4

' A-t/5#%0t/ -%,.&-.,. 2. 5&/6"7" /3&" 8

'9 F/2/%+%,-. *%2.!/#. -%,.&-.,-" /3&" :

'9' Aerone sposonosti !oar!aa ';

'91 Anaerone sposonosti !oar!aa '1

'


3/43


efinisanje -o*je!a !ao sloenog dina/i-!og i organizo*anog siste/a proizlazi iz razloga to je

taj siste/ sasta*ljen od ele/enata !oji su pred/et intereso*anja razli-iti nau-ni olasti.

ziro/ da su !onstituti*ni ele/enti po*ezani u dina/i-!u #jelinu, utje#aj na s*a!ipojedina-ani ele/enat je isto*re/eno i utje#aj na ostale u s!ladu sa !ara!teristi!a/a njio*i

/eusoni *eza. o*je!o*o porije!lo i njego* raz*oj je te/a /ultidis#iplinarnog pristupa u

ot!ri*anju za!onitosti i st*aranju uzro-no%posljedi-ni *eza, pa se nji/a a*i iro! spe!tar

nau-ni olasti iologija, /edi#ina, psiologija, pedagogija, istorija, filozofija, de/ografija,

so#iologija i /noge druge. 4inteza s*i znanja je predsta*ljenja antropologijo/. Antropologija

pos/atra -o*je!a !ao #jelinu, to zna-i da se za!onitosti raz*oja ljuds!og i5a ojanja*aju

integralni/ pristupo/, udu5i da je s*a!i prole/ *ezan za ljuds!o i5e u us!oj dijale!ti-!oj

po*ezanosti od prirodni i drut*eni fa!tora. 6 nau!a/a !oje se a*e prou-a*anje/ -o*je!a,

/ultidi/enzionalni pristup izu-a*anju li-nosti predsta*lja osno*nu /etodolo!u orjenta#iju,

pred/et nau!e u olasti sporta su antropolo!e !ara!teristi!e -o*je!a. 7od antropolo!i/

statuso/ -o*je!a % !oar!aa podrazu/je*aju se sljede5e sposonosti i !ara!teristi!e1

M%&?%+%,-" -.&.-t"&/0t/-" F#-=/%#.+#" 0*%0%#%0t/ M%t%&/-" 0*%0%#%0t/ B/%7"@.#/-" -.&.-t"&/0/t-" K%3#/t/5#" 0*%0%#%0t/ K%#.t/5#" -.&.-t"&/0t/-" S%=/%+%,-" -.&.-t"&/0t/-" M%&?%+%,-" -.&.-t"&/0t/-" pod /orfolo!i/ !ara!teristi!a/a antropolo!og

statusa -o*je!a naj-e5e se podrazu/je*aju pro#esi rasta i -o*je!o*og ontogenets!og

raz*oja. Razli!uje/o -etiri /orfolo!a fa!rota +%#3/t!/#.+#. !/7"#2/%#.+#%0t

0-"+"t. 8odgo*oran za rast !ostiju u duinu9, t&.#05"&2.+#. !/7"#2/%#.+#%0t

0-"+"t. 8odgo*oran za rast !ostiju u irinu9, 5%+7"# 7.0" / t/6"+. 8odgo*oran za

1Rao, I., Mala#!o, :. 8200&9. Tehnologija sporta i sportskog treninga.4araje*o Fa!ultet sporta i tjelesnog odgoja 6ni*erziteta

u 4araje*u.

3


4/43


u!upnu /asu i oi/e tijela9, *%t-%#% 7.0#% t-/5%8odgo*oran za u!upnu !oli-inu

/asti u organiz/u9.

F#-=/%#.+#" 0*%0%#%0t/ pod fun!#ionalni/ sposonosti/a -o*je!a

podrazu/ije*a se siste/ fun!#ionalni stru!tura organs!i siste/a i njio*o

fun!#ioniranje. 6 prostoru fun!#ionalni sposonosti -o*je!a jo u*ije! ne

postoji ne!i *aljani stru!turalni ili fun!#ionalni !ierneti-!i /odel. osadanja

istrai*anja su ugla*no/ ila us/jerena na izu-a*anje stru!ture i fun!#ija

pojedini organa i organs!i sis te/a, prije s*ega lo!o/otornog i ner*nog, gdje

su ut*rene rojne za!onitosti prili!o/ upra*ljanja 8transfor/a#ije9

fun!#ionalni/ sposonosti/a pod utje#aje/ razli-iti trenani sadraja.

Fun!#ionalna dijagnosti!a ou*ata niz postupa!a pro#jene ni*oa fiziolo!is*ojsta*a ljuds!og organiz/a. Ia!o pripada olasti /edi#ine njena apli!ati*nost u

!ineziolo!i/ 8sports!i/9 istrai*anji/a je ogro/na i goto*o da se /oe s/atrati

autenti-no/ !ineziolo!o/ aterijo/ testo*a 8teni!a9 za /jerenje rele*antni

*arijali. 7oznato na/ je da je s*a!a !ineziolo!a /anifesta#ija tjesno po*ezana sa

analizo/ ljuds!og po!reta !oji je u jedno/ slu-aju ele/entarnog !ara!tera, a u

drugo/ sloena /otorna radnja 8Rao, Mala#!o, 200&9.

M%t%&/-" 0*%0%#%0t/ to su sposonosti -o*je!a !oje u-est*uju u rjea*anju

/otori-!i zadata!a i uslo*lja*aju uspjeno !retanje ez ozira da li su sposonosti

ste-ene treningo/ ili ne. o/inantna /jerenja su u azi-noj olasti !oja ou*ata

/otori-!e sposonosti, /otori-!e na*i!e 8*jetine9, odnosno /otori-!o ponaanje

razni !ategorija ljudi, poten#ijalni ispitani!a. i-no se ta!*a /jerenja nazi*aju

;/otori-!a /jerenja;, odnosno ;/otori-!a testiranja;.

B/%7"@.#/-" -.&.-t"&/0t/-" podrazu/je*a se pozna*anje razno*rsni *eli-ina

!retanja, !ao to su uglo*i iza-aja spra*e, relati*ni uglo*i iz/eu seg/enata tijela,

poloaj spra*e u odnosu na rele*antne lo!a#ije tijela, rzine i urzanja u pojedini/

/o/enti/a i sl., te *eli-ina !ao to su inetrseg/entarne sile, neto /ii5ni /o/enti,

&


5/43


raz/jena energije unutar pojedini dijelo*a tijela i prenos energije iz/eu seg/enata

tijela, u!upni /o/enat i/pulsa, registra#ija a!ti*a#ije i dina/i!e ioele!tri-ne

a!ti*nosti /ii5nog siste/a itd.

K%3#/t/5#" 0*%0%#%0t/ su sposonosti !oje o/ogu5uju prije/, prenos i preradu

infor/a#ija, to se ost*aruje u !onta!tu li-nosti sa o!olino/. 4/atra se da postoji

jedna op5a !ogniti*na sposonost, !oja je odgo*orna za razli-ite !ogniti*ne pro#ese i

nazi*a se G?.-t%&, !oji se naj-e5e interpretira !ao opta inteligen#ija, a !oja se

oi-no definira !ao sposonost snalaenja i rjea*anja prole/a u no*i/, nepoznati/

situa#ija/a.

K%#.t/5#" -.&.-t"&/0t/-" su odgo*orne za /odelitete ljuds!og ponaanja. "a!o

postoje nor/alni i patolo!i /odaliteti ponaanja, analogno to/e, postoje i

#%&7.+#" -%#.t/5#" -.&.-t"&/0t/-" 8!oje se satoje u to/e, da su naj-e5e

/eusono neza*isne, ugla*no/ su nor/alno rasporeene u popula#iji i isto*re/eno

odgo*orne za /odalitete ponaanja !od !oji stepen adapta#ije nije pore/e5en9 i

*.t%+%,-" -%#.t/5#" -.&.-t"&/0t/-" 8osoine li-nosti !od !oji postoji zna-ajna,

!at!ad i *eo/a *iso!a /eusona po*ezanost distriuisana !ontinuirano, ali ne

u*ije! nor/alno u popula#iji9. S%=/%+%,-" -.&.-t"&/0t/-" podrazu/je*aju se !ara!teristi!e ne!i grupa ili

drut*eni insistu#ija !oji/a pripada ili sa !oji/a je po*ezan -o*je! !oji se analizira.

'1 A#.+/2. -%,.&-.,-" /3&"

+rening u !oar#i i/a za #ilj postizanje rezultata, pre!o raz*oja i usa*ra*anja sports!e

for/e. Meuti/, ne/a opti/alnog upra*ljanja trenano/ tenologijo/ u!oli!o se ne

poznaju s*i fa!tori od !oji ona za*isi. 7rije operati*ne etape u trenanoj tenologiji,

'


6/43


pitanje !oje se na/e5e je "oje su !ara!teristi!e !oar!a!e igre i osoine, sposonosti i

!ara!teristi!e od !oji za*isi sports!i rezultat< A!o to nije poznato, upra*ljanje pro#eso/

!oa!ra!og treninga nije /ogu5e. +e! na!on ut*ri*anja do/inantni antropolo!i

!ara!teristi!a za !oar!u /oe se pristupiti progra/iranju treninga. =e/ogu5e je uspjeno

progra/irati trening, u!oli!o se ne raspolae sa to *ie infor/a#ija o fa!tori/a od !oji

za*isi efi!asnost, to jeste uspjenost u odreenoj sports!oj grani. Meuti/, prije

pristupanja operati*ni/ fa!tori/a ru!o*oenja trenano/ tenologijo/ /ora se iz*riti

analiza !oar!e. "ara!teristi!a je s*i sports!i igara da je !ole!ti*no djelo*anje uslo*

rezultats!e uspjenosti. 6 !oar#i je taj aspe!t poseno naglaen, odnosno !oar!a!a igra

do/inantno izis!uje od igra-a pod*rga*anje *lastiti sposonosti !ole!ti*u, ali ta!oer

trai indi*idualan pristup s*a!oj a!#iji u s*a!oj fazi igre. A!#ije se stalno s/jenjuju i

nepre!idno se pona*ljaju !ao niz sloeni, pro/jenjlji*i, nepred*idlji*i, ali i tipi-nisitua#ija. 4t*araju se no*e o!olnosti u raz*oju situa#ije i s*a!a a!#ija ot*ara rojne

/ogu5nosti nasta*!a igre.

Antropolo!a analiza prou-a*a pri/arne i spe#ifi-ne antropolo!e !ara!teristi!e !oar!aa

!oje predsta*ljaju iz*or infor/a#ija za spro*oenje sele!#ije i progra/iranja treninga

!oar!aa razli-itog uzrasta i !*aliteta. Antropolo!a analiza o/ogu5a*a prou-a*anje

*iestru!e po*ezanosti osoina i sposonosti !oar!aa i integralni pristup u s*atanju

njego*e iopsioso#ijalne osno*e. >ilj antropolo!e analize je da se doiju osno*ne

infor/a#ije o antropolo!i/ !ara!teristi!a/a !oar!aa i njio*o/ utje#aju na postizanje

*runs!i dostignu5a u !oar!a!oj igri. 2

' A-t/5#%0t/ -%,.&-.,. 2. 5&/6"7" /3&"

a i se /oglo sa sigurno5u predposta*iti !oji je !rajni #ilj u pripre/i !oar!aa za

*runs!a dostignu5a, /ora se iz*riti analiza ta!/i-ars!e a!ti*nosti !oar!aa. "roz

e*olu#iju !oar!e, odnosno, !roz faze raz*oja igre, /jenjao se oi/, intezitet i stru!tura

2+runi5, =. 8200?9. Trening mladih koarkaa razliitih uzrasnih kategorija. @eograd Viso!a !ola za sport @eograd.

