Analiza Na Trosoci

Вовед

Целта на поглавјето е да создадеме инструменатариум кој ќе ни помогне да дознаете за тоа како фирмите ги извршуваат активностите и како тие ги донесуваат одлуките за производство на одредени производи и начинот на формирање на цените.

Секоја фирма, независно од формата на организацијата за да може да ја изврши својата економска активност неопходно е да ангажира фактори на производство.

Економските анализи се обидуваат да имаат широка перспектива за трошоците кои се создаваат во процесот на производство.

Доц. д-р Круме НИКОЛОСКИ

Вовед

Неопхдно е да знаете што подразбираат економистите под терминот трошоци и како трошоците се менуваат во зависност од количеството на аутпут што го произведуваат фирмите.

Познавањето на трошоците е важна карактеристика во процесот на донесување на економски одлуки.

Aнализата на работењето на фирмата може да биде реална само доколку резултатите од нејзиното работењето ќе бидат искажани преку трошоците.

Неопходно е, да се научи проценката и споредбата на трошоците, позната како анализа на трошоци.

Што се трошоци?

• Паричните издатоци, односно плаќања за ангажираните инпутите што фирмата ги користи во процесот на производство за определен временски интервал.

• За да може еден паричен издаток да биде сметан како трошок неопходно е тој да влезе во процесот на производство.

Што се трошоци?

ПРИМЕР: Да претпоставиме дека сме

набавиле материјали во вредност од 200 000 денари, а во производство сме употребиле само 10 000 денари.

Во овој случај како трошок се сметаат само оние 10 000 деари коишто фактички влегле во производството, а не целиот износ на материјали од 200 000 денари коишто сукцесивно ќе влегуваат во производството.

Трошоци

Постои директна поврзаност помеѓу трошоците и производството.

Обемот на трошоците на производство зависи од нивото на цената на производот и од износот на трошоците за инпутите.

Во процесот на производство секоја фирма врши различна комбинација на своите инпути со цел да произведе максимален аутпут со минимални трошоци.

Гледано од перспективата на фирмата таа може да ја менува количината на сите ресурси, капацитети, технологија и сл.

Трошоци

Во зависност од времето трошоците можат да бидат краткорочни (на краток рок) и долгорочни (на долг рок).

Нашта анализа за трошоците на производство ќе ја насочимe на одлуките на фирмата што неопходно е да се донесат за краток рок.

Видови на трошоци

• Вкупни, • Маргинални и • Просечни.

• Најниски вкупни парични издатоци направени за ангажираните инпути на фирмата за да се произведе одредена количина на производ.

• Направените трошоци се поврзани со даден обем на производство.

Вкупни трошоци (TC = Total Costs)

Се делат на: 1. вкупни фиксни трошоци (TFC = Total

Fixed Costs) и 2. вкупни варијабилни трошоци (TVC =

Total Variable costs).TC = TFC + TVC

• Вкупните трошоци се формираат под дејство на варијабилните трошоци.

Вкупни трошоци (TC = Total Costs)

• Не се менуваат со промената на обемот на производство дури и кога фирмата од било која причина не работи.

TFC = TC - TVC

• Не реагираат на промените на количеството на аутпут.

• Најзначен фиксен трошок е амортизација, опрема, згради и камати.

Вкупни фиксни трошоци (TFC)

• Се менуваат со промената на обемот на производство.

TVC = TC - TFC

• Реагираат на промените на количеството на аутпут.

• Најзначајни варијабилни трошоци се трошоците за работната сила, суровините, и енергијата.

Вкупни варијабилни трошоци (TVC)

Табеларен приказ на TC, TFC, TVC

Q TC TFC TVC

0 112 112 0

1 128 112 16

2 142 112 30

3 154 112 42

4 160 112 48

5 172 112 60

6 188 112 76

7 210 112 98

8 240 112 128

9 278 112 166

10 322 112 210

Во анализата на трошоци исто така се пресметуваат: просечните и маргинлните трошоци.

Други видови на трошоци

• Се добиваат кога одделните видови вкупни трошоци ќе се поделат со бројот(количество) на произведени единици аутпут.

• Тие се трошоци по единица производ

Просечни трошоци

Просечни трошоци

Просечни фиксни трошоци – Average fixed cost, (AFC) = TFC / Q

Просечни варијабилни трошоци – Average variable cost, (AVC) = TVC / Q

Просечни вкупни трошоци – Average total cost, (ATC) = AFC + AVC

Со зголемување на количеството на аутпут фиксните трошоци по единица аутпут опаѓаат. Зошто?

Затоа што иста големина (износ) се дели со зголеменото количество на аутпут.

