Antipsikotikler (Nöroleptikler)

Antipsikotikler(Nöroleptikler)Antipsikotikler(Nöroleptikler)

Prof. Dr. Ç. Hakan KARADAĞ

Şizofreninin SemptomlarıŞizofreninin Semptomları

Pozitif Semptomlar– Delüzyonlar

– Halüsinasyonlar

– Düşüncenin bozulması

Negatif Semptomlar– Küntleşmiş duygulanım

– Konuşma fakirliği

– Asosyalite

– Zevk alamama

Dop

amin

erji

k Y

olak

lar

Dop

amin

erji

k Y

olak

lar

İkinci Ulak Selektif Agonist Selektif Antagonist

D1 Gs (sAMP↑) Fenoldopam

n. caudatus, putamen, n. accumbens, olfaktor tüberkülreseptör sinerjizması (D2 agonistlerin etkilerini güçlendirir)

D2 Gi (sAMP ↓)Gq/11 (IP3/DAG ↑)

Bromokriptin

striatum, hipofiz, motor (ekstrapiramidal), endokrin, emosyonel-kognitif etkiler

D3 Gi (sAMP ↓)

? n. accumbens, olfaktor tüberkül, hipotalamus emosyonel-kognitif etkiler

D4 Gi (sAMP ↓)

AA salıv. ↑

FL metilasyon ↑

KlozapinD4>D3=D2 ve5-HT2A ve 5-HT2C ant.

limbik yapılar (striatumda çok seyrek)

emosyonel-kognitif etkiler

D5 Gs (sAMP↑) hipotalamus, hipokampüs Fonksiyonel önemi bilinmemektedir.

Dop

amin

erji

k R

esep

törl

erD

opam

iner

jik

Res

eptö

rler

AA: araşidonik asit; FL: fosfolipaz


5-HT1

5-HT1A Gi/o (sAMP↓) Buspiron (pars. ag.)

Dorsal rafe nöronlarının somasında (anksiyete)

5-HT1B Gi/o (sAMP↓)

5-HT1D Gi/o (sAMP↓) Sumatriptan

Zolmitriptan

5-HT1e Gi/o (sAMP↓) Fonksiyonel önemi bilinmemektedir

5-HT1f Gi/o (sAMP↓) Fonksiyonel önemi bilinmemektedir.

Ser

oton

erji

k R

esep

törl

erS

erot

oner

jik

Res

eptö

rler


5-HT2

5-HT2A Gq/11

(IP3/DAG ↑)Ketanserin

Öğrenme ve bellek ↑

5-HT2B Gq/11

(IP3/DAG ↑)

5-HT2C Gq/11

(IP3/DAG ↑)m-klorofenilpiperazin (m-CPP)

m-CPP anksiyeteyi, obsesyonu, psikozu, kognitif bozukluğu ↑

5-HT3 İyonotropik Ondansetron

Granisetron

Tropisetron

5-HT4 Gs (sAMP↑) n. accumbens, olfaktor tüberkül, GİS, kalp

5-HT5 ?

5-HT6 Gs (sAMP↑)

5-HT7 Gs (sAMP↑)

Ser

oton

erji

k R

esep

törl

erS

erot

oner

jik

Res

eptö

rler

Nöroleptiklerin Etkilerinde Reseptörlerin RolüNöroleptiklerin Etkilerinde Reseptörlerin Rolü

Antipsikotik etki

D2 ve D4

5-HT2

Ekstrapiramidal yan etkiler

D2

Endokrin yan etkiler

D2

NöroleptiklerNöroleptiklerA. Fenotiazinler

1. Alifatik fenotiazinlerKlorpromazin(asepromazin, levopromazin,

promazin, metotrimeprazin trifluopromazin)

2. Piperidinli fenotiazinlerTioridazin(mezoridazin, perisiyazin,

pipotiyazin)3. Piperazinli fenotiazinler

Flufenazin(trifluoperazin, perfenazin,

proklorperazin, asetofenazin, karfenazin)

B. Yapıca Fenotiazinlere BenzeyenlerKlorprotiksen, TiotiksenZuklopentiksol, FlupentiksolLoksapin

C. ButirofenonlarHaloperidol(melperon, droperidol, benperidol)

D. Diğer Nöroleptikler

1. Tipik nöroleptikler

Pimozid

Penfluridol

Molindon

Oksipertin

2. Atipik nöroleptikler

Klozapin D2 etkinliği

Olanzapin azaltılmış,

Risperidon 5-HT2 etkinliği

Sertindol artırılmış

Amisülprid olanlar

Aripiprazol

(ketiapin, seroquel, zotepin)