$


7/43


a!ti*nosti !oar!aa za *rije/e igre. A!tuelne infor/a#ije i trealo uzeti !ao para/etar,

pre/a !o/e se /oe prognozirati a!ti*nost igra-a u udu5nosti i na osno*u !oga se /oe

iz*riti planiranje Bprepo!ri*anjaC optere5enja u treningu. 7rin#ip prepo!ri*anja

optere5enja podrazu/je*a da su zatje*i na treningu na *ie/ ni*ou 820%30D9, u odnosu

na o-e!i*anu a!ti*nost na uta!/i#a/a. 6 za*isnosti od uzrasne !ategorije, odaranog

!on#epta igre, perioda sezone i ni*oa pripre/ljenosti igra-a, trea analizirati o*e

infor/a#ije i prilagoditi i a!tuelno/ uzrasno/ i trenano/ ni*ou. "ara!teristi!e

a!ti*nosti *runs!i !oar!aa su *iso! te/po igre u oa s/ijera 8napad i odrana9, to

st*ara potreu za *eo/a naporni/ intenzi*ni/ treniranje/, da i se zado*oljili trenani

!riteriji za *runs!o !oar!a!o ispolja*anje. 6 !on#epiranju trenane tenologije u

!oar#i neopodno je raspolagati infor/a#ija/a o !ara!teristi!a/a ta!/i-ars!e a!ti*nosti

!oar!aa, da i se one posta*ile !ao s/jerni#e za izor i doziranje optere5enja. 4a/oposjedo*anje ade!*atni !riteriju/a o *rsti i !ar!ateru rada za *rije/e uta!/i#e, /oe da

definie, na pre#izan i egza!tan na-in tranzitorne i finalne #ilje*e u pojedini/ etapa/a

pripre/e !oar!aa.

Analiza !oar!a!i uta!/i#a po!azuje da s*i igra-i sudjeluju u isti/ a!ti*nosti/a, no,

pri to/e #entri *e5inu *re/ena pro*ode stoje5i, ez !retanja, do! igra-i na !rilni/

pozi#ija/a naj*e5i/ dijelo/ odaju. 7rosje-no igara-i na s*e tri pozi#ije prilino

jedna!o *re/ena pro*ode tr-e5i. 4 lopto/ naj*ie *re/ena pro*edu e!o*i, do! !rila i

#entri u prosje!u to!o/ /inute /anje od jedne se!unde igraju s lopto/. Interesantno je

pro/otriti i u!upnu !ilo/etrau !oju igra-i na razli-iti/ pozi#ija/a u igri po!ri*aju,

odnosno preu za *rije/e uta!/i#e. 6!upno to!o/ !oar!a!e uta!/i#e igra-i preu

iz/eu 2.E i ?.'!/ 8+aela 19. "rilni igra-i preu naj*e5e distan#e, do! se e!o*i i #entri

goto*o i ne razli!uju. *o se /oe ojasniti da se e!o*i !re5u ugla*no/ od jedne do

druge linije sloodni a#anja. =aj*e5i/ dijelo/ prostora se prolazi u tr!u ili odanje/,

ez ozira na pozi#iju u igri, do! se prosje-no spirnta 100%200/. Interesantno je za uo-iti

da se relati*no *eli!i dio terena pree !re-u5i se unatrag ili postrani-no. "oar!a je,

da!le, sport u !oje/ su a!ti*nosti *iso!og inteziteta, !ao sprint ili s!o!, ispresije#ane s

a!ti*nosti/a nis!og intenziteta. "a!o za a!ti*nosti razli-iti intenziteta sportai !oriste

razli-ite iz*ore energije *jero*atno je da !oar!ai treaju s*e raspoloi*e iz*ore energije.

?


8/43


rugi/ rije-i/a, to!o/ !oar!a!e igre !oriste se aeroni i anaeroni energenti

8Mat!o*i5, "njaz, 200'9.

AKTIVNOST BEKOVI KRILA CENTRIM/# M. M/# M. M/# M.

H%!.#6" 0.( 0.2 1.' 2.2 1.2 2.&T&.#6" 1.2 2.2 1.( 2.( 1.' 2.'S*&/#t 0.0 0.1 0.1 0.2 0.0 0.1

H%!t&-0*&/#t 0 +%*t%7 0.3 0.( 0.2 0.$ 0.0 0.1H%!t&-0*&/#t #.t&.3 0.2 0.' 0.' 0.( 0.3 0.$

K&"t.#6" 0t&.# 0.& 0.' 0.$ 0.? 0.& 0.'U-*#% 0t.#6" 2.E $.1 2.? ?.' 3.& $.2

+aela 1.% 7rosje-na a!ti*nost igra-a na uta!/i#i izraena u !ilo/etri/a

'9 F/2/%+%,-. *%2.!/#. -%,.&-.,-" /3&"

6 sports!i/ igra/a *rlo je te!o odrediti egza!tne po!azatelje intenziteta a!ti*nosti, ipa!

dosta se !oristi fre!*en#ija sr#a, ta!o i u !oar#i, ia!o -esto ne /oe ot!riti nagla,

!rat!otrajna urzanja !oja su u*ije! prisutna u !oar!a!oj igri. =e/a /nogo istrai*anja

!oja su analizirala fre!*en#iju sr#a za *rije/e ta!/i-enja. 7rosje-na fre!*en#ija sr#a za

*rije/e uta!/i#e nalazi se na (?D od /a!si/alne fre!*en#ije sr#a i iznosi 1$' E

ot!G/in. =aj*ia zailjeena fre!*en#ija sr#a iznosila je 1(( ? ot!G/in, odnosno EE

1D od /a!si/alne fre!*en#ije to po!azuje na *rlo *iso! intezitet a!ti*nosti i goto*o

/a!si/alan odgo*or !ardio*as!ularnog siste/a za *rije/e igre 8sl. 19. Hailjeene *iso!e

*rijednosti fre!*en#ije sr#a su!olja*aju se s analizo/ a!ti*nosti za *rije/e !oar!a!e

igre gdje je ut*reno da je sa/o 1'D a!ti*nosti *iso!og inteziteta. 4/atra se da je o*a!a*

fre!*en#ije sr#a posljedi#a po*e5anja /etaoli-!i zatje*a po*ezani s -esti/

urzanje/, usporenjenji/a i pro/jena/a pra*#a pri !retanju. Vjero*atno dodatno

(


9/43


po*e5anje fre!*en#ije sr#a izazi*aju a!ti*nosti !ao s!o! za odijeno/ lopto/, utiranje,

doda*anje i zadra*anje pozi#ije u !onta!tu s proti*ni-!i/ igra-e/. +a!oer, unutar jedne

-et*rtine *idi/o *eli!e os#ila#ije fre!*en#ije sr#a 8sl. 29.

4li!a 1.% 7ri/jer !retanja fre!*en#ije sr#a jednog igra-a to!o/ #ijele uta!/i#e

4li!a 2.% 7ri/jer !retanja fre!*en#ije sr#a jednog igra-a to!o/ jedne -et*rtine

E


10/43


'9' A"&%#" 0*%0%#%0t/ -%,.&-.,.

Aeroni !apa#itet !oar!aa po!azuje *eli!u raznoli!ost. 6 razli-iti/ istrai*anji/a

doi*ene su *rijednosti *rlo iro!og raspona, od &0 /lG!gG/in pa do ?' /lG!gG/in 8+aela

29. rugi/ rije-i/a, /a!si/alni pri/ita! !isi!a *arira od *rijednosti !oje se nalaze !od

netrnirani osoa pa do oni !oje nalazi/o !od *runs!i sportaa, ali ne u sporto*i/a

izdrlji*osti. +o!o/ *re/ena dolo je do zna-ajniji pro/jena pra*ila !oar!a!e igre s

#ilje/ da igra postane dina/i-nija i zani/lji*ija to ne/ino*no uzro!uje pro/jene u

treningu pa ta!o i u fiziolo!o/ profilu igra-a. =ie *rijednosti relati*nog /a!si/alnog

pri/it!a !isi!a !oar!aa zasigurno se /ogu po*ezati i sa njio*o/ *eli!o/ tjelesno/

/aso/. Hna-ajno iznadprosje-ne *rijednosti *eli-ine tijela !oar!aa sigurno su jedan odrazloga zato !oar!ai i/aju /anji relati*ni pri/ita! !isi!a od igra-a u ne!i/ drugi/

sports!i/ igra/a gdje *isina i /asa tijela nisu ta!o izrazita prednost za uspjenost u igri.

7ro/atraju5i *rijednosti pre/a igra-!oj pozi#iji e!o*i i/aju naj*e5i aeroni !apa#itet

do! su #entri oi-no naj/anji aeroni sposonosti, ez ozira na razinu ta!/i-enja

8off/an, i sur., 1EEE9.

CENTRI KRILA BEKOVIBRAZIL 'E.? 'E.E ?&.&

PANIJA &3.$ '1.' '2.2NCAA '$.2 'E.3 $0.$NBA &1.E &'.E '0.0

LITVA &'.( &$.2 '2.E+aela 2.% Ma!is/alni pri/ita! !isi!a *runs!i !oar!aa 8pre/a off/anu, 1EEE.9

Ia!o postoji jo dosta nerazjanjeni pitanja s/atra se da je anaeroni /etaoliza/ ipa!

pri/aran ez ozira to je do!azano da sa/o 1'D a!ti*nosti 8sl. 39 otpada na one

!lasifi#irane !ao a!ti*nosti *iso!og inteziteta 8s!o!, sprint, rze pro/jene s/jera9.Vjero*atno je uloga aeronog !apa#iteta zna-ajnija u pro#esi/a opora*!a 8odstrani*anje

la!tata, s/anjenje fre!*en#ije sr#a9.

10


11/43


4li!a 3.% 7ri!az pro#entulanog odnosa energets!i !apa#iteta u to!u !oar!a!e uta!/i#e

'91 A#."&%#" 0*%0%#%0t/ -%,.&-.,.

Ha ut*ri*anje anaeronog !apa#iteta !oar!aa istrai*a-i su !oristili -ita* niz

najrazli-itiji laaratorijs!i !ao i terens!i testo*a 8Jingate, Margaria, razli-iti s!o!o*i

u *is s platfor/e, Aala!o*, energo%ju/p, te -ita* spe!tar razli-iti situa#ijs!i

/otori-!i testo*a9. Razli-iti na-ini testiranja nara*no izazi*aju te!o5e u st*aranju

nor/ati*a !oji i ili uni*erzalno pri*a5eni, ali to je op5enito prole/ s anaeroni/

testo*i/a i u s*i/ drugi/ sporto*i/a. :edan od najolji po!azatelja anaeronog

!apa#iteta s*a!a!o je dug !isi!a 829 u!upna !oli-ina !isi!a !oja se potroi u

opora*!u iznad razine /iro*anja. @ez ozira na to, rjet!o se /jeri i /alo je istrai*anja

o*a!og tipa na !oar!ai/a. Vjero*atno razlog trea potraiti u -injeni#i da je sa/

postupa! /jerenja dugotrajan i stoga relati*no neugodan za ispitani!a 8M#Innes, i sur.,

1EE'9.

11


12/43


'


13/43


:edna-ina predsta*lja osno* za analizu s*i fa!tora !oji uti-u na uspje u !oar#i, za

analizu stru!ture fa!tora, odnosa /eu nji/a i *rjedno*anja udjela pojedini fa!tora u

uspjeu igranja. 7o o*oj jedna-ini fa!tori za uspjeno a*ljenje !oar!o/ i njio*a

uzaja/na po*ezanost su egza!tno pot*reni sljede5i/ !ara!teristi!a/a

A fa!tor antropo/etrijs!i !ara!teristi!a,

F fa!tor fun!#ionalni sposonosti,

M fa!tor azi-ni 8op5i9 /otori-!i sposonosti,

KM fa!tor !oar!a!i /otori-!i sposonosti,

G fa!tor !ogniti*ni sposonosti,

TM fa!tor ta!ti-!og /iljenja,

C fa!tor !onati*ni di/enzija li-nosti,S fa!tor so#ijalne prilagodlji*osti,

O fa!tor oje!ti*ni uti#aja,

T fa!tor trener,

E gre!a 8error9,

.' .'' !oefi#ijent relati*nog uti#aja pojedini fa!tora.

*a jedna-ina predsta*lja osno*u za analizu s*i -inila#a !oji deter/iniu uspje u

!oar#i, analizu sasta*a ti -inila#a i upozna*anje odnosa /eu nji/a. Kansu za postizanje

*runs!i dostignu5a u !oar#i, /odeluje intera!#ijs!i odnos -ita*og niza fa!tora.

