Upload
trankhuong
View
220
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
ANALIZA ZAPISÓW REGIONALNYCH PROGRAMÓW
OPERACYJNYCH W LATACH 2014-2020 W KONTEKŚCIE
FINANSOWANIA INWESTYCJI Z ZAKRESU OZE
Autor: Małgorzata Świąder, Katarzyna Tokarczyk-Dorociak, Szymon Szewrański, Jan
Kazak
("Rynek Energii" - czerwiec 2016)
Słowa kluczowe: odnawialne źródła energii, finansowanie, fundusze unijne
Streszczenie. Polityka energetyczna Unii Europejskiej obliguje Polskę do podjęcia działań w zakresie wzrostu
znaczenia energii ze źródeł odnawialnych. W niniejszym artykule przeprowadzono szczegółową analizę szesna-
stu Regionalnych Programów Operacyjnych na lata 2014-2020 pod kątem możliwości finansowania inwestycji
w odnawialne źródła energii, a także inwestycji w przedsiębiorstwach wykorzystujących ten rodzaj energii.
1. WSTĘP
Nowe, ambitne cele UE, przyjęte w październiku 2014 roku, zakładają redukcję krajowych
emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 40% w porównaniu do poziomu z roku 1990, a
także zwiększenie odnawialnych źródeł energii do co najmniej 27% całkowitego zużycia
energii w 2030 roku. Działania w tym zakresie mają również na celu uniezależnienie się od
dostaw surowców energetycznych, co jest jednym z założeń wizji rozwoju UE oraz Polski
[4].
W Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 (KPZK) przewiduje się wzrost
wytwarzanej energii ze źródeł odnawialnych. Planuje się, iż w przyszłości zwiększy się
udział energii elektrycznej pozyskiwanej ze spalania biomasy, jak również z energii geoter-
malnej, wodnej, słonecznej i wiatrowej w produkcji energii elektrycznej. Szacuje się, iż udział
OZE do roku 2030 powinien przekroczyć 15% i wciąż będzie wzrastał. KPZK zakłada, iż
wzrost udziału OZE spowoduje spadek wykorzystywania węgla, jako głównego źródła energii
do niecałych 57%. Założono również, iż po 2030 roku prawie 45% energii ze źródeł niekon-
wencjonalnych będzie stanowić energia wiatrowa. Lokalizowanie farm wiatrowych będzie
miało miejsce również na morzu, a nie jak do tej pory tylko na lądzie. Pozwoli to na rozwią-
zanie problemów niedoinwestowania w zakresie infrastruktury energetycznej na północy kra-
ju. W wizji rozwoju energetyki w Polsce, założono również funkcjonowanie dwóch elektrow-
ni jądrowych, które będą wytwarzać ponad 10% energii elektrycznej. Oprócz rozwoju dużych
inwestycji, zakłada się, iż na terenach o małej gęstości zaludnienia wzrośnie produkcja energii
na własne potrzeby [17]. Należy jednak wziąć pod uwagę, iż założenia KPZK są obecnie nie-
spójne z wytycznymi UE, co związane jest z przyjęciem przez kraje członkowskie UE zało-
żeń pakietu klimatyczno- energetycznego z października 2014 [15].
Czynnikiem wciąż ograniczającym rozwój energetyki ze źródeł odnawialnych jest wysoki
koszt inwestycji [11]. Rozwój odnawialnych źródeł energii ze środków UE na lata 2014–2020
będzie opierać się na wskazaniu priorytetowych źródeł do wytwarzania energii, zdetermino-
wanych uwarunkowaniami terytorialnymi i klimatycznymi, zapotrzebowaniem gospodar-
czym, potrzebami społecznymi, zachowaniem bezpieczeństwa energetycznego, korzyściami
ekonomicznymi oraz możliwościami przyłączenia do krajowych sieci energetycznych [18].
Na szczeblu regionalnym środki unijne będą wdrażane w ramach Regionalnych Programów
Operacyjnych (RPO) na lata 2014-2020. Realizują cele zawarte w Strategii Europa 2020,
Umowie Partnerstwa oraz krajowych i wojewódzkich strategiach rozwoju, wykorzystując
środki z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz Europejskiego Funduszu Spo-
łecznego [1]. Prawidłowe wykorzystanie środków z funduszy unijnych znacznie ułatwi reali-
zację zobowiązań wynikających z pakietu klimatycznego, a tym samym realizację kluczo-
wych działań polityki rozwojowej Polski oraz Unii Europejskiej, takich jak poprawa efektyw-
ności energetycznej, wzrost bezpieczeństwa w dostawach paliw i energii, rozwój energetyki
ze źródeł odnawialnych, w tym biopaliw, a także ochronę klimatu i środowiska [Ministerstwo
Gospodarki, 2011].
2. KRAJOWE I REGIONALNE PROGRAMY OPERACYJNE
Programy Operacyjne w myśl Ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia poli-
tyki rozwoju (Dz. U. 2006 Nr 227 poz. 1658, z późn. zmianami) to dokumenty ustanawiające
przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego
Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności, realizujące cele zawarte w Narodowej Stra-
tegii Spójności i strategiach rozwoju. W perspektywie 2014-2020 Polska dysponuje kwotą
82,5 mld euro w ramach funduszy unijnych. Będą one wydatkowane w ramach krajowych
programów operacyjnych: Infrastruktura i Środowisko (PO IiŚ), Inteligentny Rozwój (PO
IR), Wiedza, Edukacja, Rozwój (PO WER), Polska Cyfrowa (PO PC), Polska Wschodnia (PO
PW), Pomoc Techniczna (PO PT) oraz 16- stu regionalnych programach operacyjnych [8].
