12694.02

*G5802*

AM1 uair an chloig.

TREOIR D’IARRTHÓIRÍ

Scríobh d’Uimhir Lárionaid agus d’Uimhir Iarrthóra sna spásanna chuige sin ag barr an leathanaigh seo.Ní mór duit na ceisteanna a fhreagairt sna spásanna chuige sin.Ná scríobh taobh amuigh den achar bhoscáilte ar gach leathanach nó ar leathanaigh bhána.Comhlánaigh le dúch dubh amháin. Ná scríobh le peann glóthaí.Freagair gach ceann de na naoi gceist.

EOLAS D’IARRTHÓIRÍ

Is é 60 an marc iomlán don pháipéar seo.Léiríonn figiúirí idir lúibíní atá priontáilte ar thaobh na láimhe deise de leathanaigh na marcanna atá ag dul do gach ceist nó do gach cuid de cheist.Measúnófar caighdeán na cumarsáide scríofa i gCeist 8.Tá Bileog Sonraí, ina bhfuil Tábla Peiriadach na nDúl, istigh sa scrúdpháipéar seo.

*GSA21*

*GSA21*

*20GSA2101*

*20GSA2101*

Eolaíocht Teastais Shingil: CeimicAonad 2Bonnsraith

[GSA21]DÉARDAOIN 7 SAMHAIN 2019, MAIDIN

General Certificate of Secondary Education2019–2020

Uimhir Lárionaid

Uimhir Iarrthóra

12694.02

1 (a) Bíonn siombailí ag roinnt ceimiceán ar a gcoimeádáin le rabhadh a thabhairt faoi dhainséir.

Cad é an t-ainm a thugtar ar na siombailí seo?

Ciorclaigh an freagra ceart.

riosca dainséar guais[1]

(b) Tá ceithre shiombail ar taispeáint thíos ar féidir iad a fháil ar choimeádáinceimiceán.

A B C D

(i) Cé acu siombail (A, B, C nó D) ar chóir í a chur ar umar peitril lenathaispeáint go bhfuil sé inlasta?

[1]

(ii) Comhlánaigh an abairt seo a leanas.

Tá an tsiombail C ag coimeádán fiailnimhe. Taispeánann sé seo gur

substaint í fiailnimh. [1]

*20GSA2102*

*20GSA2102*

12694.02[Tiontaigh an leathanach

*20GSA2103*

*20GSA2103*

(c) Sa bhosca thíos, tarraing an tsiombail a bheadh ar fáil ar shorcóir gáis atápléascach.

[1]

12694.02

2 Taispeánann na léaráidí thíos cóiriú na gcáithníní i solad, leacht agus gás.

solad leacht gás

Y

X

Foinse: Príomhscrúdaitheoir

(a) Ainmnigh na hathruithe staide, X agus Y, atá taispeánta thuas.

Roghnaigh ó:

ag leá ag reo ag comhdhlúthú

ag néalú ag galú

X

Y [2]

(b) Cuir síos ar dhifríocht amháin idir cóiriú na gcáithníní i solad agus i leacht.

[1]

*20GSA2104*

*20GSA2104*

12694.02[Tiontaigh an leathanach

(c) Is féidir roinnt táibléad a thuaslagadh in uisce.

(i) Luaigh dhá dhóigh le taibléad a chur ag tuaslagadh níos gasta in uisce.

1.

2. [2]

(ii) Comhlánaigh an abairt seo a leanas.

Roghnaigh ó:

sáithithe tuaslagóir tuaslagáit tuaslagán

Nuair a thuaslagann táibléad in uisce, foirmítear . [1]

*20GSA2105*

*20GSA2105*

12694.02

3 (a) Anseo thíos tá roinnt próisis eolaíochta agus an úsáid a bhaineann leo.Bain úsáid as línte agus meaitseáil gach próiseas le húsáid amháin.Tá ceann amháin déanta duit.

gás iaidín a fháil ó sholad iaidín

teas a fháil ó bhreosla

uisce glan a fháil ó uisce lábach

ruaimeanna a scaradh i ndúch

Úsáid

crómatagrafaíocht

néalú

dóchán

Próiseas

[2]

Taispeánann an léaráid thíos eascra uisce ar mheátán leictreonach.