Lenerelno pos/atrano, o*e fa!tore je /ogu5e diferen#irati u razli-ite grupe &

#t&.,#6/ /+/ "#!%3"#/ ?.-t%&/ (.#t&%*%+%,-/ ?.-t%&/) su oni !oji neposredno

definiu for/u i sports!i rezultat

0*%+6.,#6/ /+/ "32%3"#/ ?.-t%&/ !oji posredno uti-u na sports!i rezultat. ejst*o/

spoljanji dolazi do odreeni pro/jena unutranji, a na taj na-in se /jenja i

sports!a for/a.

&"araleji5, M., :a!o*lje*i5, 4. 820019. Osnove koarke.@eograd Fa!ultet spota i fizi-!og *aspitanja i Via !ola za sports!etrenere @eograd.

13


14/43


1 PREDMET I PROBLEM RADA

efini#ija pred/eta i prole/a rada predsta*lja polaznu ta-!u s*a!og rada, te je zog toga

*eo/a *ano da se ispiti*ana prole/ati!a jasno definira.

P&"!7"t o*og se/inars!og rada su antropolo!e !ara!teristi!e !oar!aa.

P&%+"7 o*og se/inars!og rada jeste pri!azati i ojasniti antropolo!e !ara!teristi!e !oar!aa

razli-iti uzrasni !ategorija, !ao i testo*e za pro#jenu fun!#ionalni sposonosti.

1&


15/43


CILJEVI I ZADACI RADA

C/+6 o*og se/inars!og rada jeste da pri!ae i ojasni antropolo!e !ara!teristi!e !oar!aa

pre/a razli-iti/ uzrasni/ !ategorija/a, !ao i testo*e za pro#jenu fun!#ionalni sposonosti.

6 s!ladu sa definisani/ #ilje/ o*og se/inars!og rada, ta!oer su definisani sljede5i zada#i

Iz*riti odair ade!*atne literature i ostali dostupni iz*ora infor/a#ija

Metodolo!i posloiti pri!upljene podat!e

Iz*u5i odgo*araju5e za!lju-!e

7rezentirati rad

1'


16/43


9 METOD RADA

>ilj trenane tenologije u radu s /ladi/ !oar!ai/a je st*aranje igra-a !oji 5e u seniors!o/

uzrastu ost*ariti *runs!a !oar!a!a dostignu5a. 6 dananjoj !oar#i, u *eli!o/ roju !luo*a,

rad sa /lai/ !ategorija/a je orijentisan na postizanje rezultata u pionirs!o/, !adets!o/ ili

juniors!o/ uzrastu, to do*odi do li-ne afir/a#ije trenera ili !luo*a a i/a za posljedi#u ranu

spe#ijaliza#iju, sa s*i/ negati*ni/ posljedi#a/a. 7reuzi/anje na-ina treniranja seniora do*odi

do ranijeg dostizanja Bigra-!e zrelostiC, ali i/a negati*ne !onse!*en#e za igra-!i raz*oj u

pra*#u uspjeni seniora. "ontinuirani, dugoro-an raz*oj /ladi !oar!aa je /nogo tei i

zatje*niji pro#es za trenere i igra-e, ali do*odi do plans!og i planiranog pooljanja sposonosti

i podizanja !*alitete /ladi igra-a. 4*a!a uzrasna !ategorija, s*a!a genera#ija i s*a!i igra-

pojedina-no, i/aju s*oj /orfolo!o%fun!#ionalni, /otori-!i i psiolo!i identitet i sa/o

1$


17/43


pra*ilan rad /oe do*esti do st*aranja *runs!i !oar!aa. 6 nasta*!u 5e/o pri!azati

periodiza#iju dugoro-nog treninga 8sl. &9.

4li!a &.% 7eriodiza#ija dugoro-nog treninga 8@o/pa, 200'9

9' S"+"-=/6. -%,.&=/

7od poj/o/ sela!#ija u sportu se podrazu/je*a odairanje, us/jera*anje i usa*ra*anje

poten#ijala sportiste u odreenoj sports!oj grani ili dis#iplini 8Rao, Mala#!o, 200&9. ziro/

da se sele!#ija *ri prije nego sportisti dou u fazu ispolja*anja s*oji sposonosti u

*iegodinjoj sports!oj a!ti*nosti, neopodno je ot!riti !ara!teristi!e dje#e, !oja u sei !riju

talenat za odreeni sport. +alenat predsta*lja iro! stepen sposonosti za odreenu a!ti*nost, pri

-e/u je ta sposonost azirana prioritetno na uroeni/ sposonosti/a i osoina/a. 7role/

sele!#ije u !oar#i je /ultilateralnog !ara!tera i podrazu/je*a *iso!u stru-nu i nau-nu

osposoljenost !adro*a !oji je spro*ode. sno*no oiljeje talenta je da se a!ti*ira sa/o u

pro#esu !on!retne pra!ti-ne a!ti*nosti, uz prisust*o odgo*araju5i uslo*a, izrazitog interesa i

*eli!og rada. 7role/ sele!#ije u !oar#i *ezan je za rjea*anje ne!oli!o zadata!a'

!o/para#ija djeteta sa /odelo/ antropolo!i !ara!teristi!a uspjenog !oar!aa,

'+runi5, =. 8200?9. Trening mladih koarkaa razliitih uzrasnih kategorija. @eograd Viso!a !ola za sport @eograd.

1?


18/43


prognoziranje dina/i!e i *run#a raz*oja sposonosti i ta!/i-ars!e uspjenosti, !lasifi!a#ija i efi!asnost sele!#ije u odnosu na odarane !riteriju/e i organiza#ija

sele!#ije.

4trategija st*aranja *runs!i !oar!aa i /orala da se azira na nau-noj ili laaratorijs!oj

sele!#iji. Vruns!a !oar!a zatje*a spe#ifi-ne iolo!e profile igra-a, sa ista!nuti/ /otori-!i/

sposonosti/a i psiolo!i/ #rta/a !oje deter/iniu uspje u !oar#i. 7ri/jena laaratorijs!e

sele!#ije za !oar!u je, uz drasti-na pooljanja u !*alitetu trenanog pro#esa, osno*ni fa!tor

!onstantnog pooljanja perfo/ansi !oar!aa. 6 in#ijalnoj sele!#iji se /oraju poto*ati

odreeni !riteriji, na osno*u !oji se *ri odair udu5i !oar!aa. 7rije s*ega, trea oratiti

panju na zdra*st*eni status, zati/ slijedi antropo/etrija i na!on toga dolaze nasljedne

/otori-!e sposonosti. 7re/a @o/pi 8200'9, !riteriju/i za a*ljenje *runs!o/ !oar!o/ u

pro#esu identifi!a#ije talenata su

tjelesna *isina i duge ru!e, *iso!a anaerona izdrlji*ost, *iso! aeroni !apa#itet, !oordina#ija, otpornost na u/or i stres, ta!ti-!a inteligen#ija i du saradnje.

+alenat je endogeno uslo*ljen, ali dolazi do izraaja u!lju-i*anje/ egzogeni fa!tora i drugi

stru!tura -inila#a spe#ifi-ni za !oar!u. +eorijs!a i pra!ti-na znanja i is!ust*a *eli!og roja

istrai*a-a i trenera !oji se a*e prole/i/a sele!#ije upu5uju na !onstata#iju da su od *eli!og

roja fa!tora !oji su prisutni u sele!#iji ipa! najzna-ajniji sljede5i 8"araleji5, :a!o*lje*i5, 20019

talenat, nasljee, iolo!a starost, *iso!a organiza#ija podsiste/a sele!#ije

Hna-aj genets!i fa!tora je u -injeni#i da se izuzetno te!o, /ogu /jenjati treningo/, to senaro-ito odnosi na osoine !oje se nalaze pod snani/ uti#aje/ genotipa 8+aela 39.

VISOKI UTICAJ GENOTIPA SREDNJI UTICAJ GENOTIPA MALI UTICAJ GENOTIPA

Morfologija Masa tijela Motori-!a znanja@rzina Repetiti*na snaga 4pe#ifi-ne na*i!e

1(


19/43


!splozi*na snaga Fun!#ionalne sposonosti 4pe#ifi-na znanja7re#iznost Ra*notea Miljenja i sta*o*i

"oordina#ija Fle!siilnost 4tati-!a snaga

"ogniti*ne sposonosti "onati*ne !ara!teristi!e =or/alni /odalitet ponaanja

7atolo!i /odalitet ponaanja

+aela 3.% 4tailnost i nestailnost genets!i osoina 8@ijeli5, Ki/o*i5, 200'9.

a!le, #ilj siste/a sele!#ije za *runs!a !oar!a!a ost*arenja je pra*o*re/ena identifi!a#ija i

us/jera*anje talento*ane i predisponirane dje#e i o/ladine u *iso!o organizo*ane !oar!a!e

a/ijente, u !oji/a 5e njio*e s!lonosti i poten#ijali poseni/ tret/ano/, uz *eli!u

*jero*atno5u, donjeti i *iso!e !oar!a!e rezultate.

9'' K.&.-t"&/0t/-" !6"=" 2&.0t. 4'; 3%!/#.

je#a naj-e5e po-inju sa organizo*ani/ !oar!a!i/ treningo/ u periodu od $. do 10. godina.

+a uzrasna !ategorija odgo*ara /ini%as!et ta!/i-enju. sno*ni zadata! s*i organizo*ani

uti#aja na raz*oj dje#e je pra5enje /orfolo!o%fun!#ionalni !ara!teristi!a dje#e i sti/ulisanje

njio*og raz*oja ade!*atni/ treningo/.

A!o se go*ori o tenologiji st*aranja *runs!i !oar!aa, o*aj period i /orao da se is!oristi

za identifi!a#iju talenata za !oar!u, odnosno za po-eta! laaratorijs!e sele!#ije za *runs!a!oar!a!a dostignu5a. 6 o*o/ uzrastu se !od dje#e intezi*no raz*ijaju /otorne zone

#entralnog ner*nog siste/a i !oordinati*ne sposonosti !retanja tijela 86gar!o*i5, 1EE$9, pa se u

sele!#iji /oraju uzeti u ozir tjelesna *isina i /asa tijela, e!splozi*na snaga /ii5a nogu,

agilnost i opta snaga tijela. Antropo/etrijs!i/ /jerenje/ je /ogu5e do5i do tjelesne

!o/pozi#ije 8odnos /ii5ne, /asne i !otane !o/ponente9 s*a!og djeteta ponaoso i na taj

na-in for/ulisati po-etnu !o/ponentu opte /otori-!e efi!asnosti u sele!ti*ni/ !oar!a!i/

progra/i/a. 6 o*o/ periodu se /oe po-eti sa pra5enje/ osifi!a#ije !ostiju, da i se na taj

na-in doile pra*e infor/a#ije za pred*ianje !ona-ne *isine dje#e, udu5i !oar!aa.

ptere5enja na treningu /oraju iti u s!ladu sa raz*oje/ !otanog siste/a, jer *eli!i /eani-!i

pritis#i u periodu polas!a u !olu i za *rije/e treninga, /ogu izaz*ati fun!#ionalne i stru!turalne

pore/e5aje !otanog siste/a 8naj*idlji*ije je !od nepra*ilnog dranja do !oje dolazi usljed

po*e5enog roja sati sjedenja pri polas!u u !olu9.

1E


20/43


"ada je rije- o /ii5no/ siste/u, trenani uti#aji /oraju iti us/jereni na po*e5anje /ii5ne

/ase u u!upnoj teini dje#e. 6 uzrastu od $ do 10 godina *jee za pooljanje rzine ta!oe

poziti*no uti-u na /us!uloznost dje#e, jer je doro izarani/ sredst*i/a raz*oja rzine /ogu5e

pooljati odnos rzi 8ijeli9 i spori 8#r*eni9 /ii5ni *la!ana, to je od nepro#jenji*ogzna-aja za !asnije faze a*ljenja !oar!o/. "ardio*as!ularni i respiratorni siste/ trea tretirati

!roz opte *jee u for/i igre, ali trea izjega*ati -e5a pona*ljanja intezi*ni optere5enja u

to!u jednog treninga. 4ti/ulisanje raz*oja fun!#ionalni sposonosti trea da ude us/jereno na

raz*oj aerone izdrlji*osti u for/i igara, !oje sprije-a*aju poja*u rasipanja panje i

/onotonosti treninga. 6 dijagnosti-!o/ s/islu, trea oratiti panju na /a!si/alnu potronju

!iseoni!a, jer su *rijednosti *italnog !apa#iteta pod *iso!i/ uti#aje/ genotipa.

