ผลงานทเปนผลการดำเนนงานทผานมา

1. ซอผลงาน ผลของโปรแกรมสงเสรมทนตสขภาพในผ1ปวยเบาหวานทมารบบรการใน

ศนยบรการสาธารณสข 39 ราษฎรบรณะ

2. ระยะเวลาทดำเนนการ วนท 6 มกราคม 2559 - 19 กมภาพนธ 2561

3. ความรทางวชาการหรอแนวคดทใชในการดำเนนการ

3.1. ความรทางวชาการ โรคเบาหวานเปนโรคไมตดตอเรอรงทมความสำคญมแนวโนมเพมขนทกป

ในประเทศไทยตงแต ป 2550-2558 มจำนวนผปวยเพมขนอยางตอเนอง หรอคดเปนความชกรอยละ 8.91

อตราการเสยชวตดวยโรคเบาหวาน ระหวางป 2555 -2558 มแนวโนมเพมขนเซนกนจาก 12.1 เปน 19.4

ตอ 100,000 ประขากร2 หรอมผเสยชวตดวยโรคเบาหวานในประเทศไทยคดเปนเฉลยวนละ 35 คน ในเขต

กรงเทพมหานคร มผเสยชวตจากโรคเบาหวานปละ 565 คน2 โรคเบาหวานชนดท 2 เปนชนดทพบบอย

ทสด ประมาณรอยละ 953 สาเหตหลกเกดจากมความบกพรองของฮอรโมนอนซลนทสรางขนจากตบออน

โดยอาจสรางไดนอย สรางไดแตไมออกฤทธ หรอสรางไมไดเลย ฮอรโมนชนดนมหนาทช วยใหรางกาย

เผาผลาญและดงนาตาลจากการยอยอาหารเขาสอวยวะตาง ๆ เพอใชเปนพลงงานแกรางกาย เมออนซลน

ในรางกายทำงานลดลง นาตาลจงไมถกนำไปใชทำใหเกดการคงของนาตาลในกระแสเลอดและอวยวะตาง ๆ

การวนจฉยโรคเบาหวานใชเกณฑระดบนาตาลในกระแสเลอด ไดแก ตรวจวดระดบพลาสมากลโคส (Fasting

Plasma Glucose; FPG) และตรวจว ดระด บน าตาลสะสมในเล อด Flemoglobin A le (HbAlc)4’5

โรคเบาหวานจะกอใหเกดภาวะผดปกตของรางกายตาง ๆ6 ไดแก ภาวะเลอดเปนกรด โรคทางระบบประสาท

เซน การเคลอนไหวทผดปกตไปและอาการซา หลอดเลอดอดตนตามแขนขา เกดภาวะตดเชอ ถามแผลจะตด

เชอไดงาย ดานระบบการมองเหนอาจทำใหเกดตาบอด ซงมโอกาสเกดมากกวาผทไมไดเปนเบาหวานถง 30

เทา พบภาวะแทรกชอนทางไต ไตวาย โรคหลอดเลอดหวใจ โรคหลอดเลอดสมอง

โรคเบาหวานเปนปจจยเลยงของการเกดโรคในซองปาก ไดแก โรคเหงอกอกเสบและปรท นตอกเสบ

เมอควบคมระดบนาตาลไมดพอ มความเสยงตอการละลายของกระดกเบาฟน (alveolar bone loss) และ

การสญเสยเหงอกยดปรทนต (gingival attachm ent loss) จะเพมขนประมาณ 3 เทาเมอเทยบกบคนท

ไม เป นเบาหวาน7 เน องจากกลไกการเปลยนแปลงของหลอดเลอดและการสรางคอลลาเจน (collagen)

โรคเบาหวานกบโรคปรทนตจงมความสมพนธกนในลกษณะสงผลตอกน (two-way relationship)8 คอถาม

การควบคมการตดเชอของโรคปรทนตไดดจะสงผลดตอการควบคมระดบนาตาล หรอถาระดบนาตาลสง ๆ

กจะทำใหมความรนแรงของสภาวะปรทนตมากขนโดยมชอสนนษฐานถงกลไกคอการอกเสบของโรคปรทนต

อาจจะไปเพมตวยบยงอนซลน โรคฟนผ สนนษฐานวาจะเปนผลจากการไหลของนาลายทลดลง หรอความ

เขมขนของนาตาลในนาลายสง สงผลใหเกดฟนผบรเวณคอฟนได และจากการทมนาลายไหลนอย จะเพ ม

ความเลยงตอการตดเชอราในซองปาก (oral candidiasis) เกดอาการปากแหง (xerostomia)9 ผปวย

เบาหวานชนดท 2 จะพบวามความชกชองอาการเหลานมากกวากลมทไมเปนเบาหวาน อาการปวดแสบปวดรอน

ในซองปาก การรบรสผดปกตเกยวจะของกบระบบประสาทสวนปลาย มกมความผดปกตของประสาทสมผส

รบรสหวาน สงตาง ๆ ทกลาวมานสงผลใหผปวยเบาหวานเกดการสญเสยฟนตามมา10

โปรแกรมสงเสรมทนตสขภาพและงาบวจยทเกยวของอน ๆ

Saengtipbovorn ร และ Taneepanichskul ร พ.ศ. 2557ฑ ศกษาถงประสทธผลของโปรแกรม

สงเสรมสขภาพรวมกบทนตสขภาพในผปวยเบาหวานซนดท 2 แบงกลมตวอยางเปน 2 กลม กลมควบคมและ

กลมทดลองเปรยบเทยบกน กลมทดลองใหความรและคำปรกษาโดยทมสหวซาขพทมความรชำนาญในแตละ

ดาน ดานการดแลและควบคมอาหาร มพยาบาลใหคำปรกษาเรองการควบคมอาหารและการออกกำลงกาย

รวมกบผซวยทนตแพทยใหทนตสขศกษา ทนตแพทยตรวจฟน ทำการตดตามผลเปนระยะเวลา 3 เดอน ใน

กลมทดลองจะไดรบการสอบถามกระตนเตอนในแตละครงทมาพบซา ๆ ทกครงทมนดหมายครงละ 20 นาท

และไดรบคมอความรในการดแลสขภาพ สวนกลมควบคมไมไดรบโปรแกรมดงกลาว กอนและหลงโปรแกรมม

การตรวจสภาวะทนตสขภาพ โดยดสภาวะปรทนต ระดบนาตาลทง HbAlc และ FPG ความร ทศนคต และ

การปฏบตตน และ คาดชนมวลกาย (BMI) ซงผลการศกษาพบวา ระดบนาตาล สภาวะปรท นต ความร

ทศนคต การปฏบตตน ในกลมทดลองจะดกวากลมควบคม ยกเวนคาดชนมวลกายททงสองกลมไมแตกตางกน

32 แนวคดทใขในการดำเนนการ โปรแกรมสงเสรมทนตสขภาพทผวจยพฒนาขนใชแนวคดการสงแ,รมสขภาพ

ตามกฎบตรออตตา๓ (Ottawa Charter)12 และทฤษฎ PRECEDE Framework'น PRECEDE-PROCEED Model13

กฎบตรออตตาวา (Ottawa Charter)ม tFรองมอ,m,ฐานอยาง'นอย 5 ประการ ประกอบดวย 1. สรางนโยบายสาธารณะ

เพอสงแรมสขภาพ 2 สรางสงแวดลอมใหเออตอการมสขภาพทด 3. การแรมสรางความเขมแขงใหแกขมซน 4. การพฒนา

ทกษะสวนบคคล 5. การปฏรประบบปรการสาฮารณสข ทงหมดนจะผลกดนไปสกระบวนทศนในการสงแรมสขภาพ สำหรบ

แนวคดทนำมาใชในงาใภจยน เนนในเครองมอขอท 4 คอ การพฒนาทกษะสวนบคคล (develop personal รเงแร) ซงเปน

หนาทโดยตรงของทนตแพทยและทนตบคลากร เซนการผกทกพการใขมอในการจบและขยบแปรงสฟนหรอการผเกใช

อปกรณเสรมอน ๆ เพอใหผปวยสามารถทำความสะอาดซองปากไดอยางมประสทธภาพไดดวยตวเอง

PRECEDE Framework ของกรนและคณะ (Lawrence พ. Green, Marshall Krueter 1980) เปนคำยอมาจาก

Predisposing Fbrtbrcing and Enabling Constructs in Educatioral/Ebologcal Diagnosis and Evaluation วเคราะหปจจย

ทสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพซงเปนรปแบบการวเคราะหปจจยภายในตวบคคลและภายนอกบคคล เพอวางแผนในการ

ปรบเปลยนพฤตกรรม ประกอบดวย

ปจจยนำ (Predsposing factors) หมายถง คณลกษณะของบคคลพอประซากรทตดตวกบบคคลเหลานนมากอน

แลว เซน ความร ความเชอ คานยม ทศนคต ฯลฯ งานวจยนจะกระตนและเสรมสรางความรและทศนคตเกยวกบการดแล

ทนตสขภาพของผปวยเบาหวาน

ปจจยเออ (Enabling factors) หมายถง คณลกษณะของสงแวดลอม ทงดานกายภาพ และสงคมวฒนธรรม

ทกษะสวนบคคล และหรอ ทรพยากรทจะชวยเกอกลใหเภดพฤต กรรมทพงประสงค งานวจยนจะนำในสวนของการพฒนา

ทกษะสวนบคคล เซนผกทกษะมอในการใชแปรงสพน แปรงซอกพนและอปกรณเสรมอน ๆ เซนไหมขดฟน

ปจจยเสรม (Reinforcing factors) หมายถง รางวลพอผลตอบแทนหรอการไดรบการลงโทษจากบคคลรอบขาง

ภายทลงทไดฒดงพฤตกรรมตาง ๆ ออกมา ซงจะชวยใหเภดความมนคงของการเกดพฤตกรรม การเสรมแรงจะไดรบจาก

ครอบครวเพอน คร บคลากรทางการแพทยนละสาธารณสฃ หรอ สอมวลซน เปพนงาใภจยนจะนำในสวนของการ!?รมแรง

จากทนตแพทย ดวยการใหคำซมเขย การใหกำลงใจ ใหคำปรกษาและใหบรการรกษาทนตกรรมบำบดรกษาตามความ

เหมาะ?เมระ'หวาพโตรบโปรแกรมสงเ?รมทนตสขภาพ

โดยสรปจากการทบทวนวรรรณกรรมทเกยวของกบโรคเบาหวานและกจกรรมสงเสรมทนตสขภาพ

ปจจยท สำคญซงจะซวยลดภาวะแทรกซอนดงทกลาวมา นอกจากน ย งต องม งประเด นการควบคมระดบ

น าตาลในเลอดใหอยในเกณฑปกต โดยเฉพาะเบาหวานซน ดท 2 จะได ผลด อย ท การควบค มอาหาร

การออกกำลงกาย การใชยา ในสวนของทนตบคลากรซงเปนสวนหนงทสำคญของทมสขภาพของศนยบรการ

สาธารณสข จงจำเปนตองแกผปวยใหสามารถดแลสขภาพซองปากของตนเองได มการสอนความร แกทกษะ

การดแลทนตสขภาพ และเนนยาเรองความสมพนธของโรคในซองปากกบโรคเบาหวาน ซงผปวยสวนใหญ

หรอแมกระทงบคลากรทางการแพทยเอง อาจจะยงไมทราบหรอไมตระหนกในเรองนอยางเพยงพอ จงตอง

อาศยการใหความรของทมสขภาพและความพยายามของผปวยเอง เพอใหเกดการพฒนาพฤตกรรมในเรอง

ดงกลาวไดอยางถกตองและเหมาะสม รวมถงควรจะไดรบการคดกรองโรคในซองปากและรบการรกษาทาง

ทนตกรรมอยางสมาเสมอทนทวงท จะซวยผปวยเบาหวานซนดท 2 ควบคมสภาวะโรคไดดขน

4. สรปสาระสำคญของเรองและขนตอบการดำเนนการ

4.1 สรปสาระสำคญของเรอง

การทดลองน เป นการศ กษาเซ งวเคราะห แบบทดลองและม การศ กษาไปข างหน า (analytical

prospective experimental study)

4.1.1 วตถประสงค

เพ อประเมนผลของโปรแกรมสงเสรมทนตสขภาพตอสภาวะปรทนตและอนามยซองปากในผป วย

เบาหวานทมารบบรการในศนยบรการสาธารณสข 39 ราษฎรบรณะ สำนกอนามย กรงเทพมหานคร

4.1.2 กลมเปาหมาย

ผป วยเบาหวานขนดท 2 ท มารบบรการในคลน กทนตกรรม 639 ศนยบรการสาธารณสข 39

ราษฎรบรณะ ศกษาในผปวยเบาหวานจำนวน 105 คน แบงเปน 3 กลม คอ กลมทดลอง2 กลมทดลอง1

และกลมควบคม โดยใชตวอยางกลมละ 35 คน วธ ค ดเลอกกลมต วอยางแบบเฉพาะเจาะจง (purposive

sampling) คำนวณโดยใชสตร W illiam G. Cochran 197714’15’16 ท = 2(Zq/2 + Z ftfs2

(xr x 2)2

เมอ Xj = 0.64 (คาเฉลยดซนสภาพเหงอกกอนไดรบโปรแกรมในการศกษาทผานมา11) x 2 = 0.77 (คาเฉลย