Działania wyznaczone do realizacji w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych mają
doprowadzić do wyrównania się różnic między regionami oraz wzrostu ich konkurencyjności.
Realizacja kluczowych zadań przyczyni się jednocześnie do spełnienia nałożonych na Polskę
wymogów unijnych, takich jak: poprawa efektywności energetycznej, wzrost bezpieczeństwa
w dostawach paliw i energii, rozszerzenie struktury wytwarzania energii elektrycznej przez
wprowadzenie energetyki jądrowej czy rozwój energetyki ze źródeł odnawialnych [18]
Programy Operacyjne tworzone są w taki sposób, aby były spójne z wspólną polityką rolną
(EFRROW) oraz wspólną polityką rybołówstwa i zintegrowanej polityki morskiej (EFMR), a
także z innymi dziedzinami polityki europejskiej jak środowisko, klimat czy edukacja i za-
trudnienie. Najważniejszym aspektem jest ich spójność z celami określonymi w Strategii Eu-
ropa 2020 na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju, sprzyjającego włączeniu spo-
łecznemu. Dokumenty uwzględniają również założenia na poziomie krajowym m.in.: Strate-
gię Rozwoju Kraju - Polska 2030, KPZK, Krajową Strategię Rozwoju Regionalnego 2010-
2020: Regiony, Miasta, obszary wiejskie oraz Strategię Bezpieczeństwo Energetyczne
i Środowisko perspektywa do 2020 r. Pozwala to na osiągniecie założonych celów rozwojo-
wych poszczególnych regionów, wzmocnienie ich znaczenia oraz wyrównania się poziomu
rozwoju pomiędzy nimi. Realizacja RPO przyczynia się tym samym do wzrostu konkurencyj-
ności i innowacyjności gospodarki oraz wpływa na poprawę jakości życia mieszkańców [1].
W latach 2014-2020 prawie 40% całej kwoty z funduszy unijnych przeznaczonych dla Polski
jest zarządzane na poziomie województw, a to oznacza, że o ich wydatkowanie musi być
zgodne z zapisami Regionalnych Programów Operacyjnych (dla porównania, w latach 2007-
2013 tylko 25% środków rozdysponowane było na poziomie województw). W województwie
mazowieckim w latach 2014-2020 będą obowiązywały nowe zasady wsparcia, z uwagi na
fakt, iż województwo to opuściło kategorię najsłabiej rozwiniętych wg unijnej klasyfikacji
regionów (tabela 1).
Tabela 1 Alokacja środków finansowych w poszczególnych województwach w ramach RPO na lata 2014-2020
Województwo
Sumaryczne środki alokacji
funduszy europejskich
na programy regionalne (w euro)
dolnośląskie 2 252 546 589
kujawsko-pomorskie 1 903 540 287
lubelskie 2 230 958 174
lubuskie 906 929 693
łódzkie 2 256 049 115
małopolskie 2 878 215 972
opolskie 944 967 792
podkarpackie 2 114 243 760
podlaskie 1 213 595 877
pomorskie 1 864 811 698
śląskie 3 476 937 134
świętokrzyskie 1 364 543 593
warmińsko-mazurskie 1 728 272 095
wielkopolskie 2 450 206 417
zachodniopomorskie 1 601 239 216
Razem 15: 29 187 057 412
mazowieckie 2 089 840 138
Razem 16: 31 276 897 550
Źródło: Opracowanie własne na podstawie RPO polskich województw.
3. OCENA MOŻLIWOŚCI WSPARCIA PRZEDSIĘWZIĘĆ Z ZAKRESU OZE
Z REGIONALNYCH PROGRAMÓW OPERACYJNYCH W LATACH 2014-2020
Celem niniejszej analizy było porównanie RPO poszczególnych województw pod kątem ilo-
ści środków możliwych do wykorzystania na wsparcie inwestycji z zakresu odnawialnych
źródeł energii. W pierwszym etapie przeanalizowano zapisy Umowy Partnerstwa pod kątem
ogólnych wytycznych w tym zakresie a następnie przeanalizowano jak zostały one ujęte
w Regionalnych Programach Operacyjnych. Konieczne okazało się szczegółowe sprawdzanie
opisów poszczególnych osi priorytetowych oraz priorytetów inwestycyjnych, celem zweryfi-
kowania faktycznej możliwość wspierania inwestycji OZE. Podstawowym dokumentem, któ-
ry określa strategię wydatkowania środków unijnych w Polsce jest Umowa Partnerstwa (UP)
przyjęta przez Komisję Europejską 23 maja 2014 r. Zawiera ona podstawowe zasady wydat-
kowania funduszy unijnych w latach 2014-2020 w Polsce, w tym m.in.: powiązanie z celami
Strategii Europa 2020, diagnozę potrzeb rozwojowych kraju, zarys finansowania w ramach
polityki spójności, sposób realizacji polityk horyzontalnych, warunki i system wdrażania
Umowy Partnerstwa, terytorialny wymiar interwencji oraz przede wszystkim określono
w niej cele tematyczne oraz strategię wykorzystania środków unijnych. UP przewiduje reali-
zację 11 celów tematycznych, wśród których cel tematyczny 4 (CT4) jest związany z wspie-
raniem wykorzystywania OZE w Polsce. Każdy z celów tematycznych ma określone prioryte-
ty interwencji, które stanowią podstawę tworzenia programów operacyjnych. W tabeli 2
przedstawiono CT 4, priorytety oraz zakres interwencji związanych z odnawialnymi źródłami
energii (Umowa Partnerstwa, 2014). Programowanie wydatkowania funduszy unijnych w
województwach bazowało na Umowie Partnerstwa, jednak z uwagi na duże zróżnicowanie
regionów (wykazywane w ewaluacjach ex ante oraz diagnozach stanu i potrzeb)
w poszczególnych RPO są zauważalne różnice w alokacji środków na poszczególne prioryte-
ty, jak i samym zakresie interwencji. Wszystkie RPO uwzględniają realizację CT 4, jednak
widoczne jest zróżnicowanie w poszczególnych województwach. Wykonany przegląd i anali-
za RPO wykazała, iż zawierają one priorytety inwestycyjne stricte dedykowane działaniom z
zakresu OZE (wpisujące się w realizację CT4), a także priorytety inwestycyjne
z innych celów tematycznych (CT7 w odniesieniu do województwa kujawsko-pomorskiego i
CT6 w województwie małopolskim oraz podkarpackim), w ramach których możliwe jest do-
finansowanie inwestycji wykorzystujących OZE.