Raz*oj neuro%*egetati*nog siste/a se sti/ulie uz -injeni#u da ilo !oja *rsta fizi-!e a!ti*nostipo*e5a*a efi!asnost sa/i organa 8pre!o raz*oja *egetati*nog siste/a9. 6s/jereni trening dje#e

!oar!aa u o*o/ uzrastu postepeno s/anjuje !oli-inu energije !oja se troi za fun!#ionisanje

s*i organs!i siste/a, pa se ta!o postie *e5a e!ono/i-nost rada i olja efi!asnost rada i olja

efi!asnost perifernog 8*egetati*nog9 i #entralnog ner*nog siste/a. 6 periodu iz/eu $. i 10.

godine je intezi*an raz*oj -ula *ida, slua, /irisa i u!usa, pa je potreno registro*ati pro/jene u

fun!#iji ilo !oga od na*edeni -ula. 7redpuertet ili rano !ols!o doa, je period !oji ou*ata,

pre/a *e5ini do/a5i i stranii antropologa, godine starosti iz/eu $ i 10.' za dje*oj-i#e i $ i

12.' za dje-a!e. @io/otori-!i poten#ijali su sposonosti za u-enje i us*ajanje sloeni

/otori-!i !retnji. "oordina#ija se intezi*no raz*ija. 6 psioso#ijalno/ s/islu uo5a*aju se

sljede5i po!azatelji$

panja doija s*e *e5u stailnost, e/o#ije su !rat!otrajne, la!o se osloaaju i te!o !ontroliu, interesi su s*e zreliji i us/jereniji !a sazna*anju odnosa /eu poja*a/a u sportu, !ao i

sa*lada*anju /otori-!i zadata!a,

izraena je !o/uni!ati*nost, zajednit*o 8raz*ija se !ole!ti*na s*jest9, -esta poja*a su neustrai*ost, s!lonost pod*izi/a, *ratolo/ija/a i sl., naglo se raz*ija opta, sports!a i so#ijalna inteligen#ija, a stepen !reati*nosti je *eo/a

*iso!, edu!ati*na zaintereso*anost i poto*anje autoriteta *rlo su jasne,

$+runi5, =. 8200?9. Trening mladih koarkaa razliitih uzrasnih kategorija. @eograd Viso!a !ola za sport @eograd.

20


21/43


dolazi do feno/ena identifi!a#ije 8ugla*no/ sa trenero/ ili ne!i/ poznati/ sportisto/9.

I/aju5i u *idu da su dje#a u o*o/ uzrastu posluna, radna i dis#iplino*ana, o*o je najidealniji

period za st*aranje radni na*i!a i pro#esa u-enja. Adapta#ija na fizi-!e napore, !od dje#e u

uzrastu (. do 10. godine je *rlo poziti*na i to zog sljede5i fa!tora s/anjene ner*nerazdralji*osti, rzog raz*oja grudnog !oa, stailiza#ije grudno%trunog oli!a disanja i

po*e5anja radne sposonosti siste/a za !r*oto! 86gar!o*i5, 1EE$9.

4utina pra*ilnog pristupa raz*oja dje#e u uzrastu /ini%as!eta je da se na s*a!o/ treningu

odri ra*notea iz/eu elje dje#e da Bto prije postanu !oar!aiC i njio*i st*arni

fun!#ionalni /ogu5nosti. Mnogo je /anja gre!a opteretiti dje#u /anje ne!o pretjerati u

trenani/ zatje*i/a, jer /oe do5i do oziljni posljedi#a po njio*o zdra*st*eno stanje.

4tru-nost, ni*oa opteg orazo*anja i !ulture trenera /oraju iti ispred potree da se pre*eli!i/optere5eni/a doe do *lastitite treners!e a!tualiza#ije !roz postignuti rezultat.

4a /etodi-!og aspe!ta u uzrastu /ini%as!eta do/inira pri/arna /etoda ou!e ili u-enja

8analiti-!i, sinteti-!i i !o/ino*ani9. 4*a!o dijetetu !oje je u!lju-eno u trening trea o/ogu5iti

da trenira u s!ladu sa s*oji/ a!tuelni/ sposonosti/a. Mora se st*arati in#ijati*a !od dje#e za

u-enje/ !oar!a!i *jetina, da i se sti/ulisala poziti*na is!ust*a !roz organizo*nu igru i

zaa*u. 7ored raz*oja opti /otori-!i sposonosti u us*ajanja azi-ni !oar!a!i *jetina,

treninzi /oraju iti us/jereni na s*atanje zna-enja ti/s!og rada, poto*anje pre/a saigra-i/a i proti*ni!u, poto*anje autoriteta trenera i sudija, edu!a#iju dje#e da udu dori sportisti, da potuju pra*ila ponaanja i igre, da nau-e da podnose situa#ije !ao to su poraz, izguljena igra, neuspje u ta!/i-enju, pedago!i pristup dje#i /ora da ude us/jeren na !onstantno sti/ulisanje iz*oenja

igra-a a ne na uspjenost u igri i na uta!/i#a/a, *redno*anje uspjea prioritetno !roz pooljanje !*aliteta iz*oenja !oar!a!i

*jetina.

+rea *oditi ra-una o dje#i !oja nasta*ljaju trenane a!ti*nosti poslije olesti, !ols!i raspusta

ili na!on perioda do! su ili nea!ti*ni. 6 in#ijalnoj fazi dje#a i trealo da prolaze !roz

progra/e treninga nis!og inteziteta u !oji/a je naglasa! na zaa*i. Ve5ina dje#e nije u stanju da

podnese fizi-!e i psiolo!e zatje*e treninga *iso!og inteziteta. 7rogra/i treninga za !oar!ae

21


22/43


po-etni!e se /oraju us/jeriti na opti sports!i raz*oj, sa !oar!a!i/ re!*iziti/a i na

!oar!a!o/ terenu. 6 o*o/ periodu je neopodno raz*ijati osno*e i razu/je*anje pra*ila

!oar!e i !roz /etode pona*ljanja ele/enata ili djelo*a ele/enata !oar!a!e teni!e sa i ez

lopte, raz*ijati !oordina#ione sposonosti dje#e. ziro/ da je u pitanju senziti*na faza za

raz*oj !oordina#ije, pre#iznosti i ra*notee, sadraji treninga i /orali iti zastupljeni *jea/a

!oje sti/uliu raz*oj na*edeni sposonosti. je#a u o*o/ uzrastu nisu iolo!i i psiolo!i

zrela za dugotrajna i intezi*na trenana optere5enja, pa se sa*jetuje pri/jena trenani progra/a

-iji je osno*ni zadata! oli!o*anje pra*ilni po!reta u o!*iru ele/entarni !oar!a!i *jetina

sa i ez lopte. +ijelo raste i *eli!e /ii5ne grupe su raz*ijenije od /ali. "ardio*as!ularni siste/

se raz*ija i aeroni !apa#itet je ade!*atan za *e5inu a!ti*nosti. Meuti/, anaeroni !apa#itet je

ograni5en na o*o/ stepenu, jer dje#a i/aju nis!u toleran#iju na a!u/ula#iju /lije-ne !iseline.

+jelesna t!i*a su podlona po*reda/a. )iga/enti postaju snaniji, ali su !raje*i !ostiju jou*ije! rs!a*i-a*i i u fazi o!ota*anja.

4adraji treninga trea da -ine *jee za raz*oj senzo%per#epti*ni sposonosti, *jee za ou!u

osno*ni /otorni oraza#a !oar!e, *jee za pra*ilno dranje tijela i *jee za raz*oj opte

/otori!e uz pri/jenu /etoda igre sa *eli!i/ roje/ re!*izita. 6 !asniji/ faza/a trea osno*ne

/otori-!e !oar!a!e oraz#e transfor/isati u sposonosti !oji/a se rijea*aju situa#ije u igri.

7oslije perioda ou!e osno*ni !oar!a!i ele/enata, trea i usa*ra*ati u situa#ija/a igre na

ni*ou /ini%as!eta. je#a se /oraju upoznati sa dijelo*i/a !oar!a!og terena, nau-iti zadat!eu odrani i napadu i po-eti sa u-enje/ pra*ila !oar!e. @itno je da se dje#a ne do*ode u situa#ije

igre za !oje nisu teni-!o%ta!ti-!i osposoljena. Ha ou!u pr*og !oar!a!og ele/enta dje#i

trea re-i !ada se i u !oji/ situa#ija/a taj ele/enat !oristi, to *e5 spada u najnie ni*oe

ta!ti-!og ispolja*anja.

6 to/ uzrastu *rije/e panje je !rat!o i dje#a su orjentisana na a!#iju i stoga ne /ogu fo!usirati

panju u due/ *re/ens!o/ periodu, treninzi trea da traju naj*ie $0 /inuta uz -este pauze i

*ano je da trening ude razno*rstan i !reati*an. Moraju se naglaa*ati u-est*o*anje i igra, a nepojei*anje. +rea pri/jenji*ati prirodne oli!e !retanja !roz razno*rsne *jee !rat!og

trajanja i nis!og ili srednjeg intenziteta. a i se odrala odgo*araju5a /oti*a#ija za trening

neopodno je da se s*a!o/ djetetu pos*eti panja u raz*oju *jetina i *re/enu igranja. sno*ni

/oto rada na raz*oju s*i sposonosti je pra*ilno iz*oenje, ez insistiranja na situa#ionoj

22


23/43


uspjenosti. Mora se /odifi!o*ati opre/a i o!ruenje za igru na odgo*araju5e/ ni*ou. =a

pri/jer, a!o dje#a ne/aju snage da utiraju na !o nor/alne *isine !oriste5i pra*ilnu teni!u,

!oristiti lopte /anji di/enzija i nie !oe*e.

In*enti*nost trenera u os/ilja*anju *jei /ora da zado*olji /a!si/alno a!ti*no u-est*o*anjes*e dje#e. je#i trea predsta*iti /odifi!o*ane igre !oje naglaa*aju osno*ne ta!ti!e i strategije

u !oar#i. +o!o/ uta!/i#a dje#a se /oraju upoznati sa situa#ija/a !oje po!azuju *anost

ti/s!og rada i indi*idualne odgo*ornosti u ti/s!o/ djelo*anju. 6za*rnoj fazi o*og perioda

trea ade!*atni/ izoro/ *jei raz*ijati !on#entra#iju i fo!usiranje panje, da i se udu5i

!oar!ai pripre/ili za *e5e zatje*e treninga i ta!/i-enja do !oji 5e do5i u narednoj fazi. A!o

je rije- o naj/laoj dje#i iz na*edenog uzrasta 8$ godina9, ne trea insistirati na *jea/a

doda*anja, jer dje#a jos u*ije! nisu neurolo!i i per#epti*no osposoljena da na ta-an na-in

pro#jene rzinu i s/jer doljetanja lopte u sagitalnoj ra*ni.

@udu5i da je fun!#ionalne sposonosti dje#e u o*o/ uzrastu te!o iz/jeriti pute/ i#i!la

ergo/etra i tra!e, fun!#ionalne sposonosti dje#e $%10 godina trea /jeriti u sloodno/

!retanju. Ha dijagnosti!u fun!#ionalni sposonosti !oristi se test 7oligon 3 /inute. +o je test

gdje se dje#a !re5u se pre!o zadanog poligona s prepre!a/a u trajanju od tri /inute.

9'1 K.&.-t"&/0t/-" !6"=" 2&.0t. '''9 3%!/#.

