Upload
others
View
2
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
1
การใชสารกระตนภมคมกนในกงทะเล 1
Application of immunostimulants in marine shrimps 2
บทคดยอ: ปญหาดานการระบาดของโรคในก งทะเล เปนสาเหตหลกทกอใหเกดความสญเสยทางเศรษฐกจ การใชสาร3
กระตนภมคมกนนาจะเปนอกแนวทางหนงทจะน ามาใชเพอควบคมโรค โดยปราศจากการใชยาและสารเคม บทความนม4
วตถประสงค เพอทบทวนเอกสารทเกยวของกบบทบาทของสารกระตนภมคมกน และการใชสารกระตนภมคมกนในก ง5
ทะเล ซงจะท าใหเขาใจถงความส าคญของการใชสารกระตนภมคมกนในก ง สารกระตนภมคมกนทมรายงานการใชในก ง 6
เชน โปรไบโอตก เบตา-กลแคน วตามน ไคตน ไคโตซาน สารสกดจากพช สมนไพร และสาหราย เปนตน ในขณะนก าลงม7
การศกษาเพมเตมถงรปแบบและวธการทเหมาะสม ทมประสทธภาพมากทสดเมอน ามาใชในระดบฟารม 8
ค าส าคญ: สารกระตนภมคมกน, ภมคมกนก ง, การจดการสขภาพ 9
Abstract: The problem of disease outbreaks of marine shrimp occurred frequently and caused severe 10
economic loss. The use of immunostimulant is considered as alternative strategies and approaches to 11
disease control/ prevention without drugs and chemicals used. The objective of this paper is to review the role 12
and application of immunostimulants which lead to understand the beneficial effects of immunostimulants in 13
shrimp. Immunostimulants are used in cultured shrimp such as probiotics, beta-glucan, vitamins, chitin, 14
chitosan, and extract substance from plants, herbs and seaweeds. Nowadays, the research is ongoing to find 15
out the appropriate and most effective of administration when applied at the farm level. 16
Keywords: Immunostimulants, shrimp immunity, health management 17
บทน า 18
ก งทะเลเปนสตวน าเศรษฐกจทส าคญของประเทศไทย สามารถน ารายไดเขาประเทศในแตละปเปนมลคาหลาย19
หมนลานบาท (TFFA Newsletter, 2014) แตในปจจบนอตสาหกรรมก งไทยประสบกบปญหาการแพรระบาดของโรคตด20
เชอทงกลมแบคทเรย และไวรส สงผลใหปรมาณผลผลตก งในประเทศลดลง เกษตรกรจงมการใชยาและสารเคมเพอ21
ปองกนเชอมากขน แตการใชยาทไมถกตอง และปรมาณสง ๆ กอใหเกดการดอยา และตกคางในเนอเยอก ง ท าใหเกด22
ปญหาการตรวจพบการตกคางของยาปฏชวนะในก งแชแขง และแปรรปทสงออก ซงมผลกระทบโดยตรงตอมลคาการ23
สงออกของประเทศไทย และจากขอจ ากดดานภมคมกนของก ง ทมระบบภมคมกนแบบไมจ าเพาะเทานน ท าใหการใช24
ขอคดเหน[c1]: ไมควรบอก
ขอคดเหน[c2]: การเลยง
ขอคดเหน[c3]: ?
ขอคดเหน[c4]: ??
