Anna Stalmach-Tkacz, Karina Mucha Rozwój …...może im się zmierzyć z wieloma trudnymi sytuacjami wychowawczymi. 3 J. Korczak, Jak kochać dziecko. Dziecko w rodzinie , Instytut

Rozwój – Wychowanie – EdukacjaProgram wychowania przedszkolnego

Anna Stalmach-Tkacz, Karina Mucha

Rozwój – Wychowanie – Edukacja

Ro

zwó

j – Wycho

wan

ie – Ed

ukacja ∙ P

rogram w

ychowania p

rzedszkolnego

Program wychowania przedszkolnego

Anna Stalmach-Tkacz, Karina Mucha

ZGODNY Z PODSTAWĄ PROGRAMOWĄ

Nabyta przez Ciebie publikacja jest dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy o przestrzeganie praw, jakie im przysługują. Zawartość

publikacji możesz udostępnić nieodpłatnie osobom bliskim lub osobiście znanym, ale nie umieszczaj jej w internecie. Jeśli cytujesz jej

fragmenty, to nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. Możesz skopiować część publikacji jedynie na własny użytek.

Szanujmy cudzą własność i prawo. Więcej na www.legalnakultura.pl

© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o. 2018ISBN 978-83-267-3353-6

Opracowanie redakcyjne: Agnieszka Uścińska, Renata Wasilewska.Nadzór artystyczny: Kaia Juszczak.

Opieka graficzna: Ewa Kaletyn. Projekt graficzny i projekt okładki: ULTRA.

Realizacja projektu graficznego: Katarzyna Bielejewska.

Ilustracje: ULTRA.Zdjęcia: Shutterstock.com/okładka, strona pierwsza

Wydawnictwo dołożyło wszelkich starań, aby odnaleźć posiadaczy praw autorskich do wszystkich utworów zamieszczonych w publikacji. Pozostałe osoby prosimy o kontakt z Wydawnictwem.

Nowa Era Sp. z o.o.Aleje Jerozolimskie 146 D, 02-305 Warszawa

www.nowaeradlaprzedszkola.pl, e-mail: [email protected], tel. 801 88 10 10

Druk i oprawa: Drukarnia Drogowiec-PL

3

Spis treści

Wstęp ............................................................................................................................ 5

1. Koncepcja programu ................................................................................................ 7 1.1. Wspieranie rozwoju dziecka (aktywności) jako podstawa

planowania i wdrażania działań wychowawczo-edukacyjnych .......................... 9 1.2. Wychowanie w duchu wartości jako konsekwencja wspierania

rozwoju emocjonalnego i społecznego ............................................................ 12 1.3. Edukacja jako nauczanie i uczenie się w ramach wspierania

wielokierunkowej aktywności dziecka oraz zindywidualizowanych oddziaływań nauczycieli, specjalistów i rodziców ............................................ 15

2. Zintegrowane działania nauczycieli, specjalistów i rodziców w procesach wspierania rozwoju i edukacji dzieci z uwzględnieniem procesów indywidualizacji ...................................................................................................... 22

2.1. Rola nauczycieli i specjalistów w realizacji programu ...................................... 22 2.2. Rola i zadania rodziców w realizacji programu ................................................ 24

3. Cele i zadania wychowania przedszkolnego ........................................................ 25 3.1. Cele i zadania wychowawczo-profilaktyczne ................................................... 25 3.2. Cele i zadania edukacyjne, czyli jak stymulować sferę najbliższego

rozwoju dziecka ................................................................................................ 27

4. Treści programowe – rozkład z uwzględnieniem wieku rozwojowego ............... 38 4.1. Treści programowe dla dzieci w wieku rozwojowym 3–4 lata .......................... 40 4.2. Treści programowe dla dzieci w wieku rozwojowym 5 lat .............................. 46 4.3. Treści programowe dla dzieci w wieku rozwojowym 6 lat .............................. 55

5. Sposoby i warunki realizacji celów oraz zadań w poszczególnych sferach rozwojowych z uwzględnieniem metod i form indywidualizacji ............ 72

5.1. Metody wychowawcze i edukacyjne z uwzględnieniem metod wspierających procesy indywidualizacji w ramach zintegrowanych działań nauczycieli i specjalistów ........................................... 72

5.2. Metody wychowawcze ...................................................................................... 73 5.3. Metody edukacyjne nauczania i uczenia się .................................................... 75 5.4. Wykorzystanie środków i pomocy dydaktycznych

z uwzględnieniem warunków bezpiecznego i efektywnego korzystania z nowoczesnych technologii ........................................................ 84

5.5. Plan metodyczny organizacji aktywności dzieci ............................................. 85

4

6. Realizacja pomocy psychologiczno-pedagogicznej z uwzględnieniem aktualnych przepisów oraz podstaw naukowych dotyczących wspierania rozwoju dziecka ...................................................................................................... 87

6.1. Modele i procedury udzielania dzieciom pomocy psychologiczno-pedagogicznej ....................................................................... 87

6.2. Obserwacja pedagogiczna – diagnoza funkcjonalna w teorii i praktyce ........ 98

7. Monitorowanie podstawy programowej – propozycje rozwiązań .................... 107

8. Biblioteka przedszkolaka – propozycje książek z klasyki i współczesnej literatury dziecięcej .................................................................... 112

9. Biblioteka nauczyciela .......................................................................................... 114

Bibliografia ................................................................................................................ 117

Aneks do programu .................................................................................................. 119

5

Drogie Nauczycielki, Drodzy Nauczyciele,

W wychowaniu mądrych i szczęśliwych dzieci chodzi o to, aby żyły w praw-dzie, czyniły dobro i potrafiły kochać siebie oraz innych ludzi – to nasze prze-myślenie chcemy Wam przekazać jako podstawę wszystkiego, co proponuje-my w tym programie.

Pragniemy, aby każdy nauczyciel dążył do autentycznego bycia z dzieckiem we wszystkim, co się zdarzy w jego życiu na tym pierwszym, najważniejszym etapie jego rozwoju.

Prof. Maria Grzegorzewska napisała kiedyś, że „Korczak wyzwalał prawdę już wprost obecnością swoją. Każdy w obcowaniu z nim stawał się sobą – był sobą. Czuło się całą małość frazesów, zakłamania i form nieistotnych. Tęsk-niło się wprost do tej prostoty i czystości myśli, którą niosły ludziom prócz smutku i zadumy, jego dziwne, dobre oczy”1. Życzymy Wam, Drogie Kole-żanki i Drodzy Koledzy, abyście zawsze znajdowali w swojej pracy tego ducha prawdy, prostoty i radości, jakiej potrzebują nasze dzieci w świecie wielkich i szybkich przemian.

Oddajemy w Wasze ręce program, który powstawał na kanwie spotkań z Wami i Rodzicami Waszych wychowanków, a także na bazie naszych włas-nych doświadczeń jako rodziców i nauczycieli, i edukatorów. Pragniemy, aby wszystko, co znajdziecie w tym programie, okazało się dla Was nie tylko przy-datne w codziennej pracy, ale również pomocne, szczególnie w nowej sytua-cji prawnej, w której program wychowania przedszkolnego stanowi najważ-niejszy dokument przedszkola, ilustrujący, jak mówi podstawa programowa: „Wszystkie doświadczenia dzieci płynące z organizacji pracy przedszkola”, które mają być „efektem realizacji programu wychowania przedszkolnego”. Chcemy, aby ten program był dla Was źródłem inspiracji, innowacji, wspar-ciem w planowaniu pomocy psychologiczno-pedagogicznej i wskazówką we wdrażaniu podstawy programowej oraz wielu innych wymagań, w tym szczególnie wymagań nadzoru, z których jesteście rozliczani w sposób mniej lub bardziej formalny. Ale przede wszystkim z wymagań, jakie stawiają przed nami dzieci wychowujące się we współczesnych rodzinach.

Anna Stalmach-Tkacz Karina Mucha

1 M. Grzegorzewska, Nie można go z nikim porównać [w:] Wspomnienia o Januszu Korczaku, Warszawa 1989, s. 227.

7

Koncepcja programurozdział 1.

DOBRO(bonum)

PIĘKNO(pulchrum)

PRAWDA(verum)

Celem wychowania przedszkolnego jest wsparcie całościowego rozwoju dziecka. Wsparcie to realizowane jest przez proces opieki, wychowania i nauczania – uczenia się, co umożliwia dziecku odkrywanie własnych możliwości, sensu działania oraz gromadzenie doświadczeń na drodze prowadzącej do prawdy, dobra i piękna.2

podstawa programowa wychowania przedszkolnego

Na drodze do dobra, prawdy i piękna – słynnej Platońskiej tria-dy, która została wpisana w podstawę programową – idziemy krok w krok z dzieckiem, które rozwijając się, potrzebuje na-szego wsparcia w rozwoju, wychowaniu i edukacji:

ROZWÓJ – odgrywa kluczową rolę w diagnozie, plano-waniu pracy z dzieckiem, oddziaływaniu kompensu-jącym i wspierającym dziecko ze względu na jego indywidualne możliwości i potrzeby.

WYCHOWANIE – determinuje organizację współ-pracy z rodzicami, metody i formy odziaływań w czasie zajęć z dziećmi w kontekście przyjętego systemu wartości, a także w kontekście wskazanych wymagań podstawy programowej.

EDUKACJA – jest oparta na wiedzy uzyskanej dzięki diagnozie rozwoju, wspomagana przyjętymi sposobami oddziaływań wychowawczych, w tym współpracy z domem ro-dzinnym, dostosowana do wymagań wypływających z podstawy programowej, a przy tym musi dawać gwarancję sukcesu każdemu dziecku mającemu rozpocząć naukę w szkole.

U podstaw programu leży m.in. przekonanie, że wychowanie i edukacja małego dziecka z roku na rok staje się coraz większym wyzwaniem dla polskich nauczycieli, pedagogów i psychologów, którzy uważnie obserwując rozwój swoich wychowanków, zastanawiają się nad tym, jak przygotować dzieci na kolejne zmiany w bardzo szybko rozwijającym się świecie, pomagając im równocześnie funkcjonować tu i teraz. Świat dziecka w wie-ku przedszkolnym jest złożony z dwóch najważniejszych sfer: domu rodzinnego i przed-szkola. Jak sprawić, aby małe dziecko, wkraczające w świat pełen wspaniałych przygód i niebezpieczeństw, uczące się odróżniania dobra od zła, poznające siebie oraz innych

2 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej (…) Dz. U. 2017, poz. 356.

8

Koncepcja programu

w różnych sytuacjach, miało mądre wsparcie w dorosłych, którzy towarzyszą mu na co dzień? Coraz częściej dochodzimy do wniosku, że aktywność współczesnych dzieci bywa skrajnie wyolbrzymiona lub tłumiona – brakuje mądrej równowagi. W historii każde-go przedszkola znajdą się opowiadania o dzieciach hiperaktywnych i dzieciach uśpio-nych, zablokowanych, pozornie leniwych, nieobecnych. Znajdą się również opowiadania o uśpionych, nieobecnych lub nadaktywnych rodzicach. Co zrobić? Jak otworzyć drzwi do prawidłowego rozwoju dziecka, o którym tak wiele mówimy, a który z roku na rok budzi coraz większy niepokój?

Okazuje się, że kluczy do tych drzwi nie musimy szukać daleko. Te, które wskazuje nam nauka, znajdują się w samym człowieku i w sposób naturalny, niejako od wewnątrz aktywizują w dziecku drogę prawidłowego rozwoju. Wystarczy je nazwać i zacząć wyko-rzystywać celowo, planowo i świadomie.

Od wielu lat w naszej pracy koncentrujemy się na szukaniu sposobu na kształcenie mądrych dzieci. Z naszą koncepcją nauczyciele i rodzice nie muszą szukać rozwiązań – otrzymują je w praktyce, na co dzień i bez zbędnego teoretyzowania. Program i ze-staw materiałów edukacyjnych „Dzieciaki w akcji” to sposób na wychowanie mądrych i szczęśliwych dzieci. Dzieci prawdziwie szczęśliwe są przede wszystkim wtedy, gdy mają oparcie w odważnych rodzicach i silnych nauczycielach, gdy czują się kochane, akcepto-wane, aktywne, wolne. I tak właśnie od wychowania dochodzimy w końcu do uczenia

się, które nadaje sens temu, co dzie-cko robi. Dlatego naszym głównym celem jest dawanie nauczycielom siły, rodzicom odwagi, a dzieciom szczęś-cia. Towarzyszy nam w tym wszyst-kim bardzo głęboka znajomość psy-chologii, pedagogiki, dydaktyki, metodyki, ale również, a może prze-de wszystkim, praktyki. Ponieważ, jak pisał w swoich dziennikach Ja-nusz Korczak: „Wychowawca, który nie wtłacza a wyzwala, nie ciągnie

a wznosi, nie ugniata a kształtuje, nie dyktuje a uczy, nie żąda a zapytuje – przeżyje wraz z dzieckiem wiele natchnionych chwil [...]”.3 Chcemy, aby nauczyciele otrzymywali od nas stałe wsparcie zarówno w procesach nauczania, uczenia się, jak i wychowania. Często to właśnie nauczyciele są jedyną ostoją dla rodziców, którzy „…nie chcą wiedzieć tego, co wiedzą – i widzieć tego, co widzą”4, dlatego rodzicom jest potrzebna odwaga, która po-może im się zmierzyć z wieloma trudnymi sytuacjami wychowawczymi.

3 J. Korczak, Jak kochać dziecko. Dziecko w rodzinie, Instytut Książki, Warszawa 2012, s. 120.4 J. Korczak, tamże, s. 32.

Janusz Korczak (1878–1942)Lekarz i pedagog. W swojej pracy z dziećmi wyznawał zasadę, że dziecku należy się taki sam szacunek jak osobom dorosłym, gdyż jest to mały CZŁOWIEK. Okres dzieciństwa traktował jako najważniejszy moment rozwoju. Dlatego podstawą jego metody pracy z dziećmi była rozmowa i dialog, w czasie których pozwalał swoim wychowankom samodzielnie wyciągać wnioski – dziecko musi samo przeżyć swoje emocje i decydować o swoim zachowaniu. Dorosły jest kochającym przewodnikiem małego człowieka.

9

Wspieranie rozwoju dziecka...

Program opisuje sposoby rozwijania umiejętności uczenia się dzieci oraz metody wspie-rania rozwoju emocjonalno-społecznego zgodnie z najnowszą wiedzą z zakresu psy chologii emocji i motywacji, dostarcza rozwiązań w zakresie indywidualizacji pracy z dzieckiem, w tym również przez pryzmat włączania domu rodzinnego w wychowanie, profilaktykę i edukację małego dziecka. Program jest zgodny z obowiązującymi przepisami.

Poprowadźmy więc dziecko ku dobru, prawdzie i pięknu. Zróbmy to przez określenie, czym jest wspieranie całościowego rozwoju dziecka, opieka i wychowanie w duchu war-tości oraz ukazanie sposobów uczenia – uczenia się.

1.1. Wspieranie rozwoju dziecka (aktywności) jako podstawa... planowania i wdrażania działań wychowawczo-edukacyjnych

Ważne jest, by dziecko dzięki zabawie opanowało rzeczywistość. Ale jeszcze ważniejsza dla jego rozwoju jest swoboda przekształcania sytuacji, w której odgrywa bierną rolę, w zdarzenie, którego jest aktywnym inicjatorem i nad którym ma kontrolę.5

Bruno Bettelheim, Wystarczająco dobrzy rodzice...

Współczesny świat – nowoczesny, pełen wyzwań, nowych odkryć, zmian na niespotyka-ną dotychczas skalę, wiedzy przyrastającej w geometrycznym pędzie, której żaden czło-wiek nie jest w stanie nawet ogarnąć umysłem – wymaga od nas, nauczycieli, nowego spojrzenia na dziecko. Chociaż świat pędzi, my musimy się zatrzymać i pomyśleć, czy zewnętrzne zmiany, których jest tak wiele, pomagają nam w wychowywaniu czy wręcz przeciwnie – przeszkadzają. Kiedy się zatrzymać, a kiedy pobiec za światem, by wycho-wać dziecko XXI wieku?

Niech przewodnikami na tej niełatwej drodze będą dla nas autorytety psychologii roz-wojowej i wychowawczej – wszystkie te osoby, które głęboko rozumiały, na czym polega kształtowanie i wychowywanie małego człowieka, a także, bardzo często, znalazły odpo-wiedź na pytanie, jak najlepiej pomóc nauczycielom i opiekunom, którym dzieci zostały powierzone. Czasami natłok informacji w otaczającym nas świecie powoduje, że trudno odróżnić ten prawdziwy, mocny głos zweryfikowanej nauki i rzetelnego doświadczenia od wszelkich innych, nie zawsze mądrych głosów.

Zanim dziecko pojawi się w przedszkolu, wiele w jego życiu już się wydarzy. Będą to rzeczy na tyle istotne i ważne dla dalszego rozwoju, że również przy nich warto się za-trzymać. To, jakie były pierwsze trzy lata dziecka, ma istotny wpływ na jego dalsze losy w przedszkolu, szkole, a także w dorosłym życiu. Poszczególne kamienie milowe w roz-woju dziecka opisał psycholog Erik Erikson.

5 B. Bettelheim, Wystarczająco dobrzy rodzice. Jak wychować dziecko, przekł. D. Kubicka, M. Gawlik, Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2005, s. 214.

10

Koncepcja programu

Wyróżnił on w ciągu życia człowieka osiem uniwersalnych etapów, kamieni milowych, po których wędruje dziecko, a w późniejszym etapie również dorosły, a dla każdego z nich wyróżnił zadania rozwojowe. Przyjrzyjmy się uważnie pierwszym czterem etapom rozwoju, które mają bardzo duży wpływ na roz-wój dziecka przed pójściem do przed-

szkola oraz wtedy, gdy uczęszcza do przedszkola:ETAP PIERWSZY – od narodzin do około 18. miesiąca życia – jest związany z bardzo

ważnym momentem budowania bliskości niemowlęcia z opiekunem oraz wykształcania podstawowego zaufania lub braku zaufania,

ETAP DRUgI rozpoczyna się przed drugim rokiem życia dziecka i zazwyczaj kończy około trzeciego roku życia, dotyczy chęci lub niechęci dziecka do budowania swojej auto-nomii oraz chęci poznawania świata lub ucieczki od wszystkiego, co nowe i niespotykane,

ETAP TRZECI to czas po trzecim roku życia (wtedy dziecko często trafia już do przed-szkola) i trwa do około czwartego, piątego roku życia, wtedy dziecko buduje swoją tożsa-mość przez podejmowanie inicjatywy, identyfikowanie się z innymi ludźmi, budowanie poczucia własnego ja,

ETAP CZWARTY to czas między piątym lub szóstym rokiem życia a kończący około dwunastego roku życia, kiedy to dziecko poznaje lepiej swoje możliwości, buduje swoje kompetencje przez działanie, odkrywanie, aktywność poznawczą.

Dziecko może przejść kamienie milowe swojego rozwoju psychospołecznego w bardzo różny sposób i mają na to wpływ zarówno rozwój biologiczny dziecka, jak i czynniki społeczne, kulturowe, zależne od tego, w jakim miejscu, z kim dziecko się wychowuje, jak wiele dostaje miłości i wsparcia od osób z najbliższego otoczenia. W rozwoju bardzo waż-ni są inni ludzie. Jeśli któryś etap nie dostarczy dziecku wystarczającej siły do przezwy-ciężenia rozwojowego kryzysu, konsekwencje tego mogą przynieść w życiu cierpienie, ból i nieumiejętność radzenia sobie w sytuacjach społecznych – konflikt.

18 MIESIĘCY– –3 LATA

•stawanie się

•odkrywanie świata

0–18 MIESIĘCY

• istnienie

•budowanie więzi

4–5 LAT

•bycie

•określanie własnej

tożsamości

6–12 LAT

•działanie

•kompetencja

Erik H. Erikson (1902-1994)Uważał, że rozwój człowieka trwa całe życie – od momentu, kiedy się rodzimy, do czasu, kiedy umieramy. Wyróżnił w całym życiu osiem etapów (kamieni milowych), które w zależności od tego, jak zostaną przeżyte, pomogą nam w życiu lub je znacznie utrudnią. Cztery z tych etapów dotyczą czasu, który dziecko spędza w domu i przedszkolu, zanim pójdzie do szkoły.

11

Wspieranie rozwoju dziecka...

Konflikty psychospołeczne wyróżnione przez Eriksona stanowią integralną część życia i rozwoju człowieka i są traktowane jako normatywne6. Normatywne konflikty psycho-społeczne stają się ważnymi kamieniami milowymi w kształtowaniu się osobowości dzie-cka. Prześledźmy uważnie, co się dzieje, kiedy coś pójdzie nie tak, by mieć pełną świa-domość, w jaki sposób można pomóc wychowankom, którzy takiej pomocy potrzebują.

ETAP PIERWSZY, w którym kształtuje się ufność lub nieufność do ludzi w zależności od tego, jakiej opieki doświadczyło dziecko. Jeśli była to pełna ciepła i miłości relacja, ufność została zbudowana. Jeśli natomiast opieka była zła, zabrakło bliskości i oddania, dziecko zostało w jakiś sposób odrzucone, to może wystąpić zjawisko złej adaptacji do tej fazy. Dlatego często w przedszkolu będziemy mieć dzieci pozbawione NADZIEI:• dzieci wycofane, emocjonalnie odcięte – są nieufne, zamknięte w sobie, smutne lub

w ogóle nie potrafią okazywać emocji,• dzieci klejące się i zazdrosne o inne dzieci – dzieci, które chcą skompensować sobie

brak zbudowanego zaufania w domu rodzinnym w osobie nauczyciela, chcąc zagar-nąć go tylko dla siebie, ciągle zwracają na siebie uwagę, są zazdrosne o panią.

ETAP DRUgI, w którym toczy się ważny proces między autonomią a aktywnością dzie-cka, jego chęcią do działania i poznawania świata a wstydem i zwątpieniem w siebie i włas-ne siły, jeśli dorośli przelali na dziecko zbyt wiele lęku i niechęci do świata.

Gdy dzieci aktywne słyszą ciągle od swoich opiekunów komunikaty: Uważaj, tu nie wolno. Musisz robić tylko to, na co ci pozwolę, inaczej spotka cię krzywda, dziecko nie ma szans na odkrycie radości z poznawania świata, innych ludzi, zasad panujących w życiu. Kiedy lęk dorosłego będzie zbyt silny, spotkamy w przedszkolnych grupach dzieci pozba-wione własnej WOLI:• dzieci dystansujące się – trudno je zadowolić, wszystko jest dla nich bez sensu, szyb-

ko się nudzą, potrzebują ciągłej stymulacji i nowych wrażeń, nie potrafią zagłębić się w temat, ich emocje są bardzo rozproszone i płytkie,

• dzieci bojaźliwe – ciągle odczuwają lęk przed działaniem, niechętnie podejmują nowe wyzwania, wymagają naszej uwagi nawet przy prostej czynności, są płaczliwe, ner-wowe, często wycofują się z zabawy, mówią, że inne dzieci się z nich śmieją.

ETAP TRZECI to niezwykle istotny kamień milowy – na tym etapie kształtuje się tożsa-mość dziecka, jego „ja” wewnętrzne i „ja” wobec świata. Ważną wartością jest inicjatywa, która może przegrać z poczuciem winy. Dziecko, u którego w zdrowy i prawidłowy spo-sób kształtuje się „ja”, uczy się, że jest ważne, potrzebne światu i kochane. Podejmuje więc inicjatywę wychodzenia do świata i drugiego człowieka. Czuje się bezpiecznie i pew-nie. Ale jeśli przebieg kształtowania „ja” zostanie zaburzony, przed dzieckiem zostaną

6 Psychologia rozwoju człowieka. Podręcznik akademicki, red. naukowa J. Trempała, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011, s. 77.

12

Koncepcja programu

postawione wymagania, na które nie jest gotowe, kiedy będzie czuło, że jest nieważne i niepotrzebne światu, wtedy będziemy obserwować w przedszkolu dzieci pozbawione ZDECYDOWANIA:• dzieci spięte – boją się, że zostaną skrytykowane, obserwują dorosłego, czy nie chce

znowu zwrócić im uwagi, kontrolują emocje i zachowania opiekunów, by przewidzieć i zabezpieczyć się przed krytyką, obawiają się robienia czegokolwiek, gdyż przewidu-ją, że może im się nie udać,

• dzieci niewidzialne – są teoretycznie „grzeczne” i nie sprawiają większych kłopotów, ale tak naprawdę są bardzo samotne, czują, że nic nie mogą w świecie, że nic nie zna-czą, nie wykształciła się u nich właściwa tożsamość „ja”.

ETAP CZWARTY to czas kształtowania poczucia sprawstwa i samodzielności dziecka. Aktywność i pracowitość toczą bój z poczuciem niższości. Dziecko uczy się na tym etapie, że działanie, które podejmuje, zmienia rzeczywistość wokół niego, i bardzo mu się to podoba. Próbuje siebie w różnych rolach. Bardzo ważne jest na tym etapie, żeby nie po-równywać dziecka z innymi, gdyż to zaburza właściwe poczucie kompetencji i rozwija świadomość, że nie jest wystarczająco dobre. Wtedy dzieci mają zaburzone KOMPETEN-CJE, a w przedszkolu mamy wówczas:• dzieci konkurujące – cokolwiek robią, działają tylko na pokaz, dla nagrody i zewnętrz-

nej satysfakcji, zanim przystąpią do zadania, kalkulują, czy to im się opłaca,• dzieci bezradne lub manipulujące – nie są chętne do podejmowania jakiejkolwiek ak-

tywności, gdyż nie widzą w niej celu, uchodzą za dzieci leniwe, o niskiej potrzebie samokontroli.

1.2. Wychowanie w duchu wartości jako konsekwencja wspierania rozwoju emocjonalnego i społecznego

Współczesne dzieci żyją w bardzo trudnym dla siebie świecie. Coraz więcej z nich nie dostaje tego, co jest im niezbędne do zdrowego rozwoju – czasu i miłości rodziców, właściwej stymulacji dla umysłu i dobrych wzorców zachowań, otrzymuje natomiast w dużych ilościach to, co jest dla nich bardzo szkodliwe – samotność, przeciążenie zajęciami, niekontrolowane godziny przed telewizorem (…). Pozbawione „zasilania emocjonalnego” i przewodnictwa ze strony najbliższych, czyli zdrowego pokarmu dla psychiki i umysłu, poddane ciągłym toksycznym wpływom kultury masowej i presjom środowiska, współczesne dzieci cierpią na anemię emocjonalną.7

Irena Koźmińska, Elżbieta Olszewska, Wychowanie przez czytanie

7 I. Koźmińska, E. Olszewska, Wychowanie przez czytanie, Świat Książki, Warszawa 2010, s. 12.

13

Wychowanie w duchu wartości...

Z jakimi problemami emocjonalnymi oraz zaburzeniami zachowania stykają się współ-cześni nauczyciele przedszkola? Okazuje się, że problemów jest coraz więcej i że można wyodrębnić grupy charakterystycznych zachowań dzieci, wynikających z określonych strategii (jawnych i ukrytych) przyjmowanych przez rodziców i opiekunów.

Poważne konsekwencje wychowawcze dla funkcjonowania dzieci mają następujące za-chowania dorosłych wobec dzieci:

RYgORYZM

W tym modelu są hamowane zachowania dziecka, które wynikają z jego emocjonalnych potrzeb. Dziecko musi spełniać oczekiwania dorosłych, a jeśli nie spełnia, jest złe, niegrzeczne, krnąbrne. Jest na-gradzane tylko za posłuszeństwo i „wyprzedzanie” oczekiwań dorosłych. W przedszkolu takie dzieci są bardzo grzeczne, mówimy nawet o nich: grzeczne dziecko, idealny chłop-

czyk, perfekcyjna dziewczynka. Jednak pod tą maską mogą się kryć dzieci z zamrożonymi uczuciami, które nie dostały przyzwolenia do okazywania prawdziwych emocji, a jedynie są przyzwyczajone, by zachowywać się i działać w taki sposób, żeby spełniać oczekiwania nauczycieli, systemu, tych, którzy stawiają wymagania.

IDEALIZACJA

W tym modelu rodzic bezkrytycznie patrzy na dziecko. W jego ocenie nie ma ono wad, a dziecko jest jak „anio-łek” lub „diabełek” – manipuluje dorosłymi, wykorzy-stuje słabość rodzica do siebie do rozgrywania swoich emocjonalnych konfliktów i do karania „winnych”. Gdy jego żądania i pragnienia nie są spełniane, staje się: agresywne,

nadpobudliwe, złośliwe. W dziecku tkwi wielki gniew do świata, który nie jest taki, jak ono pragnie. Nieradzenie sobie z własną złością przynosi dziecku wiele trudnych konsekwen-cji, a przede wszystkim nieumiejętność nawiązywania relacji z innymi dziećmi.

ULEgANIE

Dziecko dostaje wszystko, czego chce. Rodzice bezwarunko-wo spełniają wszelkie jego zachcianki, żeby tylko mieć spokój. Są uważani za świetnych i dobrych rodziców dla swoich dzieci. Dzieci natomiast czują, że nie dostają od rodziców prawdziwego wsparcia, a jedynie jego substytut, dlatego są: niespokojne, płaczliwe, ciągle wymagają uwagi. Pragną prawdziwych relacji, a ponieważ nie znają innych sposobów, są uciążliwe dla innych w swoich wyma-ganiach.

WYRĘCZANIE

Rodzice przejawiają zbytnią nadopiekuńczość w podsta-wowych czynnościach i okazywanie miłości przez „po-święcanie się dla dziecka”: dziecko wymaga ciągłej pomocy,

dziecko = zadanie

dziecko = inwestycja

dziecko = słabe i nieporadne

dziecko = królewicz/królewna

14

Koncepcja programu

bo samo sobie nie poradzi. Tymczasem dziecko nie czuje, że ma prawo się rozwijać, co przejawia się w takich postawach, jak: złoszczenie się, niszczenie prac innych oraz skupia-

nie uwagi na sobie. Dziecko ma w sobie duży lęk przed jakimkolwiek działaniem, zaszcze-piony przez opiekunów.

ZANIEDBANIE

Problemy dziecka są męczące i nieistotne dla rodzica, dlatego ich unika za wszelką cenę, np. nie słucha uwag innych o dziecku, nie przyjmuje do wiadomości sugestii i próśb. Dziecko nie jest waż-

ne i tak to czuje, dlatego jest: nieobecne i obojętne, nadmiernie wyciszone lub pobudzone

i agresywne. W rzeczywistości nie ma zbudowanego podstawowego poczucia więzi, które jest kluczem do szczęścia i nawiązywania relacji z drugim człowiekiem.

NIESTABILNOść

Rodzic żyje na emocjonalnej huśtawce, co udziela się dziecku i nie może ono do końca zaufać dorosłemu, który wielokrotnie go zawiódł. Raz dziecko dostaje dużo wsparcia, innym razem

nie otrzymuje pomocy i wsparcia. Dlatego też często dzieci z takich rodzin są: niesta-

bilne emocjonalnie, niedojrzałe, nieufne, mogą być agresywne i nadpobudliwe z epizodami

grzeczności.

Dzieci pochodzą z bardzo różnych domów, w których ich emocje i zachowania albo są nadmiernie kontrolowane, albo nie ma żadnych granic, więc dziecko nie czuje się bez-piecznie i jest niepewne. Zadaniem nauczyciela jest wykorzystać wnioski z rozpoznania sytuacji społecznej dziecka oraz czynników środowiskowych, które mają na nie wpływ, do planowania strategii postępowania, w które będą włączani rodzice, oraz uwzględnić ewentualne ryzyko wystąpienia tzw. błędów wychowawczych i monitorować proces wy-chowania, a także korygować postępowanie własne oraz innych osób pracujących z dziec-kiem w przedszkolu.

W stosunku do rodziców nauczyciel powinien wykorzystać tę wiedzę w celu umoż-liwienia im zdiagnozowania dominujących cech stylów wychowania dziecka i wskazać (uzgodnić) kierunki dalszego wspólnego postępowania z dzieckiem w taki sposób, aby rodzice zdawali sobie sprawę z tego, jakie konsekwencje w takim, a nie innym środowisku wychowawczym poniesie dziecko teraz i w przyszłości.

Skupiając się na ROZWOJU, WYCHOWANIU I EDUKACJI proponujemy zaangażowa-nie w ten proces na każdym jego poziomie rodziców i opiekunów. Najważniejszą zasadą, która musi być przyjęta przez wszystkie środowiska wywierające wpływ na dziecko, jest zasada spójności oddziaływań i przyjęcie jako podstawy wszelkiego działania wartości dobra, piękna, prawdy, a także szacunku, mądrości, miłości, wytrwałości, współpracy i współdziałania oraz dążenia do stawania się lepszym człowiekiem. Nie będzie to możliwe

dziecko = problem

dziecko = obowiązek

15

Edukacja jako nauczanie i uczenie się...

bez świadomości dobrych i złych skutków oddziaływań wychowawczych, które mają miejsce zarówno w domu, jak i w przedszkolu. Ponieważ rodzice, mając największe pra-wo decydowania o sposobie wychowania dziecka, są jednocześnie najbardziej narażeni na popełnianie błędów w tym obszarze, a zadaniem przedszkola jest wspierać rodziców w wychowywaniu dzieci – dlatego warto, aby treść tego rozdziału posłużyła zarówno jednym, jak i drugim do wspólnej analizy i uzgodnienia sposobów współpracy i wzajem-nego wspierania się.

1.3. Edukacja jako nauczanie i uczenie się w ramach wspierania wielokierunkowej aktywności dziecka oraz zindywidualizowanych

oddziaływań nauczycieli, specjalistów i rodziców

Uczenie się jest procesem bardzo złożonym. Jest ono opisane jako „zdolność konsekwen-tnego i wytrwałego uczenia się, organizowania własnego procesu uczenia się, w tym poprzez efektywne zarządzanie czasem i informacjami, zarówno indywidualnie, jak i w grupach. (…) Kompetencja ta obejmuje świadomość własnego procesu uczenia się i potrzeb w tym zakresie, identyfikowanie dostępnych możliwości oraz zdolność pokony-wania przeszkód w celu osiągnięcia powodzenia w uczeniu się. Kompetencja ta oznacza nabywanie, przetwarzanie i przyswajanie nowej wiedzy i umiejętności, a także poszuki-wanie i korzystanie ze wskazówek. Umiejętność uczenia się pozwala osobom nabyć umie-jętność korzystania z wcześniejszych doświadczeń w uczeniu się i ogólnych doświadczeń życiowych w celu wykorzystywania i stosowania wiedzy i umiejętności w różnorodnych kontekstach – w domu, w pracy, a także w edukacji i szkoleniu. (...) Kluczowymi czyn-nikami w rozwinięciu tej kompetencji u danej osoby są motywacja i wiara we własne możliwości”.8

Za Barbarą Dudel (2014), na potrzeby tego programu, na etapie wychowania przedszkol-nego i realizacji jego celu głównego, czyli wspierania całościowego rozwoju dziecka, re-

alizowanego przez proces opieki, wychowania

i nauczania – uczenia się, przyjmuje się trzy cechy główne kompetencji uczenia się: wie-

dza, umiejętności, postawy. Zakłada się, że w efekcie takiego wsparcia

dziecko osiąga dojrzałość do podjęcia nauki na pierwszym etapie edukacji.

8 Zalecenie Parlamentu Europejskiego i Rady z 18 grudnia 2006 r. w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie (2006/962/WE).

16

Koncepcja programu

W zakresie wiedzy dziecko:

• zdobywa informacje o własnych silnych i słabszych stronach oraz sposobach ucze-nia się, które sprawiają mu najwięcej przyjemności, satysfakcji i dostarczają sukcesu,

• zdobywa informacje o własnych celach, w stawianiu których pomagają mu nauczyciel i rodzice oraz specjaliści, związanych z uczeniem się, oraz o wiedzy, umiejętnościach niezbędnych do ich osiągnięcia na poziomie zgodnym z potrzebami rozwojowymi i edukacyjnymi,

• zdobywa informacje o tym, w jaki sposób i od kogo może czerpać wsparcie w sytua-cjach problemowych, związanych m.in. z własną aktywnością poznawczą.

W zakresie umiejętności dziecko:

• zdobywa sprawności i przygotowuje się do nauki czytania, pisania oraz liczenia, • doświadcza sytuacji i konsekwencji w zakresie wytrwałości w uczeniu się rozumianej

jako podejmowanie kolejnych prób rozwiązania problemu, koncentracji na dłuższy czas oraz w podejmowaniu prób krytycznej refleksji na temat celowości uczenia się z pomocą nauczyciela i rodzica,

• doświadcza pierwszych prób poświęcania czasu zarówno na samodzielną naukę, np. przez gry, zabawy, ćwiczenia, charakteryzującą się dążeniem do samodyscypliny ro-zumianej jako próby zadbania o to, aby kończyć rozpoczętą pracę, jak i na wspólną pracę w ramach procesu uczenia się, czerpania korzyści z różnorodności grupy oraz dzielenia się nabytą wiedzą i umiejętnościami – podejmowanie prób współdziałania i współpracy,

• wykorzystuje technologie informacyjne i komunikacyjne (w grupach pięcio- i sześ-cioletnich) jako narzędzie, które może być przydatne w poszukiwaniu rozwiązań problemów, prowadzeniu obserwacji oraz innych formach aktywności z zachowa-niem odpowiednich proporcji czasowych dotyczących spędzania przez dziecko czasu przed monitorem komputera lub tabletu,

• poszukuje, zdobywa, przetwarza i przyswaja nową wiedzę i umiejętności,• z pomocą nauczycieli, specjalistów i rodziców podejmuje próby zarządzania swoimi

wzorcami: rozwiązywania problemów, w ramach których dziecko korzysta z naby-tej wiedzy, tworzenia sytuacji problemowych i zadaniowych dla innych, tworzenia, kreowania, wymyślania z próbami świadomego korzystania z nabytych doświadczeń i umiejętności,

• nabywa z pomocą nauczycieli i rodziców umiejętność oceniania swojej pracy oraz, w razie potrzeby, szukania rady, informacji i wsparcia przez stosowanie samooceny w formie symboli, obrazków tematycznych lub innych form,

• z pomocą nauczyciela i rodziców dokonuje prób refleksji na temat celu uczenia się, zwłaszcza w dłuższej perspektywie czasowej próbuje odpowiedzieć na pytania: „Co już wiem? Co już potrafię?”.

17


W zakresie postaw dziecko:

• jest wspierane przez nauczycieli i rodziców w podtrzymywaniu motywacji i wiary we własne możliwości w zakresie uczenia się i osiągania sukcesów w tym procesie przez całe życie,

• jest wzmacniane w postawie nastawienia na rozwiązywanie problemów, nie boi się problemów, nie frustruje się poniesioną porażką, podejmuje kolejne próby poradze-nia sobie z poniesioną porażką; sprzyja to zarówno uczeniu się, jak i zdolności do samorozwoju oraz pokonywania przeszkód,

• z pomocą nauczyciela i rodziców korzysta z własnych i cudzych życiowych doświad-czeń,

• doświadcza wartości nabytych umiejętności w codziennym życiu – czynnościach, sytuacjach, zabawach tematycznych nawiązujących do realnych doświadczeń i sytu-acji.9

Bardzo ważnym elementem procesu uczenia się jest osobowość człowieka. Nauczyciel powinien uwzględnić model Wielkiej Piątki10, w którym cecha taka jak „sumienność” wraz ze składowymi została przyjęta jako jeden z najważniejszych elementów związa-nych z efektywnością kształcenia.

Angela Duckworth (2016) podkreśla znaczenie wyjątkowego połączenia pasji i długo-terminowej wytrwałości, Walter Mischel (2015) – samokontroli, Carol Dweck (2016) pisze o pracowitości i długoterminowym planowaniu, Philip Zimbardo (2009) o przyszłościo-wej perspektywie czasu – wszystkie te cechy należy traktować jako kierunek przyjętych oddziaływań na dziecko w ramach współpracy nauczycieli i rodziców, którzy coraz częś-ciej podkreślają deficyt w motywacji dzieci do uczenia się.

Informacje dotyczące wzmacniania tzw. motywacji wewnętrznej wypunktował zespół badaczy pod kierunkiem Carol Dweck. Z ich pracy wynika jednoznacznie, że rodzice i nauczyciele mają istotny wpływ na wzrost nastawienia na rozwój u dzieci, „chwaląc je za

wysiłek i wytrwałość (a nie za inteligencję), opowiadając im historie sukcesu znanych i po-wszechnie szanowanych osób, które podkreślają ciężką pracę i pasję poznawczą. Ważne jest także uzmysłowienie dzieciom funkcji mózgu jako narzędzia uczenia się.”11

9 B. Dudel, Istota i rodzaje kompetencji kluczowych [w:] J. Uszyńska-Jarmoc, B. Dudel, M. Głoskowska-Sołdatow (red.), Rozwijanie kompetencji kluczowych uczniów w procesie edukacji wczesnoszkolnej, Impuls, Kraków, 2014, s. 13–26.

10 Wielka Piątka (ang. Big Five) – pięcioczynnikowy model osobowości (w skrócie PMO), Paula Costy i Roberta McCrae, obejmuje pięć czynników osobowości: neurotyczność, ekstrawersję, otwartość na doświadczenie, ugodowość i sumienność [w:] A. Beauval, A. Gałdowa (red.): Klasyczne i współczesne koncepcje osobowości. Czynnikowe ujęcie osobowości (Osobowość w świetle różnic indywidualnych, Wyd. UJ, Kraków, s. 17)

11 K. Haimovitz, C.S. Dweck, What Predicts Children’s Fixed and Growth Intelligence Mind-Sets? Not Their Parents’ Views of Intelligence but Their Parents’ Views of Failure, „Psychological Science” first published on April 25, 2016.

18

Koncepcja programu

Nauczyciel i rodzice muszą dążyć do tego, aby kształtować u dziecka nastawienie na roz-

wój. Musi się to odbywać w sojuszu przedszkole – dom rodzinny dziecka lub inne środo-wisko wychowawcze, które zastępuje dom.

Dziecko nie może być w domu napominane lub karane za brak efektów „uczenia się”, np. pisaniem szlaczków czy trenowaniem czytania, a w przedszkolu dowiadywać się, że czytanie to przygoda, przyjemność, wędrówki wyobraźni.

Dodatkowo, przesadne skupianie się na efektach uczenia się, które zaczyna się w gru-pach starszych w przedszkolu, prowadzi do wyścigu, w którym nie liczy się uczenie się i dążenie do rozwoju, ale trening wąsko pojętych umiejętności podlegających pomiarowi dydaktycznemu. Wtedy nie może być mowy ani o motywacji wewnętrznej, ani o kształ-towaniu umiejętności uczenia się, a jedynie o wysiłku. „Nawet jeśli rodzice nie winią szkoły za niepowodzenia, to, koncentrując się wyłącznie na efektach końcowych, a nie na procesie uczenia się dziecka, zaszczepiają w nim przekonanie o stałości inteligencji.”12

Odnosząc się do rzeczywistości funkcjonowania dziecka w procesie uczenia się na co dzień, C. Dweck pisze: „Prawdopodobnie najczęstszym błędem jest po prostu zrównanie nastawienia na rozwój z wysiłkiem. Oczywiście, wysiłek jest kluczem do osiągnięć, ale nie jest to jedyna rzecz. Uczniowie muszą próbować nowych strategii [...]. Musimy rów-nież pamiętać, że wysiłek jest środkiem do osiągnięcia celu [...]”.13

Przyjmując powyższe założenia, nauczyciel znajdzie w programie wiele wskazówek, praktycznych porad lub narzędzi, które pozwolą mu wspierać rozwój dziecka. Ważne jest, żeby planując działania mające wpływ na zrównoważony rozwój dziecka, pamiętać o trzech aspektach i – celowo, planowo oraz świadomie – wykorzystać je we współpracy nauczycieli wychowawców i rodziców.

KLUCZ: „JA” DZIECKA – pomaga w uświadamianiu sobie i nazywaniu emocji, stanów fi-zycznych, odkrywaniu i rozumieniu własnych lęków, uczuć i stanów w różnych sytua-cjach

KLUCZ: RELACJE Z INNYMI LUDŹMI – pomaga w nawiązywaniu relacji, podtrzymywaniu więzi, rozumieniu zachowań i uczuć innych osób

KLUCZ: SAMOREALIZACJA – sposób na stworzenie podstaw dla procesów uczenia się dziecka.

Program, począwszy od trzylatka, zakłada, że nauczyciel, wywierając wpływ na dzie-cko i organizując mu odpowiednie warunki aktywności, spiralnie stymuluje rozwój umiejętności dziecka, angażując w ten proces zarówno mechanizmy uczenia się każdego dziecka, jak i wszystkie czynniki środowiskowe, w których dziecko funkcjonuje, dzięki

12 jw. 13 jw.

19


temu mamy do czynienia ze spójnym systemem oddziaływań nauczyciela, a także ro-dzica zgodnie z potrzebami i możliwościami psychofizycznymi i edukacyjnymi małego dziecka.

Wszystko, co proponujemy w programie, zmierza do wprowadzenia w przedszkolu systemu wychowania kształtującego, czyli takiego nastawienia na rozwój, wychowanie i edukację dziecka, które polega na świadomym i aktywnym towarzyszeniu dziecku, wspieraniu go w doświadczaniu świata i siebie, stawianiu mu wymagań na miarę jego możliwości, a zarazem dawaniu mu poczucia bezpieczeństwa psychicznego i fizycznego w każdym momencie życia.

Jednym z kluczowych elementów tego systemu jest samoocena, do której wdrażamy dziecko od najmłodszych lat. W myśl słów Janusza Korczaka, którego pedagogika wycho-wania towarzyszy nam i inspiruje koncepcję wychowania kształtującego: „Pozwól dzie-ciom błądzić i radośnie dążyć do poprawy”14 – samoocena jest jednym z najważniejszych elementów procesu uczenia się. Dziecko, wskazując lub rysując przy specjalnie dobranych ćwiczeniach odpowiedni symbol – buźkę, niejako nazywa swój stosunek emocjonalny do zadania lub problemu, z którym musiało się zmierzyć. Dzięki tej czynności uczymy każ-dego pięciolatka i sześciolatka świadomego odnoszenia się do tego, co w procesie uczenia się jest dla niego łatwe, przyjemne, satysfakcjonujące (co lubi) lub do tego, co jest dla niego zbyt trudne, nieprzyjemne i nie dostarcza mu radości z podejmowanego wysiłku (czego nie lubi). Dwie buźki – wesoła i smutna – są początkiem procesu nauki myślenia dziecka o tym, co robi, jaki to ma sens, jaki jest jego stosunek do tego, co robi, i w jaki spo-sób może się zachować, kiedy ma trudność lub problemem – buźki symbolizują emocje, a to najprostszy język dziecka wyrażający jego stosunek do czegoś lub kogoś.

Dla nauczyciela to pierwszy krok do rozwijania u dzieci tzw. metauczenia się, które oprócz wniosków z badań naukowych na całym świecie zostało wpisane do nowej pod-stawy programowej i stanowi bardzo duże wyzwanie w praktyce.

„Samoocenki” zakreślane przez dzieci to działanie, którego następstwem jest udzie-lanie dziecku przez nauczyciela informacji zwrotnej w formie dostosowanej do jego możliwości percepcyjnych. To początki wychowania kształtującego, którego kontynua-cją w szkole jest ocenianie kształtujące. W procesie tym muszą aktywnie uczestniczyć zarówno nauczyciele, jak i rodzice – dlatego dodatkowe wskazówki lub pomoce służące wdrażaniu wychowania kształtującego znajdą się w niniejszym programie wychowania przedszkolnego.

Celowe i planowe wytworzenie nowej tendencji w wychowaniu przedszkolnym współ-czesnego dziecka i wspieraniu współczesnej rodziny – wychowania kształtującego – polega na: uwzględnieniu w planowaniu dydaktycznym najnowszych odkryć dotyczących pracy mózgu i wprowadzeniu planowania opartego na metodach projektowych charaktery-stycznych dla pracy przedszkola (od wprowadzenia w dany obszar świata po pokazywanie

14 J. Korczak, Dzieła, tom 7.: Jak kochać dziecko. Dziecko w rodzinie. Oficyna Wydawnicza Latona, Warszawa 1993, s. 19.

20

Koncepcja programu

efektów swojej pracy), a także na planowym, konsekwentnym i celowym włączaniu domu rodzinnego w procesy wspierania rozwoju i edukacji. Nie może być mowy o uczeniu się dziecka i nauczaniu go, jeśli nie będzie miało stabilizacji, a środowisko, w którym się wy-chowuje, nie będzie dostarczało mu pozytywnych warunków do rozwoju.

Do programu zostały stworzone materiały edukacyjne, w których rozwiązania meto-dyczne i dydaktyczne opierają się na koncepcjach i wynikach badań uznanych polskich i zagranicznych autorytetów w dziedzinie psychologii, pedagogiki i logopedii. Ponadto na-uczyciel ma do dyspozycji propozycje zajęć dziennych oraz specjalnie dobrane teksty, któ-rych biblioterapeutyczny charakter ma za zadanie wzmacniać warsztat pracy najbardziej doświadczonych nauczycieli przedszkola, a także materiały dla rodziców i opiekunów pomagające im rozpoznać właściwą drogę wspierania dziecka w całościowym rozwoju. Nauczyciel ma do dyspozycji m.in.: • zestawy zabaw ruchowych, muzykę i ćwiczenia relaksacyjne; zabawy i gry, w których

dziecko uczy się rozpoznawać swoje emocje,• porady psychologa, logopedy, specjalisty integracji sensorycznej; plansze i historyjki

obrazkowe, gry i zabawami interaktywne,• materiały rozwijające umiejętność uczenia się, samoocenę, karty pracy, ćwiczenia

dotyczące rozpoznawania emocji, propozycje zajęć rozwijających emocje.

Program jest napisany na podstawie najnowszych wyników badań psychologicznych i pedagogicznych dotyczących edukacji małego dziecka. Łączy w sobie założenia wy-nikające z rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym z założeniami przyjętymi w obo-wiązującej podstawie programowej i sposobami uczenia się określonymi na podstawie badań w Polsce i na świecie.

Rozwiązania metodyczne i dydaktyczne opierają się na koncepcjach i wynikach ba-dań takich uznanych autorytetów, jak: prof. dr hab. Anna Brzezińska, prof. dr hab. Jagoda Cieszyńska, prof. dr hab. Marta Bogdanowicz, prof. dr hab. Edyta Gruszczyk--Kolczyńska, prof. Zbigniew Semadeni, dr hab. Katarzyna Krasoń oraz prof. Graham Nuthall, prof. Robert i Elizabeth Bjork, prof. Angela Duckworth, Lew Wygotski, Erik Erickson.

główne założenia programu przyjęte do planowania procesów metodycznych:

• układ treści nawiązuje do kalendarza,• stosowanie odpowiednich środków dydaktycznych oraz kart ćwiczeniowych cha-

rakteryzujących się przejrzystością grafiki, odpowiednią gramaturą papieru, a na poziomie merytorycznym zawierających ćwiczenia możliwe do wykonania na wielu poziomach trudności,

• nawiązanie do systemu integracji treści zgodnie ze „strefą najbliższego rozwoju”,• włączenie obserwacji pedagogicznej i diagnozy w proces wspierania edukacji dzieci,• „wychowanie kształtujące” z elementem samooceny dokonywanej przez dziecko,

21


• nowatorskie podejście do uczenia matematyki, a równocześnie przywrócenie pod-staw logiki i dziecięcego filozofowania (klocki logiczne, zbiory i działania na zbio-rach, czynnościowe nauczanie matematyki),

• sojusz metod w uczeniu się i nauczaniu czytania z naciskiem na czytanie od najmłod-szych lat,

• łączenie nauki czytania z nauką pisania na poziomie propedeutycznym, • nacisk na edukację językową i literacką, w tym również poetycką, oraz edukację

historyczną i patriotyczną,• elementy bajkoterapii i rysunek dziecka jako sposób na komunikację z dzieckiem

oraz wsparcie obserwacji pedagogicznej w zakresie czynników środowiskowych ma-jących wpływ na funkcjonowanie dziecka,

• wspieranie rozwoju fizycznego jako łącznika między potrzebami emocjonalno-spo-łecznymi (zabawy ruchowe, gry, zawody sportowe, rytmika, muzyka) a rozwojem poznawczym dziecka ze szczególnym uwzględnieniem percepcji, motoryki i koor-dynacji ruchowej.

22

2.1. Rola nauczycieli i specjalistów w realizacji programu

Jeśli umiecie diagnozować radość dziecka i jej natężenie, musicie dostrzec, że najwyższą jest radość pokonanej trudności, osiągniętego celu, odkrytej tajemnicy. Radość tryumfu i szczęście samodzielności, opanowania, władania.15

Janusz Korczak, Jak kochać dziecko...

Nauczyciel oraz specjaliści realizujący ten program to osoby, które w pełni angażują się w rozwój własny i starają się wykorzystać ten fakt we wszystkich działaniach na rzecz roz-woju dziecka. Zaciekawiają, proponują różne formy aktywności, angażują każde dziecko zgodnie z jego możliwościami, kreują sytuacje, w których wszyscy wychowankowie będą mogli odnieść sukces, a następnie umiejętnie podnoszą wymagania i wzmacniają dzieci w podejmowaniu kolejnych wyzwań, nie koncentrując się na ich słabościach, a na silnych stronach.

Ważne jest, aby nauczyciel dążył do rozwijania w dziecku elementarnych umiejętno-ści samooceny, która stanowi początek rozwoju umiejętności uczenia się. Nie może być mowy o świadomym uczeniu się przez ucznia w szkole, jeśli w dziecku – szczególnie temu, które za chwilę ma przekroczyć próg szkolny, nie stworzymy przestrzeni i okazji do rozwoju umiejętności samooceny. Stosując samoocenę, nauczyciel pozyskuje informację zwrotną od dziecka i ma okazję w ramach prowadzonej obserwacji oraz monitorowania procesów rozwoju i edukacji dzieci poddać głębszej ocenie potencjał wychowanka oraz jego indywidualne potrzeby, do których następnie dostosowuje swoje działania. W tym przypadku nauczyciel widzi np. czy ocena, jakiej dokonuje dziecko, jest obiektywnie spójna z jego wnioskami na temat potrzeb i możliwości podopiecznego. Zarazem samo dziecko, doświadczając celowo, planowo i systematycznie możliwości refleksji na temat, co jest dla mnie trudne, co jest dla mnie łatwe, przyjemne, ma okazję stawić czoła prob-lemom w sposób optymalnie racjonalny, pokazujący mu, że porażka, problem to nie jest koniec działania czy podejmowania prób, ale początek szukania nowych rozwiązań, no-wych pomysłów, poszukiwania innych strategii.

Dzieci prowadzone w ten sposób uczą się rozwiązywać problemy z nastawieniem za-daniowym, w którym emocje są sojusznikiem, a nie wrogiem blokującym aktywność

15 J. Korczak, Jak kochać dziecko. Dziecko w rodzinie, Instytut Książki, Warszawa 2012, s. 64.

Zintegrowane działania nauczycieli, specjalistów i rodziców w procesach wspierania rozwoju i edukacji dzieci z uwzględnieniem procesów indywidualizacji

rozdział 2.

23

Rola nauczycieli i specjalistów w realizacji programu

poznawczą przez uczucie lęku, wstydu czy zażenowania. Nauczyciel, realizując ten pro-gram, musi szukać okazji, aby podczas prowadzonych z dziećmi rozmów pokazywać im sens wyciągania wniosków z popełnianych błędów, obniżać lęk przed ewentualną poraż-ką i ukazywać wartość działania osoby, która odważnie zadaje pytania, szuka rozwiązań i nie boi się popełnić błędu oraz prosić o pomoc w każdej trudnej dla niej sytuacji.

W ten sposób nauczyciel osiągnie jeszcze jeden ważny cel – będzie kształtował w dzie-ciach wytrwałość, która umiejętnie wkomponowana w proces radzenia sobie z trudnoś-ciami, rozwiązywania problemów i poszukiwania rozwiązań pomoże dziecku nabyć siłę, której potrzebuje, aby chcieć się rozwijać i zdobywać wciąż nowe umiejętności.

W tym celu nauczyciel stwarza sytuacje wywołujące zaciekawienie i podtrzymuje za-ciekawienie dziecka, pozostawiając czas na realizację rozpoczętych działań, dając mu przy tym okazję i prawo do porażki, błędu, uczucia frustracji i wspierając w tym, kiedy ma zacząć jeszcze raz od nowa. Ważne jest, aby nauczyciel potrafił powstrzymać się od zbędnych zaleceń, oceniania, niepotrzebnego wyjaśniania i oczekiwania na takie zacho-wania, odpowiedzi lub efekty, które sam z góry założył. Powinien być otwarty na pomysły dzieci, a także gotowy do ich akceptacji oraz umieć zrezygnować z własnych koncepcji i wyjść naprzeciw oczekiwaniom wychowanków. Powinien zaobserwować i rozpoznać, kiedy dziecko wymaga wyjaśnienia, interwencji, poprowadzenia „za rękę”, a kiedy należy się wycofać, przestać ingerować, a jedynie monitorować aktywność dziecka, które często możne próbować nowych, innych rozwiązań – niekoniecznie tych zakładanych przez na-uczyciela.

Otwartość to także wrażliwość na potrzeby każdego dziecka i umiejętność ich zaspo-kajania stosownie do jego indywidualnych możliwości. To również przewidywanie nie tylko pozytywnych skutków oddziaływań wychowawczych, lecz także dostrzeganie moż-liwości występowania konfliktów i trudności w rozwoju.

Nauczyciel wychowania przedszkolnego musi być bardzo dobrym diagnostą, pełnić funkcję moderatora tego procesu, uwzględniając na każdym kroku wnioski z obserwacji pedagogicznych prowadzonych w przedszkolu, z rozmów z rodzicami i współpracy ze specjalistami oraz innymi pracownikami przedszkola. Powinien być opanowany, otwar-ty, empatyczny, dyskretny, życzliwy, szczery, a także wykazywać się cierpliwością, wy-trwałością, poczuciem sprawiedliwości oraz uczyć swoich wychowanków szacunku dla drugiego człowieka.

Nauczyciel, który chce być dobrym wychowawcą, musi mieć ugruntowane poczucie własnej wartości oraz umiejętność autoprezentacji. To ułatwi mu nawiązanie współpracy i pozyskanie zaufania rodziców lub opiekunów dzieci. Ważne jest, aby obie strony proce-su wychowawczego – dom rodzinny i przedszkole – nie stawiały sobie zbyt radykalnych celów i wymagań względem siebie, a także aby każdy nauczyciel podchodził do dziecka jak do partnera, któremu może wiele dać i razem z nim działać, a zarazem jak do kogoś, od kogo może bardzo wiele czerpać.

24

Zintegrowane działania nauczycieli, specjalistów...

2.2. Rola i zadania rodziców w realizacji programu

Rodzina jest pierwszym i najważniejszym środowiskiem, w którym dziecko uczy się nie tylko nawiązywania i podtrzymywania relacji z innymi ludźmi, lecz przede wszystkim buduje swoją tożsamość, wiarę we własne możliwości oraz poczucie wartości. Wyma-gania, które rodzice stawiają dzieciom przekładają się na efekty obserwowane w zacho-waniach dzieci już od najmłodszych lat. Bardzo ważnym warunkiem, a zarazem zasadą, która obowiązuje, gdy w wychowaniu dziecka uczestniczą co najmniej dwa środowiska – dom i przedszkole – jest zasada spójności oddziaływań.Dlatego też od rodziców oczekuje się:• współpracy z nauczycielami i specjalistami prowadzącymi z dzieckiem zajęcia w taki

sposób, aby wszystkie działania w domu i przedszkolu wspierały dziecko w jego roz-woju, wychowaniu i edukacji,

• pełnego zaangażowania w komunikację z nauczycielami i specjalistami prowadzą-cymi zajęcia z dzieckiem we wszystkich formach kontaktu uzgodnionych z przed-szkolem,

• zgody na uspójnienie metod wychowawczych, w tym również form nagradzania i ka-rania dziecka, osiągniętej w wyniku porozumienia z przedszkolem,

• systematycznej pracy nad wdrożeniem w domu zasad ustalonych z nauczycielami i specjalistami pracującymi z dzieckiem w przedszkolu – wdrożenie kontraktu do-mowego,

• pełnego zaangażowania w komunikację z dzieckiem mającą na celu autentyczne i op-tymalne dla danej sytuacji rodzinnej uczestniczenie w życiu dziecka, poznanie jego problemów, spraw, pomysłów,

• jak najczęstszego czytania wspólnie z dzieckiem tekstów wybranych przez dziecko, polecanych przez przedszkole lub wybranych przez rodziców,

• aktywnego spędzania z dzieckiem czasu wolnego w formie wspólnie z nim ustalonej co najmniej raz w tygodniu,

• stawiania dzieciom wymagań na miarę ich możliwości, wspierania dzieci w próbach sprostania tym wymaganiom, wzmacniania ich przez wskazywanie mocnych stron dziecka i wzbudzanie w dziecku wiary we własne możliwości oraz poczucie spraw-stwa,

• tworzenia każdego dnia czasu i przestrzeni przeznaczonych tylko dziecku, w ramach których dziecko, według swoich potrzeb, będzie mogło rozmawiać z rodzicem na dowolny temat lub o sprawach dla siebie ważnych,

• aktywnego uczestniczenia w procesach pomocy psychologiczno-pedagogicznej w zależności od rozpoznanych lub zdiagnozowanych potrzeb.

25

3.1. Cele i zadania wychowawczo-profilaktyczne

Wszystkie działania w zakresie oddziaływań wychowawczych i profilaktycznych są wy-nikiem współpracy, współdziałania oraz porozumienia między nauczycielami, specjali-stami, domem rodzinnym dziecka oraz innymi osobami mającymi kontakt z dzieckiem, w tym również pracownikami niepedagogicznymi przedszkola. Wszystkie zmiany wy-magane w programie w zakresie wychowania i profilaktyki powinny być uzgodnione z grupą rodziców tych dzieci, których te zmiany będą dotyczyły, z wyjątkiem sytuacji, gdzie zmiany w zakresie wychowania i profilaktyki będą dotyczyć oddziaływań na tere-nie całego przedszkola – wtedy powinny być uzgodnione z radą rodziców.

Realizacja zadań wychowawczo-profilaktycznych odbywa się w każdym momencie w czasie bieżącej pracy z dziećmi oraz w ramach specjalnie przygotowanych spotkań, uroczystości, warsztatów, wycieczek, pokazów oraz innych form, w które optymalnie – jak to tylko możliwe – są angażowani rodzice i specjaliści oraz organizacje zajmujące się wspieraniem prawidłowego rozwoju dzieci.

Lista zadań wychowawczo-profilaktycznych wynikających z podstawy programowej wycho-

wania przedszkolnego:

1. Wspieranie wielokierunkowej aktywności dziecka poprzez organizację warunków sprzyjających nabywaniu doświadczeń w obszarze fizycznym jego rozwoju.

2. Wspieranie wielokierunkowej aktywności dziecka poprzez organizację warunków sprzyjających nabywaniu doświadczeń w obszarze emocjonalnym jego rozwoju.

3. Wspieranie wielokierunkowej aktywności dziecka poprzez organizację warunków sprzyjających nabywaniu doświadczeń w obszarze społecznym jego rozwoju.

4. Wspieranie wielokierunkowej aktywności dziecka poprzez organizację warunków sprzyjających nabywaniu doświadczeń w obszarze poznawczym jego rozwoju.

5. Tworzenie warunków umożliwiających dzieciom swobodny rozwój, zabawę i odpo-czynek w poczuciu bezpieczeństwa.

6. Zapewnienie prawidłowej organizacji warunków sprzyjających nabywaniu przez dzie-ci doświadczeń, które umożliwią im ciągłość procesów adaptacji oraz pomoc dzieciom rozwijającym się w sposób nieharmonijny, wolniejszy lub przyspieszony.

7. Wspieranie samodzielnej dziecięcej eksploracji świata zgodnie z indywidualnymi po-trzebami i zainteresowaniami, zdolnościami i możliwościami.

Cele i zadania wychowania przedszkolnegorozdział 3.

26

Cele i zadania wychowania przedszkolnego

8. Organizacja aktywności dzieci w zakresie treści dotyczących przeciwdziałania zagro-żeniom, niebezpieczeństwom fizycznym i psychicznym, adekwatnych do poziomu rozwoju dziecka, jego możliwości percepcyjnych, wyobrażeń i rozumowania.

9. Wzmacnianie poczucia wartości, indywidualności, oryginalności dziecka oraz po-trzeby tworzenia relacji osobowych i uczestnictwa w grupie.

10. Tworzenie sytuacji sprzyjających rozwojowi nawyków i zachowań prowadzących do samodzielności.

11. Tworzenie sytuacji sprzyjających rozwojowi nawyków i zachowań prowadzących do dbania o zdrowie.

12. Tworzenie sytuacji sprzyjających rozwojowi nawyków i zachowań prowadzących do dbania o sprawność ruchową i bezpieczeństwo.

13. Tworzenie sytuacji sprzyjających rozwojowi nawyków i zachowań prowadzących do dbania o bezpieczeństwo w ruchu drogowym.

14. Przygotowywanie do rozumienia emocji, uczuć własnych i innych ludzi, realizowane m.in. z wykorzystaniem naturalnych sytuacji pojawiających się w przedszkolu oraz sytuacji zadaniowych, uwzględniających treści adekwatne do intelektualnych możli-wości i oczekiwań rozwojowych dzieci.

15. Przygotowanie do dbania o zdrowie psychiczne, realizowane m.in. z wykorzystaniem naturalnych sytuacji pojawiających się w przedszkolu oraz sytuacji zadaniowych, uwzględniających treści adekwatne do intelektualnych możliwości i oczekiwań roz-wojowych dzieci.

16. Tworzenie sytuacji edukacyjnych budujących wrażliwość dziecka, w tym wrażliwość estetyczną, w odniesieniu do wielu sfer aktywności człowieka: mowy, zachowania, ruchu, środowiska, ubioru, muzyki, tańca, śpiewu, teatru, plastyki.

17. Tworzenie warunków pozwalających na bezpieczną, samodzielną eksplorację otacza-jącej dziecko przyrody, stymulujących rozwój wrażliwości i umożliwiających pozna-nie wartości oraz norm odnoszących się do środowiska przyrodniczego, adekwatnych do etapu rozwoju dziecka.

18. Tworzenie warunków umożliwiających bezpieczną, samodzielną eksplorację elemen-tów techniki w otoczeniu, konstruowania, majsterkowania, planowania i podejmo-wania intencjonalnego działania, prezentowania wytworów swojej pracy.

19. Współdziałanie z rodzicami, różnymi środowiskami, organizacjami i instytucjami, uznanymi przez rodziców za źródło istotnych wartości, na rzecz tworzenia warun-ków umożliwiających rozwój tożsamości dziecka.

20. Kreowanie sytuacji prowadzących do poznania przez dziecko wartości i norm spo-łecznych, których źródłem jest rodzina, grupa w przedszkolu, inne dorosłe osoby, w tym osoby starsze.

27

Cele i zadania edukacyjne...

21. Kreowanie oraz rozwijanie zachowań wynikających z wartości możliwych do zrozu-mienia na tym etapie rozwoju.

22. Realizacja treści wychowawczych uzgodnionych z rodzicami, wynikających z poja-wienia się w otoczeniu dziecka zmian i zjawisk istotnych dla jego bezpieczeństwa i harmonijnego rozwoju.

23. Systematyczne wspieranie rozwoju mechanizmów uczenia się dziecka, prowadzące do osiągnięcia przez nie poziomu umożliwiającego podjęcie nauki w szkole.

24. Umożliwienie dziecku poznawania kultury i języka mniejszości narodowej lub etnicznej lub języka regionalnego – kaszubskiego.

25. Tworzenie sytuacji edukacyjnych sprzyjających budowaniu zainteresowania dziecka językiem obcym nowożytnym, chęci poznawania innych kultur.

3.2. Cele i zadania edukacyjne, czyli jak stymulować sferę najbliższego rozwoju dziecka

Cele i zadania edukacyjne są określone – zgodnie z obowiązującą podstawą programową wychowania przedszkolnego – w czterech sferach: fizycznej, emocjonalnej, społecznej, poznawczej. Cele i zadania edukacyjne wskazują, dokąd prowadzimy dzieci, kim chcemy, żeby były. Określenie celów zgodnie z założeniami psychologii rozwojowej, która wyróż-nia poziomy rozwoju: fizyczny, emocjonalno-społeczny i poznawczy, wpisuje się w sku-teczność realizacji wszelkich zamierzeń.