Priorytety inwestycyjne, pomimo różnorodnego formułowania w poszczególnych RPO, w
większości dotyczą zadań związanych z: produkcją i dystrybucją energii ze źródeł odnawial-
nych, poprawą efektywności energetycznej w MŚP, budynkach użyteczności publicznej i sek-
torze mieszkaniowym, wdrażaniem strategii niskoemisyjnych (ograniczenie niskiej emisji
transportowej oraz kominowej), zwiększeniem produkcji energii w wysokosprawnych instala-
cjach.
Pierwszy z wymienionych priorytetów wiąże się bezpośrednio z budową i modernizacją in-
westycji w zakresie wytwarzania oraz dystrybuowania energii z OZE. Przewiduje także bu-
dowę i modernizację przyłączy obsługujących jednostki wytwórcze. Działania te uwzględnio-
no we wszystkich RPO.
Z kolei poprawa efektywności energetycznej w MŚP, budynkach użyteczności publicznej
oraz sektorze mieszkaniowym, wiąże się głównie z modernizacją budynków. Niekonwencjo-
nalne źródła energii mogą tutaj zostać zastosowane jako rozwiązanie dodatkowe. W ramach
poszczególnych RPO możliwe jest uzyskanie środków na instalacje wykorzystujące OZE
w szczególnie uzasadnionych przypadkach (np. dla osiągnięcia zwiększonej efektywności
energetycznej). Podobny wymóg stosowany jest przy urządzeniach wykorzystywanych do
ogrzewania budynków - kotłów spalających biomasę. Zwiększeniu efektywności energetycz-
nej towarzyszyć ma także stosowanie energooszczędnych technologii oraz produktów.
Tabela 2 Zestawienie priorytetów i zakresów interwencji w obszarze gospodarki niskoemisyjnej.
Cel tematyczny 4 Cel szczegółowy
Wspieranie przejścia na gospodarkę
niskoemisyjną we wszystkich
sektorach
Zmniejszenie emisyjności gospodarki
Priorytety Zakres interwencji
Zwiększenie efektywności
energetycznej gospodarki
Zwiększanie efektywności energetycznej budynków użyteczności
publicznej i mieszkalnych wielorodzinnych
Zwiększenie efektywności energetycznej w przedsiębiorstwach
Poprawa w zakresie systemów ciepłowniczych i chłodniczych oraz
wsparcie dla strategii niskoemisyjnych
Ograniczenie zużycia energii poprzez budowę inteligentnych sieci
dystrybucyjnych średniego i/lub niskiego napięcia
Zwiększenie produkcji energii w wysokosprawnych instalacjach
Zwiększenie poziomu produkcji
energii ze źródeł odnawialnych
Wzrost wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych oraz rozwój sieci
dla OZE
Zwiększenie efektywności funkcjonowania systemów dzięki budowie
inteligentnych sieci dystrybucyjnych średniego i/lub niskiego napięcia
Wsparcie krajowego przemysłu dostarczającego urządzenia niezbędne do
produkcji energii ze źródeł odnawialnych, jako branży
o znacznym potencjale wzrostu w świetle rosnącego udziału OZE
w miksie energetycznym (ten typ projektów będzie wspierany także
w CT 3)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Umowy Partnerstwa (Ministerstwo Infrastruktury i Środowiska,
2014).
W większości RPO uwzględniono ograniczanie niskiej emisji kominowej i transportowej. W
obrębie priorytetu, finansowaniem objęty mógł zostać zakup niskoemisyjnego taboru, spełnia-
jącego odpowiednie normy i wytyczne. Przy czym wskazywano, iż priorytetowo będą trakto-
wane inwestycje zakupu autobusów zasilanych wodorem, biopaliwami czy biogazem. Priory-
tet zakłada również promocję niskoemisyjnego transportu, czemu sprzyjać ma rozbudowany
system komunikacji miejskiej, węzłów przesiadkowych oraz inwestycje w infrastrukturę oraz
transport rowerowy. Finansowanie przewidziano również na wymianę indywidualnych źródeł
ciepła, wśród których priorytetowo traktowane są wykorzystujące OZE. Ograniczenie niskiej
emisji najczęściej zawierano w obrębie jednego priorytetu, wiążącego się z wdrażaniem stra-
tegii niskoemisyjnej w ramach CT4. Jednak w przypadku RPO kujawsko-pomorskiego,
wsparcie na ograniczenie niskiej emisji transportowej uwzględniono dwukrotnie: w ramach
CT4 na przyjazny środowisku transport publiczny w miastach oraz w ramach CT7 - transport
niskoemisyjny na obszarach pozamiejskich. Kolejno w ramach RPO województwa małopol-
skiego oraz podkarpackiego inwestycje związane z wymianą indywidualnych systemów
ogrzewania na bardziej ekologiczne (najlepiej wykorzystujące OZE) przypisane zostały do
CT6.