ขอคดเหน[c5]: ของเชอโรค
ขอคดเหน[c6]: ปรบการเขยน
2
วคซนในก งยงไมมประสทธภาพเทาทควร จากปญหาขางตนจงเกดค าถามวา ท าอยางไรจงจะลดการตายของก ง และลด25
การใชยาปฏชวนะได การจดการสขภาพโดยการใชสารกระตนภมคมกนจงนาจะเปนแนวทางหนงในการเพมผลผลตก งได 26
โดยใชหลกของการปองกนเพอไมใหก งปวย หรอออนแอจนมความสามารถในการรบเชอไดงาย บทความนมวตถประสงค27
เพอทบทวนเอกสารทเกยวของกบระบบภมคมกนก ง การท างานของสารกระตนภมคมกน การใชสารกระตนภมคมกนใน28
ก งทะเล ซงจะท าใหเขาใจถงความส าคญของการใชสารกระตนภมคมกนในก ง เพอเปนทางเลอกหนงในการเพมผลผลตท29
กอใหเกดการเลยงก งอยางยงยน และปลอดสารตกคางตอไป 30
2. ภมคมกนกง และบทบาทของสารกระตนภมคมกนทมตอกงทะเล 31
ระบบภมคมกนของก ง เปนระบบภมคมกนทมมาแตก าเนด (innate immunity) เปนระบบทไมสามารถจดจ า32
ความแตกตางของสงแปลกปลอมหรอจลชพตาง ๆ ไดอยางจ าเพาะเจาะจง และไมมการสรางแอนตบอดทมความจ าเพาะ33
ตอสงแปลกปลอม ระบบภมคมกนของก งม 2 ระบบ คอ ระบบภมคมกนแบบทมการตอบสนองโดยเซลล (cellular 34
immune response) ซงเปนการท างานของเซลลเมดเลอด เชน กระบวนการฟาโกไซโทซส (phagocytosis activity) การ35
ผลตซปเปอรออกไซดแอนไอออน (superoxide anion activity) กระบวนการหอหมสงแปลกปลอมทมขนาดใหญ 36
(encapsulation) กระบวนการ เ กดจด สด า ทเปลอก (melanisation) ท เ กยวของกบระบบโปรฟนอลออกซ เดส 37
(prophenoloxidase cascade, proPO) กระบวนการก าจดสารพษออกจากเซลล (cytotoxic reactions) และ แบบทม38
การตอบสนองโดยการหลงสารน า (humoral immune response) ทเปนการท างานของโปรตนตาง ๆ ทอยในน าเลอด เชน 39
แอคกลตนน (agglutinin) สารคลายไซโตไคน (cytokine like factors) โมดเลเตอร (modulators) สารทเกยวของกบการ40
แขงตวของเลอด (clotting proteins) และสารน าทเปนผลตภณฑจากระบบโปรฟนอลออกซเดส ซงอยในเซลลเมดเลอด 41
สารออกฤทธตานจลชพ (antimicrobial peptide, AMPs) โดยทง 2 ระบบนจะมการท างานรวมกน เพอท าหนาทปองกน42
และท าลายเชอโรคหรอสงแปลกปลอมทเขาสตวก ง (Soderhall and Cerenius, 1992) 43
การท างานของสารกระตนภมคมกน คอสงเสรมการตอบสนองของระบบภมคมกนทมมาแตก าเนด ทรวมทง44
ภมคมกนแบบเซลล และภมคมกนโดยการหลงสารน า ซงการกระตนจะเกดในชวงระยะเวลาหนง ๆ ท าใหเกดการ45
เปลยนแปลงของเซลลหรอสารในระบบภมคมกนไปในทางทเพมขน (immune-compromise) โดยมผลตอการเพมการ46
ปองกนโรค และลดปจจยทมผลตอการกดภมคมกน (immunosuppression) ในระหวางการเลยง (Sakai, 1999) 47
ขอคดเหน[C7]: เพราะอะไร ควรใหเหตผล
ขอคดเหน[c8]: ปรบภาษาการเขยน
ขอคดเหน[c9]: ??
ขอคดเหน[c10]: สรางสารเมลานน
ขอคดเหน[c11]: ??
ขอคดเหน[c12]: ระบบภมค มกน
ขอคดเหน[c13]: ขาดความเชอมโยง
ขอคดเหน[c14]: ?