3. Arada kalan nöroleptikler

Sülpirid D2 reseptörlere

Remoksiprid ileri derecede

Rakloprid selektif olanlar

KlorpromazinKlorpromazin

NÖROLEPTİK SENDROM (25-50 mg, p.o. veya i.m.)Hipnoz veya aşırı bir sedasyon hali oluşturmaksızın

Spontan hareketlerde yavaşlama

Çevreye karşı ilgisizlik

Çevreden gelen uyarılara yanıt vermeye isteksizlik

Yavaşlama, heyecansızlık

İnisiyatif ve merakta azalma

Motor fonksiyonlar normal

Kognitif yetenekler normal (zihinden hesap yapma, çağrışım vb)

KlorpromazinKlorpromazin

Sedatif Etki

Katalepsi (Katatoni) (yüksek dozda)

Prokonvülsan Etki

CTZ İnhibisyonu

Hipotermi

Endokrin Etkiler

– prolaktin salgısında artış

– FSH ve LH salgısında inhibisyon

Ekstrapiramidal Etkiler

Otonom ve Diğer Etkiler

1-blokaj

– antikolinerjik etki

– lokal anestezik etki

– antihistaminik etki

– 5-HT2 blokajı

Vazomotor ve Solunum Merkezi Üzerine Depresan (Zayıf) Etki

Nöroleptiklerin Çeşitli Reseptörler Üzerindeki Etkinlikleri

Nöroleptiklerin Çeşitli Reseptörler Üzerindeki Etkinlikleri

D1 D2 1 5-HT2 H1 M

Klorpromazin + ++ +++ + + +

Tioridazin ++ ++ +++ ++ ± +

Perfenazin - +++ + + + -

Haloperidol - +++ + + - -

Klozapin* ± + +++ +++ + ±

Sülpirid - +++ ± - - -

Pimozid - +++ - ± - -

+++ Yüksek afinite; ++ Orta derecede afinite; + Az afinite; ± Çok az afinite; - Etkisiz veya minimal etkili *D4>D3=D2

Doz(mg/gün)

Sed.Etki

EPEtki

HipoTA

Diğer

Alifatik fenotiyazinler

Klorpromazin 200-800 +++ ++ ++ Fotosensitizasyon (en fazla)

Asepromazin 6-9 +++ ++ ++ Çocuklardaki bulantı-kusma ve ajitasyonda kullanılır

Promazin 100-200 +++ ++ ++

Piperidinli fenotiyazinler

Tioridazin 150-600 +++ + +++ Kardiyotoksisite (en fazla), pigmenter retinopati

Mezoridazin 75-300 +++ + ++ Kardiyotoksisite

Piperazinli fenotiyazinler

Flufenazin 2-20 + ++++ +

Perfenazin 8-32 ++ ++ +

Proklorperazin 75-100 ++ ++ +

Trifluoperazin 5-20 + +++ +

Nöroleptiklerin Yan EtkileriNöroleptiklerin Yan Etkileri

Doz(mg/gün)

Sed.Etki

EPEtki

HipoTA

Diğer

Yapıca fenotiyazinlere benzeyenler

Klorprotiksen 50-400 +++ ++ ++

Tiotiksen 5-30 +/++ +++ ++

Flupentiksol 6-18 +/++ +++ ++

Zuklopentiksol 20-30 +/++ +++ ++

Loksapin 60-100 + ++ +

Butirofenonlar

Haloperidol 2-20 + ++++ +

Melperon 100-200 +++ + +

Droperidol + ++++ +

Benperidol + ++++ +

Diğer Nöroleptikler (TİPİK)

Pimozid 2-6 + ++ + Hepatit yapabilir

Molindon 50-225 ++ ++ +

Oksipertin 80-120 +++ + ++ Fotosensitizasyon

Nöroleptiklerin Yan Etkileri (devam)Nöroleptiklerin Yan Etkileri (devam)

Doz(mg/gün)

Sed.Etki

EPEtki

HipoTA Diğer

Diğer Nöroleptikler (ATİPİK)