*20GSA2106*

*20GSA2106*

12694.02[Tiontaigh an leathanach

(b) Taispeánann an meátán mais de 179.45 g. Ansin cuireann Máire 10 g de shalannagus 15 g de ghaineamh leis an uisce. Ríomh an mhais iomlán a bheidh artaispeáint anois ar an mheátán.

(Taispeáin do chuid oibre.)

g [2]

(c) Ba mhaith le Máire sampla tirim de shalann a fháil ón mheascán de ghaineamh,salann agus uisce. Taispeánann na léaráidí thíos na trí chéim a d’úsáid Máire sadeighilt seo.

céim 2 céim 3céim 1

meascán deghaineamh, salann

agus uisce

A

B

C

Foinse: Príomhscrúdaitheoir

(i) Ainmnigh na substaintí lipéadaithe, A, B agus C.

A

B

C [3]

(ii) Ainmnigh an teicníc dheighilte a úsáidtear i gcéim 2.

[1]

*20GSA2107*

*20GSA2107*

12694.02

4 Tugann an tábla thíos faisnéis faoi chúig phlaisteach.

Plaisteach Airíonna Dathanna atá ar fáil Costas

níolón buanseasmhach, láidir, éadrom bán ard

polaistiréin ní choinníonn sí a cruth,inslitheoir maith teasa, éadrom ban íseal

aicrileach righin, síonfhriotaíoch, inslitheoir maith teasa réimse leathan

dathanna ard

PVC coinníonn sé a chruth, crua, síonfhriotaíochréimse leathan

dathanna meánach

poileitéin solúbtha, bog, inslitheoirmaith leictreach

réimse leathan dathanna ach thig

léi tréigeanmeánach

Bain úsáid as faisnéis ón tábla leis na ceisteanna seo a leanas a fhreagairt.

(a) Cé acu plaisteach ab fhearr le cáblaí leictreacha a chlúdach?

[1]

(b) Luaigh airí amháin atá ag polaistiréin a fhágann nach bhfuil sí oiriúnach faoichoinne cathaoireacha gairdín a dhéanamh. Mínigh do rogha.

[2]

*20GSA2108*

*20GSA2108*

12694.02[Tiontaigh an leathanach

Ba mhaith le monaróir buicéid shaora ghorma a tháirgeadh le díol in ollmhargaí áitiúla.

(c) Cé acu plaisteach ba chóir don mhonaróir a roghnú? Luaigh dhá fháth le dofhreagra.

Plaisteach

Fáth 1

Fáth 2 [3]

*20GSA2109*

*20GSA2109*

12694.02

5 Anseo thíos tá imlíne den Tábla Pheiriadach nua-aimseartha a thaispeánann an suíomh atá ag roinnt dúl.

H

N Ne

Na Cl

V

Sr

Cs

(a) Luaigh siombail na dúile thuas:

arb í an miotal is imoibríche í.

a bhfuil an uimhir adamhach is ísle aici.

atá i bPeiriad 5. [3]

(b) Comhlánaigh na habairtí seo a leanas.

Tá deich leictreon ag adamh de neon (Ne). Tá leictreon

aige sa chéad sceall agus tá leictreon aige sa dara

sceall. Tá neon neamh-imoibríoch mar tá sceall seachtrach

aige. [2]

*20GSA2110*

*20GSA2110*

12694.02[Tiontaigh an leathanach

(c) Rinneadh an Tábla Peiriadach a fhorbairt ar feadh roinnt mhaith blianta agusanois tá os cionn 100 dúil aige. Bhí Mendeleev ar dhuine de na ceimiceoirí a bhíbainteach leis seo.

(i) Comhlánaigh an abairt seo a leanas.