6zras od 11 do 1& godina u !oar#i odgo*ara ta!/i-ars!i/ !ategorija/a /lai pionira 810%129

i pionira 812%1& godina9. Morfolo!o fun!#ionalne !ara!teristi!e dje#e, /ladi !oar!aa, u

o*o/ uzrastu i/aju oiljeja intenzi*iranja i re dina/i!e rasta u longitudinalni/ di/enzija/a

s!elata u odnosu na pretodni period. Rast u *isinu je /nogo izrazitiji od rasta u irinu. "od

dje-a!a je najintenzi*niji rast u periodu od 12 do 1'.' godina, ta!o da !roz to *rije/e dje-a#i

po*e5a*aju s*oju tjelesnu *isinu za prilino 20 #/ 810%30 #/9. =a tjelesnoj /asi za to *rije/e

doije se prilino 20 !g 8?%30 !g9. 6 godini najintenzi*nijeg rasta, dje-a#i rastu i do 10 #/.

Redosljed !oji/ se po*e5a*a intenzi*nost rasta pojedini seg/enata tijela je prilino

!onstantan. 6 pra*ilu se pr*o zna-ajno po*e5a*a duina nogu, da i -etri /jese#a !asnije taj

pro#es pratile i !osti grudnog !oa. =e!oli!o /jese#i !asnije pri/je5uje se irenje ra/enog

23


24/43


pojasa. 7re/a redosljedu, na !raju se nalazi rast trupa u duinu i grudnog !oa u duinu. Meu

!osti/a nogu pr*o zapo-inje intenzi*an rast !osti stopala 86gar!o*i5, 1EE$9.

4 oziro/ da se u puertetu ne po*e5a*a /asno t!i*o, to po*e5anje tjelesne /ase je rezultat

po*e5anja /ase /us!ulature. Mii5na /asa predsta*ljena je sa 32.$ D u!upne tjelesne teine.raste pro/jer s*i /ii5ni *la!ana, a naro-ito je intezi*an raz*oj /us!ulature lea i gornji

e!stre/iteta. Mu!i polni or/oni uti-u na ja-inu /ii5a u poziti*no/ pra*#u. 6 uzrastu o!o 1'

godina za*ra*a se /orfolo!i raz*oj /ozga i !i-/ene /odine i njio*i /otori-!i i

senziti*ni #entara. 7otrea za sno/ se s/anjuje na o!o E sati. @azalni /etataoliza/, odnosno

energets!a potronja jo u*ije! je znatno *e5a nego !od odrasli. Hna-ajne pro/jene se /ogu

e*identirati i na !ardio*as!ularno/ siste/u. 7ro/jena fre!*en#ije sr#a i !r*nog pritis!a su

dija/etralno suprotne. o! se fre!*en#ija sr#a sa godina/a s/anjuje, !r*ni pritisa! sa godina/a

raste. 7oznato je da optere5enje sr#a upra*o propor#ionalna u/no!u fre!*en#ije sr#a i *isine

!r*nog pritis!a. 7re/a to/e, zna-i da je sr#e u to!u rasta podjedna!o optere5eno.

Meuti/, trea i znati da i/a perioda u to!u puerteta, gdje se taj rast i raz*oj toli!o rzo od*ija,

da ipa! doe do prolaznog disalansa, pa se ja*lja neto intenzi*niji porast ili fre!*en#ija sr#a ili

!r*nog pritis!a. +i periodi su !rat!og trajanja, ali se o nji/a trea *oditi ra-una, jer u to *rije/e

trea izjega*ati *e5a trajanja, ali se o nji/a trea *oditi ra-una, jer u to *rije/e trea

izjega*ati *e5a optere5enja, !a!o se ne i su*ie opteretilo sr#e. Kto se ti-e !r*ni sudo*a

njio*a elasti-nost se po*e5a*a od roenja s*e do 10%1& godina, na!on -ega se elasti-nost

s/anjuje, ta!o da je u starosti naj/anja. 6 puertetu se /jenja i !r*na sli!a 8roj eritro#ita i

!oli-ina e/ogloina9. "oli-ina e/ogloina nije sraz/jerna s *eli-ino/ tijela, a !on#entra#ija

e/ogloina je relati*no nis!a, u odnosu na odrasle 86gar!o*i5, 1EE$9.

Kto se ti-e fre!*en#ije disanja ona se od roenja pre/a stariji/ godina/a s/anjuje. +aj trend je

prisutan i u *rije/e puerteta. Meuti/, to se ti-e drugi fun!#ionalni *eli-ina respiratornog

siste/a postoji zna-ajna razli!a. 7lu5na *entila#ija je !od /lai uzrasta nee!ono/i-na.

Apsolutna /a!si/alna potronja !iseoni!a !od dje#e je /anja, ali je to i razu/lji*o, a!o se zna

da za*isi od di/enzija tijela. Hog toga je ispra*nije pro#jenji*anje aeronog !apa#iteta na

odnosu rele*antne /a!si/alne potronje !iseoni!a 8!iseoni! na !ilogra/ tjelesne teine9. Iz toga

se /oe za!lju-iti da starosno doa ne/a uti#aja na anaeroni !apa#itet. 7re/a to/e relati*ni

aeroni !apa#itet !od dje#e odgo*ara ono/e !od odrasli.

2&


25/43


Anaeroni !apa#itet !od dje#e u odnosu na odrasle je /nogo /anji. Mlije-na !iselina se

ugla*no/ st*ara !ada aeroni pro#esi nisu u /ogu5nosti da po!riju energets!e potree. 4

godina/a se /ijenja i gornja grani#a /a!si/alne !on#entra#ije /lije-ne !iseline, ta!o da u

uzrastu od $ godina iznosi o!o $.$ //olGl, u 11%toj godini E.&& //olGl, a !od odrasli osoalizu 13.32 //olGl. je-a#i iz/eu 11 i 1' godina i/aju jedna!u !oli-inu A+7%a, >7 i ne!i

drugi itni enzi/a, *ani za /etaoliza/, !ao i odrasli. Hog s/anjeni anaeroni

!apa#iteta /ladi !oar!ai u to/ uzrastu i/aju /ogu5nost reg prilagoa*anja na aerone

uslo*e *e5 na po-et!u rada. "od dje#e pri /a!si/alno/ optere5enju u pr*i 30 se!undi aeroni

iz*ori po!ri*aju &?D potrene energije, na !raju pr*e /inute ('D, a u drugoj /inuti 100D

8"araleji5, :a!o*lje*i5, 1EE(9.

7siolo!e !ara!teristi!e uzrasta su seg/ent raz*oja u !o/e trea poseno *oditi ra-una. 4apsiolo!e ta-!e gledita, o*aj uzrast je *eo/a intezi*an u pogledu raz*oja li-nosti i sa/i/ ti/,

izuzetno osjetlji* za *renje uti#aja na dje#u, /lade !oar!ae, u s/islu upra*ljanja i !ore!#ije

stru!tuiranja psiolo!i poeljni oli!a ispolja*anja. 6 o*oj fazi dolazi do pri*re/enog

po*la-enja, do saznanja o s*o/ suje!ti*no/ s*ijetu, s*ijetu !oji pripada sa/o nje/u i !oji je

za druge nepristupa-an. Ni*ot u to/ s*ijetu ispolja*a se intro*ertni/ oli#i/a ponaanja, !oja su

na sre5u od oli!a !a!o i /ladi ljudi doi*lja*aju. Hna-ajne pro/jene se dogaaju na ni*ou

psii-!og raz*oja. 6 raz*oju /iljenja u-*r5uju se sposonosti apstra!tnog /iljenja, oje!ti,

situa#ije, pojedin#i, osoe suprotnog pola doijaju druga-ije zna-enje nego do tad. olazi do

st*aranja !*alitati*no no*i odnosa pre/a drugo*i/a, grupa/a, drut*u u #jelini, autoritetu.

7ostoje faze u !oji/a dolazi do te!o5a u usposta*ljanju interpersonalni odnosa, to se

ispolja*a u -esti/ pro/jena/a drugo*a, u po!uaju da se pronae Bodgo*araju5eC drut*o. +o je

traganje da se postigne i zado*olji potrea za pripadanje/ 8)azare*i5, 20039.

6zrast 11 do 1& godina se sa dida!ti-!i aspe!ata ru!o*oenja trenani/ pro#eso/ /oe

o!ara!terisati na sljede5i na-in !od /ladi !oar!aa u o*oj uzrasnoj !ategoriji se produa*a

sposonost odra*anja a!ti*ne panje na o!o pola -asa uz pooljanje sposonosti !ontrole

e/o#ija. 4 oziro/ na jo u*ije! zna-ajan stepen nezrelosti /nogi fun!#ionalni siste/a, a

uzi/aju5i u ozir sports!o%/edi#ins!e, sports!o%igjens!e i sports!o pedago!e aspe!te

iolo!og rasta, trener /ora prioritetno da potuje prin#ipe indi*idualiza#ije trenanog pro#esa.

Kiro! raspon !ara!teristi!a dje#e u o!*iru ronolo!og i iolo!og uzrasta, u!azuje na potreu

2'


26/43


da se trenana tenologija zasni*ana na ra#ionaliza#iji i indi*idualiza#iji rada unutar igra-a sa

sli-ni/ ni*oi/a raz*oja /orfolo!o%fun!#ionalni i /otori-!i !ara!teristi!a. +renane

a!ti*nosti /oraju da sti/uliu ru dina/i!u prirodnog iopsioso#ijalnog raz*oja, a ni!a!o da

/u se suprosta*ljaju ili ga re/ete neade!*atni/ uti#aji/a u s*i/ seg/enti/a treninga

8energets!o%!ondi#ioni, teni-!o%ta!ti-!i, psiolo!i9.

sno*ni #ilj u radu sa /ladi/a je iopsioso#ijalno zdra*a li-nost. 4a/o !o/pletno izgraena

li-nost /oe sti5i do *runs!i rezultata. 4 druge strane, i/aju !oristi za raz*oj s*oje li-nosti.

4ports!i #ilj u radu sa /ladi/a /ora iti perspe!ti*nog !ara!tera, odnosno rezultat rada sa

/ladi/ !oar!ai/a nije pri/aran. =ajzna-ajniji #ilj trenanog pro#esa trea da ude ade!*atno

sti/ulisanje rasta i raz*oja s*i organs!i siste/a i st*aranje uslo*a u teni-!o%ta!ti-!o/

seg/entu, za /a!si/alne rezultate u !asniji/ godina/a !arijere. 4utina rada je pri/jereni, a ne

/a!si/alni uti#aj na raz*oj /otori-!i sposonosti i fun!#ionalni !ara!teristi!a /ladi

!oar!aa, uz auto/atiza#iju pra*ilnosti iz*oenja teni-!o%ta!ti-!i ele/enata. =a*edeni

pristup i/a za posljedi#u st*aranje *runs!i igra-a, a ne 8po s*a!u #ijenu9 ta!/i-ars!e rezultate

u uzrastu /lai pionira i pionira. *aj uzrast je senziti*na zona za raz*oj sloeni oli!a

ispolja*anja !oordina#ije, to st*ara uslo*e za nes/etani raz*oj sloeni oli!a ispolja*anja

!oordina#ije, to st*ara uslo*e za nes/etan raz*oj finesa i detalja u !oar!a!o/ ispolja*anju.

+reneri /oraju sti/ulati*no djelo*ati na ispolja*anje i raz*oj in*enti*nosti igra-a to je /ogu5e

u *e5oj /jeri, u*aa*ati iopsioso#ijalnu spe#ifi-nost s*a!og pojedin#a i ne na/etati s*ojB/odelC po s*a!u #ijenu. esti/ulati*no ponaanje trenera u sferi indi*idualnosti /ladog

!oar!aa zna-i s*jesno unita*anje /ogu5nosti za stils!o, indi*idulno ispolja*anje u !asniji/

faza/a !arijere, to je prepoznatlji*o oiljeje s*i *runs!i igra-a. =a taj na-in negati*no

uti-e i na stepen is!ori5enja u!upnog poten#ijala s*a!og perspe!ti*nog /ladog !oar!aa. 6

pra!si je naj-e5e apostrofirana gre!a treniranje igra-a u o*oj uzrasnoj !ategoriji po prin#ipi/a

seniora. 4iste/ pripre/e seniora ne s/ije se pri/jenji*ati u radu sa /ladi/a. 7ra*ilno izgraena

aza fizi-!e, teni-!e, ta!ti-!e, psiolo!e i igra-!e pripre/e osno*ni je uslo* udu5i

*runs!i rezultata. =eopra*dani/ nelogi-ni Bs!o!o*iC na *ii ni*o ez pretodno sa*ladani

osno*a pripre/e su u*ije! posljedi#a prenaglaa*anja ta!ti!e ili pre*eli!e pri/jene udarni

treninga u /otori-!o/ ili teni-!o%ta!ti-!o/ seg/entu. ni do*ode do trenutnog po*e5anja

/ogu5nosti i ta!/i-ars!e uspjenosti igra-a, ali predsta*ljaju !o-ni#u za !ontinuirani raz*oj

sposonosti, !oji je prioritet u treningu /ladi !oar!aa. Rana spe#ijaliza#ija do*odi do

2$


27/43


st*aranja platoa u u-enju, to je li/itiraju5i fa!tor za raz*oj i ispolja*anje !o/pletni igra-!i i

ti/s!i poten#ijala u !asniji/ etapa/a !arijere.