28


podnosi poziom integracji

sensorycznej

ma prawidłowo rozwiniętą motorykę

dużą i małą

inicjuje zabawy konstrukcyjne

jest przygotowane do pisania i czytania

realizuje potrzebę ruchu

wykonuje czynności

samoobsługowe, ma prawidłowe

nawyki higieniczne

dba o swoje zdrowie

podejmuje prace porządkowe

Rozwój fizyczny

Cele wynikające z podstawy programowej

uczestniczy w zabawach ruchowych,

wykonuje różne formy ruchu

wykonuje ćwiczenia kształtujące

nawyk trzymania właściwej postawy

ciała

29


Rozwój umiejętności dziecka w zakresie rozwoju fizycznego

3-LATEK

• sygnalizuje swoje podstawowe potrzeby fizjologiczne

• samodzielnie korzysta z toalety (spuszcza wodę, myje ręce)

• samodzielnie je posiłki, używając łyżki lub widelca

• pije z kubka• reaguje na proste polecenia• reaguje na dźwięk

• umie zbudować wieżę z klocków• umie chodzić na palcach (dwa, trzy metry)• wskakuje obunóż na stopień• schodzi i wchodzi po schodach (może

dostawiać nogi), trzymając się poręczy• umie rysować formy okrągłe (domykać linie,

kształt nie musi być idealny)• przebiega około 20 metrów bez asekuracji

4-LATEK

to, co 3-latek, a dodatkowo:

• wykonuje samodzielnie czynności związane z korzystaniem z toalety

• potrafi posługiwać się sztućcami• jego ruchy są coraz bardziej skoordynowane

i płynne• zaczyna łączyć proste ruchy w coraz bardziej

złożone, np. bieganie z klaskaniem• rysunki są coraz bardziej szczegółowe• pojawiają się pierwsze znaki graficzne (litery,

cyfry)

• zjeżdża ze zjeżdżalni, huśta się przy pomocy dorosłego

• umie podskakiwać obunóż• chwyta piłkę • potrafi kopnąć piłkę• umie przenieść wodę w kubku, nie rozlewając jej• umie budować wieże składające się co najmniej

z 6–7 klocków, • prawidłowo trzyma kredki

5-LATEK


• rozpoznaje kierunki – strona lewa, prawa• potrafi posługiwać się nożyczkami• prawidłowo trzyma ołówek• chodzi po równoważni • skacze na jednej nodze, również naprzemiennie• potrafi stać na jednej nodze przynajmniej 5

sekund• umie skakać na skakance

• korzysta z urządzeń przeznaczonych dla dzieci, potrafi samodzielnie się huśtać na huśtawce

• umie rzucać i chwytać piłkę• potrafi jeździć na hulajnodze• kopie piłkę z rozbiegu• ruchy w zakresie motoryki małej są coraz

bardziej precyzyjne – koloruje, nie wychodząc za linię, nawleka koraliki na sznurek

6-LATEK


• potrafi sznurować buty• rozpoznaje stronę lewą i prawą swojego ciała• tnie papier po linii prostej, krzywej i łamanej• prawidłowo trzyma narzędzia pisarskie

i malarskie• umie rzucać piłkę do celu, wyrzucić piłkę na

znaczną odległość (ok. 4 m)• sprawnie biega, skacze i się wspina• skacze naprzemiennie

• umie zachować równowagę przez minimum 10 sekund

• lubi zabawy ruchowe, chętnie eksperymentuje z ruchem

• umie przejść po linii co najmniej 1 m bez utraty równowagi

• umie narysować podstawowe figury geometryczne, rysuje człowieka

• planuje rozmieszczenie elementów na kartce

30


dostrzega i wczuwa się

w emocje i uczucia innych osób

okazuje życzliwość

i troskę wobec zwierząt

dostrzega wartość przyrody jako źródła emocji

i wrażeń

rozróżnia emocje i uczucia przyjemne i nieprzyjemne, wie, że tak samo czują

wszyscy ludzie

rozpoznaje i nazywa podstawowe emocje

panuje nad nieprzyjemnymi emocjami, np. czeka na swoją kolej, uczy się, że przegrana

to nie „koniec świata”

Rozwój emocjonalny


przeżywa emocje w sposób

pozwalający na adaptację

w nowych grupach dzieci

i dorosłych

przedstawia swoje emocje i uczucia

za pomocą różnych form wyrazu

szuka wsparcia w sytuacjach trudnych emocjonalnie i wdraża

własne strategie

31


Rozwój umiejętności dziecka w zakresie rozwoju emocjonalnego

• przeżywa silnie emocje, nawet jeśli są krótkotrwałe

• spontanicznie wyraża emocje, nie kontroluje ekspresji emocji

• bawi się obok innych dzieci, podejmuje próby wspólnej zabawy

• jest pogodny i zadowolony, kiedy może się bawić i przebywa w miejscu dla siebie bezpiecznym i przyjaznym

• podporządkowuje się poleceniom nauczyciela

4-LATEK


• jest w stanie określić, kiedy się cieszy, a kiedy złości

• okazuje radość i zadowolenie w sytuacjach, kiedy stwierdza, że coś zostało dobrze zrobione lub zostały spełnione jego oczekiwania

• przeżywa emocjonalnie bajki, opowiadania – wciela się w bohaterów

• lubi być chwalony przez dorosłych i być w centrum zainteresowania

• stara się dostosować do zasad ustalanych przez dorosłych

• podejmuje próby czekania na swoją kolej• odróżnia prawdę od kłamstwa • oczekuje od dorosłych, że spełnią to, co obiecali• wyraża swoje emocje i uczucia przez śpiew,

twórczość plastyczną, konstrukcyjną i ruchową

5-LATEK


• nie płacze podczas rozstawania się z rodzicami (opanowuje lęk separacyjny)

• rozróżnia emocje, które powodują jego dobry nastrój, dąży do takich emocji

• jest pogodny, radosny, ufny – przeważają emo-cje pozytywne pomagające w otwarciu na świat

• lubi wiedzieć, że jest szanowany, lubiany przez dzieci, kochany, wciela się w wiele ról emocjonalnie związanych z byciem najlepszym

i najwspanialszym oraz bardzo wyjątkowym (superman, król, czarodziej)

• rozwija swoją wrażliwość w stosunku do zwierząt, stara się pomagać w opiece nad nimi

• eksperymentuje ze śpiewem, formami plastycznymi, ruchem, by wyrażać swoje emocje

• umie nazwać podstawowe emocje

6-LATEK


• jest otwarty na innych, lubi być pomocny• umie określić, jak się czuje• rozróżnia emocje przyjemne od nieprzyjemnych• interesuje się samopoczuciem innych dzieci,

potrafi ocenić nastrój i nastawienie innej osoby do siebie, zabawy i podejmowanych działań

• stara się unikać nieprzyjemnych emocji, jest czuły na krytykę, potrafi kłamać, by zostać pochwalonym, nie lubi przyznawać się do winy

• potrafi nawiązywać przyjaźnie• ma przyjaciela, bardzo często tej samej płci

3-LATEK

32


komunikuje się za pomocą słów, gestów i innych form

niewerbalnych

tworzy, przyjmuje

i respektuje zasady zabaw

i innych aktywności

podejmowanych wspólnie z innymi osobami

posługuje się swoim imieniem, nazwiskiem

i adresem

potrafi zachować się w różnych

sytuacjach komunikacyjnych:

powitanie, pożegnanie, przepraszanie

odnosi się z szacunkiem

do siebie i innych

jest otwarty na kontakt

z innymi ludźmi

odczuwa przynależność do grupy,

szanuje zasady grupy i je respektuje

Rozwój społeczny


nazywa i rozpoznaje

wartości, takie jak: szacunek,

życzliwość, przyjaźń, radość, samodyscyplina

33


Rozwój umiejętności dziecka w zakresie rozwoju społecznego

• wie, jak ma na imię• słucha i wykonuje polecenia• przygląda się uważnie zachowaniom dorosłych

i innych osób, naśladuje je

• komunikuje swoje potrzeby związane z zabawą i przebywaniem z innymi osobami

4-LATEK


• wie, jak się nazywa i jak nazywają się jego bliscy• potrafi wskazać, gdzie mieszka• potrafi zaprosić do zabawy inne dziecko

• uczy się przestrzegania zasad obowiązujących w grupie

• uczy się dzielić z innymi osobami, np. dzieli się zabawką

5-LATEK


• wie, jak się nazywa i gdzie mieszka• potrafi bawić się z innymi dziećmi, zaprasza je

do zabawy• umie wykazać inicjatywę w zabawie i zaprosić

do niej inne dzieci• zwraca uwagę na inne dzieci• zna słowa: proszę, przepraszam, dziękuję i stara

się je stosować w odpowiednich sytuacjach

• przestrzega kodeksu dobrego postępowania, ustalonego wspólnie z nauczycielem i innymi dziećmi

• nie poddaje się podczas niepowodzeń• komunikuje się niewerbalnie, żeby przekazać

coś innym osobom lub zaprosić do wspólnej zabawy

6-LATEK


• zna podstawowe informacje o sobie, wie, że należy je ujawniać tylko określonym osobom

• wie, że jest Polakiem i mieszka w Polsce, potrafi krótko opowiedzieć o swoim kraju

• lubi przebywać i bawić się z innymi dziećmi, zaprasza innych do zabawy

• umie opiekować się zwierzęciem, jeśli je ma

• potrafi okazywać szacunek dorosłym i dzieciom• zna zasady zachowania się w różnych miejscach

i stosuje się do nich• stosuje zwroty grzecznościowe • współdziała z innymi, czeka na swoją kolej,

umie przegrywać w rywalizacji sportowej lub związanej z różnymi grami

3-LATEK

34


umie klasyfikować, szacować, przelicza liczebność zbiorów,

rozpoznaje liczby od 0 do 10 i kolejne, dodaje i odejmuje

słucha czytanych tekstów

i opowiadań, zna baśnie, legendy

polskie

mówi płynnie, wyraźnie, rytmicznie

odróżnia świat fikcji i realnej

rzeczywistości

rozpoznaje monety i banknoty

opowiada historyjki,

odpowiada na pytania

podejmuje samodzielną aktywność poznawczą

rozumie następstwo czasu, określa kierunki, położenie przedmiotów

w przestrzeni

Rozwój poznawczy


rozpoznaje i nazywa

podstawowe zjawiska

przyrodnicze, korzysta z dóbr

przyrody

wyraża ekspresję twórczą podczas

zabaw oraz działań artystycznych

i konstrukcyjnych

rozpoznaje litery polskiego alfabetu, czyta proste zdania

35


Rozwój umiejętności dziecka w zakresie rozwoju poznawczego

• zna co najmniej 500 słów związanych z codziennymi czynnościami oraz nazwami przedmiotów z otoczenia

• podąża za uwagą dorosłego• codziennie uczy się nowych słów• mówi krótkimi, prostymi zdaniami• nazywa podstawowe kolory • odróżnia elementy takie same i różne• potrafi policzyć kilka rzeczy

• chętnie słucha opowiadań, baśni i bajek• charakteryzuje się dużą wyobraźnią – wymyśla

zabawy, niewidzialne postacie• potrafi powiedzieć, jak się nazywa, i pokazać,

ile ma lat• rozwiązuje proste problemy• rozumie czas teraźniejszy i to, co nastąpi potem

(przyszłość)

4-LATEK


• zna około 1500 słów dotyczących najbliższego otoczenia

• jego mowa jest zrozumiała• zadaje dużo pytań dotyczących znaczenia słów

oraz otaczającego świata• lubi rozmawiać i dyskutować• potrafi skoncentrować się na jednej rzeczy

co najmniej 7–10 minut• bawi się w jedną zabawę przynajmniej

10–15 minut

• rozpoznaje około 6–10 kolorów• powtarza proste wierszyki i piosenki, może

samodzielnie układać piosenki• potrafi policzyć minimum do 5• rozpoznaje głosy zwierząt, urządzeń

elektrycznych• grupuje elementy takie same, podobne• rozwija rozumienie następstwa czasu (teraz,

przedtem, potem)

5-LATEK


• zna co najmniej 2500 słów, interesuje się światem, zadaje wiele pytań i wnioskuje

• bawi się w zabawy tematyczne, wykorzystując swoją wyobraźnię oraz zapraszając inne dzieci do zabawy i przypisując im role

• zapamiętuje i wykonuje polecenia• opowiada historyjki obrazkowe• porównuje dwa obrazki, które różnią się

szczegółami• dobiera elementy w pary, przeprowadza proste

klasyfikacje

• dodaje i odejmuje w zakresie 10 z wykorzystaniem liczmanów

• potrafi zastosować liczebniki porządkowe• używa w zabawie przedmiotów w znaczeniu

symbolicznym• rozróżnia litery, potrafi napisać swoje imię i inne

proste wyrazy• umie różnicować dźwięki• prawidłowo wymawia wszystkie głoski

6-LATEK


• zna około 4000–6000 słów• mówi płynnie, wyraźnie i wyraziście• pamięta wierszyki i piosenki• orientuje się w czasie i przestrzeni• klasyfikuje i kategoryzuje• ma rozwinięte pojęcie liczby, kształtu, wielkości,

kierunku, odległości, stosunków czasowych• dodaje i odejmuje, korzystając z liczmanów

• łączy elementy w zbiory• rozpoznaje, zapamiętuje i odtwarza dźwięki• potrafi rozumować logicznie na miarę swoich

możliwości (co nie pasuje, jaki jest kolejny element rytmu)

• odróżnia rzeczywistość od świata fikcji, nawet jeśli wykorzystuje jedno i drugie w zabawie

3-LATEK

36


Informacja dla rodziców Cele edukacyjne, które można osiągać z dziećmi w domu

w zakresie podstawowych czynności

zamiatanie podłogi

ZAdAniA dLA 2-LATKóW

ZAdAniA dLA 3–4-LATKóW

mycie zębów, rąk, szczotkowanie

włosów

sprzątanie swojego miejsca przy stole,

łącznie z jedzeniem, które spadnie

z talerza

odkładanie zabawek i książek

na miejsce

rozbieranie się,

odkładanie ubrań do kosza na pranie

rozkładanie zakupów

na półkach

pomoc w pracach ogrodowych

ścieranie

kurzu smarowanie pieczywa masłem

ścielenie łóżka

nakrywanie do stołu

składanie

prania

odkurzanie

karmienie zwierząt

domowych według

ustalonego harmonogramu

przygotowanie

zimnych płatków

na śniadanie

lub prostego

deseru

pomoc przy zakupach i przy tworzeniu listy

zakupów

przynoszenie do stołu

sztućców i serwetek

37




a także:

prace w ogrodzie, pomoc w myciu

samochodu

karmienie zwierząt domowych

pomoc w wyborze rozrywki dla rodziny

nauka wiązania butów

wybieranie

i zakładanie ubrań

obieranie warzyw

przygotowanie

prostego jedzenia

pod opieką osoby dorosłej

sprzątanie

balkonu/tarasu

poranna

i wieczorna toaletadbanie o zwierzęta

domoweporządkowanie

łazienki

wynoszenie śmieci

segregacja brudnych ubrań

i przygotowanie ich do prania

ścielenie łóżka i posprzątanie

swojego pokoju

odmierzenie

i wymieszanie

składników według

receptury

pomoc

w planowaniu

posiłków i zakupów

spożywczych

przygotowanie stołu do posiłków, nalanie zimnych napojów do szklanek

samodzielne wiązanie

butów

robienie zakupów

podlewanie trawnika

mycie podłóg

proste

prasowanie

trzepanie dywanów

plewienie chwastów

w ogródku

dobieranie odzieży

w zależności

od pogody

odkładanie swoich czystych ubrań do szafy

wyprowadzanie psa

na spacer

podlewanie roślin

doniczkowych

38

Treści programowe – rozkład z uwzględnieniem wieku rozwojowego

rozdział 4.

Treści programowe dla poszczególnych grup wiekowych – zgodnie z obowiązującą pod-stawą programową wychowania przedszkolnego – zostały ujęte w podziale na cztery obszary rozwoju: fizyczny , emocjonalny , społeczny , poznawczy .

Z kolei, uwzględniając kamienie milowe rozwoju dziecka w każdym z tych obszarów, różnie definiowanych przez badaczy (np. większość psychologów rozwojowych mówi o emocjonalno-społecznej sferze rozwoju i nie rozdziela tych dwóch elementów, a edu-kacja językowa jest traktowana jako podstawa sfery i społecznej, i poznawczej), uszczegó-ławiamy wymagania, by wskazać jasne kryteria i etapy nabywania kompetencji zgodne z zadaniami rozwojowymi dziecka w tym wieku:• rozwój fizyczny (motoryka duża, motoryka mała, percepcja wzrokowa, percepcja

słuchowa, koordynacja wzrokowo-słuchowo-ruchowa)• rozwój emocjonalny (emocje, motywacja i zachowanie)• rozwój mowy i umiejętności językowych (mowa bierna i czynna)• rozwój umiejętności społecznych i myślenia humanistycznego (rodzina i społecz-

ność/kultura/historia/społeczeństwo i ekonomia)• rozwój kreatywności i wyobraźni (literatura, muzyka, taniec i ruch, sztuki wizualne,

drama)• rozwój umiejętności matematycznych (liczba, geometria, wzory, miary, logika)• rozwój krytycznego myślenia (myślenie naukowe, eksperymenty, nauka o ziemi –

przyroda i geografia, technologia)Pamiętamy również o konieczności systematycznego diagnozowania przez nauczyciela

poszczególnych obszarów rozwojowych każdego dziecka, które stanowią o jego eduka-cyjnym sukcesie i wskazują ewentualne zadania w zakresie wspomagania i wyrównywa-nia szans. Dlatego bierzemy pod uwagę następujące obszary diagnostyczne, wyszczegól-niane przez psychologów jako niezwykle istotne w procesie udzielania pomocy dziecku: 1) motoryka mała, 2) motoryka duża, 3) percepcja wzrokowa, 4) percepcja słuchowa, 5) koordynacja wzrokowo-słuchowo-ruchowa, 6) mowa bierna, 7) mowa czynna, 8) roz-wój emocjonalno-społeczny, 9) rozwój poznawczy (myślenie i uwaga).

Uwzględniając te trzy składowe (wymagania podstawy, kamienie milowe rozwoju dzie-cka, psychopedagogiczne obszary diagnostyczne) proponujemy na każdy tydzień temat przewodni, a tematy poszczególnych poziomów ściśle ze sobą korelują, tworząc spójny pedagogiczny projekt odpowiedzialnego wyznaczania sfer najbliższego rozwoju dzie-ci w poszczególnych grupach wiekowych zgodnie z ich predyspozycjami i potrzebami, a także uwzględniając założenia procesu dydaktycznego (wymagania podstawy progra-mowej, planowanie pracy długo- i krótkoterminowe).

39


i. Fizyczny obszar rozwoju dziecka

ii. Emocjonalny obszar rozwoju dziecka

iii. Społeczny obszar rozwoju dziecka

iV. Poznawczy obszar rozwoju dziecka

• motoryka duża (równowaga, koordynacja rucho-wa, integracja sensoryczna)

• motoryka mała (napięcie mięśniowe, ruchy graficzne i manualne),

• percepcje i koordynacje percepcji i ruchu (percepcja wzrokowa, percepcja słuchowa,

koordynacja wzrokowo-słuchowo-ruchowa)• higiena i bezpieczeństwo• zdrowe żywienie• ćwiczenia fizyczne• bezpieczne zachowania

• adaptacja, budowanie świadomości emocjonal-nej (rozumienie i wyrażanie potrzeb, rozpozna-wanie własnych uczuć i zarządzanie działaniem pod wpływem uczuć)

• samodyscyplina (działanie zgodnie z zasadami i ustalonym rytmem np. dnia, adaptowanie się

do nowych warunków i zmian, samodzielne inicjowanie aktywności (poczucie inicjatywy i motywacji wewnętrznej)

• relacje uczuciowe z innymi: budowanie, utrzy-mywanie i zrywanie więzi, uczenie współpracy, rozwijanie empatii dziecka

• rozwój moralny i etyczny (poczucie odpowie-dzialności i sprawiedliwości, wartość, odróżnia-nie dobra i zła)

• rodzina i społeczność (poczucie tożsamości z miejscem zamieszkania, więzi rodzinne i spo-łeczne), odkrywanie kultury i tradycji, szacunek do różnic kulturowych

• społeczeństwo i ekonomia (rozumienie cywiliza-cji, rozwijanie inteligencji ekonomicznej)

• geografia (miejsca na ziemi i w kosmosie, praca z mapą)

• historia (opisywanie dawnych wydarzeń, osób, rozwijanie myślenia historycznego

• rozwijanie umiejętności słuchania i mówienia jako środka zdobywania informacji i nawiązywa-nia relacji z innymi ludźmi

• budowanie słownika dziecka (słownik czynny i bierny, rozumienie idiomów, frazeologizmów

i żartów słowno-sytuacyjnych)• rozwijanie motywacji do oglądania i czytania

książek (np. obrazkowych, komiksów, wierszy) • terapia umiejętności komunikacyjnych i wad

wymowy

rozwój kreatywności i wyobraźni

rozwój umiejętności matematycznych

rozwój krytycznego myślenia

rozwój języka i umiejętności komunikacji z innymi ludźmi

• rozwiązywanie problemów • literatura, muzyka, film, taniec i ruch, sztuki wizualne, plastyka, drama

• liczba (rozróżnianie liczb, przeliczanie i po-równywanie zbiorów, porządkowanie, aspekty liczby)

• geometria (rozróżnianie kształtów, figury geo-metryczne, manipulacja na figurach)

• miary (szacowanie, przewidywanie, dokonywa-nie pomiaru przestrzeni i czasu)

• kształtowanie wyobraźni przestrzennej (usta-lenie miejsca obiektu w przestrzeni, obracanie przedmiotów, określanie i rozróżnianie kierunków),

• wzory (grupowanie, szeregowanie, odtwarzanie układów i rytmów, tworzenie własnych wzorów)

• logika (stawianie i rozwiązywanie problemów)

• myślenie naukowe (stawianie pytań i poddawa-nie w wątpliwość, obserwacja i eksperyment, wyciąganie wniosków i modelowanie)

• nauki o ziemi (przyroda i geografia: pogoda i klimat, odkrywanie ekosystemów)

• technologia i wykorzystanie TIK

Obszary rozwoju dziecka wynikające z podstawy programowej

40


i. F

iZy

cZ

ny

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ecko

:ii

. Em

oc

Jon

AL

ny

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ecko

:ii

i. S

Po

łE

cZ

ny

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ecko

:iV

. Po

Zn

AW

cZ

y

ob

SZ

Ar

ro

ZW

oJu

– d

ziec

ko:

WrZESiEń

•sy

gna

lizuj

e p

otrz

eby

fizjo

log

iczn

e,•

zakł

ada

sam

od

ziel

nie

niek

tóre

cz

ęści

gar

der

ob

y,

•sp

ożyw

a p

osi

łki z

uży

ciem

sz

tućc

ów p

rzy

wsp

arci

u o

sob

y d

oro

słej

, •

kom

unik

uje

pot

rzeb

ę ru

chu

lub

o

dp

ocz

ynku

, •

umie

cho

dzi

ć w

róż

nym

ryt

mie

(s

zyb

ko, w

oln

o),

•uc

zest

nicz

y w

zab

awac

h d

osk

ona

lący

ch s

pra

wno

ść

man

ualn

ą, n

p. l

epie

nie

z m

od

elin

y i p

last

elin

y o

raz

inny

ch m

ater

iałó

w,

w z

abaw

ach

pal

uszk

owyc

h

•ro

zsta

je s

ię z

ro

dzi

cam

i bez

lęku

, •

baw

i się

zab

awka

mi,

wsk

azuj

e ul

ubio

ną,

•p

rzeż

ywa

emo

cje

w s

po

sób

um

ożliw

iają

cy m

u ad

apta

cję

w n

owym

oto

czen

iu p

rzed

szko

la,

w n

owej

gru

pie

dzi

eci,

•uc

zy s

ię, ż

e w

syt

uacj

ach

trud

nych

em

ocj

ona

lnie

moż

e sz

ukać

w

spar

cia

u na

uczy

ciel

a,

•o

kazu

je r

ado

ść n

a w

ido

k o

pie

kunó

w lu

b b

liski

ch o

sób

, któ

re

od

bie

rają

go

z p

rzed

szko

la

•zn

a sw

oje

imię

, •

eksp

loru

je n

owe

oto

czen

ie

prz

edsz

kola

z z

aint

eres

owan

iem

, •

poz

naje

reg

uły,

któ

re p

anuj

ą w

prz

edsz

kolu

/gru

pie

, i s

tara

się

je

sto

sow

ać,

•p

op

raw

nie

funk

cjo

nuje

w g

rup

ie,

•ko

mun

ikuj

e si

ę w

erb

alni

e i n

iew

erb

alni

e,

•uc

zest

nicz

y w

zab

awac

h in

teg

racy

jnyc

h i p

orz

ądko

wyc

h

•zd

ob

ywa

now

e d

ośw

iad

czen

ia,

•um

ie p

owtó

rzyć

sło

wa,

któ

re

wyp

owia

da

kto

ś in

ny,

•w

skaz

uje

prz

edm

iot,

o k

tóry

pyt

a na

uczy

ciel

, •

nazy

wa

prz

edm

ioty

, •

two

rzy

pro

ste

zdan

ia,

•p

oro

zum

iew

a si

ę z

oto

czen

iem

, •

słuc

ha p

rost

ych

pio

sene

k,•

inte

resu

je s

ię k

siąż

kam

i – o

glą

da

ob

razk

i, p

rzew

raca

kar

tki,

słuc

ha

gło

śneg

o cz

ytan

ia o

sob

y d

oro

słej

•uc

zest

nicz

y w

zab

awac

h z

języ

ka

ob

ceg

o no

woż

ytne

go

PAźdZiErniK

• s

poż

ywa

po

siłk

i z u

życi

em

sztu

ćców

prz

y w

spar

ciu

oso

by

do

rosł

ej,

•ak

tyw

nie

ucze

stni

czy

w z

abaw

ach

na ś

wie

żym

pow

ietr

zu,

•uc

zest

nicz

y w

zab

awac

h ry

tmic

znyc

h, n

aśla

dow

czyc

h,

•w

yko

nuje

róż

ne fo

rmy

ruch

u,

•p

otra

fi na

ślad

ować

dźw

ięki

z

oto

czen

ia,

•re

aguj

e na

okr

eślo

ny s

ygna

ł d

źwię

kow

y, w

yko

nują

c um

ówio

ną

czyn

ność

, •

do

sko

nali

spra

wno

ść m

anua

lną

i mot

ory

kę m

ałą

•ro

zsta

je s

ię z

ro

dzi

cam

i/o

pie

kuna

mi b

ez lę

ku,

•o

kazu

je r

ado

ść p

od

czas

zab

awy,

•

wsk

azuj

e sw

oje

ulub

ione

zab

awki

, •

oka

zuje

rad

ość

z p

rzeb

ywan

ia

wśr

ód

prz

yro

dy

– za

baw

y w

par

ku

lub

og

rod

zie

prz

edsz

koln

ym

spra

wia

ją m

u ra

do

ść,

•p

od

ejm

uje

akty

wno

ści

char

akte

ryst

yczn

e d

la

prz

edsz

kola

ka i

do

sto

sow

uje

się

do

rytm

u d

nia,

•

w s

ytua

cjac

h tr

udny

ch

emo

cjo

naln

ie s

zuka

wsp

arci

a u

nauc

zyci

ela,

•w

ie, j

ak s

ię n

azyw

a,

•p

otra

fi si

ę p

rzyw

itać

i poż

egna

ć z

oso

bam

i, kt

óre

są

mu

znan

e,

w s

po

sób

prz

yjęt

y sp

ołe

czni

e,

•p

od

po

rząd

kow

uje

się

norm

om

i z

asad

om

pan

ując

ym

w p

rzed

szko

lu,

•d

emo

nstr

uje

swoj

ą in

dyw

idua

lno

ść

i po

czuc

ie o

drę

bno

ści,

•b

ierz

e ud

ział

w o

rgan

izow

anyc

h za

baw

ach

tem

atyc

znyc

h,•

mów

i, cz

y je

st c

hło

pce

m, c

zy

dzi

ewcz

ynką

, •

okr

eśla

sw

oją

prz

ynal

eżno

ść

do

gru

py,

•ch

ętni

e p

od

ejm

uje

akty

wno

ść

poz

naw

czą,

eks

plo

ruje

, ek

sper

ymen

tuje

, do

konu

je

spo

ntan

iczn

ych

od

kryć

,•

słuc

ha w

iers

zykó

w i

op

owia

dań

o

jesi

eni,

zdro

wiu

, wita

min

ach,

w

arzy

wac

h i o

wo

cach

, •

pow

tarz

a p

rost

e w

ylic

zank

i, •

łącz

y p

rzed

mio

ty w

tym

sam

ym

kolo

rze,

•

wym

ieni

a k

ilka

kolo

rów

i w

ybie

ra

je s

po

śró

d in

nych

,

4.1.

Tre

ści p

rog

ram

owe

dla

dzi

eci w

wie

ku r

ozw

ojo

wym

3–4

lata

PAźdZiErniK

•o

kazu

je r

ado

ść w

zw

iązk

u z

akty

wno

ścią

poz

naw

czą,

•o

kazu

je z

adow

ole

nie,

kie

dy

do

prz

edsz

kola

prz

ycho

dzą

p

o ni

ego

blis

cy

•ko

mun

ikuj

e si

ę z

inny

mi w

sp

osó

b

zroz

umia

ły i

czyt

elny

, wyr

aża

swoj

e p

otrz

eby

i ocz

ekiw

ania

•w

yraż

a sw

oją

eksp

resj

ę tw

órc

zą

po

prz

ez t

wo

rzen

ie r

óżny

ch

kons

truk

cji z

klo

cków

, pud

ełek

, in

nych

mat

eria

łów

, •

korz

ysta

z z

abaw

ek e

duk

acyj

nych

d

ost

ępny

ch w

prz

edsz

kolu

•uc

zest

nicz

y w

zab

awac

h ru

chow

ych

dot

yczą

cych

języ

ka

ob

ceg

o no

woż

ytne

go

LiSToPAd

•sy

gna

lizuj

e p

otrz

eby

fizjo

log

iczn

e,

•uc

zest

nicz

y w

sp

acer

ach

po

najb

liższ

ej o

kolic

y,

•sp

ożyw

a p

osi

łki z

uży

ciem

sz

tućc

ów,

•p

oru

sza

się

w r

ytm

muz

yki,

•ko

mun

ikuj

e p

otrz

ebę

ruch

u lu

b

od

po

czyn

ku,

•b

ierz

e ud

ział

w g

rach

i za

baw

ach

na ś

wie

żym

pow

ietr

zu: b

ieg

a,

skac

ze, r

zuca

piłk

ę, h

uśta

się

na

huś

taw

ce,

•um

ie c

hod

zić

w r

óżny

m r

ytm

ie

(szy

bko

, wo

lno)

•ro

zsta

je s

ię z

ro

dzi

cam

i bez

lęku

–

wie

, że

rod

zice

wró

cą p

o ni

ego

i prz

yjm

uje

to z

e sp

oko

jem

, •

wsk

azuj

e sw

oje

ulub

ione

zab

awy,

je

st o

twar

te n

a p

rop

ozyc

je n

owyc

h za

baw

, •

chęt

nie

do

sto

sow

uje

się

do

rytm

u d

nia

w p

rzed

szko

lu,

•in

icju

je s

po

ntan

iczn

e za

baw

y te

mat

yczn

e,

•o

dcz

uwa

saty

sfak

cję,

kie

dy

zost

anie

zau

waż

ony

i p

och

wal

ony

, •

z ch

ęcią

wra

ca d

o d

om

u p

o ca

łym

d

niu

w p

rzed

szko

lu –

wita

się

z

blis

kim

i z r

ado

ścią

•m

ówi,

jak

się

nazy

wa,

ile

ma

lat,

g

dzi

e m

iesz

ka,

•na

ślad

uje

zab

awy

inny

ch d

ziec

i, •

po

dej

muj

e p

rób

y za

baw

z in

nym

i d

zieć

mi,

•p

od

po

rząd

kow

uje

się

rytm

owi d

nia

w p

rzed

szko

lu,

•ro

zum

ie, n

a cz

ym p

ole

gaj

ą ni

ektó

re n

akaz

y i z

akaz

y, s

tosu

je

się

do

nich

, •

po

mag

a i s

pra

wia

rad

ość

inny

m,

•ch

ętni

e uc

zest

nicz

y w

pro

styc

h za

baw

ach

tem

atyc

znyc

h in

icjo

wan

ych

prz

ez n

aucz

ycie

la

•w

yróż

nia

kilk

a p

od

staw

owyc

h ko

loró

w,

•na

zyw

a p

rzed

mio

ty w

sw

oim

ot

ocz

eniu

i o

kreś

la, c

o je

st

wie

lkie

– m

ałe,

cic

he –

gło

śne

(prz

eciw

ieńs

twa)

, •

chęt

nie

op

owia

da

o sw

oic

h d

ośw

iad

czen

iach

, mów

i co

raz

bar

dzi

ej z

rozu

mia

le

i ko

mun

ikat

ywni

e (r

ozw

ija s

wój

sł

owni

k),

•in

tere

suje

się

ksi

ążka

mi –

og

ląd

a ilu

stra

cje,

chę

tnie

słu

cha,

kie

dy

do

rosł

y cz

yta,

•p

rzed

staw

ia s

woj

e em

ocj

e/uc

zuci

a zw

iąza

ne z

bo

hate

ram

i op

owia

dań

, b

aśni

•p

owta

rza

pro

ste

rym

owan

ki

w ję

zyku

ob

cym

now

ożyt

nym

41

Treści programowe dla dzieci w wieku rozwojowym 3–4 lata

i. F

iZy

cZ

ny

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ecko

:ii

. Em

oc

Jon

AL

ny

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ecko

:ii

i. S

Po

łE

cZ

ny

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ecko

:iV

. Po

Zn

AW

cZ

y

ob

SZ

Ar

ro

ZW

oJu

– d

ziec

ko:

WrZESiEń

•sy

gna

lizuj

e p

otrz

eby

fizjo

log

iczn

e,•

zakł

ada

sam

od

ziel

nie

niek

tóre

cz

ęści

gar

der

ob

y,

•sp

ożyw

a p

osi

łki z

uży

ciem

sz

tućc

ów p

rzy

wsp

arci

u o

sob

y d

oro

słej

, •

kom

unik

uje

pot

rzeb

ę ru

chu

lub

o

dp

ocz

ynku

, •

umie

cho

dzi

ć w

róż

nym

ryt

mie

(s

zyb

ko, w

oln

o),

•uc

zest

nicz

y w

zab

awac

h d

osk

ona

lący

ch s

pra

wno

ść

man

ualn

ą, n

p. l

epie

nie

z m

od

elin

y i p

last

elin

y o

raz

inny

ch m

ater

iałó

w,

w z

abaw

ach

pal

uszk

owyc

h

•ro

zsta

je s

ię z

ro

dzi

cam

i bez

lęku

, •

baw

i się

zab

awka

mi,

wsk

azuj

e ul

ubio

ną,

•p

rzeż

ywa

emo

cje

w s

po

sób

um

ożliw

iają

cy m

u ad

apta

cję

w n

owym

oto

czen

iu p

rzed

szko

la,

w n

owej

gru

pie

dzi

eci,

•uc

zy s

ię, ż

e w

syt

uacj

ach

trud

nych

em

ocj

ona

lnie

moż

e sz

ukać

w

spar

cia

u na

uczy

ciel

a,

•o

kazu

je r

ado

ść n

a w

ido

k o

pie

kunó

w lu

b b

liski

ch o

sób

, któ

re

od

bie

rają

go

z p

rzed

szko

la

•zn

a sw

oje

imię

, •

eksp

loru

je n

owe

oto

czen

ie

prz

edsz

kola

z z

aint

eres

owan

iem

, •

poz

naje

reg

uły,

któ

re p

anuj

ą w

prz

edsz

kolu

/gru

pie

, i s

tara

się

je

sto

sow

ać,

•p

op

raw

nie

funk

cjo

nuje

w g

rup

ie,

•ko

mun

ikuj

e si

ę w

erb

alni

e i n

iew

erb

alni

e,

•uc

zest

nicz

y w

zab

awac

h in

teg

racy

jnyc

h i p

orz

ądko

wyc

h

•zd

ob

ywa

now

e d

ośw

iad

czen

ia,

•um

ie p

owtó

rzyć

sło

wa,

któ

re

wyp

owia

da

kto

ś in

ny,

•w

skaz

uje

prz

edm

iot,

o k

tóry

pyt

a na

uczy

ciel

, •

nazy

wa

prz

edm

ioty

, •

two

rzy

pro

ste

zdan

ia,

•p

oro

zum

iew

a si

ę z

oto

czen

iem

, •

słuc

ha p

rost

ych

pio

sene

k,•

inte

resu

je s

ię k

siąż

kam

i – o

glą

da

ob

razk

i, p

rzew

raca

kar

tki,

słuc

ha

gło

śneg

o cz

ytan

ia o

sob

y d

oro

słej

•uc

zest

nicz

y w

zab

awac

h z

języ

ka

ob

ceg

o no

woż

ytne

go

PAźdZiErniK

• s

poż

ywa

po

siłk

i z u

życi

em

sztu

ćców

prz

y w

spar

ciu

oso

by

do

rosł

ej,

•ak

tyw

nie

ucze

stni

czy

w z

abaw

ach

na ś

wie

żym

pow

ietr

zu,

•uc

zest

nicz

y w

zab

awac

h ry

tmic

znyc

h, n

aśla

dow

czyc

h,

•w

yko

nuje

róż

ne fo

rmy

ruch

u,

•p

otra

fi na

ślad

ować

dźw

ięki

z

oto

czen

ia,

•re

aguj

e na

okr

eślo

ny s

ygna

ł d

źwię

kow

y, w

yko

nują

c um

ówio

ną

czyn

ność

, •

do

sko

nali

spra

wno

ść m

anua

lną

i mot

ory

kę m

ałą

•ro

zsta

je s

ię z

ro

dzi

cam

i/o

pie

kuna

mi b

ez lę

ku,

•o

kazu

je r

ado

ść p

od

czas

zab

awy,

•

wsk

azuj

e sw

oje

ulub

ione

zab

awki

, •

oka

zuje

rad

ość

z p

rzeb

ywan

ia

wśr

ód

prz

yro

dy

– za

baw

y w

par

ku

lub

og

rod

zie

prz

edsz

koln

ym

spra

wia

ją m

u ra

do

ść,

•p

od

ejm

uje

akty

wno

ści

char

akte

ryst

yczn

e d

la

prz

edsz

kola

ka i

do

sto

sow

uje

się

do

rytm

u d

nia,

•

w s

ytua

cjac

h tr

udny

ch

emo

cjo

naln

ie s

zuka

wsp

arci

a u

nauc

zyci

ela,

•w

ie, j

ak s

ię n

azyw

a,

•p

otra

fi si

ę p

rzyw

itać

i poż

egna

ć z

oso

bam

i, kt

óre

są

mu

znan

e,

w s

po

sób

prz

yjęt

y sp

ołe

czni

e,

•p

od

po

rząd

kow

uje

się

norm

om

i z

asad

om

pan

ując

ym

w p

rzed

szko

lu,

•d

emo

nstr

uje

swoj

ą in

dyw

idua

lno

ść

i po

czuc

ie o

drę

bno

ści,

•b

ierz

e ud

ział

w o

rgan

izow

anyc

h za

baw

ach

tem

atyc

znyc

h,•

mów

i, cz

y je

st c

hło

pce

m, c

zy

dzi

ewcz

ynką

, •

okr

eśla

sw

oją

prz

ynal

eżno

ść

do

gru

py,

•ch

ętni

e p

od

ejm

uje

akty

wno

ść

poz

naw

czą,

eks

plo

ruje

, ek

sper

ymen

tuje

, do

konu

je

spo

ntan

iczn

ych

od

kryć

,•

słuc

ha w

iers

zykó

w i

op

owia

dań

o

jesi

eni,

zdro

wiu

, wita

min

ach,

w

arzy

wac

h i o

wo

cach

, •

pow

tarz

a p

rost

e w

ylic

zank

i, •

łącz

y p

rzed

mio

ty w

tym

sam

ym

kolo

rze,

•

wym

ieni

a k

ilka

kolo

rów

i w

ybie

ra

je s

po

śró

d in

nych

,

PAźdZiErniK •

oka

zuje

rad

ość

w z

wią

zku

z ak

tyw

nośc

ią p

ozna

wcz

ą,•

oka

zuje

zad

owo

leni

e, k

ied

y d

o p

rzed

szko

la p

rzyc

hod

zą

po

nieg

o b

liscy

•ko

mun

ikuj

e si

ę z

inny

mi w

sp

osó

b

zroz

umia

ły i

czyt

elny

, wyr

aża

swoj

e p

otrz

eby

i ocz

ekiw

ania

•w

yraż

a sw

oją

eksp

resj

ę tw

órc

zą

po

prz

ez t

wo

rzen

ie r

óżny

ch

kons

truk

cji z

klo

cków

, pud

ełek

, in

nych

mat

eria

łów

, •

korz

ysta

z z

abaw

ek e

duk

acyj

nych

d

ost

ępny

ch w

prz

edsz

kolu

•uc

zest

nicz

y w

zab

awac

h ru

chow

ych

dot

yczą

cych

języ

ka

ob

ceg

o no

woż

ytne

go

LiSToPAd

•sy

gna

lizuj

e p

otrz

eby

fizjo

log

iczn

e,

•uc

zest

nicz

y w

sp

acer

ach

po

najb

liższ

ej o

kolic

y,

•sp

ożyw

a p

osi

łki z

uży

ciem

sz

tućc

ów,

•p

oru

sza

się

w r

ytm

muz

yki,

•ko

mun

ikuj

e p

otrz

ebę

ruch

u lu

b

od

po

czyn

ku,

•b

ierz

e ud

ział

w g

rach

i za

baw

ach

na ś

wie

żym

pow

ietr

zu: b

ieg

a,

skac

ze, r

zuca

piłk

ę, h

uśta

się

na

huś

taw

ce,

•um

ie c

hod

zić

w r

óżny

m r

ytm

ie

(szy

bko

, wo

lno)

•ro

zsta

je s

ię z

ro

dzi

cam

i bez

lęku

–

wie

, że

rod

zice

wró

cą p

o ni

ego

i prz

yjm

uje

to z

e sp

oko

jem

, •

wsk

azuj

e sw

oje

ulub

ione

zab

awy,

je

st o

twar

te n

a p

rop

ozyc

je n

owyc

h za

baw

, •

chęt

nie

do

sto

sow

uje

się

do

rytm

u d

nia

w p

rzed

szko

lu,

•in

icju

je s

po

ntan

iczn

e za

baw

y te

mat

yczn

e,

•o

dcz

uwa

saty

sfak

cję,

kie

dy

zost

anie

zau

waż

ony

i p

och

wal

ony

, •

z ch

ęcią

wra

ca d

o d

om

u p

o ca

łym

d

niu

w p

rzed

szko

lu –

wita

się

z

blis

kim

i z r

ado

ścią

•m

ówi,

jak

się

nazy

wa,

ile

ma

lat,

g

dzi

e m

iesz

ka,

•na

ślad

uje

zab

awy

inny

ch d

ziec

i, •

po

dej

muj

e p

rób

y za

baw

z in

nym

i d

zieć

mi,

•p

od

po

rząd

kow

uje

się

rytm

owi d

nia

w p

rzed

szko

lu,

•ro

zum

ie, n

a cz

ym p

ole

gaj

ą ni

ektó

re n

akaz

y i z

akaz

y, s

tosu

je

się

do

nich

, •

po

mag

a i s

pra

wia

rad

ość

inny

m,

•ch

ętni

e uc

zest

nicz

y w

pro

styc

h za

baw

ach

tem

atyc

znyc

h in

icjo

wan

ych

prz

ez n

aucz

ycie

la

•w

yróż

nia

kilk

a p

od

staw

owyc

h ko

loró

w,

•na

zyw

a p

rzed

mio

ty w

sw

oim

ot

ocz

eniu

i o

kreś

la, c

o je

st

wie

lkie

– m

ałe,

cic

he –

gło

śne

(prz

eciw

ieńs

twa)

, •

chęt

nie

op

owia

da

o sw

oic

h d

ośw

iad

czen

iach

, mów

i co

raz

bar

dzi

ej z

rozu

mia

le

i ko

mun

ikat

ywni

e (r

ozw

ija s

wój

sł

owni

k),

•in

tere

suje

się

ksi

ążka

mi –

og

ląd

a ilu

stra

cje,

chę

tnie

słu

cha,

kie

dy

do

rosł

y cz

yta,

•p

rzed

staw

ia s

woj

e em

ocj

e/uc

zuci

a zw

iąza

ne z

bo

hate

ram

i op

owia

dań

, b

aśni

•p

owta

rza

pro

ste

rym

owan

ki

w ję

zyku

ob

cym

now

ożyt

nym

42

Treści programowe – rozkład z uwzględnieniem wieku rozwojowegoi.

FiZ

yc

Zn

y

ob

SZ

Ar

ro

ZW

oJu

– d

zie

cko

:ii

. Em

oc

Jon

AL

ny

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ec

ko:

iii.

SP

oł

Ec

Zn

y

ob

SZ

Ar

ro

ZW

oJu

– d

zie

cko

:iV

. Po

Zn

AW

cZ

y

ob

SZ

Ar

ro

ZW

oJu

– d

zie

cko

:

grudZiEń•

akty

wni

e uc

zest

nicz

y w

zab

awac

h na

św

ieży

m p

owie

trzu

, •

ucze

stni

czy

w z

abaw

ach

do

sko

nalą

cych

po

czuc

ie r

ytm

u,•

bie

rze

udzi

ał w

zab

awac

h na

ślad

owcz

ych,

•

ucze

stni

czy

w z

abaw

ach

ruch

owyc

h, s

zcze

gó

lnie

sko

czny

ch

ora

z z

elem

ente

m c

zwo

rako

wan

ia,

•re

aguj

e na

okr

eślo

ny s

ygna

ł d

źwię

kow

y, w

yko

nują

c um

ówio

ną

czyn

ność

, •

po

dsk

akuj

e w

ryt

m m

uzyk

i, •

rysu

je, m

aluj

e, le

pi,

ugni

ata

•p

otra

fi ro

zsta

ć si

ę z

rod

zica

mi,

•ch

ętni

e ch

od

zi d

o p

rzed

szko

la –

o

kazu

je p

ozyt

ywne

em

ocj

e,

•o

dg

ryw

a ró

żne

role

, •

baw

i się

sam

od

ziel

nie,

•

po

dej

muj

e p

rób

y za

baw

z in

nym

i d

zieć

mi,

•sp

ont

anic

znie

po

cies

za d

ziec

i, kt

óre

są

smut

ne i

maj

ą o

bni

żony

na

stró

j, •

rozp

ozna

je e

mo

cje

niep

rzyj

emne

, sp

ont

anic

znie

oka

zuje

za

inte

reso

wan

ie, ż

yczl

iwo

ść i

chęć

p

om

ocy

,•

oka

zuje

zad

owo

leni

e, k

ied

y je

st

chw

alo

ny i

po

dzi

wia

ny,

•o

kazu

je r

ado

ść, k

ied

y b

liscy

p

rzyc

hod

zą je

od

ebra

ć z

prz

edsz

kola

•p

otra

fi si

ę p

rzed

staw

ić,

wym

ieni

ając

sw

oje

imię

, cz

asam

i naz

wis

ko o

raz

mie

jsce

za

mie

szka

nia,

•

kom

unik

uje

się

w s

po

sób

zr

ozum

iały

dla

inny

ch d

ziec

i i o

sób

do

rosł

ych

za p

om

ocą

ko

mun

ikat

ów s

łow

nych

ora

z ni

ewer

bal

nych

, •

ob

dar

za u

wag

ą in

ne d

ziec

i i o

sob

y d

oro

słe,

•

uczy

się

cze

kać

na s

woj

ą ko

lej,

•st

osu

je s

ię d

o za

sad

sp

ołe

czny

ch,

pan

ując

ych

w g

rup

ie

prz

edsz

koln

ej,

•w

skaz

uje

dzi

eci,

z kt

óry

mi l

ubi

prz

ebyw

ać i

się

baw

ić, o

kazu

je

im s

zcze

gó

lną

sym

pat

ię

•sł

ucha

z u

wag

ą cz

ytan

ych

ksią

żek,

•

chęt

nie

ucze

stni

czy

w z

abaw

ach

czyt

elni

czyc

h,

•b

awi s

ię s

amo

dzi

elni

e lu

b

z in

nym

dzi

ecki

em w

ybra

ną

zab

awką

w d

owo

lnym

kąc

iku

zain

tere

sow

ań,

•b

ierz

e ud

ział

we

wsp

óln

ych

prz

edsi

ęwzi

ęcia

ch, n

p. j

aseł

kach

, •

śpie

wa

wsp

óln

ie p

iose

nki,

•ro

zwija

eks

pre

sję

twó

rczą

po

prz

ez

two

rzen

ie p

rac

pla

styc

znyc

h,•

śpie

wa

pro

ste

pio

senk

i w ję

zyku

o

bcy

m n

owoż

ytny

m

STycZEń

•b

ierz

e ud

ział

we

wsp

óln

ych

spac

erac

h p

o na

jbliż

szej

oko

licy,

•

sam

od

ziel

nie

spoż

ywa

po

siłk

i z

użyc

iem

szt

ućcó

w,

•ko

mun

ikuj

e p

otrz

ebę

ruch

u lu

b

od

po

czyn

ku,

•uc

zest

nicz

y w

zab

awac

h d

osk

ona

lący

ch p

ocz

ucie

ryt

mu,

•

bie

rze

udzi

ał w

zab

awac

h na

ślad

owcz

ych,

•

wyk

onu

je r

óżne

form

y ru

chu,

sz

czeg

óln

ie s

kocz

ne o

raz

z el

emen

tem

czw

ora

kow

ania

•ro

zsta

je s

ię z

ro

dzi

cam

i b

ez lę

ku,

•ro

zróż

nia

emo

cje

prz

yjem

ne

i nie

prz

yjem

ne,

•o

kazu

je z

adow

ole

nie,

gd

y je

st

chw

alo

ny, n

agra

dza

ny,

•d

ąży

do

spra

wia

nia

inny

m

prz

yjem

nośc

i – p

oci

esza

inny

ch,

prz

ytul

a, a

naw

et d

ziel

i się

sw

oją

wła

sno

ścią

,•

wcz

uwa

się

w e

mo

cje

inny

ch –

p

rzej

muj

e si

ę ty

m, j

ak c

zują

się

inni

•ch

ętni

e w

ita s

ię z

inny

mi o

sob

ami,

•p

rzed

staw

ia s

ię im

ieni

em

i naz

wis

kiem

,•

op

owia

da

o so

bie

, ko

mun

ikuj

ąc s

ię

wer

bal

nie

i nie

wer

bal

nie,

•za

pra

sza

do

wsp

óln

ej z

abaw

y (p

rzyn

osi

zab

awkę

, ksi

ążkę

)

•ch

ętni

e sł

ucha

muz

yki,

•tw

orz

y sa

mo

dzi

elni

e m

uzyk

ę,

wyk

orz

ystu

jąc

różn

e źr

ód

ła

dźw

ięku

,•

pro

wad

zi p

rost

e o

bse

rwac

je –

o

kreś

la, c

zeg

o ni

e m

a, a

był

o,

co je

st d

uże,

mał

e itd

., •

chęt

nie

i w s

kup

ieni

e sł

ucha

o

pow

iad

ań, w

iers

zy,

•ak

tyw

nie

słuc

ha z

agad

ek,

•uc

zest

nicz

y w

zab

awac

h ru

chow

ych

i pla

styc

znyc

h z

języ

ka

ob

ceg

o no

woż

ytne

go

LuTy

•sy

gna

lizuj

e p

otrz

eby

fizjo

log

iczn

e,

•b

ierz

e ud

ział

w g

rach

i za

baw

ach

na ś

wie

żym

pow

ietr

zu: b

ieg

a,

spac

eruj

e, z

jeżd

ża n

a sa

nkac

h,

lep

i bał

wan

a, r

zuca

się

śni

eżka

mi,

•b

ierz

e ud

ział

w a

ktyw

nośc

iach

ru

chow

o-p

last

yczn

ych

rozw

ijają

cych

sp

raw

ność

ręk

i d

om

inuj

ącej

•b

awi s

ię s

amo

dzi

elni

e i p

od

ejm

uje

pró

by

zab

awy

z in

nym

i dzi

ećm

i, •

po

dej

muj

e o

dw

ażni

e w

yzw

ania

w

zab

awie

prz

ekra

czaj

ące

jeg

o o

bec

ne d

ośw

iad

czen

ia,

•o

kazu

je r

ado

ść n

a w

ido

k ro

dzi

ców

lu

b o

pie

kunó

w

•uc

zy s

ię w

rażl

iwo

ści n

a in

ne o

sob

y –

dzi

eci i

do

rosł

ych,

•

oka

zuje

życ

zliw

ość

inny

m o

sob

om

, •

ob

dar

za u

wag

ą in

ne d

ziec

i i o

sob

y d

oro

słe,

•

mów

i, cz

y je

st c

hło

pce

m,

czy

dzi

ewcz

ynką

,•

prz

epra

sza

w s

ytua

cji,

któ

ra t

ego

wym

aga,

•

prz

yjm

uje

kons

ekw

encj

e sw

ojeg

o za

chow

ania

nie

zgo

dne

go

z za

sad

ami p

rzyj

ętym

i w g

rup

ie

•w

yraż

a ek

spre

sję

twó

rczą

po

dcz

as

zab

awy

w m

ałeg

o ar

tyst

ę,

•ch

ętni

e p

od

ejm

uje

now

e d

ział

ania

, •

chęt

nie

rozm

awia

z d

zieć

mi

i do

rosł

ymi,

•sł

ucha

z u

wag

ą o

pow

ieśc

i i h

isto

rii

czyt

anyc

h lu

b o

pow

iad

anyc

h p

rzez

na

uczy

ciel

a,•

pow

tarz

a p

rost

e ry

mow

anki

w

języ

ku o

bcy

m n

owoż

ytny

m

mArZEc

•sa

mo

dzi

elni

e w

yko

nuje

cz

ynno

ści l

ub p

od

ejm

uje

pró

by

sam

oo

bsł

ugow

e i c

zynn

ośc

i hi

gie

nicz

ne,

•ak

tyw

nie

ucze

stni

czy

w z

abaw

ach

na ś

wie

żym

pow

ietr

zu,

•ch

od

zi w

róż

nym

ryt

mie

(szy

bko

, w

oln

o),

•w

yko

nuje

czy

nno

ści d

osk

ona

lące

sp

raw

ność

man

ualn

ą, n

p. k

reśl

i kr

eski

, kro

pki

, pro

ste

figur

y

•ch

ętni

e sp

ędza

cza

s w

prz

edsz

kolu

, •

po

dej

muj

e p

rób

y za

baw

y z

inny

mi

dzi

ećm

i, •

dzi

eli s

ię z

inny

mi,

•p

oci

esza

inne

dzi

eci i

sta

ra s

ię b

yć

dla

nic

h d

ob

ry,

•ro

zróż

nia

emo

cje

prz

yjem

ne

i nie

prz

yjem

ne –

rad

zi s

ob

ie

w s

ytua

cjac

h, k

tóre

są

dla

nie

go

trud

ne, c

zasa

mi z

po

mo

cą

do

rosł

ego

•re

aguj

e za

dow

ole

niem

na

po

chw

ałę

•p

otra

fi si

ę p

rzyw

itać

i poż

egna

ć z

oso

bam

i, kt

óre

są

mu

znan

e,

w s

po

sób

prz

yjęt

y sp

ołe

czni

e,

•d

ost

oso

wuj

e si

ę d

o re

guł

p

anuj

ącyc

h w

prz

edsz

kolu

, np

. po

dcz

as z

abaw

y cz

eka

na s

woj

ą ko

lej,

•ch

ętni

e p

od

ejm

uje

pró

by

kom

unik

owan

ia s

ię z

inny

mi

oso

bam

i – z

arów

no d

zieć

mi,

jak

i do

rosł

ymi,

•na

wią

zuje

rel

acje

ko

leże

ński

e

•sł

ucha

muz

yki,

•ek

sper

ymen

tuje

z d

źwię

kam

i, uc

zest

nicz

y w

e w

spó

lnym

m

uzyk

owan

iu,

•o

dp

owia

da

na p

ytan

ia,

•w

skaz

uje

na o

bra

zku

elem

enty

sp

ełni

ając

e o

kreś

lone

kry

teriu

m,

•p

otra

fi co

raz

pły

nnie

j mów

ić o

raz

nazy

wać

co

raz

wię

cej r

zecz

y,

•sł

ucha

z u

wag

ą cz

ytan

ych

ksią

żek,

•

chęt

nie

i akt

ywni

e uc

zest

nicz

y w

zab

awac

h cz

ytel

nicz

ych,

•śp

iew

a p

rost

e p

iose

nki w

języ

ku

ob

cym

now

ożyt

nym

43


i. F

iZy

cZ

ny

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ec

ko:

ii. E

mo

cJo

nA

Ln

y

ob

SZ

Ar

ro

ZW

oJu

– d

zie

cko

:ii

i. S

Po

łE

cZ

ny

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ec

ko:

iV. P

oZ

nA

Wc

Zy

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ec

ko:

grudZiEń

•ak

tyw

nie

ucze

stni

czy

w z

abaw

ach

na ś

wie

żym

pow

ietr

zu,

•uc

zest

nicz

y w

zab

awac

h d

osk

ona

lący

ch p

ocz

ucie

ryt

mu,

•b

ierz

e ud

ział

w z

abaw

ach

naśl

adow

czyc

h,

•uc

zest

nicz

y w

zab

awac

h ru

chow

ych,

szc

zeg

óln

ie s

kocz

nych

o

raz

z el

emen

tem

czw

ora

kow

ania

, •

reag

uje

na o

kreś

lony

syg

nał

dźw

ięko

wy,

wyk

onu

jąc

umów

ioną

cz

ynno

ść,

•p

od

skak

uje

w r

ytm

muz

yki,

•ry

suje

, mal

uje,

lep

i, ug

niat

a

•p

otra

fi ro

zsta

ć si

ę z

rod

zica

mi,

•ch

ętni

e ch

od

zi d

o p

rzed

szko

la –

o

kazu

je p

ozyt

ywne

em

ocj

e,

•o

dg

ryw

a ró

żne

role

, •

baw

i się

sam

od

ziel

nie,

•

po

dej

muj

e p

rób

y za

baw

z in

nym

i d

zieć

mi,

•sp

ont

anic

znie

po

cies

za d

ziec

i, kt

óre

są

smut

ne i

maj

ą o

bni

żony

na

stró

j, •

rozp

ozna

je e

mo

cje

niep

rzyj

emne

, sp

ont

anic

znie

oka

zuje

za

inte

reso

wan

ie, ż

yczl

iwo

ść i

chęć

p

om

ocy

,•

oka

zuje

zad

owo

leni

e, k

ied

y je

st

chw

alo

ny i

po

dzi

wia

ny,

•o

kazu

je r

ado

ść, k

ied

y b

liscy

p

rzyc

hod

zą je

od

ebra

ć z

prz

edsz

kola

•p

otra

fi si

ę p

rzed

staw

ić,

wym

ieni

ając

sw

oje

imię

, cz

asam

i naz

wis

ko o

raz

mie

jsce

za

mie

szka

nia,

•

kom

unik

uje

się

w s

po

sób

zr

ozum

iały

dla

inny

ch d

ziec

i i o

sób

do

rosł

ych

za p

om

ocą

ko

mun

ikat

ów s

łow

nych

ora

z ni

ewer

bal

nych

, •

ob

dar

za u

wag

ą in

ne d

ziec

i i o

sob

y d

oro

słe,

•

uczy

się

cze

kać

na s

woj

ą ko

lej,

•st

osu

je s

ię d

o za

sad

sp

ołe

czny

ch,

pan

ując

ych

w g

rup

ie

prz

edsz

koln

ej,

•w

skaz

uje

dzi

eci,

z kt

óry

mi l

ubi

prz

ebyw

ać i

się

baw

ić, o

kazu

je

im s

zcze

gó

lną

sym

pat

ię

•sł

ucha

z u

wag

ą cz

ytan

ych

ksią

żek,

•

chęt

nie

ucze

stni

czy

w z

abaw

ach

czyt

elni

czyc

h,

•b

awi s

ię s

amo

dzi

elni

e lu

b

z in

nym

dzi

ecki

em w

ybra

ną

zab

awką

w d

owo

lnym

kąc

iku

zain

tere

sow

ań,

•b

ierz

e ud

ział

we

wsp

óln

ych

prz

edsi

ęwzi

ęcia

ch, n

p. j

aseł

kach

, •

śpie

wa

wsp

óln

ie p

iose

nki,

•ro

zwija

eks

pre

sję

twó

rczą

po

prz

ez

two

rzen

ie p

rac

pla

styc

znyc

h,•

śpie

wa

pro

ste

pio

senk

i w ję

zyku

o

bcy

m n

owoż

ytny

m

STycZEń

•b

ierz

e ud

ział

we

wsp

óln

ych

spac

erac

h p

o na

jbliż

szej

oko

licy,

•

sam

od

ziel

nie

spoż

ywa

po

siłk

i z

użyc

iem

szt

ućcó

w,

•ko

mun

ikuj

e p

otrz

ebę

ruch

u lu

b

od

po

czyn

ku,

•uc

zest

nicz

y w

zab

awac

h d

osk

ona

lący

ch p

ocz

ucie

ryt

mu,

•

bie

rze

udzi

ał w

zab

awac

h na

ślad

owcz

ych,

•

wyk

onu

je r

óżne

form

y ru

chu,

sz

czeg

óln

ie s

kocz

ne o

raz

z el

emen

tem

czw

ora

kow

ania

•ro

zsta

je s

ię z

ro

dzi

cam

i b

ez lę

ku,

•ro

zróż

nia

emo

cje

prz

yjem

ne

i nie

prz

yjem

ne,

•o

kazu

je z

adow

ole

nie,

gd

y je

st

chw

alo

ny, n

agra

dza

ny,

•d

ąży

do

spra

wia

nia

inny

m

prz

yjem

nośc

i – p

oci

esza

inny

ch,

prz

ytul

a, a

naw

et d

ziel

i się

sw

oją

wła

sno

ścią

,•

wcz

uwa

się

w e

mo

cje

inny

ch –

p

rzej

muj

e si

ę ty

m, j

ak c

zują

się

inni

•ch

ętni

e w

ita s

ię z

inny

mi o

sob

ami,

•p

rzed

staw

ia s

ię im

ieni

em

i naz

wis

kiem

,•

op

owia

da

o so

bie

, ko

mun

ikuj

ąc s

ię

wer

bal

nie

i nie

wer

bal

nie,

•za

pra

sza

do

wsp

óln

ej z

abaw

y (p

rzyn

osi

zab

awkę

, ksi

ążkę

)

•ch

ętni

e sł

ucha

muz

yki,

•tw

orz

y sa

mo

dzi

elni

e m

uzyk

ę,

wyk

orz

ystu

jąc

różn

e źr

ód

ła

dźw

ięku

,•

pro

wad

zi p

rost

e o

bse

rwac

je –

o

kreś

la, c

zeg

o ni

e m

a, a

był

o,

co je

st d

uże,

mał

e itd

., •

chęt

nie

i w s

kup

ieni

e sł

ucha

o

pow

iad

ań, w

iers

zy,

•ak

tyw

nie

słuc

ha z

agad

ek,

•uc

zest

nicz

y w

zab

awac

h ru

chow

ych

i pla

styc

znyc

h z

języ

ka

ob

ceg

o no

woż

ytne

go

LuTy•

syg

naliz

uje

pot

rzeb

y fiz

jolo

gic

zne,

•

bie

rze

udzi

ał w

gra

ch i

zab

awac

h na

św

ieży

m p

owie

trzu

: bie

ga,

sp

acer

uje,

zje

żdża

na

sank

ach,

le

pi b

ałw

ana,

rzu

ca s

ię ś

nież

kam

i,•

bie

rze

udzi

ał w

akt

ywno

ścia

ch

ruch

owo

-pla

styc

znyc

h ro

zwija

jący

ch s

pra

wno

ść r

ęki

do

min

ując

ej

•b

awi s

ię s

amo

dzi

elni

e i p

od

ejm

uje

pró

by

zab

awy

z in

nym

i dzi

ećm

i, •

po

dej

muj

e o

dw

ażni

e w

yzw

ania

w

zab

awie

prz

ekra

czaj

ące

jeg

o o

bec

ne d

ośw

iad

czen

ia,

•o

kazu

je r

ado

ść n

a w

ido

k ro

dzi

ców

lu

b o

pie

kunó

w

•uc

zy s

ię w

rażl

iwo

ści n

a in

ne o

sob

y –

dzi

eci i

do

rosł

ych,

•

oka

zuje

życ

zliw

ość

inny

m o

sob

om

, •

ob

dar

za u

wag

ą in

ne d

ziec

i i o

sob

y d

oro

słe,

•

mów

i, cz

y je

st c

hło

pce

m,

czy

dzi

ewcz

ynką

,•

prz

epra

sza

w s

ytua

cji,

któ

ra t

ego

wym

aga,

•

prz

yjm

uje

kons

ekw

encj

e sw

ojeg

o za

chow

ania

nie

zgo

dne

go

z za

sad

ami p

rzyj

ętym

i w g

rup

ie

•w

yraż

a ek

spre

sję

twó

rczą

po

dcz

as

zab

awy

w m

ałeg

o ar

tyst

ę,

•ch

ętni

e p

od

ejm

uje

now

e d

ział

ania

, •

chęt

nie

rozm

awia

z d

zieć

mi

i do

rosł

ymi,

•sł

ucha

z u

wag

ą o

pow

ieśc

i i h

isto

rii

czyt

anyc

h lu

b o

pow

iad

anyc

h p

rzez

na

uczy

ciel

a,•

pow

tarz

a p

rost

e ry

mow

anki

w

języ

ku o

bcy

m n

owoż

ytny

m

mArZEc

•sa

mo

dzi

elni

e w

yko

nuje

cz

ynno

ści l

ub p

od

ejm

uje

pró

by

sam

oo

bsł

ugow

e i c

zynn

ośc

i hi

gie

nicz

ne,

•ak

tyw

nie

ucze

stni

czy

w z

abaw

ach

na ś

wie

żym

pow

ietr

zu,

•ch

od

zi w

róż

nym

ryt

mie

(szy

bko

, w

oln

o),

•w

yko

nuje

czy

nno

ści d

osk

ona

lące

sp

raw

ność

man

ualn

ą, n

p. k

reśl

i kr

eski

, kro

pki

, pro

ste

figur

y

•ch

ętni

e sp

ędza

cza

s w

prz

edsz

kolu

, •

po

dej

muj

e p

rób

y za

baw

y z

inny

mi

dzi

ećm

i, •

dzi

eli s

ię z

inny

mi,

•p

oci

esza

inne

dzi

eci i

sta

ra s

ię b

yć

dla

nic

h d

ob

ry,

•ro

zróż

nia

emo

cje

prz

yjem

ne

i nie

prz

yjem

ne –

rad

zi s

ob

ie

w s

ytua

cjac

h, k

tóre

są

dla

nie

go

trud

ne, c

zasa

mi z

po

mo

cą

do

rosł

ego

•re

aguj

e za

dow

ole

niem

na

po

chw

ałę

•p

otra

fi si

ę p

rzyw

itać

i poż

egna

ć z

oso

bam

i, kt

óre

są

mu

znan

e,

w s

po

sób

prz

yjęt

y sp

ołe

czni

e,

•d

ost

oso

wuj

e si

ę d

o re

guł

p

anuj

ącyc

h w

prz

edsz

kolu

, np

. po

dcz

as z

abaw

y cz

eka

na s

woj

ą ko

lej,

•ch

ętni

e p

od

ejm

uje

pró

by

kom

unik

owan

ia s

ię z

inny

mi

oso

bam

i – z

arów

no d

zieć

mi,

jak

i do

rosł

ymi,

•na

wią

zuje

rel

acje

ko

leże

ński

e

•sł

ucha

muz

yki,

•ek

sper

ymen

tuje

z d

źwię

kam

i, uc

zest

nicz

y w

e w

spó

lnym

m

uzyk

owan

iu,

•o

dp

owia

da

na p

ytan

ia,

•w

skaz

uje

na o

bra

zku

elem

enty

sp

ełni

ając

e o

kreś

lone

kry

teriu

m,

•p

otra

fi co

raz

pły

nnie

j mów

ić o

raz

nazy

wać

co

raz

wię

cej r

zecz

y,

•sł

ucha

z u

wag

ą cz

ytan

ych

ksią

żek,

•

chęt

nie

i akt

ywni

e uc

zest

nicz

y w

zab

awac

h cz

ytel

nicz

ych,

•śp

iew

a p

rost

e p

iose

nki w

języ

ku

ob

cym

now

ożyt

nym

44


FiZ

yc

Zn

y

ob

SZ

Ar

ro

ZW

oJu

– d

zie

cko

:ii

. Em

oc

Jon

AL

ny

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ec

ko:

iii.