ดซนสภาพเหงอกหลงไดรบโปรแกรมในการศกษาทผานมา11) ร2 = 0.19 (คา pool variance จากการศกษา

ทผานมา11) จำนวนตวอยางทคำนวณไดเทากบ 32 คน เมอ a = 0.05 (type I error) p= 0.20 และ

power = 0.80 จงจดจำนวนกลมละ 35 คน รวมทง 3 กลม 105 คน เกบตวอยางทละกลม และทดแทนผ

ทออกจากการวจย จนไดจำนวนตวอยางครบตามทคำนวณไว

โดยมเกณฑการคดเชา (inclusion criteria) ดงน 1. ผปวยทไดรบการวนจฉยจากแพทยวาเปน

โรคเบาหวานซนดท 2 อาย 50 ปขนไป มสตสมปชญญะด ซวยเหลอตวเองได 2. มฟนในซองปากอยางนอย

16 ซ 3. ย นยอมเข ารวมโครงการวจ ยหลงจากท ได รบการบอกกลาว 4. สามารถมาตามทน ดหมายได

เกณฑคดออก (exclusion criteria) 1. ผท มโรคประจำตวบางอยางทไมสามารถมาพบทนตแพทยไดดวย

ตนเองหรอโรคทางระบบทซบซอนรนแรงตองมการรกษาเรงดวนหรอจำคดการเคลอนไหว 2. ผท'ไมสามารถ

ลอสารภาษาไทยได 3. ไมใหหรอไมมโทรศพทตดตอ 4. ผทไมสามารถเขารวมโครงการไดตามกำหนด

42 ขนตอนในการดำเนนงาน

42.1 ขนเตรยมการ

1. ทบทวนวรรณกรรมทเภยฬองคบการสงเ มปองคนในผปวaบาหวาน

2 เขยนโครงกาฟจยเพอเสนอคณะกรรมกาฟจยพจารณาอนนตการท'ฑจยในมนษย

3. ขออนญาตรกษาการผอำนวยการศนยบรการสารารณสข 39 ราษฎรบรณะเพอทำการเกบขอมลวจย ปรกษา

หวหนาพยาบาล ตดตอประสาใฟานคบบคลากรตาง ๆ ทเกยวของคบ'ระบบงานเ'บาหทนของศนย'ปรการสาธารณสข 39

4. เตรยมอปกรณเครองมอและแบบฟอรมตาง ๆ ทใขในการวจยนไดแก1 แบบบนทกสภาวะ'Iนทนตและอนามยซอง

ปาก แบบบนทกการดแลสขภาพฃองปากดวยตนเอง (self checking) อปกรณ ไดแก ขดตรวจฟน Periodontal Probe สยอม

พน (Erythrosine) สำล ผากอซ แปรงสฟน ยาสพน แปรงซอกพนไหมฃดฟนไมจมฟน กระจกสองหนา เครองมออน ๆ เซน

ลอการสอนใช application iBooks และ iMo/ie ใน IPAD ฒนบตรภาพ เฟนพบความรตาง ๆ ทเภยวของ

5. ปรบมาตรฐานการตรวจทำ IntreKatoatjon แลวนำมาคำนวณหาคาความสอดคลอง Kappa Statistic ของ

ผทำการตรวจโดยทนตแพทยจำนวน 1 คน ผบนทก 1 คนใชตวอยางประมาณ 5% จากตวอยางทงหมด คาความสอดคลอง

อย ในระด บส ก Cohen’s Kappa Gcffident =0.86 (ภาคผนวก ฉ)

422 ขนดำเนนการ

กลมตวอยางทง 3 กลมไดรบปจจยทแตกตางคน (ตามแผนฎปการวจย ภาคผนวก จ)โดยทนตแพทยถายหอด

ความรดวยหลกการ Tell-Shcw-Oo

กลมทดลอง2 ไดรบโปรแกรมสง๙ มทนตสขภาพทผวจยออกแบบอยางเตมรปแบบประกอบโดยใชลอการสอน

สไลดภาพนงและวดทศนดวย application ใน IPAD (iBooks คอ ภาพนง iMovie คอวดทศน) ฒนบตรภาพทมเนอหา

เดยวคบ IPAD เนอหาประกอบดวยการใหความรเบองตนเกยวคบโรคเบาหวาน สาเหตของโรคเบาหวานภาวะแทรกซอนของ

โรคเบา,หวาIfทว'1ปและ1นซอง'ปาก'รวมทงการรกษา การ!ลอกปรโภคอาหาร การออกกำลงกาย รวมคใ!เก'ทกษะควบคมคราบ

จลนทรย (plaque control) ดวยอปกรณตาง ๆโดยทำการผกจรงในซองปาก เซน การแปรงพนใชไหมขดพนไมจมฟนใน

แปรง1ซอก'พน การเลอกอปกรณอยางเหมาะสมคบซองปากตวเอง รวมคบการยอมสฟนดวยสยอมฟน (Eiythrosine) การทำ

แบบบนทกการดแลสขภาพซองปากดวยตนเอง จำนวนทงหมด 4 ครงนำมาสงในครงลดไป (day 7, Monthl* พวทชา2๗,

Months^)

กลมทดลอง!ไดรบโปรแกรมสงเสรมทนตสขภาพแบบยอ โดยดำเนนการเซนเดยวคบกลมทดลอง2 แตกตางคนท

ไมยอมสฟนพด[ฟมจมฟน ไมไดใช iBooks-fiMcvie ไมใตใชแบบบนทกการดแลสขภาพซองปากดวยตนเองของผปวย แต

ใชวธอธบายดวยคำพดทมเนอหาเซนเดยวคบกลมทดลอง(พด2)เปนการสอนเบบสรปเนอหาสน ๆ เฉพาะจดทสำคญ และ

ผปวยจะนำแปรงสฟนมาทกครง มกาฟกแปรงฟนทกครงทมาmทนตแพทย

กลมคโ?บคมไมไลรบโปรแกรม แตไดรบการสาธต (เฉพาะ shew) สอนแปรงฟนในโมเดล สอนแปรงซอกฟน สอนใชพ น / M 'พ พ v v _ «> IไหมขดพนตใมMรบกา^กจรง๒ ปาก

กชมพตสอง2 กลมทตลอง1 ทรนร*วนชนโ!h นกรมสงส?มฟนตสขภาพ

1 1 PAD iBooks* iMovie แผนบตรภาพ(สอน vtqt*/)!} ✓2 (PAD iBooks* iMovie แผนบตรภาพ(สอนทฦษ'ภ2) ร3 น.บน Self Checking4 ยอมสฟน ร5 ฝกใชโมจมฟน ร6 ฝกฟรงฟน ร 1/7 สอนแมรงฟนในโมเตล ✓ ✓8 ฝกใชแมรงชอกฟน ร ร m u C1ฟฝก)

9 ฝกใชโพ!เขตฟน m uilฟสท!

10 นานปรงสฟนมา เฮรนๆ เอามา ฝกทกครง โมเอามา

11 พด! ✓ ✓12 พด2 ร13 ระยะเวลา 15-20 นาฟ 10-15 นาท 5-10 นาท14 Day 0, Day?, Month Month?”4, Months"4 ร

งานฟนคกรรมสงเสรมบองฟน1S ฟคฟนน*รอบฟลฮ๙'๒๙ ร ✓ ร

งานฟนตกรรมมาบด?กษา16 เรงดวน*ดามความเหมาะสม ร

สงททง 3 กลมไลรบเหมอนกนคอ การสอนแปรงฟนในโมเดล อธบายถงความสมพนธของโรคในซองปากและ

โรคเบาหวานทสงผลซงกนเละกนโดยตรง (พด 1) หากศ?บคมโรคใดโรคหนงไมดก^งผลกบอกโรคใหไมดตามไปดวย ผปวย

จะไดรบการบำบดรกษาทางทนตกรรมทเรงดวนและตามความเหมาะสม ขดหนปน เกลารากฟน อดฟน ถอนฟน และการ

สงเสรมปองกนโรคในซองปากขดฟนเคลอบฟลออไรด 1 ครง ระยะเวลานดหมายทงสามกลมอยางนอย 5 ครง ทวนแรก

อาทตยแรก เดอนท 1 เดอนท 2 และเดอนท 3

ตวอยางกจกรรมในกลมทดลอง 2 ทไดรบโใJรแภรมแบบเตมรนเบบ

1) กจกรรมครงท 1 (day 0) ตรวจสภmะทนตสขfrาพกอนการทดลอง บนทกในแบบบนทกสภาวะปรทนตและ

อนามฟองปาก ดวยไฟของยนตทำฟนใชเFfiองมอไลแก ชดตรวจสามเกลอ และ Periodontal Probe เรมใหโปรแกรมฯ ครง

ท 1 ใหความรเบา,หวาใ?ทวไปเบอ3ตนดวยภาพนง,จากไปรพารม iBooks ดคลป VDO การแปรงฟนเทคนค ModifiecPBass จาก

โปรแกรม 'Movie และสอนใหดใน Model สอนเปรงฟนใหผปวยแกแปรงเองทบาน อธบายวธบนทกในแบบบนทกการดแล

สขภาฟองปากดวยตนเองใหกบผปวยโดยผปวยนำมาสงทนตแพทยในครงถดไปทนดหมาย(นด 1 สปดาห)พรอมกบนำ

แปรงสฟนทใช!]รฝามาดวยในครงตอไป + รกษาทนตกรรนทจำเปน

กจกรรมครงท 2 (day7)ทบทวนการแปรงฟนใหผปวย‘ฝกขยบมอจบแปรงใหทนตแพทยดในโมเดลสอน

แปรงฟนกอน ยอมสคราบจลนพยใหผปวยเหนไดขดเจนในซองปาก ทนตแพทยซใหผปว^หนในจดทผปวยทำความสะอาด

ไดไมดพอ จากนนฝกการวฑตำแหนง มมและองศาท'ถกตองโดยใชอปกรณจรงในซองปากผปวยบกทกษะการขยบมอ บก

แรงทใช โดยเรมจากไมจมฟนบกฃดคราบจลนทรยอยางถกวธกอน ตามดวยการแปรงฟน ใหความรเรองอาหาร

(Books+iMcMe) ตดตามแบบบนทกการดแลสขภาพชองปากดวยตนเองครงท 1 ใหแ'บบขนทกครง'ท 2 และ,ไหค’าแนะ'นำ +

รกษฬนฒรรมทจำเปน นดหมายครงตอไปอก 2-3 สปดาห

กจกรรมครงท 2เ (Month Is1) ตดตามแบ!ฌพกการดแลสขภาพซองปากดวยตนเองครงท 2 สอบถามปญหา/2 *1 «ส *9 ‘ร * f*i o_____ ___ ^_ I I_____ „ « ๙ f*_________ _____ ___________อปสรรคใหผปวยบกใชเครองมอทำความสะอาดฟนอบ ๆ เซน แปรงซอกฟนไหมขดฟน ตดตามเรองการปรโภคอาหาร

ท'ไมเกดค,วามเสยง เรองการออกกำลงกาย (iBooks+Movie) ใหแบบบนทกการดแลสขภาพซองปากดวยตนเองครงท 3 +

รกษ]ทนm m อน ๆ เซน ขดฟนทงปาก (full Mouth polishing) รวมกบเคลอบฟลออไรดวานซ หรอฟลออไรดพล (นดครง

ตอไป 1 (ดอน)

4) กจกรรมครงท4เ (Month2 ^ ตดตามแบบบนทกการดแลสขภาพซองปากดวยตนเองครงท3 สอบถาม'ปญ'หา/ร / ร ) ร / o a / ร) ร / I. ____________ ร ) ร / r i j « S | ____ o ___________ . ______ (Li _____ I ร ' / . . . . V . , 0 /

อปสรรค กระตนใหกำลงใจผปวย ทบทวนใชเครองมอทำความสะอาดฟนและการประยกต (iMovie Rossftนเทพ)ปรบ

คำแนะนำตามคrrมเหมาะสมกบผปวยแตละราย +ร’ๆ ษ!ทนพ]รรม'อน ๆ ใหแ,บบบนท1กก'■ไรดเแลสขภาพซอง'ปากดวยตนเอง

ครงท 4 (นดครงตอไป 1 เดอน)

(Month 3%ดตามแบบบนทกการดเ(ลสขภาพซองปากดวยตนเองครงท 4 ตรวจสภาวะทนต

สขภาพหลงทดลองโดยมผชวยทนตแพทยจดบนทกลงในแบบบนทกสภาวะปรทนดและอนามยซองปากหลงการทดลอง +

รกษ!ทนตกรรมศ',ฆความเพาะฒ

สภาวะทนตสขภาพ คอ สภาวะการมแพนคราบจลนทรย (plaque) การม(ลอดออกทเพอก (ginghal

bteedng) การมภาวะเผอกอกเสบ (gingivitis) การมหนนาลาย (calculus) และการมรองลกปรทนต (pocketdepth) และ

ระดบยด (ของอวยวะปรทนต) ทางคลนก (Clinical Attachment Level) ทเพมขน (gain) ผอลดลง (loss) สามารถประ(มนการ

ตรวจสภ'ทฟอง'ปากดวยดขนทไซไนงาใภจยนคอ PI, Q, CAL

ค (Plaque index = ดชนคราบจลนทรย) (ของ Silness and Loe, 1964)17 เพอหา ความหนาของเ(ฝน