+o!o/ faze oli!o*anja sportiste 8/lai pioniri i pioniri9, pri*atlji*o je u/jereno po*e5a*ati

intezitet treninga. Ia!o je *e5ina /ladi !oar!aa jo u*ije! podloena po*reda/a, njio*a setijela i !apa#iteti izuzetno raz*ijaju. Vano je razu/jeti da razli!e u iz*oenju /ogu iti

posljedi#a razli!a u rastu. =e!i !oar!ai /ogu iti suo-eni s izraziti/ rasto/, to /oe

ojasniti zato i/ je slaa !oordina#ija to!o/ odreeni *jei. Iz ti razloga trea naglaa*ati

raz*oj !oar!a!i *jetina i /otori-!i sposonosti, a ne situa#iono iz*oenje i pojei*anje.

4ljede5e napo/ene /oraju se i/ati na u/u prili!o/ realiza#ije trenani sadraja u uzrastu

/lai pionira i pionira 8od 10 do 1& godina9?

4ti/ulisati u-est*o*anje u razno*rsni/ !oar!a!i/ *jea/a i ostali/ sporto*i/a8atleti!a, tenis, odoj!a...9 !od !oji se /oe st*oriti poziti*an transfer /otorni na*i!a,

7rogresi*no po*e5a*ati e!stenzitet i intenzitet treninga, 7ri/jenji*ati *jee situa#ione teni!e i ta!ti!e !oje 5e isto*re/eno sti/ulisati raz*oj

!oar!a!i *jetina u oteani/ uslo*i/a, =asta*iti sa pro#eso/ usa*ra*anja i auto/atiza#ije do tada nau-eni teni-!o%ta!ti-!i

ele/enata !roz !o/ple!snije *jee !oje su ade!*atne uzrastu i teni-!o%ta!ti-!o/

ni*ou !oar!aa, =aglaa*ati sports!u eti!u i fer%plej to!o/ treninga i ta!/i-enja, a*ezno o/ogu5iti igranje uta!/i#a, jer je ta!/i-enje *iso!o pri/jeren uti#aj za

!ontorlu trenani uti#aja i pooljanje /oti*a#ione stru!ture /ladi !oar!aa u

treningu. Mladi !oar!ai u o*oj uzrasnoj !ategoriji /oraju da se upoznaju sa teni!o/ dizanja

tego*a 8nara*no ez pri/jene optere5enja !oje nije u s!ladu sa indi*idualni/ uzrasni/

!ara!teristi!a/a s*a!og pojedin#a9 odnosno sa teni!o/ iz*oenja azi-ni *jei

BodO uildingaC, !oje 5e iti neizosta*ni dio *runs!og !oar!a!og treninga u sljede5oj

etapi raz*oja. 7ooljanje !on#entra#ije trea tretirati !oordina#iono !o/ple!sniji/ *jea/a u o!*iru

usa*ra*anja i auto/atiza#ije us*ojeni !oar!a!i /otori-!i stru!tura. li!o*anje ta!/i-ars!i *jei u treningu /ora da ude us/jereno u pra*#u raz*oja

!oar!a!i !*aliteta i #ilj *jei /ora da ude ta-nost i teni!a iz*oenja.

?+runi5, =. 8200?9. Trening mladih koarkaa razliitih uzrasnih kategorija. @eograd Viso!a !ola za sport @eograd.

2?


28/43


ogatiti sadraje *antrenani a!ti*nosti u zajedni-!o/ o!ruenju da i se dolo do

raz*ijanja !ole!ti*nog dua i !*alitetnog pro#esa ti/iza#ije !oar!a!e e!ipe.

ijagnosti!a fun!#ionalni sposonosti u o*o/ uzrastu se *ri na osno*u testo*a F3 tr-anje u

trajanju od 3 /inuta !od dje#e 11%12 godina, do! se !od dje#e 13%1& godina pri/jenjuje test F$ tr-anje u trajanju od $ /inuta. Rezultati se o-ita*aju u odnosu na preeni put, to jest napreda!

u fun!#ionalni/ sposonosti/a se ogleda u to *e5e/ preeno/ putu.

9' K.&.-t"&/0t/-" !6"=" 2&.0t. '


29/43


adoles#enata, !oji nije u*ije! u s!ladu sa o-e!i*anji/a odrasli, zati/, nedosljednost odrasli u

sta*o*i/a i zatje*i/a, otea*aju rezreenje njio*i prole/a. Adoles#ent nije ni dijete ni

odrasla osoa, !a!o se to -esto !ae, pa iz na*edeni razloga zatje*a i odgo*araju5i tret/an.

"oar!ai su u fazi spe#ijaliza#ije sposoni podnjeti *e5e zatje*e treninga i ta!/i-enja nego u

raniji/ faza/a. =ajzna-ajnije pro/jene u treningu dogaaju se to!o/ o*e faze. "oar!ai !oji

su u-est*o*ali u doro spro*edeno/ progra/u, !oji je naglaa*ao *iestrani raz*oj, sada 5e

po-eti iz*oditi *ie *jei !oji/a je #ilj raz*oj i stailiza#ija *runs!og !oar!a!og iz*oenja.

7alji*o trea !ontrolisati *olu/en i intezitet treninga, !a!o i /ladi igra-i i/ali ade!*atnu

dina/i!u raz*oja sposonosti sa /ali/ rizi!o/ po*reda. 4ljede5a upust*a /ogu iti od po/o5i

u st*aranju progra/a treninga !oji su odgo*araju5i za !oar!ae u uzrastu od 1' do 1( godina

8+rnini5, 200$9

+rea oprezno pratiti raz*oj stru!ture li-nosti i antropolo!i status igra-a. @udu5i da su

fizi-!i i psiolo!i zatje*i treninga i ta!/i-enja po*e5ani, trealo i i/ati na u/u realnu

opasnost od pretreniranosti, 7otreno je !ontrolisati i sti/ulisati progresi*an napreda! u do/inantni/ /otori-!i/

sposonosti/a za uspje u !oar#i e!splozi*noj snazi, spe#ifi-noj !oordina#iji, agilnosti,

dina/i-!oj fle!siilnosti i anaeronoj izdrlji*osti, Volu/en 8e!stenzitet9 treninga trea po*e-a*ati uz u-e5e spe#ifi-ni situa#ioni

!oar!a!i *jei 8do 11 do ''9, da i se ola!ao napreda! u iz*oenju. +ijelo se /ora

prilagoditi na po*e5anja spe#ifi-nog trenanog optere5enja da i se efi!asno pripre/ilo

za ta!/i-enje, *o je idealan period u pogledu uzrasta i /orfolo!o%fun!#ionalne zrelosti za

naglaa*anje spe#ifi-ni oli!a ispolja*anja po pozi#ija/a i uloga/a u !oar!a!o/

ti/u. Hna-i, dolazi do naglaene spe#ijaliza#ije po pozi#ija/a u ti/u od e!a do #entra.

a i se uspjeno realizo*ao prin#ip spe#ijaliza#ije po pozi#ija/a i uloga/a u ti/u,

neopodno je iz*riti prilagoa*anje trenani sadraja, zatje*i/a za igranje napojedini/ pozi#ija/a, odnosno organizo*ati treninge za spe#ifi-ne grupe igra-a,

Ve5i je a!#enat na po*e5anju inteziteta treninga, zog potree za raz*oje/ anaeroni

oli!a izdrlji*osti i pri*i!a*anje/ na intenzi*ne napore na uta!/i#a/a. 4a*ladani

ele/enti teni!e i ta!ti!e se /oraju iz*oditi uz odreeni rita/ i rzinu. +rening i treao

da ude situa#ionog tipa ili nadsitua#ionog tipa, da i se igra-i adaptirali na /a!si/alne

2E


30/43


zatje*e u pogledu igra-!og ispolja*anja na ta!/i-enju. =a ne!oli!o treninga sed/i-no

/ladi !oar!ai i treali da treniraju na gornjoj grani#i fizi-!i i teni-!o%ta!ti-!i

sposonosti, uz spre5a*anje ulas!a u pretreniranost. 7ored energets!o%!ondi#ionog

optere5enja igra-a, na treninzi/a usa*ra*anja teni-!o%ta!ti-!i sposonosti /oraju se

st*oriti psiolo!i pritis#i, 7oto se period adoles#en#ije !ara!terie naglaeno/ oro/ proti* s*i *rsta autoriteta,

/ladi !oar!ai se to *ie /oraju u!lju-iti u donoenje odlu!a u *ezi s treningo/ i

uta!/i#a/a. d sposonosti trenera 5e za*isiti njio* osje5aj sa/ostalnosti i

autono/nosti u donoenju odlu!a. =ara*no, donoenje odlu!a od strane igra-a ne s/ije

ni u jedno/ seg/entu da narui autoritet i stru-nost trenera. 6 pripre/no/ i ta!/i-ars!o/ periodu se /ora naglaa*ati *iestrani trening, !oji

podrazu/je*a pri/jenu op5e pripre/ni sredsta*a i poli*alente teni!e, !ao nasta*!a

!ontinuiteta uti#aja us/jereni !a /a!si/alni/ rezultati/a u !asniji/ godina/a

!arijere, 7rodueta! fo!usiranja panje i daljeg fo!usiranja na !oar!u se postie i u*oenje/

teorets!og aspe!ta treninga. Analiza *lastiti treninga i uta!/i#a, u s*jetlu st*aranja

poziti*ne predsta*e o sei, trea da ude u!lju-ena u a!ti*nosti za o*aj uzrast.

7rin#ipo/ de/onstra#ije *lastite igre se /oe u!azati na gre!e i prona5i njio* uzro! i

nara*no, /ogu se uo-iti ja!e strane u s*i/ seg/enti/a igre i dati puto!az za njio*o

usa*ra*anje, Raz*oj oli!a snage !oji su spe#ifi-ni za !oar!a!a ispolja*anja 8e!splozi*na snaga9,

/ora da ude u!lju-ena u sadraje trenani a!ti*nosti. Igra-i !oji due treniraju sa

tego*i/a, /ogu zapo-eti s iz*oenje/ *jei !oje zatje*aju ne!oli!o pona*ljanja i

teine !oje uti-u na raz*oj apsolutne snage 8na !raju o*e uzrasne !ategorije, 1( godina9.