3
เมอมการใชสารกระตนภมคมกน กจะเกดกลไกการตอบสนองทางภมคมกนในก ง โดยเรมจากการจบกนระหวาง 48
Pathogen-Associated Molecular Patterns (PAMPs) ผานตวรบ Pattern Recognition Proteins (PRPs) หรอ Pattern 49
Recognition Receptors (PRRs) ทอยบนผนงเซลลเมดเลอดก ง ท าใหระบบภมคมกนสามารถจ าแนกไดวาสง50
แปลกปลอมนอาจเปนอนตราย (danger signal) จากนนโมเลกลหรอโปรตนตาง ๆ ทเกยวของกบการสงสญญาณ (signal 51
molecules) จะถกกระตนใหท างาน เซลลเมดเลอดทอยในระบบเลอดจะเคลอนทเขามาในบรเวณทมการรกรานของสง52
แปลกปลอม โดยปฏกรยา chemotaxis ตอมาจะเกดกระบวนการก าจด หรอท าลายสงแปลกปลอมออกนอกรางกาย โดย53
ท างานรวมกนของระบบภมคมกนโดยเซลลเมดเลอด และสารทอยในน าเลอด (Wang and Wang 2013) เมอมการใชสาร54
กระตนภมคมกนอยางตอเนอง ก งกจะมการกระตนใหเกดการตอบสนองทางภมคมกนอยางตอเนองเชนกน 55
3. สารกระตนภมคมกนทใชในการเพาะเลยงกงทะเล 56
สารกระตนภมคมกน คอ ยา สงมชวต สารเคม หรอสารประกอบใด ๆ กตาม ทมผลตอกลไกการตอบสนองของ 57
ระบบภมคมกนในสตว (Anderson, 1992) วตถประสงคของการใชสารกระตนภมคมกนคอสงเสรมประสทธภาพการ58
ตอบสนองทางภมคมกน รกษาระดบ และเพมระยะเวลาการท างานของเซลลในระบบภมคมกน รวมทงลดผลกระทบของ59
การกดภมคมกน ทมสาเหตมาจากความเครยดในระหวางเลยง (Barman et al., 2013) การทสตวน ามความแขงแรงและม60
ภมคมกนโรคสง จะชวยลดความเสยงของการสญเสยอนเนองมาจากโรคระบาดในชวงเวลานนได มงานวจยทงในและ61
ตางประเทศ ทรายงานถงความส าเรจของการใชสารกระตนภมคมกนในสตวเพอควบคมโรค สารกระตนภมคมกนทมการ62
ทดลองในก งมหลายประเภทซงสวนใหญไดมาจากสารประกอบจากสงมชวต (biological substances) ดงตอไปน 63
1) สารประกอบหรออนพนธทไดจากแบคทเรย (bacterial derivatives) นกวจยไดมการน าสารประกอบจาก64
แบคทเรย ทงแกรมบวกและแกรมลบ มาใชเปนสารกระต นภมค มกน เพอใชในการปองกนและควบคมโรคในก ง 65
สารประกอบหรออนพนธจากแบคทเรยสามารถกระตนภมคมกนก งไดอยางมประสทธภาพ เนองจากมโมเลกลของโปรตน66
ตวรบ PRRs หรอ PRPs ทมชอวา lipopolysaccharide binding proteins (LGBPs) และ peptidoglycan recognition 67
protein (PGRPs) อยบนผนงเซลลของเมดเลอดก ง (Tassanakajonet al., 2013) ปจจบนมการเตรยมเชอแบคทเรย เพอ68
ใชเปนสารกระตนภมคมกนหลากหลายรปแบบ เชน แบคเทอรนทผลตมาจากเซลลแบคทเรย และสารสกดทไดจากผนง69
ขอคดเหน[C15]: ใหตรวจสอบการเขยนอางองทถกตอง
ขอคดเหน[c16]: (eng)
4
เซลลของแบคทเรยทงแกรมบวกและแกรมลบ รวมทงแบคทเรยทมประโยชนทไดจากกระบวนการหมก (probiotic 70
bacteria) (เอกสารอางอง?) 71
- Bacterin คอแบคทเรยทมชวต แตท าใหออนก าลงลง (attenuated bacterin) หรอแบคทเรยทท าใหตาย (killed 72
bacterin) แบคเทอรนสวนใหญทใชกระตนภมคมกนก ง นยมเตรยมมาจากเชอแบคทเรยกลมวบรโอ (Vibrio sp.) ซงม73
รายงานวาใหผลดในระดบหองปฏบตการ เชน งานวจยของ Pais et al. (2008) พบวาแบคเทอรนทเตรยมจากเชอ Vibrio 74
harveyi สามารถเพมระดบภมคมกนในเลอดก งกลาด าได นอกจากนก งขาว และก งกลาด า ทไดรบแบคเทอรนทเตรยม75
จากเชอ V. alginolyticus มกจกรรมของเอนไซมฟนอลออกซเดสและกจกรรมการตานเชอเพมขน (Powell et al., 2011) 76