D’eagraigh Mendeleev na dúile in ord méadaitheach de

adamhach. [1]

(ii) Luaigh dhá ghné eile de thábla peiriadach Mendeleev.

1.

2. [2]

*20GSA2111*

*20GSA2111*

12694.02

6 Taispeánann an tábla thíos an raon pH de roinnt ceimiceán agus an dath a bhíonn orthu i dtáscairí éagsúla.

CeimiceánDath ar

pháipéar litmis dearg

Dath ar pháipéar

táscaire uilíochraon pH

aigéadhidreaclórach dearg dearg 1 – 2

sóid aráin gorm gorm 8 – 10

uisce dearg glas 7

hiodrocsaíd sóidiam gorm corcra 12 – 14

fínéagar dearg oráiste 3 – 6

(a) Faisnéis ón tábla in úsáid agat, mínigh cad chuige nach bhfuil páipéar litmisdearg chomh húsáideach le páipéar táscaire uilíoch nuair atá pH ceimiceán áthástáil.

[2]

*20GSA2112*

*20GSA2112*

12694.02[Tiontaigh an leathanach

Is féidir le haigéad ó bhia bheith ina chúis le meath fiacla. Bhí triúr daltaí atá ar taispeáint thíos ag plé faoin dóigh is fearr leis an mheath seo a chosc.

Amy: Is fearr taos fiaclaa úsáid. Tá sóid

aráin ann.

Rose: Cuir fínéagar leis an aigéad ar na

fiacla.

Jane: Cuir hiodrocsaíd sóidiam leis lena

leigheas.

(b) Ainmnigh an dalta a thug an ráiteas ceart. Mínigh do fhreagra ina iomláine.

Ainm

Míniú

[3]

*20GSA2113*

*20GSA2113*

12694.02

7 (a) Rinne Déaglán imscrúdú ar imoibríocht dhá mhiotal A agus B. Cuir sé 2 g de gach miotal le 25 cm3 de thuaslagán de shulfáit chopair in eascraí ar leith. Rinneadh teocht gach meascáin a thaifeadadh gach nóiméad ar feadh seacht nóiméad.

Tá a chuid torthaí ar taispeáint thíos.

Am/nóiméad 0 1 2 3 4 5 6 7

Teocht/°CMiotal A 20 30 38 42 45 47 48 48

Teocht/°CMiotal B 20 22 24 26 28 29 30 31

(i) Breac agus tarraing líneghraf de na torthaí do mhiotal A. Tá na chéad tríphointe breactha duit.Tá an graf do mhiotal B tarraingthe cheana féin.

0

20

40

Am/nóiméad

1 2 3 4

0 5 6 7

Teoc

ht/°

C

Miotal B

10

30

50

[3]

(ii) Cuir síos ina iomláine ar an treocht atá taispeánta do mhiotal A.

[2]

*20GSA2114*

*20GSA2114*

12694.02[Tiontaigh an leathanach

(iii) Ríomh an difríocht sa teocht idir miotal A agus miotal B ag deireadhimscrúdú Dhéagláin.

°C [1]

(iv) Cad é an t-ainm a thugtar ar imoibrithe ceimiceacha a thugann teas amachuathu?

[1]

(b) Ansin, chuir Déaglán 2 g d’airgead le 25 cm3 de thuaslagán sulfáite copair agusfuair sé amach nach raibh méadú ar an teocht.

(i) Cuir na trí mhiotal, A, B agus airgead in ord imoibríochta.

Is mó imoibríocht

Is lú imoibríocht [1]

(ii) Luaigh rud amháin a rinne Déaglán ina imscrúdú lena chinntiú go raibh achuid torthaí bailí (tástáil chothrom).

[1]

*20GSA2115*

*20GSA2115*

12694.02

*20GSA2116*

*20GSA2116*

8 Tá miotail Ghrúpa 1 an-imoibríoch. Cuir síos ar an dóigh a bhféadfadh múinteoir na himoibrithe atá ag litiam agus potaisiam le huisce a thaispeáint go sábháilte do ghrúpa daltaí.