Klozapin 150-450 ++ 0 +++ AgranülositozPlazma prolaktin düzeyinde belirgin artma

yapmaz

Olanzapin 5-20 + + ++

Risperidon 2-8 ++ ++ +++

Sertindol 12-20 ++ + +++ QT uzaması, ventriküler aritmi

Ketiapin 300-500 +++ 0 ++

Amisulprid 400-800 ++ + +++

Aripiprazol 15-30 + - -


Doz(mg/gün)

Sed.Etki

EPEtki

HipoTA Diğer

Diğer Nöroleptikler (ARADA KALANLAR)

Sülpirid 400-800 + + - Antiotistik ve antidepresan.Belirgin antiemetik ve antivertigo etki.Kan basıncını yükseltir. Gebelerde ve böbrek yetmezliğinde

kontrendikedir.

Remoksiprid 150-300 ? ? ? Aplastik anemi yapar.

Tedavinin ilk 6 ayında haftada bir, daha sonra ayda bir kan sayımı yapılmalıdır.


Ekstrapiramidal Yan Etkiler– Akut distonik reaksiyonlar– Akatisia– Parkinsonizm– Tardif diskinezi

Sedasyon

Otonomik Yan Etkiler– Ortostatik hipotansiyon (-blokaj)

– Atropin benzeri etkiler: Ağız-boğaz kuruluğu, midriyazis, bulanık görme, konstipasyon, ileus, taşikardi, idrar retansiyonu (anti muskarinik etkili olanlar)

Yan

Etk

iler

Yan

Etk

iler

Reaksiyon ÖzellikleriRiskin

Maksimum Olduğu Dönem

Öne Sürülen

Mek.Tedavi ve Önlemler

Akut distonikreaksiyonlar

Dil, yüz, boyun ve sırt kaslarında kasılmalar.Konvülsiyonu taklit edebilir, histeri değildir.

1. 5. günÇocuklarda ve 25 yaş gençlerde daha sıktır

? • Antiparkinson ilaçlar1

• Reversibldir, nöroleptik dozu azaltılınca belirtiler hafifler, kesilince ortadan kalkar

Akatisia Aşırı hareketlilik, yerinde duramama

5. 60. gün ? • Doz azaltılmalı veya başka ilaca geçilmeli• Antiparkinson ilaçlar, benzodiazepinler veya

propranolol2 kullanılabilir.

Parkinsonizm Bradikinezi, rijidite, tremor, maske yüz

5. 30. gün DAerjik ant.

• Antiparkinson ilaçlar

Tardif diskinezi Oral-fasiyal diskinezi; yaygın koreoatetoz veya distoni

Tedavinin başlangıcından aylar veya yıllar

sonra

Aşırı DAerjik etkinlik

• İlaç dozunun azaltılması belirtileri şiddetlendirir.

• Başarılı bir tedavi yöntemi henüz yoktur; bu nedenle profilaksisi önemlidir.

Malign nöroleptiksendrom

Kaslarda rijidite ve akinezi, bilinç bulanıklığı, ateş, kreatin fosfokinaz Öldürücü olabilir

Haftalar(Nöroleptik

kesildikten sonraki birkaç gün

boyunca da risk yüksektir)

• Nöroleptik kesilir• Mekanik soğutma• Dantrolen3 veya bromokriptin4 (dopaminerjik

agonist olarak)• Antiparkinson ilaçların yararı yok

1 difenhidramin HCl 25 veya 50 mg i.m.; benztropin mezilat 1 veya 2 mg i.m. veya yavaş i.v. injeksiyonla başlanır, sürdürme tedavisi aynı ilacın oral formu ile birkaç hafta sürdürülür.2 propranololün nisbeten düşük dozları (20-80 mg/gün) sıklıkla etkindir. Selektif 1 blokörler daha az etkindir.3 dantrolene yanıt vermekle birlikte, iskelet kası Ca2+ transport sisteminde bir patoloji söz konmusu değildir.4 bromokriptin 10-40 mg/gün

Seksüel Disfonksiyon– Ejakulasyonun inhibisyonu ( blokaj)

Bu etki tioridazinde en belirgindir. – İmpotens. Ejakulasyonun inhibisyonuna ve hormonal

bozukluklara bağlı olarak

Nöroendokrin Yan Etkiler FSH, LH ; Prolaktin – Kadınlar: Amenore, galaktore– Erkekler: Jinekomasti, ödem, kilo , libidoda

Yan

Etk

iler

Yan

Etk

iler

Hepatotoksisite

Kolestatik sarılık. (Klorpromazin ve diğer alifatik nöroleptikler tarafından oluşturulur. Muhtemelen alerjiktir.) Genellikle ilk 4 hafta içinde ortaya çıkar.