Просечни фиксни трошоци (AFC) = TFC / Q

Преглед на кривата на просечни фиксни трошоци (AFC) - TFC / Q

Тр

ош

оц

и п

о е

ди

ни

ца п

рои

звод

112

37,3

11,2

0Количество на аутпут

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 1213 14 15 16

AFC

• АТC има облик на буквата U, затоа што е збир - ATC = AFC + AVC

• Покрај тоа штo ATC е трошок по единица производ (аутпут), тој сепак не ни покажува за колку ќе се промени вкупниот трошок (TC) доколку фирмата го промени нивото на производство.

• Износот за тоа колку се зголемува вкупниот трошок ни го покажуваат маргиналните трошоци.

Просечни вкупни трошоци, (ATC) = AFC + AVC

• Ни го покажуваат зголемувањето на вкупните трошоци направени како резултат на производство на дополнителна единица на производ (аутпут).

•Трошоци за дополнителна единица на аутпут.

•MC зависат само од варијабилните трошоци и затоа тие се: F (VC).

Маргинални трошоци (MC = Marginal Costs)

• Се пресметуваат како однос на промената на вкупните трошоци и промена во вкупниот аутпут.

MC = Δ во TC / во Δ Q

Маргинални трошоци (MC = Marginal Costs)

Табела на вкупни, маргинални и просечни трошоци

Q TC TFC TVC ATC AFC AVC MC

0 112 112 0

1 128 112 16 128 112 16 16

2 142 112 30 71 56 15 14

3 154 112 42 51,3 37,3 14 12

4 160 112 48 40 28 12 6

5 172 112 60 34,4 22,4 12 12

6 188 112 76 31,3 18,6 12,6 16

7 210 112 98 30 16 14 22

8 240 112 128 30 14 16 30

9 278 112 166 30,89 12,4 18,4 38

10 322 112 210 32.,2 11,2 21 44

Што ни открива графиконот на MC и на ATC?

Кривите на MC и ATC меѓусебно се поврзани. Позицијата на маргиналните трошоци (MC) во

однос на вкупните просечни трошоци (ATC) ни покажува дали просечните вкупните трошоци (ATC) ќе имаат тенденција на пораст или тенденција на опаѓање.

МC е поврзан со секоја новопроизведена единица, и доколку МC е помал од просечните трошоци на сите претходно произведени единици, тогаш АТC ќе имаат тенденција на опаѓање.


При пониски нивоа на единици аутпут (MC) е помал во однос на просечниот вкупен трошок (ATC) така што ATC се намалува

При пониски нивоа на единици аутпут (АТC) е висок затоа што (FC) се распределува за само неколку произведени единици..

Тр

ош

оц

и п

о е

ди

ни

ца п

рои

звод

$18161412108642

0 4 8 12162024

AТC

MC

Аутпут



Потоа, како што се зголемува аутпутот, (ATC) се намалува се додека аутпутот на фирмата не достигне 20 единици аутпут.

Доколку фирмата произведе повеќе единици аутпут ATC повторно почнува да расте затоа што значително се зголемуваат AVC.

Тр

ош

оц

и п

о е

ди

ни

ца п

рои

звод

$18161412108642

0 4 8 12162024

AТC

MC

Аутпут



Тр

ош

оц

и п

о е

ди

ни

ца п

рои

звод

Пр

од

укти

вн

ост

на р

аботн

иц

ите

$18161412108642

0 4 8 12162024

987654321

0 4 8 12162024

AТC

MC

Аутпут Аутпут

AP по работниц

и

MP по работници

Кога MP>AP → AP↑ бележи пораст

Кога MP<AP → AP↓ бележи опаѓање

MP=AP → AP max кривата на MP jа сече кривата на АP во нејзиниот максимум.

Кога MC<ATC → ATC↓- бележат опаѓање

Кога MC>ATC → ATC↑- бележат пораст

Кога MC=ATC → ATC min – кривата на MC ја сече кривата на ATC во нејзиниот мин.

Поради дејството на законот за опаѓачки маргинални приноси, маргиналниот производ бележи опаѓање, додека маргиналниот трошок бележи пораст.

На долг рок сите инпути се варијабилни, а со тоа исто така сите трошоци на производство се варијабилни.

Реално гледано, на долг рок фирмите можат да купат нови машини и опрема (нова технологија), коишто ќе овозможат зголемување на количеството аутпут. Тоа обично води кон намалување на просечните вкупни трошоци на долг рок.

со нова и подобра технологија фирмата може да го зголеми производниот капацитет и обемот на производство.