คราฆจลนผย (plaque) ประเมนm !วะอนามยชรmJาก

Q (Gingival Index = ดชนสภาพเผอก) (ของ Loe and Silness, 1963)17เพอใช'วดความรนแรง'ของภาวะ

เผอกอกเสบ ประเมน&รกวะปรทนต

CAL (Clinical Attachment Level) = ระดบยด (ของอวยวะ'ปร'ทนต) ทางคลนก17 วดระดบ(ยอยดปรทนต

วาเพมขนผอลดลง โดยใชเผองมอตรวจวดรองลกปรทนต Periodontal Probe ประเมนสกาวะปรทนต

423 ขนประ(มนผล

ตรวจสอบขอมล ลงรหสขอมล ประมวลผลดวยโปรเ(ภรมสำเรจรปทางฒต สมตรวจสอบความถกตอฬอมลกอนการ

วเคราะห ใชสถตพรรณนา (descriptive statistics)วเคราะห'ขอมลทว1ไป'ของกลมตวอยาง1โนรปแบบ ความถ รอยละ คาเฉลย

(mean) และใชสถตวเคราะห (analytical statistics) ทดสอบการแจกแจงขอมลโดยใชสถต Kdnnogorov'-Smiiriov Test

เปรยบความแตกตางของสภาวะทนตสขภาพไดแก คาเฉลยระดบยด (ของอวยวะปรทนต) ทางคลนก (CAL) คาเฉลยดชน

สกาพเผอก (G) และ คาเฉลยดชนคราบจสนทรย (ค) กอนเละหลง,ไหโปรน.กรมสงเสรมทนตสขภาพภายไนกสมเดยไซคาสถต

Paired SamplesT-Test และทดสอบความแตกตางคาเฉลยทงสามกลมดวยคาสถต OnewayANCN/A ทดสอบความแตกตาง

ระหวางสองกลมทเ(ตกตางกนโดยใชคาสถต Independent Samples T-Testท'ระดบนยสำคญm งเอต 0.05

424 สร!ลการดำเนนโครงการ

กลมทเชารวมกจกรรมจนครบตามกระบวนการเ(ละนำฬIffiาะหขอมลในโครงกาฟจย จำนวน 105 ราย ผวจยเปน

ผตรวจสภาวะซองปากกพเละหลงวจย และเปนผสอนผ'ปวยทง 3 กลม ผลการวเคราะหขอมลทวไปกอนการรกษาทง 3 กลม

ไดแกอาย และเพศ ดวยคาสถต ด พ ]น are (%2) พบวาไมมความเ(ตกตางอยางมนยสำคญทางสถต ตารางท 1 ภาคผนวก ช

อายเฉลย 5921±8.07 เพศซาย 30 ราย (รอยละ2857) เพศหญง 75 ราย (รอยละ 71.43) สภาวะทนตสฃภาพของกลมทดลอง2

กลมทดลองนเละกลมควบคม กอนเรมตนทำการทดลองใกลเคยงกน ความเ(ตกตางไมมนยสำคญทางสถต ไดแกคาเฉลย

ระดบยด (ของอวยวะปรทนต) ทางคลนก (CAO เทากบ 297+0.98, 3.11+0.99,3.00±0.80 ตามสำดบ คาเฉลยดชนสภาพ

เพ อก (G) เทากบ 159+037, 153±0.46, 1.63+0.42 ตามลำดบ และคาเฉลยดชนคราบจลนทรย (ศ) เทากบ 152+0.43,

153±0.46,158±033 ต'นลำดบ

หลงไดรบโปรแกรมเปใวระยะเวลา 3 เดอนทง 3 กลม สภาวะปรทนตและอเภมยซองปากมการเปลยนแปลง,tใ!นทาง

ทดฃนอยางมนยสำคญหางสถต (pvakie < 0.05)ดวยคาสถต Paired Samples T-Test คาเฉลย'ระดบยด (ของอวยวะปร

ทนต) ทางคลนกกลมหดลอง2 ก'อนเละหลง,ทดลองเทากบ 297+0.98 พละ 1.90+0.76 ตามลำดบ กลมทดลอง! กอนและหลง

ทดลองเทากบ 3.11+0.99 และ 1.96+0.83 ตามลำดบ กลมควบคม กอนและหลงทดลองเทากบ 3.00+0.80 และ 2.53±0.64

ตามลำดบ คาเฉลยดชนสภาพเพอกกลมทดลอง2 กอนเละหลงทดลองเทากบ 1.59±0.37 และ 0.81±052 ตามลำดบ กลม

ทดลอง! กอนและหลงทดลองเทากบ 1.53+0.46 และ 0.74±0.43 ตามลำดบ กลมควบคม กอนและ,หลงทดลองเทากบ

1.63±0.43 และ 1.08±0.47 ตามลำดบ คาเฉลยดชนคราบจลนหรย กลมทดลอง2 กอนเละพงทดลองเทากบ 152±0.43 และ

033±0.46 ตามลำดบ กลมทดลอง! กอนและพงทดลองเทากบ 153±0.46 และ 0.30±0.43 ตามลำดบ กลมควบคม กอนและ

พงทดลองเทากบ 158+032 และ 057+056 ตามลำดบ ดงแสดงใน ตารางท2ภาmuวก ช

เมอวเm าะหผลเปรยบเทยบของทง 3 กลมพงการทดลองทระยะเวลา 3 เดอน พบวาสภาวะปรทนตและอนามย

ซองปากในเต'ละกลมมความแตกตางกน ดวยคาสถต Oneway ANCN/A คาเฉลยระดบยด (ของอวยวะปรทนต) ทางคลนก

กลมทดลอง2 กลมทดลอง1 และกลมควบคม เทากบ 1.90+0.76,1.96+0.83,253±0.64 ตามลำดบ คาเฉลยดชนสภาพเพอก

กลม'ทดลอง2 กลม'ทดลอง! และกลมควบคม เทากบ 0.81+052, 0.74+0.43, 1.08±0.47 ตามลำดบ คาเฉลยดชน

คราบจลนVคย กลมทดลอง2 กลมทดลอง! พละกลมควบคม เทากบ 0.33+0.46,0.30+0.43,057±056 ตามลำดบ ตารางท3

ภาคฒวกช เม๓ เคราะหโดยจบเปนค ดวยคาสถต Independent Samples T-Test กลมทดลอง2 เทยบกบกลมทดลอง!

ทพบวาสภาวะซองปากหลงทดลอง ทงคาเฉลยระดบยด(ของอวยวะปรทนต) ทางคลนกดชนสภาพเหงอกดชน

คราบจลนทรย ไมมความแตกตางกน เทากบ 1.90+0.76 กบ 1.96+0.83, 0.81±052 กบ 0.74±0.43 และ 033±0.46 กบ

030±0.43 ตามลำดบ กลมพลอง2 เทยบกบกลมควบคม พบวาสภาวะซองปากพงทดลอง ความแตกตางกนเฉพาะ คาเฉลย

ระดบยด (ของอวยวะปรทนต) ทางคลนกนละดชนสภาพเหงอก เทากบ 1.90+0.76 กบ 253+0.64 และ 0.81±052 กบ

1.08+0.47 ตามลำดบ สวนคาเฉลยดณคราบจลนทคย!มแตกต'างกน เทากบ 0.33+0.46 กบ 057±056 แตกลมทดลอง! ท

ไดรบโปรแกรมแบบยอเทยบกบควบคมทไมไดรบโปรแกรม เมอครบระยะเวลา 3 เดอน พบวาแตกตางอยางมนยสำคญ

ทางสถ ต ทงคาเ£ลยระดบยด(ของอวยวะปรทใฬ)ทพลนกด'ฒสภาพเพอกและดขนคร'าบจล,นทรย เทากบ 1.96±0.83

กบ 253+0.64,0.74±0.43 กบ 1.08±0.47 และ 0.30±0.43 กบ 057±056 ตามลำดบ ตารm 4 ภาคผนวก ช

จงแสดงใหเหนวาการใหโปรแกรมสงเลรมทนตสขภาพ แบบทใขในกลมทดลอง! หรอแบบยอ ใหผลดทสดเมอ

ฝ!ยบเ'ท ยบกบ ทง 3 กลมทศกษา จากผลการศกษาสามารณเามาประยกตใช!ด[นการทำงานสงเสรมปองกนโรคเบาหวานใน

?ลนกทนตกรรมโฒใชรปแไ^ทออกแบบในกลมทดลอง! นผนฏมการวจยภาคผนวก จ เนองจากเป'นว!)'ทงายกวา สะดวก

กวาและประพดเวลามากกวา เนองจากเวลาทใช!นกลมทดลอง2ใซเวลา15-20 นาท กลมทดลอง!ใชเวลา10-15'นาท กลม

ควบคมใชเวลา 5-10นาท แตกลมทดลอง1มประสทธภาพสงกวา จงเาฆาะฒกบเวลาและภาระงานประจำของทนตบคลากร

ทมมากขนในปจจบนตองรองรบผปวยกลมนซงจะมแนวโนมมากขนไดอยางมประสทธภาพ

5. ผรวมดำเนนการไม,ม

6. สวนของงานทผเสIอเป 'นผปฏบต สฒวใ!ของ^านทผเสนอเปนผปฏบตรอยละ 100

ขนตอนใบการดำเนนงาน

621 ขนเดร?เมการ

ทบทวนวรรณกรรพเภยฬองกบการสงเ^มปองกนในผปวยเบาหวานเขยนโครงการวจยเพอเสนอคณะกรรมการ

วจยพจารณาอบมตการท0'ฑจยในมน'ฟ ปรบมาตรฐานการตรวจhเยทำ intra-calibration

622 ขนดำเนนการ

1. กำหนดกรอบดำเนนฑน ประขม ทำหนงสอถงผอำนวยการศบส.39 ราษฎร'สรณะ ขออนญาตทำการวจยในคน

ป!กษาหว'หนาพยาบาล ตดตอประสานงานกบบคลากรตาง ๆ ทเกยวชอง

2 เตรยมอปกรณเครองมอและแบบฟอรมตาง ๆ

3. คนหาผปวยตามเกณฑคดเชาทกำหนด

4. ดH นนการทดลองใหปจจยในรปแบบตาง ๆทง 3 กลมทดลอง กจกรรมสงเสรมปองกน และหากมการรกษาใน แต

ละครง ผวจยเปนผ!'หการรกษาดวยตนเอง ผวจยเปนผ!ทรตดตอ นดหมายฟ!อเลอนนดผ'ปวย,ในเต'ละครงดวยตวเอง

623 ขนประเมนผล

ลงรหสขอมล สมตรกจสอบขอมลใหถกตอง วเคราะหและประมวลผล

624 ลรปผลการดำเนนโครงการ

เขยนสรปผลการดำเนนงานและ'ขอเสนอแนะ

7.ผ๗ าเรจของงาน

7.1ตานปรมาณ ผปวยเบาหวานกลมเปาหมาย เชารวมกจกรรมของโครงการจำนวน 5 ครง ๆ ละ 15-20 นาท หาง

จากครงแรกทระยะเวลา 1 สบเดาห 2-3 สปดาห 2 เดอน 3 เดอนไดรบการรกษาจำนวน 116 คน (จาก 134 คน เปาหมาย 105

คน)คดเปนรอยละ 110.47 ผปวยไดรบการรกษาแยกเปนขดหนปน 105 ราย อดพน276ซ ถอนฟน 33ซ เภลารากฟน 22 ซ

ไตรบการสงเสรมปองกนดวยเคลอบฟลออไรดวานซ/เคลอบฟลออไรดเจล จำนวน 105 ราย

72 ดานคณภาพ ผลตอผปวยเบาหวานกลมเปาหมายทเชารวมโครงการพงจากสนสดโครงการ ทงกลมทดลอง

และกลมควบคม มคาคะแนน£ลยดขนระดบยด (ของอวยวะบนทนต) ทางคลนก ดขนสภาพเพอก ดขนคราบจลนทรยดขน

อยาฒ น ฒำคญท^ตทาง?ถต ผ'ปวยมการพฒนาพฤตโเรรมดแลสขภาพดวยตนเอง เพอปองก'นภาวะแทรกซอนทอาจจะ

เกดขนได

7.3 ดานผลตอหนวยงานและเจาหนาท ไดรปแบบการสอนผปวยเบาหวานทเหมาะ?เม กระซบประหยดเวลาแตม

ประสทธภาพ ตามทผวจยออกแบบในกลมทดลอง!ใหแก'ทนตบคลากรทรบผดชอบงานในคลนก ใชเปนแ,นวทางในการนำไป

สอนผปวยเบาพฑนในคลนกทนตกรรมตอไป

a การนำไปใชประโยชน

8.1 นำเสนอผลการศกษาในเวทวชาการ เพอใหคลนกทนตกรรมอนๆ สามารถเลอกรปแบบในการสอนผปวย

เบาหวานทประหยดเว๓ สะดวกใชงานง'ายแตมประสทธภาพ โดยใชวฮทออกแบบในกลมทดลอง! ซงเปนโปรแกรม?!งเสรม