SP

oł

Ec

Zn

y

ob

SZ

Ar

ro

ZW

oJu

– d

zie

cko

:iV

. Po

Zn

AW

cZ

y

ob

SZ

Ar

ro

ZW

oJu

– d

zie

cko

:

KWiEciEń•

syg

naliz

uje

pot

rzeb

y fiz

jolo

gic

zne,

•

chęt

nie

ucze

stni

czy

w z

abaw

ach

na ś

wie

żym

pow

ietr

zu,

•b

ierz

e ud

ział

w a

ktyw

nośc

iach

d

osk

ona

lący

ch p

ocz

ucie

ryt

mu,

•

bie

rze

udzi

ał w

zab

awac

h na

ślad

owcz

ych,

•

wyk

onu

je r

óżne

form

y ru

chu:

sk

acze

, peł

za, c

zwo

raku

je, c

hod

zi

na p

alca

ch, n

a p

ięta

ch, n

aśla

duj

e ru

chem

róż

ne z

wie

rzęt

a,

•uż

ywa

do

dzi

ałań

pla

styc

znyc

h,

usp

raw

niaj

ącyc

h rę

kę,

mat

eria

łów

o

zróż

nico

wan

ej f

aktu

rze

•je

st s

amo

dzi

elny

, od

czuw

a ra

do

ść

z sa

mo

dzi

elni

e w

yko

nany

ch

czyn

nośc

i,

•ch

ętni

e b

awi s

ię z

inny

mi d

zieć

mi,

•d

ziel

i się

z in

nym

i, •

chęt

nie

wyk

onu

je c

zynn

ośc

i, za

któ

re z

ost

anie

po

chw

alo

ny,

•o

kazu

je r

ado

ść, k

ied

y w

prz

edsz

kolu

roz

poz

naje

oso

by,

z

któ

rym

i lub

i się

baw

ić

•z

chęc

ią w

ita s

ię i

żeg

na

z o

sob

ami,

któ

re s

ą m

u b

liski

e em

ocj

ona

lnie

, •

używ

a p

od

staw

owyc

h zw

rotó

w

grz

eczn

ośc

iow

ych,

•

po

siad

a p

ocz

ucie

wła

snej

to

żsam

ośc

i i o

drę

bno

ści –

w

ko

mun

ikat

ach

do

inny

ch d

ziec

i uż

ywa

zaim

ka „

ja”,

•

oka

zuje

sym

pat

ię d

ziec

iom

i z

apra

sza

je d

o w

spó

lnej

zab

awy

w s

ali o

raz

na p

owie

trzu

•in

tere

suje

się

prz

yro

dą,

•

op

owia

da

o sw

oic

h sp

ost

rzeż

enia

ch p

od

czas

w

iose

nneg

o sp

acer

u,

•w

zbo

gac

a sw

ój s

łow

nik

bie

rny

i czy

nny,

•

pot

rafi

do

kona

ć p

rost

ej

kate

go

ryza

cji

(kw

iaty

, ow

oce

, p

taki

),•

słuc

ha c

zyta

neg

o te

kstu

z

zaan

gaż

owan

iem

, co

najm

niej

10

min

ut,

•re

cytu

je p

rost

e w

iers

ze,

•śp

iew

a p

iose

nki,

•uc

zest

nicz

y w

zab

awac

h ru

chow

ych

i muz

yczn

ych

z ję

zyka

o

bce

go

now

ożyt

neg

o

mAJ

•sa

mo

dzi

elni

e w

yko

nuje

czy

nno

ści

hig

ieni

czne

i sa

mo

ob

sług

owe,

•

kom

unik

uje

pot

rzeb

ę ru

chu

lub

o

dp

ocz

ynku

,•

umie

cho

dzi

ć p

o sc

hod

ach,

d

rab

inka

ch,

•ko

rzys

ta z

urz

ądze

ń na

pla

cu

zab

aw d

o re

aliz

acji

pot

rzeb

y ru

chu,

•

bud

uje

wie

że lu

b in

ne b

udow

le

z kl

ock

ów,

•ry

suje

i kr

eśli

•ch

ętni

e p

rzyc

hod

zi d

o p

rzed

szko

la

i baw

i się

z in

nym

i dzi

ećm

i, •

okr

eśla

sw

oje

sam

op

ocz

ucie

–

mów

i, cz

y je

st z

adow

olo

ny

i szc

zęśl

iwy,

czy

nie

zad

owo

lony

i s

mut

ny,

•re

aguj

e za

dow

ole

niem

na

po

chw

ałę,

•

naśl

aduj

e p

ozyt

ywne

wzo

rce

zach

owań

do

rosł

ych,

•

wcz

uwa

się

w e

mo

cje

i ucz

ucia

o

sób

z n

ajb

liższ

ego

oto

czen

ia,

•sz

uka

wsp

arci

a w

tru

dny

ch

emo

cjo

naln

ie s

ytua

cjac

h

•uż

ywa

zwro

tów

grz

eczn

ośc

iow

ych

po

dcz

as p

owita

ń i p

ożeg

nań,

•

syg

naliz

uje

swoj

e p

otrz

eby

za

po

mo

cą k

om

unik

atów

wer

bal

nych

i n

iew

erb

alny

ch w

sp

osó

b

zroz

umia

ły d

la in

nych

, •

dzi

eli s

ię z

abaw

kam

i ora

z in

nym

i p

rzed

mio

tam

i wsp

óln

ie u

żyw

anym

i p

od

czas

róż

nych

akt

ywno

ści

•ek

sper

ymen

tuje

ryt

mem

, gło

sem

, ru

chem

, •

słuc

ha m

uzyk

i, •

śpie

wa

pio

senk

i, •

two

rzy

pra

ce p

last

yczn

e,

•ko

nstr

uuje

z r

óżny

ch m

ater

iałó

w,

•ro

zwią

zuje

zag

adki

(sło

wne

, ru

chow

e),

•ch

ętni

e i z

zaa

ngaż

owan

iem

sł

ucha

op

owia

dań

, baj

ek, b

aśni

cz

ytan

ych

prz

ez o

sob

ę d

oro

słą,

•

pot

rafi

pow

ied

zieć

, czy

co

ś m

u si

ę p

od

ob

ało

czy

nie,

•śp

iew

a p

rost

e p

iose

nki i

lust

row

ane

ruch

em w

języ

ku o

bcy

m

now

ożyt

nym

cZErWiEc

•sa

mo

dzi

elni

e w

yko

nuje

czy

nno

ści

hig

ieni

czne

i sa

mo

ob

sług

owe,

•ak

tyw

nie

ucze

stni

czy

w z

abaw

ach

na ś

wie

żym

pow

ietr

zu,

•uc

zest

nicz

y w

e w

spó

lnyc

h sp

acer

ach,

•ko

mun

ikuj

e p

otrz

ebę

ruch

u lu

b

od

po

czyn

ku,

•uc

zest

nicz

y w

dzi

ałan

iach

d

osk

ona

lący

ch s

pra

wno

ść

man

ualn

ą: le

pie

nie,

ug

niat

anie

, na

klej

anie

, rys

owan

ie, m

alow

anie

•ch

ętni

e p

rzyc

hod

zi d

o p

rzed

szko

la

i baw

i się

z in

nym

i dzi

ećm

i, •

z ro

dzi

cam

i/op

ieku

nam

i żeg

na s

ię

bez

lęku

i w

ita z

rad

ośc

ią,

•p

otra

fi w

yraz

ić, j

ak s

ię c

zuje

–

pow

ied

zieć

, czy

jest

sm

utny

, czy

za

dow

olo

ny,

•sz

uka

wsp

arci

a u

do

rosł

ych

w s

ytua

cjac

h tr

udny

ch d

la n

ieg

o em

ocj

ona

lnie

, •

oka

zuje

zad

owo

leni

e i r

ado

ść

z p

och

wał

, nag

ród

i uz

nani

a

•w

spó

łdzi

ała

z in

nym

i dzi

ećm

i p

od

czas

pro

styc

h za

baw

te

mat

yczn

ych,

•

dzi

eli s

ię z

abaw

kam

i i in

nym

i el

emen

tam

i po

dcz

as z

abaw

y,

•ko

mun

ikuj

e sw

oje

pot

rzeb

y w

sp

osó

b z

rozu

mia

ły d

la in

nych

za

po

mo

cą s

łów

, ges

tów

i in

nych

fo

rm k

om

unik

acji

niew

erb

alne

j, •

sto

suje

form

y g

rzec

zno

ścio

we

prz

y p

owita

niu,

poż

egna

niu,

p

rzep

rasz

aniu

•ak

tyw

nie

poz

naje

św

iat,

zad

ając

w

iele

pyt

ań i

rozu

muj

ąc,

•p

rzep

row

adza

pro

ste

klas

yfik

acje

, •

ukła

da

pro

ste

szer

egi,

•lic

zy d

o tr

zech

i w

ięce

j, •

kom

unik

uje

się

z ot

ocz

enie

m,

•o

bse

rwuj

e p

rzyr

od

ę,

•sł

ucha

z u

wag

ą cz

ytan

ych

ksią

żek,

•

po

dcz

as z

abaw

czy

teln

iczy

ch

og

ląd

a o

bra

zki i

ucz

estn

iczy

w

zab

awac

h in

spiro

wan

ych

lekt

urą,

•śp

iew

a p

iose

nki,

pow

tarz

a p

rost

e ry

mow

anki

w ję

zyku

ob

cym

no

woż

ytny

m

45


i. F

iZy

cZ

ny

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ec

ko:

ii. E

mo

cJo

nA

Ln

y

ob

SZ

Ar

ro

ZW

oJu

– d

zie

cko

:ii

i. S

Po

łE

cZ

ny

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ec

ko:

iV. P

oZ

nA

Wc

Zy

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ec

ko:

KWiEciEń

•sy

gna

lizuj

e p

otrz

eby

fizjo

log

iczn

e,

•ch

ętni

e uc

zest

nicz

y w

zab

awac

h na

św

ieży

m p

owie

trzu

, •

bie

rze

udzi

ał w

akt

ywno

ścia

ch

do

sko

nalą

cych

po

czuc

ie r

ytm

u,

•b

ierz

e ud

ział

w z

abaw

ach

naśl

adow

czyc

h,

•w

yko

nuje

róż

ne fo

rmy

ruch

u:

skac

ze, p

ełza

, czw

ora

kuje

, cho

dzi

na

pal

cach

, na

pię

tach

, naś

lad

uje

ruch

em r

óżne

zw

ierz

ęta,

•

używ

a d

o d

ział

ań p

last

yczn

ych,

us

pra

wni

ając

ych

rękę

, m

ater

iałó

w

o zr

óżni

cow

anej

fak

turz

e

•je

st s

amo

dzi

elny

, od

czuw

a ra

do

ść

z sa

mo

dzi

elni

e w

yko

nany

ch

czyn

nośc

i,

•ch

ętni

e b

awi s

ię z

inny

mi d

zieć

mi,

•d

ziel

i się

z in

nym

i, •

chęt

nie

wyk

onu

je c

zynn

ośc

i, za

któ

re z

ost

anie

po

chw

alo

ny,

•o

kazu

je r

ado

ść, k

ied

y w

prz

edsz

kolu

roz

poz

naje

oso

by,

z

któ

rym

i lub

i się

baw

ić

•z

chęc

ią w

ita s

ię i

żeg

na

z o

sob

ami,

któ

re s

ą m

u b

liski

e em

ocj

ona

lnie

, •

używ

a p

od

staw

owyc

h zw

rotó

w

grz

eczn

ośc

iow

ych,

•

po

siad

a p

ocz

ucie

wła

snej

to

żsam

ośc

i i o

drę

bno

ści –

w

ko

mun

ikat

ach

do

inny

ch d

ziec

i uż

ywa

zaim

ka „

ja”,

•

oka

zuje

sym

pat

ię d

ziec

iom

i z

apra

sza

je d

o w

spó

lnej

zab

awy

w s

ali o

raz

na p

owie

trzu

•in

tere

suje

się

prz

yro

dą,

•

op

owia

da

o sw

oic

h sp

ost

rzeż

enia

ch p

od

czas

w

iose

nneg

o sp

acer

u,

•w

zbo

gac

a sw

ój s

łow

nik

bie

rny

i czy

nny,

•

pot

rafi

do

kona

ć p

rost

ej

kate

go

ryza

cji

(kw

iaty

, ow

oce

, p

taki

),•

słuc

ha c

zyta

neg

o te

kstu

z

zaan

gaż

owan

iem

, co

najm

niej

10

min

ut,

•re

cytu

je p

rost

e w

iers

ze,

•śp

iew

a p

iose

nki,

•uc

zest

nicz

y w

zab

awac

h ru

chow

ych

i muz

yczn

ych

z ję

zyka

o

bce

go

now

ożyt

neg

o

mAJ

•sa

mo

dzi

elni

e w

yko

nuje

czy

nno

ści

hig

ieni

czne

i sa

mo

ob

sług

owe,

•

kom

unik

uje

pot

rzeb

ę ru

chu

lub

o

dp

ocz

ynku

,•

umie

cho

dzi

ć p

o sc

hod

ach,

d

rab

inka

ch,

•ko

rzys

ta z

urz

ądze

ń na

pla

cu

zab

aw d

o re

aliz

acji

pot

rzeb

y ru

chu,

•

bud

uje

wie

że lu

b in

ne b

udow

le

z kl

ock

ów,

•ry

suje

i kr

eśli

•ch

ętni

e p

rzyc

hod

zi d

o p

rzed

szko

la

i baw

i się

z in

nym

i dzi

ećm

i, •

okr

eśla

sw

oje

sam

op

ocz

ucie

–

mów

i, cz

y je

st z

adow

olo

ny

i szc

zęśl

iwy,

czy

nie

zad

owo

lony

i s

mut

ny,

•re

aguj

e za

dow

ole

niem

na

po

chw

ałę,

•

naśl

aduj

e p

ozyt

ywne

wzo

rce

zach

owań

do

rosł

ych,

•

wcz

uwa

się

w e

mo

cje

i ucz

ucia

o

sób

z n

ajb

liższ

ego

oto

czen

ia,

•sz

uka

wsp

arci

a w

tru

dny

ch

emo

cjo

naln

ie s

ytua

cjac

h

•uż

ywa

zwro

tów

grz

eczn

ośc

iow

ych

po

dcz

as p

owita

ń i p

ożeg

nań,

•

syg

naliz

uje

swoj

e p

otrz

eby

za

po

mo

cą k

om

unik

atów

wer

bal

nych

i n

iew

erb

alny

ch w

sp

osó

b

zroz

umia

ły d

la in

nych

, •

dzi

eli s

ię z

abaw

kam

i ora

z in

nym

i p

rzed

mio

tam

i wsp

óln

ie u

żyw

anym

i p

od

czas

róż

nych

akt

ywno

ści

•ek

sper

ymen

tuje

ryt

mem

, gło

sem

, ru

chem

, •

słuc

ha m

uzyk

i, •

śpie

wa

pio

senk

i, •

two

rzy

pra

ce p

last

yczn

e,

•ko

nstr

uuje

z r

óżny

ch m

ater

iałó

w,

•ro

zwią

zuje

zag

adki

(sło

wne

, ru

chow

e),

•ch

ętni

e i z

zaa

ngaż

owan

iem

sł

ucha

op

owia

dań

, baj

ek, b

aśni

cz

ytan

ych

prz

ez o

sob

ę d

oro

słą,

•

pot

rafi

pow

ied

zieć

, czy

co

ś m

u si

ę p

od

ob

ało

czy

nie,

•śp

iew

a p

rost

e p

iose

nki i

lust

row

ane

ruch

em w

języ

ku o

bcy

m

now

ożyt

nym

cZErWiEc•

sam

od

ziel

nie

wyk

onu

je c

zynn

ośc

i hi

gie

nicz

ne i

sam

oo

bsł

ugow

e,•

akty

wni

e uc

zest

nicz

y w

zab

awac

h na

św

ieży

m p

owie

trzu

, •

ucze

stni

czy

we

wsp

óln

ych

spac

erac

h,•

kom

unik

uje

pot

rzeb

ę ru

chu

lub

o

dp

ocz

ynku

, •

ucze

stni

czy

w d

ział

ania

ch

do

sko

nalą

cych

sp

raw

ność

m

anua

lną:

lep

ieni

e, u

gni

atan

ie,

nakl

ejan

ie, r

ysow

anie

, mal

owan

ie

•ch

ętni

e p

rzyc

hod

zi d

o p

rzed

szko

la

i baw

i się

z in

nym

i dzi

ećm

i, •

z ro

dzi

cam

i/op

ieku

nam

i żeg

na s

ię

bez

lęku

i w

ita z

rad

ośc

ią,

•p

otra

fi w

yraz

ić, j

ak s

ię c

zuje

–

pow

ied

zieć

, czy

jest

sm

utny

, czy

za

dow

olo

ny,

•sz

uka

wsp

arci

a u

do

rosł

ych

w s

ytua

cjac

h tr

udny

ch d

la n

ieg

o em

ocj

ona

lnie

, •

oka

zuje

zad

owo

leni

e i r

ado

ść

z p

och

wał

, nag

ród

i uz

nani

a

•w

spó

łdzi

ała

z in

nym

i dzi

ećm

i p

od

czas

pro

styc

h za

baw

te

mat

yczn

ych,

•

dzi

eli s

ię z

abaw

kam

i i in

nym

i el

emen

tam

i po

dcz

as z

abaw

y,

•ko

mun

ikuj

e sw

oje

pot

rzeb

y w

sp

osó

b z

rozu

mia

ły d

la in

nych

za

po

mo

cą s

łów

, ges

tów

i in

nych

fo

rm k

om

unik

acji

niew

erb

alne

j, •

sto

suje

form

y g

rzec

zno

ścio

we

prz

y p

owita

niu,

poż

egna

niu,

p

rzep

rasz

aniu

•ak

tyw

nie

poz

naje

św

iat,

zad

ając

w

iele

pyt

ań i

rozu

muj

ąc,

•p

rzep

row

adza

pro

ste

klas

yfik

acje

, •

ukła

da

pro

ste

szer

egi,

•lic

zy d

o tr

zech

i w

ięce

j, •

kom

unik

uje

się

z ot

ocz

enie

m,

•o

bse

rwuj

e p

rzyr

od

ę,

•sł

ucha

z u

wag

ą cz

ytan

ych

ksią

żek,

•

po

dcz

as z

abaw

czy

teln

iczy

ch

og

ląd

a o

bra

zki i

ucz

estn

iczy

w

zab

awac

h in

spiro

wan

ych

lekt

urą,

•śp

iew

a p

iose

nki,

pow

tarz

a p

rost

e ry

mow

anki

w ję

zyku

ob

cym

no

woż

ytny

m

46


i. F

iZy

cZ

ny

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ecko

:ii

. Em

oc

Jon

AL

ny

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ecko

:ii

i. S

Po

łE

cZ

ny

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ecko

:iV

. Po

Zn

AW

cZ

y

ob

SZ

Ar

ro

ZW

oJu

– d

ziec

ko:

WrZESiEń

•sy

gna

lizuj

e p

otrz

eby

fizjo

log

iczn

e,

•sa

mo

dzi

elni

e w

yko

nuje

czy

nno

ści

sam

oo

bsł

ugow

e i c

zynn

ośc

i hi

gie

nicz

ne,

•sp

ożyw

a p

osi

łki p

rzy

po

mo

cy

sztu

ćców

,•

wyk

onu

je ć

wic

zeni

a ró

wno

waż

ne,

•na

ślad

uje

ruch

y w

yko

nyw

ane

prz

ez in

ne o

sob

y,

•w

yko

nuje

ćw

icze

nia

zręc

zno

ścio

we,

•

ma

po

czuc

ie ś

wia

do

mo

ści

wła

sneg

o ci

ała

– st

an r

uchu

i st

an

spo

czyn

ku,

•d

osk

ona

li sp

raw

ność

man

ualn

ą i k

ons

truk

tors

ką

•st

ara

się

od

czyt

ywać

i na

zyw

ać

emo

cje

wła

sne

ora

z ró

wie

śnik

ów,

•na

zyw

a cz

ęści

cia

ła w

łasn

e i d

rug

iej o

sob

y,

•ry

suje

po

stać

czł

owie

ka,

uwzg

lęd

niaj

ąc p

od

staw

owe

elem

enty

sch

emat

u ci

ała,

•o

db

iera

i w

yraż

a tr

eści

z

wyk

orz

ysta

niem

nie

wer

bal

nych

śr

od

ków

wyr

azu

(mim

ika,

ges

t,

eksp

resj

a ci

ała)

,•

utrz

ymuj

e p

orz

ądek

w s

ali,

•sp

rząt

a za

baw

ki o

raz

po

rząd

kuje

m

iejs

ce p

racy

•p

raw

idło

wo

reag

uje

na s

ytua

cje

zag

raża

jące

bez

pie

czeń

stw

u w

łasn

emu

i inn

ych

(nie

bez

pie

czne

za

baw

y, a

gre

syw

ne z

acho

wan

ia,

uszk

od

zone

zab

awki

),•

do

konu

je o

ceny

po

stęp

owan

ia

w r

óżny

ch s

ytua

cjac

h sp

ołe

czny

ch,

•w

cho

dzi

w in

tera

kcje

z in

nym

i d

zieć

mi p

od

czas

zab

aw i

gie

r, •

kom

unik

uje

swoj

e p

otrz

eby

emo

cjo

naln

e zw

iąza

ne n

a p

rzyk

ład

z

tym

, cze

go

się

bo

i, •

pot

rafi

zwró

cić

się

o p

om

oc

i wyt

łum

aczy

ć, n

a cz

ym p

ole

ga

pro

ble

m,

•uw

ażni

e sł

ucha

nau

czyc

iela

i o

dp

owia

da

na p

ytan

ia

•sł

ucha

i o

dtw

arza

ges

tem

dźw

ięki

m

uzyk

i, •

do

strz

ega

zmia

ny c

hara

kter

u m

uzyk

i (na

prz

ykła

d t

emp

o i w

yso

kość

dźw

ięku

), •

od

twar

za p

rost

e ry

tmy

muz

yczn

e,

•o

kreś

la p

oło

żeni

e p

rzed

mio

tów

w

prz

estr

zeni

(w s

tosu

nku

do

swoj

ego

ciał

a, a

tak

że w

sto

sunk

u d

o in

nych

prz

edm

iotó

w),

sto

suje

o

kreś

leni

a: n

a, p

od,

wys

oko

, nis

ko,

za, o

bo

k,•

rozw

ija u

mie

jętn

ość

gru

pow

ania

, sz

acuj

e, k

lasy

fikuj

e ze

wzg

lęd

u na

wie

lko

ść,

•za

daj

e p

ytan

ia d

o sy

tuac

ji p

rzed

staw

ione

j na

prz

ykła

d

na o

bra

zku,

•

z uw

agą

słuc

ha t

ekst

ów,

•p

owta

rza

pro

ste

rym

owan

ki

w ję

zyku

ob

cym

PAźdZiErniK

•ak

tyw

nie

ucze

stni

czy

w z

abaw

ach

na ś

wie

żym

pow

ietr

zu,

•w

ie, j

ak n

ależ

y si

ę ub

rać

ze w

zglę

du

na p

og

od

ę,

•na

kryw

a d

o st

ołu

, sp

rząt

a p

o p

osi

łku,

•w

yko

nuje

ćw

icze

nia

og

óln

oro

zwoj

owe,

•

rozw

ija k

oo

rdyn

ację

wzr

oko

wą

i słu

chow

ą p

od

czas

zab

aw

tem

atyc

znyc

h,

•ut

rzym

uje

w p

orz

ądku

prz

estr

zeń

wo

kół s

ieb

ie,

•sa

mo

dzi

elni

e si

ę ub

iera

i p

rzeb

iera

, •

nazy

wa

wła

sne

stan

y em

ocj

ona

lne

– w

ystę

puj

e p

ublic

znie

, •

ucze

stni

czy

w d

ział

ania

ch, k

tóre

p

ozw

alaj

ą m

u na

poz

nani

e sw

oic

h m

ożliw

ośc

i, •

kont

rolu

je s

woj

e za

chow

ania

po

d

wp

ływ

em n

apię

cia

emo

cjo

naln

ego,

•w

spó

łpra

cuje

z in

nym

i dzi

ećm

i ze

szc

zeg

óln

ym u

wzg

lęd

nien

iem

p

lano

wan

ia o

raz

po

dzi

ału

zad

ań

po

dcz

as r

ealiz

acji

min

ipro

jekt

ów,

•ro

zum

ie w

arto

ść, j

aką

jest

zd

row

ie

czło

wie

ka, w

ie, ż

e w

ażne

jest

d

ban

ie o

zd

row

ie,

•zw

raca

uw

agę

na z

dro

wie

inny

ch

dzi

eci o

raz

czło

nków

ro

dzi

ny,

na p

rzyk

ład

ze

wzg

lęd

u na

zd

row

e o

dży

wia

nie

się,

•uk

ład

a w

łasn

e ry

tmy

kolo

rów

ja

ko c

zęść

ko

mp

ozyc

ji ry

sunk

u te

mat

yczn

ego,

•ko

duj

e p

rost

e in

form

acje

po

d

kier

unki

em n

aucz

ycie

la,

•uw

ażni

e sł

ucha

, pró

buj

e o

pow

ied

zieć

pro

stą

hist

ory

jkę

na p

od

staw

ie o

bra

zków

, •

rozw

ija k

oo

rdyn

ację

wzr

oko

wą

i słu

chow

ą p

od

czas

zab

aw

tem

atyc

znyc

h d

otyc

zący

ch z

jaw

isk

prz

yro

dni

czyc

h,

4.2.

Tre

ści p

rog

ram

owe

dla

dzi

eci w

wie

ku r

ozw

ojo

wym

5 la

t PAźdZiErniK

•b

ierz

e ud

ział

w z

abaw

ach

kons

truk

cyjn

ych

z w

yko

rzys

tani

em

mat

eria

łów

nat

ural

nych

, •

pot

rafi

zap

rop

ono

wać

ćw

icze

nie

kszt

ałtu

jące

naw

yk u

trzy

man

ia

pra

wid

łow

ej p

ost

awy

ciał

a,

•w

ie, c

o to

są

wita

min

y,

•w

ie, j

ak r

ob

i się

nie

któ

re p

rzet

wo

ry,

•w

skaz

uje

pro

duk

ty z

dro

we

dla

o

rgan

izm

u w

śró

d p

rod

uktó

w

prz

edst

awio

nych

prz

ez

nauc

zyci

ela,

•

wie

, w ja

ki s

po

sób

nal

eży

spoż

ywać

po

siłe

k, b

y b

yło

to ja

k na

jzd

row

sze

dla

do

bre

go

sam

op

ocz

ucia

•id

enty

fikuj

e p

rzyc

zyny

wyw

ołu

jące

d

ane

emo

cje,

•

wyr

aża

swoj

e st

any

emo

cjo

naln

e p

op

rzez

łącz

enie

st

anu

emo

cjo

naln

ego

z je

go

do

świa

dcz

enie

m b

ądź

elem

ente

m

prz

yro

dy

(czu

ję s

mut

ek, g

dy…

, cz

uję

rad

ość

, gd

y…)

•d

ost

rzeg

a w

arto

ść s

pęd

zani

a w

oln

ego

czas

u z

inny

mi l

udźm

i, a

nie

w s

amot

nośc

i,•

wym

ieni

a d

alsz

ych

i bliż

szyc

h cz

łonk

ów r

od

ziny

, um

ie w

skaz

ać

pow

iąza

nia

rod

zinn

e m

ięd

zy n

imi

•cz

erp

ie p

rzyj

emno

ść z

ob

cow

ania

z

prz

yro

dą,

•

nazy

wa

zjaw

iska

prz

yro

dni

cze

i op

owia

da

o ni

ch z

a p

om

ocą

ję

zyka

mów

ione

go

lub

w in

nej,

zroz

umia

łej d

la in

nych

form

ie,

•p

rzel

icza

w d

ost

ępny

m s

ob

ie

zakr

esie

, sza

cuje

i p

oró

wnu

je

liczb

ę el

emen

tów

, np

. po

prz

ez

łącz

enie

ich

w p

ary,

•

po

rów

nuje

prz

edm

ioty

w s

wo

im

oto

czen

iu z

e w

zglę

du

na w

ybra

ną

cech

ę,•

rozu

mie

nie

któ

re z

jaw

iska

zw

iąza

ne z

cza

sem

: okr

eśla

po

ry

roku

, dni

tyg

od

nia

i po

ry d

nia,

•p

owta

rza

pro

ste

słow

a w

języ

ku

ob

cym

now

ożyt

nym

LiSToPAd

•p

otra

fi w

skaz

ać m

iejs

ce p

oło

żeni

a b

udyn

ków

w p

rzes

trze

ni,

•m

a w

yksz

tałc

oną

ko

ord

ynac

ję

wzr

oko

wo

-słu

chow

ą,

•w

skaz

uje

lew

ą i p

raw

ą st

ronę

cia

ła,

ob

raca

się

w le

wo,

pra

wo

zgo

dni

e z

po

lece

niem

nau

czyc

iela

, •

umie

cho

dzi

ć w

róż

nym

ryt

mie

(s

zyb

ko, w

oln

o),

•m

a p

raw

idło

we

nap

ięci

e m

ięśn

iow

e p

od

czas

rys

owan

ia

i mal

owan

ia,

•w

yko

nuje

ćw

icze

nia

rów

now

ażne

, z

czw

ora

kow

anie

m,

•p

otra

fi b

udow

ać z

dzi

esię

ciu

i wię

cej k

lock

ów

•b

uduj

e sw

oje

po

czuc

ie

dum

y i p

rzyn

ależ

nośc

i na

po

dst

awie

teg

o, k

im je

st i

jaką

m

a ro

dzi

nę,

•o

kreś

la s

woj

e uc

zuci

a w

ob

ec

najb

liższ

ych

osó

b,

•p

otra

fi na

zwać

, jak

się

czu

je, g

dy

w d

om

u lu

b n

a p

od

wó

rku

baw

i się

sa

m lu

b z

inny

mi d

zieć

mi,

•w

yraż

a sw

oje

prz

ywią

zani

e d

o oj

czyz

ny,

•ro

zwija

po

czuc

ie w

ięzi

z P

ols

ką

po

prz

ez o

kreś

lani

e p

ols

kich

tr

adyc

ji i i

nnyc

h el

emen

tów

zw

iąza

nych

z p

ols

kośc

ią,

•id

enty

fikuj

e sw

oje

emo

cje

po

dcz

as

słuc

hani

a p

ols

kich

leg

end

,

•w

ie, ż

e m

iesz

ka w

Po

lsce

i je

st

Po

lką

/Po

laki

em,

•zn

a ch

arak

tery

styc

zne

dla

P

ols

ki z

wyc

zaje

, pot

raw

y, p

otra

fi w

ymie

nić

kilk

oro

sła

wny

ch

Po

lakó

w z

róż

nych

dzi

edzi

n ży

cia

(kul

tura

, sp

ort

, po

lityk

a),

•in

tere

suje

się

, co

się

dzi

eje

wo

kół

nieg

o, ja

k d

awni

ej w

yglą

dał

o ży

cie,

w

ie, ż

e w

daw

nych

cza

sach

lud

zie

w P

ols

ce ż

yli w

inny

sp

osó

b,

•p

otra

fi w

ciel

ać s

ię w

ro

le,

•sł

ucha

uw

ażni

e o

pow

ieśc

i z h

isto

rii

Po

lski

, pot

rafi

od

pow

ied

zieć

na

pyt

ania

dot

yczą

ce w

ysłu

chan

ej

hist

orii

,

•p

roje

ktuj

e i w

yko

nuje

prz

y p

om

ocy

na

uczy

ciel

a la

lki i

dek

ora

cje

do

prz

edst

awie

nia,

•

poz

naje

muz

ykę

z d

awny

ch

czas

ów i

ucze

stni

czy

w z

abaw

ach

ruch

owyc

h i c

hore

og

rafic

znyc

h,

wci

elaj

ąc s

ię w

po

stac

ie z

róż

nych

ep

ok,

•p

osł

uguj

e si

ę p

ojęc

iam

i d

otyc

zący

mi n

astę

pst

wa

czas

u:

wcz

ora

j, d

zisi

aj, j

utro

, ran

o,

wie

czo

rem

, •

prz

elic

za d

o p

rzo

du

i do

tyłu

w

zak

resi

e 10

, •

z p

om

ocą

nau

czyc

iela

licz

y na

zb

iora

ch z

astę

pcz

ych

z je

dno

czes

nym

prz

eno

szen

iem

lic

zby

elem

entó

w n

a in

ny z

bió

r,

47

Treści programowe dla dzieci w wieku rozwojowym 5 lat

i. F

iZy

cZ

ny

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ecko

:ii

. Em

oc

Jon

AL

ny

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ecko

:ii

i. S

Po

łE

cZ

ny

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ecko

:iV

. Po

Zn

AW

cZ

y

ob

SZ

Ar

ro

ZW

oJu

– d

ziec

ko:

WrZESiEń

•sy

gna

lizuj

e p

otrz

eby

fizjo

log

iczn

e,

•sa

mo

dzi

elni

e w

yko

nuje

czy

nno

ści

sam

oo

bsł

ugow

e i c

zynn

ośc

i hi

gie

nicz

ne,

•sp

ożyw

a p

osi

łki p

rzy

po

mo

cy

sztu

ćców

,•

wyk

onu

je ć

wic

zeni

a ró

wno

waż

ne,

•na

ślad

uje

ruch

y w

yko

nyw

ane

prz

ez in

ne o

sob

y,

•w

yko

nuje

ćw

icze

nia

zręc

zno

ścio

we,

•

ma

po

czuc

ie ś

wia

do

mo

ści

wła

sneg

o ci

ała

– st

an r

uchu

i st

an

spo

czyn

ku,

•d

osk

ona

li sp

raw

ność

man

ualn

ą i k

ons

truk

tors

ką

•st

ara

się

od

czyt

ywać

i na

zyw

ać

emo

cje

wła

sne

ora

z ró

wie

śnik

ów,

•na

zyw

a cz

ęści

cia

ła w

łasn

e i d

rug

iej o

sob

y,

•ry

suje

po

stać

czł

owie

ka,

uwzg

lęd

niaj

ąc p

od

staw

owe

elem

enty

sch

emat

u ci

ała,

•o

db

iera

i w

yraż

a tr

eści

z

wyk

orz

ysta

niem

nie

wer

bal

nych

śr

od

ków

wyr

azu

(mim

ika,

ges

t,

eksp

resj

a ci

ała)

,•

utrz

ymuj

e p

orz

ądek

w s

ali,

•sp

rząt

a za

baw

ki o

raz

po

rząd

kuje

m

iejs

ce p

racy

•p

raw

idło

wo

reag

uje

na s

ytua

cje

zag

raża

jące

bez

pie

czeń

stw

u w

łasn

emu

i inn

ych

(nie

bez

pie

czne

za

baw

y, a

gre

syw

ne z

acho

wan

ia,

uszk

od

zone

zab

awki

),•

do

konu

je o

ceny

po

stęp

owan

ia

w r

óżny

ch s

ytua

cjac

h sp

ołe

czny

ch,

•w

cho

dzi

w in

tera

kcje

z in

nym

i d

zieć

mi p

od

czas

zab

aw i

gie

r, •

kom

unik

uje

swoj

e p

otrz

eby

emo

cjo

naln

e zw

iąza

ne n

a p

rzyk

ład

z

tym

, cze

go

się

bo

i, •

pot

rafi

zwró

cić

się

o p

om

oc

i wyt

łum

aczy

ć, n

a cz

ym p

ole

ga

pro

ble

m,

•uw

ażni

e sł

ucha

nau

czyc

iela

i o

dp

owia

da

na p

ytan

ia

•sł

ucha

i o

dtw

arza

ges

tem

dźw

ięki

m

uzyk

i, •

do

strz

ega

zmia

ny c

hara

kter

u m

uzyk

i (na

prz

ykła

d t

emp

o i w

yso

kość

dźw

ięku

), •

od

twar

za p

rost

e ry

tmy

muz

yczn

e,

•o

kreś

la p

oło

żeni

e p

rzed

mio

tów

w

prz

estr

zeni

(w s

tosu

nku

do

swoj

ego

ciał

a, a

tak

że w

sto

sunk

u d

o in

nych

prz

edm

iotó

w),

sto

suje

o

kreś

leni

a: n

a, p

od,

wys

oko

, nis

ko,

za, o

bo

k,•

rozw

ija u

mie

jętn

ość

gru

pow

ania

, sz

acuj

e, k

lasy

fikuj

e ze

wzg

lęd

u na

wie

lko

ść,

•za

daj

e p

ytan

ia d

o sy

tuac

ji p

rzed

staw

ione

j na

prz

ykła

d

na o

bra

zku,

•

z uw

agą

słuc

ha t

ekst

ów,

•p

owta

rza

pro

ste

rym

owan

ki

w ję

zyku

ob

cym

PAźdZiErniK

•ak

tyw

nie

ucze

stni

czy

w z

abaw

ach

na ś

wie

żym

pow

ietr

zu,

•w

ie, j

ak n

ależ

y si

ę ub

rać

ze w

zglę

du

na p

og

od

ę,

•na

kryw

a d

o st

ołu

, sp

rząt

a p

o p

osi

łku,

•w

yko

nuje

ćw

icze

nia

og

óln

oro

zwoj

owe,

•

rozw

ija k

oo

rdyn

ację

wzr

oko

wą

i słu

chow

ą p

od

czas

zab

aw

tem

atyc

znyc

h,

•ut

rzym

uje

w p

orz

ądku

prz

estr

zeń

wo

kół s

ieb

ie,

•sa

mo

dzi

elni

e si

ę ub

iera

i p

rzeb

iera

, •

nazy

wa

wła

sne

stan

y em

ocj

ona

lne

– w

ystę

puj

e p

ublic

znie

, •

ucze

stni

czy

w d

ział

ania

ch, k

tóre

p

ozw

alaj

ą m

u na

poz

nani

e sw

oic

h m

ożliw

ośc

i, •

kont

rolu

je s

woj

e za

chow

ania

po

d

wp

ływ

em n

apię

cia

emo

cjo

naln

ego,

•w

spó

łpra

cuje

z in

nym

i dzi

ećm

i ze

szc

zeg

óln

ym u

wzg

lęd

nien

iem

p

lano

wan

ia o

raz

po

dzi

ału

zad

ań

po

dcz

as r

ealiz

acji

min

ipro

jekt

ów,

•ro

zum

ie w

arto

ść, j

aką

jest

zd

row

ie

czło

wie

ka, w

ie, ż

e w

ażne

jest

d

ban

ie o

zd

row

ie,

•zw

raca

uw

agę

na z

dro

wie

inny

ch

dzi

eci o

raz

czło

nków

ro

dzi

ny,

na p

rzyk

ład

ze

wzg

lęd

u na

zd

row

e o

dży

wia

nie

się,

•uk

ład

a w

łasn

e ry

tmy

kolo

rów

ja

ko c

zęść

ko

mp

ozyc

ji ry

sunk

u te

mat

yczn

ego,

•ko

duj

e p

rost

e in

form

acje

po

d

kier

unki

em n

aucz

ycie

la,

•uw

ażni

e sł

ucha

, pró

buj

e o

pow

ied

zieć

pro

stą

hist

ory

jkę

na p

od

staw

ie o

bra

zków

, •

rozw

ija k

oo

rdyn

ację

wzr

oko

wą

i słu

chow

ą p

od

czas

zab

aw

tem

atyc

znyc

h d

otyc

zący

ch z

jaw

isk

prz

yro

dni

czyc

h,

PAźdZiErniK•

bie

rze

udzi

ał w

zab

awac

h ko

nstr

ukcy

jnyc

h z

wyk

orz

ysta

niem

m

ater

iałó

w n

atur

alny

ch,

•p

otra

fi za

pro

po

now

ać ć

wic

zeni

e ks

ztał

tują

ce n

awyk

utr

zym

ania

p

raw

idło

wej

po

staw

y ci

ała,

•

wie

, co

to s

ą w

itam

iny,

•

wie

, jak

ro

bi s

ię n

iekt

óre

prz

etw

ory

, •

wsk

azuj

e p

rod

ukty

zd

row

e d

la

org

aniz

mu

wśr

ód

pro

duk

tów

p

rzed

staw

iony

ch p

rzez

na

uczy

ciel

a,

•w

ie, w

jaki

sp

osó

b n

ależ

y sp

ożyw

ać p

osi

łek,

by

był

o to

jak

najz

dro

wsz

e d

la d

ob

reg

o sa

mo

po

czuc

ia

•id

enty

fikuj

e p

rzyc

zyny

wyw

ołu

jące

d

ane

emo

cje,

•

wyr

aża

swoj

e st

any

emo

cjo

naln

e p

op

rzez

łącz

enie

st

anu

emo

cjo

naln

ego

z je

go

do

świa

dcz

enie

m b

ądź

elem

ente

m

prz

yro

dy

(czu

ję s

mut

ek, g

dy…

, cz

uję

rad

ość

, gd

y…)

•d

ost

rzeg

a w

arto

ść s

pęd

zani

a w

oln

ego

czas

u z

inny

mi l

udźm

i, a

nie

w s

amot

nośc

i,•

wym

ieni

a d

alsz

ych

i bliż

szyc

h cz

łonk

ów r

od

ziny

, um

ie w

skaz

ać

pow

iąza

nia

rod

zinn

e m

ięd

zy n

imi

•cz

erp

ie p

rzyj

emno

ść z

ob

cow

ania

z

prz

yro

dą,

•

nazy

wa

zjaw

iska

prz

yro

dni

cze

i op

owia

da

o ni

ch z

a p

om

ocą

ję

zyka

mów

ione

go

lub

w in

nej,

zroz

umia

łej d

la in

nych

form

ie,

•p

rzel

icza

w d

ost

ępny

m s

ob

ie

zakr

esie

, sza

cuje

i p

oró

wnu

je

liczb

ę el

emen

tów

, np

. po

prz

ez

łącz

enie

ich

w p

ary,

•

po

rów

nuje

prz

edm

ioty

w s

wo

im

oto

czen

iu z

e w

zglę

du

na w

ybra

ną

cech

ę,•

rozu

mie

nie

któ

re z

jaw

iska

zw

iąza

ne z

cza

sem

: okr

eśla

po

ry

roku

, dni

tyg

od

nia

i po

ry d

nia,

•p

owta

rza

pro

ste

słow

a w

języ

ku

ob

cym

now

ożyt

nym

LiSToPAd

•p

otra

fi w

skaz

ać m

iejs

ce p

oło

żeni

a b

udyn

ków

w p

rzes

trze

ni,

•m

a w

yksz

tałc

oną

ko

ord

ynac

ję

wzr

oko

wo

-słu

chow

ą,

•w

skaz

uje

lew

ą i p

raw

ą st

ronę

cia

ła,

ob

raca

się

w le

wo,

pra

wo

zgo

dni

e z

po

lece

niem

nau

czyc

iela

, •

umie

cho

dzi

ć w

róż

nym

ryt

mie

(s

zyb

ko, w

oln

o),

•m

a p

raw

idło

we

nap

ięci

e m

ięśn

iow

e p

od

czas

rys

owan

ia

i mal

owan

ia,

•w

yko

nuje

ćw

icze

nia

rów

now

ażne

, z

czw

ora

kow

anie

m,

•p

otra

fi b

udow

ać z

dzi

esię

ciu

i wię

cej k

lock

ów

•b

uduj

e sw

oje

po

czuc

ie

dum

y i p

rzyn

ależ

nośc

i na

po

dst

awie

teg

o, k

im je

st i

jaką

m

a ro

dzi

nę,

•o

kreś

la s

woj

e uc

zuci

a w

ob

ec

najb

liższ

ych

osó

b,

•p

otra

fi na

zwać

, jak

się

czu

je, g

dy

w d

om

u lu

b n

a p

od

wó

rku

baw

i się

sa

m lu

b z

inny

mi d

zieć

mi,

•w

yraż

a sw

oje

prz

ywią

zani

e d

o oj

czyz

ny,

•ro

zwija

po

czuc

ie w

ięzi

z P

ols

ką

po

prz

ez o

kreś

lani

e p

ols

kich

tr

adyc

ji i i

nnyc

h el

emen

tów

zw

iąza

nych

z p

ols

kośc

ią,

•id

enty

fikuj

e sw

oje

emo

cje

po

dcz

as

słuc

hani

a p

ols

kich

leg

end

,

•w

ie, ż

e m

iesz

ka w

Po

lsce

i je

st

Po

lką

/Po

laki

em,

•zn

a ch

arak

tery

styc

zne

dla

P

ols

ki z

wyc

zaje

, pot

raw

y, p

otra

fi w

ymie

nić

kilk

oro

sła

wny

ch

Po

lakó

w z

róż

nych

dzi

edzi

n ży

cia

(kul

tura

, sp

ort

, po

lityk

a),

•in

tere

suje

się

, co

się

dzi

eje

wo

kół

nieg

o, ja

k d

awni

ej w

yglą

dał

o ży

cie,

w

ie, ż

e w

daw

nych

cza

sach

lud

zie

w P

ols

ce ż

yli w

inny

sp

osó

b,

•p

otra

fi w

ciel

ać s

ię w

ro

le,

•sł

ucha

uw

ażni

e o

pow

ieśc

i z h

isto

rii

Po

lski

, pot

rafi

od

pow

ied

zieć

na

pyt

ania

dot

yczą

ce w

ysłu

chan

ej

hist

orii

,

•p

roje

ktuj

e i w

yko

nuje

prz

y p

om

ocy

na

uczy

ciel

a la

lki i

dek

ora

cje

do

prz

edst

awie

nia,

•

poz

naje

muz

ykę

z d

awny

ch

czas

ów i

ucze

stni

czy

w z

abaw

ach

ruch

owyc

h i c

hore

og

rafic

znyc

h,

wci

elaj

ąc s

ię w

po

stac

ie z

róż

nych

ep

ok,

•p

osł

uguj

e si

ę p

ojęc

iam

i d

otyc

zący

mi n

astę

pst

wa

czas

u:

wcz

ora

j, d

zisi

aj, j

utro

, ran

o,

wie

czo

rem

, •

prz

elic

za d

o p

rzo

du

i do

tyłu

w

zak

resi

e 10

, •

z p

om

ocą

nau

czyc

iela

licz

y na

zb

iora

ch z

astę

pcz

ych

z je

dno

czes

nym

prz

eno

szen

iem

lic

zby

elem

entó

w n

a in

ny z

bió

r,

48


FiZ

yc

Zn

y

ob

SZ

Ar

ro

ZW

oJu

– d

zie

cko

:ii

. Em

oc

Jon

AL

ny

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ec

ko:

iii.

SP

oł

Ec

Zn

y

ob

SZ

Ar

ro

ZW

oJu

– d

zie

cko

:iV

. Po

Zn

AW

cZ

y

ob

SZ

Ar

ro

ZW

oJu

– d

zie

cko

:

LiSToPAd •

od

czyt

uje

emo

cje

i prz

eżyc

ia

bo

hate

rów

, wsk

azuj

e d

ob

re i

złe

po

stęp

owan

ie b

oha

teró

w,

•p

otra

fi o

kaza

ć sz

acun

ek o

sob

om

st

arsz

ym

•p

orz

ądku

je i

ukła

da

hist

ory

jki

ob

razk

owe

dot

yczą

ce h

isto

rii

Po

lski

z p

om

ocą

nau

czyc

iela

,•

od

kod

owuj

e ko

mun

ikat

y w

form

ie

znak

ów g

rafic

znyc

h

•p

otra

fi up

orz

ądko

wać

wyd

arze

nia

zgo

dni

e z

ciąg

iem

prz

yczy

now

o-

skut

kow

ym,

•in

tere

suje

się

czy

tani

em, p

ols

kim

i le

gen

dam

i, •

op

owia

da

o sw

ojej

ro

dzi

nie,

•śp

iew

a p

iose

nki w

języ

ku o

bcy

m

now

ożyt

nym

grudZiEń

•p

otra

fi ub

rać

się

i roz

ebra

ć b

ez

po

mo

cy,

•p

otra

fi w

yko

nać

poj

edyn

czy

węz

eł

zgo

dni

e z

inst

rukc

ją,

•w

yko

nuje

czy

nno

ści p

recy

zyjn

e,

np. z

apin

a g

uzik

i, w

iąże

sz

nuro

wad

ła,

•st

abiln

ie t

rzem

a p

alca

mi t

rzym

a o

łów

ek lu

b p

ędze

l (ch

wyt

pis

arsk

i),•

po

sług

uje

się

chus

tecz

ką d

o no

sa,

•b

ieg

a, p

od

skak

uje,

cho

dzi

na

pal

cach

, •

pot

rafi

stać

na

jed

nej n

od

ze

pow

yżej

10

seku

nd,

•na

ślad

uje

różn

e d

źwię

ki

z ot

ocz

enia

, •

reag

uje

na o

kreś

lony

syg

nał

dźw

ięko

wy,

wyk

onu

jąc

umów

ioną

cz

ynno

ść,

•p

od

skak

uje

w r

ytm

muz

yki

•ro

zwija

sw

oje

po

czuc

ie w

ięzi

z

rod

ziną

ora

z z

inny

mi l

udźm

i, •

wyr

aża

zło

ść i

gni

ew w

syt

uacj

ach,

kt

óre

są

dla

nie

go

trud

ne,

w s

po

sób

akc

epto

wan

y w

gru

pie

, •

rozw

ija u

mie

jętn

ość

od

czuw

ania

i p

rzeż

ywan

ia u

czuć

wyż

szyc

h,

bud

owan

ych

na r

ado

ści i

po

czuc

iu

wię

zi, t

akic

h ja

k: u

prz

ejm

ość

w

ob

ec in

nych

, cie

rpliw

ość

i m

iłość

,•

rozw

ija e

mp

atię

i um

ieję

tno

ść

wsp

ółp

racy

z in

nym

i dzi

ećm

i, •

oka

zuje

inny

m s

woj

ą ra

do

ść

i zaa

ngaż

owan

ie w

zab

awę,

•

od

różn

ia d

ob

ro o

d z

ła –

ucz

y si

ę in

tuic

yjni

e, ja

k p

ora

dzi

ć so

bie

em

ocj

ona

lnie

w s

ytua

cjac

h d

la

nieg

o tr

udny

ch

•ro

zum

ie, ż

e m

ówie

nie

jest

sp

oso

bem

naw

iązy

wan

ia r

elac

ji z

inny

mi l

udźm

i, •

pot

rafi

oka

zyw

ać d

ob

roć

inny

m

i od

różn

ić z

acho

wan

ia p

ozyt

ywne

o

d s

pra

wia

jący

ch in

nym

p

rzyk

rośc

i,•

rozu

mie

ko

nsek

wen

cje

swo

ich

dzi

ałań

,•

rozu

mie

prz

yczy

ny i

skut

ki d

ob

rych

re

lacj

i z in

nym

i lud

źmi,

•d

ost

rzeg

a w

arto

ść w

ięzi

ro

dzi

nnyc

h,

•p

otra

fi up

rzej

mie

zw

raca

ć si

ę d

o in

nych

osó

b, w

ie,

że d

o d

oro

słyc

h na

leży

mów

ić,

używ

ając

form

y p

an/p

ani,

•p

otra

fi o

pis

ać s

woj

e uc

zuci

a,•

do

strz

ega

war

tość

tra

dyc

ji i w

łącz

a si

ę w

dzi

ałan

ia,

•sz

anuj

e tr

adyc

je in

nych

kul

tur

i rel

igii,

•

okr

eśla

po

dzi

ał o

bow

iązk

ów

po

dcz

as ś

wią

t i u

rocz

ysto

ści,

prz

ygot

owan

ia p

reze

ntu,

laur

ki,

ubra

nia

cho

inki

itp

.

•śp

iew

a p

iose

nki z

rep

ertu

aru

char

akte

ryst

yczn

ego

dla

tra

dyc

ji św

iąt,

•ry

suje

, zai

nsp

irow

ane

baś

niam

i i o

pow

iad

ania

mi,

•m

anip

uluj

e fig

uram

i (kw

adra

t,

pro

sto

kąt,

ko

ło),

rozr

óżni

a p

od

staw

owe

figur

y g

eom

etry

czne

: ko

ło, k

wad

rat,

pro

sto

kąt,

•

prz

elic

za e

lem

enty

w z

akre

sie

1–10

, •

po

rów

nuje

zb

iory

w z

akre

sie

1–6,

sp

raw

dza

rów

nolic

zno

ść z

bio

rów

,•

prz

ygot

owuj

e z

wyk

orz

ysta

niem

ró

żnyc

h te

chni

k p

last

yczn

ych

nies

po

dzi

ankę

dla

sw

oic

h na

jbliż

szyc

h w

yraż

ając

ą uc

zuci

a p

rzyw

iąza

nia

i miło

ści,

•p

rzyg

otow

uje

się

do

udzi

ału

w p

rzed

staw

ieni

u św

iąte

czny

m,

na p

rzyk

ład

jase

łka,

•

umie

po

rów

nać

różn

e zw

ycza

je

char

akte

ryst

yczn

e d

la je

go

do

mu

i do

mu

inny

ch d

ziec

i, •

rozu

mie

tek

sty

słuc

hane

, •

ucze

stni

czy

w z

abaw

ach

w ję

zyku

o

bcy

m n

owoż

ytny

m

STycZEń

•p

otra

fi ut

rzym

ać p

raw

idło

wą

po

staw

ę ci

ała

w c

zasi

e ry

sow

ania

, ko

loro

wan

ia i

inny

ch z

abaw

st

olik

owyc

h,

•ko

mun

ikuj

e p

otrz

ebę

ruch

u i o

dp

ocz

ynku

, •

wyk

onu

je d

rob

ne r

uchy

m

anua

lne,

wo

dzi

po

ślad

zie

ora

z o

dw

zoro

wuj

e za

po

mo

cą k

alki

,•

wsk

azuj

e p

raw

idło

wy

spo

sób

ub

iera

nia

się

i zac

how

ania

p

od

czas

zim

y ze

wzg

lęd

u na

róż

ne

war

unki

po

go

dow

e,

•w

ykaz

uje

spra

wno

ść r

ęki

w s

top

niu

poz

wal

ając

ym

na k

reśl

enie

zna

ków

w o

kreś

lone

j p

rzes

trze

ni,

•za

pam

iętu

je u

kład

zna

ków

lub

p

rzed

mio

tów

w p

rzes

trze

ni

i na

kart

ce

•ro

zwija

sw

oje

po

czuc

ie s

pra

wst

wa

po

prz

ez w

yzna

czan

ie s

ob

ie

krót

kote

rmin

owyc

h ce

lów

,•

uczy

się

mot

ywac

ji w

ewnę

trzn

ej

i chę

ci d

o p

od

ejm

owan

ia

sam

od

ziel

nie

inic

jaty

wy,

•

pro

po

nuje

zab

awy

inny

m

dzi

ecio

m,

•uc

zy s

ię g

od

zeni

a z

po

rażk

ą,

wsp

ółp

racy

op

arte

j na

ryw

aliz

acji

w g

rze,

prz

estr

zeg

a us

talo

nych

za

sad

gry

, •

od

kryw

a w

arto

ść p

ono

szen

ia

wys

iłku

i po

kony

wan

ia t

rud

nośc

i d

la o

dro

czo

neg

o w

cza

sie

zwyc

ięst

wa,

•ro

zwija

sw

ój s

zacu

nek

i po

czuc

ie

wię

zi r

od

zinn

ych

po

prz

ez

prz

ebyw

anie

ze

swo

imi d

ziad

kam

i i c

ałą

rod

ziną

•in

icju

je z

abaw

y na

św

ieży

m

pow

ietr

zu,

•p

om

aga

inny

m d

ziec

iom

po

dcz

as

gie

r i z

abaw

, •

od

czuw

a p

rzyj

emno

ść

ze s

pęd

zani

a cz

asu

wo

lneg

o w

śró

d r

ówie

śnik

ów,

•p

rzyj

muj

e ko

nsek

wen

cje

swoj

ego

zach

owan

ia, r

ozum

ie, c

zym

je

st o

dp

owie

dzi

alno

ść z

a sw

oje

bez

pie

czeń

stw

o o

raz

inny

ch

dzi

eci,

•p

otra

fi o

dró

żnić

zab

awy

bez

pie

czne

od

nie

bez

pie

czny

ch

(na

jezd

ni, z

amar

znię

tym

sta

wie

),•

wyr

aża

swoj

e o

czek

iwan

ia w

ob

ec

inny

ch,

•w

zro

zum

iały

sp

osó

b k

om

unik

uje

się

z d

zieć

mi i

do

rosł

ymi,

•w

spó

łdzi

ała

z in

nym

i dzi

ećm

i lub

d

oro

słym

i, na

prz

ykła

d w

lep

ieni

u b

ałw

ana,

tw

orz

eniu

ko

nstr

ukcj

i, za

baw

ie, p

raca

ch k

reat

ywny

ch

•tw

orz

y ko

mp

ozyc

je z

wyc

inan

ek

insp

irow

ane

zim

owym

i pej

zaża

mi,

•p

roje

ktuj

e w

spó

lnie

z in

nym

i d

ziec

ięcy

kal

end

arz,

•

śpie

wa

pio

senk

i zw

iąza

ne z

zim

ą i k

arna

wał

em,

•ak

tyw

nie

słuc

ha m

uzyk

i kla

sycz

nej

insp

irow

anej

zim

ową

po

rą r

oku

,•

po

sług

uje

się

poj

ęcia

mi

zwią

zany

mi z

nas

tęp

stw

em c

zasu

: na

zwam

i dni

tyg

od

nia

i mie

sięc

y,

•uk

ład

a w

łasn

e ry

tmy,

od

twar

za

rytm

y,

•p

rzel

icza

ele

men

ty z

bio

rów

, •

po

rząd

kuje

fig

ury

w z

ależ

nośc

i o

d ic

h ks

ztał

tu i

wie

lko

ści,

•o

bse

rwuj

e zm

iany

zac

hod

zące

w

prz

yro

dzi

e zi

mą,

zw

raca

uw

agę

na k

olo

ryt

i pię

kno

prz

yro

dy,

•

pod

kie

runk

iem

nau

czyc

iela

wra

z z

inny

mi d

zieć

mi o

rgan

izuj

e i u

czes

t-ni

czy

w o

limp

iadz

ie s

por

tow

ej,

•p

osł

uguj

e si

ę o

kreś

leni

ami c

zasu

: kr

ótko

– d

ług

o, k

róce

j od

– d

łuże

j o

d, w

oln

o –

szyb

ko,

•sz

acuj

e i d

oko

nuje

po

mia

ru

dłu

go

ści z

a p

om

ocą

stó

p,

•p

oró

wnu

je c

ięża

r ró

żnyc

h p

rzed

mio

tów

,•

okr

eśla

kie

runk

i i u

stal

a p

oło

żeni

e p

rzed

mio

tów

w s

tosu

nku

do

wła

snej

oso

by,

•w

ymyś

la b

ajki

, któ

rych

b

oha

tera

mi s

ą zi

mow

e p

ost

acie

, np

. Śni

eżyn

ka, B

ałw

anek

,•

pow

tarz

a ry

mow

anki

i p

rost

e w

ier-

szyk

i w ję

zyku

ob

cym

now

ożyt

nym

49


i. F

iZy

cZ

ny

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ec

ko:

ii. E

mo

cJo

nA

Ln

y

ob

SZ

Ar

ro

ZW

oJu

– d

zie

cko

:ii

i. S

Po

łE

cZ

ny

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ec

ko:

iV. P

oZ

nA

Wc

Zy

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ec

ko:

LiSToPAd

•o

dcz

ytuj

e em

ocj

e i p

rzeż

ycia

b

oha

teró

w, w

skaz

uje

do

bre

i zł

e p

ost

ępow

anie

bo

hate

rów

, •

pot

rafi

oka

zać

szac

unek

oso

bo

m

star

szym

•p

orz

ądku

je i

ukła

da

hist

ory

jki

ob

razk

owe

dot

yczą

ce h

isto

rii

Po

lski

z p

om

ocą

nau

czyc

iela

,•

od

kod

owuj

e ko

mun

ikat

y w

form

ie

znak

ów g

rafic

znyc

h

•p

otra

fi up

orz

ądko

wać

wyd

arze

nia

zgo

dni

e z

ciąg

iem

prz

yczy

now

o-

skut

kow

ym,

•in

tere

suje

się

czy

tani

em, p

ols

kim

i le

gen

dam

i, •

op

owia

da

o sw

ojej

ro

dzi

nie,

•śp

iew

a p

iose

nki w

języ

ku o

bcy

m

now

ożyt

nym

grudZiEń

•p

otra

fi ub

rać

się

i roz

ebra

ć b

ez

po

mo

cy,

•p

otra

fi w

yko

nać

poj

edyn

czy

węz

eł

zgo

dni

e z

inst

rukc

ją,

•w

yko

nuje

czy

nno

ści p

recy

zyjn

e,

np. z

apin

a g

uzik

i, w

iąże

sz

nuro

wad

ła,

•st

abiln

ie t

rzem

a p

alca

mi t

rzym

a o

łów

ek lu

b p

ędze

l (ch

wyt

pis

arsk

i),•

po

sług

uje

się

chus

tecz

ką d

o no

sa,

•b

ieg

a, p

od

skak

uje,

cho

dzi

na

pal

cach

, •

pot

rafi

stać

na

jed

nej n

od

ze

pow

yżej

10

seku

nd,

•na

ślad

uje

różn

e d

źwię

ki

z ot

ocz

enia

, •

reag

uje

na o

kreś

lony

syg

nał

dźw

ięko

wy,

wyk

onu

jąc

umów

ioną

cz

ynno

ść,

•p

od

skak

uje

w r

ytm

muz

yki

•ro

zwija

sw

oje

po

czuc

ie w

ięzi

z

rod

ziną

ora

z z

inny

mi l

udźm

i, •

wyr

aża

zło

ść i

gni

ew w

syt

uacj

ach,

kt

óre

są

dla

nie

go

trud

ne,

w s

po

sób

akc

epto

wan

y w

gru

pie

, •

rozw

ija u

mie

jętn

ość

od

czuw

ania

i p

rzeż

ywan

ia u

czuć

wyż

szyc

h,

bud

owan

ych

na r

ado

ści i

po

czuc

iu

wię

zi, t

akic

h ja

k: u

prz

ejm

ość

w

ob

ec in

nych

, cie

rpliw

ość

i m

iłość

,•

rozw

ija e

mp

atię

i um

ieję

tno

ść

wsp

ółp

racy

z in

nym

i dzi

ećm

i, •

oka

zuje

inny

m s

woj

ą ra

do

ść

i zaa

ngaż

owan

ie w

zab

awę,

•

od

różn

ia d

ob

ro o

d z

ła –

ucz

y si

ę in

tuic

yjni

e, ja

k p

ora

dzi

ć so

bie

em

ocj

ona

lnie

w s

ytua

cjac

h d

la

nieg

o tr

udny

ch

•ro

zum

ie, ż

e m

ówie

nie

jest

sp

oso

bem

naw

iązy

wan

ia r

elac

ji z

inny

mi l

udźm

i, •

pot

rafi

oka

zyw

ać d

ob

roć

inny

m

i od

różn

ić z

acho

wan

ia p

ozyt

ywne

o

d s

pra

wia

jący

ch in

nym

p

rzyk

rośc

i,•

rozu

mie

ko

nsek

wen

cje

swo

ich

dzi

ałań

,•

rozu

mie

prz

yczy

ny i

skut

ki d

ob

rych

re

lacj

i z in

nym

i lud

źmi,

•d

ost

rzeg

a w

arto

ść w

ięzi

ro

dzi

nnyc

h,

•p

otra

fi up

rzej

mie

zw

raca

ć si

ę d

o in

nych

osó

b, w

ie,

że d

o d

oro

słyc

h na

leży

mów

ić,

używ

ając

form

y p

an/p

ani,

•p

otra

fi o

pis

ać s

woj

e uc

zuci

a,•

do

strz

ega

war

tość

tra

dyc

ji i w

łącz

a si

ę w

dzi

ałan

ia,

•sz

anuj

e tr

adyc

je in

nych

kul

tur

i rel

igii,

•

okr

eśla

po

dzi

ał o

bow

iązk

ów

po

dcz

as ś

wią

t i u

rocz

ysto

ści,

prz

ygot

owan

ia p

reze

ntu,

laur

ki,

ubra

nia

cho

inki

itp

.

•śp

iew

a p

iose

nki z

rep

ertu

aru

char

akte

ryst

yczn

ego

dla

tra

dyc

ji św

iąt,

•ry

suje

, zai

nsp

irow

ane

baś

niam

i i o

pow

iad

ania

mi,

•m

anip

uluj

e fig

uram

i (kw

adra

t,

pro

sto

kąt,

ko

ło),

rozr

óżni

a p

od

staw

owe

figur

y g

eom

etry

czne

: ko

ło, k

wad

rat,

pro

sto

kąt,

•

prz

elic

za e

lem

enty

w z

akre

sie

1–10

, •

po

rów

nuje

zb

iory

w z

akre

sie

1–6,

sp

raw

dza

rów

nolic

zno

ść z

bio

rów

,•

prz

ygot

owuj

e z

wyk

orz

ysta

niem

ró

żnyc

h te

chni

k p

last

yczn

ych

nies

po

dzi

ankę

dla

sw

oic

h na

jbliż

szyc

h w

yraż

ając

ą uc

zuci

a p

rzyw

iąza

nia

i miło

ści,

•p

rzyg

otow

uje

się

do

udzi

ału

w p

rzed

staw

ieni

u św

iąte

czny

m,

na p

rzyk

ład

jase

łka,

•

umie

po

rów

nać

różn

e zw

ycza

je

char

akte

ryst

yczn

e d

la je

go

do

mu

i do

mu

inny

ch d

ziec

i, •

rozu

mie

tek

sty

słuc

hane

, •

ucze

stni

czy

w z

abaw

ach

w ję

zyku

o

bcy

m n

owoż

ytny

m

STycZEń•

pot

rafi

utrz

ymać

pra

wid

łow

ą p

ost

awę

ciał

a w

cza

sie

ryso

wan

ia,

kolo

row

ania

i in

nych

zab

aw

sto

likow

ych,

•

kom

unik

uje

pot

rzeb

ę ru

chu

i od

po

czyn

ku,

•w

yko

nuje

dro

bne

ruc

hy

man

ualn

e, w

od

zi p

o śl

adzi

e o

raz

od

wzo

row

uje

za p

om

ocą

kal

ki,

•w

skaz

uje

pra

wid

łow

y sp

osó

b

ubie

rani

a si

ę i z

acho

wan

ia

po

dcz

as z

imy

ze w

zglę

du

na r

óżne

w

arun

ki p

og

od

owe,

•

wyk

azuj

e sp

raw

ność

ręk

i w

sto

pni

u p

ozw

alaj

ącym

na

kre

ślen

ie z

nakó

w w

okr

eślo

nej

prz

estr

zeni

, •

zap

amię

tuje

ukł

ad z

nakó

w lu

b

prz

edm

iotó

w w

prz

estr

zeni

i n

a ka

rtce

•ro

zwija

sw

oje

po

czuc

ie s

pra

wst

wa

po

prz

ez w

yzna

czan

ie s

ob

ie

krót

kote

rmin

owyc

h ce

lów

,•

uczy

się

mot

ywac

ji w

ewnę

trzn

ej

i chę

ci d

o p

od

ejm

owan

ia

sam

od

ziel

nie

inic

jaty

wy,

•

pro

po

nuje

zab

awy

inny

m

dzi

ecio

m,

•uc

zy s

ię g

od

zeni

a z

po

rażk

ą,

wsp

ółp

racy

op

arte

j na

ryw

aliz

acji

w g

rze,

prz

estr

zeg

a us

talo

nych

za

sad

gry

, •

od

kryw

a w

arto

ść p

ono

szen

ia

wys

iłku

i po

kony

wan

ia t

rud

nośc

i d

la o

dro

czo

neg

o w

cza

sie

zwyc

ięst

wa,

•ro

zwija

sw

ój s

zacu

nek

i po

czuc

ie

wię

zi r

od

zinn

ych

po

prz

ez

prz

ebyw

anie

ze

swo

imi d

ziad

kam

i i c

ałą

rod

ziną

•in

icju

je z

abaw

y na

św

ieży

m

pow

ietr

zu,

•p

om

aga

inny

m d

ziec

iom

po

dcz

as

gie

r i z

abaw

, •

od

czuw

a p

rzyj

emno

ść

ze s

pęd

zani

a cz

asu

wo

lneg

o w

śró

d r

ówie

śnik

ów,

•p

rzyj

muj

e ko

nsek

wen

cje

swoj

ego

zach

owan

ia, r

ozum

ie, c

zym

je

st o

dp

owie

dzi

alno

ść z

a sw

oje

bez

pie

czeń

stw

o o

raz

inny

ch

dzi

eci,

•p

otra

fi o

dró

żnić

zab

awy

bez

pie

czne

od

nie

bez

pie

czny

ch

(na

jezd

ni, z

amar

znię

tym

sta

wie

),•

wyr

aża

swoj

e o

czek

iwan

ia w

ob

ec

inny

ch,

•w

zro

zum

iały

sp

osó

b k

om

unik

uje

się

z d

zieć

mi i

do

rosł

ymi,

•w

spó

łdzi

ała

z in

nym

i dzi

ećm

i lub

d

oro

słym

i, na

prz

ykła

d w

lep

ieni

u b

ałw

ana,

tw

orz

eniu

ko

nstr

ukcj

i, za

baw

ie, p

raca

ch k

reat

ywny

ch

•tw

orz

y ko

mp

ozyc

je z

wyc

inan

ek

insp

irow

ane

zim

owym

i pej

zaża

mi,

•p

roje

ktuj

e w

spó

lnie

z in

nym

i d

ziec

ięcy

kal

end

arz,

•

śpie

wa

pio

senk

i zw

iąza

ne z

zim

ą i k

arna

wał

em,

•ak

tyw

nie

słuc

ha m

uzyk

i kla

sycz

nej

insp

irow

anej

zim

ową

po

rą r

oku

,•

po

sług

uje

się

poj

ęcia

mi

zwią

zany

mi z

nas

tęp

stw

em c

zasu

: na

zwam

i dni

tyg

od

nia

i mie

sięc

y,

•uk

ład

a w

łasn

e ry

tmy,

od

twar

za

rytm

y,

•p

rzel

icza

ele

men

ty z

bio

rów

, •

po

rząd

kuje

fig

ury

w z

ależ

nośc

i o

d ic

h ks

ztał

tu i

wie

lko

ści,

•o

bse

rwuj

e zm

iany

zac

hod

zące

w

prz

yro

dzi

e zi

mą,

zw

raca

uw

agę

na k

olo

ryt

i pię

kno

prz

yro

dy,

•

pod

kie

runk

iem

nau

czyc

iela

wra

z z

inny

mi d

zieć

mi o

rgan

izuj

e i u

czes

t-ni

czy

w o

limp

iadz

ie s

por

tow

ej,

•p

osł

uguj

e si

ę o

kreś

leni

ami c

zasu

: kr

ótko

– d

ług

o, k

róce

j od

– d

łuże

j o

d, w

oln

o –

szyb

ko,

•sz

acuj

e i d

oko

nuje

po

mia

ru

dłu

go

ści z

a p

om

ocą

stó

p,

•p

oró

wnu

je c

ięża

r ró

żnyc

h p

rzed

mio

tów

,•

okr

eśla

kie

runk

i i u

stal

a p

oło

żeni

e p

rzed

mio

tów

w s

tosu

nku

do

wła

snej

oso

by,

•w

ymyś

la b

ajki

, któ

rych

b

oha

tera

mi s

ą zi

mow

e p

ost

acie

, np

. Śni

eżyn

ka, B

ałw

anek

,•

pow

tarz

a ry

mow

anki

i p

rost

e w

ier-

szyk

i w ję

zyku

ob

cym

now

ożyt

nym

50


FiZ

yc

Zn

y

ob

SZ

Ar

ro

ZW

oJu

– d

zie

cko

:ii

. Em

oc

Jon

AL

ny

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ec

ko:

iii.

SP

oł

Ec

Zn

y

ob

SZ

Ar

ro

ZW

oJu

– d

zie

cko

:iV

. Po

Zn

AW

cZ

y

ob

SZ

Ar

ro

ZW

oJu

– d

zie

cko

:

LuTy•

chęt

nie

ucze

stni

czy

w z

abaw

ach

ruch

owyc

h i g

imna

styc

znyc

h,

•w

yko

nuje

ćw

icze

nia

z cz

wo

rako

wan

iem

i z

prz

ybo

ram

i,•

wyk

azuj

e o

rien

tacj

ę w

prz

estr

zeni

–

reag

uje

na s

łow

ne p

ole

ceni

a ty

pu:

ułó

ż na

naj

wyż

szej

pó

łce,

uł

óż n

a na

jniż

szej

pó

łce,

po

pra

wej

st

roni

e, p

o le

wej

str

oni

e,

•na

ślad

uje

ukła

d r

uchó

w,

•tw

orz

y w

łasn

e p

rop

ozyc

je u

kład

u ru

chów

cał

ego

ciał

a,

•w

ykaz

uje

nap

ięci

e m

ięśn

i dło

ni

i ko

ord

ynac

ję w

zro

kow

o-r

ucho

wą

poz

wal

ając

e na

wyk

ona

nie

pra

cy

tem

atyc

znej

z m

asy

soln

ej lu

b

pla

stel

iny,

•

pre

cyzy

jnie

kre

śli,

prz

ykle

ja,

od

wzo

row

uje,

kal

kuje

, o

pra

cow

ując

wła

sną

kom

poz

ycję

g

rafic

zną

•ro

zum

ie i

wyr

aża

wła

sne

pot

rzeb

y em

ocj

ona

lne

na p

od

staw

ie p

ytań

i r

ozm

owy

kier

owan

ej p

rzez

na

uczy

ciel

a lu

b in

ną o

sob

ę d

oro

słą,

•ro

zpoz

naje

i na

zyw

a uc

zuci

a,

jaki

e to

war

zysz

ą m

u w

ko

ntak

cie

ze s

ztuk

ą,•

pró

buj

e g

este

m w

yraz

ić t

o,

co c

zuje

, •

wyr

aża

swój

sta

n em

ocj

ona

lny

za p

om

ocą

dźw

ięku

, ko

loru

, ruc

hu

– p

otra

fi na

zwać

sw

oje

emo

cje

i pró

buj

e o

dkr

yć ic

h źr

ód

ło: n

a ty

m

ob

razk

u si

ę ci

eszę

, po

niew

aż …

na

tym

ob

razk

u je

st m

i sm

utno

, d

late

go

że …

, •

ma

świa

do

mo

ść o

dcz

uwan

ia

emo

cji w

e w

łasn

ym c

iele

, np

. gło

wa,

brz

uch,

szy

ja, s

erce

•ak

tyw

nie

ucze

stni

czy

w o

dkr

ywan

iu k

ultu

ry,

•w

yraż

a sz

acun

ek d

o o

sób

p

reze

ntuj

ącyc

h sw

oje

zain

tere

sow

ania

i up

od

ob

ania

, •

chęt

nie

wys

tęp

uje

na fo

rum

,•

z sz

acun

kiem

od

nosi

się

d

o in

nych

, szc

zeg

óln

ie w

syt

uacj

i p

om

yłki

, pot

knię

cia

lub

błę

du,

•w

ie, ż

e ni

e na

leży

nis

zczy

ć p

racy

sw

ojej

ora

z p

racy

inny

ch, p

om

aga

inny

m w

cza

sie

wyk

ony

wan

ia

zad

ań,

•w

sp

osó

b z

rozu

mia

ły o

pow

iad

a in

nym

dzi

ecio

m o

sw

ojej

pra

cy,

•p

otra

fi sł

ucha

ć in

nych

, •

ukła

da

pyt

ania

dot

yczą

ce

twó

rczo

ści i

nnyc

h o

sób

, ich

dzi

eł,

zad

aje

pyt

ania

i w

raz

z in

nym

i d

zieć

mi z

po

mo

cą n

aucz

ycie

la

form

ułuj

e na

nie

od

pow

ied

zi

•w

yko

rzys

tuje

wyo

bra

źnię

d

o tw

orz

enia

wła

snej

muz

yki

za p

om

ocą

róż

nych

inst

rum

entó

w,

•tw

orz

y o

pow

iast

ki d

źwię

kow

e,•

ukła

da

elem

enty

od

naj

wię

ksze

go

do

najm

niej

szeg

o,

•p

rzel

icza

i p

oró

wnu

je w

ielk

ość

zb

ioró

w w

zak

resi

e 10

, •

liczy

na

zbio

rach

zas

tęp

czyc

h z

jed

nocz

esny

m p

rzen

osz

enie

m

liczb

y el

emen

tów

na

inny

zb

iór,

•d

op

ełni

a d

o w

skaz

anej

licz

by

elem

entó

w,

•uk

ład

a ko

mp

ozyc

je z

fig

ur

geo

met

rycz

nych

zg

od

nie

ze w

zore

m i

wed

ług

wła

sneg

o p

om

ysłu

, •

wym

yśla

inne

zak

ońc

zeni

a d

la

znan

ych

baś

ni i

op

owia

dań

, •

do

konu

je w

łasn

ej in

terp

reta

cji

pow

ierz

one

j mu

roli,

•

spo

ntan

iczn

ie w

czuw

a si

ę w

okr

eślo

ną p

ost

ać,

•ro

zwija

sw

oją

wyo

bra

źnię

–

wym

yśla

pyt

ania

typ

u: C

o b

y b

yło,

g

dyb

y …

bab

cia

zjad

ła w

ilka

w b

ajce

o C

zerw

ony

m K

aptu

rku?