Крива на просечни вкупни трошоци на долг рок – Long-Run Average Total Cost Curve

Економистите често зборуваат за минимум ефикасно ниво на производство.

Под минимум ефикасно ниво на производство се подразбира изнаоѓање на оптимално ниво на производство од страна на фирмата со минимални просечни вкупни трошоци на долг рок.


Кога фиксните трошоци по единица производ се намалуваат, може значајно да се дејствува врз намалување на просечните вкупни трошоци на долг рок.

Кривата на вкупните просечни трошоци на долг рок ги покажува најниските трошоци на производство за различни нивоа на аутпут, при дадена технологија и дадени цени на инпутите.


Економии од обем• Својство на просечниот вкупен трошок

(ATC) да опаѓа на долг рок со зголемување на количеството на аутпут.

Дизекономии од обем• Својство на просечниот вкупен трошок

(ATC) да расте на долг рок со зголемување на количеството на аутпут.

Економии и дизекономии од обем

• Во услови кога фирмата функционира со заштеда (намалување) на трошоците поврзани со зголемената употреба на инпутите станува збор за економии од обем.

• За да се реализираат вакви заштеди, фирмата ќе го зголеми нејзиниот аутпут.

Економии од обем

• Фирмата може да ги намали нејзините трошоци со зголемување на производството од Q1 на Q2 – обем

на производство што ја поставува на пониско ниво кривата на просечни вкупни трошоци на краток рок (од ATC1 на ATC2).

• Поголемо ниво на производство овозможува специјализација и поделба на трудот.

Економии од обем

Кривата на просечни вкупни трошоци на долг рок- LRATC почнува да се појавува на ниво на аутпут Q3, над кое пак настапуваат дизекономиите од обем.

Фирмите реализираат економии од обем преку првата крива на просечни вкупни трошоци на краток рок - SRATC.

Тр

ош

оц

и п

о е

ди

ни

ца

0 Количина

SRATC2 SRATC3

SRATC4

LRATC

SRATC1SRMC1

SRMC2

SRMC3

SRMC4

Q3Q1 Q2

Дизекономии од обем

Со поголемо ниво на производство се јавуваат проблеми во управување, комуникација и координацијата во поголемите фирми и тоа доведува до зголемување на трошоците.

Дизекономиите од обем се однесуваат на намалената продуктивност којшто настанува кога постои еднакво зголемување на сите инпути (ниту еден инпут не е фиксен).

Дизекономиите од обем настануваат од десната страна на кривата на просечни трошоци на долг рок каде постои растечки наклон, а тоа значи дека просечните трошоци се зголемуваат.

Кривите на маргиналните и просечните трошоци математички се поврзани. Кривата на просечни трошоци на долг рок е со опаѓачки наклон се додека се наоѓа над кривата на маргинални трошоци на долг рок. Двете криви се сечат во најниската точка на кривата на просечни трошоци на долг

Марги

нал

ни

и

просе

чн

и

трош

оц

и н

а д

ол

г рок

0Количина

SRATC2 SRATC3

SRATC4

LRATC

SRATC1SRMC1

SRMC2

SRMC3

SRMC4

Q3

LRMC

Q2

Испрекината црвена линија ја претставува кривата на вкупните просечни трошоци на долг рок, при што таа ги поврзува минималните точки на кривите на краток рок.

Криви на просечни вкупни трошоци на краток рок -Short-Run Average Total Cost Curves

Тр

ош

оц

и п

о е

ди

ни

ца

0Количина

SRATC2 SRATC3

SRATC4

LRATC

SRATC1SRMC1

SRMC2

SRMC3

SRMC4

Q3

Својство на просечниот вкупен трошок да не се менува на долг рок и покрај промената на количеството на аутпут. Тие се прикажани со рамната страна на LRATC.Обликот на кривата на трошоци на долг рок зависи од постоењето на економии и дизекономии од обем.

Константни приноси од обем

Детерминанти на обликот на кривата на трошоци на долг рок Long-Run Cost Curve-

Тр

ош

оц

и п

о е

ди

ни

ца

0Количина

LRATC$

Важноста на економии и дизекономии од обем

Економиите и дизекономиите од обем играат важна улога во реалниот свет на донесување одлуки за производство на долг рок.

На долг рок и на краток рок кривите на просечни трошоци имаат ист U-облик, но основните причини за овој облик се разликуваат.

Економиите и дизекономиите од обем се одговорни за обликот на кривата на вкупни просечни трошоци на долг рок.

Во услови на дадена технологија и дадени цени на инпутите, фирмата е во можност да ги минимизира вкупните просечни трошоци со изборот на обемот на производство, односно со големината на аутпут.

Documents

Analiza Na Trosoci