ทนตสฃภาพแบบยอ ?ทมารถนำมาประยกดใชใพ'เลนก'ทนตกรรม'ได

82 ดานหนวยงาน มการพฒนาคณภาพระบบการปรการในกลมผปวยเบาหวาน^ย?เหวชาชพอยางเปนองครวม

เพอใหประขาซนในพนทรบผดชอบสามารถดแลตนเองในการปฏบตตนดานทนตสขภาพ เพอการมคณภาพชวตทด

สรางความเชอมน มภาพลกษณทดในระบบบรการทมประสทธภาพ สรางความพงพอใจใหแก'ประซาซนผใชบรการ

สรางแรงจงใจแก'ทมงานใหมการพฒนารปแบบการปรการตอไป

8.3 ดาใภชาการ สามารถนำแนวคดทฤษฎ?iงเสรมทนตสขภาพมาประยกต1ช1นการพฒนาคณภาพการจดปรการ

ทนตสชภาพ เปนการพฒนาองคความPนระดบปฏปต เพอความกาวหนาในวซาชพ

9. ความยงยาก ปณพา อปสรรคใ'นการดำเนนการ

9.1 โปรแกรมสงเสรมทนตสฃภาพในผปวยเบาหวาน เปนโปรแกรมทวจยออกแบบเอง มการสอนผปวยทำความ

สะอาดซองปาก ตองจบมอ?เอนแปรงพน บางรายทำไดยากเนองจากเคยชนกปวธการแปรงพนเบบเดมมานาน การใชไมจมฟน

ตองใชทกษะมอทละเอยด และทนตแพทยตองมจตวทยาจงใจใหผปวยพยายา!แกฝนตนเองและปฏบตไดสำเรจ การเกบ

ขอมลทนตแพทยตองมการตรวจฟนอยางละเอยด ตองศกษาและมความชำนาญในการตรวจสภาวะปรทนตการศกษา

ตองอาศยระยะเวลาในการตดตามจงสงผลตอผปวยบางรายทไมสามารถมาไดจนครบระยะเวลาทกำหนด

9.2 การไดมาซงกลมตวอยาง เนองจากเกณฑการคดเชามความเฉพาะ ตองมจำนวนฟนเพยงพอทจะนำมา

วเคราะหผล คอมฟนจำนวน 16ซขนไปผสงอายสวนใหญมจำนวนทนไมเพยงพอ ทำใหใชเวลาคนหาผปวยนาน

9.3 การชาดแคลนทนตบคลากรและภาระงานอน ๆในชวงททำกาไวจย^เฉเพาะการแทนราชการฉกเฉนตางศนยฯ

กรณทไมสามารaปลยนเปลงตารางนศหมายผปวยไดทนและผปวยไมสะดวฒาในวพนดหมาย1หมบางรายตองใหลกหลาน

พามา การเลอนนดจงสงผลตอการสญหายของผปวย (loss foUa/v up) นละทำใหใชระยะเวลากาฑจยทยาวนานมากขน

10. ขอเสนอแนะ

นำโปรแกรมสงเสรมทนตสฃภาพทผวจยออกแบบในกลมทดลอง!ไปเผยแพร'ใหทนตบคลากรชองศนยบรการ

สาธารณสขไดศกษาและนำไปประยกตใชตามความเหมาะสม เนองจากประหยดเวลา สะดวกใชงานงายและมประสทธภาพ

การใหชฒลแภ'ผปวยโดยเฉพาะในกลมผสงอาย ควรใหขอมลเฉพาะทจำเปน เพอใหผปวยสามารถเลอกจดจำในสวนทสำคญ

โดยเฉพาะการฝกปฏบตอยางถกรธ'ซงสำคญกวาการ'ไห'ขอมลทมมากเกน'1ป ทน1ตบคลากรควรนำแนวคดทฤษฎมไตอยอด

ประยกตใชในการจดรปแบบการสอนในรปแบบใหม ๆ หรอการนำใชเทคโนโลยมาประยกตใซเพอใหง'ายตอการเขาถงของ

ผปวยตอไปอยางมประสทธภาพและเหมาะสมกบปรบทชองแตละคลนกทนตกรรม

ขอรบรองวาผลงานดงกลาวขางตนเปนความจรงทกประการ

ลงซอ..............^ ......

(นางลาวเนตรระว อศราดสยกล)

ทนตแพทยชำนาญการ (ดานทนตสาธารณสข) กลมงานบรการทนตสาธารณสข 6

กองทนตสาธารณสข สำนกอนามย

ผฃอรบการประเมน

■ 3 1 m

ไดตรวจสอบแลวขอรบรองวาผลงานดงกลาวขางตนถกตองตรงกบความเปนจรงทกประการ

ลงซอ.( ^ ฮ ฟ ว ร ผ ย ทณยมานนท)

าญพา'‘ฒสรV

1 A ,-C ’ ;

เ - I

ลงซอ........ ..............% ^ .............1 (นางสาลกาอ ฐกอ)

ยอำนวยทารกอ^'fโนตสาธารณ'สฃ' ..............สวนaaนวฟa...............

บรรณานกรม

1. ประเดนสารรณรงควนเบาหวานโลกป 2560 กลมพฒนาระบบสาธารณสข สำนกโรคไมตดตอ กรมควบคมโรค

กระทรวงสาธารณสข; 2560. หนา 1-3.

2. รายงานประจำป 2559. สำนกโรคไม'ตดตอ กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข. อตราตายโรคเบาหวานตอ

แสนประซากร (E10-15) ระหวางป 2555 - 2558. พมพครงท 1. สำนกงานกจการโรงพมพ องคการ

สงเคราะหทหารผานศก ในพระบรมราซปถมภ. หนา 19.

3. สารานกรมไทยสำหรบเยาวชน โดยพระราชประสงคIนพระบาทสมเดจพระเจาอยหว(รชกาลท 9) เลมท 35

เรองท 8 โรคเบาหวาน. ชนดและสาเหตของโรคเบาหวาน.

4. แนวทางเวชปฏบตสำหรบโรคเบาหวาน พ.ศ. 2560. Clinical Practice Guideline for Diabetes 2017.

สมาคมโรคเบาหวานแหงประเทศไทย ในพระราชปถมภสมเดจพระเทพรตนราซสดาฯ สยามบรมราชกมาร.

พมพครงท 3. บรษท รมเยน มเดย; 2560.

5. American Diabetes Association(ADA). Classification and Diagnosis o f Diabetes. Diabetes Care

2017; 40(S uppl.l):S ll.

6. ภาวะแทรกซอนเรอรงทหลอดเลอดขนาดเลกของโรคเบาหวาน. ศนยเบาหวานศรราช. เอกสารแผนพบ. พมพ

ครงท 1. คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล มหาวทยาลยมหดล; 2558.

7. วชราภรณ เสนสอน, สภาภรณ ฉตรซยววฒนา, เสาวนนท บำเรอราช. โรคเบาหวานกบสขภาพชองปาก. ว.

หนต.ขอนแกน 2553; 13(20):132-47.

8. LamsterIB, LallaE, Borgnakke พ ร, TaylorGW. The Relationship Between Oral Health and

Diabetes Mellitus. JAMA 2008; 139(Suppl):19S-24S.

9. สรบงอร พบลนยม โขวฑรกจ, ทองฉตร สวรรณตณทลา, สรอยคร ทวบรณ, สมศกด ไมตรรตนกล, อมาวด

ซมแขไข, วรพนธ โขวฑรกจ. อาการปากแหง ภาวะการลดลงของการไหลของนาลายและระดบเชอในชอง

ปากในผบวยเบาหวานชนดทสอง ะ การศกษาเบองตน. J Med Assoc Thai 2009; 92(9):1220-8.

10. Kaur G, Holtfreter B, Rathmann พ, Schwahn c, Wallaschofskl K, Schjpf ร. Association

between ty p e l and type2 diabetes w ith periodontal disease and tooth loss. J Clin

Periodontal 2009; 36(9):765-74.

11. Saengtipbovorn ร, Taneepanichskul ร. Effectiveness o f lifestyle change plus dental

care(LCDC) program on improving glycemic and periodontal status in the elderly w ith type2

diabetes. BMC Oral Health 2014;72(14):1-10.

12. World Health Organization (WHO). The Ottawa Charter fo r Health Promotion. First

international Conference on Health Promotion, Ottawa, 21 November 1986.

13. Green L, Krueter M. Health Promotion Planning An Education Approach 3rd Ed. Toronto :

Mayfield Publishing Company; 1999.

14. Cochran WG. Sampling Techniques. 3rd Ed. New York: John Wiley and Sons Publishing;

1977.

15. จรณต เทศะกรณ, ดวงใจ ลหสสานนท. ตำราวจยทางคลนก บทท 4. กรงเทพฯ: คณะเวชศาสตรเขตรอน

มหาวทยาลยมหดล; 2551.

16. ชนากานต๙บญนช, ยวด เกตลม'พนธ' สทธพล อดมพนธรก, จฬาภรณ พลเอยม, ปรซญา พลเทพ และ

สมาชกCoPวจย. ชนาดกลมตวอยางในงานวจยเชงปรมาณ. กรงเทพฯ: เอกสารชมชนนกปฎบต คณะ

แพทยศาสตรครราชพยาบาล มหาวทยาลยมหดล; 2554.

17. CM Marya. A Textbook o f Public Health Dentistry. India: Jaypee Brothers Medical

Publishers(P) Ltd; 2011.

18. คณะทำงานพฒนารปแบบการสรางเสรมสขภาพชองปากในกลมโรคไมตดตอเรอรง. สำนกทนตสาธารณสข

กรมอนามยกระทรวงสาธารณสข. แนวทางการดแลสขภาพชองปากในผปวยโรคเรอรง (เบาหวาน ความดน

โลหตสง) 2559. หนา 25-9.

19. SaengtipbovornS, Taneepanichskul ร. Lifestyle Change Plus Dental Care (LCDC) Program

Improves Knowledge, A ttitude, and Practice (KAP) toward Oral Health and Diabetes M ellitus

among the Elderly w ith Type 2 Diabetes. J Med Assoc Thai 2015; 98(3):279-90.

20. เพญแข ลาภยง. การวจยประเมนผลดานสขภาพชองปาก (Oral health evaluation research). พมพ

ปรบปรงครงท 2. สำนกทนตสาธารณสข กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข; 2561. หนา 38-41.

ภาคผนวก

ภาคผนวก กแนวทางการคตกรองเบาหวานและวนจฉยโรคเบาหวานในผใหญ

ตามแนวทางเวชปฏบตสำหรบโรคเบาหวาน พ.ศ.2560 (Clinical Practice Guideline for Diabetes

2017) ของลมาคมโรคเบาหวานแหงประเทศไทย ในพระราชปถมภสมเดจพระเทพรตนราซสดาฯ สยามบรมราซ-

กมาร และ American Diabetes Association (ADA). Classification and Diagnosis o f Diabetes Care

2017 ระบแนวทางการคดกรองเปนแนวทางเดยวกนดงน

แนวหางการคดกรองเบาหวานในผใหญ

1. ผทมอาย 35 ปขน'ไป

2. ผทอวน (BMI ะ* 25 กก./ม.2 และ/หรอมรอบเอวเกนมาตรฐานในชาย ะ* 90 ชม.ในผหญง ะ* 80 ซม.

หรอมอ ตราสวนรอบเอวตอสวนสงมากกวา 0.5 ในทงสองเพศ) และมพ อ แม พ หรอ นองเปน

โรคเบาหวาน

3. เปนโรคความดนโลหตสงหรอรบประทานยาควบคมความดนโลหตอย

4. มระดบไขมนในเลอดผดปกตหรอรบประทานยาลดไขมนในเลอดอย (ระดบไตรกลเชอไรด ะ* 250

มก./ดล.และ/หรอ HDL คลอเลสเตอรอล < 35 มก./ดล.

5. มประวตเปนโรคเบาหวานขณะตงครรภหรอเคยคลอดบตรทนาหนกตวแรกเกดเกน 4 กโลกรม

6. เคยไดรบการตรวจพบวาเปน Impaired Glucose Tolerance (IGT) หรอ Impaired Fasting

Glucose (IFG)

7. มโรคหวใจและหลอดเลอด (cardiovascular disease)

8. มกลมอาการลงนาในรงไข (polycystic ovarian syndrome)

ว ธ คดกรองโรคเบาหวาน : ตรวจวดพลาสมากลโคสขณะอดอาหาร (Fasting Plasma Glucose, FPG,

venous blood) ถาไมสามารถตรวจ FPG ใหตรวจนาตาลในเลอดเจาะจากปลายนว (Fasting Capillary

Blood Glucose) แทนได ถาระดบ FPG 2 126 มก./ดล. ใหตรวจยนยนอกครงหนงวนหรอสปดาหถดไป ถาพบ

FPG ะ* 126 มก./ดล. ชาอก กใหวนจฉยวาเปนโรคเบาหวาน ในกรณท FPG มคา 100-125 มก./ดล. วนจฉยเปน

IFG ไดรบคำแนะนำใหปองกนโรคเบาหวาน โดยควบคมอาหารและการออกกำลงกายอยางสมาเสมอ ตดตามวด

ระดบ FPG ชาทก 1-3 ป ขนกบปจจยเสยงทม แตถาไมไดอดอาหารเจาะจากปลายนว ะ* 110 มก./ดล. ควร

ไดรบการตรวจยนยนดวยคา FPG เนองจากคา Capillary Blood Glucose ทวดไดมโอกาสทจะมความ

คลาดเคลอน แตถาระดบ Capillary Blood Glucose ขณะไมอดอาหารนอยกวา 110 มก./ดล. โอกาสจะพบ

ความผดปกตของระดบนาตาลในเลอดมนอย จงควรไดรบการตรวจซาทก 3 ป

การวนจฉยโรคเบๆหวาน ทำไดโดยวธโดวธหนงใน 4 วธตอไปน

1. ผทมอาการของโรคเบาหวานขดเจน คอ หวนาบอย ปสสาวะบอยและมาก นาหนกตวลดลงโดยไมม

สาเหต สามารถตรวจระดบพลาสมากลโคสเวลาใดกได ไมจำเปนตองอดอาหาร ถามคา ะ* 200

มก./ดล. ใหการวนจฉยวาเปนเบาหวาน

2. การตรวจระดบพลาสมากลโคสตอนเชาหลงอดอาหารขามคนมากกวา 8 ชวโมง (FPG) มคา ะ* 126

มก./ดล.