- ไลโปโพลแซคคาไรด (polysaccharide, LPS) คอสวนประกอบของผนงเซลลแบคทเรยแกรมลบ จากงานวจย77
พบวา LPS สามารถกระตนระบบภมคมกนแบบไมจ าเพาะในก งได โดยผานการท างานของระบบโปรฟนอลออกซเดส 78
(Sritunyalucksana et al., 1999) Xian et al. (2009) รายงานวาปรมาณเมดเลอดชนดเซมแกรนลาร และแกรนลารของก ง79
ขาวลดลง ภายหลงการไดรบ LPS ซงเปนผลมาจากการดแกรนเลชนของเมดเลอด ท าใหเกดการท างานของระบบโปร80
ฟนอลออกซเดสในเวลาตอมา 81
- เปปทโดไกลแคน (peptidoglycan, PG) คอสวนประกอบของผนงเซลลแบคทเรยแกรมบวก ทสามารถกระตน82
ภมคมกนไดแบบไมจ าเพาะของก งได เชน ก ง Marsupenaeus japonicas ทไดรบ PG ทสกดไดจาก Bifidobacterium 83
thermophilum ผสมอาหาร มการแสดงออกของยน serine protenase ในเมดเลอดเพมขน (Rattnachai et al., 2005) 84
ส าหรบในประเทศไทย มการทดลองใชแบคทเรยกลม Bacillus sp. เพอเปนสารกระตนภมคมกนกนอยางแพรหลาย จาก85
งานวจยของนตยา ยมเจรญ และคณะ (2549) พบวาแบคทเรยแกรมบวกชนดนมผนงเซลลทท าหนาทในการกระต น86
ภมคมกนก งไดอยางมประสทธภาพ 87
2) สารประกอบหรออนพนธทไดจากยสต (yeast derivatives) จากการคนพบโมเลกลของโปรตนตวรบ (PRRs 88
หรอ PRPs) ทมชอวาβ-glucan binding proteins (βGBPs) ทอยบนผนงเซลลของเมดเลอดก ง (Soderhall and 89
Cerenius., 1992) จงมการทดลองใชยสตเปนสารกระตนภมคมกนมากขน นกวทยาศาสตรทงในและตางประเทศประสบ90
ผลส าเรจในการใชเบตากลแคนบรสทธทสกดจากผนงเซลลยสต และการใชยสตทงเซลลเปนสารกระตนภมคมกน เชน ก ง91
ขาวทไดรบเบตากลแคนสกดจากผนงเซลลยสต Saccharomycese cerevisiae ผสมอาหาร มภมคมกนและ92
ขอคดเหน[c17]: สาเหต?
ขอคดเหน[c18]: sci. name
ขอคดเหน[c19]: sci. name
ขอคดเหน[c20]: โยงความสมพนธกบ BC contant
อยางไร?
ขอคดเหน[c21]: enzyme??
5
ความสามารถในการตานทานเชอ V. harveyi และ ไวรสตวแดงดวงขาว (White Spot Syndrome Virus, WSSV) เพมขน 93
(Bai et al., 2014) นอกจากนก งกลาด าทไดรบ yeast cell suspension จากยสตทะเล Candida aquaetextoris S527 94
ผสมอาหารพบวามการแสดงออกของเพปไทดตานจลชพเพมขน (Babu et al., 2013) 95
3) สารทมคณคาทางโภชนาการ (nutritional factors) สารเสรมอาหารทมสวนชวยในการกระตนภมคมกน และม96
การใชในอตสาหกรรมก ง ไดแก วตามนซ, วตามนอ, แอสตาแซนทน, กรดไขมน และกรดอะมโน 97
- วตามน (vitamins) เปนสารอาหารทจ าเปนตอสตวน า เปนสารตานอนมลอสระ (antioxidant) สงเสรมการ98
เจรญเตบโต และกระตนภมคมกน มรายงานการใช วตามนซ (Lee and Shiau, 2002a) และวตามนอ (Lee and Shiau, 99
2004) ในก ง โดยมผลตอการท างานของ interferon และสงเสรมใหเกดปฏกรยา chemotaxis ของเมดเลอดซงจะสงผลตอ100
การเพมกจกรรมของเอนไซมฟนอลออกซเดส ซเปอรออกไซด ดสมวเทส (Superoxide dismutase activity,SOD) ในก ง101
ขาวและก งกลาด าดวย (Qiao et al., 2011) 102
- แอสตาแซนทน (astaxantin) เปนสารสชนดหนงในกลมแคโรทนอยด (carotenoid pigments)ท าหนาทปองกน103
เนอเยอในรางกายสตวไมใหถกท าลายเนองจากปฏกรยาออกซเดชน จากหนาทดงกลาวจงมผลตอการท างานของระบบ104
ภมคมกนในสตวน าดวย ก งกลาด าทไดรบแอสตาแซนทนจากยสต Phaffia rhodozyma (นนทวทย อารยชน และคณะ, 105