Analiza zapisów RPO wykazała różnice pomiędzy podejściem stosowanym przez poszcze-
gólne województwa. Szczegółowy przegląd programów operacyjnych wykazał, iż w niektó-
rych przypadkach inwestycje wykorzystujące OZE lokowane były w ramach innych celów
tematycznych niż CT4, co zostało uwzględnione w przedstawionych poniżej analizach doty-
czących ilości środków możliwych do wykorzystania na wsparcie inwestycji z zakresu odna-
wialnych źródeł energii.
W pracy dokonano również weryfikacji oraz analizy udziału nakładów na poszczególne kate-
gorie interwencji dotyczące OZE, zgodnie ze stworzoną przez Komisję UE klasyfikacją kate-
gorii interwencji, co pozwoliło uniknąć nieścisłości porównawczych.
5. WYNIKI
RPO wykazały się jednolitą strukturą przedstawiania nakładów oraz udziału wsparcia na po-
szczególne inwestycje w całkowitych środkach wdrożonych w ramach programu operacyjne-
go. Tym samym, w analizie nakładów oraz ich udziałów (w całkowitych środkach RPO) na
priorytety inwestycyjne wykorzystujące OZE wzięto pod uwagę inwestycje, które stricte od-
nosiły się do produkcji energii z odnawialnych źródeł energii oraz inwestycje, w których za-
kładano komplementarne wykorzystanie OZE. Interwencje te najczęściej były przypisywane
w ramach CT4, jak również w niektórych przypadkach w ramach innych celów tematycz-
nych. Dokonano jednak zsumowania nakładów na ich realizację, a następnie zestawiono,
przeanalizowano oraz sprowadzono do jednego poziomu odniesienia (nakłady w przeliczeniu
na 1000 mieszkańców) co przedstawiono w tabeli 3.
Tabela 3 Zestawienie alokacji środków finansowych na priorytety inwestycyjne wykorzystujące OZE oraz ich
udział w całkowitych środkach RPO
województwo
Całkowita alokacja na
priorytety inwestycyjne
wykorzystujące OZE
(EUR)
Udział wsparcia na inwe-
stycje wykorzystujące OZE
w całkowitych środkach
RPO
Całkowita alokacja na priorytety
inwestycyjne wykorzystujące
OZE
w przeliczeniu na 1000 mieszkań-
ców (EUR)
dolnośląskie 392 347 048 17,43% 134 899
kujawsko-
pomorskie 297 225 573 15,50% 142 214
lubelskie 409 806 259 18,36% 190 808
lubuskie 108 005 260 11,90% 105 856
łódzkie 318 645 438 14,12% 127 248
małopolskie 420 000 000 14,60% 124 691
mazowieckie 324 359 153 16,00% 60 804
opolskie 123 500 000 13,07% 123 394
podkarpackie 304 346 678 14,40% 142 940
podlaskie 180 530 000 20,70% 151 462
pomorskie 314 970 728 16,89% 136 820
śląskie 796 776 955 22,92% 173 744
świętokrzyskie 192 520 781 14,12% 152 410
warmińsko-
mazurskie 269 750 935 15,62% 186 812
wielkopolskie 353 475 177 14,43% 101 790
zachodniopomorskie 217 711 416 13,59% 126 914
MIN 108 005 260 11,90% 60 804
MAX 796 776 955 22,92% 190 808
Źródło: Opracowanie własne na podstawie RPO polskich województw.
Zauważalne jest, iż największą ilość środków na inwestycje OZE zagwarantowano w woje-
wództwie śląskim (796 776 955 EUR), najmniejsze lubuskim - ponad siedmiokrotnie niższą
niż w przypadku śląskiego (1 008 005 260 EUR). Podobną sytuację można zaobserwować w
przypadku udziału wsparcia na inwestycje OZE w całkowitych środkach RPO - śląskie prze-
znaczyło największy odsetek środków zaś lubuskie - najmniejszy. Najbardziej rozwinięte wo-
jewództwo mazowieckie, pod względem ilości środków finansowych przewidzianych na
wsparcie inwestycji OZE, znalazło się za śląskim, małopolskim, lubelskim, dolnośląskim oraz
wielkopolskim.
W analizie uwzględniającej jeden poziom odniesienia (po przeliczeniu ilości środków na 1000
mieszkańców; wg stanu z 2014 roku) można zaobserwować, iż największe nakłady na inwe-
stycje OZE przeznaczono w województwie lubelskim, które we wcześniejszej analizie plaso-
wało się na trzeciej pozycji (pod względem całkowitych nakładów przeznaczonych na OZE),
następnie ulokowało się warmińsko-mazurskie oraz śląskie. Województwo mazowieckie
przeznaczyło najmniejsze nakłady w przeliczeniu na 1000 mieszkańców (60 804 EUR) - po-
nad trzykrotnie mniej w porównaniu do lubelskiego.
Kolejnym aspektem przeprowadzonych badań była analiza podziału środków zgodnie ze
stworzoną przez Komisję UE klasyfikacją kategorii interwencji. W analizie wzięto pod uwa-
gę te kategorie, które występują we wszystkich RPO, tj.:
energia elektryczna (magazynowanie i przesył),
energia odnawialna (wiatrowa),
energia odnawialna (słoneczna),
energia odnawialna (z biomasy),
pozostałe rodzaje energii odnawialnej (w tym hydroelektryczna, geotermalna i morska)
oraz integracja energii odnawialnej (w tym magazynowanie, zamiana energii elektrycznej
na gaz oraz infrastruktura wytwarzania energii odnawialnej
z wodoru) [14].