,•

reag

uje

na p

rost

e p

ole

ceni

a w

języ

ku o

bcy

m

mArZEc

•na

ślad

uje

w z

abaw

ie u

kład

ges

tów

i r

uchó

w,

•p

rzyj

muj

e, s

ied

ząc,

po

staw

ę zd

row

ą d

la k

ręg

osł

upa,

•w

yko

nuje

ćw

icze

nia

sprz

yjaj

ące

niw

elow

aniu

wad

po

staw

y,•

pro

po

nuje

ćw

icze

nia

maj

ące

wp

ływ

na

pra

wid

łow

ą p

ost

awę

ciał

a,•

na p

od

staw

ie in

stru

kcji

słow

nej

końc

zy r

ozp

ocz

ęty

rysu

nek,

•ry

suje

po

linii,

sta

rają

c si

ę ni

e o

dry

wać

ołó

wka

od

kar

tki,

•w

ykaz

uje

się

spra

wno

ścią

m

anua

lną

– tw

orz

y ko

nstr

ukcj

e z

pap

ieru

, fo

lii o

raz

inny

ch

mat

eria

łów

pla

styc

znyc

h i c

od

zien

neg

o uż

ytku

,•

prz

erys

owuj

e ks

ztał

ty

liter

op

od

ob

ne,

•ry

suje

syn

chro

nicz

nie

pro

ste

elem

enty

w p

owie

trzu

i na

kar

tce

•m

a św

iad

om

ość

wła

snyc

h em

ocj

i w

okr

eślo

nej s

ytua

cji,

szcz

egó

lnie

sy

tuac

ji ko

nflik

tow

ej,

•w

ie, ż

e ni

e na

leży

dzi

ałać

po

d

wp

ływ

em n

iep

rzyj

emny

ch e

mo

cji,

szcz

egó

lnie

gd

y to

dzi

ałan

ie

mia

łob

y sk

utko

wać

skr

zyw

dze

niem

ko

go

ś,•

ma

mot

ywac

ję d

o p

osz

ukiw

ania

i p

ozna

wan

ia n

owyc

h in

form

acji,

•ro

zum

ie, ż

e w

spó

łdzi

ałan

ie

z in

nym

i lud

źmi w

ko

nkre

tnym

ce

lu p

rzyn

osi

wię

ksze

efe

kty

niż

dzi

ałan

ie w

poj

edyn

kę,

•ut

rzym

uje

wo

kół s

ieb

ie p

orz

ądek

w

cza

sie

zaję

ć,

•w

ypow

iad

a si

ę na

tem

aty

swo

ich

i cud

zych

em

ocj

i, b

uduj

e p

od

czas

za

baw

y p

ocz

ucie

wła

snej

w

arto

ści –

jest

em k

imś

znac

zący

m

np. z

do

byw

cą, o

dkr

ywcą

,•

wyk

azuj

e p

ost

awę

bad

awcz

ą,•

pró

buj

e w

yjaś

niać

zac

how

ania

in

nych

osó

b,

•b

uduj

e w

so

bie

um

ieję

tno

ść

kom

unik

owan

ia s

wo

ich

pot

rzeb

w

syt

uacj

ach

trud

nych

•b

uduj

e w

so

bie

ucz

ucie

wię

zi

z p

rzyr

od

ą,

•ro

zum

ie, c

zym

jest

do

bre

, a c

zym

zł

e p

od

ejśc

ie d

o ko

rzys

tani

a z

do

bro

dzi

ejst

w p

rzyr

od

y,

•w

ie, w

jaki

sp

osó

b m

ożna

p

ozna

wać

św

iat

za p

om

ocą

zm

ysłó

w,

•in

tere

suje

się

prz

yro

dą,

w

spó

łdzi

ała

z in

nym

i dzi

ećm

i ora

z na

uczy

ciel

em w

po

szuk

iwan

iu

info

rmac

ji o

życi

u na

nas

zej

pla

neci

e,

•w

yjaś

nia

skut

ki d

ział

ań c

złow

ieka

w

ob

ec p

rzyr

od

y,

•w

ie, ż

e ka

żdy

czło

wie

k je

st

od

pow

ied

zial

ny z

a śr

od

owis

ko,

w k

tóry

m ż

yje

•w

skaz

uje

różn

ice

i po

do

bie

ństw

a m

ięd

zy z

wie

rzęt

ami ż

yjąc

ymi

w c

zasa

ch p

rehi

sto

rycz

nych

a

zwie

rzęt

ami ż

yjąc

ymi

wsp

ółc

ześn

ie,

•lic

zy w

tra

kcie

zab

awy,

gry

lu

b s

ytua

cji c

od

zien

nej,

np. n

akry

wan

ia d

o st

ołu

,•

pot

rafi

wsk

azać

poz

nane

cy

fry

po

śró

d in

nych

zna

ków

–p

rzyp

orz

ądko

wuj

e o

kreś

loną

cyf

rę

do

ozna

czen

ia li

czeb

nośc

i zb

ioru

,•

do

strz

ega

różn

ice

w m

asie

p

oró

wny

wan

ych

prz

edm

iotó

w,

•b

uduj

e w

ied

zę o

Ko

smo

sie,

•ak

tyw

nie

ucze

stni

czy

w p

ozna

wan

iu r

zecz

ywis

tośc

i p

rzyr

od

nicz

ej p

op

rzez

o

bse

rwow

anie

, ek

sper

ymen

tow

anie

, •

wie

, że

wsz

yscy

lud

zie

mus

zą

db

ać o

śro

dow

isko

nat

ural

ne,

•zn

a ek

olo

gic

zny

spo

sób

g

osp

od

arow

ania

od

pad

ami

(seg

reg

acja

śm

ieci

), •

po

dej

muj

e sa

mo

dzi

elne

pró

by

eksp

lora

cji p

rzyr

od

y w

ust

alo

nym

ce

lu,

•zn

a p

od

staw

owe

słow

a w

języ

ku

ob

cym

51


i. F

iZy

cZ

ny

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ec

ko:

ii. E

mo

cJo

nA

Ln

y

ob

SZ

Ar

ro

ZW

oJu

– d

zie

cko

:ii

i. S

Po

łE

cZ

ny

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ec

ko:

iV. P

oZ

nA

Wc

Zy

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ec

ko:

LuTy

•ch

ętni

e uc

zest

nicz

y w

zab

awac

h ru

chow

ych

i gim

nast

yczn

ych,

•

wyk

onu

je ć

wic

zeni

a z

czw

ora

kow

anie

m i

z p

rzyb

ora

mi,

•w

ykaz

uje

ori

enta

cję

w p

rzes

trze

ni

– re

aguj

e na

sło

wne

po

lece

nia

typ

u: u

łóż

na n

ajw

yższ

ej p

ółc

e,

ułóż

na

najn

iższ

ej p

ółc

e, p

o p

raw

ej

stro

nie,

po

lew

ej s

tro

nie,

•

naśl

aduj

e uk

ład

ruc

hów

, •

two

rzy

wła

sne

pro

poz

ycje

ukł

adu

ruch

ów c

ałeg

o ci

ała,

•

wyk

azuj

e na

pię

cie

mię

śni d

łoni

i k

oo

rdyn

ację

wzr

oko

wo

-ruc

how

ą p

ozw

alaj

ące

na w

yko

nani

e p

racy

te

mat

yczn

ej z

mas

y so

lnej

lub

p

last

elin

y,

•p

recy

zyjn

ie k

reśl

i, p

rzyk

leja

, o

dw

zoro

wuj

e, k

alku

je,

op

raco

wuj

ąc w

łasn

ą ko

mp

ozyc

ję

gra

ficzn

ą

•ro

zum

ie i

wyr

aża

wła

sne

pot

rzeb

y em

ocj

ona

lne

na p

od

staw

ie p

ytań

i r

ozm

owy

kier

owan

ej p

rzez

na

uczy

ciel

a lu

b in

ną o

sob

ę d

oro

słą,

•ro

zpoz

naje

i na

zyw

a uc

zuci

a,

jaki

e to

war

zysz

ą m

u w

ko

ntak

cie

ze s

ztuk

ą,•

pró

buj

e g

este

m w

yraz

ić t

o,

co c

zuje

, •

wyr

aża

swój

sta

n em

ocj

ona

lny

za p

om

ocą

dźw

ięku

, ko

loru

, ruc

hu

– p

otra

fi na

zwać

sw

oje

emo

cje

i pró

buj

e o

dkr

yć ic

h źr

ód

ło: n

a ty

m

ob

razk

u si

ę ci

eszę

, po

niew

aż …

na

tym

ob

razk

u je

st m

i sm

utno

, d

late

go

że …

, •

ma

świa

do

mo

ść o

dcz

uwan

ia

emo

cji w

e w

łasn

ym c

iele

, np

. gło

wa,

brz

uch,

szy

ja, s

erce

•ak

tyw

nie

ucze

stni

czy

w o

dkr

ywan

iu k

ultu

ry,

•w

yraż

a sz

acun

ek d

o o

sób

p

reze

ntuj

ącyc

h sw

oje

zain

tere

sow

ania

i up

od

ob

ania

, •

chęt

nie

wys

tęp

uje

na fo

rum

,•

z sz

acun

kiem

od

nosi

się

d

o in

nych

, szc

zeg

óln

ie w

syt

uacj

i p

om

yłki

, pot

knię

cia

lub

błę

du,

•w

ie, ż

e ni

e na

leży

nis

zczy

ć p

racy

sw

ojej

ora

z p

racy

inny

ch, p

om

aga

inny

m w

cza

sie

wyk

ony

wan

ia

zad

ań,

•w

sp

osó

b z

rozu

mia

ły o

pow

iad

a in

nym

dzi

ecio

m o

sw

ojej

pra

cy,

•p

otra

fi sł

ucha

ć in

nych

, •

ukła

da

pyt

ania

dot

yczą

ce

twó

rczo

ści i

nnyc

h o

sób

, ich

dzi

eł,

zad

aje

pyt

ania

i w

raz

z in

nym

i d

zieć

mi z

po

mo

cą n

aucz

ycie

la

form

ułuj

e na

nie

od

pow

ied

zi

•w

yko

rzys

tuje

wyo

bra

źnię

d

o tw

orz

enia

wła

snej

muz

yki

za p

om

ocą

róż

nych

inst

rum

entó

w,

•tw

orz

y o

pow

iast

ki d

źwię

kow

e,•

ukła

da

elem

enty

od

naj

wię

ksze

go

do

najm

niej

szeg

o,

•p

rzel

icza

i p

oró

wnu

je w

ielk

ość

zb

ioró

w w

zak

resi

e 10

, •

liczy

na

zbio

rach

zas

tęp

czyc

h z

jed

nocz

esny

m p

rzen

osz

enie

m

liczb

y el

emen

tów

na

inny

zb

iór,

•d

op

ełni

a d

o w

skaz

anej

licz

by

elem

entó

w,

•uk

ład

a ko

mp

ozyc

je z

fig

ur

geo

met

rycz

nych

zg

od

nie

ze w

zore

m i

wed

ług

wła

sneg

o p

om

ysłu

, •

wym

yśla

inne

zak

ońc

zeni

a d

la

znan

ych

baś

ni i

op

owia

dań

, •

do

konu

je w

łasn

ej in

terp

reta

cji

pow

ierz

one

j mu

roli,

•

spo

ntan

iczn

ie w

czuw

a si

ę w

okr

eślo

ną p

ost

ać,

•ro

zwija

sw

oją

wyo

bra

źnię

–

wym

yśla

pyt

ania

typ

u: C

o b

y b

yło,

g

dyb

y …

bab

cia

zjad

ła w

ilka

w b

ajce

o C

zerw

ony

m K

aptu

rku?

,•

reag

uje

na p

rost

e p

ole

ceni

a w

języ

ku o

bcy

m

mArZEc•

naśl

aduj

e w

zab

awie

ukł

ad g

estó

w

i ruc

hów

, •

prz

yjm

uje,

sie

dzą

c, p

ost

awę

zdro

wą

dla

krę

go

słup

a,•

wyk

onu

je ć

wic

zeni

a sp

rzyj

ając

e ni

wel

owan

iu w

ad p

ost

awy,

•p

rop

onu

je ć

wic

zeni

a m

ając

e w

pły

w n

a p

raw

idło

wą

po

staw

ę ci

ała,

•na

po

dst

awie

inst

rukc

ji sł

owne

j ko

ńczy

roz

po

częt

y ry

sune

k,•

rysu

je p

o lin

ii, s

tara

jąc

się

nie

od

ryw

ać o

łów

ka o

d k

artk

i, •

wyk

azuj

e si

ę sp

raw

nośc

ią

man

ualn

ą –

two

rzy

kons

truk

cje

z p

apie

ru, f

olii

ora

z in

nych

m

ater

iałó

w p

last

yczn

ych

i co

dzi

enne

go

użyt

ku,

•p

rzer

ysow

uje

kszt

ałty

lit

ero

po

do

bne

, •

rysu

je s

ynch

roni

czni

e p

rost

e el

emen

ty w

pow

ietr

zu i

na k

artc

e

•m

a św

iad

om

ość

wła

snyc

h em

ocj

i w

okr

eślo

nej s

ytua

cji,

szcz

egó

lnie

sy

tuac

ji ko

nflik

tow

ej,

•w

ie, ż

e ni

e na

leży

dzi

ałać

po

d

wp

ływ

em n

iep

rzyj

emny

ch e

mo

cji,

szcz

egó

lnie

gd

y to

dzi

ałan

ie

mia

łob

y sk

utko

wać

skr

zyw

dze

niem

ko

go

ś,•

ma

mot

ywac

ję d

o p

osz

ukiw

ania

i p

ozna

wan

ia n

owyc

h in

form

acji,

•ro

zum

ie, ż

e w

spó

łdzi

ałan

ie

z in

nym

i lud

źmi w

ko

nkre

tnym

ce

lu p

rzyn

osi

wię

ksze

efe

kty

niż

dzi

ałan

ie w

poj

edyn

kę,

•ut

rzym

uje

wo

kół s

ieb

ie p

orz

ądek

w

cza

sie

zaję

ć,

•w

ypow

iad

a si

ę na

tem

aty

swo

ich

i cud

zych

em

ocj

i, b

uduj

e p

od

czas

za

baw

y p

ocz

ucie

wła

snej

w

arto

ści –

jest

em k

imś

znac

zący

m

np. z

do

byw

cą, o

dkr

ywcą

,•

wyk

azuj

e p

ost

awę

bad

awcz

ą,•

pró

buj

e w

yjaś

niać

zac

how

ania

in

nych

osó

b,

•b

uduj

e w

so

bie

um

ieję

tno

ść

kom

unik

owan

ia s

wo

ich

pot

rzeb

w

syt

uacj

ach

trud

nych

•b

uduj

e w

so

bie

ucz

ucie

wię

zi

z p

rzyr

od

ą,

•ro

zum

ie, c

zym

jest

do

bre

, a c

zym

zł

e p

od

ejśc

ie d

o ko

rzys

tani

a z

do

bro

dzi

ejst

w p

rzyr

od

y,

•w

ie, w

jaki

sp

osó

b m

ożna

p

ozna

wać

św

iat

za p

om

ocą

zm

ysłó

w,

•in

tere

suje

się

prz

yro

dą,

w

spó

łdzi

ała

z in

nym

i dzi

ećm

i ora

z na

uczy

ciel

em w

po

szuk

iwan

iu

info

rmac

ji o

życi

u na

nas

zej

pla

neci

e,

•w

yjaś

nia

skut

ki d

ział

ań c

złow

ieka

w

ob

ec p

rzyr

od

y,

•w

ie, ż

e ka

żdy

czło

wie

k je

st

od

pow

ied

zial

ny z

a śr

od

owis

ko,

w k

tóry

m ż

yje

•w

skaz

uje

różn

ice

i po

do

bie

ństw

a m

ięd

zy z

wie

rzęt

ami ż

yjąc

ymi

w c

zasa

ch p

rehi

sto

rycz

nych

a

zwie

rzęt

ami ż

yjąc

ymi

wsp

ółc

ześn

ie,

•lic

zy w

tra

kcie

zab

awy,

gry

lu

b s

ytua

cji c

od

zien

nej,

np. n

akry

wan

ia d

o st

ołu

,•

pot

rafi

wsk

azać

poz

nane

cy

fry

po

śró

d in

nych

zna

ków

–p

rzyp

orz

ądko

wuj

e o

kreś

loną

cyf

rę

do

ozna

czen

ia li

czeb

nośc

i zb

ioru

,•

do

strz

ega

różn

ice

w m

asie

p

oró

wny

wan

ych

prz

edm

iotó

w,

•b

uduj

e w

ied

zę o

Ko

smo

sie,

•ak

tyw

nie

ucze

stni

czy

w p

ozna

wan

iu r

zecz

ywis

tośc

i p

rzyr

od

nicz

ej p

op

rzez

o

bse

rwow

anie

, ek

sper

ymen

tow

anie

, •

wie

, że

wsz

yscy

lud

zie

mus

zą

db

ać o

śro

dow

isko

nat

ural

ne,

•zn

a ek

olo

gic

zny

spo

sób

g

osp

od

arow

ania

od

pad

ami

(seg

reg

acja

śm

ieci

), •

po

dej

muj

e sa

mo

dzi

elne

pró

by

eksp

lora

cji p

rzyr

od

y w

ust

alo

nym

ce

lu,

•zn

a p

od

staw

owe

słow

a w

języ

ku

ob

cym

52


FiZ

yc

Zn

y

ob

SZ

Ar

ro

ZW

oJu

– d

zie

cko

:ii

. Em

oc

Jon

AL

ny

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ec

ko:

iii.

SP

oł

Ec

Zn

y

ob

SZ

Ar

ro

ZW

oJu

– d

zie

cko

:iV

. Po

Zn

AW

cZ

y

ob

SZ

Ar

ro

ZW

oJu

– d

zie

cko

:

KWiEciEń•

sam

od

ziel

nie

wyk

onu

je w

szys

tkie

cz

ynno

ści s

amo

ob

sług

owe,

•na

kryw

a d

o st

ołu

, sp

ożyw

a p

osi

łki

prz

y p

om

ocy

szt

ućcó

w, s

prz

ąta

po

po

siłk

u,•

wie

, jak

nal

eży

db

ać o

zd

row

ie

w c

zasi

e ró

żnyc

h w

arun

ków

p

og

od

owyc

h,

•o

kreś

la k

ieru

nki r

ysow

ania

, •

ma

po

czuc

ie p

rzes

trze

ni, w

któ

rej

funk

cjo

nuje

jeg

o ci

ało,

•o

dw

zoro

wuj

e sz

lacz

ki, k

szta

łty,

lit

ery,

•

akty

wni

e uc

zest

nicz

y w

ćw

icze

niac

h ko

ord

ynuj

ącyc

h ru

chy

całe

go

ciał

a –

ćw

icze

nia

rytm

iczn

e,•

od

twar

za r

ytm

gra

ficzn

y,

do

ryso

wuj

e b

raku

jące

ele

men

ty

na o

bra

zku

zgo

dni

e ze

wzo

rem

, •

spra

wni

e p

osł

uguj

e si

ę o

łów

kiem

, kr

edką

, maz

akie

m o

raz

noży

czka

mi

•ro

zum

ie i

wyr

aża

swoj

e p

otrz

eby,

ro

zpoz

naje

wła

sne

uczu

cia,

•ro

zwija

sam

od

yscy

plin

ę (d

ział

a zg

od

nie

z za

sad

ami i

ust

alo

nym

ry

tmem

np

. dni

a),

•ad

aptu

je s

ię d

o no

wyc

h w

arun

ków

i z

mia

n,

•sa

mo

dzi

elne

inic

juje

akt

ywno

ści

(po

czuc

ie in

icja

tyw

y i m

otyw

acji

wew

nętr

znej

),•

pot

rafi

zach

ować

się

em

pat

yczn

ie,

•d

ost

rzeg

a p

iękn

o p

rzyr

od

y w

sw

ojej

oko

licy,

•

rozu

mie

, czy

m je

st w

ięź

emo

cjo

naln

a m

ięd

zy z

wie

rzęc

iem

a

czło

wie

kiem

-op

ieku

nem

, •

pot

rafi

wsk

azać

em

ocj

e u

zwie

rząt

na

po

dst

awie

ob

serw

acji

ich

zach

owan

ia,

•na

zyw

a sw

oje

emo

cje

w k

ont

akci

e ze

zw

ierz

ęcie

m, n

p. r

ado

ść,

zask

ocz

enie

, str

ach

•ro

zum

ie, d

lacz

ego

nale

ży

szan

ować

sie

bie

i sw

oje

zdro

wie

, •

dzi

eli s

ię z

inny

mi d

zieć

mi s

wo

imi

wra

żeni

ami,

•p

otra

fi p

op

rosi

ć o

po

mo

c,•

wie

, w ja

kich

syt

uacj

ach

nale

ży

zwró

cić

kom

uś u

wag

ę, ż

e p

ost

ępuj

e ni

ezg

od

nie

z za

sad

ami

lub

no

rmam

i,•

po

dej

muj

e p

rób

y o

ceni

ania

sw

ojeg

o za

chow

anie

w k

ont

ekśc

ie

po

dję

tych

czy

nno

ści i

zad

ań o

raz

prz

yjęt

ych

norm

gru

pow

ych,

•ro

zum

ie z

nacz

enie

ko

nflik

tu

w r

elac

jach

z in

nym

i lud

źmi

i wie

, że

nie

nale

ży s

ię o

bra

żać

na in

nych

i że

war

to r

ozm

awia

ć o

tym

, co

nam

się

nie

po

do

ba

lub

co

sp

raw

iło n

am p

rzyk

rość

,•

wyp

owia

da

się

na t

emat

sw

oic

h p

rzem

yśle

ń w

ynik

ając

ych

z p

ozna

wan

ia ż

ycia

zw

ierz

ąt

i ro

ślin

•tw

orz

y p

rost

e ry

mow

anki

i i

lust

racj

e d

o ni

ch,

•in

tere

suje

się

lite

ram

i i c

zyta

niem

, •

słuc

ha z

uw

agą

teks

tów

czy

tany

ch

prz

ez n

aucz

ycie

la,

•p

otra

fi w

nio

skow

ać m

atem

atyc

znie

i t

wó

rczo

myś

leć

prz

y p

rost

ych

zad

ania

ch m

atem

atyc

znyc

h,•

klas

yfik

uje

wed

ług

różn

ych

kryt

erió

w, d

od

atko

wo

moż

e uo

gó

lnia

ć w

ybra

ny k

lucz

kl

asyf

ikac

ji,

•za

kład

a zi

elni

k, u

czes

tnic

zy

w p

rost

ych

eksp

erym

enta

ch

prz

yro

dni

czyc

h,

•oz

nacz

a za

po

mo

cą u

stal

ony

ch

sym

bo

li m

iejs

ca p

osa

dze

nia

lub

si

ewu

konk

retn

ych

rośl

in,

•o

kreś

la z

mia

ny o

dw

raca

lne

i nie

od

wra

caln

e w

prz

yro

dzi

e o

raz

najb

liższ

ym o

tocz

eniu

,•

pro

jekt

uje

zgo

dni

e z

usta

lony

m

sche

mat

em k

alen

dar

z p

og

od

y,

uwzg

lęd

niaj

ąc w

skaz

ówki

na

uczy

ciel

a o

raz

szab

lon,

•uk

ład

a ko

mp

ozyc

je z

kw

iató

w

i ro

ślin

,•

nazy

wa

niek

tóre

gat

unki

kw

iató

w

i ow

ocó

w n

a p

od

staw

ie z

dję

ć o

raz

wyg

ląd

u, w

skaz

uje

po

do

bie

ństw

a i r

óżni

ce,

•sz

acuj

e ci

ężar

prz

edm

iotó

w, w

aży

pro

ste

prz

edm

ioty

, po

rów

nuje

ci

ężar

,•

szac

uje

i sp

raw

dza

dłu

go

ść,

wys

oko

ść i

szer

oko

ść

prz

edm

iotó

w,

•uc

zest

nicz

y w

zab

awac

h ję

zyko

wyc

h z

języ

ka o

bce

go

now

ożyt

neg

o

mAJ

•d

ba

o hi

gie

nę o

sob

istą

–

dys

po

nuje

um

ieję

tno

ścią

st

oso

wan

ia w

szys

tkic

h na

wyk

ów

hig

ieni

czny

ch z

wią

zany

ch

z cz

ysto

ścią

,•

spra

wni

e w

yko

nuje

ćw

icze

nia

gim

nast

yczn

e ks

ztał

tują

ce

pra

wid

łow

ą p

ost

awę

ciał

a,•

akty

wni

e w

yko

nuje

ćw

icze

nia

kszt

ałtu

jące

sp

raw

ność

ruc

how

ą,

•p

raw

idło

wo

wyk

onu

je ć

wic

zeni

a na

dg

arst

ka i

dło

ni w

zmac

niaj

ące

spra

wno

ść m

anua

lną,

•

akty

wni

e uc

zest

nicz

y w

zaj

ęcia

ch

rytm

izuj

ącyc

h –

po

pra

wni

e sy

nchr

oni

zuje

ruc

hy r

óżny

ch p

artii

ci

ała,

•in

tere

suje

się

kre

ślen

iem

zna

ków

, •

dys

po

nuje

sp

raw

nośc

ią p

alcó

w

pot

rzeb

ną d

o w

yko

nyw

ania

d

rob

nych

, pre

cyzy

jnyc

h ru

chów

•m

a św

iad

om

ość

war

tośc

i rel

acji

z in

nym

i lud

źmi,

•na

wią

zuje

rel

acje

ucz

ucio

we

z in

nym

i: b

uduj

e i s

tara

się

ut

rzym

ać w

ięzi

z in

nym

i, •

chęt

nie

po

dej

muj

e w

spó

łdzi

ałan

ie

z in

nym

i dzi

ećm

i w c

zasi

e w

spó

lnie

w

yko

nyw

anej

pra

cy,

•w

ykaz

uje

wra

żliw

ość

w r

elac

jach

z

lud

źmi i

zw

ierz

ętam

i,•

do

konu

je a

uto

pre

zent

acji,

p

otra

fi p

owie

dzi

eć, c

o lu

bi

i co

pot

rafi

rob

ić n

ajle

pie

j, d

ziel

i si

ę sw

oim

i myś

lam

i, uc

zuci

ami,

spo

strz

eżen

iam

i prz

y w

spar

ciu

nauc

zyci

ela

(pyt

ania

, roz

mow

a)

•m

a p

ocz

ucie

od

pow

ied

zial

nośc

i za

wyk

ony

wan

e za

dan

ie, d

ost

rzeg

a w

arto

ść p

racy

i d

ążen

ia d

o ce

lu o

raz

koni

eczn

ośc

i byc

ia

wyt

rwał

ym,

•ch

ętni

e p

osz

ukuj

e no

wyc

h in

form

acji,

•

pró

buj

e ak

tyw

nie

słuc

hać

wyp

owie

dzi

inny

ch o

sób

, •

zap

rasz

a in

nych

do

zab

awy

i chę

tnie

ko

rzys

ta z

zap

rosz

eń,

któ

re o

trzy

muj

e,•

inte

resu

je s

ię w

ybra

nym

i za

wo

dam

i, w

tym

rów

nież

za

wo

dam

i sw

oic

h b

liski

ch,

•w

yob

raża

so

bie

sie

bie

w

yko

nują

ceg

o o

kreś

lony

zaw

ód

i w

ciel

a si

ę w

ro

lę,

•o

dkr

ywa

war

tość

roz

wija

nia

swo

ich

tale

ntów

i p

osz

anow

ania

ta

lent

ów in

nych

lud

zi,

•ro

zum

ie, ż

e uc

zuci

e za

zdro

ści n

ie

prz

yno

si k

orz

yści

,•

do

strz

ega

war

tość

w r

óżni

cach

i w

ielo

ści k

ultu

row

ej

•tw

orz

y w

łasn

e ko

nstr

ukcj

e z

mat

eria

łów

co

dzi

enne

go

użyt

ku,

nad

aje

im n

azw

y, d

ziel

i się

sw

oim

i d

ośw

iad

czen

iam

i z in

nym

i dzi

ećm

i,•

chęt

nie

słuc

ha o

do

świa

dcz

enia

ch

inny

ch d

ziec

i,•

two

rzy

wła

sne

hist

ori

e, w

któ

rych

w

ystę

puj

ą b

oha

tero

wie

zna

nych

m

u le

gen

d i

op

owia

dań

, roz

umie

na

stęp

stw

o cz

asu,

•

klas

yfik

uje

prz

edm

ioty

wed

ług:

w

ielk

ośc

i, ks

ztał

tu, k

olo

ru,

prz

ezna

czen

ia,

•uk

ład

a p

rzed

mio

ty w

gru

py,

sz

ereg

i, ry

tmy,

od

twar

za u

kład

y p

rzed

mio

tów

i tw

orz

y w

łasn

e,

nad

ając

im z

nacz

enie

•w

skaz

uje

zaw

od

y w

yko

nyw

ane

prz

ez r

od

zicó

w i

oso

by

z na

jbliż

szeg

o ot

ocz

enia

, •

inte

resu

je s

ię c

zyta

niem

i p

isan

iem

,•

używ

a w

zab

awie

wyr

azów

i z

wro

tów

z ję

zyka

ob

ceg

o no

woż

ytne

go

53


i. F

iZy

cZ

ny

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ec

ko:

ii. E

mo

cJo

nA

Ln

y

ob

SZ

Ar

ro

ZW

oJu

– d

zie

cko

:ii

i. S

Po

łE

cZ

ny

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ec

ko:

iV. P

oZ

nA

Wc

Zy

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ec

ko:

KWiEciEń

•sa

mo

dzi

elni

e w

yko

nuje

wsz

ystk

ie

czyn

nośc

i sam

oo

bsł

ugow

e,•

nakr

ywa

do

sto

łu, s

poż

ywa

po

siłk

i p

rzy

po

mo

cy s

ztuć

ców

, sp

rząt

a p

o p

osi

łku,

•w

ie, j

ak n

ależ

y d

bać

o z

dro

wie

w

cza

sie

różn

ych

war

unkó

w

po

go

dow

ych,

•

okr

eśla

kie

runk

i rys

owan

ia,

•m

a p

ocz

ucie

prz

estr

zeni

, w k

tóre

j fu

nkcj

onu

je je

go

ciał

o,•

od

wzo

row

uje

szla

czki

, ksz

tałt

y,

liter

y,

•ak

tyw

nie

ucze

stni

czy

w ć

wic

zeni

ach

koo

rdyn

ując

ych

ruch

y ca

łeg

o ci

ała

– ć

wic

zeni

a ry

tmic

zne,

•o

dtw

arza

ryt

m g

rafic

zny,

d

ory

sow

uje

bra

kują

ce e

lem

enty

na

ob

razk

u zg

od

nie

ze w

zore

m,

•sp

raw

nie

po

sług

uje

się

ołó

wki

em,

kred

ką, m

azak

iem

ora

z no

życz

kam

i

•ro

zum

ie i

wyr

aża

swoj

e p

otrz

eby,

ro

zpoz

naje

wła

sne

uczu

cia,

•ro

zwija

sam

od

yscy

plin

ę (d

ział

a zg

od

nie

z za

sad

ami i

ust

alo

nym

ry

tmem

np

. dni

a),

•ad

aptu

je s

ię d

o no

wyc

h w

arun

ków

i z

mia

n,

•sa

mo

dzi

elne

inic

juje

akt

ywno

ści

(po

czuc

ie in

icja

tyw

y i m

otyw

acji

wew

nętr

znej

),•

pot

rafi

zach

ować

się

em

pat

yczn

ie,

•d

ost

rzeg

a p

iękn

o p

rzyr

od

y w

sw

ojej

oko

licy,

•

rozu

mie

, czy

m je

st w

ięź

emo

cjo

naln

a m

ięd

zy z

wie

rzęc

iem

a

czło

wie

kiem

-op

ieku

nem

, •

pot

rafi

wsk

azać

em

ocj

e u

zwie

rząt

na

po

dst

awie

ob

serw

acji

ich

zach

owan

ia,

•na

zyw

a sw

oje

emo

cje

w k

ont

akci

e ze

zw

ierz

ęcie

m, n

p. r

ado

ść,

zask

ocz

enie

, str

ach

•ro

zum

ie, d

lacz

ego

nale

ży

szan

ować

sie

bie

i sw

oje

zdro

wie

, •

dzi

eli s

ię z

inny

mi d

zieć

mi s

wo

imi

wra

żeni

ami,

•p

otra

fi p

op

rosi

ć o

po

mo

c,•

wie

, w ja

kich

syt

uacj

ach

nale

ży

zwró

cić

kom

uś u

wag

ę, ż

e p

ost

ępuj

e ni

ezg

od

nie

z za

sad

ami

lub

no

rmam

i,•

po

dej

muj

e p

rób

y o

ceni

ania

sw

ojeg

o za

chow

anie

w k

ont

ekśc

ie

po

dję

tych

czy

nno

ści i

zad

ań o

raz

prz

yjęt

ych

norm

gru

pow

ych,

•ro

zum

ie z

nacz

enie

ko

nflik

tu

w r

elac

jach

z in

nym

i lud

źmi

i wie

, że

nie

nale

ży s

ię o

bra

żać

na in

nych

i że

war

to r

ozm

awia

ć o

tym

, co

nam

się

nie

po

do

ba

lub

co

sp

raw

iło n

am p

rzyk

rość

,•

wyp

owia

da

się

na t

emat

sw

oic

h p

rzem

yśle

ń w

ynik

ając

ych

z p

ozna

wan

ia ż

ycia

zw

ierz

ąt

i ro

ślin

•tw

orz

y p

rost

e ry

mow

anki

i i

lust

racj

e d

o ni

ch,

•in

tere

suje

się

lite

ram

i i c

zyta

niem

, •

słuc

ha z

uw

agą

teks

tów

czy

tany

ch

prz

ez n

aucz

ycie

la,

•p

otra

fi w

nio

skow

ać m

atem

atyc

znie

i t

wó

rczo

myś

leć

prz

y p

rost

ych

zad

ania

ch m

atem

atyc

znyc

h,•

klas

yfik

uje

wed

ług

różn

ych

kryt

erió

w, d

od

atko

wo

moż

e uo

gó

lnia

ć w

ybra

ny k

lucz

kl

asyf

ikac

ji,

•za

kład

a zi

elni

k, u

czes

tnic

zy

w p

rost

ych

eksp

erym

enta

ch

prz

yro

dni

czyc

h,

•oz

nacz

a za

po

mo

cą u

stal

ony

ch

sym

bo

li m

iejs

ca p

osa

dze

nia

lub

si

ewu

konk

retn

ych

rośl

in,

•o

kreś

la z

mia

ny o

dw

raca

lne

i nie

od

wra

caln

e w

prz

yro

dzi

e o

raz

najb

liższ

ym o

tocz

eniu

,•

pro

jekt

uje

zgo

dni

e z

usta

lony

m

sche

mat

em k

alen

dar

z p

og

od

y,

uwzg

lęd

niaj

ąc w

skaz

ówki

na

uczy

ciel

a o

raz

szab

lon,

•uk

ład

a ko

mp

ozyc

je z

kw

iató

w

i ro

ślin

,•

nazy

wa

niek

tóre

gat

unki

kw

iató

w

i ow

ocó

w n

a p

od

staw

ie z

dję

ć o

raz

wyg

ląd

u, w

skaz

uje

po

do

bie

ństw

a i r

óżni

ce,

•sz

acuj

e ci

ężar

prz

edm

iotó

w, w

aży

pro

ste

prz

edm

ioty

, po

rów

nuje

ci

ężar

,•

szac

uje

i sp

raw

dza

dłu

go

ść,

wys

oko

ść i

szer

oko

ść

prz

edm

iotó

w,

•uc

zest

nicz

y w

zab

awac

h ję

zyko

wyc

h z

języ

ka o

bce

go

now

ożyt

neg

o

mAJ

•d

ba

o hi

gie

nę o

sob

istą

–

dys

po

nuje

um

ieję

tno

ścią

st

oso

wan

ia w

szys

tkic

h na

wyk

ów

hig

ieni

czny

ch z

wią

zany

ch

z cz

ysto

ścią

,•

spra

wni

e w

yko

nuje

ćw

icze

nia

gim

nast

yczn

e ks

ztał

tują

ce

pra

wid

łow

ą p

ost

awę

ciał

a,•

akty

wni

e w

yko

nuje

ćw

icze

nia

kszt

ałtu

jące

sp

raw

ność

ruc

how

ą,

•p

raw

idło

wo

wyk

onu

je ć

wic

zeni

a na

dg

arst

ka i

dło

ni w

zmac

niaj

ące

spra

wno

ść m

anua

lną,

•

akty

wni

e uc

zest

nicz

y w

zaj

ęcia

ch

rytm

izuj

ącyc

h –

po

pra

wni

e sy

nchr

oni

zuje

ruc

hy r

óżny

ch p

artii

ci

ała,

•in

tere

suje

się

kre

ślen

iem

zna

ków

, •

dys

po

nuje

sp

raw

nośc

ią p

alcó

w

pot

rzeb

ną d

o w

yko

nyw

ania

d

rob

nych

, pre

cyzy

jnyc

h ru

chów

•m

a św

iad

om

ość

war

tośc

i rel

acji

z in

nym

i lud

źmi,

•na

wią

zuje

rel

acje

ucz

ucio

we

z in

nym

i: b

uduj

e i s

tara

się

ut

rzym

ać w

ięzi

z in

nym

i, •

chęt

nie

po

dej

muj

e w

spó

łdzi

ałan

ie

z in

nym

i dzi

ećm

i w c

zasi

e w

spó

lnie

w

yko

nyw

anej

pra

cy,

•w

ykaz

uje

wra

żliw

ość

w r

elac

jach

z

lud

źmi i

zw

ierz

ętam

i,•

do

konu

je a

uto

pre

zent

acji,

p

otra

fi p

owie

dzi

eć, c

o lu

bi

i co

pot

rafi

rob

ić n

ajle

pie

j, d

ziel

i si

ę sw

oim

i myś

lam

i, uc

zuci

ami,

spo

strz

eżen

iam

i prz

y w

spar

ciu

nauc

zyci

ela

(pyt

ania

, roz

mow

a)

•m

a p

ocz

ucie

od

pow

ied

zial

nośc

i za

wyk

ony

wan

e za

dan

ie, d

ost

rzeg

a w

arto

ść p

racy

i d

ążen

ia d

o ce

lu o

raz

koni

eczn

ośc

i byc

ia

wyt

rwał

ym,

•ch

ętni

e p

osz

ukuj

e no

wyc

h in

form

acji,

•

pró

buj

e ak

tyw

nie

słuc

hać

wyp

owie

dzi

inny

ch o

sób

, •

zap

rasz

a in

nych

do

zab

awy

i chę

tnie

ko

rzys

ta z

zap

rosz

eń,

któ

re o

trzy

muj

e,•

inte

resu

je s

ię w

ybra

nym

i za

wo

dam

i, w

tym

rów

nież

za

wo

dam

i sw

oic

h b

liski

ch,

•w

yob

raża

so

bie

sie

bie

w

yko

nują

ceg

o o

kreś

lony

zaw

ód

i w

ciel

a si

ę w

ro

lę,

•o

dkr

ywa

war

tość

roz

wija

nia

swo

ich

tale

ntów

i p

osz

anow

ania

ta

lent

ów in

nych

lud

zi,

•ro

zum

ie, ż

e uc

zuci

e za

zdro

ści n

ie

prz

yno

si k

orz

yści

,•

do

strz

ega

war

tość

w r

óżni

cach

i w

ielo

ści k

ultu

row

ej

•tw

orz

y w

łasn

e ko

nstr

ukcj

e z

mat

eria

łów

co

dzi

enne

go

użyt

ku,

nad

aje

im n

azw

y, d

ziel

i się

sw

oim

i d

ośw

iad

czen

iam

i z in

nym

i dzi

ećm

i,•

chęt

nie

słuc

ha o

do

świa

dcz

enia

ch

inny

ch d

ziec

i,•

two

rzy

wła

sne

hist

ori

e, w

któ

rych

w

ystę

puj

ą b

oha

tero

wie

zna

nych

m

u le

gen

d i

op

owia

dań

, roz

umie

na

stęp

stw

o cz

asu,

•

klas

yfik

uje

prz

edm

ioty

wed

ług:

w

ielk

ośc

i, ks

ztał

tu, k

olo

ru,

prz

ezna

czen

ia,

•uk

ład

a p

rzed

mio

ty w

gru

py,

sz

ereg

i, ry

tmy,

od

twar

za u

kład

y p

rzed

mio

tów

i tw

orz

y w

łasn

e,

nad

ając

im z

nacz

enie

•w

skaz

uje

zaw

od

y w

yko

nyw

ane

prz

ez r

od

zicó

w i

oso

by

z na

jbliż

szeg

o ot

ocz

enia

, •

inte

resu

je s

ię c

zyta

niem

i p

isan

iem

,•

używ

a w

zab

awie

wyr

azów

i z

wro

tów

z ję

zyka

ob

ceg

o no

woż

ytne

go

54


FiZ

yc

Zn

y

ob

SZ

Ar

ro

ZW

oJu

– d

zie

cko

:ii

. Em

oc

Jon

AL

ny

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ec

ko:

iii.

SP

oł

Ec

Zn

y

ob

SZ

Ar

ro

ZW

oJu

– d

zie

cko

:iV

. Po

Zn

AW

cZ

y

ob

SZ

Ar

ro

ZW

oJu

– d

zie

cko

:

cZErWiEc•

wie

, że

jak

najc

zęst

sze

prz

ebyw

anie

na

świe

żym

p

owie

trzu

sp

rzyj

a zd

row

iu

i wzm

acni

a o

rgan

izm

w w

alce

z

cho

rob

ą,

•ro

zum

ie s

zko

dliw

ość

zb

yt d

ług

ieg

o o

glą

dan

ia t

elew

izji

i sie

dze

nie

prz

ed k

om

put

erem

lub

tab

lete

m,

•sp

raw

nie

wyk

onu

je i

sam

od

ziel

nie

pro

po

nuje

ćw

icze

nia

gim

nast

yczn

e w

zmac

niaj

ące

gib

kość

, p

raw

idło

wą

po

staw

ę ci

ała

ora

z tę

żyzn

ę fiz

yczn

ą,

•zn

a i s

tosu

je z

asad

y b

ezp

iecz

neg

o za

chow

ania

po

dcz

as z

abaw

, gie

r, w

róż

nych

syt

uacj

ach,

•

pró

buj

e ud

ziel

ać p

ierw

szej

p

om

ocy

w s

ytua

cji z

agro

żeni

a,

wie

, że

życi

e lu

dzk

ie je

st b

ezce

nne

•ro

zróż

nia

emo

cje

i ucz

ucia

p

rzyj

emne

i ni

eprz

yjem

ne,

ma

świa

do

mo

ść, ż

e o

dcz

uwaj

ą i p

rzeż

ywaj

ą je

wsz

yscy

lud

zie,

•je

st w

rażl

iwy

na p

iękn

o p

rzyr

od

y,

•o

bd

arza

uw

agą

inne

dzi

eci i

oso

by

do

rosł

e,•

pan

uje

nad

nie

prz

yjem

ną e

mo

cją,

np

. po

dcz

as c

zeka

nia

na s

woj

ą ko

lej w

zab

awie

lub

inne

j syt

uacj

i,•

prz

ejaw

ia p

ocz

ucie

wła

snej

w

arto

ści j

ako

oso

by,

•

wyr

aża

szac

unek

wo

bec

inny

ch

osó

b i,

prz

estr

zeg

ając

tyc

h w

arto

ści,

naw

iązu

je r

elac

je

rów

ieśn

icze

, •

od

czuw

a i w

yjaś

nia

swoj

ą p

rzyn

ależ

ność

do

gru

py

prz

edsz

koln

ej, g

rup

y ch

łop

ców

, g

rup

y d

ziew

czyn

ek o

raz

inny

ch

gru

p, n

p. g

rup

y te

atra

lnej

, gru

py

spo

rtow

ej

•ko

mun

ikuj

e si

ę z

dzi

ećm

i i o

sob

ami

do

rosł

ymi,

wyk

orz

ystu

jąc

kom

unik

aty

wer

bal

ne

i poz

awer

bal

ne,

•p

otra

fi w

ezw

ać p

om

oc

w s

ytua

cji

zag

roże

nia,

zaw

iad

amia

słu

żby

ratu

nkow

e,

•d

ost

rzeg

a w

arto

ść b

ycia

z d

rug

im

czło

wie

kiem

, •

rad

zi s

ob

ie w

syt

uacj

ach

konf

liktu

z

po

mo

cą n

aucz

ycie

la lu

b

sam

od

ziel

nie,

•p

osł

uguj

e si

ę sw

oim

imie

niem

, na

zwis

kiem

, ad

rese

m,

•uż

ywa

zwro

tów

grz

eczn

ośc

iow

ych

po

dcz

as p

owita

nia,

poż

egna

nia,

•

od

pow

iad

a na

pyt

ania

, •

nazy

wa

i roz

poz

naje

war

tośc

i zw

iąza

ne z

um

ieję

tno

ścia

mi

i zac

how

ania

mi s

po

łecz

nym

i, np

. sza

cune

k d

o d

ziec

i i d

oro

słyc

h,

szac

unek

do

zasa

dy

fair-

pla

y,

życz

liwo

ść o

kazy

wan

a d

ziec

iom

i d

oro

słym

– o

bow

iązk

owo

ść,

prz

yjaź

ń, r

ado

ść, d

ziel

enie

się

z

inny

mi

•ek

sper

ymen

tuje

ryt

mem

, gło

sem

, d

źwię

kiem

i ru

chem

, roz

wija

jąc

wyo

bra

źnię

muz

yczn

ą•

liczy

i p

rzel

icza

do

10 lu

b w

ięce

j, •

eksp

erym

entu

je, s

zacu

je,

prz

ewid

uje,

do

konu

je p

om

iaru

d

ług

ośc

i prz

edm

iotó

w,

•ro

zróż

nia

po

dst

awow

e fig

ury

geo

met

rycz

ne (k

oło

kw

adra

t,

trój

kąt,

pro

sto

kąt),

•ro

zpoz

naje

zap

is s

woj

ego

imie

nia

po

śró

d in

nych

imio

n,

•ro

zum

ie r

elac

ję g

łosk

a –

liter

a,•

po

dej

muj

e p

rób

y cz

ytan

ia

pro

styc

h te

kstó

w li

tero

wo

- -o

bra

zkow

ych,

•

pla

nuje

, po

szuk

uje

info

rmac

ji,

pró

buj

e w

ykre

ślać

tra

sę w

ycie

czki

, •

ob

jaśn

ia k

ole

jno

ść z

dar

zeń

w p

rost

ych

hist

ory

jkac

h -o

bra

zkow

ych,

•

ukła

da

hist

ory

jki o

bra

zkow

e,

•re

cytu

je w

iers

zyki

, rym

owan

ki,

•z

po

mo

cą n

aucz

ycie

la lu

b

rod

zicó

w w

yko

rzys

tuje

no

wo

czes

ne t

echn

olo

gie

w c

elu

poz

yski

wan

ia in

form

acji

o św

ieci

e,

•uk

ład

a o

pow

iad

ania

tw

órc

ze

i ilu

stru

je w

łasn

e o

pow

iad

ania

lub

b

ajki

z r

óżny

ch s

tro

n św

iata

,•

rozu

mie

sen

s hi

sto

ryje

k z

języ

ka

ob

ceg

o no

woż

ytne

go

55


i. F

iZy

cZ

ny

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ec

ko:

ii. E

mo

cJo

nA

Ln

y

ob

SZ

Ar

ro

ZW

oJu

– d

zie

cko

:ii

i. S

Po

łE

cZ

ny

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ec

ko:

iV. P

oZ

nA

Wc

Zy

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ec

ko:

cZErWiEc

•w

ie, ż

e ja

k na

jczę

stsz

e p

rzeb

ywan

ie n

a św

ieży

m

pow

ietr

zu s

prz

yja

zdro

wiu

i w

zmac

nia

org

aniz

m w

wal

ce

z ch

oro

bą,

•

rozu

mie

szk

od

liwo

ść z

byt

dłu

gie

go

og

ląd

ania

tel

ewiz

ji i s

ied

zeni

e p

rzed

ko

mp

uter

em lu

b t

able

tem

, •

spra

wni

e w

yko

nuje

i sa

mo

dzi

elni

e p

rop

onu

je ć

wic

zeni

a g

imna

styc

zne

wzm

acni

ając

e g

ibko

ść,

pra

wid

łow

ą p

ost

awę

ciał

a o

raz

tęży

znę

fizyc

zną,

•

zna

i sto

suje

zas

ady

bez

pie

czne

go

zach

owan

ia p

od

czas

zab

aw, g

ier,

w r

óżny

ch s

ytua

cjac

h,

•p

rób

uje

udzi

elać

pie

rwsz

ej

po

mo

cy w

syt

uacj

i zag

roże

nia,

w

ie, ż

e ży

cie

lud

zkie

jest

bez

cenn

e

•ro

zróż

nia

emo

cje

i ucz

ucia

p

rzyj

emne

i ni

eprz

yjem

ne,

ma

świa

do

mo

ść, ż

e o

dcz

uwaj

ą i p

rzeż

ywaj

ą je

wsz

yscy

lud

zie,

•je

st w

rażl

iwy

na p

iękn

o p

rzyr

od

y,

•o

bd

arza

uw

agą

inne

dzi

eci i

oso

by

do

rosł

e,•

pan

uje

nad

nie

prz

yjem

ną e

mo

cją,

np

. po

dcz

as c

zeka

nia

na s

woj

ą ko

lej w

zab

awie

lub

inne

j syt

uacj

i,•

prz

ejaw

ia p

ocz

ucie

wła

snej

w

arto

ści j

ako

oso

by,

•

wyr

aża

szac

unek

wo

bec

inny

ch

osó

b i,

prz

estr

zeg

ając

tyc

h w

arto

ści,

naw

iązu

je r

elac

je

rów

ieśn

icze

, •

od

czuw

a i w

yjaś

nia

swoj

ą p

rzyn

ależ

ność

do

gru

py

prz

edsz

koln

ej, g

rup

y ch

łop

ców

, g

rup

y d

ziew

czyn

ek o

raz

inny

ch

gru

p, n

p. g

rup

y te

atra

lnej

, gru

py

spo

rtow

ej

•ko

mun

ikuj

e si

ę z

dzi

ećm

i i o

sob

ami

do

rosł

ymi,

wyk

orz

ystu

jąc

kom

unik

aty

wer

bal

ne

i poz

awer

bal

ne,

•p

otra

fi w

ezw

ać p

om

oc

w s

ytua

cji

zag

roże

nia,

zaw

iad

amia

słu

żby

ratu

nkow

e,

•d

ost

rzeg

a w

arto

ść b

ycia

z d

rug

im

czło

wie

kiem

, •

rad

zi s

ob

ie w

syt

uacj

ach

konf

liktu

z

po

mo

cą n

aucz

ycie

la lu

b

sam

od

ziel

nie,

•p

osł

uguj

e si

ę sw

oim

imie

niem

, na

zwis

kiem

, ad

rese

m,

•uż

ywa

zwro

tów

grz

eczn

ośc

iow

ych

po

dcz

as p

owita

nia,

poż

egna

nia,

•

od

pow

iad

a na

pyt

ania

, •

nazy

wa

i roz

poz

naje

war

tośc

i zw

iąza

ne z

um

ieję

tno

ścia

mi

i zac

how

ania

mi s

po

łecz

nym

i, np

. sza

cune

k d

o d

ziec

i i d

oro

słyc

h,

szac

unek

do

zasa

dy

fair-

pla

y,

życz

liwo

ść o

kazy

wan

a d

ziec

iom

i d

oro

słym

– o

bow

iązk

owo

ść,

prz

yjaź

ń, r

ado

ść, d

ziel

enie

się

z

inny

mi

•ek

sper

ymen

tuje

ryt

mem

, gło

sem

, d

źwię

kiem

i ru

chem

, roz

wija

jąc

wyo

bra

źnię

muz

yczn

ą•

liczy

i p

rzel

icza

do

10 lu

b w

ięce

j, •

eksp

erym

entu

je, s

zacu

je,

prz

ewid

uje,

do

konu

je p

om

iaru

d

ług

ośc

i prz

edm

iotó

w,

•ro

zróż

nia

po

dst

awow

e fig

ury

geo

met

rycz

ne (k

oło

kw

adra

t,

trój

kąt,

pro

sto

kąt),

•ro

zpoz

naje

zap

is s

woj

ego

imie

nia

po

śró

d in

nych

imio

n,

•ro

zum

ie r

elac

ję g

łosk

a –

liter

a,•

po

dej

muj

e p

rób

y cz

ytan

ia

pro

styc

h te

kstó

w li

tero

wo

- -o

bra

zkow

ych,

•

pla

nuje

, po

szuk

uje

info

rmac

ji,

pró

buj

e w

ykre

ślać

tra

sę w

ycie

czki

, •

ob

jaśn

ia k

ole

jno

ść z

dar

zeń

w p

rost

ych

hist

ory

jkac

h -o

bra

zkow

ych,

•

ukła

da

hist

ory

jki o

bra

zkow

e,

•re

cytu

je w

iers

zyki

, rym

owan

ki,

•z

po

mo

cą n

aucz

ycie

la lu

b

rod

zicó

w w

yko

rzys

tuje

no

wo

czes

ne t

echn

olo

gie

w c

elu

poz

yski

wan

ia in

form

acji

o św

ieci

e,

•uk

ład

a o

pow

iad

ania

tw

órc

ze

i ilu

stru

je w

łasn

e o

pow

iad

ania

lub

b

ajki

z r

óżny

ch s

tro

n św

iata

,•

rozu

mie

sen

s hi

sto

ryje

k z

języ

ka

ob

ceg

o no

woż

ytne

go

i. F

iZy

cZ

ny

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ecko

:ii

. Em

oc

Jon

AL

ny

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ecko

:ii

i. S

Po

łE

cZ

ny

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ecko

:iV

. Po

Zn

AW

cZ

y

ob

SZ

Ar

ro

ZW

oJu

– d

ziec

ko:

WrZESiEń

•sa

mo

dzi

elni

e w

yko

nuje

czy

nno

ści

sam

oo

bsł

ugow

e i c

zynn

ośc

i hi

gie

nicz

ne (p

raw

idło

we

myc

ie r

ąk,

korz

ysta

nie

z to

alet

y, z

apin

anie

g

uzik

ów, w

iąza

nie

but

ów),

•sp

ożyw

a p

osi

łki z

uży

ciem

sz

tućc

ów,

•w

yko

nuje

ćw

icze

nia

rów

now

ażne

, •

naśl

aduj

e w

zab

awie

ruc

hy

wyk

ony

wan

e p

rzez

inne

oso

by,

•

pow

tarz

a p

rost

e se

kwen

cje

ruch

ów,

•w

yko

nuje

ćw

icze

nia

zręc

zno

ścio

we

ora

z ćw

icze

nia

kszt

ałtu

jące

naw

yk u

trzy

man

ia

pra

wid

łow

ej p

ost

awy

ciał

a,

•m

a p

ocz

ucie

św

iad

om

ośc

i w

łasn

ego

ciał

a –

stan

ruc

hu i

stan

sp

ocz

ynku

, ko

mun

ikuj

e p

otrz

ebę

ruch

u lu

b o

dp

ocz

ynku

, •

do

sko

nali

spra

wno

ść m

anua

lną

po

prz

ez k

olo

row

anie

, wyl

epia

nie

i ug

niat

anie

, •

pre

cyzy

jnie

man

ipul

uje

prz

edm

iota

mi (

ukła

dan

ie,

bud

owan

ie, m

ajst

erko

wan

ie),

•o

rien

tuje

się

na

kart

ce, r

ysuj

e,

wo

dzi

po

ślad

zie,

•

inte

resu

je s

ię p

isan

iem

, po

dej

muj

e p

rób

y kr

eśle

nia

znak

ów

gra

ficzn

ych

•p

otra

fi si

ę p

rzed

staw

ić

i op

owie

dzi

eć, c

o lu

bi r

ob

ić,

•b

ez lę

ku r

ozst

aje

się

z ro

dzi

cam

i lu

b o

pie

kuna

mi,

•p

otra

fi si

ę p

ożeg

nać

z p

anią

i d

zieć

mi,

gd

y id

zie

do

do

mu,

•

uważ

nie

słuc

ha o

pow

iad

ań

i wie

rszy

zw

iąza

nych

z p

rzyj

aźni

ą i e

mo

cjam

i w r

elac

jach

z d

rug

im

czło

wie

kiem

, •

zwra

ca s

ię d

o na

uczy

ciel

a lu

b in

nej

oso

by

do

rosł

ej p

o p

om

oc,

jeśl

i jej

p

otrz

ebuj

e,

•ro

zwija

po

czuc

ie s

olid

arno

ści

i prz

yjaź

ni z

inny

mi d

zieć

mi,

•ak

cep

tuje

em

ocj

ona

lnie

roz

kład

d

nia

w p

rzed

szko

lu –

ucz

y si

ę w

spó

lnie

baw

ić z

inny

mi,

rozw

ija

prz

yjaź

nie

z ró

żnym

i dzi

ećm

i,•

zacz

yna

mie

ć p

ocz

ucie

św

iad

om

ośc

i od

czuw

ania

em

ocj

i w

e w

łasn

ym c

iele

, np

. gło

wa,

b

rzuc

h, s

zyja

, ser

ce,

•p

otra

fi w

yróż

nić

u si

ebie

i in

nych

d

ziec

i em

ocj

ę ra

do

ści,

smut

ku

i zło

ści z

a p

om

ocą

mim

iki o

raz

po

prz

ez o

dp

owie

dni

e za

chow

anie

, p

otra

fi o

pis

ać t

e em

ocj

e ja

ko

prz

yjem

ne lu

b n

iep

rzyj

emne

ora

z uc

zy s

ię, w

jaki

sp

osó

b s

ob

ie

z ni

mi r

adzi

ć,

•zn

a za

sad

y b

ezp

iecz

eńst

wa

w p

rzed

szko

lu,

•w

ie, j

ak z

area

gow

ać w

syt

uacj

i za

gro

żeni

a (p

rzer

wan

ie z

abaw

y,

po

info

rmow

anie

ko

go

ś d

oro

słeg

o),

•st

osu

je s

ię d

o za

sad

pan

ując

ych

w p

rzed

szko

lu, r

esp

ektu

je p

raw

a i o

bow

iązk

i, •

używ

a zw

rotó

w g

rzec

zno

ścio

wyc

h p

od

czas

pow

itani

a i p

ożeg

nani

a,

•p

otra

fi si

ę p

rzed

staw

ić

i zai

nicj

ować

zab

awę

z in

nym

i d

zieć

mi w

gru

pie

, •

wsp

ółu

czes

tnic

zy w

op

raco

wan

iu

kont

rakt

u g

rup

oweg

o, p

rzes

trze

ga

zasa

d,

•p

otra

fi o

kreś

lić, j

akie

zab

awy

i zac

how

ania

są

bez

pie

czne

, a

jaki

ch p

owin

no s

ię u

nika

ć,

•tw

órc

zo r

ozw

ija z

abaw

ę, je

śli

zgad

zają

się

na

to in

ne d

ziec

i, z

po

mo

cą in

nych

tw

orz

y ką

cik

zab

aw, o

pie

kuje

się

nim

ora

z d

ba

o ni

ego,

•

op

owia

da

w k

ilku

zdan

iach

o

swoj

ej u

lub

ione

j zab

awce

, uż

ywaj

ąc r

ówni

eż s

łów

na

cech

owan

ych

emo

cjo

naln

ie

(lub

ię/n

ie lu

bię

, wsp

ania

ły, p

od

ob

a m

i się

itd

.),

•w

yraż

a ru

chem

prz

eżyc

ia

emo

cjo

naln

e w

cza

sie

słuc

hani

a m

uzyk

i ora

z in

nych

dźw

iękó

w,

•w

ymyś

la w

łasn

e g

esty

, któ

re

są c

zęśc

ią z

abaw

i g

ier

pro

po

now

anyc

h p

rzez

nau

czyc

iela

–

two

rzy

wła

sne

zag

adki

ruc

how

e

•zn

a lic

zbę

jed

en,

•sz

acuj

e i p

rzel

icza

ele

men

ty

w c

zasi

e za

baw

y w

zak

resi

e 10

, •

od

twar

za u

kład

y p

rzed

mio

tów

, o

dtw

arza

ryt

my

i ukł

ady

elem

entó

w,

•kl

asyf

ikuj

e w

edłu

g w

ielk

ośc

i, ks

ztał

tu i

kolo

ru,

•o

kreś

la p

oło

żeni

e p

rzed

mio

tów

w

prz

estr

zeni

: na,

po

d, w

yso

ko,

nisk

o, z

a, o

bo

k,

•p

otra

fi p

op

raw

nie

pow

tórz

yć

z p

amię

ci p

rost

ą w

ylic

zank

ę lu

b

wie

rszy

k,

•w

yszu

kuje

ele

men

ty n

a ilu

stra

cji

zgo

dni

e z

okr

eślo

nym

kry

teriu

m,

•p

raw

idło

wo

wym

awia

wsz

ystk

ie

sam

og

łosk

i i s

pó

łgło

ski,

nie

prz

esta

wia

syl

ab i

gło

sek

w w

yraz

ach

(dia

gno

zow

anie

ry

zyka

dys

leks

ji),

•uw

ażni

e sł

ucha

inny

ch,

nie

prz

eryw

a im

, •

pot

rafi

op

owie

dzi

eć o

so

bie

(ja

k si

ę na

zyw

a, c

o lu

bi r

ob

ić),

4.3.

Tre

ści p

rog

ram

owe

dla

dzi

eci w

wie

ku r

ozw

ojo

wym

6 la

t

56


PAźdZiErniK

•um

ie r

ysow

ać o

bur

ącz

po

ślad

zie,

rów

no k

reśl

ić s

zlac

zki

(prz

ygot

owan

ie r

ęki d

o p

isan

ia),

•st

osu

je c

hwyt

pis

arsk

i po

dcz

as

kreś

leni

a i w

od

zeni

a p

o śl

adzi

e,

do

sko

nali

ruch

y p

recy

zyjn

e

elem

ente

m p

rzyr

od

y (c

zuję

sm

utek

, gd

y…, c

zuję

rad

ość

, g

dy…

) •

rozw

ija s

woj

ą em

pat

ię w

ob

ec

świa

ta r

ośl

in i

zwie

rząt

, ucz

y si

ę, ja

k o

pie

kow

ać s

ię r

ośl

inam

i i z

wie

rzęt

ami

•p

op

raw

nie

wym

awia

wyr

azy,

ro

zpoz

naje

gło

ski w

nag

łosi

e i w

ygło

sie,

•

słuc

ha z

uw

agą

inny

ch d

ziec

i o

pow

iad

ając

ych

o sw

oic

h d

ośw

iad

czen

iach

ze

zdro

wym

st

ylem

życ

ia,

•ro

zwią

zuje

zag

adki

zw

iąza

ne

z je

sien

ią,

•d

ost

rzeg

a ry

tmy

w p

rzyr

od

zie

(dzi

eń/n

oc,

po

ry r

oku

) i z

mia

ny

świa

ta p

rzyr

od

y,

•sł

ucha

op

owia

dań

i b

aśni

zw

iąza

nych

z je

sien

ią, u

czy

się

wyb

rany

ch w

iers

zy n

a p

amię

ć,

•ro

zum

ie p

rost

e sł

owa

w ję

zyku

o

bcy

m n

owoż

ytny

m

LiSToPAd

•m

a p

otrz

ebę

ruch

u, o

dró

żnia

cza

s sp

ędza

ny n

a za

baw

ach

ruch

owyc

h o

d c

zasu

wyp

ocz

ynku

i st

ara

się

pan

ować

nad

sw

oją

akty

wno

ścią

ru

chow

ą w

zal

eżno

ści o

d r

ytm

u d

nia

w p

rzed

szko

lu,

•w

yko

nuje

ćw

icze

nia

na

koo

rdyn

ację

wzr

oko

wo

-słu

chow

o-

ruch

ową

zgo

dni

e z

inst

rukc

ją

nauc

zyci

ela,

•

pow

tarz

a ru

chy

w o

kreś

lone

j se

kwen

cji (

pam

ięć

wzr

oko

wo

- -r

ucho

wa)

, •

rozw

ija s

woj

e p

ocz

ucie

ryt

mu

i ko

ord

ynac

ję s

łuch

owo

-ruc

how

ą,

•sk

acze

i w

yko

nuje

ruc

hy z

go

dni

e ze

wsk

azów

kam

i nau

czyc

iela

lub

in

neg

o d

ziec

ka,

•b

uduj

e sw

oje

po

czuc

ie d

umy

i prz

ynal

eżno

ści z

teg

o, k

im je

st

i jak

ą m

a ro

dzi

nę,

•o

kreś

la s

woj

e uc

zuci

a w

ob

ec

najb

liższ

ych

osó

b,

•p

otra

fi na

zwać

, jak

się

czu

je, g

dy

w d

om

u lu

b n

a p

od

wó

rku

baw

i się

sa

m lu

b z

inny

mi d

zieć

mi,

•o

kreś

la, c

o lu

bi r

ob

ić, a

co

spra

wia

m

u m

niej

prz

yjem

nośc

i, •

uczy

się

wyr

ażać

sw

oje

prz

ywią

zani

e d

o oj

czyz

ny, r

ozw

ija

po

czuc

ie w

ięzi

z P

ols

ką p

op

rzez

o

kreś

lani

e p

ols

kich

tra

dyc

ji i i

nnyc

h el

emen

tów

zw

iąza

nych

z

po

lsko

ścią

,

•ro

zwija

w s

ob

ie s

zacu

nek

do

ojcz

yzny

po

prz

ez r

ozb

udza

nie

zain

tere

sow

ań z

wią

zany

ch z

mał

ą oj

czyz

ną,

•w

skaz

uje

char

akte

ryst

yczn

e m

iejs

ca k

ultu

row

e i h

isto

rycz

ne

w s

woj

ej m

iejs

cow

ośc

i, •

czuj

e d

umę

z b

ycia

czł

onk

iem

o

kreś

lone

j sp

ołe

czno

ści,

•o

dcz

uwa

i wyj

aśni

a sw

oją

prz

ynal

eżno

ść d

o ro

dzi

ny, z

na je

j is

totn

e w

arto

ści i

pot

rafi

o ni

ch

op

owie

dzi

eć,

•o

pis

uje

w k

rótk

ich

wyp

owie

dzi

ach

kilk

uzd

anio

wyc

h sw

ój d

om

ora

z d

rog

ę z

do

mu

do

prz

edsz

kola

, •

pot

rafi

nazw

ać c

zło

nków

sw

ojej

ro

dzi

ny i

po

dać

ich

imio

na,

•p

od

ejm

uje

pró

by

gra

nia

na in

stru

men

tach

, na

prz

ykła

d

dzw

onk

ach,

kas

tani

etac

h,•

two

rzy

kom

poz

ycje

art

ysty

czne

na

wią

zują

ce d

o sz

tuki

lud

owej

, •

wsp

óln

ie z

inny

mi d

zieć

mi w

ymyś

la

kons

truk

cje

arch

itekt

oni

czne

w

ymar

zone

go

do

mu

lub

pro

jekt

uje

mia

stec

zko

prz

yjaz

ne d

ziec

iom

, •

inte

resu

je s

ię t

ym, c

o b

yło

prz

edte

m, r

ozum

ie, ż

e up

ływ

a cz

as i

lud

zie

się

zmie

niaj

ą,

•za

czyn

a ro

zum

ieć

poj

ęcia

p

rzes

zło

ść –

ter

aźni

ejsz

ość

–

prz

yszł

ość

, •

pot

rafi

od

gry

wać

róż

ne r

ole

, •

po

sług

uje

się

w z

abaw

ie p

ojęc

iam

i d

otyc

zący

mi s

tro

ny le

wej

, pra

wej

,

i. F

iZy

cZ

ny

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ec

ko:

ii. E

mo

cJo

nA

Ln

y

ob

SZ

Ar

ro

ZW

oJu

– d

zie

cko

:ii

i. S

Po

łE

cZ

ny

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ec

ko:

iV. P

oZ

nA

Wc

Zy

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ec

ko:

WrZESiEń•

w s

ytua

cjac

h tr

udny

ch s

zuka

w

spar

cia

u in

nych

: do

rosł

ych

ora

z in

nych

dzi

eci

•d

ost

rzeg

a ró

żnic

e p

om

ięd

zy

lud

źmi (

wzr

ost

, wyg

ląd

, za

inte

reso

wan

ia) –

sza

nuje

ka

żdą

oso

bę

ze w

zglę

du

na je

j in

dyw

idua

lno

ść, u

czy

się

nie

wyś

mie

wać

inno

ści

•o

pow

iad

a hi

sto

ryjk

ę o

bra

zkow

ą,

•p

od

ejm

uje

pró

by

rozr

óżni

ania

, cz

ytan

ia i

kreś

leni

a lit

ery

O, o

, •

op

owia

da

o sw

oic

h ul

ubio

nych

za

baw

ach,

zab

awka

ch

i prz

eżyc

iach

zw

iąza

nych

z

prz

edsz

kole

m,

•uc

zest

nicz

y w

zab

awac

h z

języ

ka

ob

ceg

o no

woż

ytne

go

PAźdZiErniK

•na

kryw

a st

ół d

o p

osi

łku,

po

sług

uje

się

pra

wid

łow

o sz

tućc

ami,

wra

z z

inny

mi d

zieć

mi p

otra

fi p

osp

rząt

ać p

o p

osi

łku,

dzi

eląc

się

o

bow

iązk

ami,

•sa

mo

dzi

elni

e si

ę ub

iera

– p

otra

fi o

kreś

lić, c

zy je

st m

u zi

mno

lub

ci

epło

, •

chęt

nie

prz

ebyw

a na

św

ieży

m

pow

ietr

zu, p

od

czas

sp

acer

u p

otra

fi w

łaśc

iwie

zac

how

ać

się

na u

licy

i np

. w p

arku

(b

ezp

iecz

eńst

wo)

, •

chęt

nie

spac

eruj

e i e

ksp

loru

je

prz

estr

zeń

prz

yro

dni

czą,

•

bez

pie

czni

e b

ieg

a, w

spin

a si

ę,

po

dsk

akuj

e, k

orz

ysta

z u

rząd

zeń

na p

lacu

zab

aw,

•w

yko

nuje

ćw

icze

nia

rów

now

ażne

, w

yko

rzys

tują

c na

tura

lne

prz

eszk

od

y w

ter

enie

, •

do

sko

nali

po

czuc

ie r

ytm

u,

•p

raw

idło

wo

wyk

onu

je ć

wic

zeni

a ks

ztał

tują

ce n

awyk

utr

zym

ania

p

raw

idło

wej

po

staw

y ci

ała

(np

. no

szen

ie w

ore

czkó

w n

a g

łow

ie),

•na

zyw

a w

łasn

e st

any

emo

cjo

naln

e w

ywo

łane

słu

chan

iem

muz

yki

lub

op

owia

dań

(rad

ość

, sm

utek

, zł

ość

), •

wyr

aża

swoj

e st

any

emo

cjo

naln

e o

raz

rozr

óżni

a st

any

emo

cjo

naln

e in

nych

osó

b,

•p

otra

fi o

pow

ied

zieć

, w ja

kich

sy

tuac

jach

czu

je r

ado

ść, z

łość

i s

mut

ek, p

rób

uje

zroz

umie

ć em

ocj

e w

łasn

e i i

nnyc

h o

sób

–

rozw

ija w

so

bie

em

pat

ię,

•w

spó

łpra

cuje

z in

nym

i dzi

ećm

i, uc

zy s

ię w

spó

łod

czuw

ania

i b

udow

ania

prz

yjaź

ni p

op

rzez

p

od

ejm

owan

ie w

spó

lnyc

h ak

tyw

nośc

i do

bry

ch d

la c

ałej

g

rup

y,

•b

uduj

e z

inny

mi d

zieć

mi s

trat

egie

ra

dze

nia

sob

ie z

e sm

utki

em

i zło

ścią

, wyk

orz

ystu

je t

e st

rate

gie

w

syt

uacj

ach

trud

nych

dla

nie

go

emo

cjo

naln

ie,

•uc

zy s

ię w

yraż

ania

sw

oic

h st

anów

em

ocj

ona

lnyc

h p

op

rzez

łącz

enie

st

anu

emo

cjo

naln

ego

z je

go

z d

ośw

iad

czen

iem

bąd

ź

•sł

ucha

pro

poz

ycji

inny

ch d

ziec

i i z

go

dni

e z

nim

i wsp

óln

ie

mo

dyf

ikuj

e sw

oje

zab

awy,

uw

zglę

dni

ając

pot

rzeb

y in

nych

o

sób

i sw

oje

wła

sne,

•

w r

óżny

ch s

ytua

cjac

h za

baw

owyc

h w

dra

ża z

asad

y d

ob

reg

o za

chow

ania

w ż

yciu

rea

lnym

ora

z p

od

czas

zab

awy

(np

. po

dcz

as

zab

awy

w s

klep

z je

sien

nym

i d

aram

i),

•b

uduj

e sw

oje

po

czuc

ie w

arto

ści

po

prz

ez b

ycie

rów

nop

raw

nym

cz

łonk

iem

wsp

óln

ej z

abaw

y,

•ro

zwija

wyt

rwał

ość

w k

ońc

zeni

u ro

zpo

częt

ych

zad

ań i

po

kony

wan

iu

trud

nośc

i, •

szan

uje

prz

yro

dę,

wie

, że

nie

nale

ży z

aśm

ieca

ć śr

od

owis

ka,

nisz

czyć

ro

ślin

ora

z kr

zyw

dzi

ć zw

ierz

ąt,

•ro

zum

ie w

arto

ść, j

aką

jest

zd

row

ie

czło

wie

ka,

•w

ie, ż

e w

ażne

jest

db

anie

zd

row

ie

wła

sne,

a t

akże

inny

ch lu

dzi

, zna

za

sad

y zd

row

ego

od

żyw

iani

a i z

dro

weg

o tr

ybu

życi

a

•ek

sper

ymen

tuje

z k

olo

rem

i d

źwię

kiem

– m

aluj

e w

ryt

m

muz

yki,

•p

od

ejm

uje

pró

by

prz

ekła

du

dźw

iękó

w p

rzyr

od

y na

eks

pre

sję

ruch

ową,

•

eksp

erym

entu

je z

mie

szan

iem

ko

loró

w p

od

staw

owyc

h,

•kl

asyf

ikuj

e el

emen

ty w

edłu

g ko

loró

w, w

ielk

ośc

i i p

rzez

nacz

enia

, •

od

twar

za r

ytm

y o

raz

ukła

dy

elem

entó

w,

•w

yróż

nia

figur

y g

eom

etry

czne

: ko

ło, t

rójk

ąt, k

wad

rat,

pro

sto

kąt,

•

rozr

óżni

a st

ronę

lew

ą i p

raw

ą,

•o

kreś

la p

oło

żeni

e p

rzed

mio

tów

w

prz

estr

zeni

, •

prz

elic

za d

o 10

, •

zna

liczb

y o

d 1

do

5,

•ro

zpoz

naje

lite

ry A

, a, E

, e, I

, i, M

, m

– p

otra

fi je

od

czyt

ać w

pro

styc

h w

yraz

ach

ora

z w

mia

rę m

ożliw

ośc

i kr

eślić

po

ślad

zie,

•

wyb

iera

ksi

ążki

do

gło

śneg

o cz

ytan

ia w

gru

pie

,

57


PAźdZiErniK•

umie

rys

ować

ob

urąc

z p

o śl

adzi

e, r

ówno

kre

ślić

szl

aczk

i (p

rzyg

otow

anie

ręk

i do

pis

ania

),•

sto

suje

chw

yt p

isar

ski p

od

czas

kr

eśle

nia

i wo

dze

nia

po

ślad

zie,

d

osk

ona

li ru

chy

pre

cyzy

jne

elem

ente

m p

rzyr

od

y (c

zuję

sm

utek

, gd

y…, c

zuję

rad

ość

, g

dy…

) •

rozw

ija s

woj

ą em

pat

ię w

ob

ec

świa

ta r

ośl

in i

zwie

rząt

, ucz

y si

ę, ja

k o

pie

kow

ać s

ię r

ośl

inam

i i z

wie

rzęt

ami

•p

op

raw

nie

wym

awia

wyr

azy,

ro

zpoz

naje

gło

ski w

nag

łosi

e i w

ygło

sie,

•

słuc

ha z

uw

agą

inny

ch d

ziec

i o

pow

iad

ając

ych

o sw

oic

h d

ośw

iad

czen

iach

ze

zdro

wym

st

ylem

życ

ia,

•ro

zwią

zuje

zag

adki

zw

iąza

ne

z je

sien

ią,

•d

ost

rzeg

a ry

tmy

w p

rzyr

od

zie

(dzi

eń/n

oc,

po

ry r

oku

) i z

mia

ny

świa

ta p

rzyr

od

y,

•sł

ucha

op

owia

dań

i b

aśni

zw

iąza

nych

z je

sien

ią, u

czy

się

wyb

rany

ch w

iers

zy n

a p

amię

ć,

•ro

zum

ie p

rost

e sł

owa

w ję

zyku

o

bcy

m n

owoż

ytny

m

LiSToPAd

•m

a p

otrz

ebę

ruch

u, o

dró

żnia

cza

s sp

ędza

ny n

a za

baw

ach

ruch

owyc

h o

d c

zasu

wyp

ocz

ynku

i st

ara

się

pan

ować

nad

sw

oją

akty

wno

ścią

ru

chow

ą w

zal

eżno

ści o

d r

ytm

u d

nia

w p

rzed

szko

lu,

•w

yko

nuje

ćw

icze

nia

na

koo

rdyn

ację

wzr

oko

wo

-słu

chow

o-

ruch

ową

zgo

dni

e z

inst

rukc

ją

nauc

zyci

ela,

•

pow

tarz

a ru

chy

w o

kreś

lone

j se

kwen

cji (

pam

ięć

wzr

oko

wo

- -r

ucho

wa)