2549) และ Dunaliella sp. (Supamattaya et al., 2005) โดยการผสมอาหาร มผลท าใหก งมอตรารอด และความ106
ตานทานตอเชอเพมขน 107
- กรดอะมโน (amino acids) เปนองคประกอบทส าคญของโปรตน เปนสารตงตนของปฏกรยาตาง ๆ ทาง108
ชววทยาของสงมชวต การไดรบกรดอะมโนทเหมาะสมและเพยงพอ จะชวยรกษาความสมดลทางสรรวทยาของรางกายได 109
จากงานวจย ก งขาวทไดรบกรดอะมโนชนดโปรลน (proline) (Xie et al., 2012) ไลซน (lysine) (Xie et al., 2015) และทร110
โอนน (threonine) (Zhou et al., 2013) ดวยการผสมอาหาร พบวามการท างานของระบบภมคมกนเพมขน 111
- แรธาต (minerals) ท าหนาทเปนโคเอนไซมในปฏกรยาตาง ๆ ของสงมชวต ในการเลยงก งจะมการเสรมแรธาต112
ในอาหาร ซงนอกเหนอจากการเพมการเจรญเตบโตแลว กยงมรายงานวามผลตอการตอบสนองทางภมคมกนอกดวย ก งท113
กนอาหารผสมซงก (zinc) (Shiau and Jiang, 2006) และคอปเปอร (copper) (Lee and Shiau, 2002b) มปรมาณเมด114
เลอดรวม และการผลตซปเปอรออกไซดแอนไอออนเพมขนเมอเปรยบเทยบกบกลมทไมมการเสรมแรธาต 115
ขอคดเหน[c22]: ??
ขอคดเหน[c23]: ??
ขอคดเหน[c24]: Immune stimulant? ด Px เทยบกบนยาม / ผลทางตรง / ผลทางออม
6
4) โพลแซคคาไรด (polysaccharides) คอคารโบไฮเดรตทประกอบกนเปนสายยาว นกวทยาศาสตรไดรายงาน116
ถงความส าเรจในการใชโพลแซคคาไรด เปนสารกระตนภมคมกน โดยจะเขาจบกบโมเลกลของโปรตนตวรบ ทมชอวา 117
lectin receptor ทอยบนผนงเซลลของเมดเลอดก ง (Tassanakajonet al., 2013) ตวอยางของสารทเปนโพลแซคคาไรด 118
เชน ไคตนและไคโตซาน ทสกดไดจากเปลอกก ง ป หมก ซงมผลตอการตานอนมลอสระ เพมการเจรญเตบโต (Niu et al., 119
2013)และถกน ามาใชเปนสารกระตนภมคมกนในสตวน าเชนกน ( Wang and Chen, 2005) 120
5) สารสกดจากพชสมนไพร และพช (herbal plant and plant extracts) การทดลองใชสมนไพรในการควบคม121
โรคก งประสบผลส าเรจอยางดในหลายประเทศรวมทงประเทศไทย พชและสมนไพรสามารถก ระตนภมคมกนแบบไม122
จ าเพาะ และยบยงการเพมจ านวนของไวรสและแบคทเรยได เนองจากมสารส าคญหรอสารทมฤทธทางชวภาพ เชน ไกล123
เซอรน สารลควรตน และกลาบรดน รวมทงสารออกฤทธอน ๆ เชน โพลแซคคาไรด อลคาลอยด ฟลาโวนอยด แอนทราคว124
โนน น ามนหอมระเหย ซาโปนน และ สารอะซาไดแรคตนฯลฯ (ชนกนต จตมนส, 2013; Hai, 2015) ก งกลาด าทกน125
อาหารผสมสารสกดกลมโพลแซคคาไรด จากเปลอกทเรยน (Durio zibethinus) (Pholdaeng and Pongsamart, 2010)126
และสาร polyvinylpyrolidone ทสกดไดจากพญายอ (Clinacanthus nutans) (Direkbusarakom et al., 1996) ม127
ภมคมกน และความตานทานเชอแบคทเรยและไวรสเพมขน ก งขาวทไดรบสารกลม phenolic alkanon ทสกดไดจากขง 128
(Zingerone officinale) (Chang et al., 2012) สารซาโปนนทสกดจากยคคา (Yacca scidigera)(Yang et al., 2015)และ129
สารสกดจากวานทองใบมวง (Gynura bicolor) (Wu et al., 2015) โดยการผสมอาหารใหกน มภมคมกนแบบไมจ าเพาะ 130
และความตานทานตอเชอ V. alginolyticus และไวรสตวแดงดวงขาวเพมขน 131
6) สารสกดจากสาหรายทะเล (seaweed extracts) สาหรายประกอบดวยสารอาหารทจ าเปนตอการ132
เจรญเตบโต และกระตนภมคมกน เชน n-3 และ n-6 polyunsaturated fatty acid (PUFA) โพลแซคคาไรด แรธาต วตามน 133