Przeanalizowano tym samym przewidywany poziom nakładów finansowych (nazywane w
RPO zakresem interwencji) na wymienione kategorie dotyczące OZE w odniesieniu do cał-
kowitego zakresu interwencji na odnawialne źródła energii (rys.1).
Rys. 1. Udział środków na poszczególne kategorie interwencji OZE w RPO polskich województw. Źródło:
Opracowanie własne na podstawie RPO polskich województw
Największy udział środków na infrastrukturę towarzyszącą OZE, tj. magazynowanie i przesył
przeznaczono w województwach warmińsko-mazurskim, kujawsko-pomorskim oraz małopol-
skim. Nakładów na tę kategorię nie przewidziano w ramach RPO mazowieckiego, święto-
krzyskiego, opolskiego oraz śląskiego. Z kolei na energię pochodzącą z wiatru, największy
udział środków przewidziano w ramach województwa lubuskiego oraz wielkopolskiego. Wo-
jewództwo opolskie przeznaczyło równie wysokie nakłady na energię odnawialną wiatrową,
co na pochodzącą z biomasy. Województwa pomorskie oraz kujawsko-pomorskie nie przewi-
działy środków na realizację tej kategorii. W odniesieniu do energii słonecznej największy
udział, spośród wszystkich nakładów na kategorie OZE, odnotowano w województwach po-
morskim, kujawsko-pomorskim, mazowieckim, lubelskim, wielkopolskim, dolnośląskim,
opolskim oraz świętokrzyskim. Z kolei na energię pochodzącą z biomasy największy udział
w całkowitym zakresie na kategorie OZE przewidziano w RPO województwa zachodniopo-
morskiego oraz podlaskiego. Środków na rozwój energii z biomasy nie przewidziano jedynie
w województwie mazowieckim. Największy udział środków na pozostałe rodzaje energii od-
nawialnych (m.in. hydrotermalną) zaplanowano w województwach podkarpackim oraz łódz-
kim. Podobnie jak w przypadku wcześniejszej analizy, dokonano porównania województw
pod względem całkowitego zakresu na poszczególne kategorie dotyczące OZE oraz zakresu
środków na poszczególne z nich w przeliczeniu na 1000 mieszkańców (tabela 4).
Tabela 4 Porównanie alokacji środków finansowych względem kategorii interwencji wykorzystujących OZE
województwo
Całkowity
zakres na
kategorie
wykorzystują
ce OZE
(EUR)
Całkowity
zakres na
kategorie
wykorzystujące
OZE
w przeliczeniu
na 1000
mieszkańców
(EUR)
Zakres na
magazynowa
nie
i przesył
w
przeliczeniu
na 1000
mieszkańców
(EUR)
Zakres na
energię
wiatrową
w
przeliczeni
u na 1000
mieszkańcó
w (EUR)
Zakres na
energię
słoneczną
w
przeliczeni
u na 1000
mieszkańcó
w (EUR)
Zakres na
energię
z biomasy
w
przeliczeni
u na 1000
mieszkańcó
w (EUR)
Zakres na
pozostałe
energie
w
przeliczeni
u na 1000
mieszkańcó
w (EUR)
dolnośląskie 55 608 280 412 223 74 130 48 987 185 324 51 891 51 891
kujawsko-
pomorskie 38 397 647 270 000 108 000 0 72 900 48 600 40 500
lubelskie 149 278 818 782 353 58 260 8 323 582 603 124 843 8 323
lubuskie 19 601 052 185 168 18 517 55 550 46 292 27 775 37 034
łódzkie 45 828 417 360 151 34 497 54 691 97 259 50 762 122 943
małopolskie 63 000 000 505 250 240 595 48 119 112 278 48 119 56 139
mazowieckie 37 707 260 620 145 0 167 439 441 543 0 11 163
opolskie 10 400 000 84 283 0 29 499 12 642 29 499 12 642
podkarpackie 53 070 566 371 278 80 976 19 062 93 387 57 187 120 665
podlaskie 58 500 000 386 236 89 131 66 023 66 023 132 047 33 012
pomorskie 42 990 200 314 209 31 421 0 157 105 94 263 31 421
śląskie 126 530 786 728 260 0 103 766 308 949 201 609 113 936
świętokrzyskie 31 086 206 203 964 0 16 403 115 387 59 051 13 122
warmińsko-
mazurskie 98 812 136 528 938 214 056 58 883 95 457 128 434 32 108
wielkopolskie 40 200 000 394 929 59 239 118 479 138 225 39 493 39 493
zachodniopom
orskie 67 135 000 528 982 7 879 131 004 74 134 305 457 10 508
MIN 10 400 000 84 283 0 0 12 642 0 8 323
MAX 149 278 818 782 353 240 595 167 439 582 603 305 457 122 943
Źródło: Opracowanie własne na podstawie RPO polskich województw.