, •

rozw

ija s

woj

e p

ocz

ucie

ryt

mu

i ko

ord

ynac

ję s

łuch

owo

-ruc

how

ą,

•sk

acze

i w

yko

nuje

ruc

hy z

go

dni

e ze

wsk

azów

kam

i nau

czyc

iela

lub

in

neg

o d

ziec

ka,

•b

uduj

e sw

oje

po

czuc

ie d

umy

i prz

ynal

eżno

ści z

teg

o, k

im je

st

i jak

ą m

a ro

dzi

nę,

•o

kreś

la s

woj

e uc

zuci

a w

ob

ec

najb

liższ

ych

osó

b,

•p

otra

fi na

zwać

, jak

się

czu

je, g

dy

w d

om

u lu

b n

a p

od

wó

rku

baw

i się

sa

m lu

b z

inny

mi d

zieć

mi,

•o

kreś

la, c

o lu

bi r

ob

ić, a

co

spra

wia

m

u m

niej

prz

yjem

nośc

i, •

uczy

się

wyr

ażać

sw

oje

prz

ywią

zani

e d

o oj

czyz

ny, r

ozw

ija

po

czuc

ie w

ięzi

z P

ols

ką p

op

rzez

o

kreś

lani

e p

ols

kich

tra

dyc

ji i i

nnyc

h el

emen

tów

zw

iąza

nych

z

po

lsko

ścią

,

•ro

zwija

w s

ob

ie s

zacu

nek

do

ojcz

yzny

po

prz

ez r

ozb

udza

nie

zain

tere

sow

ań z

wią

zany

ch z

mał

ą oj

czyz

ną,

•w

skaz

uje

char

akte

ryst

yczn

e m

iejs

ca k

ultu

row

e i h

isto

rycz

ne

w s

woj

ej m

iejs

cow

ośc

i, •

czuj

e d

umę

z b

ycia

czł

onk

iem

o

kreś

lone

j sp

ołe

czno

ści,

•o

dcz

uwa

i wyj

aśni

a sw

oją

prz

ynal

eżno

ść d

o ro

dzi

ny, z

na je

j is

totn

e w

arto

ści i

pot

rafi

o ni

ch

op

owie

dzi

eć,

•o

pis

uje

w k

rótk

ich

wyp

owie

dzi

ach

kilk

uzd

anio

wyc

h sw

ój d

om

ora

z d

rog

ę z

do

mu

do

prz

edsz

kola

, •

pot

rafi

nazw

ać c

zło

nków

sw

ojej

ro

dzi

ny i

po

dać

ich

imio

na,

•p

od

ejm

uje

pró

by

gra

nia

na in

stru

men

tach

, na

prz

ykła

d

dzw

onk

ach,

kas

tani

etac

h,•

two

rzy

kom

poz

ycje

art

ysty

czne

na

wią

zują

ce d

o sz

tuki

lud

owej

, •

wsp

óln

ie z

inny

mi d

zieć

mi w

ymyś

la

kons

truk

cje

arch

itekt

oni

czne

w

ymar

zone

go

do

mu

lub

pro

jekt

uje

mia

stec

zko

prz

yjaz

ne d

ziec

iom

, •

inte

resu

je s

ię t

ym, c

o b

yło

prz

edte

m, r

ozum

ie, ż

e up

ływ

a cz

as i

lud

zie

się

zmie

niaj

ą,

•za

czyn

a ro

zum

ieć

poj

ęcia

p

rzes

zło

ść –

ter

aźni

ejsz

ość

–

prz

yszł

ość

, •

pot

rafi

od

gry

wać

róż

ne r

ole

, •

po

sług

uje

się

w z

abaw

ie p

ojęc

iam

i d

otyc

zący

mi s

tro

ny le

wej

, pra

wej

,

i. F

iZy

cZ

ny

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ec

ko:

ii. E

mo

cJo

nA

Ln

y

ob

SZ

Ar

ro

ZW

oJu

– d

zie

cko

:ii

i. S

Po

łE

cZ

ny

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ec

ko:

iV. P

oZ

nA

Wc

Zy

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ec

ko:

WrZESiEń

•w

syt

uacj

ach

trud

nych

szu

ka

wsp

arci

a u

inny

ch: d

oro

słyc

h o

raz

inny

ch d

ziec

i

•d

ost

rzeg

a ró

żnic

e p

om

ięd

zy

lud

źmi (

wzr

ost

, wyg

ląd

, za

inte

reso

wan

ia) –

sza

nuje

ka

żdą

oso

bę

ze w

zglę

du

na je

j in

dyw

idua

lno

ść, u

czy

się

nie

wyś

mie

wać

inno

ści

•o

pow

iad

a hi

sto

ryjk

ę o

bra

zkow

ą,

•p

od

ejm

uje

pró

by

rozr

óżni

ania

, cz

ytan

ia i

kreś

leni

a lit

ery

O, o

, •

op

owia

da

o sw

oic

h ul

ubio

nych

za

baw

ach,

zab

awka

ch

i prz

eżyc

iach

zw

iąza

nych

z

prz

edsz

kole

m,

•uc

zest

nicz

y w

zab

awac

h z

języ

ka

ob

ceg

o no

woż

ytne

go

PAźdZiErniK

•na

kryw

a st

ół d

o p

osi

łku,

po

sług

uje

się

pra

wid

łow

o sz

tućc

ami,

wra

z z

inny

mi d

zieć

mi p

otra

fi p

osp

rząt

ać p

o p

osi

łku,

dzi

eląc

się

o

bow

iązk

ami,

•sa

mo

dzi

elni

e si

ę ub

iera

– p

otra

fi o

kreś

lić, c

zy je

st m

u zi

mno

lub

ci

epło

, •

chęt

nie

prz

ebyw

a na

św

ieży

m

pow

ietr

zu, p

od

czas

sp

acer

u p

otra

fi w

łaśc

iwie

zac

how

ać

się

na u

licy

i np

. w p

arku

(b

ezp

iecz

eńst

wo)

, •

chęt

nie

spac

eruj

e i e

ksp

loru

je

prz

estr

zeń

prz

yro

dni

czą,

•

bez

pie

czni

e b

ieg

a, w

spin

a si

ę,

po

dsk

akuj

e, k

orz

ysta

z u

rząd

zeń

na p

lacu

zab

aw,

•w

yko

nuje

ćw

icze

nia

rów

now

ażne

, w

yko

rzys

tują

c na

tura

lne

prz

eszk

od

y w

ter

enie

, •

do

sko

nali

po

czuc

ie r

ytm

u,

•p

raw

idło

wo

wyk

onu

je ć

wic

zeni

a ks

ztał

tują

ce n

awyk

utr

zym

ania

p

raw

idło

wej

po

staw

y ci

ała

(np

. no

szen

ie w

ore

czkó

w n

a g

łow

ie),

•na

zyw

a w

łasn

e st

any

emo

cjo

naln

e w

ywo

łane

słu

chan

iem

muz

yki

lub

op

owia

dań

(rad

ość

, sm

utek

, zł

ość

), •

wyr

aża

swoj

e st

any

emo

cjo

naln

e o

raz

rozr

óżni

a st

any

emo

cjo

naln

e in

nych

osó

b,

•p

otra

fi o

pow

ied

zieć

, w ja

kich

sy

tuac

jach

czu

je r

ado

ść, z

łość

i s

mut

ek, p

rób

uje

zroz

umie

ć em

ocj

e w

łasn

e i i

nnyc

h o

sób

–

rozw

ija w

so

bie

em

pat

ię,

•w

spó

łpra

cuje

z in

nym

i dzi

ećm

i, uc

zy s

ię w

spó

łod

czuw

ania

i b

udow

ania

prz

yjaź

ni p

op

rzez

p

od

ejm

owan

ie w

spó

lnyc

h ak

tyw

nośc

i do

bry

ch d

la c

ałej

g

rup

y,

•b

uduj

e z

inny

mi d

zieć

mi s

trat

egie

ra

dze

nia

sob

ie z

e sm

utki

em

i zło

ścią

, wyk

orz

ystu

je t

e st

rate

gie

w

syt

uacj

ach

trud

nych

dla

nie

go

emo

cjo

naln

ie,

•uc

zy s

ię w

yraż

ania

sw

oic

h st

anów

em

ocj

ona

lnyc

h p

op

rzez

łącz

enie

st

anu

emo

cjo

naln

ego

z je

go

z d

ośw

iad

czen

iem

bąd

ź

•sł

ucha

pro

poz

ycji

inny

ch d

ziec

i i z

go

dni

e z

nim

i wsp

óln

ie

mo

dyf

ikuj

e sw

oje

zab

awy,

uw

zglę

dni

ając

pot

rzeb

y in

nych

o

sób

i sw

oje

wła

sne,

•

w r

óżny

ch s

ytua

cjac

h za

baw

owyc

h w

dra

ża z

asad

y d

ob

reg

o za

chow

ania

w ż

yciu

rea

lnym

ora

z p

od

czas

zab

awy

(np

. po

dcz

as

zab

awy

w s

klep

z je

sien

nym

i d

aram

i),

•b

uduj

e sw

oje

po

czuc

ie w

arto

ści

po

prz

ez b

ycie

rów

nop

raw

nym

cz

łonk

iem

wsp

óln

ej z

abaw

y,

•ro

zwija

wyt

rwał

ość

w k

ońc

zeni

u ro

zpo

częt

ych

zad

ań i

po

kony

wan

iu

trud

nośc

i, •

szan

uje

prz

yro

dę,

wie

, że

nie

nale

ży z

aśm

ieca

ć śr

od

owis

ka,

nisz

czyć

ro

ślin

ora

z kr

zyw

dzi

ć zw

ierz

ąt,

•ro

zum

ie w

arto

ść, j

aką

jest

zd

row

ie

czło

wie

ka,

•w

ie, ż

e w

ażne

jest

db

anie

zd

row

ie

wła

sne,

a t

akże

inny

ch lu

dzi

, zna

za

sad

y zd

row

ego

od

żyw

iani

a i z

dro

weg

o tr

ybu

życi

a

•ek

sper

ymen

tuje

z k

olo

rem

i d

źwię

kiem

– m

aluj

e w

ryt

m

muz

yki,

•p

od

ejm

uje

pró

by

prz

ekła

du

dźw

iękó

w p

rzyr

od

y na

eks

pre

sję

ruch

ową,

•

eksp

erym

entu

je z

mie

szan

iem

ko

loró

w p

od

staw

owyc

h,

•kl

asyf

ikuj

e el

emen

ty w

edłu

g ko

loró

w, w

ielk

ośc

i i p

rzez

nacz

enia

, •

od

twar

za r

ytm

y o

raz

ukła

dy

elem

entó

w,

•w

yróż

nia

figur

y g

eom

etry

czne

: ko

ło, t

rójk

ąt, k

wad

rat,

pro

sto

kąt,

•

rozr

óżni

a st

ronę

lew

ą i p

raw

ą,

•o

kreś

la p

oło

żeni

e p

rzed

mio

tów

w

prz

estr

zeni

, •

prz

elic

za d

o 10

, •

zna

liczb

y o

d 1

do

5,

•ro

zpoz

naje

lite

ry A

, a, E

, e, I

, i, M

, m

– p

otra

fi je

od

czyt

ać w

pro

styc

h w

yraz

ach

ora

z w

mia

rę m

ożliw

ośc

i kr

eślić

po

ślad

zie,

•

wyb

iera

ksi

ążki

do

gło

śneg

o cz

ytan

ia w

gru

pie

,

58


FiZ

yc

Zn

y

ob

SZ

Ar

ro

ZW

oJu

– d

zie

cko

:ii

. Em

oc

Jon

AL

ny

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ec

ko:

iii.

SP

oł

Ec

Zn

y

ob

SZ

Ar

ro

ZW

oJu

– d

zie

cko

:iV

. Po

Zn

AW

cZ

y

ob

SZ

Ar

ro

ZW

oJu

– d

zie

cko

:

LiSToPAd•

wyk

onu

je ć

wic

zeni

a ró

wno

waż

ne

ora

z zw

iąza

ne z

pra

wid

łow

ą p

ost

awą

ciał

a,

•o

rien

tuje

się

w p

rzes

trze

ni

(co

jest

po

lew

ej s

tro

nie,

co

po

pra

wej

, co

blis

ko m

nie,

co

dal

eko,

co

prz

ede

mną

, co

za m

ną),

•w

skaz

uje

lew

ą i p

raw

ą st

ronę

cia

ła,

ob

raca

się

w le

wo,

pra

wo

zgo

dni

e z

po

lece

niem

nau

czyc

iela

, •

pot

rafi

sam

od

ziel

nie

lub

z in

nym

i d

zieć

mi w

yko

nyw

ać c

zynn

ośc

i sa

mo

ob

sług

owe

zwią

zane

z

prz

ygot

owan

iem

i sp

rząt

anie

m

mie

jsca

do

zab

awy,

•

two

rzy

kons

truk

cje

wra

z z

inny

mi

dzi

ećm

i, b

uduj

e z

różn

ych

mat

eria

łów

ob

iekt

y i k

ukie

łki,

•kr

eśli

szla

czki

i lit

ery,

ma

pra

wid

łow

e na

pię

cie

mię

śnio

we

po

dcz

as k

reśl

enia

, ko

loro

wan

ia,

pis

ania

, rys

owan

ia

•id

enty

fikuj

e sw

oje

emo

cje

po

dcz

as

słuc

hani

a p

ols

kich

leg

end

, o

dcz

ytuj

e em

ocj

e i p

rzeż

ycia

b

oha

teró

w,

•p

otra

fi w

czuć

się

w w

ybra

ną

po

stać

z p

ols

kich

leg

end

, w

skaz

uje

do

bre

i zł

e p

ost

ępow

anie

b

oha

teró

w, p

otra

fi o

kreś

lić e

mo

cje

bo

hate

rów

, tak

ie ja

k ra

do

ść, z

łość

i s

mut

ek, w

yjaś

nia

prz

yczy

ny t

ych

emo

cji,

•uc

zest

nicz

y w

zaj

ęcia

ch, w

cza

sie

któ

rych

poz

naje

war

tośc

i, ta

kie

jak:

od

wag

a, w

alec

zno

ść,

wyt

rwał

ość

, sza

cune

k d

la in

nych

lu

dzi

, od

pow

ied

zial

ność

•p

osł

uguj

e si

ę sw

oim

imie

niem

, na

zwis

kiem

, ad

rese

m,

•w

ie, ż

e m

iesz

ka w

Po

lsce

i je

st

Po

lką

/Po

laki

em,

•zn

a ch

arak

tery

styc

zne

dla

P

ols

ki z

wyc

zaje

, pot

raw

y, p

otra

fi w

ymie

nić

kilk

oro

sła

wny

ch

Po

lakó

w z

róż

nych

dzi

edzi

n ży

cia

(kul

tury

, sp

ort

u, p

olit

yki),

•in

tere

suje

się

, co

się

dzi

eje

wo

kół

nieg

o, ja

k d

awni

ej w

yglą

dał

o ży

cie,

w

ie, ż

e w

daw

nych

cza

sach

lud

zie

w P

ols

ce ż

yli w

inny

sp

osó

b

•p

otra

fi o

dtw

orz

yć d

rog

ę z

do

mu

do

prz

edsz

kola

(op

is s

łow

ny,

rysu

nek,

i in

ne d

ział

ania

)•

zna

figur

y g

eom

etry

czne

,•

prz

elic

za d

o 10

i w

ięce

j, •

do

daj

e i o

dej

muj

e na

licz

man

ach

w z

akre

sie

7, o

dró

żnia

licz

enie

b

łęd

ne o

d p

op

raw

neg

o,•

ori

entu

je s

ię n

a ka

rtce

(gó

ra, d

ół,

lew

a, p

raw

a st

rona

), •

pot

rafi

wym

ieni

ć ki

lka

najw

ięks

zych

mia

st P

ols

ki,

•w

ie, j

ak w

yglą

da

map

a P

ols

ki,

star

a si

ę w

skaz

ać n

a ni

ej s

woj

ą m

iejs

cow

ość

, wym

ieni

a ki

lka

inny

ch k

rajó

w o

pró

cz P

ols

ki,

•sł

ucha

uw

ażni

e o

pow

ieśc

i z h

isto

rii

Po

lski

, pot

rafi

od

pow

ied

zieć

na

pyt

ania

dot

yczą

ce w

ysłu

chan

ej

hist

orii

, •

zna

hist

ori

ę ró

żnyc

h śr

od

ków

ko

mun

ikac

ji, w

ie, j

ak d

awni

ej

po

dró

żow

ano,

•

rozu

mie

zna

czen

ie p

ojęć

d

otyc

zący

ch c

zasu

i p

otra

fi si

ę ni

mi p

osł

użyć

: daw

no t

emu,

w

czo

raj,

nied

awno

, •

po

sług

uje

się

w z

abaw

ie p

ojęc

iam

i na

stęp

stw

a cz

asu,

•

wyp

owia

da

po

pra

wni

e w

yraz

y cz

yste

i ni

eczy

ste

fone

tycz

nie,

•in

tere

suje

się

now

op

ozna

nym

i lit

eram

i: T,

t, L

, l, U

, u, K

, k,

•cz

yta

pro

ste

teks

ty u

two

rzo

ne

z d

otyc

hcza

s p

ozna

nych

lite

r, •

star

a si

ę m

ówić

pły

nnie

i w

yraź

nie,

LiSToPAd

•in

tere

suje

się

leg

end

ami

i baś

niam

i, o

pow

iad

a w

ybra

ną

baś

ń, p

otra

fi ją

zai

nsce

nizo

wać

z

inny

mi d

zieć

mi,

•za

pam

iętu

je i

pow

tarz

a p

rost

e ry

mow

anki

i zd

ania

w ję

zyku

o

bcy

m n

owoż

ytny

m

grudZiEń

•sy

gna

lizuj

e p

otrz

ebę

ruch

u i o

dp

ocz

ynku

, •

spac

eruj

e i b

ieg

a na

św

ieży

m

pow

ietr

zu –

ub

iera

się

ad

ekw

atni

e d

o p

og

od

y,

•p

raw

idło

wo

wyk

onu

je ć

wic

zeni

a ró

wno

waż

ne o

raz

ćwic

zeni

a sy

met

rycz

ne (r

ówno

czes

ne

uno

szen

ie r

ąk, g

racj

a ru

chow

a),

•sa

mo

dzi

elni

e w

ymyś

la r

uchy

, któ

re

naśl

aduj

ą in

ne d

ziec

i, •

wyk

orz

ystu

je p

rzes

trze

ń i m

uzyk

ę d

o w

łasn

ej e

ksp

resj

i ruc

how

ej,

•ro

zwija

sw

oje

po

czuc

ie r

ytm

u:

skac

ze, t

ańcz

y zg

od

nie

z m

elo

dią

, w

yko

nuje

pro

ste

ukła

dy

cho

reo

gra

ficzn

e za

pro

po

now

ane

prz

ez n

aucz

ycie

la lu

b in

ne d

ziec

i, •

pot

rafi

wyk

ony

wać

ruc

hy

asym

etry

czne

(je

dna

ręk

a w

gó

rze,

d

rug

a w

do

le),

•ko

loru

je m

ałe

elem

enty

, ko

ńczy

sz

lacz

ki, p

od

ejm

uje

pró

by

kreś

leni

a no

wyc

h lit

er i

cyfr

, •

utrz

ymuj

e p

raw

idło

we

nap

ięci

e na

dg

arst

ka p

od

czas

kre

ślen

ia

i pis

ania

,

•ro

zwija

sw

oją

emp

atię

p

op

rzez

do

strz

egan

ie s

tanó

w

emo

cjo

naln

ych

inny

ch o

sób

(d

oro

słyc

h i d

ziec

i) o

raz

uczu

ć,

taki

ch ja

k: r

ado

ść, s

zczę

ście

, zł

ość

, gni

ew, s

mut

ek i

rozp

acz,

•

uczy

się

po

mag

ać s

ob

ie i

inny

m

w r

adze

niu

sob

ie z

nie

prz

yjem

nym

i uc

zuci

ami p

op

rzez

po

cies

zeni

e i w

par

cie

ora

z b

ycie

z d

rug

ą o

sob

ą,

•sz

anuj

e em

ocj

e sw

oje

i inn

ych

osó

b, n

azyw

a uc

zuci

a, t

akie

jak:

ła

go

dno

ść, c

ierp

liwo

ść, r

ado

ść,

miło

ść,

•p

otra

fi p

op

rzez

sw

oje

zach

owan

ie

two

rzyć

do

brą

atm

osf

erę

w g

rup

ie,

•p

anuj

e na

d z

acho

wan

iam

i, kt

óre

m

og

ą in

nych

zra

nić

– ro

zwija

w

so

bie

em

pat

ię,

•p

otra

fi za

pan

ować

nad

sw

oim

za

chow

anie

m, k

tóre

jest

sp

owo

dow

ane

smut

kiem

, gni

ewem

lu

b z

łośc

ią,

•b

uduj

e re

lacj

e z

wyb

rany

mi

oso

bam

i, ni

kog

o ni

e o

drz

uca,

•

oka

zuje

rad

ość

ora

z ci

erp

liwo

ść

po

prz

ez o

dp

owie

dni

e za

chow

anie

,

•d

oce

nia

znac

zeni

e ro

dzi

ny –

zw

raca

uw

agę

na in

dyw

idua

lno

ść

każd

ej z

osó

b t

wo

rząc

ych

do

m

rod

zinn

y, p

otra

fi o

niej

op

owie

dzi

eć

w c

ieka

wy

spo

sób

, •

inte

resu

je s

ię lu

dźm

i wo

kół s

ieb

ie,

ich

pot

rzeb

ami,

uczy

się

ich

słuc

hać

z uw

agą,

•

do

ceni

a w

arto

ść w

ięzi

ro

dzi

nnyc

h i p

rzed

szko

lnyc

h,

•ro

zwija

um

ieję

tno

ść d

ział

ania

z

inny

mi p

op

rzez

zab

awę

i wsp

óln

e w

yko

nyw

anie

pro

jekt

ów

(np

. pla

styc

zneg

o, m

uzyc

zneg

o),

•d

ost

rzeg

a w

arto

ść t

rad

ycji

i bie

rze

udzi

ał w

prz

ygot

owan

iach

do

Boż

ego

Nar

od

zeni

a,

•sz

anuj

e tr

adyc

je in

nych

kul

tur

i rel

igii,

•

uczy

się

do

strz

egać

war

tość

sp

ędza

nia

wo

lneg

o cz

asu

z in

nym

i lu

dźm

i, •

wyr

aża

swoj

e uc

zuci

a, s

tosu

jąc

ges

ty w

erb

alne

i ni

ewer

bal

ne,

•p

oró

wnu

je r

óżne

zw

ycza

je

char

akte

ryst

yczn

e d

la je

go

do

mu

i do

mu

inny

ch d

ziec

i, •

rozp

ozna

je s

ymb

ole

zw

iąza

ne

ze ś

wię

tam

i,

•ek

sper

ymen

tuje

z r

óżny

mi

tech

nika

mi p

last

yczn

ymi p

rzy

prz

ygot

owyw

aniu

św

iąte

czny

ch

pre

zent

ów,

•g

ra, w

yko

rzys

tują

c in

stru

men

ty lu

b

prz

edm

ioty

co

dzi

enne

go

użyt

ku,

•śp

iew

a p

iose

nki z

rep

ertu

aru

char

akte

ryst

yczn

ego

dla

tra

dyc

ji św

iąt,

•

rysu

je il

ustr

acje

insp

irow

ane

baś

niam

i i o

pow

iad

ania

mi,

•ro

zróż

nia

po

dst

awow

e fig

ury

geo

met

rycz

ne: k

oło

, tró

jkąt

, kw

adra

t, p

rost

oką

t,

•m

anip

uluj

e fig

uram

i (kw

adra

t,

pro

sto

kąt,

tró

jkąt

, ko

ło),

po

rząd

kuje

fig

ury

w z

ależ

nośc

i o

d ic

h ks

ztał

tu i

wie

lko

ści,

•p

oró

wnu

je z

bio

ry w

zak

resi

e 1–

10,

•d

od

aje

i od

ejm

uje

na li

czm

anac

h w

zak

resi

e 8,

•

szac

uje

i do

konu

je p

om

iaru

d

ług

ośc

i prz

edm

iotó

w z

a p

om

ocą

sł

om

ek, p

atyc

zków

lub

dło

ni,

•p

oró

wnu

je w

ielk

ośc

i, ks

ztał

ty

i ko

lory

fig

ur o

raz

różn

ych

prz

edm

iotó

w (m

niej

szy,

wię

kszy

), •

inte

resu

je s

ię li

tera

mi,

rozp

ozna

je

now

op

ozna

ne li

tery

D, d

, y,

59


i. F

iZy

cZ

ny

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ec

ko:

ii. E

mo

cJo

nA

Ln

y

ob

SZ

Ar

ro

ZW

oJu

– d

zie

cko

:ii

i. S

Po

łE

cZ

ny

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ec

ko:

iV. P

oZ

nA

Wc

Zy

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ec

ko:

LiSToPAd

•w

yko

nuje

ćw

icze

nia

rów

now

ażne

o

raz

zwią

zane

z p

raw

idło

wą

po

staw

ą ci

ała,

•

ori

entu

je s

ię w

prz

estr

zeni

(c

o je

st p

o le

wej

str

oni

e, c

o p

o p

raw

ej, c

o b

lisko

mni

e, c

o d

alek

o,

co p

rzed

e m

ną, c

o za

mną

), •

wsk

azuj

e le

wą

i pra

wą

stro

nę c

iała

, o

bra

ca s

ię w

lew

o, p

raw

o zg

od

nie

z p

ole

ceni

em n

aucz

ycie

la,

•p

otra

fi sa

mo

dzi

elni

e lu

b z

inny

mi

dzi

ećm

i wyk

ony

wać

czy

nno

ści

sam

oo

bsł

ugow

e zw

iąza

ne

z p

rzyg

otow

anie

m i

sprz

ątan

iem

m

iejs

ca d

o za

baw

y,

•tw

orz

y ko

nstr

ukcj

e w

raz

z in

nym

i d

zieć

mi,

bud

uje

z ró

żnyc

h m

ater

iałó

w o

bie

kty

i kuk

iełk

i, •

kreś

li sz

lacz

ki i

liter

y, m

a p

raw

idło

we

nap

ięci

e m

ięśn

iow

e p

od

czas

kre

ślen

ia, k

olo

row

ania

, p

isan

ia, r

ysow

ania

•id

enty

fikuj

e sw

oje

emo

cje

po

dcz

as

słuc

hani

a p

ols

kich

leg

end

, o

dcz

ytuj

e em

ocj

e i p

rzeż

ycia

b

oha

teró

w,

•p

otra

fi w

czuć

się

w w

ybra

ną

po

stać

z p

ols

kich

leg

end

, w

skaz

uje

do

bre

i zł

e p

ost

ępow

anie

b

oha

teró

w, p

otra

fi o

kreś

lić e

mo

cje

bo

hate

rów

, tak

ie ja

k ra

do

ść, z

łość

i s

mut

ek, w

yjaś

nia

prz

yczy

ny t

ych

emo

cji,

•uc

zest

nicz

y w

zaj

ęcia

ch, w

cza

sie

któ

rych

poz

naje

war

tośc

i, ta

kie

jak:

od

wag

a, w

alec

zno

ść,

wyt

rwał

ość

, sza

cune

k d

la in

nych

lu

dzi

, od

pow

ied

zial

ność

•p

osł

uguj

e si

ę sw

oim

imie

niem

, na

zwis

kiem

, ad

rese

m,

•w

ie, ż

e m

iesz

ka w

Po

lsce

i je

st

Po

lką

/Po

laki

em,

•zn

a ch

arak

tery

styc

zne

dla

P

ols

ki z

wyc

zaje

, pot

raw

y, p

otra

fi w

ymie

nić

kilk

oro

sła

wny

ch

Po

lakó

w z

róż

nych

dzi

edzi

n ży

cia

(kul

tury

, sp

ort

u, p

olit

yki),

•in

tere

suje

się

, co

się

dzi

eje

wo

kół

nieg

o, ja

k d

awni

ej w

yglą

dał

o ży

cie,

w

ie, ż

e w

daw

nych

cza

sach

lud

zie

w P

ols

ce ż

yli w

inny

sp

osó

b

•p

otra

fi o

dtw

orz

yć d

rog

ę z

do

mu

do

prz

edsz

kola

(op

is s

łow

ny,

rysu

nek,

i in

ne d

ział

ania

)•

zna

figur

y g

eom

etry

czne

,•

prz

elic

za d

o 10

i w

ięce

j, •

do

daj

e i o

dej

muj

e na

licz

man

ach

w z

akre

sie

7, o

dró

żnia

licz

enie

b

łęd

ne o

d p

op

raw

neg

o,•

ori

entu

je s

ię n

a ka

rtce

(gó

ra, d

ół,

lew

a, p

raw

a st

rona

), •

pot

rafi

wym

ieni

ć ki

lka

najw

ięks

zych

mia

st P

ols

ki,

•w

ie, j

ak w

yglą

da

map

a P

ols

ki,

star

a si

ę w

skaz

ać n

a ni

ej s

woj

ą m

iejs

cow

ość

, wym

ieni

a ki

lka

inny

ch k

rajó

w o

pró

cz P

ols

ki,

•sł

ucha

uw

ażni

e o

pow

ieśc

i z h

isto

rii

Po

lski

, pot

rafi

od

pow

ied

zieć

na

pyt

ania

dot

yczą

ce w

ysłu

chan

ej

hist

orii

, •

zna

hist

ori

ę ró

żnyc

h śr

od

ków

ko

mun

ikac

ji, w

ie, j

ak d

awni

ej

po

dró

żow

ano,

•

rozu

mie

zna

czen

ie p

ojęć

d

otyc

zący

ch c

zasu

i p

otra

fi si

ę ni

mi p

osł

użyć

: daw

no t

emu,

w

czo

raj,

nied

awno

, •

po

sług

uje

się

w z

abaw

ie p

ojęc

iam

i na

stęp

stw

a cz

asu,

•

wyp

owia

da

po

pra

wni

e w

yraz

y cz

yste

i ni

eczy

ste

fone

tycz

nie,

•in

tere

suje

się

now

op

ozna

nym

i lit

eram

i: T,

t, L

, l, U

, u, K

, k,

•cz

yta

pro

ste

teks

ty u

two

rzo

ne

z d

otyc

hcza

s p

ozna

nych

lite

r, •

star

a si

ę m

ówić

pły

nnie

i w

yraź

nie,

LiSToPAd•

inte

resu

je s

ię le

gen

dam

i i b

aśni

ami,

op

owia

da

wyb

raną

b

aśń,

pot

rafi

ją z

ains

ceni

zow

ać

z in

nym

i dzi

ećm

i, •

zap

amię

tuje

i p

owta

rza

pro

ste

rym

owan

ki i

zdan

ia w

języ

ku

ob

cym

now

ożyt

nym

grudZiEń

•sy

gna

lizuj

e p

otrz

ebę

ruch

u i o

dp

ocz

ynku

, •

spac

eruj

e i b

ieg

a na

św

ieży

m

pow

ietr

zu –

ub

iera

się

ad

ekw

atni

e d

o p

og

od

y,

•p

raw

idło

wo

wyk

onu

je ć

wic

zeni

a ró

wno

waż

ne o

raz

ćwic

zeni

a sy

met

rycz

ne (r

ówno

czes

ne

uno

szen

ie r

ąk, g

racj

a ru

chow

a),

•sa

mo

dzi

elni

e w

ymyś

la r

uchy

, któ

re

naśl

aduj

ą in

ne d

ziec

i, •

wyk

orz

ystu

je p

rzes

trze

ń i m

uzyk

ę d

o w

łasn

ej e

ksp

resj

i ruc

how

ej,

•ro

zwija

sw

oje

po

czuc

ie r

ytm

u:

skac

ze, t

ańcz

y zg

od

nie

z m

elo

dią

, w

yko

nuje

pro

ste

ukła

dy

cho

reo

gra

ficzn

e za

pro

po

now

ane

prz

ez n

aucz

ycie

la lu

b in

ne d

ziec

i, •

pot

rafi

wyk

ony

wać

ruc

hy

asym

etry

czne

(je

dna

ręk

a w

gó

rze,

d

rug

a w

do

le),

•ko

loru

je m

ałe

elem

enty

, ko

ńczy

sz

lacz

ki, p

od

ejm

uje

pró

by

kreś

leni

a no

wyc

h lit

er i

cyfr

, •

utrz

ymuj

e p

raw

idło

we

nap

ięci

e na

dg

arst

ka p

od

czas

kre

ślen

ia

i pis

ania

,

•ro

zwija

sw

oją

emp

atię

p

op

rzez

do

strz

egan

ie s

tanó

w

emo

cjo

naln

ych

inny

ch o

sób

(d

oro

słyc

h i d

ziec

i) o

raz

uczu

ć,

taki

ch ja

k: r

ado

ść, s

zczę

ście

, zł

ość

, gni

ew, s

mut

ek i

rozp

acz,

•

uczy

się

po

mag

ać s

ob

ie i

inny

m

w r

adze

niu

sob

ie z

nie

prz

yjem

nym

i uc

zuci

ami p

op

rzez

po

cies

zeni

e i w

par

cie

ora

z b

ycie

z d

rug

ą o

sob

ą,

•sz

anuj

e em

ocj

e sw

oje

i inn

ych

osó

b, n

azyw

a uc

zuci

a, t

akie

jak:

ła

go

dno

ść, c

ierp

liwo

ść, r

ado

ść,

miło

ść,

•p

otra

fi p

op

rzez

sw

oje

zach

owan

ie

two

rzyć

do

brą

atm

osf

erę

w g

rup

ie,

•p

anuj

e na

d z

acho

wan

iam

i, kt

óre

m

og

ą in

nych

zra

nić

– ro

zwija

w

so

bie

em

pat

ię,

•p

otra

fi za

pan

ować

nad

sw

oim

za

chow

anie

m, k

tóre

jest

sp

owo

dow

ane

smut

kiem

, gni

ewem

lu

b z

łośc

ią,

•b

uduj

e re

lacj

e z

wyb

rany

mi

oso

bam

i, ni

kog

o ni

e o

drz

uca,

•

oka

zuje

rad

ość

ora

z ci

erp

liwo

ść

po

prz

ez o

dp

owie

dni

e za

chow

anie

,

•d

oce

nia

znac

zeni

e ro

dzi

ny –

zw

raca

uw

agę

na in

dyw

idua

lno

ść

każd

ej z

osó

b t

wo

rząc

ych

do

m

rod

zinn

y, p

otra

fi o

niej

op

owie

dzi

eć

w c

ieka

wy

spo

sób

, •

inte

resu

je s

ię lu

dźm

i wo

kół s

ieb

ie,

ich

pot

rzeb

ami,

uczy

się

ich

słuc

hać

z uw

agą,

•

do

ceni

a w

arto

ść w

ięzi

ro

dzi

nnyc

h i p

rzed

szko

lnyc

h,

•ro

zwija

um

ieję

tno

ść d

ział

ania

z

inny

mi p

op

rzez

zab

awę

i wsp

óln

e w

yko

nyw

anie

pro

jekt

ów

(np

. pla

styc

zneg

o, m

uzyc

zneg

o),

•d

ost

rzeg

a w

arto

ść t

rad

ycji

i bie

rze

udzi

ał w

prz

ygot

owan

iach

do

Boż

ego

Nar

od

zeni

a,

•sz

anuj

e tr

adyc

je in

nych

kul

tur

i rel

igii,

•

uczy

się

do

strz

egać

war

tość

sp

ędza

nia

wo

lneg

o cz

asu

z in

nym

i lu

dźm

i, •

wyr

aża

swoj

e uc

zuci

a, s

tosu

jąc

ges

ty w

erb

alne

i ni

ewer

bal

ne,

•p

oró

wnu

je r

óżne

zw

ycza

je

char

akte

ryst

yczn

e d

la je

go

do

mu

i do

mu

inny

ch d

ziec

i, •

rozp

ozna

je s

ymb

ole

zw

iąza

ne

ze ś

wię

tam

i,

•ek

sper

ymen

tuje

z r

óżny

mi

tech

nika

mi p

last

yczn

ymi p

rzy

prz

ygot

owyw

aniu

św

iąte

czny

ch

pre

zent

ów,

•g

ra, w

yko

rzys

tują

c in

stru

men

ty lu

b

prz

edm

ioty

co

dzi

enne

go

użyt

ku,

•śp

iew

a p

iose

nki z

rep

ertu

aru

char

akte

ryst

yczn

ego

dla

tra

dyc

ji św

iąt,

•

rysu

je il

ustr

acje

insp

irow

ane

baś

niam

i i o

pow

iad

ania

mi,

•ro

zróż

nia

po

dst

awow

e fig

ury

geo

met

rycz

ne: k

oło

, tró

jkąt

, kw

adra

t, p

rost

oką

t,

•m

anip

uluj

e fig

uram

i (kw

adra

t,

pro

sto

kąt,

tró

jkąt

, ko

ło),

po

rząd

kuje

fig

ury

w z

ależ

nośc

i o

d ic

h ks

ztał

tu i

wie

lko

ści,

•p

oró

wnu

je z

bio

ry w

zak

resi

e 1–

10,

•d

od

aje

i od

ejm

uje

na li

czm

anac

h w

zak

resi

e 8,

•

szac

uje

i do

konu

je p

om

iaru

d

ług

ośc

i prz

edm

iotó

w z

a p

om

ocą

sł

om

ek, p

atyc

zków

lub

dło

ni,

•p

oró

wnu

je w

ielk

ośc

i, ks

ztał

ty

i ko

lory

fig

ur o

raz

różn

ych

prz

edm

iotó

w (m

niej

szy,

wię

kszy

), •

inte

resu

je s

ię li

tera

mi,

rozp

ozna

je

now

op

ozna

ne li

tery

D, d

, y,

60


FiZ

yc

Zn

y

ob

SZ

Ar

ro

ZW

oJu

– d

zie

cko

:ii

. Em

oc

Jon

AL

ny

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ec

ko:

iii.

SP

oł

Ec

Zn

y

ob

SZ

Ar

ro

ZW

oJu

– d

zie

cko

:iV

. Po

Zn

AW

cZ

y

ob

SZ

Ar

ro

ZW

oJu

– d

zie

cko

:

grudZiEń•

wyk

onu

je p

race

pla

styc

zne

wym

agaj

ące

pre

cyzy

jnyc

h ru

chów

o

raz

ugni

atan

ia, w

ycin

ania

i u

kład

ania

mał

ych

elem

entó

w

•w

yraż

a sw

oje

uczu

cia

miło

ści

i prz

yjaź

ni w

ob

ec in

nych

lud

zi

różn

ymi ś

rod

kam

i wyr

azu,

•p

od

ejm

uje

pró

by

wyc

iąg

ania

w

nio

sków

z z

acho

wań

róż

nych

o

sób

wo

bec

nie

go

•p

rzyg

otow

uje

się

do

udzi

ału

w p

rzed

staw

ieni

u św

iąte

czny

m,

na p

rzyk

ład

w ja

sełk

ach,

akt

ywni

e uc

zest

nicz

y w

pró

bac

h i o

dw

ażni

e w

ystę

puj

e p

rzed

inny

mi d

zieć

mi

ora

z d

oro

słym

i

•cz

yta

pro

ste

teks

ty w

yraz

owo

- -i

koni

czne

z p

ozna

nych

lite

r, •

do

pas

owuj

e hi

sto

ryjk

ę o

bra

zkow

ą d

o o

pow

iad

ania

, •

recy

tuje

z p

amię

ci w

iers

z zw

iąza

ny

z m

iłośc

ią i

rod

ziną

, •

zad

aje

pyt

ania

zw

iąza

ne

z p

rzec

zyta

nym

tek

stem

, •

okr

eśla

, któ

ra o

pow

ieść

po

do

bał

a m

u si

ę na

jbar

dzi

ej,

•w

ie, j

ak d

ług

o d

ziec

ko w

jeg

o w

ieku

moż

e o

glą

dać

tel

ewiz

ję

i gra

ć na

ko

mp

uter

ze,

•ro

zum

ie p

rost

e p

ole

ceni

a w

języ

ku

ob

cym

now

ożyt

nym

i re

aguj

e na

nie

STycZEń

•p

od

ejm

uje

różn

e in

tenc

jona

lne

akty

wno

ści r

ucho

we,

tak

ie ja

k:

bie

gan

ie, s

kaka

nie,

wsp

inan

ie s

ię,

•w

yko

nują

c cz

ynno

ści r

ucho

we,

uż

ywa

ręki

do

min

ując

ej (l

ewej

lu

b p

raw

ej),

•ch

ętni

e b

awi s

ię n

a św

ieży

m

pow

ietr

zu i

wyk

orz

ystu

je

natu

raln

e uk

szta

łtow

anie

ter

enu

do

sam

od

ziel

nej l

ub w

spó

lnej

z

inny

mi d

zieć

mi z

abaw

y ru

chow

ej

(zab

awy

w b

erka

, rzu

cani

e śn

ieżk

ami,

wyś

cig

i, ja

zda

na

sank

ach,

ro

bie

nie

ślad

ów n

a śn

ieg

u, le

pie

nie

bał

wan

a itd

.),•

wsp

óln

ie z

inny

mi d

zieć

mi

wym

yśla

sp

ort

y zi

mow

e, p

od

ki

erun

kiem

nau

czyc

iela

wra

z z

inny

mi d

zieć

mi o

rgan

izuj

e i u

czes

tnic

zy w

olim

pia

dzi

e sp

ort

owej

,

•p

op

rzez

róż

ne s

ytua

cje

zad

anio

we

pró

buj

e ra

dzi

ć so

bie

z e

mo

cjam

i p

ojaw

iają

cym

i po

dcz

as

wsp

ółp

racy

z in

nym

i dzi

ećm

i (c

ierp

liwo

ść w

ocz

ekiw

aniu

na

sw

oją

kole

j, p

om

oc

inny

m,

wyr

ozum

iało

ść d

la w

yko

nują

cych

g

orz

ej z

adan

ia),

•za

chęc

a in

ne d

ziec

i do

wsp

ółp

racy

i w

ysiłk

u,

•ra

dzi

so

bie

z p

ora

żką

i, je

śli

od

czuw

a g

niew

, sto

suje

str

ateg

ie,

któ

re p

om

agaj

ą m

u w

jeg

o o

pan

owan

iu,

•ks

ztał

tuje

wyt

rwał

ość

i ci

erp

liwo

ść

do

sieb

ie i

inny

ch,

•ro

zwija

sw

oją

akty

wno

ść p

op

rzez

sa

mo

dzi

elne

inic

jow

anie

zab

aw

na ś

wie

żym

pow

ietr

zu,

•ro

zum

ie, c

zym

jest

o

dp

owie

dzi

alno

ść z

a b

ezp

iecz

eńst

wo

swoj

e o

raz

inny

ch d

ziec

i, o

dró

żnia

zab

awy

bez

pie

czne

od

nie

bez

pie

czny

ch,

•p

od

ejm

uje

pró

by

inic

jow

ania

za

baw

na

świe

żym

pow

ietr

zu,

•p

om

aga

inny

m d

ziec

iom

po

dcz

as

gie

r i z

abaw

, •

od

czuw

a p

rzyj

emno

ść

ze s

pęd

zani

a w

oln

ego

czas

u z

rów

ieśn

ikam

i, •

po

dp

orz

ądko

wuj

e si

ę re

guł

om

i z

asad

om

róż

nych

gie

r i z

abaw

ze

spo

łow

ych,

•st

ara

się

prz

yjąć

ko

nsek

wen

cje

swoj

ego

zach

owan

ia,

•w

spó

łdzi

ała

z in

nym

i dzi

ećm

i lub

d

oro

słym

i, na

prz

ykła

d w

lep

ieni

u b

ałw

ana,

tw

orz

eniu

ko

nstr

ukcj

i,

•tw

orz

y ko

mp

ozyc

je z

zim

owyc

h w

ycin

anek

, •

pro

jekt

uje

wsp

óln

ie z

inny

mi

dzi

ecię

cy k

alen

dar

z,

•śp

iew

a p

iose

nki z

wią

zane

z z

imą

i kar

naw

ałem

, •

akty

wni

e sł

ucha

muz

yki k

lasy

czne

j in

spiro

wan

ej z

imą,

•

po

sług

uje

poj

ęcia

mi z

wią

zany

mi

z na

stęp

stw

em c

zasu

: naz

wam

i d

ni t

ygo

dni

a i m

iesi

ęcy,

•

ukła

da

wła

sne

rytm

y, o

dtw

arza

ry

tmy,

•

prz

elic

za e

lem

enty

zb

ioró

w,

•ro

zum

ie r

ytm

iczn

ą o

rgan

izac

ję

czas

u, p

osł

uguj

e si

ę o

kreś

leni

ami

czas

u: k

rótk

o –

dłu

go,

kró

cej o

d –

d

łuże

j od

, wo

lno

– sz

ybko

,•

szac

uje

i do

konu

je p

om

iaru

d

ług

ośc

i za

po

mo

cą s

tóp,

STycZEń

•p

raw

idło

wo

naśl

aduj

e p

rost

e i b

ard

ziej

zło

żone

ukł

ady

ruch

owe

i cho

reo

gra

ficzn

e,

•ro

zwija

po

czuc

ie r

ytm

u p

op

rzez

p

oru

szan

ie s

ię w

tak

t m

uzyk

i, •

zach

owuj

e ró

wno

wag

ę p

od

czas

za

baw

bie

żnyc

h, s

tani

a na

jed

nej

nod

ze it

p.,

•p

otra

fi ro

zmie

ścić

rys

unek

na

kar

tce,

ori

entu

je s

ię n

a ka

rtce

(g

óra

, dó

ł, le

wa

/pra

wa

stro

na, r

óg

kart

ki),

•st

osu

je p

raw

idło

wy

chw

yt p

isar

ski

po

dcz

as k

olo

row

ania

, rys

owan

ia

i pis

ania

•uc

zy s

ię c

zerp

ać r

ado

ść z

zab

awy

z in

nym

i dzi

ećm

i, ot

wie

ra s

ię n

a re

lacj

e, n

awet

te

trud

ne, p

rzyj

muj

e p

rzep

rosi

ny i

uczy

się

wyb

acza

ć,•

umie

op

anow

ać s

woj

e em

ocj

e p

od

czas

zab

awy

tak,

ab

y in

ne d

ziec

i mia

ły s

zans

ę na

wyp

owie

dze

nie

się,

p

rzep

row

adze

nie

swoj

ego

eksp

erym

entu

itd

., •

ma

rozb

udzo

ną m

otyw

ację

w

ewnę

trzn

ą i g

otow

ość

d

o o

bse

rwow

ania

, wyc

iąg

ania

w

nio

sków

, prz

eżyw

ania

sw

oic

h o

dkr

yć

w z

abaw

ie lu

b w

pra

cach

kr

eaty

wny

ch,

•w

spó

łdzi

ała

w c

zasi

e p

rzep

row

adza

nia

do

świa

dcz

eń

lub

eks

per

ymen

tów

, res

pek

tuje

o

bow

iązu

jące

zas

ady,

•

ob

dar

za u

wag

ą in

ne d

ziec

i i o

sob

y d

oro

słe,

•ro

zwija

sw

ój s

zacu

nek

i po

czuc

ie

wię

zi r

od

zinn

ych

po

prz

ez

prz

ebyw

anie

ze

swo

imi d

ziad

kam

i i c

ałą

rod

ziną

, •

uważ

nie

słuc

ha i

dzi

eli s

ię s

wo

imi

ob

serw

acja

mi p

od

czas

róż

nych

d

ośw

iad

czeń

i ek

sper

ymen

tów

p

rzep

row

adza

nych

w g

rup

ie

•o

kreś

la k

ieru

nki w

prz

estr

zeni

i n

a ka

rtce

,•

usta

la s

tałą

licz

bę

elem

entó

w

w z

bio

rze,

do

strz

ega

prz

y p

om

ocy

na

uczy

ciel

a, ż

e zm

iana

ust

awie

nia

nie

zmie

nia

liczb

y el

emen

tów

w

zb

iorz

e,

•d

od

aje

i od

ejm

uje

w z

akre

sie

9,

•w

ie, j

akie

zja

wis

ka a

tmo

sfer

yczn

e są

wła

ściw

e d

la z

imy,

i p

otra

fi je

zao

bse

rwow

ać (o

pad

y śn

ieg

u,

szro

n, s

zad

ź, z

awie

je ś

nież

ne),

•p

rzep

row

adza

eks

per

ymen

ty

i do

świa

dcz

enia

zw

iąza

ne z

wo

dą,

lo

dem

i za

mar

zani

em,

•um

ieję

tnie

ko

rzys

ta z

med

iów

i u

mie

od

różn

ić ś

wia

t re

alny

o

d m

edia

lneg

o,

•in

tere

suje

się

czy

tani

em –

tw

orz

y g

aler

ię s

wo

ich

ulub

iony

ch

bo

hate

rów

lite

rack

ich,

•

czyt

a w

yraz

y i p

rost

e zd

ania

za

wie

rają

ce n

owo

poz

nane

lite

ry:

B, b

, C, c

, N, n

, P, p

, •

po

pra

wni

e w

ypow

iad

a ci

che

i gło

śne

dźw

ięki

mow

y,

•ro

zum

ie p

rost

e sł

owa

i po

lece

nia

w ję

zyku

ob

cym

now

ożyt

nym

i u

żyw

a ic

h w

zab

awie

LuTy

•sp

ędza

wię

kszo

ść c

zasu

akt

ywni

e,

chęt

nie

ucze

stni

czy

w z

abaw

ach

ruch

owyc

h i g

imna

styc

znyc

h za

pro

po

now

anyc

h p

rzez

na

uczy

ciel

a lu

b in

ne d

ziec

i,

•ro

zum

ie i

wyr

aża

wła

sne

pot

rzeb

y em

ocj

ona

lne

na p

od

staw

ie p

ytań

na

uczy

ciel

a lu

b in

nej o

sob

y d

oro

słej

ora

z p

od

czas

roz

mow

y ki

erow

anej

,

•ak

tyw

nie

ucze

stni

czy

w o

dkr

ywan

iu k

ultu

ry,

•w

yraż

a sz

acun

ek w

ob

ec

osó

b p

reze

ntuj

ącyc

h sw

oje

zain

tere

sow

ania

i up

od

ob

ania

,

•św

iad

om

ie i

celo

wo

pró

buj

e w

yraż

ać g

este

m, m

imik

ą i c

ałym

ci

ałem

em

ocj

e o

raz

prz

eżyc

ia

bo

hate

ra, w

któ

reg

o ro

lę s

ię

wci

ela,

61


i. F

iZy

cZ

ny

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ec

ko:

ii. E

mo

cJo

nA

Ln

y

ob

SZ

Ar

ro

ZW

oJu

– d

zie

cko

:ii

i. S

Po

łE

cZ

ny

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ec

ko:

iV. P

oZ

nA

Wc

Zy

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ec

ko:

grudZiEń

•w

yko

nuje

pra

ce p

last

yczn

e w

ymag

ając

e p

recy

zyjn

ych

ruch

ów

ora

z ug

niat

ania

, wyc

inan

ia

i ukł

adan

ia m

ałyc

h el

emen

tów

•w

yraż

a sw

oje

uczu

cia

miło

ści

i prz

yjaź

ni w

ob

ec in

nych

lud

zi

różn

ymi ś

rod

kam

i wyr

azu,

•p

od

ejm

uje

pró

by

wyc

iąg

ania

w

nio

sków

z z

acho

wań

róż

nych

o

sób

wo

bec

nie

go

•p

rzyg

otow

uje

się

do

udzi

ału

w p

rzed

staw

ieni

u św

iąte

czny

m,

na p

rzyk

ład

w ja

sełk

ach,

akt

ywni

e uc

zest

nicz

y w

pró

bac

h i o

dw

ażni

e w

ystę

puj

e p

rzed

inny

mi d

zieć

mi

ora

z d

oro

słym

i

•cz

yta

pro

ste

teks

ty w

yraz

owo

- -i

koni

czne

z p

ozna

nych

lite

r, •

do

pas

owuj

e hi

sto

ryjk

ę o

bra

zkow

ą d

o o

pow

iad

ania

, •

recy

tuje

z p

amię

ci w

iers

z zw

iąza

ny

z m

iłośc

ią i

rod

ziną

, •

zad

aje

pyt

ania

zw

iąza

ne

z p

rzec

zyta

nym

tek

stem

, •

okr

eśla

, któ

ra o

pow

ieść

po

do

bał

a m

u si

ę na

jbar

dzi

ej,

•w

ie, j

ak d

ług

o d

ziec

ko w

jeg

o w

ieku

moż

e o

glą

dać

tel

ewiz

ję

i gra

ć na

ko

mp

uter

ze,

•ro

zum

ie p

rost

e p

ole

ceni

a w

języ

ku

ob

cym

now

ożyt

nym

i re

aguj

e na

nie

STycZEń

•p

od

ejm

uje

różn

e in

tenc

jona

lne

akty

wno

ści r

ucho

we,

tak

ie ja

k:

bie

gan

ie, s

kaka

nie,

wsp

inan

ie s

ię,

•w

yko

nują

c cz

ynno

ści r

ucho

we,

uż

ywa

ręki

do

min

ując

ej (l

ewej

lu

b p

raw

ej),

•ch

ętni

e b

awi s

ię n

a św

ieży

m

pow

ietr

zu i

wyk

orz

ystu

je

natu

raln

e uk

szta

łtow

anie

ter

enu

do

sam

od

ziel

nej l

ub w

spó

lnej

z

inny

mi d

zieć

mi z

abaw

y ru

chow

ej

(zab

awy

w b

erka

, rzu

cani

e śn

ieżk

ami,

wyś

cig

i, ja

zda

na

sank

ach,

ro

bie

nie

ślad

ów n

a śn

ieg

u, le

pie

nie

bał

wan

a itd

.),•

wsp

óln

ie z

inny

mi d

zieć

mi

wym

yśla

sp

ort

y zi

mow

e, p

od

ki

erun

kiem

nau

czyc

iela

wra

z z

inny

mi d

zieć

mi o

rgan

izuj

e i u

czes

tnic

zy w

olim

pia

dzi

e sp

ort

owej

,

•p

op

rzez

róż

ne s

ytua

cje

zad

anio

we

pró

buj

e ra

dzi

ć so

bie

z e

mo

cjam

i p

ojaw

iają

cym

i po

dcz

as

wsp

ółp

racy

z in

nym

i dzi

ećm

i (c

ierp

liwo

ść w

ocz

ekiw

aniu

na

sw

oją

kole

j, p

om

oc

inny

m,

wyr

ozum

iało

ść d

la w

yko

nują

cych

g

orz

ej z

adan

ia),

•za

chęc

a in

ne d

ziec

i do

wsp

ółp

racy

i w

ysiłk

u,

•ra

dzi

so

bie

z p

ora

żką

i, je

śli

od

czuw

a g

niew

, sto

suje

str

ateg

ie,

któ

re p

om

agaj

ą m

u w

jeg

o o

pan

owan

iu,

•ks

ztał

tuje

wyt

rwał

ość

i ci

erp

liwo

ść

do

sieb

ie i

inny

ch,

•ro

zwija

sw

oją

akty

wno

ść p

op

rzez

sa

mo

dzi

elne

inic

jow

anie

zab

aw

na ś

wie

żym

pow

ietr

zu,

•ro

zum

ie, c

zym

jest

o

dp

owie

dzi

alno

ść z

a b

ezp

iecz

eńst

wo

swoj

e o

raz

inny

ch d

ziec

i, o

dró

żnia

zab

awy

bez

pie

czne

od

nie

bez

pie

czny

ch,

•p

od

ejm

uje

pró

by

inic

jow

ania

za

baw

na

świe

żym

pow

ietr

zu,

•p

om

aga

inny

m d

ziec

iom

po

dcz

as

gie

r i z

abaw

, •

od

czuw

a p

rzyj

emno

ść

ze s

pęd

zani

a w

oln

ego

czas

u z

rów

ieśn

ikam

i, •

po

dp

orz

ądko

wuj

e si

ę re

guł

om

i z

asad

om

róż

nych

gie

r i z

abaw

ze

spo

łow

ych,

•st

ara

się

prz

yjąć

ko

nsek

wen

cje

swoj

ego

zach

owan

ia,

•w

spó

łdzi

ała

z in

nym

i dzi

ećm

i lub

d

oro

słym

i, na

prz

ykła

d w

lep

ieni

u b

ałw

ana,

tw

orz

eniu

ko

nstr

ukcj

i,

•tw

orz

y ko

mp

ozyc

je z

zim

owyc

h w

ycin

anek

, •

pro

jekt

uje

wsp

óln

ie z

inny

mi

dzi

ecię

cy k

alen

dar

z,

•śp

iew

a p

iose

nki z

wią

zane

z z

imą

i kar

naw

ałem

, •

akty

wni

e sł

ucha

muz

yki k

lasy

czne

j in

spiro

wan

ej z

imą,

•

po

sług

uje

poj

ęcia

mi z

wią

zany

mi

z na

stęp

stw

em c

zasu

: naz

wam

i d

ni t

ygo

dni

a i m

iesi

ęcy,

•

ukła

da

wła

sne

rytm

y, o

dtw

arza

ry

tmy,

•

prz

elic

za e

lem

enty

zb

ioró

w,

•ro

zum

ie r

ytm

iczn

ą o

rgan

izac

ję

czas

u, p

osł

uguj

e si

ę o

kreś

leni

ami

czas

u: k

rótk

o –

dłu

go,

kró

cej o

d –

d

łuże

j od

, wo

lno

– sz

ybko

,•

szac

uje

i do

konu

je p

om

iaru

d

ług

ośc

i za

po

mo

cą s

tóp,

STycZEń•

pra

wid

łow

o na

ślad

uje

pro

ste

i bar

dzi

ej z

łożo

ne u

kład

y ru

chow

e i c

hore

og

rafic

zne,

•

rozw

ija p

ocz

ucie

ryt

mu

po

prz

ez

po

rusz

anie

się

w t

akt

muz

yki,

•za

chow

uje

rów

now

agę

po

dcz

as

zab

aw b

ieżn

ych,

sta

nia

na je

dne

j no

dze

itp

., •

pot

rafi

rozm

ieśc

ić r

ysun

ek

na k

artc

e, o

rien

tuje

się

na

kart

ce

(gó

ra, d

ół,

lew

a/p

raw

a st

rona

, ró

g ka

rtki

), •

sto

suje

pra

wid

łow

y ch

wyt

pis

arsk

i p

od

czas

ko

loro

wan

ia, r

ysow

ania

i p

isan

ia

•uc

zy s

ię c

zerp

ać r

ado

ść z

zab

awy

z in

nym

i dzi

ećm

i, ot

wie

ra s

ię n

a re

lacj

e, n

awet

te

trud

ne, p

rzyj

muj

e p

rzep

rosi

ny i

uczy

się

wyb

acza

ć,•

umie

op

anow

ać s

woj

e em

ocj

e p

od

czas

zab

awy

tak,

ab

y in

ne d

ziec

i mia

ły s

zans

ę na

wyp

owie

dze

nie

się,

p

rzep

row

adze

nie

swoj

ego

eksp

erym

entu

itd

., •

ma

rozb

udzo

ną m

otyw

ację

w

ewnę

trzn

ą i g

otow

ość

d

o o

bse

rwow

ania

, wyc

iąg

ania

w

nio

sków

, prz

eżyw

ania

sw

oic

h o

dkr

yć

w z

abaw

ie lu

b w

pra

cach

kr

eaty

wny

ch,

•w

spó

łdzi

ała

w c

zasi

e p

rzep

row

adza

nia

do

świa

dcz

eń

lub

eks

per

ymen

tów

, res

pek

tuje

o

bow

iązu

jące

zas

ady,

•

ob

dar

za u

wag

ą in

ne d

ziec

i i o

sob

y d

oro

słe,

•ro

zwija

sw

ój s

zacu

nek

i po

czuc

ie

wię

zi r

od

zinn

ych

po

prz

ez

prz

ebyw

anie

ze

swo

imi d

ziad

kam

i i c

ałą

rod

ziną

, •

uważ

nie

słuc

ha i

dzi

eli s

ię s

wo

imi

ob

serw

acja

mi p

od

czas

róż

nych

d

ośw

iad

czeń

i ek

sper

ymen

tów

p

rzep

row

adza

nych

w g

rup

ie

•o

kreś

la k

ieru

nki w

prz

estr

zeni

i n

a ka

rtce

,•

usta

la s

tałą

licz

bę

elem

entó

w

w z

bio

rze,

do

strz

ega

prz

y p

om

ocy

na

uczy

ciel

a, ż

e zm

iana

ust

awie

nia

nie

zmie

nia

liczb

y el

emen

tów

w

zb

iorz

e,

•d

od

aje

i od

ejm

uje

w z

akre

sie

9,

•w

ie, j

akie

zja

wis

ka a

tmo

sfer

yczn

e są

wła

ściw

e d

la z

imy,

i p

otra

fi je

zao

bse

rwow

ać (o

pad

y śn

ieg

u,

szro

n, s

zad

ź, z

awie

je ś

nież

ne),

•p

rzep

row

adza

eks

per

ymen

ty

i do

świa

dcz

enia

zw

iąza

ne z

wo

dą,

lo

dem

i za

mar

zani

em,

•um

ieję

tnie

ko

rzys

ta z

med

iów

i u

mie

od

różn

ić ś

wia

t re

alny

o

d m

edia

lneg

o,

•in

tere

suje

się

czy

tani

em –

tw

orz

y g

aler

ię s

wo

ich

ulub

iony

ch

bo

hate

rów

lite

rack

ich,

•

czyt

a w

yraz

y i p

rost

e zd

ania

za

wie

rają

ce n

owo

poz

nane

lite

ry:

B, b

, C, c

, N, n

, P, p

, •

po

pra

wni

e w

ypow

iad

a ci

che

i gło

śne

dźw

ięki

mow

y,

•ro

zum

ie p

rost

e sł

owa

i po

lece

nia

w ję

zyku

ob

cym

now

ożyt

nym

i u

żyw

a ic

h w

zab

awie

LuTy

•sp

ędza

wię

kszo

ść c

zasu

akt

ywni

e,

chęt

nie

ucze

stni

czy

w z

abaw

ach

ruch

owyc

h i g

imna

styc

znyc

h za

pro

po

now

anyc

h p

rzez

na

uczy

ciel

a lu

b in

ne d

ziec

i,

•ro

zum

ie i

wyr

aża

wła

sne

pot

rzeb

y em

ocj

ona

lne

na p

od

staw

ie p

ytań

na

uczy

ciel

a lu

b in

nej o

sob

y d

oro

słej

ora

z p

od

czas

roz

mow

y ki

erow

anej

,

•ak

tyw

nie

ucze

stni

czy

w o

dkr

ywan

iu k

ultu

ry,

•w

yraż

a sz

acun

ek w

ob

ec

osó

b p

reze

ntuj

ącyc

h sw

oje

zain

tere

sow

ania

i up

od

ob

ania

,

•św

iad

om

ie i

celo

wo

pró

buj

e w

yraż

ać g

este

m, m

imik

ą i c

ałym

ci

ałem

em

ocj

e o

raz

prz

eżyc

ia

bo

hate

ra, w

któ

reg

o ro

lę s

ię

wci

ela,

62


FiZ

yc

Zn

y

ob

SZ

Ar

ro

ZW

oJu

– d

zie

cko

:ii

. Em

oc

Jon

AL

ny

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ec

ko:

iii.

SP

oł

Ec

Zn

y

ob

SZ

Ar

ro

ZW

oJu

– d

zie

cko

:iV

. Po

Zn

AW

cZ

y

ob

SZ

Ar

ro

ZW

oJu

– d

zie

cko

:

LuTy•

pot

rafi

wyk

ona

ć p

od

staw

owe

ćwic

zeni

a zw

iąza

ne z

trz

yman

iem

p

raw

idło

wej

po

staw

y ci

ała,

•

cho

dzi

sp

raw

nie

po

rów

now

ażni

, •

wyk

azuj

e sp

raw

ność

w z

akre

sie

koo

rdyn

acji

słuc

how

o-r

ucho

wo

- -w

zro

kow

ej,

•o

dna

jduj

e m

inim

um 8

róż

nic

mię

dzy

po

rów

nyw

anym

i el

emen

tam

i, np

. ob

raza

mi,

•za

pam

iętu

je c

o na

jmni

ej

5 el

emen

tów

zna

jduj

ącyc

h si

ę na

ilus

trac

ji, o

bra

zie,

zd

jęci

u,

•o

dtw

arza

ryt

m i

naśl

aduj

e d

źwię

ki,

•p

oru

sza

się

zgo

dni

e z

inst

rukc

ją

i pla

nem

,•

po

d k

ieru

nkie

m n

aucz

ycie

la

w c

zasi

e w

ystę

pu

korz

ysta

z

rekw

izyt

u w

ust

alo

ny s

po

sób

, •

różn

icuj

e d

źwię

ki, o

dtw

arza

ukł

ad

dźw

iękó

w n

a p

od

staw

ie r

ytm

u g

rafic

zneg

o, p

od

ejm

uje

pró

by

two

rzen

ia w

łasn

ych

rytm

ów,

•na

ślad

uje

ukła

d r

uchó

w, t

wo

rzy

wła

sne

pro

poz

ycje

ukł

adu

ruch

ów

całe

go

ciał

a,

•w

ykaz

uje

pra

wid

łow

e na

pię

cie

mię

śni d

łoni

poz

wal

ając

e na

w

yko

nani

e p

racy

tem

atyc

znej

z

mas

y so

lnej

lub

pla

stel

iny,

•

pre

cyzy

jnie

kre

śli,

prz

ykle

ja,

od

wzo

row

uje,

kal

kuje

, o

pra

cow

ując

wła

sną

kom

poz

ycję

g

rafic

zną,

•kr

eśli

znak

i lite

rop

od

ob

ne,

sym

bo

le i

now

op

ozna

ne c

yfry

i l

itery

,

•ro

zpoz

naje

i na

zyw

a uc

zuci

a,

jaki

e to

war

zysz

ą m

u w

ko

ntak

cie

ze s

ztuk

ą, w

yraż

a sw

oje

emo

cje

po

dcz

as t

wo

rzen

ia i

og

ląd

ania

sz

tuki

,•

pró

buj

e g

este

m w

yraz

ić, c

o cz

uje

w d

anej

chw

ili,

•p

rzej

awia

mot

ywac

ję d

o p

od

ejm

owan

ia d

ział

ań

insp

irow

anyc

h m

uzyk

ą i p

last

yką,

•

wyr

aża

zad

owo

leni

e ze

sw

oic

h o

siąg

nięć

– n

p. w

yko

nane

j pra

cy,

po

d k

ieru

nkie

m n

aucz

ycie

la

po

dej

muj

e p

rób

y w

skaz

ania

te

go,

co

mu

się

po

do

ba

we

wła

snej

pra

cy o

raz

pra

cy in

nych

o

sób

, a t

akże

pró

buj

e w

skaz

ać

to, c

o ch

ce z

mie

nić,

po

pra

wić

, ud

osk

ona

lić,

•p

od

ejm

uje

pró

by

wsp

ółd

ział

ania

z

inny

mi d

zieć

mi,

•o

dg

ryw

a p

owie

rzo

ną r

olę

prz

ed

całą

gru

pą,

wcz

uwa

się

w e

mo

cje

po

stac

i, kt

órą

od

gry

wa,

•

wsp

ółt

wo

rzy

prz

yjaz

ną a

tmo

sfer

ę w

cza

sie

zab

awy,

•

wyr

aża

swój

sta

n em

ocj

ona

lny

za p

om

ocą

dźw

ięku

, ko

loru

, ruc

hu

– p

otra

fi na

zwać

sw

oje

emo

cje

i pró

buj

e o

dkr

yć ic

h źr

ód

ło: n

a ty

m

ob

razk

u ci

eszę

się

, po

niew

aż…

na

tym

ob

razk

u je

st m

i sm

utno

, d

late

go

że…

, •

chw

ali s

ieb

ie o

raz

inne

dzi

eci z

a o

kreś

lone

pra

ce, e

fekt

y d

ział

ań,

zach

owan

ia it

p.