และสารประกอบโพลฟนอล (Bertin, 2003) สารออกฤทธทางชวภาพ เชน fucoidan, sodium alginate, sulfated 134
galactan, laminarin และ carragenan จากงานวจยในก งขาวและก งกลาด าทไดรบ fucoidan ทสกดจากสาหรายส135
น าตาล Sargassum sp. มการตอบสนองทางภมคมกน และมความตานทานตอเชอ V. alginolyticus และเชอไวรสตวแดง136
ดวงขาวเพมขน (Immanuel et al., 2012; Kitikiew et al., 2013) ก งขาววยออนทไดรบสาร sulfated galactans ทสกด137
ขอคดเหน[c25]: Px คออะไร
ขอคดเหน[c26]: (eng)
ขอคดเหน[c27]: (eng)
ขอคดเหน[c28]: (eng)
ขอคดเหน[c29]: ตรวจสอบ เนองจากสารบางตวมผลตอ bact อยดวย
ขอคดเหน[C30]: ตรวจสอบรปแบบและขนาดของตวเลข
ขอคดเหน[c31]: อยางไร? เพอสนบสนนผลงานเขยนของ ผเขยน
7
จากสาหรายสแดง Gracilaria fisheri ผานอารทเมย มการตอบสนอง และกจกรรมการตานเชอไวรสตวแดงดวงขาวเพมขน 138
(Wongprasert et al., 2014) 139
4. การใชสารกระตนภมคมกน 140
จากคณสมบตของสารกระตนภมคมกน ทวาระยะเวลาของการกระตนมขดจ ากด หรอคอนขางสน ซงตองมการ141
กระตนอยางตอเนอง (Hai, 2015) และการทก งมหลายชวงอาย ระยะเวลา หรอรปแบบของการเลยงทแตกตางกน ดงนน142
เมอมการใชสารกระตนภมคมกนในก งทะเล กมกจะมค าถามเกดขนวา จะใชเมอไหร จะใชอยางไร ปรมาณเทาไหร และใช143
ระยะเวลานานเทาใด จงจะเกดประสทธผลมากทสด จากตารางท 1 ไดรวบรวมตวอยางงานวจยทมการใชสารกระตน144
ภมคมกนชนดตาง ๆ ในก ง ซงมวธการใช ปรมาณ และระยะเวลาทแตกตางกน 145
4.1 วธการใช 146
การใชสารกระตนภมคมกนโดยทวไปจะใชเมอมความเปลยนแปลงสงแวดลอม หรอคณภาพน าในระหวางการ147
เลยง และในชวงทมการระบาดของโรค เพอเตรยมพรอมใหก งสามารถรบมอกบเชอโรคทจะเขามาในรางกายได148
ตลอดเวลา ในปจจบนนมสารประกอบหลายชนดทมผลตอการกระตนภมคมกนของสตวน า วธการใหกมผลตอการกระตน149
ภมคมกนทแตกตางกน นกวทยาศาสตรไดทดลองถงการใชสารกระตนภมคมกนทหลากหลายวธ ไดแก การแช 150
(immersion) การฉด (injection) และการกน โดยผสมอาหารเมดส าเรจรป (diet supplementation) และการสงผานอารท151
เมย (via Artemia) ซงวธการใชสารกระตนภมคมกนในก ง จะถกพจารณารวมกบระยะหรออาย และรปแบบการเลยงดวย 152
เชน ก งกลาด าวยออนระยะนอเพลยส และซเอยทเลยงในโรงเรอน (hatchery) ทไดรบเบตากลแคนดวยวธการแช มอตรา153
การรอดสงภายหลงจากปลอยเลยงในบอดน (Sung et al., 1998) การฉดจดวาเปนวธการหนงทมประสทธภาพมากทสด154
เนองจากสารดดซมไดอยางรวดเรวและมนใจไดวาสารเขาสรางกายสตวน าไดตามปรมาณทใช การฉดนยมใชกบก งขนาด155
ใหญทมขนาด 10 กรมขนไป หรอพอแมพนธ แตขอเสยของการฉดคอตองใชแรงงานเปนจ านวนมาก และกอใหเกด156
ความเครยดไดสง การทดลองเกยวกบการใชสารกระตนภมคมกนสวนใหญมกจะใชวธการผสมอาหารใหก งกน เพราะ157
นอกจากจะไมกอใหเกดความเครยดแลวยงใชไดกบก งในปรมาณมาก ๆ และใชไดจรงในระดบฟารม รวมทงมตนทนทไม158
สงมากนก อยางไรกตามสารออกฤทธอาจมการละลายไปกบน า และอาจถกท าลายโดยกรดหรอน ายอยในกระเพาะอาหาร 159
มรายงานการใชอารทเมยเปนตวน าสงสารกระตนภมคมกน เพอลดขอจ ากดในขางตนซงกใหผลในการกระตนภมคมกนใน160
ขอคดเหน[c32]: อยางไร? เพอสนบสนนผลงานเขยนของ ผเขยน
ขอคดเหน[c33]: วธเขยนน าเสนอเชงวชาการ?