Największym zakresem na interwencje OZE, zarówno całkowitym nakładem środków finan-
sowych, jak i przeliczonym na 1000 mieszkańców, odznaczało się województwo lubelskie,
które również we wcześniejszej klasyfikacji (nakładów na priorytety inwestycyjne OZE w
przeliczeniu na 1000 mieszkańców) odznaczało się największymi nakładami na rozwój ener-
gii odnawialnej. Najmniejszą ilość środków przeznaczono w ramach RPO opolskiego. Na
inwestycje wiążące się z przesyłem i magazynowaniem energii elektrycznej pochodzącej z
OZE nie przewidziano nakładów w ramach RPO mazowieckiego, opolskiego, śląskiego oraz
świętokrzyskiego, co przedstawiono na rys.1. Z kolei największy zakres interwencji dla tej
kategorii zanotowano w województwie małopolskim. Rozwój energii odnawialnej wiatrowej
nie będzie wspierany ze środków RPO województwa kujawsko-pomorskiego oraz pomor-
skiego. Największe nakłady na ten cel przeznaczono w ramach RPO województwa mazo-
wieckiego. W odniesieniu do energii słonecznej, najmniejszy zakres interwencji na tę katego-
rię przewidziano w województwie opolskim, największy w lubelskim. Województwo mazo-
wieckie nie przewidziało również wsparcia w ramach RPO dla energii pochodzącej z bioma-
sy. Z kolei, zachodniopomorskie przewidziało największy zakres wsparcia dla biomasy w
porównaniu do innych województw. Na pozostałe odnawialne źródła energii najmniejszy za-
kres wsparcia przewidziano w województwie lubelskim, największy - łódzkim.
Zauważalne są różnice pomiędzy całkowitymi nakładami na priorytety inwestycyjne wyko-
rzystującymi OZE, a całkowitym zakresem na kategorie OZE, co przedstawiono w tabeli 5.
Dokonując porównania pomiędzy całkowitymi nakładami na priorytety inwestycyjne, zapisa-
ne w matrycy logicznej RPO, wykorzystujące OZE a zakresem kategorii interwencji OZE,
zauważalne jest, iż odsetek nakładów na inwestycje dotyczące stricte OZE wynosi w grani-
cach 8-37%. Wyniki takie świadczą o tym, iż województwa wdrażają większą pulę środków
na pozostałe inwestycje, ściśle wiążące się z OZE. Działania te wiążą się najczęściej z tymi
wymienianymi w ramach priorytetów, dla który inwestycje OZE stanowiły często dodatkowy
nieobligatoryjny aspekt lub były elementem decydującym na etapie wyboru projektów. Mowa
tu o poprawie efektywności energetycznej i związanej z tym modernizacji budynków MŚP,
mieszkaniowych oraz obiektów użyteczności publicznej. Wśród innych takich działań wy-
mienić można również zmniejszanie niskiej emisji kominowej oraz transportowej. Działania
te wiążą się także z budową infrastruktury niezbędnej do obsługi rozwijanych sektorów go-
spodarki.
Przeprowadzone badania stanowić mogą podstawę do dalszych analiz rozwoju rynku odna-
wialnych źródeł energii. Przeprowadzenie ewaluacji po roku 2020 mogłoby dać odpowiedź
czy i w jaki sposób Regionalne Programy Operacyjne przyczyniły się do rozwoju OZE, a tym
samym wypełnienia przez Polskę nowych ambitnych celów polityki europejskiej
w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego.
Tabela 5 Różnice wynikające z alokacji na priorytety inwestycyjne OZE a zakresem na kategorie dotyczących
OZE
Województwo
Całkowity nakład na
priorytety
inwestycyjne
wykorzystujące
OZE (EUR)
Całkowity zakres
na kategorie
wykorzystujące
OZE (EUR)
Różnica pomiędzy
całkowitym
nakładem na
priorytety
a całkowitym
zakresem na
kategorie OZE
(EUR)
Udział całkowitego
zakresu na kategorie OZE
a całkowitym nakładem
na priorytety
inwestycyjne
wykorzystujące OZE
dolnośląskie 392 347 048 55 608 280 336 738 768 14, 17%
kujawsko-
pomorskie 297 225 573 38 397 647 25 8827 926 12, 92%
lubelskie 409 806 259 149 278 818 260 527 441 36, 43%
lubuskie 108 005 260 19 601 052 88 404 208 18, 15%
Łódzkie 318 645 438 45 828 417 272 817 021 14, 38%
małopolskie 420 000 000 63 000 000 357 000 000 15, 00%
mazowieckie 324 359 153 37 707 260 286 651 893 11, 63%
Opolskie 123 500 000 10 400 000 113 100 000 8, 42%
podkarpackie 304 346 678 53 070 566 251 276 112 17, 44%
podlaskie 180 530 000 58 500 000 122 030 000 32, 40%
pomorskie 314 970 728 42 990 200 271 980 528 13, 65%
Śląskie 796 776 955 126 530 786 670 246 169 15, 88%
świętokrzyskie 192 520 781 31 086 206 161 434 575 16, 15%
warmińsko-
mazurskie 269 750 935 98 812 136 170 938 799 36, 63%
wielkopolskie 353 475 177 40 200 000 313 275 177 11, 37%
zachodniopomorskie 217 711 416 67 135 000 150 576 416 30, 84%
MIN 108 005 260 10 400 000 88 404 208 8, 42%
MAX 796 776 955 14 9278 818 670 246 169 36, 63%
Źródło: Opracowanie własne na podstawie RPO polskich województw.
6. PODSUMOWANIE
Regionalne Programy Operacyjne stanowią szansę na osiągnięcie celów polityki europejskiej
w zakresie bezpieczeństwa energetycznego, ochrony środowiska oraz rozwoju gospodarcze-
go.