3. การตรวจความทนตอกลโคส (Oral Glucose Tolerance Test, OGTT) วธการทองคการอนามย

โลกกำหนดคอใหดมนาตาลกลโคสปรมาณ 75 § ทละลายในนา ถาระดบพลาสมากลโคส 2 ชวโมง

หลงดมนาตาล a 200 มก./ดล.ใหการวนจฉยวาเปนเบาหวาน

4. การตรวจวดระดบ Hemoglobin A1C (HbAlc) ถาคา ;> 6.5% ใหการวนจฉยวาเปนเบาหวาน วธน

นยมใชในตางประเทศ เพราะไมจำเป นตองอดอาหาร แตจะตองตรวจวดในหองปฏบ ต การทม

มาตรฐานเทานน (NGSP certified and standardized to DCCT assay)

ดงนนการเจาะ HbAlc จงไมจำเปนตองอดอาหารเพราะเปนการตรวจเลอดทตรวจนาตาลทจบกบโปรตน

ในเมดเลอดแดง (Hemoglobin) ซงแตกตางจากการเจาะระดบพลาสมากลโคส

โปรแกรมสงเสรมทนตสฃภาพ18’19

1. การใหความรเกยวกบสขภาพชองปาก (oral health education)

ใหคำปรกษาและใหทนตสฃศกษา เนนใหผปวยตระหนกถงความจำเปน และประโยชนทจะใตรบจาก

การดแลสขภาพชองปากทด ซงการใหทนตสขศกษา การสาธต รวมกบการบนทกพฤตกรรมทนตสขภาพตนเอง

เชน การแปรงพน การบวนปาก การใชแปรงซอกฟน การทำความสะอาดฟ นปลอม หรอจงใจทชวยให

ผสงอายมสภาวะทนตสขภาพและการดแลตนเองไตดฃน การใหความ!โดยใชหลกการ Tell-Show-Do

- T e ll: คอ ขนตอนการใหความรความสมพนธของโรคเบาหวานตอการเกดโรคในชองปาก การบรโภคอาหารท

เหมาะสม การอธบายถงความจำเปนของการดแลสขภาพชองปากและวธการดแล การอธบายวาทำไมตองทำ

ทำทไหน และทำอยางไร

- Show ะ คอ ขนตอนการสาธต โดยใชชองปากผปวยเปนตวอยาง รวมกบใชโมเดลสอนแปรงฟน สาธตจรงใน

ชองปากของผปวย ซงผปวยสามารถมองเหนจากกระจก เหนวธการทำความสะอาดททนตแพทยแสดงใหด เชน

การแปรงฟน การใชไหมขดพน การใชแปรงซอกฟน การใชไมจมฟน หรอการใชอปกรณในการกำจดคราบ

จลนทรยอน ๆ และการใชฟลออไรด

- Do : คอ ขนตอนทผปวยทดลองปฏบตโดยมทนตแพทยคอยซแนะ ซงเปนขนตอนทสำคญทสด การสอนโดย

การกระตนใหผปวยมการแกทกษะบอย ๆ และคอย ๆ เพมชนดของทกษะ จะชวยใหผปวยสามารถเรยนรและ

จำ'ไตใน'ระยะยาว และมการกระตนเตอน1ซา

2. การควบคมแผนคราบจลนทรย (plaque control program)

คราบจลนทรยทอยบนผวฟน เปนปจจยททำใหเกดโรคฟนผทรากฟน และการกำจดออกทางเซงกลจะ

ชวยปองกนไต การควบคมคราบจลนทรยบรเวณตวฟนและรากฟน ทำไตโดยการใชอปกรณทำความสะอาด

ชนดตาง ๆ เชน แปรงสฟ น ไหมขดฟน แปรงซอกฟน ไมจมพน ตามความ■เหมาะสมกบสภาพชองปาก

กจกรรมการควบคมแผนคราบจลนทรย ประกอบดวย การจงใจใหเหนความสำคญชองการดแลสขภาพชองปาก

ดวยตนเอง ความสมพนธของคราบจลนทรยกบการเกดโรค สาธตและแกปฏบ ต โดยการใชสยอมฟนเพอ

ตรวจหาคราบจสนทรย และการใชอปกรณตาง ๆ เพอกำจดคราบเหลานโดยใหผปวยปฏบตจรงทงในโมเดลฟน

(dental model) และในชองปากของผปวยเอง

การใชไมจมฟน เปนอปกรณทสามารถหาไตงาย ใชในการขดคราบจสนทรยตามขอบเหงอก โดยกด

ปลายตานแหลมใหแตกออกเปนพ เพ อใหม ล กษณะเหมอนแปรงหวเลก ๆ และไมใหทำอนตรายกบเหงอก

ลกษณะการขดคอ ขดเปนเสน เดนมอตามแนวของขอบเหงอกบรเวณรอยตอชองชอบเหงอกกบผวตวฟ น

(scalloped line) ทงดานตดพามตดลน และปรเวณซอกฟนถอวาเปนการทำความสะอาดอยางตรงจดและมประสทธภาพสง

เนองจากกำจดตำแหนงเรมตนของการกำเนดคราบจสนทรยทมพษกบเพอกและกอใหเกดโรคฟนผ

3. การใขฟลออไรด

ให ความรเก ยวก บการใช ฟลออไรดเฉพาะท โดยการแปรงฟ นดวยยาลฟ นผสมฟลออไรด ท กวน

ชวยปองกนฟนผไดอยางมประสทธภาพ นอกจากนอาจมการใชฟลออไรดเสรมดวยวธอน ๆไดแก การใชฟลออไรด

เฉพาะทโดยผปวย เชน การใชนายาบวนปากทมฟลออไรด หรอโดยทบตบคลากรในคลนกเชน การใชผงขดฟน

ผสมฟลออไรด ฟลออไรดวานซและฟลออไรดเจลทมในคลนกทนตกรรมของศนยบรการสาธารณสขทกแหง

4. การใชฝารเคม (chemical plague control) ะ นายาบวนปาก

4.1 นายาบวนปากทใชลดเชอโรค

กลมนจะม antiseptic agent เปนองคประกอบมคณสมบตชวยลดจำนวนจลนทรยในชองปาก และลด

การอกเสบของเหงอกทนยม ไดแกนายาบวนปากทมสวนผสมของคลอเฮกซดน (chlorhexidine) แตควรระวง

เรองการตดส (stain) ทตวฟนจากนายาขนดน

4.2 นายาบวนปากกลมทใชปองกนฟนผ กลมนจะมฟลออไรดผสมอย

สำหรบฟลออไรดทผสมในนายาบวนปาก จะมผลในการปองกนฟนผไดจรงแตตองใชใหถกตองคอ ใชอม

หรอกลวปากใหนานอยางนอย 1 นาท และไมบวนนาตาม (เพอเพมประสทธภาพไมควรดมนาหรอกนอาหาร

หลงการบวนปากเปนเวลา 30 นาท) ผสงอายทมปญหาเหงอกรนการแปรงฟนดวยยาสฟนผสมฟลออไรดรวมกบ

การใชนายาบวนปากผสมฟลออไรดจะปองกนฟนผทรากฟนไดดวยเชนกบ

5. การปรบพฤตกรรมทเกยวชองเพอลดความเทยง

- ลดการบรโภคของหวานในแตละวนชวยคมระดบนาตาลในเลอดและลดความเสยงการเกดฟนผ

- เนนการแปรงฟนดวยยาสฟนผสมฟลออไรด

- เนนใหผปวยลด/เลกบหร

- ควบคมโรคเบาหวานและความดนโลหตสง

โปรแกรมสงเสรมท นตสขภาพทกลาวมา สามารถทำไดหลายรปแบบทงการอธบายดวยคำพ ด สอ

ประกอบการอธบายเชน สไลด power point หรอภาพเคลอนไหว ผานทาง application iBooks และ iMovie

แผนบตรภาพ แผนพบความร สำหรบการศกษานหลงจากใชโปรแกรมทนตสฃศกษาแลว จะมการการแกปฏบต

เพอควบคมแผนคราบจลนทรย ใหการรกษาทางทนตกรรมเรงดวนทจำเปน รวมกบทนตกรรมสงเสรมปองกน

ไดแก ขดฟน เคลอบฟลออไรดวานซ/ฟลออไรดเจล เมอผปวยมาพบทนตแพทยใบแตละครงกจะมการตดตามและ

กระตนการปฏบ ต ตนในการดแลทนตสขภาพดวยแบบบนทกการดแลสขภาพชองปากดวยตนเอง สอบถาม

พฤตกรรมการควบคมอาหาร ทกครงทนดหมาย นอกจากน จะมการใหบรการทนตกรรมบำบดรกษา ตามความ

เหมาะสม ไดแก ขดหนปน เกลารากฟน อดฟน ถอนฟน

เนอหาทนำมาประยกตโซประกอบการสอนทนตสขศกษาแก'ผปวยในโปรเ๓ รมสงเสรมทนตสขภาพในงานวจยน

การน,ปรงฟน18การแปรงฟนดวยแปรงสฟนขนออนนม รวมกบการใชยาสฟนทมฟลออไรดเปนสวนผสม 1,000 สวนในลาน

สวนอยางมประสทธภาพจะชวยปองกนเหงอกอกเสบ และฟนผได ซงหลกการแปรงฟนอยางมประสทธภาพ

ประกอบดวย 5 ขอหลก ดงน

1. แปรงฟนอยางนอยวนละ 2 ครง เชา และกอนนอน

: การแปรงฟนวนละ 2 ครง มหลกฐานวาชวยปองกนฟนผเหงอกอกเสบไดดกวา โดยเฉพาะกอนนอน

จะชวยลดปรมาณเชอจสนทรยในชองปากไมใหเปนอนตรายตอเหงอกและฟนขณะนอนหลบได

2. แปรงฟนนานครงละ 2 นาทรวมกบการใชยาสฟนทมสวนผสมของฟลออไรด

ะ การแปรงฟนใหสะอาด สามารถกำจดคราบจสนทรยไดทวถง ทกซ ทกดาน ตองใชเวลาคอย ๆ แปรง

และใชยาสฟนทมสวนผสมของฟลออไรดรวมดวย สารฟลออไรดจะมประสทธภาพในการปองกนฟนผไดด เมอมการ

ทำปฏกรยาทางเคมกบสารแคลเซยมฟอสเฟตทผวฟน ซงจะตองใชเวลาอยางนอย 2 นาท

3. หลงแปรงฟน บวนนาใหนอยทสด ประมาณ 1-2 องมอ

: เนองจากฟลออไรดททำปฏกรยาทางเคมกบสารแคลเซยมฟอสเฟตทผวฟน ลาถกขะลางออกไปนอยม

การคงเหสออยในปรมาณทมากและนานพอ จะชวยเสรมสรางแรธาตกลบผวฟน ปองกนฟนผไดดขน

4. ไมดมนา หรอรบประทานอาหาร หลงการแปรงฟน 2 ชวโมง

: การดมนาจะขะลางฟลออไรด สวนการบดเคยวนอกจากจะลดปรมาณฟลออไรดบนฟนแลว ยง

เปนการรบกวนกระบวนการเสรมสรางแรธาตกลบผวฟนของฟลออไรดดวย

5. ใช'ปรมาณยาสฟน เสอกยาสฟบทมฟลออไรด โดยบบ ความยาวประมาณ 2 ชม.