ขอคดเหน[c34]: วธอนเปนอยางไร กบระยะอน?
8
ก งได (Wongprasert et al., 2014) แตขนตอนคอนขางยงยาก เพราะตองเลยงอารทเมย เนองจากวธการผสมอาหารเปน161
วธทเหมาะสมทสดทจะน าไปใชจรงในระดบฟารมได ดงนนควรมการศกษาเพมเตม เกยวกบการผลตอาหารผสมสาร162
กระตนภมคมกนทไมมการสญหายไป เชน อาหารเมดส าเรจรปทผลตมาจากโรงงานโดยตรง เพอใหงายตอการใชและเปน163
มาตรฐานเดยวกน 164
4.2 ปรมาณและระยะเวลาทใช 165
ปรมาณและระยะเวลาของการใชสารกระตนภมคมกน เปนปจจยทตองค านงถ ง การใชสารกระตน166
ภมคมกนในปรมาณสง-ต าเกนไป อาจจะลดประสทธภาพของการกระตนระบบภมคมกน หรออาจเกดการกดการ167
ตอบสนองของภมคมกนได (Jian and Wu, 2003) อยางไรกตามผลของสารกระตนภมคมกนไมมความสมพนธเชงบวกกบ168
ปรมาณ (dose) ทใช (Harikrishnan et al., 2011) ตวอยาง เชน Pholdaeng and Pongsamart (2010) ศกษาผลของ 169
polysaccharide gel ทสกดจากเปลอกทเรยน โดยการผสมอาหารใหก งกนทระดบ 1, 2 และ 3 เปอรเซนตตออาหาร 1 170
กโลกรม ผลการทดลองพบวา ท 2 เปอรเซนตตออาหาร 1 กโลกรม ก งมความตานทานตอเชอแบคทเรยและไวรสไดสงทสด 171
อยางไรกตามปรมาณในการใชสารกระตนภมคมกนตองมการศกษาในสารกระตนภมคมกนแตละชนด เพอหาระดบท172
เหมาะสมทสด และสามารถน ามาใชไดจรงในระดบฟารมตอไป 173
ระยะเวลาในการใชสารกระตนภมคมกนจะเกยวของกบระยะเวลาในการเลยงก ง และความเสยงตอการ174
เกดการระบาดของโรคในระหวางเลยง (Barman et al., 2013) การใชสารกระตนภมคมกนในระยะเวลาทยาวนานอาจกด175
การตอบสนองทางภมคมกนได รายงานวจยในปจจบนนอกจากจะศกษาถงประสทธภาพของสารกระตนภมคมกนชนด176
ตาง ๆ ทเกยวของกบปรมาณทตองใช (dose) แลว กยงมการศกษาเกยวกบระยะเวลาการใชทเหมาะสมอกดวย เชน 177
ทดลองของฉทชนน ศรไพศาล และคณะ (2549) พบวาก งขาวทไดรบเบตากลแคน 3 ก./ อาหาร 1 กก. นาน 4 สปดาห ม178
ระดบภมคมกนสงกวากลมทให 2 และ 3 สปดาหอยางมนยส าคญทางสถต (P<0.05) และไดเสนอแนะไววาการใหเบตา179
กลแคน 1 เดอน หยดให 1 เดอน ทความเขมขนเทาเดม จะมผลในการเพมระดบภมคมกนก งใหสงขนตลอดชวงระยะเวลา180
ของการเลยง ก งกลาด าทไดรบอาหารผสมยสตสปดาหละ 1 ครง มการตอบสนองทางภมคมกนและความตานทานเชอ181
ไวรสตวแดงดวงขาวไดดทสด เมอเปรยบเทยบกบการใหทกวน การให 3 วนตอครง และ 10 วนตอครง (Babu et al., 182
2013) 183
9
การใชสารกระตนภมคมกนใหไดผลดในก งนอกเหนอจากวธการใช ระยะเวลาและปรมาณทใช ตอง184
ค านงถงสภาวะความสมบรณและความแขงแรงของรางกายของก งในขณะนน อายของก ง สภาพแวดลอมทก งอาศยอย185
รวมดวย (ชนกนต, 2013) การใชสารกระตนภมคมกนเปนเพยงการสงเสรมใหก งมความพรอมในการปองกนตวเอง ซง186