Zauważalne jest, iż poszczególne Regionalne Programy Operacyjne dysponują innymi środ-
kami oraz inaczej nimi zarządzają. Każdy z opracowanych RPO uwzględnia w ramach osi
priorytetowych oraz celów tematycznych priorytety inwestycyjne obejmujące inwestycje w
zakresie OZE. Środki wsparcia są stricte dedykowane działaniom w zakresie budowy lub mo-
dernizacji infrastruktury wytwarzającej energię elektryczną lub ciepło z odnawialnych źródeł
energii, a także związanych z ich przesyłem oraz dystrybucją. W ramach RPO finansowa-
niem objęte mogą być także działania, w obrębie których przewidywane są elementarne, czę-
sto nieobligatoryjne projekty w zakresie OZE.
Stworzona klasyfikacja kategorii interwencji pozwala określić na jakie typy energii odnawial-
nej poszczególne województwa przeznaczyły najwięcej środków unijnych. Zauważalne jest
tym samym, iż największy zakres interwencji na inwestycje OZE przewidziano w wojewódz-
twie lubelskim (149 278 818 EUR), najmniejszy - opolskim (10 400 000 EUR). Największe
nakłady na rozwój energii wiatrowej przewidziano w ramach RPO mazowieckiego (167 439
EUR, w przeliczeniu na 1000 mieszkańców). Kontrowersję może budzić fakt, iż wojewódz-
twa kujawsko-pomorskie oraz pomorskie, charakteryzujące się dogodnymi warunkami
wietrznymi, nie uwzględniły nakładów na rozwój tej kategorii interwencji. Z kolei na rozwój
energii słonecznej, największy zakres interwencji przewidziano w ramach RPO lubelskiego
(582 603 EUR), z biomasy - zachodniopomorskie (305 457 EUR), pozostałe typy energii od-
nawialnej - łódzkie (122 943 EUR). Zauważalne jest, iż większa część środków przekazywa-
na jest na realizację inwestycji (jak poprawa efektywności energetycznej budynków, zmniej-
szanie niskiej emisji kominowej oraz transportowej), dla których OZE stanowią uzupełnienie.
Nie można określić w jakim stopniu takie działanie ograniczy zwiększanie się udziału energii
odnawialnej. Można natomiast stwierdzić, iż przekazanie większej kwoty na wsparcie strate-
gii niskoemisyjnej oraz poprawy efektywności energetycznej wiąże się z realizacją wytycz-
nych zawartych w Białej Księdze - Adaptacja do zmian klimatu. Opracowane priorytety
uwzględniają tym samym realizacje wytycznych związanych z ograniczaniem energochłon-
ności przedsiębiorstw, instytucji publicznych, mieszkalnictwa wielorodzinnego, prowadze-
niem modernizacji energetycznej budynków czy finansowaniem jednostek wytwórczych
przesyłających oraz dystrybuujących energię z OZE.
Należy mieć na uwadze, że wszelkie działania w zakresie OZE są wysoce kosztownymi inwe-
stycjami. Wdrażanie RPO umożliwia ich realizację. Tym bardziej, iż całkowite nakłady na
priorytety inwestycyjne dotyczące OZE wynoszą 5 023 971 401 EUR. Z kolei biorąc pod
uwagę jedynie całkowity zakres na kategorie interwencji OZE, kwota ta stanowi 938 146 368
EUR. Fundusze unijne pozwalają zatem na podjęcie działań w zakresie poprawy efektywno-
ści energetycznej, wzrostu udziału energii ze źródeł odnawialnych w całkowitym bilansie
wytworzonej energii, a co za tym idzie zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego oraz
uniezależnienia się od innych państw w tym sektorze. Dzięki dofinansowaniu w tym zakresie
możliwe jest osiągnięcie większości celów polityki energetycznej Unii Europejskiej oraz kra-
jowej, a co za tym idzie, uniknięcia wysokich kar za niewywiązanie się z nałożonych na Po l-
skę zobowiązań.
LITERATURA
[1] Centralny Punkt Informacyjny FE: Fundusze Europejskie 2014-2020. Cz.1. Założenia,
strategie, dokumenty, 2013 r., www.enterprise.fundusz-silesia.pl/cms.php?getfile=5937
(29.02.2016)
[2] Dulko K.: Dyskurs ekologiczny w praktyce wybranych zielonych partii politycznych, Kra-
ków, 2006, str. 11-13, http://www.rybb.konin.lm.pl/pracamag.pdf (01.03.2016)
[3] Gawlikowska -Fyk A.: Nowy pakiet klimatyczno-energetyczny do 2030 r. PISM. Nr 8
(1120): 24 stycznia 2014, https://www.pism.pl/files/?id_plik=16213 (29.02.2016)
[4] Gołębiowska U (red): Materiał wspierający realizację programu „Odnawialne Źródła
Energii”, Koszalin 2013, ISBN : 978-83-62621-08-8,
http://www.praktycznyprogram.ekspert-sitr.pl/produkty/material_wspomagajacy.pdf
(23.03.2016)
[5] Jankowski B.: Wstępna ocena uzgodnień klimatycznych szczytu unijnego 23 października
2014 z perspektywy Polski. Badania Systemowe EnergSys 2014.