•sł

ucha

z u

wag

ą w

ypow

ied

zi

inny

ch, w

yraż

a sz

acun

ek w

ob

ec

osó

b i

ich

prz

eżyć

,•

chęt

nie

wys

tęp

uje

na fo

rum

, •

z sz

acun

kiem

od

nosi

się

do

inny

ch, s

zcze

gó

lnie

w s

ytua

cji

po

mył

ki, p

otkn

ięci

a,•

dzi

eli s

ię z

inny

mi d

zieć

mi

prz

ybo

ram

i, p

om

oca

mi,

zab

awka

mi,

•w

spó

łdzi

ała

z in

nym

i dzi

ećm

i w

cel

u st

wo

rzen

ia p

laka

tu,

•p

otra

fi w

skaz

ać c

el s

woj

ej p

racy

, w

ie, ż

e ni

e na

leży

nis

zczy

ć p

racy

sw

ojej

ora

z in

nych

, po

mag

a in

nym

w c

zasi

e w

yko

nyw

ania

o

kreś

lony

ch z

adań

, •

po

d k

ieru

nkie

m n

aucz

ycie

la u

kład

a p

ytan

ia d

otyc

zące

tw

órc

zośc

i in

nych

osó

b, i

ch d

zieł

, zad

aje

pyt

ania

i w

raz

z in

nym

i dzi

ećm

i p

od

kie

runk

iem

nau

czyc

iela

fo

rmuł

uje

na n

ie o

dp

owie

dzi

, •

akty

wni

e o

dkr

ywa

świa

t te

atru

, p

rób

uje

się

wci

elać

w r

óżne

ro

le,

•z

szac

unki

em o

dno

si s

ię d

o in

nych

d

ziec

i po

dcz

as p

rób

wys

tęp

ów,

•d

ost

rzeg

a, ż

e o

bco

wan

ie z

e sz

tuką

je

st w

arto

ścio

we

i moż

e sp

raw

iać

prz

yjem

ność

, wyw

oły

wać

rad

ość

o

raz

inne

em

ocj

e,

•o

bd

arza

uw

agą

dzi

eci i

inne

oso

by

do

rosł

e

•sł

ucha

muz

yki z

uw

agą

i zaa

ngaż

owan

iem

, wyk

onu

je

różn

e fo

rmy

ruch

u d

o m

uzyk

i, •

wsp

ółp

racu

je z

inny

mi d

zieć

mi

po

dcz

as t

wo

rzen

ia p

rac

pla

styc

znyc

h, w

yraż

a sw

oją

eksp

resj

ę tw

órc

zą,

•w

ie, c

zym

jest

pla

kat

i w ja

ki

spo

sób

moż

na g

o w

yko

rzys

tać,

•

prz

elic

za, d

od

aje

i od

ejm

uje

w z

akre

sie

11, p

osł

uguj

ąc s

ię

liczm

anam

i, •

two

rzy

zbio

ry n

a p

od

staw

ie li

czb

y,

•za

pis

uje

liczb

y za

po

mo

cą c

yfr

lub

kr

op

ek lu

b in

nych

sym

bo

li,

•o

dró

żnia

licz

enie

błę

dne

o

d p

op

raw

neg

o,

•kl

asyf

ikuj

e zb

iory

fig

ur

geo

met

rycz

nych

zg

od

nie

z in

stru

kcją

nau

czyc

iela

, •

po

d k

ieru

nkie

m n

aucz

ycie

la t

wo

rzy

pro

ste

rym

owan

ki, d

o kt

óry

ch

ukła

da

mel

od

ię,

•za

po

mo

cą d

źwię

ków

ko

mun

ikuj

e si

ę z

inny

mi d

zieć

mi,

star

ając

się

d

oko

nać

prz

ekła

du

info

rmac

ji p

rzed

staw

ione

j na

ilust

racj

i na

info

rmac

ję, j

aką

nies

ie z

e so

bą

okr

eślo

ny d

źwię

k lu

b z

esta

w

dźw

iękó

w,

•na

zyw

a p

ozna

ne in

stru

men

ty,

•o

bd

arza

uw

agą

inny

ch p

od

czas

p

rzyg

otow

ania

do

prz

edst

awie

nia

teat

raln

ego,

•

wie

, że

w p

rzed

staw

ieni

u te

atra

lnym

moż

na z

apre

zent

ować

za

rów

no h

isto

rie,

któ

re w

ydar

zyły

LuTy

•m

a p

raw

idło

wy

chw

yt p

od

czas

m

alow

ania

, ko

loro

wan

ia i

pis

ania

się

nap

raw

dę,

jak

rów

nież

his

tori

e zm

yślo

ne, b

aśni

e, le

gen

dy,

•

wie

jak

nale

ży z

acho

wać

si

ę p

od

czas

prz

edst

awie

nie

teat

raln

ego

na w

idow

ni,

•p

ozna

je i

sto

suje

now

e p

ojęc

ia,

taki

e ja

k: r

zeźb

iarz

, mal

arz,

gal

eria

, p

ort

ret,

art

ysta

, sce

na, k

urty

na,

scen

og

rafia

, akt

or,

akto

rka,

w

ystę

p, t

eatr

, rek

wiz

yt,

•ro

zum

ie, ż

e ni

ektó

re d

zieł

a sz

tuki

p

owst

ają

wsp

ółc

ześn

ie, a

inne

p

owst

ały

daw

no t

emu

i są

częś

cią

hist

orii

, •

uczy

się

na

pam

ięć

krót

kieg

o fr

agm

entu

tek

stu

i pre

zent

uje

ten

teks

t, w

ystę

puj

ąc p

rzed

inny

mi

dzi

ećm

i, •

akty

wni

e uc

zest

nicz

y w

ćw

icze

niac

h d

otyc

zący

ch

pra

wid

łow

ej w

ymow

y,•

rozp

ozna

je i

pró

buj

e cz

ytać

no

wo

poz

nane

lite

ry: R

, r, S

, s, W

, w

, Z, z

, •

czyt

a p

rost

e te

ksty

zło

żone

z

poz

nany

ch li

ter,

•uk

ład

a za

gad

ki t

ypu

kala

mb

ury:

Z

gad

nij,

jaki

e d

zieł

o m

am n

a m

yśli,

•

two

rzy

wyr

azy

z o

kreś

lony

ch li

ter,

•ak

tyw

nie

ucze

stni

czy

w z

abaw

ach,

w

yko

rzys

tują

c p

ozna

ne w

yraz

y,

zdan

ia, r

ymow

anki

z ję

zyka

o

bce

go

now

ożyt

neg

o

63


i. F

iZy

cZ

ny

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ec

ko:

ii. E

mo

cJo

nA

Ln

y

ob

SZ

Ar

ro

ZW

oJu

– d

zie

cko

:ii

i. S

Po

łE

cZ

ny

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ec

ko:

iV. P

oZ

nA

Wc

Zy

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ec

ko:

LuTy

•p

otra

fi w

yko

nać

po

dst

awow

e ćw

icze

nia

zwią

zane

z t

rzym

anie

m

pra

wid

łow

ej p

ost

awy

ciał

a,

•ch

od

zi s

pra

wni

e p

o ró

wno

waż

ni,

•w

ykaz

uje

spra

wno

ść w

zak

resi

e ko

ord

ynac

ji sł

ucho

wo

-ruc

how

o-

-wzr

oko

wej

, •

od

najd

uje

min

imum

8 r

óżni

c m

ięd

zy p

oró

wny

wan

ymi

elem

enta

mi,

np. o

bra

zam

i, •

zap

amię

tuje

co

najm

niej

5

elem

entó

w z

najd

ując

ych

się

na il

ustr

acji,

ob

razi

e, z

dję

ciu,

•

od

twar

za r

ytm

i na

ślad

uje

dźw

ięki

, •

po

rusz

a si

ę zg

od

nie

z in

stru

kcją

i p

lane

m,

•p

od

kie

runk

iem

nau

czyc

iela

w

cza

sie

wys

tęp

u ko

rzys

ta

z re

kwiz

ytu

w u

stal

ony

sp

osó

b,

•ró

żnic

uje

dźw

ięki

, od

twar

za u

kład

d

źwię

ków

na

po

dst

awie

ryt

mu

gra

ficzn

ego,

po

dej

muj

e p

rób

y tw

orz

enia

wła

snyc

h ry

tmów

, •

naśl

aduj

e uk

ład

ruc

hów

, tw

orz

y w

łasn

e p

rop

ozyc

je u

kład

u ru

chów

ca

łeg

o ci

ała,

•

wyk

azuj

e p

raw

idło

we

nap

ięci

e m

ięśn

i dło

ni p

ozw

alaj

ące

na

wyk

ona

nie

pra

cy t

emat

yczn

ej

z m

asy

soln

ej lu

b p

last

elin

y,

•p

recy

zyjn

ie k

reśl

i, p

rzyk

leja

, o

dw

zoro

wuj

e, k

alku

je,

op

raco

wuj

ąc w

łasn

ą ko

mp

ozyc

ję

gra

ficzn

ą,•

kreś

li zn

aki l

itero

po

do

bne

, sy

mb

ole

i no

wo

poz

nane

cyf

ry

i lite

ry,

•ro

zpoz

naje

i na

zyw

a uc

zuci

a,

jaki

e to

war

zysz

ą m

u w

ko

ntak

cie

ze s

ztuk

ą, w

yraż

a sw

oje

emo

cje

po

dcz

as t

wo

rzen

ia i

og

ląd

ania

sz

tuki

,•

pró

buj

e g

este

m w

yraz

ić, c

o cz

uje

w d

anej

chw

ili,

•p

rzej

awia

mot

ywac

ję d

o p

od

ejm

owan

ia d

ział

ań

insp

irow

anyc

h m

uzyk

ą i p

last

yką,

•

wyr

aża

zad

owo

leni

e ze

sw

oic

h o

siąg

nięć

– n

p. w

yko

nane

j pra

cy,

po

d k

ieru

nkie

m n

aucz

ycie

la

po

dej

muj

e p

rób

y w

skaz

ania

te

go,

co

mu

się

po

do

ba

we

wła

snej

pra

cy o

raz

pra

cy in

nych

o

sób

, a t

akże

pró

buj

e w

skaz

ać

to, c

o ch

ce z

mie

nić,

po

pra

wić

, ud

osk

ona

lić,

•p

od

ejm

uje

pró

by

wsp

ółd

ział

ania

z

inny

mi d

zieć

mi,

•o

dg

ryw

a p

owie

rzo

ną r

olę

prz

ed

całą

gru

pą,

wcz

uwa

się

w e

mo

cje

po

stac

i, kt

órą

od

gry

wa,

•

wsp

ółt

wo

rzy

prz

yjaz

ną a

tmo

sfer

ę w

cza

sie

zab

awy,

•

wyr

aża

swój

sta

n em

ocj

ona

lny

za p

om

ocą

dźw

ięku

, ko

loru

, ruc

hu

– p

otra

fi na

zwać

sw

oje

emo

cje

i pró

buj

e o

dkr

yć ic

h źr

ód

ło: n

a ty

m

ob

razk

u ci

eszę

się

, po

niew

aż…

na

tym

ob

razk

u je

st m

i sm

utno

, d

late

go

że…

, •

chw

ali s

ieb

ie o

raz

inne

dzi

eci z

a o

kreś

lone

pra

ce, e

fekt

y d

ział

ań,

zach

owan

ia it

p.

•sł

ucha

z u

wag

ą w

ypow

ied

zi

inny

ch, w

yraż

a sz

acun

ek w

ob

ec

osó

b i

ich

prz

eżyć

,•

chęt

nie

wys

tęp

uje

na fo

rum

, •

z sz

acun

kiem

od

nosi

się

do

inny

ch, s

zcze

gó

lnie

w s

ytua

cji

po

mył

ki, p

otkn

ięci

a,•

dzi

eli s

ię z

inny

mi d

zieć

mi

prz

ybo

ram

i, p

om

oca

mi,

zab

awka

mi,

•w

spó

łdzi

ała

z in

nym

i dzi

ećm

i w

cel

u st

wo

rzen

ia p

laka

tu,

•p

otra

fi w

skaz

ać c

el s

woj

ej p

racy

, w

ie, ż

e ni

e na

leży

nis

zczy

ć p

racy

sw

ojej

ora

z in

nych

, po

mag

a in

nym

w c

zasi

e w

yko

nyw

ania

o

kreś

lony

ch z

adań

, •

po

d k

ieru

nkie

m n

aucz

ycie

la u

kład

a p

ytan

ia d

otyc

zące

tw

órc

zośc

i in

nych

osó

b, i

ch d

zieł

, zad

aje

pyt

ania

i w

raz

z in

nym

i dzi

ećm

i p

od

kie

runk

iem

nau

czyc

iela

fo

rmuł

uje

na n

ie o

dp

owie

dzi

, •

akty

wni

e o

dkr

ywa

świa

t te

atru

, p

rób

uje

się

wci

elać

w r

óżne

ro

le,

•z

szac

unki

em o

dno

si s

ię d

o in

nych

d

ziec

i po

dcz

as p

rób

wys

tęp

ów,

•d

ost

rzeg

a, ż

e o

bco

wan

ie z

e sz

tuką

je

st w

arto

ścio

we

i moż

e sp

raw

iać

prz

yjem

ność

, wyw

oły

wać

rad

ość

o

raz

inne

em

ocj

e,

•o

bd

arza

uw

agą

dzi

eci i

inne

oso

by

do

rosł

e

•sł

ucha

muz

yki z

uw

agą

i zaa

ngaż

owan

iem

, wyk

onu

je

różn

e fo

rmy

ruch

u d

o m

uzyk

i, •

wsp

ółp

racu

je z

inny

mi d

zieć

mi

po

dcz

as t

wo

rzen

ia p

rac

pla

styc

znyc

h, w

yraż

a sw

oją

eksp

resj

ę tw

órc

zą,

•w

ie, c

zym

jest

pla

kat

i w ja

ki

spo

sób

moż

na g

o w

yko

rzys

tać,

•

prz

elic

za, d

od

aje

i od

ejm

uje

w z

akre

sie

11, p

osł

uguj

ąc s

ię

liczm

anam

i, •

two

rzy

zbio

ry n

a p

od

staw

ie li

czb

y,

•za

pis

uje

liczb

y za

po

mo

cą c

yfr

lub

kr

op

ek lu

b in

nych

sym

bo

li,

•o

dró

żnia

licz

enie

błę

dne

o

d p

op

raw

neg

o,

•kl

asyf

ikuj

e zb

iory

fig

ur

geo

met

rycz

nych

zg

od

nie

z in

stru

kcją

nau

czyc

iela

, •

po

d k

ieru

nkie

m n

aucz

ycie

la t

wo

rzy

pro

ste

rym

owan

ki, d

o kt

óry

ch

ukła

da

mel

od

ię,

•za

po

mo

cą d

źwię

ków

ko

mun

ikuj

e si

ę z

inny

mi d

zieć

mi,

star

ając

się

d

oko

nać

prz

ekła

du

info

rmac

ji p

rzed

staw

ione

j na

ilust

racj

i na

info

rmac

ję, j

aką

nies

ie z

e so

bą

okr

eślo

ny d

źwię

k lu

b z

esta

w

dźw

iękó

w,

•na

zyw

a p

ozna

ne in

stru

men

ty,

•o

bd

arza

uw

agą

inny

ch p

od

czas

p

rzyg

otow

ania

do

prz

edst

awie

nia

teat

raln

ego,

•

wie

, że

w p

rzed

staw

ieni

u te

atra

lnym

moż

na z

apre

zent

ować

za

rów

no h

isto

rie,

któ

re w

ydar

zyły

LuTy•

ma

pra

wid

łow

y ch

wyt

po

dcz

as

mal

owan

ia, k

olo

row

ania

i p

isan

iasi

ę na

pra

wd

ę, ja

k ró

wni

eż h

isto

rie

zmyś

lone

, baś

nie,

leg

end

y,

•w

ie ja

k na

leży

zac

how

ać

się

po

dcz

as p

rzed

staw

ieni

e te

atra

lneg

o na

wid

owni

,•

poz

naje

i st

osu

je n

owe

poj

ęcia

, ta

kie

jak:

rze

źbia

rz, m

alar

z, g

aler

ia,

po

rtre

t, a

rtys

ta, s

cena

, kur

tyna

, sc

eno

gra

fia, a

kto

r, ak

tork

a,

wys

tęp

, tea

tr, r

ekw

izyt

, •

rozu

mie

, że

niek

tóre

dzi

eła

sztu

ki

pow

staj

ą w

spó

łcze

śnie

, a in

ne

pow

stał

y d

awno

tem

u i s

ą cz

ęści

ą hi

sto

rii,

•uc

zy s

ię n

a p

amię

ć kr

ótki

ego

frag

men

tu t

ekst

u i p

reze

ntuj

e te

n te

kst,

wys

tęp

ując

prz

ed in

nym

i d

zieć

mi,

•ak

tyw

nie

ucze

stni

czy

w ć

wic

zeni

ach

dot

yczą

cych

p

raw

idło

wej

wym

owy,

•ro

zpoz

naje

i p

rób

uje

czyt

ać

now

op

ozna

ne li

tery

: R, r

, S, s

, W,

w, Z

, z,

•cz

yta

pro

ste

teks

ty z

łożo

ne

z p

ozna

nych

lite

r, •

ukła

da

zag

adki

typ

u ka

lam

bur

y:

Zg

adni

j, ja

kie

dzi

eło

mam

na

myś

li,

•tw

orz

y w

yraz

y z

okr

eślo

nych

lite

r, •

akty

wni

e uc

zest

nicz

y w

zab

awac

h,

wyk

orz

ystu

jąc

poz

nane

wyr

azy,

zd

ania

, rym

owan

ki z

języ

ka

ob

ceg

o no

woż

ytne

go

64


FiZ

yc

Zn

y

ob

SZ

Ar

ro

ZW

oJu

– d

zie

cko

:ii

. Em

oc

Jon

AL

ny

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ec

ko:

iii.

SP

oł

Ec

Zn

y

ob

SZ

Ar

ro

ZW

oJu

– d

zie

cko

:iV

. Po

Zn

AW

cZ

y

ob

SZ

Ar

ro

ZW

oJu

– d

zie

cko

:

mArZEc•

akty

wni

e sp

ędza

cza

su n

a g

rach

i z

abaw

ach

spo

rtow

ych,

b

ieg

aniu

, ska

kani

u, t

ańcz

eniu

, za

baw

ach

z uż

ycie

m s

prz

ętów

sp

ort

owyc

h, u

czes

tnic

zy w

gra

ch

zręc

zno

ścio

wyc

h,•

po

dej

muj

e p

rób

y ry

wal

izac

ji w

sp

orc

ie i

po

pra

wy

swo

ich

wyn

ików

, •

rozu

mie

war

tość

życ

ia i

tro

ski

o ni

e,

•w

ie, n

a cz

ym p

ole

ga

wsp

ółz

ależ

ność

czł

owie

ka

i prz

yro

dy,

i uk

ieru

nkow

ane

pyt

ania

mi n

aucz

ycie

la w

skaz

uje

na

dzi

ałan

ia, k

tóre

war

to p

rop

agow

ać

w t

ym c

elu

wśr

ód

inny

ch,

•si

ada,

prz

yjm

ując

po

staw

ę zd

row

ą d

la k

ręg

osł

upa,

•

po

pra

wni

e w

yko

nuje

ćw

icze

nia

sprz

yjaj

ące

niw

elow

aniu

wad

p

ost

awy,

•p

rop

onu

je ć

wic

zeni

a m

ając

e w

pły

w n

a p

raw

idło

wą

po

staw

ę ci

ała,

•w

ykaz

uje

się

spra

wno

ścią

m

anua

lną

poz

wal

ając

ą na

tw

orz

enie

ko

nstr

ukcj

i z p

apie

ru,

folii

ora

z in

nych

mat

eria

łów

p

last

yczn

ych

i co

dzi

enne

go

użyt

ku,

•ry

suje

po

linii,

sta

ra s

ię n

ie

od

ryw

ać o

łów

ka o

d k

artk

i, •

po

dej

muj

e p

rób

y ry

sow

ania

sy

nchr

oni

czne

go,

•

na p

od

staw

ie in

stru

kcji

słow

nej

końc

zy r

ozp

ocz

ęty

rysu

nek,

•m

a św

iad

om

ość

wła

snyc

h em

ocj

i w

okr

eślo

nej s

ytua

cji,

szcz

egó

lnie

sy

tuac

ji ko

nflik

tow

ej,

•w

ie, ż

e p

od

wp

ływ

em e

mo

cji n

ie

nale

ży n

iko

go

krzy

wd

zić,

•

ma

mot

ywac

ję d

o p

osz

ukiw

ania

i p

ozna

wan

ia n

owyc

h in

form

acji,

•

rozu

mie

, że

wsp

ółd

ział

anie

z

inny

mi l

udźm

i w k

onk

retn

ym

celu

prz

yno

si w

ięks

ze e

fekt

y ni

ż d

ział

anie

w p

ojed

ynkę

, •

utrz

ymuj

e w

okó

ł sie

bie

po

rząd

ek

w c

zasi

e za

jęć,

•

wyp

owia

da

się

w r

óżny

sp

osó

b n

a te

mat

wła

snyc

h i c

udzy

ch e

mo

cji,

•b

uduj

e p

od

czas

zab

awy

po

czuc

ie

wła

snej

war

tośc

i – je

stem

kim

ś w

ażny

m i

pot

rzeb

nym

, mo

gę

być

np

. zd

ob

ywcą

, od

kryw

cą,

•w

ykaz

uje

po

staw

ę b

adaw

czą,

•

pró

buj

e w

yjaś

niać

zac

how

ania

in

nych

osó

b,

•b

uduj

e w

so

bie

um

ieję

tno

ść

kom

unik

owan

ia s

wo

ich

pot

rzeb

w

syt

uacj

ach

trud

nych

, •

wie

, dla

czeg

o p

ewne

zac

how

ania

ni

e m

og

ą b

yć a

kcep

tow

ane

spo

łecz

nie

i bud

uje

w s

ob

ie

rep

ertu

ar z

acho

wań

, któ

re

po

mo

gą

mu

prz

eciw

staw

ić s

ię z

łu /

ni

eod

pow

ied

nim

zac

how

anio

m,

•w

ie, ż

e ni

e na

leży

się

ob

raża

ć na

inny

ch i

że w

arto

roz

maw

iać

o ty

m, c

o na

m s

ię n

ie p

od

ob

a,

lub

co

spra

wiło

nam

prz

ykro

ść

•b

uduj

e w

so

bie

ucz

ucie

wię

zi

z p

rzyr

od

ą,

•b

uduj

e w

so

bie

po

czuc

ie

od

pow

ied

zial

nośc

i za

dzi

ałan

ia n

a rz

ecz

śro

dow

iska

p

rzyr

od

nicz

ego,

•ro

zum

ie, c

zym

jest

do

bre

, a c

zym

zł

e p

od

ejśc

ie d

o ko

rzys

tani

a z

do

bro

dzi

ejst

w p

rzyr

od

y,

•w

spó

łdzi

ała

z in

nym

i dzi

ećm

i ora

z na

uczy

ciel

em w

po

szuk

iwan

iu

info

rmac

ji o

życi

u na

Zie

mi,

•na

po

dst

awie

op

owia

dan

ia o

raz

ilust

racj

i lub

zd

jęć

wyj

aśni

a sk

utki

d

ział

ań c

złow

ieka

wo

bec

prz

yro

dy,

•

bie

rze

udzi

ał w

form

ułow

aniu

za

sad

i ko

mun

ikat

ów w

erb

alny

ch

i nie

wer

bal

nych

, któ

re p

owin

ny

znal

eźć

się

w o

kreś

lony

ch

mie

jsca

ch i

traf

ić d

o o

kreś

lony

ch

osó

b w

cel

u w

zmo

cnie

nia

zain

tere

sow

ania

fun

kcjo

now

anie

m

prz

yro

dy

w o

tocz

eniu

czł

owie

ka,

•d

ost

rzeg

a w

arto

ść o

chro

ny

prz

yro

dy,

•

resp

ektu

je z

asad

y zw

iąza

ne

z o

chro

ną ś

rod

owis

ka i

pot

rafi

ob

jaśn

ić je

inny

m

•p

od

ejm

uje

sam

od

ziel

ną

akty

wno

ść p

ozna

wcz

ą, r

ozw

ijają

c sw

oje

zain

tere

sow

ania

, •

do

strz

ega

war

tość

poz

naw

ania

św

iata

, •

wie

, ską

d b

ierz

e si

ę na

Zie

mi ż

ycie

i w

jaki

sp

osó

b m

ożem

y p

ozna

wać

św

iat

za p

om

ocą

zm

ysłó

w,

•uś

wia

dam

ia s

ob

ie, ż

e Z

iem

ia ja

ko

pla

neta

nie

zaw

sze

wyg

ląd

ała

tak

jak

wsp

ółc

ześn

ie,

•p

otra

fi o

pow

ied

zieć

o s

wo

im

pro

jekc

ie w

sp

osó

b z

rozu

mia

ły

i zg

od

ny z

rys

unki

em,

•o

dp

owia

da

na p

ytan

ia d

otyc

zące

p

racy

, któ

rą w

yko

nało

, •

kom

unik

uje

się

z in

nym

i w s

po

sób

zr

ozum

iały

i in

tere

sują

cy,

•p

row

adzi

do

świa

dcz

enia

, o

bse

rwac

je, w

nio

skuj

e,

•ko

duj

e in

form

acje

za

po

mo

cą

ob

razk

ów lu

b s

ymb

oli,

•

po

sług

uje

się

licze

bni

kam

i g

łów

nym

i i p

orz

ądko

wym

i w

zak

resi

e 10

lub

wię

cej,

•ro

zpoz

naje

i p

orz

ądku

je m

od

ele

mo

net

i ban

knot

ów, r

ozum

ie,

do

czeg

o sł

użą

pie

niąd

ze

w g

osp

od

arst

wie

do

mow

ym,

•w

yko

nuje

dzi

ałan

ia n

a zb

iora

ch,

np. d

od

awan

ie, o

dej

mow

anie

, d

op

ełni

anie

, szu

kani

e cz

ęści

w

spó

lnej

, •

klas

yfik

uje

zgo

dni

e z

prz

yjęt

ymi

kryt

eria

mi,

•d

od

aje

i od

ejm

uje

na k

onk

reta

ch

i w s

ytua

cji u

żytk

owej

,

mArZEc

•p

od

ejm

uje

pró

by

pis

arsk

ie

i org

aniz

owan

ia p

rzes

trze

ni

na k

artc

e

•cz

yta

pro

ste

wyr

azy,

któ

rym

i je

st z

aint

eres

owan

e, o

raz

krót

kie

teks

ty z

poz

nany

ch li

ter

i lite

r no

wo

poz

nany

ch: G

, g, Ł

, ł, F

, f, J

, j,

•w

yraż

a za

po

mo

cą ję

zyka

m

ówio

neg

o sw

oje

rozu

mie

nie

świa

ta, z

jaw

isk

i rze

czy,

•

ukła

da

kom

unik

aty

wsp

iera

jące

ak

cję

och

rony

prz

yro

dy,

•tw

orz

y ne

olo

giz

my,

•

wie

, że

Zie

mia

to

pla

neta

, in

tere

suje

się

ko

smo

sem

, •

wyk

orz

ystu

je n

owe

poj

ęcia

i na

zwy

w w

ypow

ied

ziac

h na

tem

at

kosm

osu

ora

z za

wo

du

astr

ona

uty,

•

wie

, dla

czeg

o cz

yste

pow

ietr

ze

jest

waż

ne d

la z

dro

wia

i ży

cia

czło

wie

ka,

•p

otra

fi w

ymie

nić

wyb

rane

dzi

ałan

ia

czło

wie

ka, k

tóre

są

pot

rzeb

ne, a

by

żył w

zd

row

ym ś

rod

owis

ku,

•ro

zum

ie o

gó

lny

sens

kró

tkic

h hi

sto

ryje

k (o

pow

iad

anyc

h,

czyt

anyc

h lu

b p

rzed

staw

iany

ch)

w ję

zyku

ob

cym

now

ożyt

nym

KWiEciEń

•zn

a za

sad

y zd

row

ego

od

żyw

iani

a o

raz

wp

ływ

u ak

tyw

nośc

i ruc

how

ej

na z

dro

wie

, •

kom

po

nuje

wła

sne

po

siłk

i z

owo

ców

ora

z w

arzy

w,

•uc

zest

nicz

y w

ćw

icze

niac

h ko

ord

ynuj

ącyc

h ru

chy

całe

go

ciał

a –

ćw

icze

nia

rytm

iczn

e,

•sa

mo

dzi

elni

e w

yko

nuje

wsz

ystk

ie

czyn

nośc

i sam

oo

bsł

ugow

e,

•z

rad

ośc

ią p

rób

uje

od

kryw

ać

świa

t, w

yraż

a sw

ój o

pty

miz

m,

rad

ość

i d

ob

ry n

astr

ój p

op

rzez

tw

órc

zą z

abaw

ę,

•p

rób

uje

rad

zić

sob

ie z

ucz

ucia

mi

i em

ocj

ami t

rud

nym

i, kt

óre

sp

raw

iają

, że

czuj

e si

ę sm

utny

, ni

epot

rzeb

ny, r

ozd

rażn

iony

, •

pro

si o

po

mo

c w

syt

uacj

ach

dla

ni

ego

trud

nych

em

ocj

ona

lnie

,

•sz

anuj

e zw

ierz

ęta

i ro

ślin

y,

•w

raz

z in

nym

i dzi

ećm

i ob

serw

uje

prz

yro

dę

wio

sną,

od

nosi

się

z

szac

unki

em d

o śr

od

owis

ka

prz

yro

dni

czeg

o p

op

rzez

za

chow

ania

pro

eko

log

iczn

e,

•ro

zum

ie, d

lacz

ego

nale

ży

szan

ować

sie

bie

i sw

oje

zdro

wie

, •

dzi

eli s

ię z

inny

mi d

zieć

mi s

wo

imi

wra

żeni

ami,

prz

eżyc

iam

i, m

yśla

mi,

•in

icju

je z

abaw

y ko

nstr

ukcy

jne,

w

yko

rzys

tują

c m

ater

iał n

atur

alny

, •

wyk

onu

je p

rost

e za

dan

ia z

wią

zane

z

alg

ory

tmam

i (np

. okr

eślo

na

kole

jno

ść c

zynn

ośc

i),•

po

sług

uje

się

licz

ebni

kam

i w

zak

resi

e 10

lub

wię

kszy

m,

•p

osł

uguj

e si

ę o

kreś

leni

ami

zwią

zany

mi z

nas

tęp

stw

em

czas

u, n

p. w

czo

raj,

dzi

siaj

, jut

ro,

wcz

eśni

ej, p

otem

,

65


i. F

iZy

cZ

ny

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ec

ko:

ii. E

mo

cJo

nA

Ln

y

ob

SZ

Ar

ro

ZW

oJu

– d

zie

cko

:ii

i. S

Po

łE

cZ

ny

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ec

ko:

iV. P

oZ

nA

Wc

Zy

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ec

ko:

mArZEc

•ak

tyw

nie

spęd

za c

zasu

na

gra

ch

i zab

awac

h sp

ort

owyc

h,

bie

gan

iu, s

kaka

niu,

tań

czen

iu,

zab

awac

h z

użyc

iem

sp

rzęt

ów

spo

rtow

ych,

ucz

estn

iczy

w g

rach

zr

ęczn

ośc

iow

ych,

•p

od

ejm

uje

pró

by

ryw

aliz

acji

w s

po

rcie

i p

op

raw

y sw

oic

h w

ynik

ów,

•ro

zum

ie w

arto

ść ż

ycia

i tr

osk

i o

nie,

•

wie

, na

czym

po

leg

a w

spó

łzal

eżno

ść c

złow

ieka

i p

rzyr

od

y, i

ukie

runk

owan

e p

ytan

iam

i nau

czyc

iela

wsk

azuj

e na

d

ział

ania

, któ

re w

arto

pro

pag

ować

w

tym

cel

u w

śró

d in

nych

, •

siad

a, p

rzyj

muj

ąc p

ost

awę

zdro

wą

dla

krę

go

słup

a,

•p

op

raw

nie

wyk

onu

je ć

wic

zeni

a sp

rzyj

ając

e ni

wel

owan

iu w

ad

po

staw

y,•

pro

po

nuje

ćw

icze

nia

maj

ące

wp

ływ

na

pra

wid

łow

ą p

ost

awę

ciał

a,•

wyk

azuj

e si

ę sp

raw

nośc

ią

man

ualn

ą p

ozw

alaj

ącą

na t

wo

rzen

ie k

ons

truk

cji z

pap

ieru

, fo

lii o

raz

inny

ch m

ater

iałó

w

pla

styc

znyc

h i c

od

zien

neg

o uż

ytku

, •

rysu

je p

o lin

ii, s

tara

się

nie

o

dry

wać

ołó

wka

od

kar

tki,

•p

od

ejm

uje

pró

by

ryso

wan

ia

sync

hro

nicz

neg

o,

•na

po

dst

awie

inst

rukc

ji sł

owne

j ko

ńczy

roz

po

częt

y ry

sune

k,

•m

a św

iad

om

ość

wła

snyc

h em

ocj

i w

okr

eślo

nej s

ytua

cji,

szcz

egó

lnie

sy

tuac

ji ko

nflik

tow

ej,

•w

ie, ż

e p

od

wp

ływ

em e

mo

cji n

ie

nale

ży n

iko

go

krzy

wd

zić,

•

ma

mot

ywac

ję d

o p

osz

ukiw

ania

i p

ozna

wan

ia n

owyc

h in

form

acji,

•

rozu

mie

, że

wsp

ółd

ział

anie

z

inny

mi l

udźm

i w k

onk

retn

ym

celu

prz

yno

si w

ięks

ze e

fekt

y ni

ż d

ział

anie

w p

ojed

ynkę

, •

utrz

ymuj

e w

okó

ł sie

bie

po

rząd

ek

w c

zasi

e za

jęć,

•

wyp

owia

da

się

w r

óżny

sp

osó

b n

a te

mat

wła

snyc

h i c

udzy

ch e

mo

cji,

•b

uduj

e p

od

czas

zab

awy

po

czuc

ie

wła

snej

war

tośc

i – je

stem

kim

ś w

ażny

m i

pot

rzeb

nym

, mo

gę

być

np

. zd

ob

ywcą

, od

kryw

cą,

•w

ykaz

uje

po

staw

ę b

adaw

czą,

•

pró

buj

e w

yjaś

niać

zac

how

ania

in

nych

osó

b,

•b

uduj

e w

so

bie

um

ieję

tno

ść

kom

unik

owan

ia s

wo

ich

pot

rzeb

w

syt

uacj

ach

trud

nych

, •

wie

, dla

czeg

o p

ewne

zac

how

ania

ni

e m

og

ą b

yć a

kcep

tow

ane

spo

łecz

nie

i bud

uje

w s

ob

ie

rep

ertu

ar z

acho

wań

, któ

re

po

mo

gą

mu

prz

eciw

staw

ić s

ię z

łu /

ni

eod

pow

ied

nim

zac

how

anio

m,

•w

ie, ż

e ni

e na

leży

się

ob

raża

ć na

inny

ch i

że w

arto

roz

maw

iać

o ty

m, c

o na

m s

ię n

ie p

od

ob

a,

lub

co

spra

wiło

nam

prz

ykro

ść

•b

uduj

e w

so

bie

ucz

ucie

wię

zi

z p

rzyr

od

ą,

•b

uduj

e w

so

bie

po

czuc

ie

od

pow

ied

zial

nośc

i za

dzi

ałan

ia n

a rz

ecz

śro

dow

iska

p

rzyr

od

nicz

ego,

•ro

zum

ie, c

zym

jest

do

bre

, a c

zym

zł

e p

od

ejśc

ie d

o ko

rzys

tani

a z

do

bro

dzi

ejst

w p

rzyr

od

y,

•w

spó

łdzi

ała

z in

nym

i dzi

ećm

i ora

z na

uczy

ciel

em w

po

szuk

iwan

iu

info

rmac

ji o

życi

u na

Zie

mi,

•na

po

dst

awie

op

owia

dan

ia o

raz

ilust

racj

i lub

zd

jęć

wyj

aśni

a sk

utki

d

ział

ań c

złow

ieka

wo

bec

prz

yro

dy,

•

bie

rze

udzi

ał w

form

ułow

aniu

za

sad

i ko

mun

ikat

ów w

erb

alny

ch

i nie

wer

bal

nych

, któ

re p

owin

ny

znal

eźć

się

w o

kreś

lony

ch

mie

jsca

ch i

traf

ić d

o o

kreś

lony

ch

osó

b w

cel

u w

zmo

cnie

nia

zain

tere

sow

ania

fun

kcjo

now

anie

m

prz

yro

dy

w o

tocz

eniu

czł

owie

ka,

•d

ost

rzeg

a w

arto

ść o

chro

ny

prz

yro

dy,

•

resp

ektu

je z

asad

y zw

iąza

ne

z o

chro

ną ś

rod

owis

ka i

pot

rafi

ob

jaśn

ić je

inny

m

•p

od

ejm

uje

sam

od

ziel

ną

akty

wno

ść p

ozna

wcz

ą, r

ozw

ijają

c sw

oje

zain

tere

sow

ania

, •

do

strz

ega

war

tość

poz

naw

ania

św

iata

, •

wie

, ską

d b

ierz

e si

ę na

Zie

mi ż

ycie

i w

jaki

sp

osó

b m

ożem

y p

ozna

wać

św

iat

za p

om

ocą

zm

ysłó

w,

•uś

wia

dam

ia s

ob

ie, ż

e Z

iem

ia ja

ko

pla

neta

nie

zaw

sze

wyg

ląd

ała

tak

jak

wsp

ółc

ześn

ie,

•p

otra

fi o

pow

ied

zieć

o s

wo

im

pro

jekc

ie w

sp

osó

b z

rozu

mia

ły

i zg

od

ny z

rys

unki

em,

•o

dp

owia

da

na p

ytan

ia d

otyc

zące

p

racy

, któ

rą w

yko

nało

, •

kom

unik

uje

się

z in

nym

i w s

po

sób

zr

ozum

iały

i in

tere

sują

cy,

•p

row

adzi

do

świa

dcz

enia

, o

bse

rwac

je, w

nio

skuj

e,

•ko

duj

e in

form

acje

za

po

mo

cą

ob

razk

ów lu

b s

ymb

oli,

•

po

sług

uje

się

licze

bni

kam

i g

łów

nym

i i p

orz

ądko

wym

i w

zak

resi

e 10

lub

wię

cej,

•ro

zpoz

naje

i p

orz

ądku

je m

od

ele

mo

net

i ban

knot

ów, r

ozum

ie,

do

czeg

o sł

użą

pie

niąd

ze

w g

osp

od

arst

wie

do

mow

ym,

•w

yko

nuje

dzi

ałan

ia n

a zb

iora

ch,

np. d

od

awan

ie, o

dej

mow

anie

, d

op

ełni

anie

, szu

kani

e cz

ęści

w

spó

lnej

, •

klas

yfik

uje

zgo

dni

e z

prz

yjęt

ymi

kryt

eria

mi,

•d

od

aje

i od

ejm

uje

na k

onk

reta

ch

i w s

ytua

cji u

żytk

owej

,

mArZEc•

po

dej

muj

e p

rób

y p

isar

skie

i o

rgan

izow

ania

prz

estr

zeni

na

kar

tce

•cz

yta

pro

ste

wyr

azy,

któ

rym

i je

st z

aint

eres

owan

e, o

raz

krót

kie

teks

ty z

poz

nany

ch li

ter

i lite

r no

wo

poz

nany

ch: G

, g, Ł

, ł, F

, f, J

, j,

•w

yraż

a za

po

mo

cą ję

zyka

m

ówio

neg

o sw

oje

rozu

mie

nie

świa

ta, z

jaw

isk

i rze

czy,

•

ukła

da

kom

unik

aty

wsp

iera

jące

ak

cję

och

rony

prz

yro

dy,

•tw

orz

y ne

olo

giz

my,

•

wie

, że

Zie

mia

to

pla

neta

, in

tere

suje

się

ko

smo

sem

, •

wyk

orz

ystu

je n

owe

poj

ęcia

i na

zwy

w w

ypow

ied

ziac

h na

tem

at

kosm

osu

ora

z za

wo

du

astr

ona

uty,

•

wie

, dla

czeg

o cz

yste

pow

ietr

ze

jest

waż

ne d

la z

dro

wia

i ży

cia

czło

wie

ka,

•p

otra

fi w

ymie

nić

wyb

rane

dzi

ałan

ia

czło

wie

ka, k

tóre

są

pot

rzeb

ne, a

by

żył w

zd

row

ym ś

rod

owis

ku,

•ro

zum

ie o

gó

lny

sens

kró

tkic

h hi

sto

ryje

k (o

pow

iad

anyc

h,

czyt

anyc

h lu

b p

rzed

staw

iany

ch)

w ję

zyku

ob

cym

now

ożyt

nym

KWiEciEń

•zn

a za

sad

y zd

row

ego

od

żyw

iani

a o

raz

wp

ływ

u ak

tyw

nośc

i ruc

how

ej

na z

dro

wie

, •

kom

po

nuje

wła

sne

po

siłk

i z

owo

ców

ora

z w

arzy

w,

•uc

zest

nicz

y w

ćw

icze

niac

h ko

ord

ynuj

ącyc

h ru

chy

całe

go

ciał

a –

ćw

icze

nia

rytm

iczn

e,

•sa

mo

dzi

elni

e w

yko

nuje

wsz

ystk

ie

czyn

nośc

i sam

oo

bsł

ugow

e,

•z

rad

ośc

ią p

rób

uje

od

kryw

ać

świa

t, w

yraż

a sw

ój o

pty

miz

m,

rad

ość

i d

ob

ry n

astr

ój p

op

rzez

tw

órc

zą z

abaw

ę,

•p

rób

uje

rad

zić

sob

ie z

ucz

ucia

mi

i em

ocj

ami t

rud

nym

i, kt

óre

sp

raw

iają

, że

czuj

e si

ę sm

utny

, ni

epot

rzeb

ny, r

ozd

rażn

iony

, •

pro

si o

po

mo

c w

syt

uacj

ach

dla

ni

ego

trud

nych

em

ocj

ona

lnie

,

•sz

anuj

e zw

ierz

ęta

i ro

ślin

y,

•w

raz

z in

nym

i dzi

ećm

i ob

serw

uje

prz

yro

dę

wio

sną,

od

nosi

się

z

szac

unki

em d

o śr

od

owis

ka

prz

yro

dni

czeg

o p

op

rzez

za

chow

ania

pro

eko

log

iczn

e,

•ro

zum

ie, d

lacz

ego

nale

ży

szan

ować

sie

bie

i sw

oje

zdro

wie

, •

dzi

eli s

ię z

inny

mi d

zieć

mi s

wo

imi

wra

żeni

ami,

prz

eżyc

iam

i, m

yśla

mi,

•in

icju

je z

abaw

y ko

nstr

ukcy

jne,

w

yko

rzys

tują

c m

ater

iał n

atur

alny

, •

wyk

onu

je p

rost

e za

dan

ia z

wią

zane

z

alg

ory

tmam

i (np

. okr

eślo

na

kole

jno

ść c

zynn

ośc

i),•

po

sług

uje

się

licz

ebni

kam

i w

zak

resi

e 10

lub

wię

kszy

m,

•p

osł

uguj

e si

ę o

kreś

leni

ami

zwią

zany

mi z

nas

tęp

stw

em

czas

u, n

p. w

czo

raj,

dzi

siaj

, jut

ro,

wcz

eśni

ej, p

otem

,

66


FiZ

yc

Zn

y

ob

SZ

Ar

ro

ZW

oJu

– d

zie

cko

:ii

. Em

oc

Jon

AL

ny

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ec

ko:

iii.

SP

oł

Ec

Zn

y

ob

SZ

Ar

ro

ZW

oJu

– d

zie

cko

:iV

. Po

Zn

AW

cZ

y

ob

SZ

Ar

ro

ZW

oJu

– d

zie

cko

:

KWiEciEń•

wie

, w ja

ki s

po

sób

nal

eży

db

ać

o sw

oje

zdro

wie

w c

zasi

e ró

żnyc

h w

arun

ków

po

go

dow

ych,

•w

ie, j

ak z

acho

wać

bez

pie

czeń

stw

o w

rel

acji

ze z

wie

rzęc

iem

, •

okr

eśla

kie

runk

i rys

owan

ia,

ma

po

czuc

ie p

rzes

trze

ni, w

któ

rej

funk

cjo

nuje

jeg

o ci

ało,

•

od

wzo

row

uje

szla

czki

, ksz

tałt

y,

liter

y,

•ak

tyw

nie

inte

resu

je s

ię p

isan

iem

–

wie

, do

czeg

o p

rzyd

aje

się

zap

isyw

anie

róż

nych

info

rmac

ji,

•kr

eśli

znak

i lite

rop

od

ob

ne, p

rób

uje

zap

isyw

ać n

owe

liter

y i c

yfry

, •

wyk

azuj

e p

raw

idło

we

nap

ięci

e d

łoni

w c

zasi

e p

rac

pla

styc

zno

- -t

echn

iczn

ych,

•

okr

eśla

kie

rune

k w

od

zeni

a p

o ka

rtce

od

str

ony

lew

ej

do

pra

wej

, •

kreś

li p

o śl

adzi

e ró

żne

kszt

ałty

, •

kolo

ruje

nie

wie

lkie

pow

ierz

chni

e,

•o

dtw

arza

ryt

m g

rafic

zny,

•

do

ryso

wuj

e b

raku

jące

ele

men

ty

na o

bra

zku

zgo

dni

e ze

wzo

rem

, •

spra

wni

e p

osł

uguj

e si

ę o

łów

kiem

, kr

edką

, maz

akie

m o

raz

noży

czka

mi

•ro

zpoz

naje

i na

zyw

a p

od

staw

owe

emo

cje

poz

ytyw

ne, p

otra

fi p

od

ać p

rzyk

ład

syt

uacj

i, w

któ

rej

wyr

ażał

o te

em

ocj

e,

•sa

mo

dzi

elne

inic

juje

akt

ywno

ść

w s

tosu

nku

do

inny

ch d

ziec

i, ab

y je

po

cies

zyć,

roz

wes

elić

, za

ang

ażow

ać w

zab

awę

(po

czuc

ie in

icja

tyw

y i m

otyw

acji

wew

nętr

znej

),

•p

otra

fi sk

utec

znie

po

rad

zić

sob

ie

w s

ytua

cjac

h ko

nflik

tow

ych

– zn

a p

ozyt

ywne

sp

oso

by

rozw

iązy

wan

ia s

ytua

cji t

rud

nych

i s

tosu

je je

w p

rakt

yce,

•

lub

i wsp

ółp

raco

wać

z in

nym

i d

zieć

mi i

roz

wija

sw

oją

emp

atię

, •

do

strz

ega

pię

kno

prz

yro

dy

w s

woj

ej o

kolic

y,

•ro

zum

ie, c

zym

jest

wię

ź em

ocj

ona

lna

mię

dzy

zw

ierz

ęcie

m

a cz

łow

ieki

em-o

pie

kune

m,

•p

otra

fi na

zwać

em

ocj

e u

zwie

rząt

na

po

dst

awie

ob

serw

acji

ich

zach

owan

ia,

•na

zyw

a sw

oje

emo

cje

w k

ont

akci

e ze

zw

ierz

ęcie

m, n

p. r

ado

ść,

zask

ocz

enie

, str

ach,

•

do

strz

ega

este

tycz

ną

i em

ocj

ona

lną

war

tość

oto

czen

ia

prz

yro

dni

czeg

o

•p

otra

fi p

op

rosi

ć ko

go

ś o

po

mo

c,

•w

ie, w

jaki

ch s

ytua

cjac

h na

leży

zw

róci

ć ko

muś

uw

agę,

że

po

stęp

uje

niez

go

dni

e z

zasa

dam

i lu

b n

orm

ami,

•p

od

ejm

uje

pró

by

oce

nian

ia

swoj

ego

zach

owan

ie w

ko

ntek

ście

p

od

jęty

ch c

zynn

ośc

i i z

adań

ora

z p

rzyj

ętyc

h no

rm g

rup

owyc

h,

•p

rop

onu

je i

org

aniz

uje

wła

sne

zab

awy,

do

któ

rych

zap

rasz

a ró

wie

śnik

ów,

•ro

zum

ie z

nacz

enie

ko

nflik

tu

w r

elac

jach

z in

nym

i lud

źmi i

sta

ra

się

oce

niać

sw

oje

zach

owan

ia

w k

ont

ekśc

ie n

orm

sp

ołe

czny

ch,

•uc

zy s

ię n

a m

iarę

sw

oic

h m

ożliw

ośc

i do

strz

egać

zna

czen

ie

w ż

yciu

war

tośc

i, ta

kich

jak:

o

dp

owie

dzi

alno

ść, s

amo

kont

rola

, m

ądro

ść, s

zlac

hetn

ość

, do

bro

ć,

miło

ść, w

yraż

anyc

h w

sto

sunk

u d

o cz

łow

ieka

i św

iata

isto

t ży

wyc

h

•p

rzel

icza

okr

eślo

ne o

bie

kty

w t

rakc

ie z

abaw

y, o

dró

żnia

licz

enie

b

łęd

ne i

po

pra

wne

, •

rozw

ija w

yob

raźn

ię g

eom

etry

czną

p

op

rzez

dzi

ałan

ia n

a fig

urac

h,

pla

now

anie

prz

estr

zeni

,•

inte

resu

je s

ię w

ybra

nym

i lite

ram

i, p

ozna

je n

owe

liter

y: H

, h, Ż

, ż, Ś

, ś

i po

dej

muj

e p

rób

y cz

ytan

ia s

ylab

i p

rost

ych

wyr

azów

, •

ukła

da

hist

ory

jki o

bra

zkow

e zg

od

nie

z us

łysz

anym

o

pow

iad

anie

m,

•z

po

mo

cą n

aucz

ycie

la w

yszu

kuje

o

kreś

leni

a p

ozw

alaj

ące

na

bud

owan

ie p

oró

wna

ń, n

p. „

leje

jak

z ce

bra

”,

•in

tere

suje

się

czy

tani

em, c

hętn

ie

prz

eglą

da

ksią

żki,

•tw

orz

y ne

olo

giz

my,

•

do

pas

owuj

e o

bra

zki d

o w

yraz

ów

i zd

ań,

•p

rób

uje

bud

ować

ko

mun

ikat

y w

yraż

one

w fo

rmie

gra

ficzn

ej –

p

ołą

czen

ie r

ysun

ków

z s

ymb

ola

mi

i lite

ram

i, •

star

a si

ę p

op

raw

nie

wym

awia

ć co

raz

trud

niej

sze

wyr

azy,

•

po

sług

uje

się

poj

ęcia

mi

dot

yczą

cym

i zja

wis

k p

rzyr

od

nicz

ych,

ob

serw

uje

prz

yro

dę

i op

owia

da

o sw

oic

h w

nio

skac

h,

•łą

czy

i int

egru

je z

e so

bą

info

rmac

je

dot

yczą

ce o

bse

rwac

ji p

rzyr

od

y za

po

mo

cą r

óżny

ch z

mys

łów

,

KWiEciEń

•w

ymie

nia

owo

ce, w

arzy

wa,

zio

ła

lub

kw

iaty

waż

ne d

la z

dro

wia

cz

łow

ieka

, •

sam

od

ziel

nie

maj

ster

kuje

i b

uduj

e,

wyk

orz

ystu

jąc

do

stęp

ne m

ater

iały

, •

zdo

byw

a sp

raw

nośc

i prz

yjac

iela

i z

naw

cy p

rzyr

od

y,

•śp

iew

a p

iose

nki,

nazy

wa

prz

edm

ioty

, pow

tarz

a w

iers

zyki

w

języ

ku o

bcy

m n

owoż

ytny

m

mAJ

•d

ba

o hi

gie

nę o

sob

istą

–

ma

uksz

tałto

wan

e na

wyk

i hi

gie

nicz

ne z

wią

zane

z c

zyst

ośc

ią,

•ko

mun

ikuj

e p

otrz

ebę

ruch

u i o

dp

ocz

ynku

, •

akty

wni

e w

yko

nuje

ćw

icze

nia

kszt

ałtu

jące

sp

raw

ność

ruc

how

ą,

•sp

raw

nie

wyk

onu

je ć

wic

zeni

a ks

ztał

tują

ce p

raw

idło

wą

po

staw

ę ci

ała,

•ak

tyw

nie

ucze

stni

czy

w z

ajęc

iach

ry

tmiz

ując

ych

– p

op

raw

nie

sync

hro

nizu

je r

uchy

róż

nych

par

tii

ciał

a,

•ch

ętni

e uc

zest

nicz

y w

zab

awac

h ru

chow

ych

– ry

tmic

znyc

h,

muz

yczn

ych

i naś

lad

owcz

ych,

•uc

zest

nicz

y w

zab

awac

h ru

chow

ych

z p

rzyb

ora

mi l

ub b

ez

nich

, •

inte

resu

je s

ię k

reśl

enie

m

znak

ów, p

otra

fi w

yko

nać

czyn

nośc

i pre

cyzy

jne

zwią

zane

z

koo

rdyn

acją

ręk

a –

oko

, •

ma

pot

rzeb

ę d

ban

ia o

wła

sne

ciał

o,

•ak

tyw

nie

po

szuk

uje

od

pow

ied

zi

na p

ytan

ia, w

ykaz

uje

się

ciek

awo

ścią

i ak

tyw

nośc

ią

poz

naw

czą,

•

do

strz

ega

sens

byc

ia c

ierp

liwym

i c

zeka

nia

na s

woj

ą ko

lej,

•d

ost

rzeg

a ko

niec

zno

ść u

dzi

elen

ia

po

mo

cy k

ole

żanc

e lu

b k

ole

dze

, •

ma

świa

do

mo

ść w

arto

ści r

elac

ji z

inny

mi l

udźm

i, na

wią

zuje

rel

acje

uc

zuci

owe

z in

nym

i: b

uduj

e i s

tara

si

ę ut

rzym

ać w

ięzi

z in

nym

i, •

wyk

azuj

e w

rażl

iwo

ść w

rel

acja

ch

z lu

dźm

i i z

wie

rzęt

ami,

•uc

zy s

ię o

twar

teg

o ko

mun

ikow

ania

o

sob

ie (m

yśli,

ucz

ucia

, sp

ost

rzeż

enia

), •

chęt

nie

bie

rze

udzi

ał w

zab

awac

h te

mat

yczn

ych

ora

z d

owo

lnyc

h,

•ut

rzym

uje

rela

cje

z in

nym

i d

zieć

mi,

pot

rafi

prz

epro

sić,

pro

sić

o p

om

oc,

wyj

aśni

ć, c

o sp

raw

iło,

że s

ię g

niew

a lu

b z

łośc

i, i p

anuj

e na

d s

wo

im z

acho

wan

iem

,

•m

a p

ocz

ucie

od

pow

ied

zial

nośc

i za

wyk

ony

wan

e za

dan

ie, p

racę

i s

pra

wie

dliw

ośc

i w p

ost

ępow

aniu

w

ob

ec d

rug

ieg

o cz

łow

ieka

, •

do

strz

ega

war

tość

pra

cy i

dąż

enia

d

o ce

lu o

raz

koni

eczn

ośc

i byc

ia

wyt

rwał

ym i

rad

zeni

a so

bie

z

kryt

yką,

•

od

różn

iani

a p

ost

ępow

anie

p

rzyj

azne

od

wro

gie

go,

•ch

ętni

e p

osz

ukuj

e no

wyc

h in

form

acji,

akt

ywni

e sł

ucha

w

ypow

ied

zi in

nych

osó

b,

•za

pra

sza

inny

ch d

o za

baw

y i c

hętn

ie k

orz

ysta

z z

apro

szeń

, ja

kie

otrz

ymuj

e,

•ch

ętni

e p

od

ejm

uje

wsp

ółd

ział

anie

z

inny

mi d

zieć

mi w

cza

sie

wsp

óln

ie

wyk

ony

wan

ej p

racy

, •

dzi

eli s

ię s

wo

imi d

ośw

iad

czen

iam

i z

inny

mi d

zieć

mi,

chęt

nie

słuc

ha

o d

ośw

iad

czen

iach

inny

ch d

ziec

i, •

sto

suje

się

do

usta

lony

ch z

asad

w

cza

sie

gie

r, za

baw

, zaj

ęć

kier

owan

ych,

w t

ym s

zcze

gó

lnie

d

otyc

zący

ch b

ezp

iecz

neg

o za

chow

ania

,

•in

icju

je z

abaw

y ko

nstr

ukcy

jne

wyk

orz

ystu

jące

mat

eria

ł nat

ural

ny

ora

z el

emen

ty z

oto

czen

ia,

•p

osł

uguj

e si

ę li

czeb

nika

mi

w z

akre

sie

20,

•d

od

aje

i od

ejm

uje

w d

og

od

nym

d

la s

ieb

ie z

akre

sie,

w s

ytua

cji

użyt

kow

ej,

•p

rzel

icza

ele

men

ty z

bio

rów

, •

ukła

da

elem

enty

w z

bio

ry, s

zere

gi

i ryt

my,

•

rozp

ozna

je m

od

ele

mo

net

i ban

knot

ów,

•m

ówi p

łynn

ie, w

yraź

nie

i ryt

mic

znie

, •

rozw

iązu

je z

agad

ki d

otyc

zące

ks

iąże

k, o

pow

iad

a in

nym

d

ziec

iom

o s

wo

ich

prz

eżyc

iach

cz

ytel

nicz

ych,

o u

lub

iony

ch

bo

hate

rach

baj

ek i

op

owie

ści,

ob

jaśn

ia k

ole

jno

ść z

dar

zeń,

p

recy

zyjn

ie w

yraż

a sw

oje

op

inie

, •

rozu

mie

pyt

ania

i ak

tyw

nie

ucze

stni

czy

w ć

wic

zeni

ach

ort

ofo

nicz

no-m

uzyc

znyc

h,

67


i. F

iZy

cZ

ny

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ec

ko:

ii. E

mo

cJo

nA

Ln

y

ob

SZ

Ar

ro

ZW

oJu

– d

zie

cko

:ii

i. S

Po

łE

cZ

ny

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ec

ko:

iV. P

oZ

nA

Wc

Zy

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ec

ko:

KWiEciEń

•w

ie, w

jaki

sp

osó

b n

ależ

y d

bać

o

swoj

e zd

row

ie w

cza

sie

różn

ych

war

unkó

w p

og

od

owyc

h,•

wie

, jak

zac

how

ać b

ezp

iecz

eńst

wo

w r

elac

ji ze

zw

ierz

ęcie

m,

•o

kreś

la k

ieru

nki r

ysow

ania

, m

a p

ocz

ucie

prz

estr

zeni

, w k

tóre

j fu

nkcj

onu

je je

go

ciał

o,

•o

dw

zoro

wuj

e sz

lacz

ki, k

szta

łty,

lit

ery,

•

akty

wni

e in

tere

suje

się

pis

anie

m

– w

ie, d

o cz

ego

prz

ydaj

e si

ę za

pis

ywan

ie r

óżny

ch in

form

acji,

•

kreś

li zn

aki l

itero

po

do

bne

, pró

buj

e za

pis

ywać

now

e lit

ery

i cyf

ry,

•w

ykaz

uje

pra

wid

łow

e na

pię

cie

dło

ni w

cza

sie

pra

c p

last

yczn

o-

-tec

hnic

znyc

h,

•o

kreś

la k

ieru

nek

wo

dze

nia

po

kart

ce o

d s

tro

ny le

wej

d

o p

raw

ej,

•kr

eśli

po

ślad

zie

różn

e ks

ztał

ty,

•ko

loru

je n

iew

ielk

ie p

owie

rzch

nie,

•

od

twar

za r

ytm

gra

ficzn

y,

•d

ory

sow

uje

bra

kują

ce e

lem

enty

na

ob

razk

u zg

od

nie

ze w

zore

m,

•sp

raw

nie

po

sług

uje

się

ołó

wki

em,

kred

ką, m

azak

iem

ora

z no

życz

kam

i

•ro

zpoz

naje

i na

zyw

a p

od

staw

owe

emo

cje

poz

ytyw

ne, p

otra

fi p

od

ać p

rzyk

ład

syt

uacj

i, w

któ

rej

wyr

ażał

o te

em

ocj

e,

•sa

mo

dzi

elne

inic

juje

akt

ywno

ść

w s

tosu

nku

do

inny

ch d

ziec

i, ab

y je

po

cies

zyć,

roz

wes

elić

, za

ang

ażow

ać w

zab

awę

(po

czuc

ie in

icja

tyw

y i m

otyw

acji

wew

nętr

znej

),

•p

otra

fi sk

utec

znie

po

rad

zić

sob

ie

w s

ytua

cjac

h ko

nflik

tow

ych

– zn

a p

ozyt

ywne

sp

oso

by

rozw

iązy

wan

ia s

ytua

cji t

rud

nych

i s

tosu

je je

w p

rakt

yce,

•

lub

i wsp

ółp

raco

wać

z in

nym

i d

zieć

mi i

roz

wija

sw

oją

emp

atię

, •

do

strz

ega

pię

kno

prz

yro

dy

w s

woj

ej o

kolic

y,

•ro

zum

ie, c

zym

jest

wię

ź em

ocj

ona

lna

mię

dzy

zw

ierz

ęcie

m

a cz

łow

ieki

em-o

pie

kune

m,

•p

otra

fi na

zwać

em

ocj

e u

zwie

rząt

na

po

dst

awie

ob

serw

acji

ich

zach

owan

ia,

•na

zyw

a sw

oje

emo

cje

w k

ont

akci

e ze

zw

ierz

ęcie

m, n

p. r

ado

ść,

zask

ocz

enie

, str

ach,

•

do

strz

ega

este

tycz

ną

i em

ocj

ona

lną

war

tość

oto

czen

ia

prz

yro

dni

czeg

o

•p

otra

fi p

op

rosi

ć ko

go

ś o

po

mo

c,

•w

ie, w

jaki

ch s

ytua

cjac

h na

leży

zw

róci

ć ko

muś

uw

agę,

że

po

stęp

uje

niez

go

dni

e z

zasa

dam

i lu

b n

orm

ami,

•p

od

ejm

uje

pró

by

oce

nian

ia

swoj

ego

zach

owan

ie w

ko

ntek

ście

p

od

jęty

ch c

zynn

ośc

i i z

adań

ora

z p

rzyj

ętyc

h no

rm g

rup

owyc

h,

•p

rop

onu

je i

org

aniz

uje

wła

sne

zab

awy,

do

któ

rych

zap

rasz

a ró

wie

śnik

ów,

•ro

zum

ie z

nacz

enie

ko

nflik

tu

w r

elac

jach

z in

nym

i lud

źmi i

sta

ra

się

oce

niać

sw

oje

zach

owan

ia

w k

ont

ekśc

ie n

orm

sp

ołe

czny

ch,

•uc

zy s

ię n

a m

iarę

sw

oic

h m

ożliw

ośc

i do

strz

egać

zna

czen

ie

w ż

yciu

war

tośc

i, ta

kich

jak:

o

dp

owie

dzi

alno

ść, s

amo

kont

rola

, m

ądro

ść, s

zlac

hetn

ość

, do

bro

ć,

miło

ść, w

yraż

anyc

h w

sto

sunk

u d

o cz

łow

ieka

i św

iata

isto

t ży

wyc

h

•p

rzel

icza

okr

eślo

ne o

bie

kty

w t

rakc

ie z

abaw

y, o

dró

żnia

licz

enie

b

łęd

ne i

po

pra

wne

, •

rozw

ija w

yob

raźn

ię g

eom

etry

czną

p

op

rzez

dzi

ałan

ia n

a fig

urac

h,

pla

now

anie

prz

estr

zeni

,•

inte

resu

je s

ię w

ybra

nym

i lite

ram

i, p

ozna

je n

owe

liter

y: H

, h, Ż

, ż, Ś

, ś

i po

dej

muj

e p

rób

y cz

ytan

ia s

ylab

i p

rost

ych

wyr

azów

, •

ukła

da

hist

ory

jki o

bra

zkow

e zg

od

nie

z us

łysz

anym

o

pow

iad

anie

m,

•z

po

mo

cą n

aucz

ycie

la w

yszu

kuje

o

kreś

leni

a p

ozw

alaj

ące

na

bud

owan

ie p

oró

wna

ń, n

p. „

leje

jak

z ce

bra

”,

•in

tere

suje

się

czy

tani

em, c

hętn

ie

prz

eglą

da

ksią

żki,

•tw

orz

y ne

olo

giz

my,

•

do

pas

owuj

e o

bra

zki d

o w

yraz

ów

i zd

ań,

•p

rób

uje

bud

ować

ko

mun

ikat

y w

yraż

one

w fo

rmie

gra

ficzn

ej –

p

ołą

czen

ie r

ysun

ków

z s

ymb

ola

mi

i lite

ram

i, •

star

a si

ę p

op

raw

nie

wym

awia

ć co

raz

trud

niej

sze

wyr

azy,

•

po

sług

uje

się

poj

ęcia

mi

dot

yczą

cym

i zja

wis

k p

rzyr

od

nicz

ych,

ob

serw

uje

prz

yro

dę

i op

owia

da

o sw

oic

h w

nio

skac

h,

•łą

czy

i int

egru

je z

e so

bą

info

rmac

je

dot

yczą

ce o

bse

rwac

ji p

rzyr

od

y za

po

mo

cą r

óżny

ch z

mys

łów

,

KWiEciEń•

wym

ieni

a ow

oce

, war

zyw

a, z

ioła

lu

b k

wia

ty w

ażne

dla

zd

row

ia

czło

wie

ka,

•sa

mo

dzi

elni

e m

ajst

erku

je i

bud

uje,

w

yko

rzys

tują

c d

ost

ępne

mat

eria

ły,

•zd

ob

ywa

spra

wno

ści p

rzyj

acie

la

i zna

wcy

prz

yro

dy,

•

śpie

wa

pio

senk

i, na

zyw

a p

rzed

mio

ty, p

owta

rza

wie

rszy

ki

w ję

zyku

ob

cym

now

ożyt

nym

mAJ

•d

ba

o hi

gie

nę o

sob

istą

–

ma

uksz

tałto

wan

e na

wyk

i hi

gie

nicz

ne z

wią

zane

z c

zyst

ośc

ią,

•ko

mun

ikuj

e p

otrz

ebę

ruch

u i o

dp

ocz

ynku

, •

akty

wni

e w

yko

nuje

ćw

icze

nia

kszt

ałtu

jące

sp

raw

ność

ruc

how

ą,

•sp

raw

nie

wyk

onu

je ć

wic

zeni

a ks

ztał

tują

ce p

raw

idło

wą

po

staw

ę ci

ała,

•ak

tyw

nie

ucze

stni

czy

w z

ajęc

iach

ry

tmiz

ując

ych

– p

op

raw

nie

sync

hro

nizu

je r

uchy

róż

nych

par

tii

ciał

a,

•ch

ętni

e uc

zest

nicz

y w

zab

awac

h ru

chow

ych

– ry

tmic

znyc

h,

muz

yczn

ych

i naś

lad

owcz

ych,

•uc

zest

nicz

y w

zab

awac

h ru

chow

ych

z p

rzyb

ora

mi l

ub b

ez

nich

, •

inte

resu

je s

ię k

reśl

enie

m

znak

ów, p

otra

fi w

yko

nać

czyn

nośc

i pre

cyzy

jne

zwią

zane

z

koo

rdyn

acją

ręk

a –

oko

, •

ma

pot

rzeb

ę d

ban

ia o

wła

sne

ciał

o,

•ak

tyw

nie

po

szuk

uje

od

pow

ied

zi

na p

ytan

ia, w

ykaz

uje

się

ciek

awo

ścią

i ak

tyw

nośc

ią

poz

naw

czą,

•

do

strz

ega

sens

byc

ia c

ierp

liwym

i c

zeka

nia

na s

woj

ą ko

lej,

•d

ost

rzeg

a ko

niec

zno

ść u

dzi

elen

ia

po

mo

cy k

ole

żanc

e lu

b k

ole

dze

, •

ma

świa

do

mo

ść w

arto

ści r

elac

ji z

inny

mi l

udźm

i, na

wią

zuje

rel

acje

uc

zuci

owe

z in

nym

i: b

uduj

e i s

tara

si

ę ut

rzym

ać w

ięzi

z in

nym

i, •

wyk

azuj

e w

rażl

iwo

ść w

rel

acja

ch

z lu

dźm

i i z

wie

rzęt

ami,

•uc

zy s

ię o

twar

teg

o ko

mun

ikow

ania

o

sob

ie (m

yśli,

ucz

ucia

, sp

ost

rzeż

enia

), •

chęt

nie

bie

rze

udzi

ał w

zab

awac

h te

mat

yczn

ych

ora

z d

owo

lnyc

h,

•ut

rzym

uje

rela

cje

z in

nym

i d

zieć

mi,

pot

rafi

prz

epro

sić,

pro

sić

o p

om

oc,

wyj

aśni

ć, c

o sp

raw

iło,

że s

ię g

niew

a lu

b z

łośc

i, i p

anuj

e na

d s

wo

im z

acho

wan

iem

,

•m

a p

ocz

ucie

od

pow

ied

zial

nośc

i za

wyk

ony

wan

e za

dan

ie, p

racę

i s

pra

wie

dliw

ośc

i w p

ost

ępow

aniu

w

ob

ec d

rug

ieg

o cz

łow

ieka

, •

do

strz

ega

war

tość

pra

cy i

dąż

enia

d

o ce

lu o

raz

koni

eczn

ośc

i byc

ia

wyt

rwał

ym i

rad

zeni

a so

bie

z

kryt

yką,

•

od

różn

iani

a p

ost

ępow

anie

p

rzyj

azne

od

wro

gie

go,

•ch

ętni

e p

osz

ukuj

e no

wyc

h in

form

acji,

akt

ywni

e sł

ucha

w

ypow

ied

zi in

nych

osó

b,

•za

pra

sza

inny

ch d

o za

baw

y i c

hętn

ie k

orz

ysta

z z

apro

szeń

, ja

kie

otrz

ymuj

e,

•ch

ętni

e p

od

ejm

uje

wsp

ółd

ział

anie

z

inny

mi d

zieć

mi w

cza

sie

wsp

óln

ie

wyk

ony

wan

ej p

racy

, •

dzi

eli s

ię s

wo

imi d

ośw

iad

czen

iam

i z

inny

mi d

zieć

mi,

chęt

nie

słuc

ha

o d

ośw

iad

czen

iach

inny

ch d

ziec

i, •

sto

suje

się

do

usta

lony

ch z

asad

w

cza

sie

gie

r, za

baw

, zaj

ęć

kier

owan

ych,

w t

ym s

zcze

gó

lnie

d

otyc

zący

ch b

ezp

iecz

neg

o za

chow

ania

,

•in

icju

je z

abaw

y ko

nstr

ukcy

jne

wyk

orz

ystu

jące

mat

eria

ł nat

ural

ny

ora

z el

emen

ty z

oto

czen

ia,

•p

osł

uguj

e si

ę li

czeb

nika

mi

w z

akre

sie

20,

•d

od

aje

i od

ejm

uje

w d

og

od

nym

d

la s

ieb

ie z

akre

sie,

w s

ytua

cji

użyt

kow

ej,

•p

rzel

icza

ele

men

ty z

bio

rów

, •

ukła

da

elem

enty

w z

bio

ry, s

zere

gi

i ryt

my,

•

rozp

ozna

je m

od

ele

mo

net

i ban

knot

ów,

•m

ówi p

łynn

ie, w

yraź

nie

i ryt

mic

znie

, •

rozw

iązu

je z

agad

ki d

otyc

zące

ks

iąże

k, o

pow

iad

a in

nym

d

ziec

iom

o s

wo

ich

prz

eżyc

iach

cz

ytel

nicz

ych,

o u

lub

iony

ch

bo

hate

rach

baj

ek i

op

owie

ści,

ob

jaśn

ia k

ole

jno

ść z

dar

zeń,

p

recy

zyjn

ie w

yraż

a sw

oje

op

inie

, •

rozu

mie

pyt

ania

i ak

tyw

nie

ucze

stni

czy

w ć

wic

zeni

ach

ort

ofo

nicz

no-m

uzyc

znyc

h,

68


cZErWiEc

•w

yko

nuje

sam

od

ziel

nie

czyn

nośc

i sa

mo

ob

sług

owe,

•

db

a o

swoj

e zd

row

ie, s

pra

wno

ść

ruch

ową

i bez

pie

czeń

stw

o –

ma

od

pow

ied

nio

rozw

inię

te n

awyk

i i z

acho

wan

ia z

tym

zw

iąza

ne,

•p

rzyj

muj

e p

raw

idło

wą

po

staw

ę,

sied

ząc

prz

y st

olik

u,

•w

ie, ż

e ja

k na

jczę

stsz

e p

rzeb

ywan

ie n

a św

ieży

m

pow

ietr

zu s

prz

yja

zdro

wiu

i w

zmac

nia

org

aniz

m w

wal

ce

z ch

oro

bą,

•

rozu

mie

szk

od

liwo

ść z

byt

dłu

gie

go

og

ląd

ania

tel

ewiz

ji i s

ied

zeni

e p

rzed

ko

mp

uter

em,

•w

yko

nuje

róż

ne fo

rmy

ruch

u: b

ieżn

e, s

kocz

ne,

z cz

wo

rako

wan

iem

, rzu

tne,

uc

zest

nicz

y w

zab

awac

h ru

chow

ych,

w t

ym r

ytm

iczn

ych,

m

uzyc

znyc

h, n

aśla

dow

czyc

h,

z p

rzyb

ora

mi l

ub b

ez n

ich,

•

spra

wni

e w

yko

nuje

i sa

mo

dzi

elni

e p

rop

onu

je ć

wic

zeni

a g

imna

styc

zne

wzm

acni

ając

e g

ibko

ść,

pra

wid

łow

ą p

ost

awę

ciał

a o

raz

tęży

znę

fizyc

zną,

•

wyk

onu

je c

zynn

ośc

i, ta

kie

jak:

