Upload
others
View
18
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
ANNE SÜTÜ MÜ? EK GIDA MI?
Sunum planı
• Bebeklik döneminde beslenmenin önemi
• Anne sütü, öneriler
• Tamamlayıcı besinler, öneriler
• Araştırmalarla uygulamalar
• Örnek menülerle uygulamalar
• Sonuç
Doğumda Beşinci ayda
Elif 10 aylık,10.800g.
Kahvaltıda ne yiyor?
4 kibrit kutusu tuzu alınmış beyaz peynir
1 yumurta sarısı
5 adet zeytin
2 bütün ceviz
2 tatlı kaşığı pekmez
3 adet bebe bisküvi (sevmemiş)
Ne alıyor?
550 kalori
28 g protein
35 g (7 tatlı kaşığı yağ)
350 mg kolesterol
Elif’in gelecekteki fizyonomisi hakkında
ne düşünüyorsunuz ???
İntrauterin dönemden başlayarak
ilk 2 yaştaki beslenme, hem bebek hem de
yetişkin sağlığı açısından hayati önem taşır.
Yaşamın ilk 2 yılında yetersiz beslenen çocuklarda
• Mortalite riskinin yüksek olduğu,
• Büyüme ve gelişmenin aksadığı,
• Bilişsel işlevlerin bozulduğu,
• Erişkin dönemde iş kapasitesinin düştüğü ve
kronik hastalıkların riskinin arttığı
bildirilmektedir.
JohnWiley & Sons Ltd Maternal and Child Nutrition. 10:1–17, 2014.
İşte tüm bu olumsuzlukların önlenmesi için
bebeklere optimal beslenmenin yapılması
gerekmektedir.
JohnWiley & Sons Ltd Maternal and Child Nutrition. 10:1–17, 2014.
Optimal beslenme
Anne sütü ve Tamamlayıcı besinlerin temini,
İdeal bir şekilde uygulanması
ile mümkün olabilmektedir.
JohnWiley & Sons Ltd Maternal and Child Nutrition. 10:1–17, 2014.
• Bebeklik döneminde optimal beslenmenin en
önemli, birincil ve değişmez köşe taşı anne
sütüdür.
• Emzirme ile dünyada her yıl 1,3 milyon bebek
ölümü önlenmektedir.
Global Nutrition Targets 2025,Stunting Policy Brief
Anne sütü bebeğe, anneye ve topluma
• Kısa ve uzun süreli sağlık,
• Ekonomik ve çevresel avantajlar sunar.
Nigel C Rollins, at al. on behalf of The Lancet Breastfeeding Series Group. Lancet. 387: 491–504, 2016.
Bebek beslenmesi için küresel öneri
• Anne sütü ile beslenmeye doğumdan sonraki ilk 1 saat içinde başlanmalı.
• Bebek ilk 6 ay tek başına anne sütü ile beslenmeli.• Uygun tamamlayıcı besinler 6. ayda başlanmalı,
anne sütü ile birlikte 2 yaş ve sonrasına kadar devam etmeli.
WHO, Complementary feeding, Report of the global consultation, Geneva 10-13 December, 2001.
Dünya Sağlık Örgütü anne sütü ile beslenmenin ve
tamamlayıcı besinlerin doğru uygulanabilmesi ve
uygulamaların ölçülebilmesi için bazı belirteçler
tanımlamıştır.
World Health Organization. Indicators for assessing infant and young child feeding practices. Part 1. Washington, DC. USA, 2007.
Anne sütü ile beslenmeye ilişkin belirteçler
• Anne sütüne erken başlanması (ilk 1 saat),
• Bebeğin ilk 6 ay tek başına anne sütü ile beslenmesi
• Tamamlayıcı besinler ile birlikte 1 yıl anne sütüne
devam edilmesidir.
World Health Organization. Indicators for assessing infant and young child feeding practices. Part 1. Washington, DC. USA, 2007.
JohnWiley & Sons Ltd Maternal and Child Nutrition. 10:1–17, 2014.
Ülkemizde anne sütü ile beslenme davranışı oldukça yaygındır.
• Bir süre emzirme %96, • İlk 1 saatte emzirme %50, • Anne sütünden önce başka bir besin verme %26, • İlk 2 ay tek başına anne sütü ile beslenme %58, • Ortanca emzirme süresi %16.7 ay olarak
bulunmuştur.
Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması-2013
İstanbul’da Çekmeköy İlçesi’nde 0-24 ay arası
851 bebek üzerinde yapılan bir çalışmada,
Altınbaş Z, Garipağaoğlu M. 6-12 aylık bebeklerin büyüme-gelişme ve beslenme durumlarının değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul,
2017.
• İlk 1 saatte emzirme %76, • Anne sütünden önce başka bir besin verme %15.3,• İlk 1 ay tek başına anne sütü ile beslenme %83, • 1-4 ay tek başına anne sütü ile beslenme %52,• Bebeklerin %76.3’ünün halen anne sütü ile
beslenmeye devam ettiği saptanmıştır.
İstanbul’da Beykoz İlçesi’nde 0-24 ay arası 1912
bebek üzerinde yapılan bir çalışmada,
0-24 aylık bebeklerin büyüme-gelişme ve beslenme durumlarının değerlendirilmesi. İstanbul, 2017 (Değerlendirme aşamasında).
• İlk 1 saatte emzirme %66.5,
• Anne sütünden önce başka bir besin verme %17.3,
• İlk 1 ay tek başına anne sütü ile beslenme %84.3
• Bebeklerin %56’sının halen anne sütü ile
beslenmeye devam ettiği saptanmıştır.
Anne sütünden önce başka bir besine başlama
nedeni, hemen hemen tüm çalışmalarda,
Anne sütünün yokluğu ya da yetersizliği olarak
belirtilmiştir.
Yaş (ay)
Enerji(kcal)
Protein(g)
Vitamin A(IU)
Kalsiyum(mg)
Demir(mg)
1 670 11 200 266 5
6 670 8 200 234 3
12 670 8 200 197 3
Anne sütünün içeriği (1 Litre)
Nutrient Adequacy of Exclusive Breastfeeding for the Term Infant During the First Six Months of Life, WHO 2002.
Ülke 1. ay 3.ay 6. ay
Gelişmiş 699±134 751±130 854±118
Referans ülke 867±118 890±140 910±133
Gelişmekte olan
562±92 582±42 804±76
Referans ülke 740±7 - -
Ülkelere göre tek başına anne sütü miktarı (ml)
Nutrient Adequacy of Exclusive Breastfeeding for the Term Infant During the First Six Months of Life, WHO 2002
İyi beslenen annelerin
İlk 6 ay
700-850ml süt ürettiği bilinmektedir.
Nutrient Adequacy of Exclusive Breastfeeding for the Term Infant During the First Six Months of Life, WHO 2002
Yaş (ay)
Anne sütü
(g/gün)
Enerji(kcal)
Protein(g)
Vitamin A(µg)
Kalsiyum(mg)
Demir(mg)
1 699 492 8.1 2.9 195 3.7
6 854 601 7.2 3.0 210 2.7
11 910 640 7.6 3.2 194 2.9
Anne sütü ile alınan enerji ve besin ögeleri miktarları(Gelişmiş ülkeler ve iyi beslenen anneler)
Nutrient Adequacy of Exclusive Breastfeeding for the Term Infant During the First Six Months of Life, WHO 2002
Gelişmekte olan ülkelerde anne sütünden gelen
günlük ortalama enerji:
6-11 ayda:400 kalori (600ml anne sütü)
12-23 ayda:350 kalori (520ml anne sütü)
WHO/PAHO. Guiding principles for complementary feeding of the breastfed child. Washington, DC, Pan American Health Organization,
2003.
Kolostrumda: 12.7g/1 litre
İkinci ay sütünde: 8g /litre
Bebeklerin 3-6 aylar arasındaki protein gereksinimi:1.1g/kg/gün
Anne sütünün protein içeriği
Anne sütünün demir içeriği
• Yaşamın ilk 2 ayında, dokulara taşınan oksijenden
dolayı, Hemoglobin düzeyinde ciddi bir düşme olur.
• 2-4. aylar arasında Hemoglobin konsantrasyonu
dereceli olarak artar.
• 4-6 aylar arasındaki demir durumu, beslenmeyle
alınan demire bağımlı hale gelir.
Demir gereksinimi
0-6 ay için 5mg/gün
7-12 ay için 9mg/gün
Bunun için 4. aydan itibaren DEMİR DESTEĞİ
yapılır.
İkinci 6 ayda Beslenme
Tamamlayıcı besin
Yaşamın ikinci 6 ayında, anne sütü ile birlikte
bebeğe verilen besinlerdir.