ะ การแปรงฟนเพอปองกนโรคฟนผ จำเปนตองมฟลออไรดจากยาสฟนในชองปาก ในปรมาณเหมาะสม

คอ บบยาสฟนความยาวประมาณ 2 ชม. จะไดยาสฟนนาหนกประมาณ 1.0-1.5 กรม (ในผใหญ) ชงมฟลออไรด

ประมาณ 1,000 ไมโครกรม สามารถทำปฏกรยากบโครงสรางของฟนในการคบกลบแรธาตไดเหมาะสม

ใชกำจดเศษอาหารและคราบจสนทรยระหวางซอกฟนแนะนำใชรวมกบการแปรงฟนอยางนอยวนละ 1 ครง

กอนนอนแบะนำใหใชในผทมเหงอกปกต โดยมเหงอกสามเหลยมอยเตมระหวางชอกฟน ไมมเหงอกรน

การเสอกใช ไหมขดฟนเปนเสนใยททำจากไนลอนหรอพลาสตกประเภทTeflon หรอโพสเอธลน

(Polyethylene) ม 2 แบบ คอ แบบเคลอบขผง (Waxed) ซงเหมาะสำหรบฟนทสมผสกนแนนมาก และสำหรบผ

ทเรมใชครงแรก และแบบ'ไมเคลอบ'ขผง (Unwaxed) เหมาะทใชกบฟนทสมผสกนไมแนนมากอยางไรกตามทง 2

แบบ มประสทธภาพเทาเทยมกนลาใชอยางถกตอง

ใชเปนอปกรณเสรมหลงการแปรงฟน สำหรบผท ม ช องระหวาง(Interdental papilla) คอเหงอก

สามเหลยมระหวางซอกฟนโดยเฉพาะผปวยเบาหวานทมภาวะปรทนต มกระเปาปรทนต (periodontal pocket) ม

ชองซอกฟนกวาง เหงอกรนฟนโยกรากฟนโผลฟนหาง ไมมฟน'ชางเคยง หรอดานหลงของฟนซสดทายแปรงซอกฟน

มลกษณะคลายแปรงลางขวดขนาดเลก ม 2 แบบ คอ ลกษณะทรงกระบอกและเปนทรงกรวย มหลายขนาดโดยม

เสนผานศนยกลางตางกน

การเสอกใช ตองเลอกขนาดขนแปรงใหเหมาะสมกบขนาดของชอกฟนถาเลอกแปรงซอกฟนทเลกเกนไป

ขนแปรงจะไมสมผสกบชอกฟน ถาเลอกขนแปรงใหญเกนไป ตองออกแรงดนเชาออก อาจทำใหเกดแผลทเหงอก

เหงอกรน หรอเกดอนตรายตอตวฟน รากฟนทำใหฟบสกไดถาชอกฟนแคบ ใหใชใหมขดฟนทำความสะอาดแทน

floss)

กรอบแนวคดการวจย

ตวแปรตนโปรแกรมสงเสรมทบตสฃภาพ ตวแปรตาม1. การใหความรเกยวกบสขภาพซองปาก

(oral health education) ะ Tell-Show-Do สภาวะทนตสขภาพ ประเมนจาก

(TSD) ผานสอรปแบบตาง ๆ เซน สภาวะปรทนต(CAL, GI) และอนามย

applications iBooks iMovie ใน IPAD ซองปาก(PI)

1 QJ 1. CAL (Clinicalแผนบตรภาพ

T e ll- ใหความร ความสมพนธของ Attachm ent Level) ระดบยด (ของ

โรคเบาหวานตอการเกดโรคในซองปาก การ-------------- ► อวยวะปรทนต) ทางคลนก

บรโภคอาหารทเหมาะสม การดแลสขภาพ 2. GI (Gingival Index) ดซน

ซองปาก สภาพเหงอก

Show - สาธต การแปรงฟนและ 3. PI (Plaque Index) ดชน

อปกรณเสรม การดแลสขภาพซองปาก คราบจลนทรย

Do - การแกทกษะการดแลสขภาพซอง A

ปาก การแปรงฟน การใชอปกรณเส!มอน ๆ

2. การตดตามและกระตนการปฏบตตนใน ตวแปรกวนการดแลทนตสขภาพในแตละครง เพศ อาย อาชพ รายได ระดบการศกษา,- แบบบนทกการดแลสขภาพซองปากดวย ความรทางทนตสขศกษา สภาวะความตนเอง (ระยะเวลา 3 เดอน) ะ DayO, รนแรงของโรคเบาหวาน โรคปรทนตแล!1>

V

Day7, Month 1st,Month2nd,Month3rd อนามยซองปากทมอยเดมของผปวยการใหบรการสงเสรมปองกนและทนตกรรม เบาหวาน

บำบดและตดตามผลการรกษา

ทนตกรรมสงเสรมปองกน ะ ฟลออไรดเสรม

ทนตกรรมบำบดรกษาและรกษาทางทนต

กรรมเรงดวน ะ เกลารากฟน ร)ดหนปน

อดฟน ถอนฟน

แผนภมการวจย (plan of study-diagram experimental study)

ตรวจ โดยทนตแพทย จำนวน 1 คน ผบนทก 1 คน วเคราะหผลการตรวจดวยโปรแกรมทางสถต SPSS ทดสอบ

โดยใช คาความสอดคลอง Cohen’s Kappa Coefficient ใชตวอยางประมาณ 5% จากตวอยางทงหมด

ตวอยางทงหมด 105 case = ใชตวอยาง 5% = 5 ราย ในกลมอายชวงเดยวกน

Casel คา Kappa = 0.80

Case2 คา Kappa = 0.85

Case3 คา Kappa = 0.84

Case4 คา Kappa = 0.88

Case5 คา Kappa = 0.91

คาเฉลย 5 case = 4.8/5 = 0.86

วเคราะหขอมลและประเมนผล การปรบมาตรฐานการตรวจ (คาความสอตคลอง)

ดงนนการตรวจฟนของทนตแพทยเพอวดความเทยงตรง แมนยำ และการทำ1ซา มคาความสอดคลองอยใน

ระดบทยอมรบไดคอ สงมาก (Cohen’s Kappa Cofficient = 0.86)

ไดมการออกแบบการวจยเพอปองกนอคต (performance bias)20 ในตวเอง คอ กอนการวจย โดยการ

ปรบมาตรฐานการตรวจ ระหวางการวจยทบทวนถงคำถามและจดประสงคของการวจยตามหลกการทไดตงใจ

ทดสอบสมมตฐานอยเสมอ ใชแบบเกบขอมลในการตรวจดวยรหสตวเลขทไมระบซอผป วย สำหรบการปรบ

มาตรฐานการตรวจเพอใหมนใจวาผลการตรวจซา มความความเทยง (validity) แมนยำ (precision) เซอถอได

(reliability) โดยการทำ Intra-calibration แลวนำมาคำนวณหาคาความสอดคลอง ซงพบวาอยในระดบ

สอดคลองสงมากตามแสดงชางตน

< 0.00 = poor agreement

0.00-0.20 = slight agreement

0.21-0.40 = fair agreement

(ไมเหมอนกน)

(ตามาก)

(ตา)

0.41-0.60 = moderate agreement (ปานกลาง)

0.61-0.80 = substantial agreement (สง)

0.81-1.00 = alm ost perfect agreement (สงมาก)

ตารางท 1 ขอมลทวไปกอนใหโปรแกรม

ตวแปรรวมทงหมด

(ก = 105) (%)

กลมทดลอง2

(ท = 35) (%)

กลมทดลอง1

(ท = 35) (%)

กลมควบคม

(ท = 35) (%)

p-value

เพศ 105(100%) 35 (100%) 35 (100%) 35(100%) 0.28*

ชาย 30 (28.57) 10 (28.57) 7 (20.00) 13 (37.14) -

หญง 75 (71.43) 25 (71.43) 28 (80.00) 22 (62.86) -

อาอ (ป) (mean±S.D.) 59.21±8.07 59.09±7.69 59,11±7.50 59.46±9.15 0.98**

ตวแปร

กลมทดลอง2 กลมทดลอง1 กลมควบคมp-value

(ก = 35) (ท = 35) (ท = 35)

(mean±S.D.) (mean±S.D.) (mean±S.D.)

สภาว?ปเทนตระดบยด (ของอวยวะปร-

ทนต) ทางคลนก (CAL)2.97±0.98 3.11+0.99 3.00±0.80 0.80**

ดขนสภาพเหงอก (GI) 1.59±0.37 1.53±0.46 1.63±0.42 0.61**

สภาว?อนามยของปาทดชนคราบจลนทรย (PI) 1.52±0.43 1.53±0.46 1.58±0.33 0.80**

*ทดสอบดวยคาสถตไคสแควร Chi-square test (%2)

**'ทดสอบดวยคาสถต One-way ANOVA

กลมทดลอง2 คอ กลมทไดรบโปรแกรมสงเสรมทนตสขภาพอยางเตมรปแบบ

กลมทดลอง1 คอ กลมทไดรบโปรแกรมสงเสรมทนตสขภาพแบบยอ

กลมควบคม คอ กลมทไมไดรบโปรแกรมสงเสรมทนตสขภาพ

หลงจากบนทกขอมลลงโปรแกรม SPSS แลว ทำการทดสอบการกระจายของขอมลทตองการวเคราะห

วามการกระจายแบบปกตหรอไม (normal distribution test) ดวยคาสถต Kolmogorov-Smirnov Test

พบวามการกระจายแบบปกต การทดสอบความแตกตางขอมลเบองตนของทง 3 กลมกอนทำการวจย พบวาไมม

ความแตกตางกน ดวยคาสถต Chi-square test (X2) และ One-way ANOVA

ตารางท 2 สภาวะทนตสขภาพทเปลยนแปลงไปในคนเดยวกนกอนและหลงการทดลอง

ตวแปร

กอนทดลอง

(ท = 35)

(mean±S.D.)

หลงทดลอง

(ท = 35)

(mean±S.D.)

p-vaLue***

(กอน-หลงทดลอง)

สภาวะปรทนต

ระดบยด (ของอวยวะปรทนต)ทางคสปก (CAL)

CAL กลมทดลอง2 2.97±0.98 1.90±0.76 <0.000

CAL กลมทดลอง1 3.11+0.99 1.96±0.83 <0.000

CAL กลมควบคม 3.00±0.80 2.53±0.64 <0.000

ดชมสภาพเหเอก (GI)

GI กลมทดลอง2 1.59+0.37 0.81±0.52 <0.000

GI กลมทดลอง1 1.53+0.46 0.74±0.43 <0.000

GI กลมควบคม 1.63±0.43 1.08±0.47 <0.000

สภาวะอนามยซองปาก

ดขนคราบสสนทรย (PI)

PI กลมทดลอง2 1.52±0.43 0.33±0.46 0.002

PI กลมทดลอง1 1.53±0.46 0 30±0.43 <0.000

PI กลมควบคม 1.58±0.32 0.57±0.56 <0.000

***ทดสอบดวย คาสถต Paired Sample T-Test

จากผลการศกษาพบวาในผปวยรายเดยวกนมการเปลยนแปลงของสภาวะทนตสขภาพดขนอยางม

นยสำคญทางสถต หลงจากผานโครงการ ทงสภาวะปรทนตและสภาวะอนามยซองปากทกกลมทศกษา

ตารางท 3 สภาวะทนตสฃภาพทเปลยนแปลงไปหลงการสกษาระหวางกลมทดลอง2 กลมทดลอง1 และ

ควบคม ทระยะเวลา 3 เดอน

กลมทดลอง2 กลมทดลอง1 กลมควบคม

ตวแปร (ท = 35) (ท = 35) (ท = 35) p-value****

(mean±S.D.) (mean±S.D.) (mean±S.D.)

สภาวะปรทนตระดบยด (ของอวยวะปร-

ทนต) ทางคลนก (CAL)1.90±0.76 1.96±0.83 2.53±0.64 0.001

ดชนสภาพเหงอก (GI) 0.81±0.52 0.74±0.43 1.08±0.47 0.009

สภาวะอนามยชองปากดชนคราบจลนทรย (PI) 0.33±0.46 0.30±0.43 0.57±0.56 0.014

****'ทดสอบดวย คาสถต One-Way ANOVA

หลงการศกษาพบวาแตละกลมมคาเฉลยสภาวะทนตสขภาพ (ทงการระดบยด (ของอวยวะ) ปรทนตทางคลนก

ดชนสภาพเหงอก และดชนคราบจลนทรย) แตกตางกนอยางนอย 1 ค

ตารางท 4 เปรยบเทยบความแตกตางสภาวะทนตสขภาพหลงการทดลองระหวางกลมทตลองตางๆ

กลมทดสอบซาย กลมทดสอบชวา

ตวแปร (ท = 35) (ท = 35) p-vaiue*****

(mean±S.D.) (mean±S.D.)