sp

rząt

anie

, pak

owan

ie,

trzy

man

ie p

rzed

mio

tów

jed

ną r

ęką

i ob

urąc

z, m

ałyc

h p

rzed

mio

tów

z

wyk

orz

ysta

niem

od

pow

ied

nio

uksz

tałto

wan

ych

chw

ytów

dło

ni,

•w

ie, ż

e ży

cie

lud

zkie

jest

bez

cenn

e i n

ależ

y o

nie

db

ać, a

tak

że

rato

wać

je n

a m

iarę

moż

liwo

ści,

•ro

zróż

nia

emo

cje

i ucz

ucia

p

rzyj

emne

i ni

eprz

yjem

ne, m

a św

iad

om

ość

, że

od

czuw

ają

i prz

eżyw

ają

je w

szys

cy lu

dzi

e,

•je

st w

rażl

iwy

na p

iękn

o p

rzyr

od

y,

•d

ost

rzeg

a, ż

e na

jwię

kszą

w

rażl

iwo

ść n

ależ

y o

kaza

ć cz

łow

ieko

wi w

pot

rzeb

ie, ż

yjąc

emu

w g

ors

zych

war

unka

ch i

w t

rud

nej

sytu

acji,

•

ob

dar

za u

wag

ą in

ne d

ziec

i i o

sob

y d

oro

słe,

•za

uważ

a, ż

e ni

e w

szys

tkie

p

rzeż

ywan

e em

ocj

e i u

czuc

ia

mo

gą

być

po

dst

awą

do

po

dej

mow

ania

nat

ychm

iast

oweg

o d

ział

ania

, pan

uje

nad

nie

prz

yjem

ną

emo

cją,

np

. po

dcz

as c

zeka

nia

na

wła

sną

kole

j w z

abaw

ie lu

b in

nej

sytu

acji,

•

rozp

ozna

je i

nazy

wa

po

dst

awow

e em

ocj

e zw

iąza

ne

z p

od

ejm

owan

iem

now

ych

wyz

wań

•m

a św

iad

om

ość

nie

bez

pie

czeń

stw

w

ynik

ając

ych

z ni

eprz

estr

zeg

ania

za

kazó

w,

•p

rób

uje

udzi

elać

pie

rwsz

ej

po

mo

cy w

syt

uacj

i zag

roże

nia,

•

kom

unik

uje

się

z d

zieć

mi i

oso

bam

i d

oro

słym

i, w

yko

rzys

tują

c ko

mun

ikat

y w

erb

alne

i p

ozaw

erb

alne

, wyr

aża

swoj

e o

czek

iwan

ia s

po

łecz

ne w

ob

ec

inne

go

dzi

ecka

, gru

py,

•

pra

wid

łow

o w

zyw

a p

om

ocy

, za

wia

dam

ia s

łużb

y ra

tunk

owe,

p

osł

uguj

e si

ę sw

oim

imie

niem

, na

zwis

kiem

, ad

rese

m,

•ak

tyw

nie

ucze

stni

czy

w p

roce

sie

poz

naw

ania

zw

ycza

jów

i tr

adyc

ji m

iesz

kańc

ów in

nych

kra

jów

, w

yraż

a sw

oje

rozu

mie

nie

świa

ta,

zjaw

isk

i rze

czy

znaj

duj

ącyc

h si

ę w

blis

kim

oto

czen

iu z

a p

om

ocą

ję

zyka

mów

ione

go,

•

używ

a zw

rotó

w g

rzec

zno

ścio

wyc

h p

od

czas

pow

itani

a, p

ożeg

nani

a,

sytu

acji

wym

agaj

ącej

p

rzep

rosz

enia

i p

rzyj

ęcia

ko

nsek

wen

cji s

woj

ego

zach

owan

ia,

•w

ie, ż

e sa

mo

dzi

elno

ść je

st b

ard

zo

waż

ną c

echą

i na

leży

sta

rać

się

ją w

so

bie

roz

wija

ć z

po

mo

cą

do

rosł

ych,

•

pot

rafi

zako

mun

ikow

ać s

wój

na

stró

j, w

skaz

ać n

a p

rob

lem

i o

dm

ówić

dzi

ałan

ia w

sp

osó

b

wła

ściw

y d

la s

woj

ego

poz

iom

u ro

zwoj

u,

•w

yraż

a ek

spre

sję

twó

rczą

i r

ozum

ieni

e św

iata

za

po

mo

cą

różn

ych

form

eks

pre

sji

arty

styc

znej

(muz

yka,

pla

styk

a,

tani

ec) o

raz

poz

naw

czej

(o

pow

iad

anie

, zad

awan

ie p

ytań

, w

nio

skow

anie

), •

eksp

erym

entu

je z

gło

sem

, ry

tmem

, dźw

ięki

em, m

ater

iałe

m

pla

styc

znym

, •

po

dej

muj

e sa

mo

dzi

elną

ak

tyw

ność

poz

naw

czą

zwią

zaną

np

. z p

lano

wan

iem

po

dró

ży,

•na

zyw

a i o

dcz

ytuj

e sy

mb

ole

i zn

aki

umie

szcz

one

na

map

ach

dla

d

ziec

i, •

prz

elic

za i

klas

yfik

uje

wyb

rane

g

rup

y p

rzed

mio

tów

wed

ług

wie

lko

ści,

kszt

ałtu

ko

loru

i p

rzez

nacz

enia

, •

ukła

da

i od

twar

za s

zere

gi i

ryt

my,

•

szac

uje

i do

konu

je p

om

iaró

w,

•o

kreś

la k

ieru

nki,

•p

rzel

icza

, od

różn

ia li

czen

ie b

łęd

ne

od

po

pra

wne

go,

do

daj

e i o

dej

muj

e na

ko

nkre

tach

, po

dej

muj

e p

rób

y za

pis

ywan

ia o

blic

zeń

z p

om

ocą

na

uczy

ciel

a,•

rozp

ozna

je m

od

ele

pie

nięd

zy,

pot

rafi

po

dać

fun

kcję

pie

nięd

zy,

•o

dp

owia

da

na p

ytan

ia, o

pow

iad

a o

zdar

zeni

ach

z p

rzed

szko

la,

•o

bja

śnia

ko

lejn

ość

zd

arze

ń w

pro

styc

h hi

sto

ryjk

ach

ob

razk

owyc

h,

•uk

ład

a hi

sto

ryjk

i ob

razk

owe,

i. F

iZy

cZ

ny

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ec

ko:

ii. E

mo

cJo

nA

Ln

y

ob

SZ

Ar

ro

ZW

oJu

– d

zie

cko

:ii

i. S

Po

łE

cZ

ny

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ec

ko:

iV. P

oZ

nA

Wc

Zy

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ec

ko:

mAJ•

reag

uje

na s

ytua

cje

zag

raża

jące

b

ezp

iecz

eńst

wu

wła

snem

u i i

nnyc

h,

•p

op

raw

nie

trzy

ma

narz

ędzi

a p

isar

skie

, naś

lad

uje

ruch

y p

isar

skie

nau

czyc

iela

, •

wo

dzi

po

ślad

zie,

od

wzo

row

uje

szla

czki

ora

z p

rost

e ry

sunk

i, ko

loru

je r

ysun

ek w

g ko

du,

•

zap

amię

tuje

ukł

ad e

lem

entó

w

w r

ytm

ie i

pot

rafi

go

od

two

rzyć

, •

od

różn

ia li

tery

od

inny

ch z

nakó

w,

•p

raw

idło

wo

wyk

onu

je ć

wic

zeni

a na

dg

arst

ka i

dło

ni, w

zmac

niaj

ące

spra

wno

ść m

anua

lną,

•

dys

po

nuje

sp

raw

nośc

ią p

alcó

w

pot

rzeb

ną d

o w

yko

nyw

ania

d

rob

nych

, pre

cyzy

jnyc

h ru

chów

•d

oko

nuje

aut

op

reze

ntac

ji,

od

czuw

a d

umę

ze s

woj

ej p

racy

i j

ej e

fekt

ów, p

rób

uje

do

kony

wać

sa

mo

oce

ny i

oce

ny k

ole

żeńs

kiej

, •

po

d k

ieru

nkie

m n

aucz

ycie

la p

anuj

e na

d s

tres

em w

cza

sie

wys

tąp

ieni

a p

ublic

zneg

o, p

rzed

staw

ia s

woj

e em

ocj

e i u

czuc

ia, w

ciel

ając

się

w

wyb

rany

ch b

oha

teró

w b

ajek

i o

pow

ieśc

i, •

prz

eżyw

a em

ocj

e zw

iąza

ne z

e św

iate

m p

rzyr

od

y i k

om

unik

uje

je in

nym

•in

tere

suje

się

his

tori

ą sw

ojej

ro

dzi

ny, r

egio

nu i

kraj

u –

na p

od

staw

ie o

pow

iad

ań, l

egen

d

i wsp

om

nień

ro

dzi

nnyc

h,

•in

tere

suje

się

wyb

rany

mi

zaw

od

ami,

w t

ym r

ówni

eż

zaw

od

ami s

wo

ich

blis

kich

, •

wyo

bra

ża s

ob

ie s

ieb

ie

wyk

onu

jące

go

okr

eślo

ny z

awó

d

i wci

ela

się

w r

olę

, •

od

kryw

a w

arto

ść r

ozw

ijani

a sw

oic

h ta

lent

ów i

po

szan

owan

ia

tale

ntów

inny

ch lu

dzi

, •

rozu

mie

, że

uczu

cie

zazd

rośc

i ni

e p

rzyn

osi

ko

rzyś

ci, i

do

strz

ega

war

tość

w r

óżni

cach

i w

ielo

ści

kultu

row

ej,

•w

yraż

a sw

oją

miło

ść d

o m

amy

i cał

ej r

od

ziny

po

prz

ez

prz

ygot

owan

ie n

iesp

od

zian

ki,

laur

ki, p

rzed

staw

ieni

a, c

iesz

y si

ę,

kied

y m

oże

inny

m c

oś

ofia

row

ać,

•d

ost

rzeg

a, ż

e zw

ierz

ęta

maj

ą zd

oln

ość

od

czuw

ania

, wsp

ółd

ział

a z

dzi

ećm

i po

dcz

as o

pie

ki n

ad

zwie

rzęt

ami

•w

ypow

iad

a si

ę na

tem

at

wyb

rane

go

prz

ez s

ieb

ie z

awo

du,

m

a o

dp

owie

dni

zas

ób

sło

wni

ctw

a,•

rozu

mie

sen

s ża

rtów

sło

wny

ch

lub

syt

uacy

jnyc

h, p

rób

uje

sam

od

ziel

nie

kons

truo

wać

śm

iesz

ne h

isto

rie,

•

po

dej

muj

e sa

mo

dzi

elną

ak

tyw

ność

poz

naw

czą,

szu

kają

c in

form

acji

na t

emat

wyb

rany

ch

zwie

rząt

i ro

ślin

, •

op

isuj

e d

awne

wyd

arze

nia,

oso

by,

w

ykaz

uje

po

cząt

ki m

yśle

nia

hist

ory

czne

go,

•

po

dej

muj

e p

rób

y cz

ytan

ia

pro

styc

h w

yraz

ów i

zdań

, •

wys

łuch

uje

gło

ski w

nag

łosi

e i w

ygło

sie,

•

pow

tarz

a ry

mow

anki

i p

rost

e w

iers

zyki

w ję

zyku

ojc

zyst

ym

i jęz

yku

ob

cym

, •

inte

resu

je s

ię li

tera

mi,

poz

naje

no

we

liter

y, p

rób

uje

je z

apis

ywać

, •

do

strz

ega,

że

na ś

wie

cie

wys

tę-

puj

ą ró

żnic

e w

kra

job

raza

ch, g

a-tu

nkac

h zw

ierz

ąt i

rośl

in ż

yjąc

ych

w d

anym

reg

ioni

e –

wid

zi w

arto

ść

w r

óżno

rod

nośc

i i w

ielo

ści,

•p

otra

fi w

ymie

nić

kilk

a g

atun

ków

ro

ślin

i zw

ierz

ąt, p

od

ejm

uje

pró

by

rozu

mie

nia

zjaw

isk

prz

yro

dni

czyc

h,

•o

pow

iad

a o

zwie

rzęt

ach

do

mow

ych,

•

rozu

mie

pro

ste

hist

ory

jki

op

owia

dan

e lu

b c

zyta

ne w

języ

ku

ob

cym

now

ożyt

nym

i p

rób

uje

je

pow

tórz

yć o

raz

twó

rczo

roz

wija

ć

69


cZErWiEc•

wyk

onu

je s

amo

dzi

elni

e cz

ynno

ści

sam

oo

bsł

ugow

e,

•d

ba

o sw

oje

zdro

wie

, sp

raw

ność

ru

chow

ą i b

ezp

iecz

eńst

wo

– m

a o

dp

owie

dni

o ro

zwin

ięte

naw

yki

i zac

how

ania

z t

ym z

wią

zane

, •

prz

yjm

uje

pra

wid

łow

ą p

ost

awę,

si

edzą

c p

rzy

sto

liku,

•

wie

, że

jak

najc

zęst

sze

prz

ebyw

anie

na

świe

żym

p

owie

trzu

sp

rzyj

a zd

row

iu

i wzm

acni

a o

rgan

izm

w w

alce

z

cho

rob

ą,

•ro

zum

ie s

zko

dliw

ość

zb

yt d

ług

ieg

o o

glą

dan

ia t

elew

izji

i sie

dze

nie

prz

ed k

om

put

erem

, •

wyk

onu

je r

óżne

form

y ru

chu:

bie

żne,

sko

czne

, z

czw

ora

kow

anie

m, r

zutn

e,

ucze

stni

czy

w z

abaw

ach

ruch

owyc

h, w

tym

ryt

mic

znyc

h,

muz

yczn

ych,

naś

lad

owcz

ych,

z

prz

ybo

ram

i lub

bez

nic

h,

•sp

raw

nie

wyk

onu

je i

sam

od

ziel

nie

pro

po

nuje

ćw

icze

nia

gim

nast

yczn

e w

zmac

niaj

ące

gib

kość

, p

raw

idło

wą

po

staw

ę ci

ała

ora

z tę

żyzn

ę fiz

yczn

ą,

•w

yko

nuje

czy

nno

ści,

taki

e ja

k: s

prz

ątan

ie, p

akow

anie

, tr

zym

anie

prz

edm

iotó

w je

dną

ręk

ą i o

bur

ącz,

mał

ych

prz

edm

iotó

w

z w

yko

rzys

tani

em o

dp

owie

dni

o uk

szta

łtow

anyc

h ch

wyt

ów d

łoni

,

•w

ie, ż

e ży

cie

lud

zkie

jest

bez

cenn

e i n

ależ

y o

nie

db

ać, a

tak

że

rato

wać

je n

a m

iarę

moż

liwo

ści,

•ro

zróż

nia

emo

cje

i ucz

ucia

p

rzyj

emne

i ni

eprz

yjem

ne, m

a św

iad

om

ość

, że

od

czuw

ają

i prz

eżyw

ają

je w

szys

cy lu

dzi

e,

•je

st w

rażl

iwy

na p

iękn

o p

rzyr

od

y,

•d

ost

rzeg

a, ż

e na

jwię

kszą

w

rażl

iwo

ść n

ależ

y o

kaza

ć cz

łow

ieko

wi w

pot

rzeb

ie, ż

yjąc

emu

w g

ors

zych

war

unka

ch i

w t

rud

nej

sytu

acji,

•

ob

dar

za u

wag

ą in

ne d

ziec

i i o

sob

y d

oro

słe,

•za

uważ

a, ż

e ni

e w

szys

tkie

p

rzeż

ywan

e em

ocj

e i u

czuc

ia

mo

gą

być

po

dst

awą

do

po

dej

mow

ania

nat

ychm

iast

oweg

o d

ział

ania

, pan

uje

nad

nie

prz

yjem

ną

emo

cją,

np

. po

dcz

as c

zeka

nia

na

wła

sną

kole

j w z

abaw

ie lu

b in

nej

sytu

acji,

•

rozp

ozna

je i

nazy

wa

po

dst

awow

e em

ocj

e zw

iąza

ne

z p

od

ejm

owan

iem

now

ych

wyz

wań

•m

a św

iad

om

ość

nie

bez

pie

czeń

stw

w

ynik

ając

ych

z ni

eprz

estr

zeg

ania

za

kazó

w,

•p

rób

uje

udzi

elać

pie

rwsz

ej

po

mo

cy w

syt

uacj

i zag

roże

nia,

•

kom

unik

uje

się

z d

zieć

mi i

oso

bam

i d

oro

słym

i, w

yko

rzys

tują

c ko

mun

ikat

y w

erb

alne

i p

ozaw

erb

alne

, wyr

aża

swoj

e o

czek

iwan

ia s

po

łecz

ne w

ob

ec

inne

go

dzi

ecka

, gru

py,

•

pra

wid

łow

o w

zyw

a p

om

ocy

, za

wia

dam

ia s

łużb

y ra

tunk

owe,

p

osł

uguj

e si

ę sw

oim

imie

niem

, na

zwis

kiem

, ad

rese

m,

•ak

tyw

nie

ucze

stni

czy

w p

roce

sie

poz

naw

ania

zw

ycza

jów

i tr

adyc

ji m

iesz

kańc

ów in

nych

kra

jów

, w

yraż

a sw

oje

rozu

mie

nie

świa

ta,

zjaw

isk

i rze

czy

znaj

duj

ącyc

h si

ę w

blis

kim

oto

czen

iu z

a p

om

ocą

ję

zyka

mów

ione

go,

•

używ

a zw

rotó

w g

rzec

zno

ścio

wyc

h p

od

czas

pow

itani

a, p

ożeg

nani

a,

sytu

acji

wym

agaj

ącej

p

rzep

rosz

enia

i p

rzyj

ęcia

ko

nsek

wen

cji s

woj

ego

zach

owan

ia,

•w

ie, ż

e sa

mo

dzi

elno

ść je

st b

ard

zo

waż

ną c

echą

i na

leży

sta

rać

się

ją w

so

bie

roz

wija

ć z

po

mo

cą

do

rosł

ych,

•

pot

rafi

zako

mun

ikow

ać s

wój

na

stró

j, w

skaz

ać n

a p

rob

lem

i o

dm

ówić

dzi

ałan

ia w

sp

osó

b

wła

ściw

y d

la s

woj

ego

poz

iom

u ro

zwoj

u,

•w

yraż

a ek

spre

sję

twó

rczą

i r

ozum

ieni

e św

iata

za

po

mo

cą

różn

ych

form

eks

pre

sji

arty

styc

znej

(muz

yka,

pla

styk

a,

tani

ec) o

raz

poz

naw

czej

(o

pow

iad

anie

, zad

awan

ie p

ytań

, w

nio

skow

anie

), •

eksp

erym

entu

je z

gło

sem

, ry

tmem

, dźw

ięki

em, m

ater

iałe

m

pla

styc

znym

, •

po

dej

muj

e sa

mo

dzi

elną

ak

tyw

ność

poz

naw

czą

zwią

zaną

np

. z p

lano

wan

iem

po

dró

ży,

•na

zyw

a i o

dcz

ytuj

e sy

mb

ole

i zn

aki

umie

szcz

one

na

map

ach

dla

d

ziec

i, •

prz

elic

za i

klas

yfik

uje

wyb

rane

g

rup

y p

rzed

mio

tów

wed

ług

wie

lko

ści,

kszt

ałtu

ko

loru

i p

rzez

nacz

enia

, •

ukła

da

i od

twar

za s

zere

gi i

ryt

my,

•

szac

uje

i do

konu

je p

om

iaró

w,

•o

kreś

la k

ieru

nki,

•p

rzel

icza

, od

różn

ia li

czen

ie b

łęd

ne

od

po

pra

wne

go,

do

daj

e i o

dej

muj

e na

ko

nkre

tach

, po

dej

muj

e p

rób

y za

pis

ywan

ia o

blic

zeń

z p

om

ocą

na

uczy

ciel

a,•

rozp

ozna

je m

od

ele

pie

nięd

zy,

pot

rafi

po

dać

fun

kcję

pie

nięd

zy,

•o

dp

owia

da

na p

ytan

ia, o

pow

iad

a o

zdar

zeni

ach

z p

rzed

szko

la,

•o

bja

śnia

ko

lejn

ość

zd

arze

ń w

pro

styc

h hi

sto

ryjk

ach

ob

razk

owyc

h,

•uk

ład

a hi

sto

ryjk

i ob

razk

owe,

i. F

iZy

cZ

ny

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ec

ko:

ii. E

mo

cJo

nA

Ln

y

ob

SZ

Ar

ro

ZW

oJu

– d

zie

cko

:ii

i. S

Po

łE

cZ

ny

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ec

ko:

iV. P

oZ

nA

Wc

Zy

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ec

ko:

mAJ

•re

aguj

e na

syt

uacj

e za

gra

żają

ce

bez

pie

czeń

stw

u w

łasn

emu

i inn

ych,

•

po

pra

wni

e tr

zym

a na

rzęd

zia

pis

arsk

ie, n

aśla

duj

e ru

chy

pis

arsk

ie n

aucz

ycie

la,

•w

od

zi p

o śl

adzi

e, o

dw

zoro

wuj

e sz

lacz

ki o

raz

pro

ste

rysu

nki,

kolo

ruje

rys

unek

wg

kod

u,

•za

pam

iętu

je u

kład

ele

men

tów

w

ryt

mie

i p

otra

fi g

o o

dtw

orz

yć,

•o

dró

żnia

lite

ry o

d in

nych

zna

ków

, •

pra

wid

łow

o w

yko

nuje

ćw

icze

nia

nad

gar

stka

i d

łoni

, wzm

acni

ając

e sp

raw

ność

man

ualn

ą,

•d

ysp

onu

je s

pra

wno

ścią

pal

ców

p

otrz

ebną

do

wyk

ony

wan

ia

dro

bny

ch, p

recy

zyjn

ych

ruch

ów

•d

oko

nuje

aut

op

reze

ntac

ji,

od

czuw

a d

umę

ze s

woj

ej p

racy

i j

ej e

fekt

ów, p

rób

uje

do

kony

wać

sa

mo

oce

ny i

oce

ny k

ole

żeńs

kiej

, •

po

d k

ieru

nkie

m n

aucz

ycie

la p

anuj

e na

d s

tres

em w

cza

sie

wys

tąp

ieni

a p

ublic

zneg

o, p

rzed

staw

ia s

woj

e em

ocj

e i u

czuc

ia, w

ciel

ając

się

w

wyb

rany

ch b

oha

teró

w b

ajek

i o

pow

ieśc

i, •

prz

eżyw

a em

ocj

e zw

iąza

ne z

e św

iate

m p

rzyr

od

y i k

om

unik

uje

je in

nym

•in

tere

suje

się

his

tori

ą sw

ojej

ro

dzi

ny, r

egio

nu i

kraj

u –

na p

od

staw

ie o

pow

iad

ań, l

egen

d

i wsp

om

nień

ro

dzi

nnyc

h,

•in

tere

suje

się

wyb

rany

mi

zaw

od

ami,

w t

ym r

ówni

eż

zaw

od

ami s

wo

ich

blis

kich

, •

wyo

bra

ża s

ob

ie s

ieb

ie

wyk

onu

jące

go

okr

eślo

ny z

awó

d

i wci

ela

się

w r

olę

, •

od

kryw

a w

arto

ść r

ozw

ijani

a sw

oic

h ta

lent

ów i

po

szan

owan

ia

tale

ntów

inny

ch lu

dzi

, •

rozu

mie

, że

uczu

cie

zazd

rośc

i ni

e p

rzyn

osi

ko

rzyś

ci, i

do

strz

ega

war

tość

w r

óżni

cach

i w

ielo

ści

kultu

row

ej,

•w

yraż

a sw

oją

miło

ść d

o m

amy

i cał

ej r

od

ziny

po

prz

ez

prz

ygot

owan

ie n

iesp

od

zian

ki,

laur

ki, p

rzed

staw

ieni

a, c

iesz

y si

ę,

kied

y m

oże

inny

m c

oś

ofia

row

ać,

•d

ost

rzeg

a, ż

e zw

ierz

ęta

maj

ą zd

oln

ość

od

czuw

ania

, wsp

ółd

ział

a z

dzi

ećm

i po

dcz

as o

pie

ki n

ad

zwie

rzęt

ami

•w

ypow

iad

a si

ę na

tem

at

wyb

rane

go

prz

ez s

ieb

ie z

awo

du,

m

a o

dp

owie

dni

zas

ób

sło

wni

ctw

a,•

rozu

mie

sen

s ża

rtów

sło

wny

ch

lub

syt

uacy

jnyc

h, p

rób

uje

sam

od

ziel

nie

kons

truo

wać

śm

iesz

ne h

isto

rie,

•

po

dej

muj

e sa

mo

dzi

elną

ak

tyw

ność

poz

naw

czą,

szu

kają

c in

form

acji

na t

emat

wyb

rany

ch

zwie

rząt

i ro

ślin

, •

op

isuj

e d

awne

wyd

arze

nia,

oso

by,

w

ykaz

uje

po

cząt

ki m

yśle

nia

hist

ory

czne

go,

•

po

dej

muj

e p

rób

y cz

ytan

ia

pro

styc

h w

yraz

ów i

zdań

, •

wys

łuch

uje

gło

ski w

nag

łosi

e i w

ygło

sie,

•

pow

tarz

a ry

mow

anki

i p

rost

e w

iers

zyki

w ję

zyku

ojc

zyst

ym

i jęz

yku

ob

cym

, •

inte

resu

je s

ię li

tera

mi,

poz

naje

no

we

liter

y, p

rób

uje

je z

apis

ywać

, •

do

strz

ega,

że

na ś

wie

cie

wys

tę-

puj

ą ró

żnic

e w

kra

job

raza

ch, g

a-tu

nkac

h zw

ierz

ąt i

rośl

in ż

yjąc

ych

w d

anym

reg

ioni

e –

wid

zi w

arto

ść

w r

óżno

rod

nośc

i i w

ielo

ści,

•p

otra

fi w

ymie

nić

kilk

a g

atun

ków

ro

ślin

i zw

ierz

ąt, p

od

ejm

uje

pró

by

rozu

mie

nia

zjaw

isk

prz

yro

dni

czyc

h,

•o

pow

iad

a o

zwie

rzęt

ach

do

mow

ych,

•

rozu

mie

pro

ste

hist

ory

jki

op

owia

dan

e lu

b c

zyta

ne w

języ

ku

ob

cym

now

ożyt

nym

i p

rób

uje

je

pow

tórz

yć o

raz

twó

rczo

roz

wija

ć

70


FiZ

yc

Zn

y

ob

SZ

Ar

ro

ZW

oJu

– d

zie

cko

:ii

. Em

oc

Jon

AL

ny

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ec

ko:

iii.

SP

oł

Ec

Zn

y

ob

SZ

Ar

ro

ZW

oJu

– d

zie

cko

:iV

. Po

Zn

AW

cZ

y

ob

SZ

Ar

ro

ZW

oJu

– d

zie

cko

:

cZErWiEc•

wyk

azuj

e sp

raw

ność

cia

ła

i ko

ord

ynac

ję w

sto

pni

u p

ozw

alaj

ącym

na

rozp

ocz

ęcie

el

emen

tarn

ej n

auki

czy

nno

ści

złoż

ony

ch, t

akic

h ja

k cz

ytan

ie

i pis

anie

, sto

suje

pra

wid

łow

y ch

wyt

pis

arsk

i po

dcz

as r

ysow

ania

, sp

raw

nie

rysu

je, k

reśl

i, p

od

ejm

uje

pró

by

pis

ania

lite

r i c

yfr

•na

zyw

a i r

ozp

ozna

je w

arto

ści

zwią

zane

z u

mie

jętn

ośc

iam

i i z

acho

wan

iam

i sp

ołe

czny

mi,

np. s

zacu

nek

do

dzi

eci i

do

rosł

ych,

sz

acun

ek d

o za

sad

y fa

ir-p

lay,

ży

czliw

ość

oka

zyw

ana

dzi

ecio

m

i do

rosł

ym –

ob

owią

zkow

ość

, p

rzyj

aźń,

rad

ość

, dzi

elen

ie s

ię

z in

nym

i, •

do

strz

ega

war

tość

byc

ia z

dru

gim

cz

łow

ieki

em, s

zanu

je g

o, a

prz

y ty

m p

rzej

awia

po

czuc

ie w

łasn

ej

war

tośc

i jak

o o

sob

y,

•na

wią

zuje

i ut

rzym

uje

rela

cje

rów

ieśn

icze

,•

oce

nia

swoj

e za

chow

anie

w

ko

ntek

ście

po

dję

tych

czy

nno

ści

i zad

ań o

raz

prz

yjęt

ych

norm

g

rup

owyc

h,

•p

rzyj

muj

e, r

esp

ektu

je i

two

rzy

zasa

dy

zab

awy

w g

rup

ie,

•w

spó

łdzi

ała

z d

zieć

mi w

zab

awie

, p

raca

ch u

żyte

czny

ch, p

od

czas

o

dp

ocz

ynku

, •

ma

po

czuc

ie w

łasn

ej w

arto

ści j

ako

oso

by,

wyr

aża

szac

unek

wo

bec

in

nych

osó

b i

prz

estr

zeg

ając

ty

ch w

arto

ści,

naw

iązu

je r

elac

je

rów

ieśn

icze

, •

resp

ektu

je p

raw

a i o

bow

iązk

i in

nych

osó

b, z

wra

ca u

wag

ę na

ind

ywid

ualn

e p

otrz

eby,

•w

ykaz

uje

mot

ywac

ję d

o d

ział

ania

i p

ozna

wan

ia s

ieb

ie, i

nnyc

h i c

ałeg

o św

iata

•re

cytu

je w

iers

zyki

, rym

owan

ki,

•p

od

ejm

uje

pró

by

zap

isyw

ania

ni

ektó

rych

lite

r w

cel

u st

wo

rzen

ia

kom

unik

atu

do

inny

ch o

sób

, •

po

sług

uje

się

języ

kiem

po

lski

m

w m

owie

zro

zum

iałe

j dla

dzi

eci

i osó

b d

oro

słyc

h, m

ówi p

łynn

ie,

wyr

aźni

e,•

po

dej

muj

e p

rób

y cz

ytan

ia,

inte

resu

je s

ię li

tera

mi,

wie

rsza

mi,

info

rmac

jam

i zap

isan

ymi

w k

siąż

kach

, fo

lder

ach,

gaz

etac

h,

•p

osł

uguj

e si

ę p

ojęc

iam

i d

otyc

zący

mi z

jaw

isk

prz

yro

dni

czyc

h (s

łońc

e, d

eszc

z,

tęcz

a, r

ozw

ój r

ośl

in),

•zn

a ro

ślin

y i z

wie

rzęt

a z

wła

sneg

o ot

ocz

enia

, •

inte

resu

je s

ię ś

wia

tem

prz

yro

dy

i eko

log

ią,

•ro

zum

ie p

rost

e p

ole

ceni

a w

języ

ku

ob

cym

now

ożyt

nym

, pow

tarz

a p

rost

e w

iers

ze i

pio

senk

i, na

zyw

a p

rzed

mio

ty i

czyn

nośc

i

71

i. F

iZy

cZ

ny

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ec

ko:

ii. E

mo

cJo

nA

Ln

y

ob

SZ

Ar

ro

ZW

oJu

– d

zie

cko

:ii

i. S

Po

łE

cZ

ny

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ec

ko:

iV. P

oZ

nA

Wc

Zy

o

bS

ZA

r r

oZ

Wo

Ju –

dzi

ec

ko:

cZErWiEc

•w

ykaz

uje

spra

wno

ść c

iała

i k

oo

rdyn

ację

w s

top

niu

poz

wal

ając

ym n

a ro

zpo

częc

ie

elem

enta

rnej

nau

ki c

zynn

ośc

i zł

ożo

nych

, tak

ich

jak

czyt

anie

i p

isan

ie, s

tosu

je p

raw

idło

wy

chw

yt p

isar

ski p

od

czas

rys

owan

ia,

spra

wni

e ry

suje

, kre

śli,

po

dej

muj

e p

rób

y p

isan

ia li

ter

i cyf

r

•na

zyw

a i r

ozp

ozna

je w

arto

ści

zwią

zane

z u

mie

jętn

ośc

iam

i i z

acho

wan

iam

i sp

ołe

czny

mi,

np. s

zacu

nek

do

dzi

eci i

do

rosł

ych,

sz

acun

ek d

o za

sad

y fa

ir-p

lay,

ży

czliw

ość

oka

zyw

ana

dzi

ecio

m

i do

rosł

ym –

ob

owią

zkow

ość

, p

rzyj

aźń,

rad

ość

, dzi

elen

ie s

ię

z in

nym

i, •

do

strz

ega

war

tość

byc

ia z

dru

gim

cz

łow

ieki

em, s

zanu

je g

o, a

prz

y ty

m p

rzej

awia

po

czuc

ie w

łasn

ej

war

tośc

i jak

o o

sob

y,

•na

wią

zuje

i ut

rzym

uje

rela

cje

rów

ieśn

icze

,•

oce

nia

swoj

e za

chow

anie

w

ko

ntek

ście

po

dję

tych

czy

nno

ści

i zad

ań o

raz

prz

yjęt

ych

norm

g

rup

owyc

h,

•p

rzyj

muj

e, r

esp

ektu

je i

two

rzy

zasa

dy

zab

awy

w g

rup

ie,

•w

spó

łdzi

ała

z d

zieć

mi w

zab

awie

, p

raca

ch u

żyte

czny

ch, p

od

czas

o

dp

ocz

ynku

, •

ma

po

czuc

ie w

łasn

ej w

arto

ści j

ako

oso

by,

wyr

aża

szac

unek

wo

bec

in

nych

osó

b i

prz

estr

zeg

ając

ty

ch w

arto

ści,

naw

iązu

je r

elac

je

rów

ieśn

icze

, •

resp

ektu

je p

raw

a i o

bow

iązk

i in

nych

osó

b, z

wra

ca u

wag

ę na

ind

ywid

ualn

e p

otrz

eby,

•w

ykaz

uje

mot

ywac

ję d

o d

ział

ania

i p

ozna

wan

ia s

ieb

ie, i

nnyc

h i c

ałeg

o św

iata

•re

cytu

je w

iers

zyki

, rym

owan

ki,

•p

od

ejm

uje

pró

by

zap

isyw

ania

ni

ektó

rych

lite

r w

cel

u st

wo

rzen

ia

kom

unik

atu

do

inny

ch o

sób

, •

po

sług

uje

się

języ

kiem

po

lski

m

w m

owie

zro

zum

iałe

j dla

dzi

eci

i osó

b d

oro

słyc

h, m

ówi p

łynn

ie,

wyr

aźni

e,•

po

dej

muj

e p

rób

y cz

ytan

ia,

inte

resu

je s

ię li

tera

mi,

wie

rsza

mi,

info

rmac

jam

i zap

isan

ymi

w k

siąż

kach

, fo

lder

ach,

gaz

etac

h,

•p

osł

uguj

e si

ę p

ojęc

iam

i d

otyc

zący

mi z

jaw

isk

prz

yro

dni

czyc

h (s

łońc

e, d

eszc

z,

tęcz

a, r

ozw

ój r

ośl

in),

•zn

a ro

ślin

y i z

wie

rzęt

a z

wła

sneg

o ot

ocz

enia

, •

inte

resu

je s

ię ś

wia

tem

prz

yro

dy

i eko

log

ią,

•ro

zum

ie p

rost

e p

ole

ceni

a w

języ

ku

ob

cym

now

ożyt

nym

, pow

tarz

a p

rost

e w

iers

ze i

pio

senk

i, na

zyw

a p

rzed

mio

ty i

czyn

nośc

i

Zgod

nie

z za

pisa

mi p

odst

awy

prog

ram

owej

dzi

ecko

w p

rzed

-sz

kolu

w z

akre

sie e

duka

cji j

ęzyk

owej

poz

naje

alfa

bet l

iter

pol-

skic

h (3

2 lit

ery)

, roz

pozn

aje

liter

y, kt

órym

i jes

t zai

nter

esow

ane

na s

kute

k za

baw

y i s

pont

anic

znyc

h od

kryć

, odc

zytu

je k

rótk

ie

wyr

azy

utw

orzo

ne z

poz

nany

ch li

ter

w fo

rmie

nap

isów

dru

ko-

wan

ych

doty

cząc

e tr

eści

zna

jduj

ącyc

h za

stos

owan

ie w

cod

zien

-ne

j akt

ywno

ści.

Nat

omia

st w

zak

resie

edu

kacj

i mat

emat

yczn

ej:

posłu

guje

się

licz

ebni

kam

i głó

wny

mi i

por

ządk

owym

i, ro

zpo-

mie

siąc

wrz

esi

eń

pa

ździ

ern

iklis

top

ad

gru

dzi

eń

styc

zeń

luty

ma

rze

ck

wie

cie

ńm

aj

cze

rwie

c

tyd

zie

ń1

23

45

67

89

1011

1213

1415

1617

1819

2021

2223

2425

2627

2829

3031

3233

3435

3637

3839

pro

po

zycj

a lit

ery

okr

es

adap

tacy

jny

OA

EI

MT

LU

KD

YB

CN

PR

SW

ZG

ŁF

JH

ŻŚ

ŹĆ

ńÓ

ąę

pro

po

zycj

a lic

zby

12

34

56

78

90

1011

1213

1415

1617

1819

20

znaj

e cyf

ry o

znac

zają

ce li

czby

od

0 do

10, e

kspe

rym

entu

je z

two-

rzen

iem

kol

ejny

ch li

czb.

A

by p

omóc

zap

lano

wać

pra

cę n

aucz

ycie

lom

, pr

opon

ujem

y w

prow

adze

nie

dzie

cka

w św

iat l

iter i

licz

b w

g pr

ezen

tow

anej

ni-

żej k

olej

nośc

i i te

mpa

. Ta

prop

ozyc

ja m

oże

być

dow

olni

e m

ody-

fikow

ana

w z

ależ

nośc

i od

zain

tere

sow

ań, m

ożliw

ości

i po

trze

b dz

ieci

. Ana

logi

czna

kol

ejno

ść i

tem

po p

reze

ntow

ania

lite

r i li

czb

jest

w g

rupa

ch 5

- i

6-la

tków

, co

ułat

wią

nau

czyc

ielo

wi

prac

ę w

gru

pach

mie

szan

ych.

72

Sposoby i warunki realizacji celów oraz zadań... w poszczególnych sferach rozwojowych z uwzględnieniem metod i form indywidualizacji

rozdział 5.

Nauczycielu, „Bądź sobą – szukaj własnej drogi. Poznaj siebie, zanim zechcesz dzieci poznawać. Zdaj sobie sprawę z tego, do czego sam jesteś zdolny (…). Ze wszystkich sam jesteś dzieckiem, które musisz poznać, wychować i wykształcić przede wszystkim. (…) Chcę nauczyć rozumieć i kochać cudowne, pełne życia i olśniewających niespodzianek – twórcze »nie wiem« współczesnej wiedzy w stosunku do dziecka. Chcę, by zrozumiano, że żadna książka, żaden lekarz nie zastąpią czujnej myśli, własnego uważnego spostrzegania”16.

Janusz Korczak, Jak kochać dziecko...

5.1. Metody wychowawcze i edukacyjne z uwzględnieniem metod wspierających procesy indywidualizacji w ramach zintegrowanych

działań nauczycieli i specjalistów

Zaproponowane w programie metody wychowawcze i edukacyjne stanowią repertuar, z którego zgodnie z potrzebami i możliwościami dzieci korzysta nauczyciel, dowolnie je modyfikując lub dostosowując na podstawie wniosków z prowadzonych obserwacji.

Indywidualizacja pracy wynika bezpośrednio z obserwacji i diagnozy prowadzonej od momentu objęcia dziecka wychowaniem przedszkolnym. Przejawia się m.in. w spiral-nym doborze treści, a także ułożeniu ich w taki sposób, aby zarówno trzy-, cztero-, jak i pięcio- oraz sześciolatek w tym samym okresie kształtował tę samą umiejętność lub sprawność, ale na innym poziomie stosownie do jego możliwości i potrzeb rozwojowych. Dzięki temu regularnie i systematycznie trenujemy, kształcimy, utrwalamy, stymulujemy aktywność dziecka zgodnie z jego rytmem rozwoju. Daje to dodatkowe atuty nauczycie-lom pracującym w grupach mieszanych.

Indywidualizacja dotyczy również odpowiedniego doboru poleceń dla dzieci (to samo ćwiczenie – różny stopień trudności), sojuszu metod, które mają zapewnić dziecku odpo-wiednią stymulację z uwzględnieniem jego indywidualnych możliwości (np. nauka czy-tania według prof. J. Cieszyńskiej), a także organizacji pracy w czasie zajęć.

Konieczne jest również dążenie do organizacji jak największej liczby zajęć w ruchu i przestrzeni oraz szukanie możliwości łączenia treści muzycznych z treściami matema-tycznymi.

16 J. Korczak, Jak kochać dziecko. Dziecko w rodzinie, Instytut Książki, Warszawa 2012, s. 14.

73

Metody wychowawcze

W przypadku rozwijania myślenia matematycznego włączamy dzieci w proces ob-serwacji, działania, manipulowania, grania, kreowania, porównywania, analizowania, natomiast w przypadku treści humanistycznych kładziemy nacisk na rozmowy, próby dyskusji, dziecięce filozofowanie, tworzenie zagadek, wymyślanie rebusów, budowanie opowiadań inspirowanych plamą, rysunkiem, dźwiękiem oraz przekłady intersemiotycz-ne w przypadku edukacji literackiej i artystycznej.

Muzyka towarzysząca dzieciom każdego dnia musi uwzględniać rytmikę, która reali-zowana zgodnie z kompetencjami nauczyciela ma wpływać na wszystkie sfery rozwojowe dziecka.

Program zakłada naukę jednej piosenki na dwa tygodnie, a w pozostałych dniach zo-stały zaplanowane: wyliczanki, zabawy rytmizujące, zabawy z wierszem przy muzyce, aktywne słuchanie muzyki klasycznej, ekspresja ruchowa przy różnych rodzajach mu-zyki.

Dobrze byłoby pozyskiwać do współpracy w realizacji programu np. jako lektorów lub instruktorów ciekawe osoby z lokalnego środowiska społecznego, a szczególnie rodziców lub opiekunów dzieci.

5.2. Metody wychowawcze

Metody wychowawcze, które proponujemy, bezpośrednio wypływają z definicji poję-cia „wychowanie” zawartego w ustawie Prawo oświatowe: Wychowanie rozumiane jako wspieranie dziecka w rozwoju ku pełnej dojrzałości w sferze fizycznej, emocjonalnej, in-telektualnej, duchowej i społecznej, które powinno być wzmacniane i uzupełniane przez działania z zakresu profilaktyki problemów dzieci i młodzieży17. Wspieranie to ma na celu przede wszystkim pomaganie dziecku w nabyciu samoświadomości, radzeniu sobie z przeżywaniem trudnych emocji, wyrabianiu wytrwałości i siły, co najlepiej obrazują słowa wybitnego pedagoga XX wieku Janusza Korczaka: „Jeżeli ktoś zrobił coś złego, naj-lepiej mu przebaczyć. Jeżeli zrobił coś złego, bo nie wiedział, to już wie teraz. Jeżeli zrobił coś złego nieumyślnie, będzie w przyszłości ostrożniejszy. Jeśli robi coś złego, bo mu się trudno przyzwyczaić, będzie się starał. Jeżeli zrobił coś złego, bo go namówili, już się nie będzie słuchał”18.

Metody wychowawcze inspirowane pedagogiką korczakowską:

• gazetka dziecięca „Mały Przegląd” uczyła planowej pracy, śmiałości w wypowiada-niu swych przekonań – u nas gazetka „Akcje Dzieciaków”,

• plebiscyt życzliwości i niechęci stosowany wśród wychowanków („+” oznaczał „lu-bię”, „–” oznaczał „nie lubię”, „0” – „jest mi obojętny”) – u nas plebiscyt dobroci,

17 Art. 1 pkt 3 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 – Prawo oświatowe (Dz.U. z 2017 r. poz. 59 i 949)18 J. Korczak – fragm. kodeksu koleżeńskiego obowiązującego w Naszym Domu, Wybór pism, t. II, Warszawa 1957,

s. 343.

74

Sposoby i warunki realizacji celów oraz zadań...

• księga „Dziękuję, proszę, przepraszam” – u nas „Księga życzliwości i zgody”,• system dyżurów dzieci obejmował np. pracę nad utrzymaniem czystości, pracę

w kuchni, pomoc słabszym – u nas system dyżurów, które w każdym tygodniu za-kładają m.in. pomaganie innym, dbałość o czystość, dbałość o kąciki, w tym przy-rodnicze,

• skrzynka na listy, do której dzieci wrzucały listy z pytaniami, prośbami, skargami – u nas skrzynka ważnych spraw,

• „szafa rzeczy znalezionych” – u nas pudło, w którym mieszczą się ciekawe rzeczy do wykorzystania w ramach różnych zabaw, gier i prac dzieci,

• sąd koleżeński – u nas samoocena zachowania i efektów wykonywanych ćwiczeń i tablica, na której same dzieci przyznają sobie buźki,

• oraz galeria sukcesów – miejsce, w którym w ciągu całego tygodnia dzieci przywie-szają swoje prace według własnego uznania, a w piątek następuje przegląd pomysłów i zawartości galerii oraz wspólna rozmowa o tym, co nam się najbardziej podoba w pracy każdego z nas.

Propozycja zasad obowiązujących w grupie:

1. Jesteśmy dla siebie dobrzy i mili. 2. Kiedy jest nam źle lub smutno, mamy prawo prosić o pomoc lub pobyć samemu.3. Pomagamy sobie nawzajem.4. Zachowujemy się bezpiecznie i życzliwie wobec siebie i innych. 5. Staramy się dzielić tym, co mamy.6. Wybaczamy sobie nawzajem.

Zasady są przedstawione za pomocą ilustracji oraz podpisów. Każda zasada musi być wyjaśniona dzieciom na podstawie przykładów, opowiadań i obrazków. Wszystkie dzieci akceptują w określony przez nauczyciela sposób ustalone zasady, a każdego dnia rano przed rozpoczęciem zajęć przypominają je sobie. Nauczyciel wspólnie z dziećmi ustala konsekwencje nieprzestrzegania zasad, a dziecko, które złamie zasadę, ma prawo do po-prawy i najpierw jest upominane, dopiero potem ponosi uzgodnioną karę. Kara dla dzie-cka może się wiązać tylko i wyłącznie z poniesieniem konsekwencji nieprzestrzegania zasady. Nie może dotyczyć innych czynności lub w jakikolwiek sposób poniżać dziecka albo naruszać jego godności lub poczucia bezpieczeństwa fizycznego i psychicznego.

Zadaniem nauczyciela jest doprowadzić w rozmowie z dzieckiem, które złamało usta-loną zasadę, do sytuacji, kiedy dziecko samo nazwie, co zrobiło źle, i spróbuje znaleźć sposób na naprawienie szkody. Dzieci muszą być wzmacniane w tym, w jaki sposób radzą sobie z pracą nad własnym zachowaniem, powinny być chwalone za każdy przejaw próby bycia lepszym, a także wspierane wtedy, kiedy popełnią kolejny błąd – nie piętnujemy dziecka, ale jego zachowanie, dając mu przy tym jasny komunikat naszej wiary w to, że będzie starało się być lepsze.

75

Metody edukacyjne nauczania i uczenia się

Ważne jest, aby nauczyciel wdrażał dzieci do samooceny i analizy własnego zachowania w danym dniu w sposób, który umożliwi dziecku zilustrowanie jego emocji, np. na tabli-cy samooceny zachowania – dążymy do tego, aby dzieci wypowiadały się na temat tego, w czym udaje się im być lepszymi wobec siebie i innych.

5.3. Metody edukacyjne nauczania i uczenia się

Metody i formy pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym powinny być dobierane przez nauczyciela zgodnie z rozpoznanymi potrzebami edukacyjnymi, rozwojowymi oraz możliwościami psychofizycznymi dzieci, a także ich zainteresowaniami. Bardzo często ze względu na nieharmonijny rozwój dziecka oraz różnorodność potrzeb i możliwości grupy nauczyciel musi zakładać pracę na kilku poziomach wymagań lub pracę, w której wykorzysta różne metody w procesie osiągania tego samego celu.

Dobór metod pracy determinują również treści i cele, jakie w danym tygodniu/dniu lub podczas zajęć realizuje nauczyciel na podstawie wniosków z obserwacji i planu pracy dydaktyczno-wychowawczej. Program zakłada, że najlepsze wyniki zostaną osiągnięte dzięki zastosowaniu sojuszu metod, w ramach którego nauczyciel połączy metody czynne, słowne i percepcyjne.

Za profesor Marią Kwiatkowską przyjmujemy następujący repertuar metod podsta-wowych19:METODY CZYNNE oparte na aktywności dziecka to m.in.:• Metoda ćwiczeń. Dzieci są pobudzane do naśladownictwa i utrwalania pewnych

czynności. Ćwiczenia te wzbogacają ich sprawność ruchową, ale nie tylko. Metoda ćwiczeń wzbogaca wiedzę i umiejętności praktyczne. Głównym celem tej metody jest kształtowanie pożądanych postaw u dzieci.

• Metoda zadań stawianych dziecku. Metoda oparta na samodzielnej działalności dzie-cka, indywidualnym rozwiązywaniu problemów i wysnuwaniu wniosków. Peda-gog stawia przed wychowankiem zadanie, które on rozwiązuje samodzielnie. Może to być na przykład tworzenie prac plastycznych, obserwacja przyrody albo rebusy, łamigłówki.

• Metoda kierowania własną działalnością dziecka. W tej metodzie nauczyciel jest zobo-wiązany do inspirowania dziecka oraz zachęcania go do samodzielnej działalności, samorozwoju.

• Metoda samodzielnych doświadczeń. Głównym celem tej metody jest ułatwienie dzie-ciom nawiązywania kontaktów społecznych, kontaktów z przyrodą, tradycją, kulturą oraz sztuką. Nauczyciele stwarzają warunki do spontanicznych zachowań, postępo-wań oraz zabawy, w tym również ekspresji twórczej dziecka.

19 M. Kwiatkowska, Podstawy pedagogiki przedszkolnej, Warszawa 1985.

76


METODY SłOWNE to:• Metoda żywego słowa. Metoda przygotowująca dzieci do pisania, czytania, a także

liczenia, oparta na pracy słowem. Pobudza wyobraźnię i procesy poznawcze. Uczy dzieci wrażliwości na piękno, pobudzając w nich pozytywne uczucia płynące z obco-wania z literaturą piękną. Dzieci dzięki tej metodzie poznają wartość słowa pisanego. Dlatego bardzo ważny jest odpowiedni dobór literatury – prezentowanie dzieciom wartościowych tekstów ze względu na treść i piękno języka.

• Instrukcje i objaśnienia, pokazy. Głównie dotyczą instruowania podczas przygotowa-nia się do wykonania zadania powierzonego dzieciom – wyzwalają w dziecku ukie-runkowaną obserwację i możliwość naśladowania. Towarzyszą poznawaniu nawy-ków higienicznych, rozwojowi fizycznemu i nabywaniu nowych umiejętności.

• Sposoby społecznego porozumienia. Metoda może przejawiać się w postaci dezapro-baty lub aprobaty, a także upomnień, wymagań, przekonywań, zakazów oraz naka-zów.

• Opowiadania, rozmowy, zagadki. Metody te silnie aktywizują pozytywne emocje u dzieci. Pomagają im rozwijać spostrzegawczość, logiczne myślenie, a także odwoły-wać się do posiadanej wiedzy. Rozwijają procesy poznawcze, zasób informacji i wie-dzy oraz pomagają dzieciom wzbogacać się intelektualnie.

METODY PERCEPCYJNE, czyli opierające się na obserwacjach, związane bezpośrednio z osobą nauczyciela. Są to: • Metoda przykładu. Metoda ta odwołuje się do przykładu osób dorosłych, czyli wzor-

ców. Opiekunowie dzieci powinni swoją postawą, zachowaniem, a także ubiorem dawać przykład.

• Metoda pokazu i obserwacji. Nauczyciel, stosując tę metodę, ma za zadanie skupić uwagę podopiecznego na obserwowanej czynności, rzeczy lub istocie, np. obserwacja psa czy pokaz sznurowania obuwia.

• Metoda uprzystępniania sztuki. Metoda opiera się na odbiorze dzieł sztuki, takich jak: obrazy, muzyka, literatura czy sztuka teatralna. Nauczyciel korzystający z tej metody powinien możliwie jak najpełniej przybliżyć przedszkolakom dzieła sztuki, pomóc im je zrozumieć i w odpowiedni sposób przeżyć.

Inne wartościowe metody pracy z dziećmi w przedszkolu, które można wykorzystywać jako uzupełnienie lub podstawę do planowanych strategii działania, to20:• Metoda gimnastyki twórczej (ekspresyjnej) Rudolfa Labana.

Metoda ta jest także nazywana metodą improwizacji ruchowej. Ważną rolę odgry-wa inwencja twórcza ćwiczącego, jego pomysłowość, fantazja oraz doświadczenie ruchowe. Operuje się zadaniami ruchowymi otwartymi i zamkniętymi, opowieścią ruchową, ruchem zabawowo-naśladowczym, inscenizacją, improwizacją ruchową,

20 Opisy metod opracowano m.in. z wykorzystaniem materiałów: http://pp15.edunet.tarnow.pl/pl/rodzice/metody

77


pantomimą, mimiką, groteską, kanonami ruchowymi, ćwiczeniami muzyczno-ru-chowymi przy użyciu instrumentów perkusyjnych oraz muzyki żywej i mechanicznej, zabawami rytmiczno-tanecznymi, elementami tańców regionalnych i narodowych, które komponuje się następnie w małe układy.

U podstaw tej metody leży naturalna ruchliwość i naturalny styl motoryki dzie-cka. Pozwala ona na posługiwanie się różnymi formami ruchu i ekspresji, jak: ćwiczenia muzyczno-ruchowe, zabawy, taniec, opowieść ruchowa, inscenizacja, improwizacja ruchowa, pantomima, sceny dramatyczne. W metodzie uwzględnia się łączenie ruchu z muzyką i rytmem, dlatego często przy realizacji zadań wykorzystuje się instrumenty perkusyjne. Każde dziecko wykonuje zadania ruchowe na swój spo-sób i pokaz wykonania jest zbędny, schodzi na dalszy plan. Należy tylko wyjaśnić dzieciom, co mają robić, a sposób wykonania będzie zależał od ich inwencji twórczej, pomysłowości, fantazji oraz doświadczeń ruchowych.

• Metoda Weroniki Sherborne. Jest prosta, naturalna i możliwa do zastosowania w każ-dych warunkach, bez konieczności używania przyrządów. Ćwiczymy na boso, w ni-skich, bezpiecznych pozycjach i bez elementu współzawodnictwa. Po intensywnym wysiłku stosujemy odpoczynek i relaks. Metoda ta nawiązuje do „języka ciała”, czyli ćwiczenia stanowią formę naszego komunikowania się z innymi. Ze względu na swo-ją prostotę i naturalność jest to metoda dla wszystkich. Każdy może w niej uczestni-czyć w takim zakresie, w jakim jest to dla niego możliwe. Nie ma słabych, gorszych czy smutnych. Wszyscy są aktywni, radośni i zwycięzcy. Każdemu coś się uda, każdy zostanie pochwalony i zachęcony do dalszych wysiłków.

• Metoda Kniessów. Celem tej metody jest kształtowanie i rozwój fizyczny dziecka przez ruch, muzykę, zastosowanie oryginalnych przyborów. Ćwiczenia odbywają się na wszystkich grupach mięśniowych z uwzględnieniem automasażu. Jednocześnie uwrażliwia się małe dziecko na piękno muzyki klasycznej. W metodzie tej główny nacisk kładzie się na ruch. Ważną rolę odgrywają przybory do ćwiczeń ruchowych i wytwarzania dźwięków.

• Metoda nauki matematyki prof. Edyty gruszczyk-Kolczyńskiej oraz Ewy Zielińskiej. Według tej metody w edukacji matematycznej przedszkolaków najważniejsze są osobiste doświadczenia dziecka. Stanowią one budulec, z którego dziecko tworzy pojęcia i umiejętności. Jeżeli doświadczenia są specjalnie dobrane, przyczyniają się także do rozwoju myślenia i hartowania dziecięcej odporności emocjonalnej w ze-tknięciu z problemem matematycznym. Celem metody jest wspomaganie rozwo-ju umysłowego dzieci. Zaplanowane działania służą wprowadzeniu nowych treści lub uporządkowania i ukierunkowania nagromadzonych doświadczeń. Głównym sposobem uczenia się matematyki jest rozwiązywanie zadań. Nauczyciel dostoso-wuje treści kształcenia do możliwości intelektualnych dzieci. Metoda wspomaga

78


rozwój umiejętności matematycznych i uczy dzieci radzenia sobie z emocjami. Sprzy-ja stymulowaniu uzdolnień matematycznych u dzieci, a także przygotowuje je do nauki matematyki w szkole. Wspiera również rozwój myślenia operacyjnego u dzieci i uodparnia je na sytuacje trudne.

• Metoda Dobrego Startu Marty Bogdanowicz. Założeniem Metody Dobrego Star-tu jest jednoczesne rozwijanie funkcji językowych, funkcji spostrzeżeniowych: wzrokowych, słuchowych, dotykowych, kinetycznych (czucie ruchu) i motorycznych oraz współdziałania między tymi funkcjami, czyli integracji percepcyjno-moto-rycznej. Są to funkcje, które leżą u podstaw złożonych czynności czytania i pisania. Usprawnianie w tym zakresie, jak również kształtowanie lateralizacji (ćwiczenia ustalania ręki dominującej) i orientacji w prawej i lewej stronie ciała jest wskazane dla dzieci przygotowujących się do nauki czytania i pisania. Ćwiczenia prowadzą do większej harmonii psychoruchowej: wyższego poziomu rozwoju i współdziałania funkcji intelektualnych (mowy, myślenia) i instrumentalnych (spostrzeżeniowo-ru-chowych). Dzięki temu dochodzi do prawidłowego wykonywania czynności rucho-wych we właściwym czasie i przestrzeni, w harmonii z czynnościami poznawczymi, w tym językowymi.

• Odimienna metoda nauki czytania według Ireny Majchrzak. Ta metoda jest programem edukacyjnym mającym na celu wczesne kształcenie umiejętności czytania z peł-nym rozumieniem tekstu od samego początku. Zaczyna od imienia dziecka, które zamierzamy wprowadzić w świat pisma. Ta metoda jest propozycją alternatywną w stosunku do najpowszechniej w Polsce stosowanej metody analityczno-syntetycz-nej. Podstawowym celem programu jest wykształcenie kompetencji czytelniczych w wieku przedszkolnym przez stworzenie warunków do samodzielnej obserwacji, dostrzegania różnic i podobieństw między różnymi elementami pisma i w efekcie do czytania tekstu ze zrozumieniem. Proponuje łańcuch zajęć i gier, dzięki którym dzie-cko w drodze samodzielnego rozumowania odkrywa i opanowuje technikę czytania. Wszystkie ogniwa tego łańcucha są nastawione na rozwój inteligencji dziecka.

• Sztuka składania papieru – origami. Origami jest sztuką, która przede wszystkim uczy obserwacji życia. Japońscy pedagodzy zwrócili uwagę na znaczenie warto-ści wychowawczej tej sztuki. Uznali, że kształtuje ona i wyrabia smak artystyczny, rozwija fantazję, zainteresowanie światem, wyrabia zręczność manualną, kształ-ci cierpliwość i uczy organizacji pracy. Działalność manualna, tak charaktery-styczna dla wieku przedszkolnego, znajduje możliwość realizacji także przez ro-bienie papierowych składanek. Składanie papieru wymaga już ukształtowanej do pewnego stopnia koordynacji ruchów rąk i współpracy palców. Łamanie papie-ru ćwiczy umiejętność panowania nad ruchami ręki, przechodzenia od ruchów szerokich i płynnych do drobnych, oderwanych i bardziej precyzyjnych. Zajęcia te

79


ukierunkowują spostrzegawczość, ćwiczą uwagę i wytrwałość, przyczyniają się do usprawniania koordynacji wzrokowo-ruchowej. Podczas składania modeli dzieci po-znają otaczającą rzeczywistość. Odtwarzając kształt, trzeba dokonać wielu operacji myślowych, wyodrębnić i scalić cechy, zapamiętać. Origami pomaga w utrwalaniu pojęć geometrycznych, takich jak trójkąt, kwadrat. W toku działania dziecko ujaw-nia swoje możliwości, pomysłowość i wyzwala aktywność. Nauczyciel musi poka-zać i objaśnić kolejne etapy, a następnie pomagać dziecku w kolejnych fazach skła-dania. Zadania muszą być dostosowane do możliwości manualnych i technicznych przedszkolaka. Wszystkie figurki są wykonywane zgodnie z instrukcją, ale ich zdobienie, sposób wykończenia pozostawiamy pomysłowości i twórczej inwencji dziecka.

• Pedagogika zabawy. Jest to metoda, która stwarza dzieciom możliwość działania w atmosferze akceptacji i zaufania. Jej celem jest dostarczenie prowadzącemu róż-norodnych pomysłów, które umożliwią świadomą i kreatywną pracę z grupą. Ak-tywizowanie dzieci w procesie nauczania jest obecnie uznawane za najważniejszą zasadę nauczania i uczenia się. Głównym celem pedagogiki zabawy są: harmonijny i wszechstronny rozwój dziecka, pomoc w odkrywaniu jego najlepszych cech.

• Drama. Jest specyficzną metodą w nauczaniu i wychowaniu, która polega na rozwią-zywaniu problemów przez działania w roli, przez uczestniczenie w fikcji dramatycz-nej, najczęściej improwizowanej lub opartej na tekście literackim. Drama uczy samo-dzielności myślenia i działania, aktywności i otwartości, rozwija emocje, wyobraźnię i fantazję, także elokwencję i plastykę ciała, wyrabia umiejętność współżycia i pracy w grupie.

• Metoda aktywnego słuchania muzyki według Batii Strauss. Metoda ta pozwala na przy-bliżenie dzieciom muzyki klasycznej. Dzieci aktywnie słuchają, tzn. słuchając, wy-konują proste ruchy rytmiczne na siedząco lub proste ruchy taneczne proponowane przez nauczyciela. W przypadku dzieci młodszych są to proste ruchy ilustracyjne, krótkie opowiadania związane z każdym utworem muzycznym. Dzięki „aktywne-mu słuchaniu” dzieci nieświadomie poznają strukturę utworu muzycznego. Kontakt z muzyką jest źródłem twórczych poczynań, różnorodnych poszukiwań, stymuluje do samowyrażania się (np. w tańcu, śpiewie). Poprzez kontakt z muzyką rozwijają się u dziecka pozytywne cechy charakteru, zdolności poznawcze, a cała osobowość jest kształtowana harmonijnie i wielostronnie.

• Metoda Carla Orffa. Twórca tej metody wyszedł z założenia, że ćwiczenie gimnastycz-ne należy rozwijać w ścisłej korelacji z kulturą rytmiczno-muzyczną oraz kulturą słowa. Jego zdaniem muzyka rodzi się z mowy, ruchu i gestu. Oznacza to w prakty-ce, że wykorzystane i przetworzone na język muzyczny powinno być to, co dziecku

80


najbliższe: słowo, gest, ruch, otoczenie. Zaspokojenie potrzeby ruchu w formie do-branej przez samo dziecko daje okazję do rozładowania napięć emocjonalnych i do ich odreagowania.

• Zabawy badawcze, doświadczenia, obserwacje przyrodnicze. Naturalną metodą po-znawczą dzieci w wieku przedszkolnym jest aktywność badawcza, która występu-je w dwóch postaciach. Pierwsza to samodzielne odkrywanie. Dziecko ma tu pełną swobodę działania, samo wyznacza sobie tempo i czas pracy, ale jednocześnie jest to uczenie się na podstawie prób i błędów, przez co dziecko jest narażone na wiele trudności i porażek. Drugi sposób – aktywność badawcza dziecka pod kierunkiem nauczyciela. Nauczyciel inicjuje sytuacje, prowokuje do stawiania pytań, udostępnia stosowne metody i pomoce badawcze, ukierunkowuje podczas badań i eksperymen-towania.

• gry planszowe. Gry i zabawy są częstym elementem zajęć w przedszkolu. Oprócz dobrej zabawy niosą ze sobą treści dydaktyczne i wychowawcze. Uczą przestrzegania ustalonych reguł. Wpływają na twórcze myślenie, rozwijają wyobraźnię, umiejętność planowania działań i przewidywania ich konsekwencji – podstawy myślenia strate-gicznego zmuszają do współdziałania, wymuszają precyzyjne redagowanie poleceń, są niekonwencjonalnym sposobem uczenia się – dają okazję do samooceny, współ-działania, nabywania odporności emocjonalnej i cierpliwości.

• Symulacje. To naśladowanie rzeczywistości, ćwiczenie najbardziej efektywnych za-chowań w bezpiecznych warunkach. Ideą symulacji jest doskonalenie konkretnych umiejętności oraz uczenie się na błędach popełnionych w bezpiecznej sytuacji ćwi-czeniowej. Symulacje mogą obejmować takie proste umiejętności, jak: nadawanie paczki na poczcie, zabawę w sklep czy lekarza. Symulacja ma wpływ na: kształtowa-nie systemu wartości, kształtowanie umiejętności poznawczych, rozwijanie umiejęt-ności społecznych przez utożsamienie się z własnymi przeżyciami, a poza tym głębo-ko zapada w pamięć i łatwo daje się odtworzyć.

• Metoda projektów. Jedną z kluczowych umiejętności dziecka jest twórcze myślenie. Taką możliwość daje metoda projektów. Polega ona na wykonaniu przez dzieci zadań przez samodzielne poszukiwania pod opieką nauczyciela. Dzieci podczas pracy nad projektem uczą się: przeprowadzania rozmów, samodzielnego poszukiwania mate-riałów, współdziałania w grupie i odpowiedzialności.

• Mapa pojęciowa. To metoda wizualnego przedstawienia problemu z wykorzysta-niem schematów, zwrotów, rysunków, symboli. Celem stosowania tej metody jest usystematyzowanie zdobytej wiedzy lub wizualizacja posiadanych wiadomości. Podczas pracy tą metodą dzieci doskonalą umiejętności techniczne, takie jak:

81


czytanie, pisanie, rysowanie, i umiejętności umysłowe, m.in. planowanie, klasyfikowanie. Muszą też współdziałać ze sobą, przekonywać o swoich racjach, a także rezygnować ze swoich pomysłów na rzecz dochodzenia do porozumienia. Praca z mapą pojęciową: uczy samodzielnego zdobywania wiedzy, posługiwania się poznanymi pojęciami, daje okazję doskonalenia czytania ze zrozumieniem, ułatwia zapamiętanie poznanych faktów przez poszukiwanie, segregowanie wiadomości, przedstawienie w postaci rysunku, uczy uważnego słuchania, oceny i samooceny – daje szansę wykazania się dzieciom z różnymi zdolnościami, stwarza możliwość współpracy/współdziałania.

• Burza mózgów. To najprostsza metoda aktywizująca. Pozwala na zgromadzenie w krótkim czasie dużej liczby pomysłów na rozwiązanie jakiegoś problemu. Plusem tego sposobu jest możliwość modyfikowania cudzych pomysłów lub na zasadzie sko-jarzenia podawanie innych. W czasie burzy mózgów pracuje się indywidualnie, ale na rzecz całego zespołu, którego zadaniem jest zgromadzenie jak największej liczby pomysłów czy faktów do danego problemu. Burzę mózgów stosuje się jako rozgrzew-kę umysłową dla: ustalenia zakresu posiadanej wiedzy, utrwalenia wcześniej zdo-bytej wiedzy, znalezienia najlepszego rozwiązania jakiegoś problemu. Zastosowanie burzy mózgów podczas pracy z dziećmi pozwala na: włączenie wszystkich dzieci do pracy, szybkie zgromadzenie dużej liczby pomysłów, przeprowadzenie rozgrywki umysłowej, naukę zwięzłego wyrażania myśli czy sprawdzenie posiadanej wiedzy.

• Metoda symultaniczno-sekwencyjna według prof. Jagody Cieszyńskiej. Podstawowym założeniem metodologicznym proponowanej strategii jest nauka czytania sylaba-mi. Dzieci uczą się odczytywać sylaby, a nigdy pojedyncze spółgłoski, bo nikt nie słyszy spółgłosek w izolacji, np. wymawiając spółgłoskę „t”, posługujemy się sylabą „ty” lub „te”. Poznawanie przez dziecko spółgłosek w sylabach jest zgodne z poglą-dami wybitnych językoznawców. Twierdzą oni, że uświadomienie sobie, że wyra-zy są zbudowane z sylab, jest dla dzieci w wieku przedszkolnym zadaniem łatwym. Umiejętność wydzielania głosek w wyrazach kształtuje się później, podczas nauki czytania i pisania. Metoda ta wykorzystuje naturalną skłonność każdego człowieka do mówienia sylabami.

Formy pracy w przedszkolu to „zaplanowane w czasie i przestrzeni wzajemne czynno-ści nauczyciela i dzieci. W systemie wychowania przedszkolnego formy te odnoszą się do całości sytuacji związanych z trybem dzieci i podstawowymi rodzajami ich działalności”. Program zakłada dwie formy zajęć – aktywności dziecka w przedszkolu: zajęcia kierowa-

ne i niekierowane.

Zajęcia kierowane przewidują większą ingerencję w aktywność dzieci ze strony nauczy-ciela i celową oraz zaplanowaną ścieżkę działań w taki sposób, aby doprowadzać dzieci do przewidywanych osiągnięć.

82


Zajęcia niekierowane odbywają się w obecności nauczyciela, ale bez jego ingerencji (z wyjątkiem sytuacji, w których będzie konieczna np. na prośbę dzieci lub specyfikę sytuacji). W czasie zajęć niekierowanych dzieci mają prowadzić własne doświadczenia, eksperymentować i eksplorować przestrzeń, w której się znajdują, ze szczególnym wyko-rzystaniem wyposażenia kącików zainteresowań.

O TYM WARTO PAMIĘTAĆNajważniejszą formą aktywności dziecka w przedszkolu jest zabawa. Program zakłada tę formę aktywności jako główny i dominujący sposób organizacji przestrzeni i działań dziecka. Metody opisane wyżej są dopełnieniem planowania i organizacji procesu wspo-magania rozwoju i aktywności dzieci w przedszkolu.

W czasie zajęć matematycznych lub w czasie gier i zabaw matematycznych warto pa-miętać o wartości pytań, które nauczyciel zadaje dzieciom, wyzwalając tym samym ich konkretne myślenie i aktywność procesów poznawczych. Przykładowe pytania do dzie-cka: Ile jest kasztanów? Czego jest więcej, liści czy piórek? Dlaczego tak jest? Ile muszę zabrać kamyków, żeby było ich tyle samo?

W czasie zabaw, gier lub zajęć na zbiorach warto pamiętać o podstawach wprowadza-jących dziecko w świat zbioru. Bardzo ważne jest porównywanie zbiorów, które powinno odbywać się w rytmie: jeden liść – jedno piórko, drugi liść – drugie piórko, trzeci liść – trzecie piórko, czwarty liść – nie ma już więcej piórek. Liści jest więcej niż piórek – za-uważa dziecko. Dzieci lubią rozwiązywać zagadki matematyczne mające charakter py-tań (zdań) implikacyjnych: Jeśli ze zbioru wszystkich liści zabierzesz tylko liście czerwone, to ile ich zostanie?