YETERLİ
UYGUNYAPIDAGÜVENLİ
ZAMANINDA
Tamamlayıcı besin
Complementary feeding, Report of the global consultation, Geneva 10-13 December, 2001
Zamanında …..?
Tek başına ve isteğe bağlı anne sütü ile
beslenmeden sağlanandan daha fazla enerji ve
besin ögelerine gereksinim duyulan zamandır!!!
Complementary feeding, Report of the global consultation, Geneva 10-13 December, 2001
Önerilen tamamlayıcı besinler
• Her gün yeterli miktarda et, tavuk, balık,
yumurta ve özellikle A vitamininden zengin
sebzeler….
• Bunlar temin edilemiyorsa, zenginleştirilmiş
besinler ya da vitamin-mineral desteği gerekir.
Tamamlayıcı beslenmeye ilişkin belirteçler
• Katı, yarı katı ve yumuşak kıvamlı besinlerin 6-8.
aylarda başlanması,
• Beslenmede minumum çeşitliliğe (4 ya da daha fazla
besin gurubu) yer verilmesi,
World Health Organization. Indicators for assessing infant and young child feeding practices. Part 1. Washington, DC. USA, 2007.
• Minumum beslenme sıklığının, anne sütü ile
beslenen bebeklerde 2 öğün, anne sütü ile
beslenmeyenlerde 4 öğün şeklinde
düzenlenmesi,
• Demirden zengin ya da demirle
zenginleştirilmiş besinlere yer verilmesidir.
World Health Organization. Indicators for assessing infant and young child feeding practices. Part 1. Washington, DC. USA, 2007.
Besin grupları
1. Tahıllar, kök sebzeler2. Kuru baklagiller, kuru yemişler3. Süt grubu ( süt, yoğurt, peynir)4. Et grubu (et, tavuk, balık, karaciğer)5. Yumurta6. Vitamin A’dan zengin sebze ve meyveler7. Diğer sebze ve meyveler
Tamamlayıcı besinler
17. haftadan önce başlanmaması
26. haftadan sonraya bırakılmaması
ESPGAN:JPGN. 2009 46:99–112
• Annelere eğitim verilmesi,
• Ev yapımı besinlerin tercih edilmesi yer
almaktadır (mikrobiyota……… obezite)
Lassi et al. BMC Public Health. 13: S13, 2013Maternal and Child. Nutrition. 11: 214–220, 2015.
Nutrients, 9: 34-46, 2017.
Güncel öneriler
Hayvansal proteinlerde gereksinimlere uyulması,
aksi halde fazla protein tüketiminin obeziteye
yol açacağı belirtilmektedir.
Pediatrics. 127: e544–e551, 2011International Journal of Obesity 37, 477-485, 2013
Int J Obes . 2017, doi: 10.1038/ijo.2017.37.
Uyarı !!!
Fazla protein alımı ve obezite
İngiltere’de 2 bağımsız hakem tarafından yürütülen
ve 10 çalışmanın değerlendirildiği bir derleme
makalede: « Yüksek protein alımı ile yüksek BKİ arasında pozitif yönde bir ilişki olduğu bulunmuştur ».
Pediatrics. 127: e544–e551, 2011International Journal of Obesity 37, 477-485, 2013
Int J Obes . 2017, doi: 10.1038/ijo.2017.37.
Tamamlayıcı beslenmede
Uluslararası düzeyde standart uygulama yok!!
AAP, ESPGAN-Pediatrics 2009Public Health Nutrition: 18(15): 2864–2873, 2015
Scand J Public Health. 43(2): 138-45, 2015
Araştırmalarla tamamlayıcı besin
uygulamaları
Suudi Arabistan’da 4-24 ay arası, 632 bebek
üzerinde yapılan bir çalışmada, tamamlayıcı
besinlere 17. haftadan önce başlanma oranının
%62.5 olduğu belirlenmiş,
Alzaheb RA. Factors Associated with the Early Introduction of Complementary Feeding in Saudi Arabia. Int J Environ Res Public
Health. 13: 728-739, 2016.
Tamamlayıcı besinlere erken başlama nedeni
• Sezaryen doğum,
• Yaşları küçük,
• Eğitim ve ekonomik düzeyleri düşük,
• 6. ayda çalışmaya başlayan anneler ile
• Tek başına anne sütünün sadece 6 hafta ile
sınırlı olması ile açıklanmıştır.