สภาวะปรทนต

ระดบยด (ของอวยวะปรทนต) ทางคลนก (CAL)

กลมทดลอง2■กลมทดลอง 1 ใ.90±0.76 ใ.96±0.83 0.743

กลมทดลอง2-กลมควบคม 1.90±0.76 2.53±0.64 <0.000

กลมทดลองใ-กลมควบคม ใ.96±0.83 2.53±0.64 0.002

ดชนสภาพเห1อ ก (60

กลมทดลอง2-กลมทดลอง1 0.81±0.52 0.74±0.43 0.549

กลมทดลอง2-กลมควบคม 0.81±0.52 1.08±0.47 0.028

กลมทดลอง ใ-กลมควบคม 0.74±0.43 1.08±0.47 0.003

สภาวะอนา« ๗ องปาก

ดชนคราบจลนทรย (PI)

กลมทดลอง2-กลมทดลอง 1 0.33±0.46 0.30±0.43 0.731

กลมทดลอง2■กลมควบคม 0.33±0.46 0.57±0.56 0.056

กลมทดลองใ-กลมควบคม 0.30±0.43 0.57±0.56 0.025

*****ทดสอบดวย คาสถต Independent Samples T-Test

จากผลการศกษาพบวา เมอพจารณาเปนค หลงการใหโปรแกรมสงเสรมทนตสฃภาพ เป นระยะเวลา 3

เดอน คาเฉลยกระดบยด (ของอวยวะปรท นต) ทางคลนก และดชนสภาพเหงอก จะใหผลทแตกตางกนเมอ

เปรยบเทยบในกลมทดลอง2-กลมควบคม และ กลมทดลองใ-กลมควบคม แตเมอทดสอบระหวาง กลมทดลอง2-

กลมทดลอง! ใหผลไมแตกตางกน แตสำหรบคาเฉลยดชนคราบจลนทรย จะใหผลทแตกตางกนในเฉพาะ กลม

ทดลองใ-กลมควบคม ซงหมายถงการใหโปรแกรมสงเสรมทนตสฃภาพในรปแบบยอใหผลทดกวาการใหแบบเตม

รปแบบและดกวากลมทไมไดรบโปรแกรม

เครองมอวดตวแปรในการทดลองน

ประกอบดวยดฃนแสดงสภาวะปรทนตและอนามยซองปาก 3 ชนด คอ

คาดชน CAL, Gl, PI เปนตวแปรเซงปรมาณ (quantitative data) ในระดบอตราสวน (ratio scale)

1. ระดบยด (ของอวยวะปรทนต)ทางคลนก (CAL= Clinical Attachment Level) ในการตรวจวด

รองล กปรท นต (periodontal pocket) จะใช อ ปกรณ ในการวดรองล กปรท นต สำหรบงานวจ ยน ค อ

Periodontal Probe เพอวดระดบยด (ของอวยวะปรทนต) ทางคลนกวาเพมขนหรอลดลง โดย

ตรวจฟนทกซยกเวน 18, 28, 38, 48 โดยตรวจซละ 6 ดาน คอ DB, B, MB, MLi, ม, DLi โดยม

ขนตอนการวด ดงน

วดระยะจาก gingival crest ไปยง base o f pocket บนทกเปน pocket depth (PD) หนวยเปน

มลลเมตร

วดระยะจาก CEJ ไปยง gingival crest บนทกเปน gingival recession (GR) หนวยเปนมลลเมตร

คา Clinical Attachm ent Level (CAL) = PD + GR หนวยเปนมลลเมตร

(แตถาระดบ gingival crest อยเหนอ CEJ ระบคา GR เปนตดลบ)

คา เฉลย Clinical Attachm ent Level = ผลรวมของคะแนนทงหมด

จำนวนดานของฟนทIดรบการตรวจ

- คา Clinical Attachm ent Level ของกลม = ผลรวมของคะแนนCALของทกคนในกลม

จำนวนคนทงหมดทไดรบการตรวจ

2. ดชนสภาพเหงอก Gl (Gingival Index) ของ Loe and Silness, 1963 เพอใชวดความรนแรงของ

ภาวะเหงอกอกเสบโดยใชอปกรณในการวดรองลกปรทนตและสภาพเหงอกสำหรบงาบวจยนคอ Periodontal

Probe มชวงคะแนนตงแต 0-3

ใชฟนตวแทน 6 ซเซนเดยวกบดชนคราบจลนทรย ตรวจซละ 4 ดาน ไดแก

16 12 24 M, D, B, L

44 32 36 M, D, B, L

กรณทฟนตวแทนไมม ใหพจารณาบนทกฟนชางเคยงแทน ในซฟน 1 ซตรวจ 4 ดานคอดานใกล

กลาง (Mesial) ดานไกลกลาง (Distal) ดานแกม (Buccal) และดานลน (Lingual) เซน ถาดานไกล

กลางดานแกม (Disto-buccal) อานคาได 2 และดานไกลกลางดานลน (Disto-lingual) อานคาได

3 ใหบนทกคาทสงกวาคอใหคะแนนอกเสบเหงอกของดานไกลกลาง(Distal) เทากบ 3

เกณฑการใหคะแนน

0 เหงอกปกต

1 เหงอกอกเสบเลกนอย เปลยนสเลกนอย บวมเลกนอย แตไมมเลอดออกขณะตรวจ

2 เหงอกอกเสบปานกลาง บวมแดง เปนมนเงา มเลอดออกเมอตรวจดวย Periodontal Probe

3 เหงอกอกเสบมาก บวมแดงเหนไดซดเจน มเลอดออกเอง (spontaneous bleeding)

คาเฉลยดชนสภาพเหงอก (GI) = ผลรวมคะแนนทงหมด

จำนวนดานของฟนทไดรบการตรวจ(ดานหรอ=24)

คาเฉลยดขนสภาพเหงอก (GI) ของกลม = ผลรวมคะแนน G1 ของทกคนในกลม

จำนวนคนทงหมดทไดรบการตรวจ

3. ดชนคราบจลนทรย PI (Plaque Index) ของ Silness and Loe, 1964

เปนดขนทใชวดการสะสมของแผนคราบจลนทรย เพอหาความหนาของแผนคราบจลนทรยบรเวณใกล

กบเหงอก โดยการมองดวยสายตาและใชเครองมอตรวจฟน (Explorer หรอ Periodontal Probe) เขย

คราบจลนทรย การตรวจแผนคราบจลนทรย ใชฟนตวแทน 6 ซ ตรวจซละ 4 ดาน ไดแก

16 12 24 M, อ, B, L

44 32 36 M, อ, B, Lในกรณ ท ฟ นตวแทนเปนพ นทข น'ไมเต ม'ซ พ นท ท าครอบฟ นหรอพ นท เหล อแต รากจะไม บ นท ก

คราบจลนทรย แตใหพจารณาบนทกฟนชางเคยงแทน การประเมนปรมาณคราบจลนทรยใหประเมน 4 ดานคอ

ดานใกลกลาง (Mesial) ดานไกลกลาง (Distal) ดานแกม (Buccal) และดานลน (Lingual) แลวบนทกคาทสง

กวา เซน ถาดานไกลกลางดานแกม (Disto-buccal) อานคาได 2 และดานไกลกลางดานลน (Disio-lingual)

อานคาได 3 ใหบนทกปรมาณคราบจลนทรยของดานไกลกลาง (Distal) เทากบ 3 เปนดน

เกณฑการใหคะแนน

0 ไมมคราบจลนทรยหรอไมมการตดส

1 มคราบจลนทรยเหนไดเลกนอย เหนเปนแผนพลมบางบรเวณขอบเหงอก หลงใชเครองมอลาก

ผานเทานน โดยอาจเหนตดสยอมเปนจด ๆ บรเวณคอฟน

2 มคราบจลนทรยเปนแถบ สามารถเหนไดดวยตาเปลาอยใน periodontal pocket ขอบเหงอก

หรอผวฟน เหนตดสบรเวณคอฟนคลมบนตวพนจากขอบเหงอกไมเกน 1/3 ของตวฟนทาง

คลนก

3 มคราบจลนทรยคลมบนตวฟนจำนวนมาก อาจเหนจากการยอมสฟนจากขอบเหงอกมากกวา

1/3 ของตวพนทางคลนก

คาเฉลยของดชนคราบจลนทรย (PI) ผลรวมคะแนนทงหมด

จำนวนดานของฟนทไดรบการตรวจ(ดานหรอ=24)

คาเฉลยของดชนคราบจลนทรย (PI) ของกลม = ผลรวมคะแนน PI ของทกคนในกลม

จำนวนคนทงหมดทเ,ดรบการตรวจ

แบพนทกสภาวะ'ชรทนตและอนามยซองปาก (CAL, Gl, PI)

คลนกทนตกรรม 639 Code,

ครงทตรวจ......................... วนทตรวจ........................

Upper TeethTooth

SideDB B MB DB B MB DB B MB DB B MB DB B MB DB B MB DB B MB

PD

GR

CAL

Tooth 17 16 15 14 13 12 11

Tooth

SideDL L ML DL L ML DL L ML DL L ML DL L ML DL L ML DL L ML

PD

GR

CAL

Tooth

SideMB B DB MB B DB MB B DB MB B DB MB B DB MB B DB MB B DB

PD

GR

CAL

Tooth 21 22 23 24 25 26 27

Tooth

SideML L DL ML L DL ML L DL ML L DL ML L DL ML L DL ML L DL

PD

GR

CAL

พ U

LflM

UlU

Lower Teeth Code,Tooth

SideDB B MB DB B MB DB B MB DB B MB DB B MB DB B MB DB B MB

PD

GR

CAL

Tooth 47 46 45 44 43 42 41

Tooth

SideDL L ML DL L ML DL L ML DL L ML DL L ML DL L ML DL L ML

PD

GR

CAL

Tooth

SideMB B DB MB B DB MB B DB MB B DB MB B DB MB B DB MB B DB

PD

GR

CAL

Tooth 31 32 33 34 35 36 37

Tooth

SideML L DL ML L DL ML L DL ML L DL ML L DL ML L DL ML L DL

PD

GR

CAL

Tooth 16 12 24

side M อ B L M อ B L M อ B L

PI

Gl

Tooth 44 32 36

side M D B L M อ B L M D B L

PI

Gl

ttl บน

ไพษl

ษ

นำแผนนกลบมาพบทนตแพทยc/k C-i QJ Code..................

ทกครงทมการนดหมาย ภาคผนวก ญ

แบบบนทกการดแลสขภาพซองปากดวยตนเอง

คลนกทนตกรรม 639 ศนยบรการสาธารณสข 39 ราษฎรบรณะ

เขยนจำนวน “อรง” ทมการทำใน “แตละวน” กอนมาพบทนตแพทย

เดอนแรก

(สปดาหท 1)

วน /เดอน/ป

แปรงฟนอยางปกวธ

อยางนอยวนละ 2 ครง

(ใสจำนวนตวเลขวาทำก

ครงใน 1 วน)

ใชแปรงซอกฟน ใชไหมขดฟนใชไมจมฟน

อยางถกวร

ใชอปกรณเสรม

อนๆ หรอนายา

นวนปาก

วนท 1

..... ./.......... / . ........

วนท 2

...... /......... ./.........

วนท 3

.... . . / ......... / . ........

วนท 4

..... . / ......... / . ........

วนท 5

...... / . ........ ./.........

วนท 6

...... / . ..... ...............

วนท 1

...... / . ......... / . ........

วนนดหมายครง

ตอไปมาพบหนตแพทย

นำแผนนกลบมาพบทนตแพทย

ทกครง-ทปการบดหมาย ภาคผนวก ฎ

แบบบนทกการดแลสขภาพซองปากดวยตนเอง

คลนกทนตกรรม 639 ศนย,บรการสาธารณสข 39 ราษฎรบรณะ ใส “ จวนวนวน” ทมการทำ,ใน “ แตละสปดาห” กอนมาพบทนตแพทย

เดอนแรก (ส ปดา-หท 2-4)

ร น /เด อ น /ป

1 เ บ ร ง ฟ น อ ย า ง ถ กร ธ 0 ย า ง น อยว น?ะ 2 คเง (ใสจาน ว น วนตวเลขว า ทำ

เต กวน ใบ ใ สปดาห}

ใชแปรง'ซอก'ฟน ใชไหมฃฅฟนใชไมจมฟน อยางถกวธ

ใชอ ป ก ร ณ เล'รม

อนๆ หรอ'นายาบ วนปาก

สปตาป ท 2

ตงแตวนท

ถงว นท

...,./...... .,/... .สปดาหท 3ต งแต วนท

... ../.......ถงวนห

ส ปดาห :ท 4

ตงนตวนท

ถ งวน ท

สปดาหท 5 (ก าม}

...... ./.... .ส งว บ ท

......

'วนวตน.น บ น วท''รา'.''.} มาพบทนลแพทย

นำแผ นน กล บมาพบท นตแพทย Code....................2/ «

ทกครงท ม การนดหมาย ภาคผนวก ฏ

แบบบนทกการดแลสขภาพซองปากดวยตนเอง คลนกทนตกรรม 639 ศนยบรการสาธารณสข 39 ราษฎรบรณะ

ใส “ จ ำ น ว น ว น , , ท ม การทำใน “ แ ต ล ะ ส ป ด า ห , , ก อนมาพบทนตแพทย

เดอนท 2

ว น/เด อน/ป

แปรงฟนอยางถกวธ

อยางนอยวนละ 2 ครง

(ใสจำนวนเปนตวเลขวา

ทำได ฎวพ ใน 1 สปดาห)

ใชแปรงซอก

ฟน

ใชไหมขด

ฟน

ใชไมจมฟน

อยางถกวธ

«1เชอปกรณเสรม

อ นๆ หรอ

นายาบวน

ปาก

สปดาหท 1

ตงแตวนท....... ./.......... / .........

ถงวนท......... / ..........J...........

สปดาหท 2

ตงแตวนท........ / .......... / . ........

ถงวนท......... / .......... ./...........

สปดาหท 3

ตงแตวนท....... ./.......... / .........

ถงวนท......... / ........... / ...........

สปดาหท 4

ตงแตวนท....... ./.......... / .........

ถงวนท......... / ........... / ...........

สปดาหท 5 (ถาม)

ตงแตวนท........ / .......... / . ........

ถงวนท......... / ........... / ...........