Ba chóir go gcuimseodh do fhreagra:

• dhá rud, ar a laghad, a dhéanfaidh an múinteoir lena chinntiú go bhfuil na daltaísábháilte

• cosúlachtaí san imoibriú atá ag litiam agus potaisiam le huisce• difríochtaí san imoibriú atá ag litiam agus potaisiam le huisce.

Sa cheist seo measúnófar thú ar scileanna na cumarsáide scríofa agat lena n-áirítear úsáid na saintéarmaí eolaíocha.

[6]

12694.02[Tiontaigh an leathanach

9 Is acmhainn nádúrtha í amhola a bhfuil meascán de hidreacarbóin inti.

(a) Cuir síos ina iomláine ar an dóigh a bhfoirmítear amhola.

[3]

(b) Is ball é eatán (C2H6) d’aicme comhdhúl hidreacarbóin a dtugtar na halcáinorthu.

(i) Cad é a chiallaíonn an téarma hidreacarbón?

[2]

(ii) Is breosla é eatán ar féidir leis dó le fuinneamh a scaoileadh. Comhlánaighan chothromóid focal maidir le dó eatáin.

eatán + +

[3]

SEO DEIREADH AN SCRÚDPHÁIPÉIR

*20GSA2117*

*20GSA2117*

12694.02

LEATHANACH BÁN

NÁ SCRÍOBH AR AN LEATHANACH SEO

*20GSA2118*

*20GSA2118*

12694.02

LEATHANACH BÁN

NÁ SCRÍOBH AR AN LEATHANACH SEO

*20GSA2119*

*20GSA2119*

12694.02

Don Scrúdaitheoir amháin

Uimhir Ceiste Marcanna

1 2 3 4 5 6 7 8 9

Marc Iomlán

NÁ SCRÍOBH AR AN LEATHANACH SEO

Cuireadh isteach ar chead chun an t-ábhar cóipchirt uile a atáirgeadh. I gcásanna áirithe is féidir nár éirigh le CCEA teagmháil a dhéanamh le húinéirí cóipchirt agus beidh sé sásta na hadmhálacha sin a fágadh ar lár a chur ina gceart amach anseo ach é a chur ar an eolas.

Uimhir Scrúdaitheora

*20GSA2120*

*20GSA2120*

Sources

All Images © Getty Images

© CCEA 2017

SIOMBAILÍ D’IAIN ROGHNAITHE

INTUASLAGTHACHT NA SALANN COITEANN, NA HIODROCSAÍDÍ AGUS NA N-OCSAÍDÍ IN UISCE FUAR

Iain Dhiúltacha

IntuaslagthaGach salann sóidiam, potaisiam agus amóiniamGach níotráitAn chuid is mó de na clóirídí, na bróimídí agus na hiaidídí SEACHASclóirídí, bróimídí agus iaidídí airgid agus luaidheAn chuid is mó de na sulfáití SEACHAS sulfáití luaidhe agus bairiam Tá sulfáit chailciam giota beag intuaslagtha

DothuaslagthaAn chuid is mó de na carbónáití SEACHAS carbónáití sóidiam, potaisiam agus amóiniamAn chuid is mó de na hiodrocsaídí SEACHAS hiodrocsaídí sóidiam, potaisiam agus amóiniamAn chuid is mó de na hocsaídí SEACHAS ocsaídí sóidiam, potaisiam agus cailciam a imoibríonn le huisce