İrlanda’da 823 bebek üzerinde yapılan bir kohort
çalışmada, Tamamlayıcı besinlerin,
• Bebeklerin %18’inde 17. haftadan önce,
• %79’unda ise 17-26. haftalar arasında
başlandığı görülmüştür.
O’Donovan SM, at al. Adherence with early infant feeding and complementary feding guidelines in the Cork BASELINE Birth Cohort
Study. Public Health Nutrition: 18:: 2864–2873, 2015.
Tamamlayıcı besinleri 17. haftadan önce başlayan
annelerin
• Yaşlarının küçük olduğu ve
• Birçoğunun da sigara içtiği belirlenmiştir.
• Tüm gurupta ilk başlanan tamamlayıcı besinin
pirinç olduğu, bunu kahvaltılık tahıl ya da sebze-
meyvenin izlediği görülmüştür.
İtalya’da ailelerin DSÖ önerilerine uyup
uymadıklarının araştırıldığı bir kohort çalışmada,
doğumdan 3 yaşına kadar izlenen 400 bebekte,
Carletti C, Pani P, Monasta L, Knowles A, Cattaneo A. Introduction of Complementary Foods in a Cohort of Infants in Northeast Italy: Do
Parents Comply with WHO Recommendations? Nutrients, 9: 34-46, 2017.
• Tamamlayıcı besinlere çoğunlukla 6. ayda
başlandığı,
• İlk tamamlayıcı besinin meyve olduğu,
• Ailelerin sadece %5’inin DSÖ’nün tüm önerilerine,
%34’ünün 3 öneriye, %35’inin de 4 öneriye
uydukları belirlenmiştir.
Aynı çalışmada ailelerin farklı kaynaklardan
aldıkları bilgiler ya da önerilerle kafalarının
karıştığı, bunun da uygulamada hatalara yol açtığı
belirtilmiştir.
Ülkemizde 2010 yılında yapılan Beslenme ve Sağlık
Araştırması verilerine göre,
• İlk tercih edilen tamamlayıcı besinin 6.8 ayında
yoğurt olduğu,
• Bunu 7. ayda meyve püresinin izlediği,
• Et, tavuk, balık ve yumurtanın 9-10. aylarda
başlandığı görülmüştür.
Türkiye Beslenme ve Sağlık Araştırması -2010
Çekmeköy çalışmasında, annelerin
• İlk tamamlayıcı besin olarak yoğurt (%33.1),
• Muhallebi (%15.7),
• Meyve püresi (%13.4),
• Bebek bisküvisi (%8,4) ve
• Yumurtayı (%6.7) tercih ettikleri gözlendi.
Altınbaş Z, Garipağaoğlu M. 6-12 aylık bebeklerin büyüme-gelişme ve beslenme durumlarının değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul,
2017.
• Yoğurdun 24.7 ± 4.6 haftada, (6.ay)
• Sebze ve meyvelerin 24.9±5.3 haftada
• Yumurtanın 26.6 ± 6.1 haftada (6.5 ay)
• Et ve tavuğun ise 29.6 ± 8.3 haftada (7.5 ay)
başlandığı belirlenmiştir.Altınbaş Z, Garipağaoğlu M. 6-12 aylık bebeklerin büyüme-gelişme ve
beslenme durumlarının değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2017.
Beykoz Çalışmasında da ilk başlanan tamamlayıcı
besinin 24.7. haftada (6. ayda) YOĞURT olduğu
saptanmıştır.
Tamamlayıcı besinlerden sağlanması gereken günlük enerji (FAO/WHO/UNU)
Anne sütünün yeterliliğinde
Yaş (ay) Enerji (kcal)Toplam enerji gereksinimi
6-8 200 710
9-11 300 710
12-23 550 900
Complementary feeding, Report of the global consultation, Geneva 10-13 December, 2001
Tamamlayıcı besinlerin öğün sayısı
Yaş (ay) Anne sütü Öğün sayısı
6-8 Var 29-23 Var 36-23* Yok 4
* Ara öğün gerekebilir.
World Health Organization. Indicators for assessing infant and young child feeding practices. Part 1. Washington, DC. USA, 2007.
Tamamlayıcı besinlerin enerji yoğunluğu0.8-1.0kcal/gram ya da ml.olarak kabul edilir.