@olji sti/ulansi za raz*oj apsolutne snage su su/a!si/alna optere5enja, jer /a!si/alne

teine /ogu da o/etaju rast i raz*oj t!i*a i !ostiju u duinu, +rea poto*ati prin#ip postepenog po*e5anja optere5enja, jer se !oar!ai u o*o/

uzrastu /oraju sresti sa prole/i/a treninga la!tatni sposonosti i treniranja uuslo*i/a a!u/ulirane /lije-ne !iseline, ali se /ora *oditi ra-una o opora*!u i

fre!*en#iji tog tipa treninga u /i!ro#i!li-no/ rasporedu, jer trening za raz*oj

anaeroni%la!tatni sposonosti zatje*a &( sati za opora*a!, Hog pono*nog usposta*ljanja !oordinati*ni sposonosti na *ie/ ni*ou treninzi

/oraju da ou*ataju s*e faze teni-!o%ta!ti-!e pripre/e, od indi*idualne, pre!o

30


31/43


grupne, do !ole!ti*ne ta!ti!e u igri '', sa naglaa*anje/ pro/jena teni-!i djelo*anja

za *rije/e igre. +a!a* pristup i/a poziti*ne efe!te na raz*oj situa#ione uspjenosti,

sa/o!ontrole, ta!/i-ars!og dua i sports!e eti!e, !ao i fer%pleja u ta!/i-ars!i/

situa#ija/a, 7rogresi*no trea po*e5ati roj ta!/i-enja, ta!o da se do !raja o*e faze /ladi !oar!ai

ta!/i-e isto/ fre!*en#ijo/ uta!/i#a, !ao i !oar!ai seniori. +a!oe je *ano posta*iti

#ilje*e za s*a!u uta!/i#u, !oji su usresreeni na raz*oj spe#ifi-ni !oar!a!i *jetina,

ta!ti!a i /otori-!i sposonosti. Ia!o st*aranje pojedni-!og /entaliteta postaje

izuzetno *ano i dalje trea us/jera*ati igra-e na pooljanje !*alitete iz*oenja

!oar!a!i ele/enata i na potreu za !ontinuirani/ usa*ra*anje/, =a treninzi/a opora*!a od !ondi#ioni trenani uti#aja, i trealo pri/jenji*ati *jee

!oje raz*ijaju !on#entra#iju, panju, poziti*no raz/iljanje, sa/oregula#iju, *izualiza#iju

i /oti*a#iju, da i se poja-alo spe#ifi-no iz*oenje.

je#a u o*o/ uzrastu su dosta anato/s!i i fiziolo!i zrelija u odnosu na predodne uzrasne

!ategorije, ta!o da se fun!#ionalna dijagnosti!a /oe pro*oditi na osno*u testo*a !oje s/o

na*eli u nasta*!u o*og rada.

91 T"0t%5/ 2. *&%=6"# ?#-=/%#.+#/@ 0*%0%#%0t/

ijagnosti!a fun!ionalni sposonosti u sportu je *eo/a *ana, jer daje u*id o stanju sportaa i

njego*oj aeronoj i anaeronoj /o5i. +esto*i se /ogu podijeliti u s!uplje i pre#iznije

laoratorijs!e i jeftinije terens!e testo*e. 4*a!i test i/a s*oje prednosti i nedostat!e, stoga i

u*ije! trealo odrediti !oji je od ponueni testo*a ade!*atan u odreeno/ trenut!u za

odreenog pojedin#a iGili s!up sportaa. +a!oer je od izuzetne *anosti da s*a!i test i/a to-no

definiranu pro#eduru testiranja te i/a dore /etrijs!e !ara!teristi!e 8pouzdanost, osjetlji*ost,

prag/ati-na i fa!tors!a *aljanost9, !a!o i rezultati /ogli usporediti ilo sa prijanji/

rezultati/a istog ili drugi sportaa. 4*i testo*i i/aju s*oje prednosti i /ane, u nasta*!u 5e/ona*esti predosti i /ane iz/eu terens!i i laaratorijs!i testo*a 8+aela &9.

soitost testiranja +erens!i testo*i )aoratorijs!i testo*iM6"0t% *&%5%"#6. % /ogu5nost pro*oenja testo*a na

sports!o/ terenu ()% /ogu5nost pro*oenja *e5ine testo*a i

% pro*oenje testo*a is!lju-i*o ulaoratoriju ()

% u*ije! isti u*jeti, tereni i podloge,

31


32/43


u d*orani i na *anjs!o/ terenu ()%pro/jenji*i tereni 8podloge9 ()

testiranja ()

V&/6"7" t"0t/&.#6.

% u odarano/ ter/inu za testiranja ()% u o!*iru trenanog pro#esa 8sa/ogtreninga9 ()

% u odarano/ ter/inu za testiranja()

S*"=/?/#%0t

t"0t/&.#6.

% spe#ifi-ni situa#ijs!i u*jeti () % nespe#ifi-ni laoratorijs!i u*jeti ()

St.#!.&!/2.=/6.56"t. t"0t/&.#6.

% ne standirdizirani, pro/jenji*i,*re/ens!i 8*lanost, te/peratura i tla!zra!a9 u*jeti ()

% standizirani, u*ije! isti, *re/ens!i8*lanost, te/peratura i tla!zra!a9 u*jeti ()

V&0t. 76"" %*&"7"

% u *e5ini slu-aje*a, ne /ogu5nost!oritenja sofisti#irane /jerne opre/e()

% /ogu5nost !oritenja sofisti#irane/jerne opre/e ()

D%2/&.#6"%*t"&""#6.

% *arijailno doziranje () % pre#izno doziranje 8ergo/etri9 ()

C/6"#. t"0t/&.#6.

% o*isi o *rsti i zatje*u testiranja te oputni/ tro!o*i/a i transporta opre/e()

% fi!sna #ijena ()

*&"!#%0t #"!%0t.t.- 7%" /t/ *&"!#%0t . #"-/7 0/t.=/6.7. #"!%0t.t.-

+aela &.% 7ri!az prednosti i nedostata!a terens!og i laaratorijs!og testiranja

91' L..&.t%&/60-/ t"0t%5/ 2. *&%=6"# ."&%#%3 -.*.=/t"t.

)aoratorijs!i/ testo*i/a optere5enja, /jerenje/ *entila#ijs!i i /etaoli-!i para/etara u

!ontrolirani/ laoratorijs!i/ u*jeti/a, /ogu se pre#izno *rjedno*ati sposonosti!ardio*as!ularnog, respiratornog i /ii5nog siste/a u njio*oj osno*noj zajedni-!oj zada5i %

iz/jeni plino*a te doiti u*ide u pojedine fiziolo!e i io!e/ijs!e !ara!teristi!e sportaa.

Moderni /jerni instru/entarij 8Preat O reatP spiro/etar, ergo/etri i tele/etrijs!i /onitor

sr-ane fre!*en#ije9 osigura*aju izra*no 8Pon%lineP9 pra5enje i na!nadnu analizu *entila#ijs!i i

/etaoli-!i para/etara. +e/elje/ testa pro*edenoga na ergo/etru doi*a se -ita* niz

iz/jereni i iz*edeni *entila#ijs!i i /etaoli-!i para/etara po/o5u !oji se ut*ruje razina

fun!#ionalni sposonosti te indi*idualne pulsne zone optere5enja.

Ma!si/alni pri/ita! !isi!a i anaeroni prag naj-e5e se /jere na po!retno/ sagu, i#i!l ili

*esla-!o/ ergo/etru ili ne!o/ drugo/ spe#ijalizirano/ ergo/etru. 6z razli!e u odairu

ergo/etra, laoratoriji se razli!uju i po proto!oli/a pri/ijenjeni testo*a 8o*isno o tradi#iji,

edu!a#iji, teni-!oj opre/ljenosti laoratorija, spe#ifi-nosti/a i potrea/a ispitani!a itd.9. =e

32


33/43


postoji jedinst*en, standardni test za dire!tno /jerenje aeronoga !apa#iteta. 4toga je

!o/para#ija rezultata iz razli-iti laoratorija -esto ograni-ena ili -a! i ne/ogu5a, a ne!i testo*i

preuzeti iz !ardiolo!i laoratorija nisu ni pri!ladni za pro#jenu aeroni sposonosti zdra*e

popula#ije i sportaa 8Vu-eti5 i Kentija, 200'9.

911 L..&.t%&/60-/ t"0t%5/ 2. *&%=6"# .#."&%#%3 -.*.=/t"t.

INGATE TESTpredsta*lja napoznatiji i naj-e5e pri/jenji*aniji laoratorijs!i test za

/jerenje anaeronog !apa#iteta 8anaerone izdrlji*osti9. +est se iz*odi ta!o da ispitani!

/a!si/alno pedalira 8to *e5i roj o!retaja9 na i#i!l%ergo/etru pri !onstantno/ otporu, u

trajanju od 30 s 8sl. '9. Veli-ina otpora 8!o-e5a sila9 /ora iti toli!a da ispitani! ne /oe

odra*ati ini#ijalno postignutu /a!si/alnu snagu 8rzinu o!retaja9 due od ne!oli!o se!undi.

6-ina! u testu se !*antifi#ira pre/a postignuto/ roju o!retaja a pro#jenjuje se /a!si/alna i

prosje-na snaga te pad snage.

4li!a '.% Jingate test

TEST SKOKOVA U TRAJANJU %! '


34/43


*isini s!o!a 8#/9 i /eani-!oj snazi u 1', &' ili $0s podijeljenoj s tjelosno/ /aso/ sportaa

8JG!g9.

SPECIFINI VESLAKI TESTOVIna 2'0 i '00 /, tr-anje na 300, &00 ili (00/,

pli*anje na 200 ili &00/, !aja! na '00/ ili *onja i#i!la na ne!u zadanu !rat!u dioni#u ili

zadano *rije/e, /oe se pro*oditi i u laoratoriju na spe#ifi-ni/ ergo/etri/a iGili na terenu u

spe#ifi-ni/ u*jeti/a. >ilj u s*i/ o*i/ testo*i/a je da se zadanu udaljenost pree u to !ra5e/

*re/enu a rezultat se naj-e5e izraa*a u se!unda/a. "ao dodatna infor/a#ija za pro#jenu

anaeronog !apa#iteta /jeri se /a!si/alna !on#entra#ija la!tata u !r*i na!on testa 8na!on 1, 3 i

' /inute opora*!a9. Ma!si/alna !on#entra#ija la!tata u !r*i je indire!tna /jera anaeronog

!apa#iteta. Anaeroni !apa#itet se /oe pro#ijeniti i na te/elju razli!e iz/eu intenziteta

optere5enja pri anaerono/ pragu i /a!si/alnog dostignutog optere5enja u progresi*ni/

testo*i/a na ergo/etri/a. 6 to/ slu-aju go*ori/o o /2!&.6 .#."&%#%6 2%#/i !ao /jeru

anaeronog !apa#iteta uzi/a se *rijednost pretr-ani, iz*eslani ili od*ezeni /etara od

trenut!a prelas!a praga do trenut!a pre!ida testa, odnosno zadnjeg za*renog stepena

optere5enja u progresi*no/ testu.

TEST TLIM, je test za pro#jenu anaeronog !apa#iteta !oji se pro*odi te! na!on to se u

progresi*no/ testu optere5enja pro#jeni rzina tr-anja 8ili ne!e druge *rste lo!o/o#ije, *eslanja,i#i!liranja i sl9 pri !ojoj sporta dostie V2/a. =a!on definiranja V2/a pro*odi se test +%

li/ u !ojoj sporta /ora tr-ati 8ili *eslati ili i#i!lirati9 to je due /ogu5e pri toj zadanoj rzini

a rezultat je izraen u *re/enu izdraja tr-anja 8ili ne!e druge *rste lo!o/o#ije9 pri V2/a.

91 T"&"#0-/ t"0t%5/ 2. *&%=6"# ."&%#%3 -.*.=/t"t.

'


35/43


ispitani#i/a !oli!o !rugo*a i/aju za tr-ati. Rezultat na testu je *rije/e /jereno u /inuta/a i

se!unda/a potreno da se pretr-iGprooda duina od 1'00 /etara.

COOPER TESTje poput prije na*edenog testa, jednosta*an terens!i test i njego* rezultat jeduina pretr-ana G preodana u 12 /inuta 8sl. $9. "oritenje/ linearne regresijs!e jednade,

rezultat se /oe prera-unati u /a!si/alni pri/ita! !isi!a 8V2/a9. dnosno a!o je >

pretr-ana duljina >oopero*i/ testo/ tada je /a!si/alni pri/ita! !isi!a dan for/ulo/

VO17. C11


36/43


+aela '.% 4iste/ *rjedno*anja rezultata >ooper%o*i/ testo/

BALKE TESTje *rlo sli-an >ooper testu, a iz*odi se u trajanju od 1' /inuta tr-anjaGodanja

te je rezultat udaljenost !oja se prijee. Analogno >ooper testu, !oritenje/ linearne regresijs!e

jednade, rezultat se /oe prera-unati u pri/ita! !isi!a 8V29. dnosno a!o je @ pretr-ana

duina @al!eo*i/ testo/ tada je /a!si/alni pri/ita! !isi!a dan for/ulo/

VO1 4< '1< B

BEEP TESTje u sports!oj pra!si *rlo popularan polulaaratorijs!i test progresi*nog tipa.