วนนดหมายคเงตอไป มาพบทนตแพทย

D M 2015/F3

นำแผนนกลบมาพบทนตแพทย ภาคผนวก ฐ Code...................ทกครงทมการนดหมาย

แบบบนทกการดแลสขภาพซองปากดวยตนเอง

คลนกทนตกรรม 639 ศนยบรการสาธารณสข 39 ราษฎรบรณะ ใส “ จำนวนวน” ทมการทำใน “แตละสปดาห” กอนมาพบทนตแพทย

เดอนท 3

ว น/เด อน/ป

แปรงฟ น อย างถ ก ว ธ อย าง

น อยวบละ 2 ครง

(ใส จำนวนเป นต วเลขว าทำ

ได Q3M ใน 1 สปดาห)

ใชแปรงซอกฟน ใชไหมขดฟนใ ช ไ ม จ ม ฟ น

อยางถกวธ

ใชอ ปกรณเสรม

อ นๆ หรอบายา

บ วนปาก

สปดาหท 1

ตงน,ตวนท....... ./.......... / . .....

ถ งว นท ....... ./............/...........

สปดาหท 2

ตงแตว นท....... ./......... ./.......

ถ งว นท ....... . / .......... ./............

สปดาหท 3

ต งแต ว บท ........ / ......... . / .......

ถ งว บท ........ / ........... / ...........

สปดาหท 4

ตงแตว นท........ / .........J......

ถ งว นท ........ / ........... / ...........

สปดาหท 5 (ถาม)

ต งแต ว บท ....... / ........../ .......

ถ งว นท ....... ./.......... J............

วนนดหมายครงตอไป มาพบทนตแพทย

ขอเสนอ แนวคด วธการเพอพฒนางานหรอปรบปรงงาบใหมประสทธภาพมากขน

ของนางสาวเนตรระว อศราคลยกล

เพอประกอบการแตงตงใหดำรงตำแหนงทนตแพทยชำนาญพเศษ (ดานทนตสาธารณสข)

(ตำแหนงเลขท กทส.213) สงกด กลมงานบรการทนตสาธารณสข 6 กองทนตสาธาณสข สำนกอนามย

เรอง การพฒนานวตกรรมสงเสรมทนตสขภาพดวยการใชเทคโนโลยแอปพลเคขน (application) Dental-DM

หลกการและเหตผล

ปจจบนเทคโนโลยไดเชามามบทบาทในชวตประจำมากขน การสอสารทสะดวกรวดเรวในยคปจจบน

ของคนไทยทนยมสอสารผานโทรศพทมอถอ โดยเฉพาะมอถอแบบสมารตโฟน (smart phone) หรอการใช

อปกรณอเลคทรอนกสอน ๆ ในการรบขอมลขาวสารผานอนเตอรเนต (Internet) เขน ไอแพด (IPAD) แทบเลต

(Tablet) ซงมจำนวนเพมขนอยางกาวกระโดดในทกกลมอาย จากผลการสำรวจสถตการใชมอถอแบบ

สมารตโฟบในคนไทย1 พบวาในชวงระยะเวลา 5 ป ระหวางป 2556-2560 จากจำนวนคนไทยอาย 6 ปขนไป

จำนวน 63.1ลานคน2 มผถอครองสมารตโฟนอยางนอย 1 เครอง เพมจำนวน จาก 46.4 ลานคน (รอยละ

73.3) ในป 2556 เพมเปน 55.6 ลาน คน (รอยละ 88.2) ในป 2560 เขนเดยวกบแนวโนมโรคเรอรงทาง

สาธารณสขทมแนวโนมเพมขนโดยเฉพาะโรคทเกดในกลมผส งอาย เขน โรคเบาหวาน ความดนโลหตสง

ตามการพฒนาของลกษณะสงคมไทยเชาสสงคมผสงอาย3 และผป วยกลมบก เปนกลมทเชามารบบรการใน

ศนยบรการสาธารณสขของกรงเทพมหานครมากทสด กลมผสงอายตงแต 50 ปขนไปมการถอครองสมารตโฟน

จำนวน 1,779,641 คน คดเปนรอยละ 7.60 เมอเทยบกบจำนวนผถอครองมอถอทงประเทศ ถาพจารณาจาก

สดสวนการถอครองโทรศพทมอถอจากทกพนทในประเทศไทย ผใชโทรศพทจะอยในพนทกรงเทพมหานครมาก

ทสด และใชเวลาเฉลยอยกบมอถอสมารตโฟนถง 4.2 ชวโมงตอวน ถาเปรยบเทยบสดสวนใน 4.2 ชวโมงน

พบวาเวลาทใชขอมลผานแอปพลเคขนในมอถอถงวนละ 62 นาท1 ดงนน หากสามารถนำสอความรในการ

ส งเสรมป องก นส ขภาพซ องปากแม จะเป นผ ส งอาย แตกสามารถเรยนร สรางความคนเคยกบการใชงาน

เทคโนโลยในรปแบบแอปพลเคชนไดไมยาก ดงนนการเลอกซองทางแอปพลเคขนเพอสงผานขอมล กจะเพม

การเชาถงขอมลความรตาง ๆ ของทงผปวย ญาตหรอผดแล โดยเฉพาะผอายทเปนโรคเรอรง เขน โรคเบาหวาน

ไดดขน ซงผป วยญาตสามารถใชขอมลใหเหลานเกดประโยชนในการดแลสขภาพตอตนเอง ดงนน การ

ประยกตใชหรอออกแบบแอปพลเคขนทเกยวชองกบโรคในซองปากของผปวยเบาหวานจงมความสำคญ ม

ความจำเปน เนองจากเปนการพฒนานวตกรรมทช วยเพมการเชาถงขอมลการดแลสขภาพไดงาย สะดวก

รวดเรวเหมาะสมกบยคปจจบน

วตถประสงคและหรอเปาหมาย

วตถประสงค

1. เพอพฒนางานสงเสรมปองกนในผปวยเบาหวานใหทนสมย

2. เพอใหผปวยสามารถเชาถงลอความร เรยนร1ดดวยตนเอง เปนการประยกตเทคโนโลยใหเขา

กบงานททำ ตามนโยบาย Thailand 4.0

3. ผปวยเบาหวานมความรในการดแลสขภาพซองปากไดอยางถกตอง

เปาหมาย

ผปวยเบาหวานทมารบบรการในคลนกทนตกรรม ศนยบรการสาธารณสข 39 ราษฎรบรณะ

กรอบการวเคราะห แนวคต ขอเสนอ

โมไบสแอปพลเคชน (Mobile Application) เปนการพฒนาโปรแกรมประยกตสำหรบอปกรณ

เคลอนท เซน โทรศพทมอถอ แทบเลต โดยโปรแกรมจะใชงานผานทางแอปพลเคชนไดโดยตรง ไมตองเขาผาน

เวบบราวเซอร (web browser) ทยงยาก อกทงยงสนบสนนใหผใขโทรศพทไดใชงายยงขน ในปจจบน

โทรศพทมอถอหรอสมารตโฟน มหลายระบบปฏบตการทพฒนาออกมาใหผบรโภคใช ระบบทนยมใชมากในยค

ปจจบ นคอระบบปฏบต การไอโอเอส (IOS) และแอนดรอยด (Android) จงทำใหเกดการพฒนาหรอเขยน

แอปพลเคชนลงบนสมารตโฟนเพมขนเป นอยางมาก การนำความรในการดแลสขภาพซองปากในผป วย

เบาหวาน มาบรรจลงในแอปพลเคชน จงทำใหผปวยกลมผสงอายทเปนโรคเบาหวานสามารถเชาถงขอมล

การดแลทนตสขภาพ และใชงานงายไมยงยาก เพอสรางสภาวะทนตสขภาพทดฃองผปวยไดดวยตวเอง

ขนเตรยมการ

1. เตรยมขอมลเนอหาความรและรปภาพทเกยวกบการดแลสขภาพซองปากในกลมผปวยเบาหวาน

ไดแก ความรทวไปเกยวกบโรคเบาหวาน โรคในซองปากทมกพบในผปวยเบาหวานและการดำเนนของโรค

ความสมพนธของโรคเบาหวานและโรคในซองปาก การปฏบตตนเพอปองกนโรคทเกดขน เซน พฤตกรรมการ

บรโภค การออกกำลงกาย การทำความสะอาดซองปาก การเลอกใชยาสพนและอปกรณอน ๆ ใหเหมาะสม

วธการแปรงฟนทถกตอง วธใชอปกรณเสรมในการทำความสะอาดซองปาก การดแลฟนปลอม ภาวะแทรกซอน

ทสำคญในผปวยเบาหวาน วธสงเกตอาการฉกเฉนทควรมาแพทยทนท การมาพบทนตบคลากร และความร

สำหรบญาตหรอผดแล เปนตน

2. เตร ยมอ ปกรณ ท ต องใช ในการสร างแอปพล เคซ น ได แก ม อถ อชน ดสมาร ตโฟนท ม

ระบบปฏบตการไอโอเอส หรอ แอนดรอยต คอมพวเตอรหรอแทบเลต

ขนดำเนนการดงน

1. คนหาแอปพลเคชนหรอเวบบราวเซอรทางอนเตอรเนต สำหรบการสรางแอปพลเคชน ซงมอย

หลากหลาย สำหรบระบบปฏบ ต การไอโอเอส (IOS) เซน Appmakr สำหรบระบบปฏบ ต การแอนดรอยต

(Android) เซน Ibuidapp เปนตน

2. กำหนดโครงรางเนอหาทตองการชางตนเปนหมวดหมดวยหวขอตาง ๆ หรอเพอใหเกดความ

สนใจดวยขอคำถาม เซน การเกดโรคเบาหวานเกดขนไดอยางไร จะปองกนโรคน1ดอยางไร ใครทสามารถเปน

โรคเบาหวานไดบาง การตรวจคนหาโรคเบาหวานใชวธได และระดบนาตาลในกระแสเลอดเทาใด จงจะถอวา

เบ นเบาหวาน สถต หรอสถานการณ บ จจบ นของโรคเบาหวานในกรงเทพมหานคร โรคเบาหวานเหตใด

จงสมพนธก บโรคในซองปาก โรคในซองปากทสามารถพบไดบ อยในผปวยเบาหวาน เซน โรคปรท นต

โรคเหงอกอกเสบ โรคพนผโดยเฉพาะบรเวณคอฟน อาการปากแหง เบนดน การสงเกตอาการตาง ๆ ของความ

ผดปกตในซองปากดวยตวเอง และวธบองกนและแกไขเบองดน การเลอกรบประทานอาหาร การออกกำลงกาย

การแปรงฟนทถกวธ การจบแปรงและขยบแปรงดวยวธ Modified Bass Technique อปกรณเสรมทำความ

สะอาดชนดตาง ๆ และวธการใชงาน เซน แปรงซอกฟน ไหมขดฟน ไมจมฟน อยางถกวธ การดแลฟนปลอม

การเลอก'ใชยาสฟน การมาพบทนตแพทยอยางนอยบละ 2 ครง ขอมลสำหรบญาตหรอผดแล กรณผปวย

นอนตดเตยง/ผพการทมโรคเบาหวาน ตองดแลการทำความสะอาดในซองปากอยางไร ภาวะแทรกซอนทสำคญ

มอะไรบาง จะสงเกตไดอยางไร อาการฉกเฉนทควรสงเกตและรบพามาพบแพทย/ทนตแพทย และคำถามท

พบบอย เบนดน

3. สรางเบอหาทเชาใจงาย มตวอกษรไมมาก เซน เน นเบนภาพหรอลกษณะอนโฟกราพกส

(Infographics) ตวอกษรใหญ เพอใหเหมาะสมกบกลมเบาหมายซงเบนผสงอาย

4. ทดลองใชแอปพลเคขน Dental-DM และประเมนผล

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

1. เบนแนวทางในการปรบปรงการดำเนนกจกรรมสงเสรมทนตสขภาพในกลมผปวยเบาหวาน

2. เพอใหกลมผปวยเบาหวานมสภาวะสขภาพซองปากทดและมการปฏบตตนในการดแล

ทนตสขภาพทเหมาะสม ลดความเทยงหรอภาวะแทรกซอนของโรคในซองปากอนเนองมาจากโรคเบาหวาน

3. ผปวยเบาหวานสามารถเชาถงขอมลการดแลสขภาพซองปากดวยตวเองไดงายขน

ตวชวดความสำเรจ

1. วดผลความรควาน,ขา’1จ1นโรคเบาหวานหลงจากเรยนรผานแอ'ป,พลเคซ'น Dental-DM ไมตาวารอยละ70

ลงซอ

(นางสาวเนตรระว อศราดสยกล)

ทนตแพทยชำนาญการ (ดานทนตสาธารณสข) กลมงานบรการทนตสาธารณสข 6

กองทนตสาธารณสข สำนกอนามย

ผขอรบการประเมน

* I ก:ค: 2)6ใ

บรรณาบกรม

1. สำนกงานสถตแหงชาต กระทรวงดจทลเพอเศรษฐกจและสงคม. สำรวจการมการใชเทคโนโลยสารสนเทศ

และการลอสารในครวเรอน พ.ศ. 2560 (The 2017 Household Survey on the Use of Information

and Communication Technology). ISBN 1686-4212.

2. สำนกงานสถตพยากรณ สำนกงานสถตแหงชาต. รายงานสถตรายปประเทศไทย 2560 (Statistical

yearbook Thailand 2017) พมพครงท 1 .หางหนสวนจำกดบางกอกบลอก. กรงเทพฯ;2560.

3. มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย (มส.ผส.) สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล.

สถานการณผสงอายไทย พ.ศ. 2559. พมพครงท 1. บรษท พรนเทอร จำกด 999; 2559. ISBN 978-616-

443-064-8.