Gelişmekte olan ülkelerde anne sütünden gelen günlük ortalama enerji
Yaş (ay) Enerji (kcal) Toplam enerji gereksinimi
6-11 400 710
12-23 350 900
World Health Organization. Indicators for assessing infant and young child feeding practices. Part 1. Washington, DC. USA, 2007.
World Health Organization. Indicators for assessing infant and young child feeding practices. Part 1. Washington, DC. USA, 2007.
Anne sütü ile beslenemeyen bebeklere,
3 süt öğünü (450-600ml,300-400 kalori)
önerilir.
Bazı çalışmalarda 6-12 aylık dönemde, anne sütünün
volümü ~ 600 ml olarak belirtilmektedir.
Bu miktardaki anne sütü bebeğe402 kalori
6 gram protein sağlar
Fox MK et al. FITS Study. J Am Diet Assoc. 04: s22-30, 2004
6-12 aylık dönemdeki Günlük enerji ve protein gereksinimi
Enerji: 710 kalori
Protein: 18 g
UYGULAMADA NELER OLUYOR?
ÖRNEKLER
Anne sütü .............. 150 ml
Yumurta sarısı ......... 1 adet
Beyaz peynir ..1 kibrit kutusu
Pekmez ............ 1tatlı kaşığı
Zeytinyağı .........1tatlı kaşığı
Beyaz ekmek ........... 1 dilim
Kahvaltı örneği
360 kalori,12.5 g protein
Devam formülü......... .150 ml
Yumurta sarısı .......... 1 adet
Beyaz peynir ....1 kibrit kutusu
Pekmez ........... 1 tatlı kaşığı
Zeytinyağı .........1 tatlı kaşığı
Beyaz ekmek ........... 1 dilim
Kahvaltı örneği
360 kalori,12.8 g protein
İnek sütü ........... 150 ml
Yumurta sarısı ...... 1 adet
Beyaz peynir 1 kibrit kutusu
Pekmez ........ 1 tatlı kaşığı
Zeytinyağı ......1 tatlı kaşığı
Beyaz ekmek ....... 1 dilim
Kahvaltı örneği
360 kalori,17.5 g protein
1 kase sebze püresi (200g)Patates.......................50g
Havuç........................ 25g
Pirinç..........................20g
Dana kıyma...................30g
Zeytinyağı.....................5g
195 kalori,7 g protein
BesinlerMiktar
(g)Enerji(kalori)
Tarhana (K.Maraş tarzı.kuru) 20 65Dana eti (ay) 30 70Nohut (p) 10 10Havuç (1 küçük boy) 50 10Maydanoz 5 -Zeytinyağı 5 45- - 205
1 Kase Tarhana Çorbası (200 ml)
Tarhanaçorbası
Günlük enerji ve besin ögeleri gereksinimlerini karşılama
BesinlerMiktar
(g)Enerji(kalori)
Aşurelik buğday 15 45Yoğurt 50 33Nohut (p) 10 10Dana eti (ay) 30 70Yumurta sarısı 7 15Havuç (1/2 orta boy) 30 5Maydanoz 5 -Zeytinyağı 5 45- - 223
1 Kase Yayla çorbası (200ml)
Yayla çorbası
Günlük enerji ve besin ögeleri gereksinimlerini karşılama
BesinlerMiktar
(g)Enerji(kalori)
Şehriye 20 70Havuç (bütün) 50 10Maydanoz 5 -Zeytinyağı 5 45- - 125
1 Kase Şehriye Çorbası (tavuk suyu ile)
Şehriye çorbası (tavuk suyu ile)
Günlük enerji ve besin ögeleri gereksinimlerini karşılama
Sonuç
• 0-1 yaş dönemini kapsayan bebek beslenmesi,
anne sütü ve tamamlayıcısı olan besinlerle bir
bütündür.
• Anne sütü bebeklerin sağ kalımının,
erişkinlerin yaşam kalitesinin güvencesidir.
• Tamamlayıcı besinlerin, anne sütünü esas
alarak bebeğin yaşına, fiziksel ve motor
gelişimine, gereksinimine uygun olarak
düzenlenmesi gerekmektedir.
Mide kapasitesinin
30g/kg/gün olduğu kabul edilir.
World Health Organization. Indicators for assessing infant and young child feeding practices. Part 1. Washington, DC. USA, 2007.