Przykład złożonego, nietypowego zadania, które możemy wykorzystać, upraszczając i przekładając na możliwości dzieci w grupie sześciolatków:

Zabawa w projektowanie – komunikat do dzieci: Zaprojektuj umeblowanie naszej sali, umieszczając w niej następujące przedmioty: 4 stoliki dla dzieci, przy każdym stoliku 6 krzesełek, jeden dywan, 1 biurko nauczyciela, przy którym stoi jedno krzesło, 3 szafki na zabawki, w każdej szafce są 4 półki… ciąg dalszy według pomysłów indywidualnych.

W sali znajduje się 10 doniczek z kwiatami, 1 akwarium z rybkami i tyle zabawek, ile sami zaprojektujemy.

Pomoce: kredki, kartki lub duża plansza na dywanie i wycięte z papieru elementy do ukła-dania oraz pudełka z kredkami dla każdego dziecka – praca grupowa

Alternatywna zabawa wykorzystująca matematykę to układanie na kartce symboli-zującej salę zajęć przedmiotów w kształcie określonych figur geometrycznych: tablicy w kształcie prostokąta, dywanu w kształcie kwadratu, zegara o tarczy w kształcie koła,

83


2 trójkątnych ramek na grupowe zdjęcia. Dodatkowe polecenia: Możesz dorysować inne przedmioty. W prawym dolnym rogu sali narysuj dywan. Po lewej stronie tablicy narysuj zegar, którego tarcza ma kształt koła. Na zegarze zaznacz, o której godzinie dzisiaj wstałaś/wstałeś. Zaplanuj, gdzie umieścisz dwie ramki na zdjęcia. Ramki mają kształt trójkąta. Wytnij z kolorowej kartki i wklej w dowolnym miejscu trójkąty.

Etapy nauki liczenia – zasady: • Trzeba sformułować konkretne zagadnienie mające sens dla dzieci i rozwiązywać je,

stosując rozumowanie odpowiadające temu kontekstowi, tak by było zgodne z życio-wymi doświadczeniami dzieci.

• W kolejnych analogicznych zadaniach należy stopniowo zmniejszać zależność roz-wiązania zadania od kontekstu.

• Dopiero po zdobyciu przez dzieci dostatecznie wielu doświadczeń powinno się prze-chodzić do bardziej abstrakcyjnych wersji tego samego zadania, prezentując je na zbiorach atematycznych, a następnie z wykorzystaniem cyfr jako symboli, z których korzystamy, zapisując liczby.

Bardzo inspirujące dla nauczyciela i niezwykle wartościowe dla dziecka może być poszu-kiwanie łącznika między muzyką a matematyką. Niżej zostały przedstawione pomysły na poszukiwanie tego typu nowatorskich rozwiązań:• przedstawienie stosunków przestrzennych na płaszczyźnie, różnicowanie i nazywa-

nie figur geometrycznych (ćwiczenia ruchowe w kole, w szeregu, układy zabaw ryt-micznych w różnych figurach geometrycznych),

• porównywanie różnic długości trwania dźwięków – od najdłuższego do najkrótsze-go (ćwiczenia słuchowe: dźwięki długie i krótkie, zabawa ruchowa),

• kształtowanie poczucia czasu, kierunku, • kształtowanie orientacji dotyczącej stosunków czasowych i przestrzennych,• kształtowanie pojęcia figur geometrycznych – różnice w kształtach,• zbiory – przykłady klasyfikacji przedmiotów według cech jakościowych (ćwiczenia

ruchowe i zabawy z metrum 2- i 3-miarowym),• liczby porządkowe – liczenie z taktowaniem na 2, 3, 4 (akcent metryczny regularny

i nieregularny),• godziny, zegar – piosenki o zegarze z ćwiczeniami ruchowymi,• ułamki ½; ¼ – pojęcie podziału wartości, zapis taktu, zabawy ruchowe,• stosunki przestrzenne w matematyce stanowią wstęp do geometrii; w muzyce zmie-

niają się w przestrzenne rozumienie ruchu zgodnie z czasowym przebiegiem taktu muzycznego, np. w tańcu lub w zabawach ruchowych,

• cechy wielkościowe w matematyce to mierzenie i porównywanie rozmaitych wiel-kości odcinków, w muzyce to czasowe ujmowanie różnych nut i podporządkowanie czasu ich trwania (metrum),

84


• zbiory i symbolika w obu kierunkach kształcenia wskazują na porządkowanie ele-mentów według kodu, np. zbiór kwadratów zawiera same kwadraty, bieg – same ósemki, marsz – ćwierćnuty; studiując zapis nutowy, dzieci doskonalą umiejętność liczenia, każda wartość nuty to określona miara,

• powtarzalność metryczno-rytmiczna pozwala zrozumieć zjawisko wielokrotności,• przesunięcie figury geometrycznej to transpozycja utworu lub jego części.

Muzyka ma ogromne możliwości integracyjne. Wpływając na sferę poznawczą, emo-cjonalną, motywacyjną, wykonawczą, prowadzi do wszechstronnego rozwoju dziecka, przyczynia się też do zainteresowania go sztuką, wzmaga ekspresję twórczą dzieci, ich zaangażowanie emocjonalne.

5.4. Wykorzystanie środków i pomocy dydaktycznych z uwzględnieniem warunków bezpiecznego i efektywnego

korzystania z nowoczesnych technologii

Wprowadzenie do procesu wspomagania rozwoju i edukacji dzieci środka dydaktycznego jest zdeterminowane konkretnymi potrzebami poznawczymi dzieci. Przede wszystkim dzieci powinny uczyć się korzystać z przedmiotów codziennego użytku lub takich po-mocy, które w bezpieczny sposób przygotują je do funkcjonowania we współczesnym świecie. Należy kierować się następującymi wskazówkami:• Kontakt dzieci z multimediami do czwartego roku życia powinien być maksymalnie

ograniczony. • Materiały i środki dydaktyczne stanowią zestawy specjalnie przygotowanych kart

pracy, wycinanek, składanek, plansz pokazowych, filmów, zestawy klocków.• Dziecko powinno mieć do dyspozycji co najmniej cztery kąciki zabaw: artystyczny,

przyrodniczy, konstrukcyjny, czytelniczy, w których spędza czas, bawiąc się zgodnie z własnym schematem doświadczeń i potrzeb.

• Dziecko powinno mieć do dyspozycji bezpieczne przedmioty codziennego użytku, których przeznaczenie i funkcję poza nauczycielem określa również samo dziecko w ramach ekspresji twórczej wywołanej zaciekawieniem, wyobraźnią lub działaniem nauczyciela.

• Dziecko powinno mieć okazję do zawieszenia lub ustawienia w galerii prac swojej pracy zgodnie z własnym przekonaniem i chęcią pochwalenia się swoim sukcesem.

• Dziecko powinno mieć do dyspozycji duże plansze do zabaw i gier w ruchu, po których może się swobodnie poruszać w ramach gry lub innych zasad ustalonych z nauczycielem, np. uczy się kodowania informacji z wykorzystaniem kolorów, symboli.

85

Plan metodyczny organizacji aktywności dzieci

5.5. Plan metodyczny organizacji aktywności dzieci

Praca nad każdym zagadnieniem tematycznym (kręgiem) została zorganizowana na pięć dni w tygodniu. W roku zaplanowano 39 tygodni pracy. Każdy z nich ma inną tematykę łączącą w sobie cele do realizacji również w grupach mieszanych, np. 5- i 6-latków.

Pierwszy dzień każdego tygodnia poświęcamy na zaangażowanie emocjonalne dzieci w treści i tematykę, którymi będą się zajmować w danym tygodniu. Zazwyczaj czas ten poświęcamy na tematykę z zakresu treści społeczno-przyrodniczych, emocji oraz umie-jętności społecznych. Dzieci są wdrażane w dziecięce filozofowanie, wchodzą w role, od-krywają świat relacji, emocji, są twórcze – wymyślają własne opowiadania.

Drugi oraz trzeci dzień tygodnia to głównie zabawy z literą, czytaniem, kreśleniem znaków, w tym również próby kreślenia liter oraz treningi pamięci, myślenia logicznego, krytycznego, analogicznego.

Czwarty dzień to połączenie treści o charakterze matematycznym z zagadnieniami z obszaru zajęć technicznych, konstrukcyjnych i ewentualnie multimedialnych. W tym dniu staramy się kłaść nacisk na przygotowanie do nauki matematyki, która jest wyko-rzystywana jako język techniki lub przekazu danych z prowadzonych obserwacji, do-świadczeń i eksperymentów.

Piąty dzień tygodnia to podsumowanie tego, co było w ciągu minionych czterech dni lub we wcześniejszych tygodniach – łączenie wiadomości i umiejętności oraz ukazanie dzieciom sensu uczenia się na wyższym poziomie aktywności. Dzieci podsumowują cały tydzień, opowiadają o tym, jak się czuły w przedszkolu, co im się najbardziej podobało, a co wzbudziło w nich przykre emocje, a także wskazują pozytywy w tym, co robiły i jak się zachowywali inni. Można wtedy stosować metodę plebiscytu życzliwości i dobroci oraz odwiedziny w galerii sukcesów, którą dzieci w czasie całego tygodnia wypełniały swoimi pracami. Tego dnia nauczycielowi proponujemy moment refleksji nad wnioska-mi z obserwacji grupy i poszczególnych wychowanków, a także czas na zaplanowanie ewentualnych zmian w procesach wspomagania rozwoju i edukacji dzieci w kolejnych tygodniach. Ważne jest, aby jeśli zachodzi taka konieczność, zapisywać swoje wnioski z obserwacji dzieci i na tej podstawie dawać dzieciom oraz rodzicom informację zwrotną o tym, jak dzieci sobie radziły, co było ich sukcesem, a co wciąż wymaga wsparcia.

86


Ramowy układ aktywności dzieci w tygodniu – propozycja (każdy nauczyciel ma prawo do tworzenia własnego podziału)

Poniedziałek – otwarcie tygodnia: literatura, emocje, umiejętności emocjonalno-społeczne, przyroda, aktywność artystyczna, zajęcia ruchowo-rytmiczne

Dziecko: obcuje z literaturą, tworzy wypowiedzi, trenuje pamięć i koncentrację uwagi, poszerza słownictwo, ćwiczy spostrzeganie i pracę na kartce, odwołuje się do swoich doświadczeń, analizuje, porównuje, podejmuje próby czytania globalnego, stosuje normy, zasady, tańczy, śpiewa, maluje, rysuje

Wtorek – poznanie litery, próby pisania, aktywność artystycz-na, aktywne słuchanie, edukacja czytelnicza, alfabetyzacja, zajęcia ruchowo-rytmiczne

Dziecko: stosuje normy, zasady, ćwiczy rozumienie, wnioskowanie, uogólnianie, przewidywanie, klasyfikowanie, konstruowanie, używa narzędzi codziennego użytku, doskonali motorykę małą, przygotowuje się do pisania: rysuje szlaczki, wodzi po śladzie, koloruje małe powierzchnie, poznaje literę, podejmuje próby pisania

Środa – próby czytania i rozwój percepcji odpowiedzialnych za uczenie się, aktyw-ność artystyczna, zaję-cia ruchowo-rytmiczne

Dziecko: stosuje normy, zasady, śpiewa, tańczy, naśladuje grę aktorską, przygotowuje się do czytania i pisania – podejmuje próby czytania*: sylab, wyrazów oraz prostych tekstów wyrazowo-ikonicznych

czwartek – cyfra, li-czenie, myślenie mate-matyczne i techniczne, zajęcia ruchowo-ryt-miczne

Dziecko: stosuje normy, zasady, poznaje cyfry i liczby, podejmuje próby wykorzystania liczb w zadaniach, doskonali myślenie matematyczne, wykorzystuje język matematyki do opisywania rzeczywistości, w tym przyrody ożywionej i nieożywionej

Piątek – podsumowanie i utrwalenie umiejętno-ści z tygodnia, aktyw-ność artystyczna, zaję-cia ruchowo-rytmiczne

Dziecko: stosuje normy, zasady, śpiewa, tańczy, uczy się szacunku do rodziny, kształtuje postawę obywatelską i patriotyczną, doskonali umiejętności z całego tygodnia, tworzy projekty w grupach, uzupełnia galerię sukcesów, podsumowuje pracę – co było trudne, co się podobało, tworzy inscenizacje

87

Realizacja pomocy psychologiczno-pedagogicznej...z uwzględnieniem aktualnych przepisów oraz podstaw naukowych dotyczących wspierania rozwoju dziecka

rozdział 6.

6.1. Modele i procedury udzielania dzieciom pomocy psychologiczno-pedagogicznej

Zamiast szukać u dzieci defektów, spójrzmy na ich potencjał – co ze sobą przynoszą, by kierować swoim rozwojem? (…) Dziecięcy mózg najpierw uczy się jedynie prostych powiązań, swoje możliwości rozszerza dopiero stopniowo, kierując się ku coraz bardziej skomplikowanym związkom.(…) Gdybyśmy taki mózg, jaki mamy teraz, mieli w chwili narodzin, prawdopodobnie nigdy nie nauczylibyśmy się mówić.21

Herbert Renz-Polster, Zrozumieć dzieci...

Pomoc psychologiczno-pedagogiczna jest udzielana dziecku zawsze, jeśli nauczyciele doj-dą do wniosku, że wskazują na to jego indywidualne potrzeby edukacyjne i rozwojowe, a szczególnie jeśli występuje co najmniej jedna z poniższych przesłanek: 1) niepełnosprawność,2) niedostosowanie społeczne,3) zagrożenie niedostosowaniem społecznym,4) zaburzenia zachowania lub emocji,5) szczególne uzdolnienia,6) specyficzne trudności w uczeniu się,7) deficyty kompetencji i zaburzeń sprawności językowych,8) choroba przewlekła,9) sytuacje kryzysowe lub traumatyczne,

10) niepowodzenia edukacyjne,11) zaniedbania środowiskowe związane z sytuacją bytową ucznia i jego rodziny, sposo-

bem spędzania czasu wolnego i kontaktami środowiskowymi,12) trudności adaptacyjne związane z różnicami kulturowymi lub ze zmianą środowiska

edukacyjnego, w tym związanych z wcześniejszym kształceniem za granicą (powrót zza granicy, zmiana szkoły, przedszkola).

21 H. Renz-Polster, Zrozumieć dzieci. Jak kształtuje nasze dzieci ewolucja. Media Rodzina, Poznań 2012, s. 37.

88

Realizacja pomocy psychologiczno-pedagogicznej...

Do zadań nauczycieli i specjalistów, jeżeli są zatrudnieni w przedszkolu, należy w szcze-gólności:1) prowadzenie obserwacji pedagogicznej, a w ramach niej: • rozpoznawanie indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz moż-

liwości psychofizycznych dzieci na podstawie obserwacji wstępnej (powinno się odbywać po przyjętym w przedszkolu okresie adaptacyjnym),

• wczesne rozpoznanie u dziecka dysharmonii rozwojowych i podjęcie wczesnej in-terwencji,

• w przypadku dzieci realizujących obowiązkowe roczne przygotowanie przedszkol-ne doprowadzenie do analizy i oceny gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole (diagnoza przedszkolna),

• określanie mocnych stron, predyspozycji, zainteresowań i uzdolnień dzieci,• rozpoznawanie przyczyn niepowodzeń edukacyjnych lub trudności w funkcjono-

waniu dzieci, w tym barier i ograniczeń utrudniających funkcjonowanie dzieci i ich uczestnictwo w życiu przedszkola,

• wnioskowanie na temat koniecznych działań sprzyjających rozwojowi kompeten-cji oraz potencjału dzieci w celu przygotowania do uczenia się i poprawy ich funk-cjonowania,

• planowanie procesów wspieranie rozwoju i edukacji dzieci, • monitorowanie nabywania przez dzieci oczekiwanych od nich wiadomości i umie-

jętności, • wnioskowanie i planowanie zmian w sposobach oddziaływania na dzieci i współ-

pracy z rodzicami, związanych z realnymi potrzebami i możliwościami grupy lub poszczególnych dzieci; (…)

W zakresie pomocy psychologiczno- -pedagogicznej

przedszkole współpracuje:

z rodzicami dzieci

z poradniami psychologiczno- -pedagogicznymi, w tym poradniami specjalistycznymi, zwanymi dalej „poradniami”

z placówkami doskonalenia nauczycieli

z innymi przedszkolami, szkołami i placówkami

z organizacjami pozarządowymi oraz innymi instytucjami i podmiotami działającymi na rzecz rodziny, dzieci i młodzieży

89

Modele i procedury...

2) współpraca z poradnią w procesie diagnostycznym i postdiagnostycznym, w szcze-gólności w zakresie oceny funkcjonowania dzieci, barier i ograniczeń w środowisku utrudniających funkcjonowanie dzieci i ich uczestnictwo w życiu oddziału przed-szkolnego;

3) ocena efektów działań podejmowanych w celu poprawy funkcjonowania dziecka;4) planowanie dalszych działań;5) dbałość o własny rozwój: aktywny udział w szkoleniach, warsztatach, kursach doty-

czących udzielania uczniom pomocy psychologiczno-pedagogicznej, zaangażowanie w prowadzenie zajęć, organizowanie ciekawych zajęć;

6) systematyczne diagnozowanie potrzeb i możliwości dzieci i wdrażanie do procesu edukacyjnego oraz wychowawczego wniosków z diagnoz;

7) zbieranie od rodziców i specjalistów informacji zwrotnych (opinii) na temat jakości prowadzonych zajęć;

8) wprowadzanie działań i ćwiczeń interaktywnych, stosowanie metod aktywizujących;9) doskonalenie systemu motywacyjnego dla dzieci;

10) budowanie poczucia własnej wartości u dzieci;11) kształtowanie umiejętności współpracy/współdziałania w grupie (nie dotyczy zajęć

indywidualnych);12) rozwijanie u dzieci podstaw do nabywania kompetencji kluczowych;13) wdrażanie zadań problemowych wymagających myślenia twórczego i kreatywnego;14) dokonywanie autoewaluacji własnej pracy w zakresie efektywności podejmowanych

działań wspierających dzieci oraz rodziców;15) propagowanie poprzez stronę internetową przedszkola, gazetki ścienne, gazetkę in-

ternetową swoich działań prowadzonych w zakresie organizowanych zajęć.

Uwaga: W przypadku stwierdzenia, że dziecko ze względu na potrzeby rozwojowe lub edukacyjne oraz możliwości psychofizyczne lub czynniki środowiskowe wymaga objęcia pomocą psychologiczno-pedagogiczną, nauczyciel lub specjalista niezwłocznie w danym momencie, udzielają dziecku tej pomocy w trakcie bieżącej pracy, integrują swoje działa-nia, a następnie zawiadamiają dyrektora przedszkola oraz wychowawcę oddziału, a także inną osobę wyznaczoną przez dyrektora do pełnienia funkcji koordynatora działań po-mocy psychologiczno-pedagogicznej w danym oddziale, jeżeli nie jest nią sam dyrektor. (załącznik nr 1)

Pomoc psychologiczno-pedagogiczna jest udzielana przede wszystkim podczas bieżącej pracy z dzieckiem. Rodzicom dzieci i nauczycielom jest udzielana w formie porad, kon-sultacji, warsztatów i szkoleń, natomiast dyrektor przedszkola organizuje wspomaganie w zakresie realizacji zadań z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej polegające na zaplanowaniu i przeprowadzeniu działań mających na celu poprawę jakości udzielanej pomocy psychologiczno-pedagogicznej.

90


Rodzic, jeżeli nie wyraża zgody na organizowanie w przedszkolu pomocy psychologicz-no-pedagogicznej lub z niej rezygnuje w trakcie udzielania, składa pisemny wniosek w tej sprawie (załącznik nr 2). Rodzic przejmuje tym samym obowiązek udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej, a przedszkole monitoruje efektywność podejmowanych działań wobec dziecka w celu udzielania rodzicowi informacji zwrotnej.

Nauczyciele, specjaliści, wychowawcy lub dyrektor przedszkola, po stwierdzeniu, że dziecko należy objąć pomocą psychologiczno-pedagogiczną, powinni zorganizować spotkanie zespołu nauczycieli uczących dziecko oraz specjalistów istotnych ze względu na potrzeby rozwojowe oraz inne dziecka. W zespole wspólnie planują formy pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz zakres działań koniecznych dla zaspokojenia potrzeb dziecka i wsparcia rodziców/opiekunów.

Nauczyciele/specjaliści, w wybrany przez siebie sposób, monitorują przebieg realizacji udzielanej pomocy psychologiczno-pedagogicznej dzieciom z danego oddziału, jakość zajęć rozwijających zainteresowania i uzdolnienia dzieci, a także zajęć specjalistycznych, poprzez autoewaluację, stały monitoring, zbieranie informacji zwrotnych od rodziców oraz obserwację pedagogiczną.

Organizowanie i udzielanie pomocy psychologiczno-pedagogicznej dzieciom, które posiada-

ją orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego

1. Pomoc psychologiczno-pedagogiczna, w przypadku posiadania przez dziecko orze-czenia wydanego przez poradnię psychologiczno-pedagogiczną lub specjalistyczną jest udzielana po przekazaniu przez rodziców kopii orzeczenia wydanego dla dziecka przez publiczną poradnię.

2. Złożenie w przedszkolu, przez rodzica, orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego jest jednoznaczne z koniecznością zorganizowania dla dziecka pomocy psychologicz-no-pedagogicznej przez przedszkole zgodnie z obowiązującymi przepisami.

3. Jeżeli rodzic dziecka nie wyraża zgody na organizowanie przez przedszkole pomo-cy psychologiczno-pedagogicznej, składa pisemny wniosek w tej sprawie (załącznik nr 2). Tym samym przejmuje na siebie obowiązek organizowania i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej dziecku.

4. Niezwłocznie, po złożeniu przez rodzica orzeczenia o potrzebie kształcenia specjal-nego, wychowawca oddziału lub dyrektor przedszkola zwołuje zespół składający się z nauczycieli danego dziecka oraz specjalistów prowadzących zajęcia z dzieckiem, np.: pedagoga, psychologa, socjoterapeuty, logopedy, terapeuty pedagogicznego. W przypadku braku specjalistów zatrudnionych w przedszkolu dyrektor zaprasza na spotkanie zespołu specjalistów zatrudnionych w poradni.

5. Wychowawca lub dyrektor przedszkola koordynuje spotkania ww. zespołu oraz udzielanie dalszej pomocy psychologiczno-pedagogicznej.

91

Modele i procedury...

6. Niezwłocznie, po złożeniu przez rodzica orzeczenia ww. zespół opracowuje wielo-specjalistyczną ocenę poziomu funkcjonowania dziecka, uwzględniając diagnozę i wnioski sformułowane na jej podstawie oraz zalecenia zawarte w orzeczeniu o po-trzebie kształcenia specjalnego, we współpracy, w zależności od potrzeb, z poradnią psychologiczno-pedagogiczną, w tym specjalistyczną.

7. Wielospecjalistyczna ocena poziomu funkcjonowania dziecka uwzględnia w szcze-gólności:• indywidualne potrzeby rozwojowe i edukacyjne, mocne strony, predyspozycje,

zainteresowania i uzdolnienia dziecka,• w zależności od potrzeb, zakres i charakter wsparcia ze strony nauczycieli, spe-

cjalistów, asystentów lub pomocy nauczyciela, • przyczyny niepowodzeń edukacyjnych lub trudności w funkcjonowaniu dzie-

cka, w tym bariery i ograniczenia utrudniające funkcjonowanie i uczestnictwo dziecka w życiu przedszkolnym, a w przypadku dziecka realizującego wybra-ne zajęcia wychowania przedszkolnego indywidualnie lub w grupie liczącej do 5 osób, zgodnie ze wskazaniem zawartym w programie – także napotkane trud-ności w zakresie włączenia dziecka w zajęcia realizowane wspólnie z oddziałem przedszkolnym oraz efekty działań podejmowanych w celu ich przezwyciężenia.

8. Zespół, o którym mowa powyżej, w terminie 30 dni od złożenia w przedszkolu orze-czenia o potrzebie kształcenia specjalnego opracowuje indywidualny program edu-kacyjno-terapeutyczny – IPET.

9. Wielospecjalistyczna ocena poziomu funkcjonowania dziecka, po opracowaniu IPET-u, jest dokonywana co najmniej 2 razy w roku (od 30 listopada do 30 maja), uwzględniając ocenę efektywności wdrażanego indywidualnego programu eduka-cyjno-terapeutycznego, w każdym jego elemencie. Okresowej wielospecjalistycznej oceny poziomu funkcjonowania dziecka dokonuje się, w zależności od potrzeb, we współpracy z poradnią psychologiczno-pedagogicz-ną, w tym poradnią specjalistyczną, a także – za zgodą rodziców dziecka – z innymi podmiotami.

10. W spotkaniach zespołu może uczestniczyć osoba inna niż pracownik poradni zapro-szona przez przedszkole za zgodą rodzica lub przez rodzica, np. lekarz (osoba upraw-niona, z racji posiadanych kwalifikacji, do współpracy w związku z organizowaniem pomocy psychologiczno-pedagogicznej).

11. Rodzice dziecka otrzymują zawsze kopię: 1) wielospecjalistycznej oceny poziomu funkcjonowania dziecka, 2) indywidualnego programu edukacyjno-terapeutycznego.

92

Załącznik nr 1do procedury organizowania i udzielaniapomocy psychologiczno-pedagogicznej

……………………………………………………

Dyrektor Przedszkola

……………………………………………………

……………………………………………………

WNIOSEK

Wnioskuję o objęcie .……………………………………………………………………………

grupa …………………………………………

pomocą psychologiczno-pedagogiczną w formie

……………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………

Uzasadnienie:

……………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………

……………………………………………… (data i czytelny podpis wnioskodawcy)

93

Załącznik nr 2do procedury organizowania i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej

……………………………………………………

Dyrektor Przedszkola

……………………………………………………

……………………………………………………

WNIOSEK

Rezygnuję z udzielania mojemu dziecku, ………………………………………………………

……………………………………………… grupa ………………………………………………

pomocy psychologiczno-pedagogicznej organizowanej przez przedszkole,

w formie ………………………………………………………………………………………...

……………………………………………………………………………………………………,

a tym samym przyjmuję na siebie obowiązek udzielenia pomocy mojemu dziecku/

podopiecznemu.

……………………………………………… (data i czytelny podpis rodzica)

94

Załącznik nr 3

Wstępna ocena poziomu funkcjonowania dziecka 1. Imię i nazwisko dziecka …………………….….……………….……………………………2. Wychowawca …………………….….……………….………………………………………..3. Grupa ……………………4. Rozpoznanie (diagnoza) uzasadniająca objęcie dziecka pomocą wynikająca

z obserwacji (obserwacje własne, innych nauczycieli, specjalistów, pedagoga, psychologa i innych)………………………………………………………………………………………………………………………………………….……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

5. Mocne strony dziecka ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

6. Obszary edukacyjne wymagające wsparcia ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

7. Obszary rozwojowe wymagające wsparcia …………………………………………………………………………………………………

8. Sytuacja społeczna, w wyniku której dziecko potrzebuje wsparcia…………………………………………………………………………………………………

9. Formy i sposoby udzielanej pomocy…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

10. Zakres działań nauczycieli i specjalistów wobec dziecka w ramach bieżącej pracy ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Data……………………… Opracował zespół w składzie: ………………………………………………………………………………………………………………

Zapoznałam się/Zapoznałem się i przyjęłam/przyjąłem do stosowania: ……………………………………………………………………………………………………

(czytelne podpisy nauczycieli pracujących z uczniem)

95

Załącznik nr …………… do procedury organizowania i udzielaniapomocy psychologiczno-pedagogicznej

……………………, dn. …………………………

Informacja dla rodziców w sprawie objęcia dziecka pomocą psychologiczno-pedagogiczną

Na podstawie Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w pub-licznych przedszkolach, szkołach i placówkach Dyrektor przedszkola informuje o for-mach organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej

w roku szkolnym …………… dla ……………………………………………………………… grupa ……………………

Formy pomocy psychologiczno--pedagogicznej

Wymiar godzin

Termin realizacji

Osoba prowadząca

Okres udzielania pomocy

psychologiczno- -pedagogicznej

Zajęcia dla uzdolnionych

Zajęcia korekcyjno- -kompensacyjne

Zajęcia rozwijające umiejętności emocjonalno- -społeczne

Zajęcia ……………………………………

96

Informacja dla rodziców w sprawie objęcia dziecka pomocą psychologiczno-pedagogiczną

Na podstawie Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w pub-licznych przedszkolach, szkołach i placówkach Dyrektor przedszkola informuje o for-mach organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej

w roku szkolnym …………… dla ……………………………………………………………… grupa ……………………

Formy pomocy psychologiczno--pedagogicznej

Wymiar godzin

Termin realizacji

Osoba prowadząca

Okres udzielania pomocy

psychologiczno- -pedagogicznej

Zajęcia rewalidacyjne

Zajęcia korekcyjno- -kompensacyjne

Zajęcia socjo-terapeutyczne

Zajęcia ……………………………………

97

Załącznik nr …………… do procedury organizowania i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej

Rok szkolny ………………………… grupa ………………

Lp. Imię i nazwisko dziecka

Powód udzielania

pomocy

Formy pomocy psychologiczno--pedagogicznej,

nauczyciel prowadzący

Uwagi

98


6.2. Obserwacja pedagogiczna – diagnoza funkcjonalna w teorii i praktyce

Tak więc choć dzieci mogą być przez dorosłych postrzegane jako niedostatecznie rozwinięte, mają jednak to, czego potrzebują do codziennego kroczenia przed siebie. Są wspaniałe w byciu dziećmi.22

Herbert Renz-Polster, Zrozumieć dzieci...

Główną metodą wskazaną w aktach prawnych jako obowiązkowa w ramach diagnozy funkcjonalnej jest obserwacja pedagogiczna. Systematyczna obserwacja rozwoju dzie-cka przy równoczesnym wnioskowaniu o dalszych sposobach postępowania z nim po-zwoli nauczycielowi zaplanować indywidualne wsparcie. Obserwacja jest możliwa w for-mie papierowej i elektronicznej.

Zadania nauczyciela:1) rozpoznawanie indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości

psychofizycznych dzieci, 2) określanie mocnych stron, predyspozycji, zainteresowań i uzdolnień dzieci, 3) rozpoznanie przyczyn niepowodzeń edukacyjnych lub trudności w funkcjonowaniu

dzieci, w tym barier i ograniczeń utrudniających ich funkcjonowanie i uczestnictwo w życiu przedszkola,

4) podejmowanie działań sprzyjających rozwojowi kompetencji oraz potencjału dzieci w celu podnoszenia efektywności procesów poznawczych odpowiedzialnych za naby-wanie umiejętności uczenia się i poprawy ich funkcjonowania,

5) kierowanie (za zgodą rodziców) do poradni psychologiczno-pedagogicznej na pogłę-bione badania w przypadku braku efektów udzielanej dziecku pomocy psychologicz-no-pedagogicznej,

6) współpraca z poradnią w procesie diagnostycznym i postdiagnostycznym, w szczegól-ności w zakresie:a) oceny funkcjonowania dzieci, b) barier i ograniczeń w środowisku utrudniających funkcjonowanie dzieci i ich uczest-

nictwo w życiu przedszkola,c) efektów działań podejmowanych w celu poprawy funkcjonowania dziecka oraz pla-nowania dalszych działań,

7) prowadzenie obserwacji pedagogicznych mających na celu wczesne rozpoznanie u dziecka dysharmonii rozwojowych i podjęcie wczesnej interwencji,

8) prowadzenie – w przypadku dzieci realizujących obowiązkowe roczne przygotowanie przedszkolne – obserwacji pedagogicznych zakończonych analizą i oceną gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole (diagnoza przedszkolna).

22 H. Renz-Polster, Zrozumieć dzieci. Jak kształtuje nasze dzieci ewolucja, Media Rodzina, Poznań 2012, s. 37.

99

Obserwacja pedagogiczna...

W celu podniesienia jakości i skuteczności wsparcia zapewnianego dzieciom w systemie oświaty proponuje się nowy model udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej, oparty o zasoby i możliwości poradni psychologiczno-pedagogicznej, jak i przedszkola. Proces rozpoznawania potrzeb, możliwości i potencjału rozwojowego dziecka powinien być oparty o model biopsychospołeczny.

Zgodnie z założeniami modelu biopsychospołecznego ocena funkcjonowania danej osoby powinna być wieloaspektowa i wielospecjalistyczna. Model ten ukazuje istotny wpływ wielu czynników środowiskowych i osobowych (aktywność, uczestnictwo, funk-cje życiowe) na poziom funkcjonowania lub niepełnosprawności danej osoby. Czynniki środowiskowe mogą stanowić barierę (powodując lub wzmagając niepełnosprawność) lub ułatwienie (redukując lub nawet eliminując niepełnosprawność). Dlatego oceniając poziom funkcjonowania danego dziecka, należy brać pod uwagę także czynniki środo-wiskowe.

Diagnoza funkcjonalna to podejście, które uwzględnia: • holistyczne spojrzenie na dziecko z wielu poziomów i obszarów jego funkcjono wania, • wykorzystanie informacji pochodzących z różnych źródeł (nauczyciele, rodzice/

opiekunowie prawni, specjaliści, terapeuci, pracownicy poradni psychologiczno--pedagogicznych) do uzyskania optymalnego, obiektywnego obrazu dziecka i jego sytuacji życiowej,

• skorelowanie działań poszczególnych osób, czy instytucji udzielających wsparcia,• pozytywne określenie możliwości, mocnych stron, zainteresowań, potencjału (ale też

celu, do czego dążymy – określenie strefy najbliższego rozwoju), • połączenie wiedzy z zakresu medycznego obrazu (ICD-10) oraz Międzynarodowej

Klasyfikacji Funkcjonowania, Niepełnosprawności i Zdrowia (ICF),• oznaczenie zasobów środowiska zewnętrznego jak: rodzina, rówieśnicy w przed-

szkolu, środowisko lokalne itp. w celu dostosowania ich do potrzeb i możliwości dziecka, ale również określenia znaczenia wpływu tych czynników na funkcjono-wanie dziecka,

• diagnozowanie dziecka zawsze z uwzględnieniem obserwacji dziecka w optymalnie naturalnych warunkach jego funkcjonowania.

Ważne obszary, które powinny podlegać obserwacji i ocenie (wybór na podstawie klasy-fikacji ICF):• nauczanie ogólne,• przyswajanie mowy oraz tworzenie wyrazów,• czytanie i pisanie,• wiedza matematyczna,• radzenie sobie z wyzwaniami,• komunikacja,• poruszanie się i mobilność,

100


• troszczenie się o samego siebie,• kontakt z innymi ludźmi,• czas wolny, relaks i poczucie wspólnoty.

Wskazane obszary mogą także posłużyć do konstruowania arkuszy obserwacji dziecka w poszczególnych aspektach jego funkcjonowania.

To, w jaki sposób powinniśmy spojrzeć na proces rozwoju dziecka, aby właściwie za-planować proces obserwacji i monitorować wszystkie obszary potrzeb edukacyjnych, rozwojowych, możliwości psychofizycznych oraz czynników środowiskowych, mających wpływ na funkcjonowanie dziecka, ilustruje poniższy schemat:

roZWóJ dZiEcKA

motorykamyślenie

wyposażenie genetyczne / czynniki

biologiczne

mowazachowania

emocjonalno- -społeczne

środowisko – rodzaj oddziaływań

funkcje percepcyjne

Strukturalny model rozwoju dziecka

Zasady prowadzenia diagnozy funkcjonalnej Diagnoza funkcjonalna:

• powinna być holistyczna – należy zadbać i opisać wszystkie obszary rozwoju dziecka, • powinna wskazywać na wzajemne uwarunkowania funkcjonowania poszczególnych

sfer rozwojowych, • powinna określać patomechanizm trudności, zaburzeń, • powinna być efektem pracy zespołu diagnozującego, nie poszczególnych diagnostów, • powinna być weryfikowana i weryfikowalna.

101

Obserwacja pedagogiczna...

Przykładowy harmonogram spotkań zespołu nauczycieli i specjalistów prowadzących

rozpoznanie i diagnozę

Termin Zadanie ustalenia uwagi

1 września analiza dokumentacji dzieci poszczególnych grup

podział zadań dla poszczególnych nauczycieli i specjalistów w zakresie rozpoznania i diagnozy

• analiza dysharmonii rozwojowych

• potencjał dziecka, zdolności itd.

25 września spotkanie dotyczące dzieci z orzeczeniem

podsumowanie oceny wielospecjalistycznej

• IPET – dostosowania programu wychowania przedszkolnego oraz inne

30 października spotkanie dotyczące podsumowania wniosków z rozpoznania i diagnozy

ustalenie propozycji form pomocy psychologiczno- -pedagogicznej dla poszczególnych dzieci

• uruchomienie wczesnej interwencji

• powiadomienia rodziców • 6-latki – analiza gotowości

do podjęcia nauki

Uwaga: Na stronie internetowej wydawnictwa Nowa Era: www.dlanauczyciela.pl znaj-dują się materiały potrzebne do przeprowadzenia obserwacji i przygotowania informa-cji o gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole. Są to m.in. arkusze obserwacji dla każdej grupy wiekowej oraz aplikacja umożliwiająca generowanie indywidualnych opinii o dzieciach.W celu wydania Informacji o gotowości szkolnej, proponujemy nauczycielom m.in. karty z trzeciego zeszytu ćwiczeń dla dziecka lub „Karty do diagnozowania gotowości szkolnej” oraz skorzystanie z aplikacji.

FunKcJonoWAniE dZiEcKA

ocena motoryki pośrednia ocena

stanu zdrowia

badanie funkcji percepcyjnych

ustalenie poziomu

rozwoju mowy

diagnoza operacji

umysłowych

diagnoza środowiska wychowującego

diagnoza zachowań emocjonalno-społecznych

102

Eta

py

kszt

ałt

o-

wa

nia

ori

en

tacj

i p

rze

strz

en

nej

Forma zadania

Wyk

on

ał

Wyk

on

ał

z p

om

oc

ą

nie

w

yko

na

ł

uw

agi

na

uc

zyc

iela

OR

IEN

TAC

JA W

SC

HE

MA

CIE

C

IAŁ

A

1. Zaznaczanie linii ciała dziecka góra – dół. Dzieci dotykają kręgosłupa i zaznaczają linię dzielącą ciało.

2. Ćwiczenia w podrzucaniu piłki w górę i w dół.

3. Określanie strony prawej i lewej w ciele dziecka. Dzieci słuchają bicia swojego serca i określają strony swojego ciała.

OR

IEN

TAC

JA W

PR

ZE

ST

RZ

EN

I

1. Wydawanie poleceń typu: przed tobą, za tobą.

2. Wykonywanie kroków przed siebie i do tyłu.

3. Dziecko wykonuje ćwiczenia typu: prawo, lewo, przód, tył; np. zrób dwa kroki w lewo.

4. Rysowanie planów spacerów – mapki.

5. Ćwiczenia z efektem obrotu (w prawej ręce dziecko trzyma klocek).

6. Ćwiczenia z efektem lustrzanego odbicia, np. przykładanie przed lustrem kolczyka do ucha.

OK

RE

ŚL

AN

IE P

OŁO

-Ż

EN

IA P

RZ

ED

MIO

TU

W

PR

ZE

ST

RZ

EN

I

1. Ćwiczenia z pomocami (szafa, lodówka) – pytamy, co znajduje się w środku.

2. Rysowanie postaci z poleceniami: zaznacz prawe oko, lewe ucho.

3. Ćwiczenia na dokończenie rysunku.

Karty obserwacji – propozycja

103

Eta

py

kszt

ałt

o-

wa

nia

pe

rce

pcj

i w

zro

kow

ejForma zadania

Wyk

on

ał

Wyk

on

ał

z p

om

oc

ą

nie

w

yko

na

ł

uw

agi

na

uc

zyc

iela

PA

MIĘ

Ć

WZ

RO

KO

WA

1. Odtwarzanie z pamięci układów obrazków, przedmiotów, figur geometrycznych.

2. Zabawa „Co tu się zmieniło” – rozpoznawanie zmian ilościowych i jakościowych w układach elementów.

3. Układanie obrazków w kolejności, w jakiej były pokazywane.

SP

OS

TR

ZE

GA

NIE

1. Dobieranie par jednakowych figur geometrycznych, obrazków.

2. Uzupełnianie obrazka.

3. Wyszukiwanie różnic między obrazkami.

4. Wyszukiwanie i dobieranie par jednakowych znaków.

KO

OR

DY

NA

CJA

W

ZR

OK

OW

O-

-R

UC

HO

WA

1. Rysowanie brakujących elementów na rysunku.

2. Rysowanie kompozycji według wzoru.

3. Zabawa w zwierciadło.

4. Scalanie figur z części.

KO

OR

DY

NA

CJA

W

ZR

OK

OW

O-

-S

ŁUC

HO

WA

1. Układanie obrazków wg instrukcji słownych.

2. Wskazywanie obrazków po instrukcji słownej.

3. Układania ciągów przedmiotów według instrukcji słownych.

104

Eta

py

kszt

ałt

o-

wa

nia

pe

rce

pcj

i sł

uc

ho

wej

Forma zadania

Wyk

on

ał

Wyk

on

ał

z p

om

oc

ą

nie

w

yko

na

ł

uw

agi

na

uc

zyc

iela

RÓ

ŻN

ICO

WA

NIE

D

ŻW

IĘK

ÓW

1. Różnicowanie głosów przyrody.

2. Rozpoznawanie i różnicowanie dźwięków wydawanych przez instrumenty perkusyjne.

3. „Odgadnij, co upadło” – dzieci identyfikują upadające przedmioty.

AN

ALI

ZA

I S

YN

TE

ZA

S

ŁUC

HO

WA

1. Zabawa w targ – wyszukiwanie przedmiotów, których nazwa zawiera wybraną głoskę.

2. Podział wyrazów na sylaby na materiale werbalnym i synteza sylab przerywanych klaśnięciami.

3. Synteza słuchowa wyrazów z ostatnich głosek wydzielonych z nazw obrazków.

KO

OR

DY

NA

CJA

S

ŁUC

HO

WO

- W

ZR

OK

OW

A

1. Zgadywanie, który spośród dwóch układów na planszy został wystukany.

2. Dopasowywanie usłyszanego dźwięku do obrazka instrumentu.

3. Rysowanie kresek odpowiednio do wystukiwanego rytmu.

KO

OR

DY

NA

CJA

SŁU

CH

OW

O-

-R

UC

HO

WA

1. Określanie liczby sylab w wyrazach (dla ułatwienia dziecko umieszcza dłoń pod brodą i liczy, ile razy opadająca broda dotyka dłoni).

2. Wyliczanki – dziecko klaszcze, słysząc wybraną głoskę w wyliczance.

PA

MIĘ

Ć

SŁU

CH

OW

A 1. Odtwarzanie struktur rytmicznych.

2. Odtwarzanie wyliczanek.

105

Eta

py

kszt

ałt

ow

a-n

ia k

oo

rdyn

acji

ruc

ho

wo

-wzr

oko

wo

--s

łuc

ho

wej

Forma zadania

Wyk

on

ał

Wyk

on

ał

z p

om

oc

ą

nie

w

yko

na

ł

uw

agi

na

uc

zyc

iela

RÓWNO-WAGA

Chodzenie po wyznaczonym torze – dziecko pokonuje dwumetrowy odcinek wyznaczony np. kolorową wstęgą.

ORIENTA-CJA

KIERUN-KOWA

1. Zabawa „Zgadnij, skąd dochodzą głosy”.

2. Reagowanie na zmianę sygnału dźwiękowego i wzrokowego.

WYOB-RAŹNIA, PAMIĘĆ

RUCHOWA

Zabawa w zagadki ruchowe – odgadywanie czynności.

NAŚLA-DOWNI-CTWO

1. Zabawa „Róbcie to co ja”.

2. „Orły na śniegu” – naśladowanie ruchów skrzydeł wybranych ptaków.

ZRĘCZ-NOŚĆ

Zabawa w cyrk – toczenie, rzucanie, chwytanie różnych przedmiotów (pchełki, bierki, kręgle, woreczki, piłki, kółka).

Eta

py

kszt

ałt

o-

wa

nia

ro

zwo

ju

em

ocj

on

aln

o-

-sp

ołe

czn

eg

o

Forma zadania lub rodzaj obserwowanej aktywności

Wyk

on

ał

Wyk

on

ał

z p

om

oc

ą

nie

w

yko

na

ł

uw

agi

na

uc

zyc

iela

PO

CZ

UC

IE B

EZ

PIE

CZ

Eń

-S

TW

A F

IZY

CZ

NE

GO

I P

SY

-C

HIC

ZN

EG

O

1. Radzi sobie z rozstaniem z rodzicami lub opiekunami.

2. Radzi sobie z nagłą zmianą sytuacji, planów, np. zmiana w planie dnia, przedłużająca się nieobecność rodziców, zmiana osoby prowadzącej zajęcia,

3. Potrafi prosić o pomoc dorosłego, jeśli czymś się niepokoi.

4. Komunikuje swoje potrzeby emocjonalne, np. potrzebę przytulenia.

5. Inne …

106

NA

ZY

WA

NIE

UC

ZU

Ć,

EM

OC

JI O

RA

Z S

TAN

ÓW

E

MO

CJO

NA

LNY

CH

.

1. Wskazuje i nazywa na rysunkach, zdjęciach emocje podstawowe.

2. Potrafi nazwać, co czuje, i komunikuje się z dorosłymi oraz dziećmi na ten temat.

3. Odczytuje emocje innych osób w sytuacjach z życia codziennego.

4. Potrafi wskazać przewidywalne działania na podstawie określonych uczuć lub emocji.

5. Wykorzystuje język emocji do komunikowania swojego poczucia kompetencji w procesie uczenia się.

6. Inne …

OD

PO

RN

OŚ

Ć E

MO

CJO

NA

LNA

1. Dobrze radzi sobie w nowych sytuacjach w przedszkolu.

2. Potrafi poradzić sobie z porażką – podejmuje kolejną próbę, prosi o pomoc, nie poddaje się po pierwszej nieudanej próbie.

3. Potrafi radzić sobie ze stresem – np. nie histeryzuje, nie krzyczy, panuje nad zachowaniem.

4. Potrafi radzić sobie w sytuacjach dla siebie trudnych – wie jak się zachować, np. prosić o pomoc.

5. Ma poczucie sprawstwa („potrafię to zrobić”) i odczuwa radość z wykonanej pracy.

6. Inne …

BU

DO

WA

NIE

RE

LA

CJI

SP

OŁE

CZ

NY

CH

1. Panuje nad swoim zachowaniem pod wpływem emocji – szczególnie tych nieprzyjemnych, np. powstrzymuje się od popychania lub szarpania, używania wulgarnych słów.

2. Obdarza uwagą dzieci i dorosłych, aby rozumieć to, co mówią i czego oczekują.

3. Grzecznie/kulturalnie zwraca się do innych ludzi w przedszkolu i na ulicy.

4. Potrafi zgodnie bawić się z innymi dziećmi.

5. Nie wyszydza i nie szykanuje innych dzieci.

6. Zna zagrożenia płynące ze świata ludzi i unika ich.

7. Wie, jak należy zachowywać się na uroczystościach, np. na koncercie, festynie, przedstawieniu, w teatrze, w kinie.

8. Dąży do poprawy swojego zachowania w przypadku naruszenia ustalonych zasad.

9. Radzi sobie w sytuacjach zadaniowych, współdziała z innymi i przestrzega reguł.

10. W miarę samodzielnie radzi sobie w sytuacjach życiowych i próbuje przewidzieć skutki swoich zachowań.

11. Inne …

Wnioski z obserwacji pedagogicznej na temat gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole powinny zostać wpisane przez nauczyciela do dokumentu określonego przez Ministerstwo Edukacji Narodowej.

107

Monitorowanie podstawy programowej – propozycje rozwiązań

rozdział 7.

Monitorowanie realizacji podstawy programowej wynika z obowiązków, jakie nakłada na przedszkole rozporządzenie w sprawie wymagań wobec szkół i placówek23. W załączniku do tego rozporządzenia zostało określone 9 wymagań dla przedszkola. Zapisy zawarte w poniższych fragmentach rozporządzenia wyznaczają zadania zarówno dla dyrektora, jak i nauczyciela.

WYMAgANIE 1. Procesy wspomagania rozwoju i edukacji dzieci są zorganizowane w sposób sprzyjający uczeniu się. Procesy wspomagania rozwoju i edukacji dzieci są planowane, monitorowane i doskonalone. Wnioski z monitorowania są wykorzystywane w planowaniu i realizowaniu tych procesów. (…)

WYMAgANIE 2. Dzieci nabywają wiadomości i umiejętności określone w podstawie programowej. Dzieci nabywają wiadomości i umiejętności określone w podstawie pro-gramowej i wykorzystują je w zabawie i w sytuacjach zadaniowych. Podstawa programo-wa wychowania przedszkolnego jest realizowana z wykorzystaniem warunków i sposo-bów jej realizacji. W przedszkolu monitoruje się i analizuje osiągnięcia każdego dziecka, z uwzględnieniem jego możliwości rozwojowych, formułuje się i wdraża wnioski z tych analiz.

WYMAgANIE 4. Kształtowane są postawy i respektowane normy społeczne. (…) Podej-mowane działania wychowawcze i profilaktyczne są monitorowane, ocenia się ich sku-teczność, a w razie potrzeby dokonuje się ich modyfikacji.

WYMAgANIE 8. Przedszkole w planowaniu pracy uwzględnia wnioski z analizy ba-dań zewnętrznych i wewnętrznych. W przedszkolu analizuje się wyniki badań (…) wewnętrznych dotyczących wspomagania rozwoju i edukacji dzieci, służące jakości pro-cesów edukacyjnych. Nauczyciele planują i podejmują działania edukacyjne i wychowaw-cze z uwzględnieniem wyników badań (…) wewnętrznych oraz wniosków z tych badań, w tym ewaluacji (…) wewnętrznej. Działania prowadzone przez przedszkole są monito-rowane i analizowane, a w razie potrzeby – modyfikowane.

23 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie wymagań wobec szkół i placówek (Dz.U. z 2017, poz. 1611)

Monitorowanie podstawy pro-gramowej – propozycje rozwią-zań

108

Monitorowanie podstawy programowej...

Ponieważ wszystkie działania dzieci wynikające z organizacji pracy przedszkola są za-warte w programie wychowania przedszkolnego, każdy obszar funkcjonowania dziecka: fizyczny, emocjonalny, społeczny oraz poznawczy, jest poddawany obserwacji pedago-gicznej, która jest jedną z najważniejszych metod stosowanych w monitorowaniu przez nauczycieli.

Co konkretnie podlega monitorowaniu w podstawie programowej? Przede wszystkim należy przyjąć, że program wychowania przedszkolnego w pełni uwzględnia wszystkie zapisy podstawy programowej, ale nie jest, a nawet nie powinien być powieleniem za-pisów tego aktu prawnego. Program opisuje również sposoby osiągania celów według autorskiej koncepcji, a także może zawierać inne treści, nieuwzględnione w podstawie programowej. W związku z tym monitorowaniu podlegają wszystkie osiągane przez dzie-cko efekty edukacyjne, wychowawczo-profilaktyczne, a także warunki, jakie zapewnia mu w tym względzie przedszkole, i sposoby pracy przyjęte do realizacji przez nauczyciela, a nie tylko cele i warunki oraz sposoby realizacji określone w podstawie programowej. Oczywiście należy przyjąć, że podstawa programowa stanowi centrum tego, co moni-torujemy.

Zadania przedszkola,

w tym zadania

wychowawczo-

-profilaktyczne przyjęte

dodatkowo do realizacji

przez przedszkole.

• efekty działań wychowawczych i profilaktycznych

• efektywność współpracy z rodzi-cami

• bezpieczeństwo fizyczne i psy-chiczne

• warunki indywidualizacji

• efekty udzielanej pomocy psychologiczno-pedagogicznej

• realizację wizji i misji przedszkola

MONITORUJEMY

Osiągnięcia dziecka na koniec

wychowania przedszkolnego

– podzielone ze względu na

cztery obszary rozwojowe, w tym

również te osiągnięcia, które nie

zostały opisane w podstawie

programowej, ale zostały przyjęte

w programie przez nauczyciela

lub zespół nauczycieli.

efekty edukacyjne

w każdym z czterech

obszarów rozwojowych

MONITORUJEMY

109


Warunki i sposoby

realizacji podsta-

wy programowej,

w tym również sto-

sowane metody,

formy, ćwiczenia,

warunki przyjęte

przez nauczyciela

lub zespół nauczy-

cieli.

• poprawność merytoryczna stosowa-nych metod

• zgodność z wiedzą naukową stosowa-nych metod i form pracy oraz warun-ków zapewnianych dzieciom

• zapewnienie dzieciom odpowiednich warunków aktywności

• zgodność stosowanych metod i form pracy z potrzebami i możliwościami dzieci – efektywność, wpływ na ak-tywność dzieci

MONITORUJEMY

Innymi słowy, program zawiera wszystkie wymagania podstawy programowej, a także inne, postawione przez nauczyciela lub zespół nauczycieli, którzy wybierając, modyfiku-jąc lub pisząc program, nadają mu szerszy, indywidualny charakter zgodny z potrzebami grupy lub grup, które zostaną programem objęte.

Planując i monitorując realizację programu wychowania przedszkolnego, a tym samym w głównej mierze realizację podstawy programowej, nauczyciela interesuje progres, re-gres lub stagnacja w zakresie osiągnięć dziecka w obszarze:– efektów wychowawczo-profilaktycznych,– efektów edukacyjnych w zakresie rozwoju fizycznego, emocjonalnego, społecznego, po-

znawczego,– efektów udzielanej dziecku pomocy psychologiczno-pedagogicznej, jeśli dziecko jest

objęte taką pomocą.

Dodatkowo należy wziąć pod uwagę: – sytuację społeczną dziecka – rozumianą jako środowisko rodzinno-opiekuńcze i gru-

pę rówieśniczą, jak również sytuację materialną, – stosowane przez nauczycieli metody pracy oraz ich efektywność,– warunki zapewniane dziecku w celu optymalnego rozwoju – zarówno te wynikające

z rozporządzenia o podstawie programowej, jak i te wynikające z pozostałych zapi-sów programu.

W związku z koncepcją wychowania kształtującego, proponowaną w programie, nie-odłącznym elementem procesu monitorowania, a tym samym obserwacji pedagogicz-nej, są komunikaty ze strony dziecka wyrażane w formie samooceny, komentarza lub zachowania, które nauczyciel musi umiejętnie zinterpretować i świadomie oraz planowo włączyć w ten proces.

110


Powyższy schemat ilustruje powiązania między tym, co jest zawarte w programie, a tym, w jaki sposób proces monitorowania wiąże się z procesami obserwacji pedago-gicznej, planowania, a także wydaniem rodzicom „Informacji o stanie gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole”.

Dokumentowanie obserwacji pedagogicznych, wyciąganie z nich wniosków i przekła-danie – po uprzedniej analizie – na procesy planowania pracy z dziećmi ma odzwier-ciedlenie w statutach przedszkoli. Każda placówka zgodnie z wymogami ustawy Prawo Oświatowe (art. 98) musi opisać w statucie wymienione wyżej czynności i zadania na-uczyciela.

Datę dopuszczenia programu wychowania przedszkolnego przez dyrektora placów-ki przyjmuje się za początek procesu monitorowania realizacji podstawy programowej. Od tego momentu zaczyna się proces aktywnego przyglądania się planowaniu procesów wspomagania rozwoju i edukacji dzieci w przedszkolu, co następnie dzięki wnioskom z obserwacji pedagogicznej przekłada się na ewentualne wprowadzanie zmian na pozio-mie planów pracy lub nawet programu wychowania przedszkolnego.

Według art. 22a ust. 6–8 ustawy Przepisy wprowadzające – Prawo Oświatowe24:„6. Dyrektor przedszkola (…), po zasięgnięciu opinii rady pedagogicznej, dopuszcza do użytku w danym przedszkolu, oddziale przedszkolnym w szkole podstawowej, innej for-mie wychowania przedszkolnego (…) przedstawiony przez nauczyciela lub zespół na-uczycieli (…) program wychowania przedszkolnego (…).

24 Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo oświatowe (Dz. U. z 2017 r. poz. 60)

PROgRAM WYCHOWANIA PRZEDSZKOLNEgO

PODSTAWA PROgRAMOWA – treści, cele,

warunki i sposoby realizacji

OBSERWACJA

PLANOWANIE

INfORMACJA O STANIE gOTOWOśCI DZIECKA

DO PODJĘCIA NAUKI W SZKOLE

PLANOWANIE

INNE TREśCI, cele, warunki i sposoby

realizacji

MONITOROWANIE

OBSERWACJA

111


7. Dopuszczone do użytku w danym przedszkolu, oddziale przedszkolnym w szkole pod-stawowej, danej innej formie wychowania przedszkolnego (…) programy wychowania przedszkolnego (…) stanowią odpowiednio zestaw programów wychowania przedszkol-nego (…). Dyrektor przedszkola (…) jest odpowiedzialny za uwzględnienie w zestawie programów wychowania przedszkolnego i szkolnym zestawie programów nauczania całości odpo-wiednio podstawy programowej wychowania przedszkolnego lub podstawy programo-wej kształcenia ogólnego ustalonej dla danego etapu edukacyjnego.”

Zawartość programu dotycząca podstawy programowej to treści rozumiane zgodnie z definicją wynikającą z przepisów prawa oświatowego – art. 2 pkt 24 ustawy – Prawo oświatowe25: „(…) podstawie programowej wychowania przedszkolnego (…) należy przez to rozumieć obowiązkowe zestawy celów kształcenia i treści nauczania, w tym umiejętności, opisane w formie ogólnych i szczegółowych wymagań dotyczących wiedzy, umiejętności, które powinien posiadać uczeń po zakończeniu określonego etapu edukacyjnego, oraz zadania wychowawczo-profilaktyczne (…), uwzględniane odpowiednio w programach wychowa-nia przedszkolnego (…), a także warunki i sposób realizacji tych podstaw programo-wych.”

A zatem program wychowania przedszkolnego, którego realizacja podlega monitorowa-niu, to:• 17 zadań wychowawczo-profilaktycznych z podstawy programowej oraz innych za-

proponowanych przez autorów programu, rodziców, nauczycieli, gminne, powiatowe lub regionalne programy profilaktyczne,

• wszystkie treści i cele nauczania, w tym również języki obce, oraz treści wynikające z autorskich koncepcji lub zdiagnozowanych potrzeb grupy a nieujęte w podstawie programowej,

• treści programów autorskich nauczycieli.

Należy pamiętać, że rodzice muszą wyrazić zgodę na wszystkie zmiany w programie w zakresie działalności wychowawczej.

25 Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (Dz. U. z 2017 r. poz. 59 i 949)

112

Biblioteka przedszkolaka – propozycje książekz klasyki i współczesnej literatury dziecięcej

Aby rozwijać w pełni potencjał dziecka, w tym także jego wyobraźnię i zdolność do lo-gicznego i abstrakcyjnego myślenia, co stanowi podstawę do umiejętności rozwiązywa-nia problemów, niezwykle ważne jest zwrócenie uwagi na codzienne czytanie. Dzięki głośnemu czytaniu dziecku rozwija ono swoją wyobraźnię, pamięć oraz koncentrację, a także myślenie przyczynowo-skutkowe.

Wszystkie książki czytane dzieciom powinny spełniać bardzo ważne kryteria. Muszą być:• skierowane do dziecka i ciekawe dla niego,• sensowne, czyli o czymś istotnym dla dziecka lub uczące czegoś ważnego,• napisane lub tłumaczone poprawną i ładną polszczyzną,• dostosowane do wieku i wrażliwości dziecka, nie wzbudzać lęków i niepokoju,• uczące racjonalnego myślenia,• przynoszące wiedzę i/lub rozrywkę na wysokim poziomie,• rozwijające dobry smak i poczucie humoru,• niosące przesłanie szacunku wobec dziecka, ludzi, innych istot, zwierząt, przyrody,

kraju, uznanych norm społecznych i prawa,• niosące pozytywny przekaz moralny, promujące wzorce właściwych postaw i zacho-

wań,• rozwijające wrażliwość estetyczną,• kształtujące postawę optymizmu i wiary w siebie oraz pozytywne nastawienie do

świata.

Książki, po które warto sięgnąć i przeczytać je razem z dziećmi podczas codziennych zajęć (z uwzględnieniem wieku dzieci)

LP. AuTor TyTuł

1 H. Ch. Andersen (nowe wydanie) Baśnie, tom I i II

2 Marta Bogdanowicz (opr.) Rymowanki-przytulanki

3 Paulette Bourgeois, Brenda Clark Franklin (około 10 książeczek)

4 Czesław Janczarski Miś Uszatek

5 Astrid Lindgren Lotta z ulicy Awanturników

rozdział 8.

113

Biblioteka przedszkolaka...

6 Astrid Lindgren Emil ze Smalandii (3 tomy)

7 Florence and Richard Atwater Pan Popper i jego pingwiny

8 Janosch Ach, jak cudowna jest Panama

9 Janosch Ja ciebie wyleczę, powiedział Miś

10 Beata Ostrowicka Lulaki, Pan czekoladka i przedszkole

11 Beata Ostrowicka Ale ja tak chcę!

12 Agnieszka Frączek Chihopotam

13 Renata Piątkowska Opowiadania z piaskownicy

14 Renata Piątkowska Lemoniadowy ząb

15 Renata Piątkowska Nie ma nudnych dni

16 Małgorzata Strzałkowska Leśne głupki

17 Małgorzata Strzałkowska Wierszyki łamiące języki

18 Sam McBratney Nawet nie wiesz, jak bardzo Cię kocham

19 Barbara Stępniak-Wilk Tulisia

20 Dimiter Inkiow Ja i moja siostra Klara

21 Grzegorz Janusz Misiostwo świata

22 Asa Lind Piaskowy Wilk (3 tomy)

23 Iwona Czarkowska Biuro zagubionych zabawek

24 Barbara Gawryluk Dżok, legenda o psiej wierności

25 Gilbert Delahaye seria o Martynce (5-6 części lub dwa pakiety)

26 Wojciech Widłak seria o panu Kuleczce

27 Ks. Jan Twardowski Siedem łyżeczek. Rozmowy o rodzinie

28 Maria Galewska-Kustra Pucio mówi pierwsze słowa

Proponowane pozycje pochodzą ze Złotej Listy książek polecanych przez Fundację „ABC XXI – Cała Polska czyta dzieciom”.

114

Biblioteka nauczyciela

Proponujemy nietypowy spis bibliograficzny, który ma pomóc nauczycielowi przedszko-la w dotarciu do literatury z uwagi na problemy i potrzeby, z którymi przychodzi mu się mierzyć.

Książki naukowe z dziedziny psychologii rozwojowej i pedagogiki

• Psychologiczne portrety człowieka. Praktyczna psychologia rozwojowa, pod red. Anny Izabeli Brzezińskiej, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005.

• Rudolph H. Schaffer, Psychologia rozwojowa. Podstawowe pojęcia, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2010.

• Zbigniew Łoś, Rozwój psychiczny człowieka w ciągu całego życia, Wydawnictwo Uni-wersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2010.

• Bogusław Śliwerski, Współczesne teorie i nurty wychowania, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 1998.

• Heinz-Hermann Kruger, Metody badań w pedagogice, Gdańskie Wydawnictwo Psy-chologiczne, Gdańsk 2007.

• Maria Jagodzińska, Rozwój pamięci w dzieciństwie, Gdańskie Wydawnictwo Psycho-logiczne, Gdańsk 2003.

• Zbigniew Semadeni, Edyta Gruszczyk-Kolczyńska, Gustaw Treliński, Beata Bugaj-ska-Jaszczołt, Monika Czajkowska, Matematyczna edukacja wczesnoszkolna. Teoria i praktyka, Wydawnictwo Pedagogiczna ZNP, Kielce 2015.

• Jadwiga Cieszyńska, Kocham uczyć czytać. Poradnik dla rodziców i nauczycieli, Wy-dawnictwo Edukacyjne, Kraków 2008.

Pozycje dotyczące rozwoju fizycznego i integracji sensorycznej

• Carolyn Meggitt, Child Development. An Illustrated Guide, Pearson Education, 2012.• Linda Pound, Quick Guides for Early Years: Physical Development, Hodder Educa-

tion, London 2013.• Fred Warnke, Metoda Warnkego. Dysleksja stop. Słuch – wzrok – ruch. Skuteczna po-

moc w problemach automatyzacji funkcji, Wydawnictwo Biomed Neurotechnologie, Wrocław 2014.

Pozycje dotyczące rozwoju emocjonalno-społecznego dzieci, rozwoju moralnego i rozwoju

do wartości

• Stanley I. Greenspan, Beryl N. Benderly, Rozwój umysłu. Emocjonalne podstawy inte-ligencji, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2000.

• Angela Duckworth, Upór. Potęga pasji i wytrwałości, Galaktyka, Łódź 2016.

rozdział 9.

115


• Cordula Pertler, Reinhold Pertler, Baśnie w przedszkolu. Bajkoterapia w pracy z dzieć-mi, Wydawnictwo Jedność, Kielce 2012.

• Iwona Sikorska, Odporność psychiczna w okresie dzieciństwa, Wydawnictwo Uniwer-sytetu Jagiellońskiego, Kraków 2016.

• Mieczysław Łobocki, Wychowanie moralne w zarysie, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2002.

• Agnieszka Olczak, Umowa społeczna z dzieckiem jako droga ku demokracji w wycho-waniu. Studium teoretyczno-empiryczne, Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielo-nogórskiego, Zielona Góra 2010.

Pozycje dotyczące rozwoju poznawczego dzieci

• Liese Eliot, Różowy mózg, niebieski mózg. Jak niewielkie różnice w mózgach dziewczy-nek i chłopców mogą stać się przepastne i co z tym robić, Media Rodzina, Poznań 2011.

• Józef Porayski-Pomsta, O rozwoju mowy dziecka. Dwa studia, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa 2015.

• Krystyna Kamińska, Nauka czytania dzieci w wieku przedszkolnym, WSiP, Warsza-wa 1999.

• Alvaro Bilbao, Mózg dziecka. Przewodnik dla rodziców, Bukowy Las, Wrocław, 2018.

Pozycje dotyczące diagnozowania dzieci i pomocy psychologiczno-pedagogicznej

• Anna Franczyk, Katarzyna Krajewska, Skarbiec nauczyciela-terapeuty (na bazie włas-nych doświadczeń z pracy terapeutycznej), czyli od programu do realizacji – propozy-cje rozwiązań pracy terapeutycznej prowadzonej z dziećmi w wieku przedszkolnym o specyficznych i specjalnych potrzebach edukacyjnych, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2015.

• Opisy kliniczne dzieci oraz ich rodzin. Jak korzystać z Klasyfikacji diagnostycznej za-burzeń psychicznych i rozwojowych w okresie niemowlęctwa i wczesnego dzieciństwa w procesie diagnozy i planowania terapii, red. A. Lieberman, S. Wieder, E. Fenichel, Oficyna Wydawnicza Fundament, Warszawa 2013.

• Kompetencje diagnostyczne i terapeutyczne nauczyciela, pod red. naukową Danuty Wosik-Kawali i Teresy Zubrzyckiej-Maciąg, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2011.

• Ellen Notbohm, Veronica Zysk, 1001 porad dla rodziców i terapeutów dzieci z auty-zmem i zespołem Aspergera, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2016.

• Dzieci chore, niepełnosprawne i z utrudnieniami w rozwoju, pod red. naukową Beaty Cytowskiej, Barbary Winczury i Andrzeja Stawarskiego, Oficyna Wydawnicza Im-puls, Kraków 2013.

• Wita Szulc, Arteterapia. Narodziny idei, ewolucja teorii, rozwój praktyki, Difin, War-szawa 2011.

116


• Leslie S. Greenberg, Terapia skoncentrowana na emocjach, Harmonia Universalis, Gdańsk 2015.

• Anna Sołtys-Chmielowicz, Zaburzenia artykulacji. Teoria i praktyka, Oficyna Wy-dawnicza Impuls, Kraków 2013.

• Marzena Kowaluk, Efektywność terapii pedagogicznej dzieci z trudnościami w ucze-niu się, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2009.

Książki o wychowaniu, które warto polecić rodzicom

• Janet Poland, Trudne dziecko, Dom Wydawniczy Rebis 2011.• Steve Biddulph, Wychowanie chłopców. Jak pomóc chłopcom wyrosnąć na szczęśli-

wych mężczyzn, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2011.• Gisela Preuschoff, Wychowanie dziewcząt. Jak pomóc dziewczynkom wyrosnąć na

szczęśliwe kobiety, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2011.• Gordon Neufeld, Gabor Mate, Więź. Dlaczego rodzice powinni być ważniejsi od kole-

gów, Galaktyka, Łódź 2013.• Małgorzata Lisowska-Magdziarz, Pasażer z tylnego siedzenia. Media, reklama i wy-

chowanie w społeczeństwie konsumpcyjnym, Oficyna Wydawnicza Łośgraf, Warsza-wa 2010.

• Manfred Spitzer, Cyfrowa demencja. W jaki sposób pozbawiamy rozumu siebie i swoje dzieci, Wydawnictwo Dobra Literatura, Słupsk 2013.

• Po Bronson, Ashley Merryman, Rewolucja w wychowaniu, Świat Książki, Warszawa 2011.

• Monika i Marcin Gajdowie, Rodzice w akcji. Jak przekazać dzieciom wartości?, Edycja Świętego Pawła, Częstochowa 2010.

Moje ulubione książki, które pomagają mi w pracy nauczyciela

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

117

Bibliografia

• Bauer J., Co z tą szkołą? Siedem perspektyw dla uczniów, nauczycieli i rodziców, Wy-dawnictwo Dobra Literatura, Słupsk 2015.

• Buss D.M, Psychologia ewolucyjna, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2003.

• Cieślik A., Ligus R., Szecowka-Nowak M., Zamorska B., Zimoń-Dubowik B., Inno-wacyjny program wsparcia psychologiczno-pedagogicznego uczniów uzdolnionych, ich rodziców i nauczycieli, Fundacja Edukacji Międzynarodowej, Wrocław 2013.

• Dawkins R., Samolubny gen, Prószyński i S-ka, Warszawa 1996. • Duckworth A., Peterson C., Matthews M.D., Kelly D.R., Grit: Perseverance and Pas-

sion for Long-Term Goals, „Journal of Personality and Social Psychology” 2007, 92(6). • Duckworth A., Grit: The Power of Passion and Perseverance, Simon & Schuster, New

York 2016. • Dweck C.S., The secret to raising smart kids, „Scientific American Mind” 2007, 18(6). • Dweck C.S., The Perils and Promises of Praise, „Educational Leadership” 2007, 65(2). • Dweck C.S., Nowa psychologia sukcesu, Muza S.A., Warszawa 2013. • Dweck C.S., Carol Dweck Revisits the ‘Growth Mindset’, „Education Week” 2015, Sep-

tember 23. • Dylak S., Architektura wiedzy w szkole, Difin, Warszawa 2013. • Gazzaniga M.S., Kto tu rządzi – ja czy mój mózg?, Smak Słowa, Sopot 2012. • Haimovitz K., Dweck C.S., What Predicts Children’s Fixed and Growth Intelligence

Mind-Sets? Not Their Parents’ Views of Intelligence but Their Parents’ Views of Failure, „Psychological Science” first published on April 25, 2016.

• Kim H.S., Sherman D.K., Taylor S.E., Sasaki J.Y., Chu T.Q., Ryu C., Suh E.M., Xu J., Culture, serotonin receptor polymorphism and locus of attention, „Social Cognitive and Affective Neuroscience” 2010, nr 5.

• Krathwohl D.R., A Revision of Bloom’s Taxonomy: An Overview, „Theory Into Pra-ctice” 2002, 41(2).

118

ANEKS DO PROgRAMU

Do programu wychowania przedszkolnego wprowadza się modyfikację w zakresie:

Treści: ……………………………………………………………………………………………

Celów: ……………………………………………………………………………………………

Sposobów realizacji programu: ………………………………………………………………..

Innym: ……………………………………………………………………………………………

Modyfikacja polega na usunięciu / wprowadzeniu nowych zapisów dotyczących:

Osoba/osoby wprowadzające modyfikację:

Modyfikacja obowiązuje od dnia ………………………… roku …………………

Modyfikację zatwierdzam

Pieczęć i podpis dyrektora

Documents

Anna Stalmach-Tkacz, Karina Mucha Rozwój …...może im się zmierzyć z wieloma trudnymi sytuacjami wychowawczymi. 3 J. Korczak, Jak kochać dziecko. Dziecko w rodzinie , Instytut