Ainm Siombail

Amóiniam

Cróimiam(III) Cr3+

Copar(II) Cu2+

Iarann(II) Fe2+

Iarann(III) Fe3+

Luaidhe(II) Pb2+

Airgead Ag+

Sinc Zn2+

Name SymbolBútánóáit C3H7COO

-

CarbónáitDéchrómáit

Eatánóáit CH3COO-

HidrigincharbónáitHiodrocsaíd OH–

Meatánóáit HCOO–

Níotráit NOPrópánóáit C2H5COO

–

SulfáitSuilfít

Sonra

íocht

NuaIain Dheimhneacha

© CCEA 2017

Le teagaisc den chéad uair ó Mheán Fómhair 2017

Bileog SonraíLena n-áirítear Tábla Peiriadach na nDúl

Le húsáid ag iarrthóirí atá ag dul do Eolaíocht: Ceimic,

Eolaíocht: Teastas Dúbailtenó Eolaíocht: Teastas Singil

Caithfi dh cóipeanna a bheith saor ó nótaí nó rudaí breise de chineál ar bith. Ní cheadaítear aon chineál ar

bith de leabhrán sonraí nó de leathán faisnéise eilelena n-úsáid sna scrúduithe

scrúduithe gcse

ceimic

227

89

139

57

256

101

223

87

226

88

261

104

262

105

266

106

264

107

277

108

268

109

271

110

272

111

140

58

141

59

144

60

145

61

150

62

152

63

157

64

159

65

162

66

165

67

167

68

169

69

173

70

175

71232

90

231

91

238

92

237

93

242

94

243

95

247

96

245

97

251

98

254

99

253

100

254

102

257

103

133

55

137

56

178

72

181

73

184

74

186

75

190

76

192

77

195

78

197

79

201

80

89

39

91

40

103

45

85

37

88

38

93

41

96

42

98

43

101

44

106

46

108

47

112

48

131

54222

86

210

85

210

84

209

83

207

82

204

81

84

36

79

34

73

32

40

20

39

19

45

21

48

22

51

23

52

24

55

25

56

26

59

27

59

28

64

29

65

30

11

5

12

6

14

7

16

8

19

9

20

10

4

2

40

18

35.5

17

32

16

31

15

28

14

27

1370

31

75

33

80

35115

49

119

50

122

51

128

52

127

53

23

11

24

12

7

3

9

4

* 58 – 71 Sraith Lantanaim† 90 – 103 Sraith Achtainiam

a = mais adamhach choibhneasta (go neasach)x = siombail adamhach b = uimhir adamhach

TÁBLA PEIRIADACH NA NDÚLGrúpa

a

bx

*

†

1

11 2 3 4 5 6 7

0

285

112

Litiam Beirilliam

Sóidiam Maignéisiam

Potaisiam Cailciam Scaindiam Tíotáiniam Vanaidiam Cróimiam

Hidrigin

Mangainéis Iarann Cóbalt Nicil Copar Sinc Gailliam Gearmáiniam Arsanaic Seiléiniam Bróimín Crioptón

Bórón Carbón Nítrigin Ocsaigin Fluairín Neon

Héiliam

ArgónClóirínSulfarFosfarSileacanAlúmanam

XeanónIaidínTeallúiriamAntamónStánIndiamCaidmiamAirgeadPallaidiamRóidiamRuitéiniamTeicnéitiamMolaibdéineamNiaibiamSiorcóiniamItriamStrointiamRubaidiam

Caeisiam Bairiam Lantanam Haifniam Tantalam Tungstan Réiniam Oismiam Iridiam Platanam Ór Mearcair Tailliam Luaidhe Biosmat Polóiniam Astaitín Radón

LúitéitiamItéirbiamTúiliamEirbiamHoilmiamDiospróisiamTeirbiamGadailiniamEoraipiamSamairiamPróiméitiamNeoidimiamPraiséidimiamCeiriam

Frainciam Raidiam Achtainiam Rutarfoirdiam Dúibniam Seaboirgiam Bóiriam Haisiam Meitniriam Darmstaidiam Rointginiam Copairniciam

Tóiriam Prótachtainiam Úráiniam Neiptiúiniam Plútóiniam Aimeiriciam Ciúiriam Beircéiliam Calafoirniam Éinstéiniam Feirmiam Meindiléiviam Nóbailiam Láirinciam