http://www.cire.pl/pliki/2/wstepna_ocena_konkluzji_szczytu_unijnego_dot_polityki_kli
matycznej.pdf (24.03.2016)
[6] Kryda M.: Gminy mówią NIE gazowi łupkowemu [w:] Zielone wiadomości, Numer 19,
2/2014, str.18,
http://zielonewiadomosci.pl/wp-content/uploads/019.pdf (01.03.2016)
[7] Najwyższa Izba Kontroli: Informacja o wynikach kontroli. Rozwój i wykorzystanie od-
nawialnych źródeł energii elektrycznej, 2012,
https://www.nik.gov.pl/plik/id,4068,vp,5176.pdf (29.02.2016)
[8] Najwyższa Izba Kontroli: Informacja o wynikach kontroli. Przygotowanie systemu wdra-
żania polityki strukturalnej na lata 2014–2020, 2014,
https://www.nik.gov.pl/plik/id,7304,vp,9200.pdf (04.03.2016)
[9] Ruszel M.: Polska perspektywa pakietu energetyczno-klimatycznego, Nowa Energia, nr
4(10)/2009, str. 5-8,
http://ik.org.pl/cms/wp-content/uploads/2011/05/Polska-perspektywa-pakietu-energetyczno-
klimatycznego-_-M.-Ruszel-nr-4_2009_NE.pdf (24.03.2016)
[10] Sobolewski M.: Perspektywy wykorzystania odnawialnych źródeł energii w Polsce. Stu-
dia BAS, Nr 1(21) 2010, str. 267–290.
http://orka.sejm.gov.pl/wydbas.nsf/0/63F9F33E47545665C1257A30003FC795/$File/11_
21.pdf (24.03.2016)
[11] Wójcik P.: Odnawialna energia wychodzi z cienia. Środowisko, 15-16 (447-448)/2011,
str. 19-21,
http://archiwum.ekoportal.gov.pl/opencms/export/sites/default/ekoportal/warto_wiedziec
_i_odwiedzic/artykuly/tekstyartykulow/Srodowisko_15_16_2011_Odnawialna_energia_
wychodzi_z_cienia.pdf (23.03.2015)
[12] Regulacje prawne dotyczące OZE w UE i w Polsce.: http://gepsa.pl/3-regulacje-prawne-
dotyczace-oze-w-ue-i-w-polsce/ (25.03.2016)
[13] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w
sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych
[14] Komisja Europejska, 2014, Rada Europejska 23-24 października 2014, Konkluzje w
sprawie ram polityki klimatyczno-energetycznej do roku 2013,
http://www.consilium.europa.eu/pl/meetings/european-council/2014/10/23-24/
[15] Komisja Europejska (2014) ROZPORZĄDZENIE WYKONAWCZE KOMISJI (UE) NR
215/2014 z dnia 7 marca 2014 r
[16] Ministerstwo Gospodarki (2011) Polska. Raport o stanie gospodarki. s. 63.
http://www.mg.gov.pl/files/upload/8436/RoG2011.pdf (23.03.2016)
[17] Ministerstwo Rozwoju Regionalnego (2011) Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowa-
nia Kraju 2030, Załącznik do Uchwały nr 239 Rady Ministrów z dnia 13 grudnia 2011 r.
w sprawie przyjęcia Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 (poz. 252),
s. 134-152.
[18] Ministerstwo Infrastruktury i Środowiska. Programowanie Perspektywy Finansowej
2014-2020 - Umowa Partnerstwa,2014, s. 77-87
[19] Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 roku- Prawo energetyczne (Dz.U. 1997 nr 54 poz. 348).
[20] Ustawa z dnia 20 lutego o odnawialnych źródłach energii (Dz.U. 2015 poz. 478).
ANALYSIS OF REGIONAL OPERATIONAL PROGRAMMES FOR THE 2014-2020
PERIOD IN THE CONTEXT OF FINANCING THE RENEWABLE ENERGY
INVESTMENTS
Key words: renewable energy, financing, EU funds
Summary. Energy Policy of the European Union obligates Poland to take action to increase the importance of
renewable energy. In this paper was conducted a detailed study of sixteen Regional Operational Programmes for
2014-2020 period in the context of possibilities for financing investments in renewable sources of energy, as
well as investments in companies that use this type of energy.
Małgorzata Świąder, doktorantka w Katedrze Gospodarki Przestrzennej na Uniwersytecie
Przyrodniczym we Wrocławiu. Jej zainteresowania naukowe koncentrują się wokół analiz
geostatystycznych, korelacji przestrzennych oraz planowania partycypacyjnego. Członkini
TUP o/Wrocław. E-mail: [email protected]
Katarzyna Tokarczyk-Dorociak, dr nauk rolniczych w zakresie kształtowania i ochrony
środowiska; obecnie adiunkt na Wydziale Inżynierii Środowiska i Geodezji Uniwersytetu
Przyrodniczego we Wrocławiu. Posiada wieloletnie doświadczenie w zakresie oceny oddzia-
ływań przedsięwzięć na środowisko oraz strategicznych ocen oddziaływania na środowisko.
Interesuje się wydatkowaniem środków UE na ochronę środowiska oraz prawem ochrony
środowiska. E-mail: [email protected]
Szymon Szewrański, kierownik Katedry Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Przyrodni-
czego we Wrocławiu, specjalista z zakresu ochrony i kształtowania środowiska. Prowadzi
interdyscyplinarne badania dotyczące prognozowania i oceny skutków środowiskowych po-
wodowanych zmianami w zagospodarowaniu przestrzennym. Interesuje się problemami
zrównoważonego rozwoju oraz zarządzania środowiskiem i zasobami naturalnymi. E-mail:
Jan Kazak, absolwent kierunków geodezja i kartografia oraz gospodarka przestrzenna; ukoń-
czył studia podyplomowe w zakresie w zakresie odnawialnych źródeł energii i gospodarki
odpadami. Obecnie asystent w Katedrze Gospodarki Przestrzennej na Uniwersytecie Przyrod-
niczym we Wrocławiu. Posiada doświadczenie w zakresie prac badawczych i naukowych
dotyczących zrównoważonego rozwoju w gospodarce przestrzennej oraz kwantyfikacji proce-
sów przestrzennych. E-mail: [email protected]