Iz*odi se u zat*oreno/ prostoru, ide do /a!si/alnog is#rpljenja, a jedna od *aniji -injeni#a je

da is!ust*o ispitani!a pra!ti-!i ne/a utje#aja. +est se od*ija na /ar!irano/ prostoru od 20

/etara pri -e/u se tr-anje od*ija od jedne /ar!a#ije do druge a prati se rzina !oju daje z*u-ni

signal 8eep9 sa ne!og plajera. 7ojedini CeepS urza*a s*a!i 1 /inutu za 0,' !/G. 4*a!a

/inuta se interpretira !ao jedna razina a unutar jedne razine i/a od ( do 12 dioni#a 8sl. ?9.

3$


37/43


4li!a ?.% 7ri!az @eep testa

"rat!i opis eep testa

=a SeepS trea ugaziti /ar!a#iju, tr-ati na drugu stranu pa na CeepS pono*o ugaziti

/ar!a#iju

Vano je te/pirati *lastitu rzinu tr-anja na upra*o onoli!o !oli!o trea da i se stiglo na

CeepS

+est se prestaje iz*oditi !ad se CeepS *ie ne /oe *atati

Hapisuje se roj pretr-ani razinaGdioni#a

"oritenje/ linearne regresijs!e jednade, rezultat se /oe prera-unati u pri/ita! !isi!a

8V2/a9. dnosno a!o je V zadnja postignuta rzina tr-anja @eep testo/ tada je /a!si/alni

pri/ita! !isi!a dan for/ulo/

VO17.


38/43


dnosno a!o je

T L godine starosti

T MA4A tjelesna /asa u !g

T VRI:M *rije/e postignuto na testu u /inuta/a

T F4 % fre!*en#ija sr#a

"#" ?%&7+.$

VO1 ':'4> ;>>GOD ;;88MASA;9< 14>GOD ;;88MASA;9< 14


39/43


*rp#a, -unje*i. 6daljenost pr*e ozna!e do druge ozna!e je 30/, a udaljenost iz/eu tre5e i

-et*rte ozna!e je '0/. +r-i se na sljede5i na-in

1. 1%%%U2 puni sprint

2. 2%%%U3%%%U2 lagano

3. 2%%%U1 puni sprint

&. 1%%%U&%%%U1 lagano

'. 1%%%U2 puni sprint

$. ... 10 puni sprinto*a

:edna toperi#a /jeri rzinu s*a!og sprinta, do! se druga toperi#a u!lju-uje na sa/o/ po-et!u

i /jeri ez pre!ida 8/jeri na*edeno pod drugo/ ta-!o/9. 4*a!i naredni sprint po-inje na 30

se!undi od pretodnog 830, $0, E0... od pr*og9. Rezultat je Inde!s Is#rplji*anja 8II9 !oji jejedna! prosje!u pr*a tri sprinta podijeljeni/ sa prosje!o/ zadnja tri sprinta. 6 taeli 8?9 se

nalaze rezultati u o*isnosti o *rijednosti inde!sa is#rpljenja.

I#!"-0 /0=&*+6"#%0t/O!+/#% >: P&%06"- >< >: I0*%! *&%06"-. >; >9 L%," Q >;

+aela ?. % Rezultat u o*isnosti o *rijednosti inde!sa is#rpljenja

TEST ;; ARDI je *rlo popularan test a za njego*u upotreu je potreno znati 1 Oard

0.E1&& /, 300 Oardi 2?&.32 /, 2' Oardi 22.($ / =a udaljenost od 2' Oardi 822.($/9

posta*ljaju se d*ije ozna!e. Ispitani! starta na zna! i tr-i od /ar!a#ije do /ar!a#ije u!upno $

puta 8s*a!i puta trea dota!nuti nogo/ ozna!u9, na!on ' /inuta test se pona*lja. 6zi/a seprosje-ni rezultat oa /jerenja 8 sl. ( 9.

3E


40/43


4li!a (.% +est 300 Oardi

NOVOZELANDSKI ANAEROBNI RAGBI TESTje raz*ijen, spe#ifi-an za ragi

igru !oju odraa*a u #ijelosti. no to je *eo/a *ano je -injeni#a da !od testiranja u!lju-uje i

/ogu5nost da net!o ne /oe pro*esti #ijeli test zog is#rpljenosti ta!o da ne/a !al!uliranja u

iz*edi. Ha testiranje je potreno d*ije toperi#e i ozna!e !oje su posta*ljene na ', 10 i 20 /. =a

zna! ispitani! !re5e od starta do ' / i natrag, od/a do 10 / i natrag, od/a do 20 / i natrag.

d sa/og starta jedna toperi#a !re5e od po-et!a i /jeri *rije/e te na!on 30 se!undi od po-et!a

sprinta !re5e se u drugi #i!lus sprinto*a 8o*a!a* #i!lus *rti se $ puta9. o! je zadata! druge

toperi#e /jeriti rzinu s*a!og od est #i!lusa. Izra-una*a seInde!sIs#rpljenosti 8II9

!oritenje/ for/ule II AS (MIN MA) (4N)pri -e/u je

A4 % prosje! *re/ena s*i est #i!lusa

MI= % najsporije *rije/e

MAW % najre *rije/e

= % roj #i!lusa


41/43


P&.-t/#. 5&/6"!#%0t &.!. ogleda se u to/e to doi*ene infor/a#ije /ogu da poslue

studenti/a 4porta i zdra*lja, treneri/a, !ao i s*i/ sports!i/ radni#i/a u odairu sredsta*a i

/etoda za raz*oj sposonosti i !ara!teristi!a, !ao i odgo*araju5i testo*a za dijagnozu

fun!#ionalni sposonosti !oar!aa.

4 ZAKLJUAK

7ozna*anje antropolo!og statusa !oar!aa je *eo/a itno da i se /oglo pristupiti sa/o/

pro#esu planiranja i progra/iranja treninga. sno*ni #ilj !ondi#ione pripre/ljenosti je dosti5i

opti/alnu for/u, a to je period u !oje/ sportista postie najolje rezultete. 7ored toga, *eo/a je

itno pozna*ati i uzrasne !ara!teristi!e, jer u radu sa dje#o/ pogrean izor /etoda, sredsta*a i

&1


42/43


postupa!a /oe i/ati lo negati*an uti#aj. Moe do5i do razni po*reda, pored toga, u to/

/lae/ uzrastu zog nepra*ilni postupa!a prili!o/ treniranja /ogu se ja*iti razni defor/iteti.

no o -e/u poseno trea *oditi ra-una, pre/a /nogi/ autori/a, jeste da /ladi !oar!ai

/oraju i/ati *iestrani tjelesni raz*oj do 1& godina, na!on -ega se s*e *ie !re5e u spe#ifi-an

raz*oj. 6 o*o/ periodu od 1'%1( godina dolazi do pro/jene tog o/jera *iestrane tjelesne

pripre/e u odnosu na spe#ifi-nu. Fun!#ionalna dijagnosti!a ou*ata niz postupa!a pro#jene

fiziolo!i s*ojsta*a ljuds!og organiz/a. +estiranje/ su ou*a5eni !ardi*as!ularni i

respiratorni siste/i, siste/i odgo*orni za for/iranje energets!i poten#ijala, !ao i /ii5ni

siste/i. ijagnosti!a u sportu je neopodna, jer na osno*u nje /oe/o doiti infor/a#ije o

trenutno/ stanju nai !oar!aa i na osno*u toga analizirati in#ijalno stanje i finalno, to jeste

*idjeti da li je ne!i odreeni progra/, ta!/i-ars!a sezona ili ne!i spe#ifi-ni trening i/ao

poziti*ne ili negati*ne pro/jene. 7ri/jena dostignu5a sa*re/ene sports!e znanosti a ti/e isa*re/eni dijagnosti-!i postupa!a za analizu treniranosti sportaa /ogu na/ osigurati

pre#izne i pouzdane infor/a#ije o trenutnoj razini aeroni i anaeroni energets!i !apa#iteta

!oar!aa. Izor dijagnosti-!i testo*a !oje 5e/o pri/jeniti za*isi o /nogorojni/ fa!tori/a,

uzrasne !ategorije, roju !oar!aa, finan#ijs!e /ogu5nosti, razine !ondi#ijs!e pripre/ljenosti,

trenuta!a testiranja u godinje/ planu i progra/u, te sa/a razina edu#iranosti stru-nog stoera

ili sa/og trenera. 7ri!azani s!up testo*a zasigurno nije !ona-an popis testo*a !oji se !oristi u

s*ijetu, jer popis s*i testo*a nije niti /ogu5 niti je neopodan s oziro/ da je za/isao o*og

rada io da pri!ae /ogu5nosti i infor/a#ije !oje na/ pruaju pojedine *rste tetso*a. Ha s*a!og

trenera ili stru-ni stoer naj*anije da iz *eli!e aze testo*a izaeru one s!upo*e testo*a !oje 5e

i/ pruiti naj*ie infor/a#ija za pre#izno i pouzdano planiranje i progra/iranje te !ontrolu

razine treniranosti aeroni i anaeroni energets!i !apa#iteta s*a!og pojedinog !oar!aa.

8 LITRATURA

1. @ijeli5, M., Ki/o*i5, 4. 8200'9. Trenana tehnologija u radu sa mladim sportistima.@anja )u!a Lrafid.

2. @o/pa, . +udor. 8200'9. Cjelokupan treninga za mlade pobjednike. Hagre"ineziolo!i fa!ultet 4*eu-ilita u Hagreu

&2


43/43


3. >on#oni, F.X Ferrari, M., Higlio, L., rogeti, 7., >ode#a, ). 81E(29.Determinatin of theanarobi threshold b! non"invasive field test in runners.:urnal of Applied 7OsiologO,'2, ($E%(?3.

&. ola!odi5, ., Rao, I. 820119. #etodologija naunoistraivakog rada u kineziolgiji.Mostar 6ni*erzitet Be/al @ijedi5C, =asta*ni-!i fa!ultet.

'. off/an, R., pstein, 4., Jeinstein, I. 81EEE9. The influene of aerobi apait! onanaerobi perfomane and reover! indies in basketball pla!ers. : 4trengt>onditioning Resear#, 138&9, &0?%&11.

$. "araleji5, M., :a!o*lje*i5, 4. 81EE(9. Testiranje i mjerenje u koari.@eograd "44.?. "araleji5, M., :a!o*lje*i5, 4. 820019. Osnove koarke.@eograd Fa!ultet spota i fizi-!og

*aspitanja i Via !ola za sports!e trenere @eograd.(. )azare*i5, )j. 820039. $siholoka priprema sportista %drugo prera&eno i dopunjeno

izdanje'. @eograd Via !ola za sports!e trenereE. M#Innes 4., >arlson :., :ones, >., M#"enna, M. 81EE'9. The ph!siologial load imposed

on basketball pla!ers during ompetition. : 4ports 4#ien#e, 8139, 3(?%3E?.10. 7a*lo*i5, M. 81E(39.Kinezioloki model koarke. )juljana Fa!ultet za tjelesnu !ulturu11. Rao, I., Mala#!o, :. 8200&9. Tehnologija sporta i sportskog treninga.4araje*o Fa!ultet

sporta i tjelesnog odgoja 6ni*erziteta u 4araje*u.12. 6garo*i5, . 81EE$9.(iologija razvoja ovjeka sa osnovama sportske mediine. @eograd

Fa!ultet fizi-!e !ulture.13. +rnini5, 4. 8200$9. )elekija* priprema i vo&enje koarkaa i momadi. Hagre

"ineziolo!i fa!ultet 4*eu-ilita u Hagreu.1&. +rnini5, 4. 81EE'9. )trukturalna analiza znanja u koarkakoj igri.o!tors!a diserta#ija,

Hagre "ineziolo!i fa!ultet 4*eu-ilita u Hagreu.

1'. +runi5, =. 8200?9. Trening mladih koarkaa razliitih uzrasnih kategorija. @eogradViso!a !ola za sport @eograd.

1$. Vu-eti5, V., Kentija, . 8200'9.Dijagnostika funkionalnih sposobnosti + zato* kadai kako testirati sportae,. Kondiijski trening. 6"+, Hagre 2829 200'. 8(%1&9.

Documents

Analiza antropološkog statusa i testovi za procjenu funkcionalnih sposobnosti košarkaša