Hematolojik Yan Etkiler

– Lökopeni

– Nadiren agranülositoz ve aplastik anemi

– Klozapin nisbeten sık olarak agranülositoz yapar.

Alerjik Reaksiyonlar

– Ürtiker

– Makülopapüler ve peteşiyal döküntüler

– Nadiren Stevens-Johnson sendromu

– Klorpromazin ve diğer alifatik yapılı fenotiazinler dozda fotosensitizasyonciltte koyu pigmentasyon

Yan

Etk

iler

Yan

Etk

iler

Göz

– Nadiren kornea ve lens opasiteleri, konjontival melanozis

– Tioridazin - pigmenter retinopati

Toksik Psikoz

– Nöroleptik tedavisi sırasında nadiren oluşabilir. Muhtemelen ilacın antikolinerjik etkisine bağlıdır. Belirtileri atropin zehirlenme belirtilerine benzer.

– Hastalığın nüksettiği izlenimini verebilir.

Konvülsiyona Eğilim

– Yeni atipik nöroleptiklerden risperidon ve remoksipridin konvülsan etkinliği yoktur veya çok azdır.

Kardiyotoksisite

– Tioridazin aritmi

Malign Nöroleptik Sendrom

Yan

Etk

iler

Yan

Etk

iler

İlacı Kesmeİlacı Kesme

Antipsikotik ilaçların uzun süreli tedavinin ardından kesilmesi her zaman basamaklı olmalı ve akut yoksunluk sendromları ya da hızlı nüks riskini engellemek için yakından izlenmelidir.

Şizofreninin Negatif Semptomlarını Daha İyi Düzelten İlaçlar

Şizofreninin Negatif Semptomlarını Daha İyi Düzelten İlaçlar

Pimozid Penfluridol Klozapin Olanzapin Risperidon Sertindol Ketiapin Amisulprid

SpesiyalitelerSpesiyaliteler

Klorpromazin

LARGACTİL

100 mg, 30 tablet

25 mg/5 ml, 10 ampul

Haloperidol

NORODOL

2 mg /ml, 20 ml damla

5 mg, 50 tablet

10 mg, 30 tablet

20 mg, 20 tablet

5 mg/ml, 5 ampul

10 mg/ml, 5 ampulAsepromazin

PLEGİCİL

1 mg/10 damla, 30 ml

Flupentiksol

FLUANXOL

3 mg, 50 tablet

20 mg/ml, 1 depo ampul

Melperon

BURONON

25 mg, 50 draje

100 mg, 30 draje

50 mg, 5 ampul

Pimozid

NÖROFREN

2 mg, 30 tablet

Tioridazin

MELLERETTES

10 mg, 30 draje

30 mg/ml, 30 ml damla

MELLERİL

25 mg ve 100 mg, 30 draje Mezoridazin

LİDANİL

5 mg, 20 draje

Trifluoperazin

STİLİZAN

1 mg/ml, 5 ampul

1 mg, 2 mg ve 5 mg30 draje

SpesiyalitelerSpesiyaliteler Sülpirid

DOGMATİL

200 mg, 24 tablet

SÜLPİR

50 mg, 30 kapsül

ZEPRİD

200 mg, 24 ve 48 tablet

50 mg, 30 kapsül

25 mg/5 ml, 200 ml oral solüsyon

Zuklopentiksol

CLOPİXOL

20 mg/ml, 20 ml damla

2 mg, 10 ve 25 mg, 50 tablet

50 mg/ml, 1 ACUPHASE ampul İM

200 mg/ml, 1 DEPO ampul İM

Klozapin

CLONEX

25 mg ve 100 mg, 50 tablet

LEPONEX


Olanzapin

REXAOİN


ZYPREXA

2,5; 5; 7,5 mg ve 10 mg, 28 tablet

Risperidon

RİSPERDAL

1 mg, 2 mg, 3 mg ve 4 mg, 20 tablet

Ketiapin

SEROQUEL


200 mg, 30 ve 60 tablet

Amisülprid

SOLİAN

200 mg ve 400 mg60 ve 90 tablet

Apipiprazol

ABİLİFY

10, 15 ve 30 mg28 tablet

Documents

Antipsikotikler (Nöroleptikler)