ตองท าควบคไปกบการจดการสงแวดลอมทด การดแลเอาใจใสตลอดระยะเวลาเลยง 187
สรป 188
จากวกฤตการณการระบาดของโรคในก งทะเล สงผลใหมการกวดขนในการคดเลอกพอแมพนธปลอดโรค การน า189
เทคโนโลยใหม ๆ เขามาใชในการจดการสงแวดลอม และระบบเลยง รวมทงหาวธการจดการสขภาพทมประสทธภาพ เพอ190
ควบคมและปองกนโรค การใชสารกระตนภมคมกนนนาจะเปนแนวทางหนงในการจดการสขภาพ อกทงเปนการลดการใช191
สารเคมและยาปฏชวนะดวย จากการส ารวจการเลยงก งทะเลในขณะนกมการใชจลนทรยโปรไบโอตกกนมากขน ซง192
นอกเหนอจากการปรบสมดลในล าไสแลว กยงมผลตอการกระตนภมคมกนเชนกน และผประกอบการรายใหญกให193
ความส าคญกบการใชสารกระตนภมคมกน โดยมการน ามาแชลกก ง ในระยะนอเพลยส และไมซส และรปแบบการใชก194
หลากหลายออกไปในแตละฟารม อยางไรกตามตองมการคนควาวจยเพมเตมเกยวกบชนดของสารกระตนภมคมกนทม195
ประสทธภาพสง เมอน ามาใชแลวราคาถก ไมเพมตนทนการผลตก งมากนก มความปลอดภย สามารถน ามาใชไดจรงใน196
ระดบฟารมตอไป หรออาจมหนวยงานทผลตอาหารผสมสารกระตนภมคมกน รวมทงมการใหความรกบเกษตรกรเกยวกบ197
ป ร ม า ณ แ ล ะ เ ว ล า ท ใ ช เ พ อ ล ด ค ว า ม ส ญ เ ส ย ใ น อ ต ส า ห ก ร ร ม เ ล ย ง ก ง ต อ ไ ป198
ขอคดเหน[c35]: ใน review สวนใด?
10
Table 2. The application of immunostimulants in marine shrimp Immunostimulants Marine shrimps Administration/ Dose/ Duration Results
(Increased parameters) Resistance to
pathogens References
Lipopolysaccharide Bacterin from Bacillus S11
β-glucan Chitin, Chitosan Vitamin C Proline Sargassum hemiphyllum Gracilaria fisheri Sulfated galactins Gynura bicolor Zingerone
P. monodon (2-4g) P. monodon (10-12 g) L. vannamei (1-2 g) L. vannamei (10-12g) P. monodon (1-2 g) L. vannamei (1-2 g) P. vannamei (1-2 g) P. monodon (10-15 g) P. monodon (5-8 g) L. vannamei (1-2 g) L. vannamei (1-2 g)
Diet/ 4 µg/g of shrimp/meal/ 10 days Diet/ 3%biomass/days/ 7 days Diet/ 0.1, 0.2%/kg/ 35 days Inject/ chitin 6 µg/g, chitosan 4 µg/g/ 7 days Diet/ 2000, 10,000 mg/kg /8 wk. Diet/ 2.2-2.3% of proline / 8 wk. Immersion (300 mg/L) Inject/ 1 mg/ml of ethanol/ 3, 7, and 14 days Enriched Artemia/ 200µg/ml/ 7 days Diet/ 1, 2%/kg/ 7-28 days Diet/ 2.5 and 5 mg/kg/56 days
Antimicrobial peptide Phagocytosis activity, *proPO, antibacterial activity Antimicrobial peptide *THC, SOD, RB, phagocytosis activity THC, O2
-, proPO, phagocytosis proPO, stress tolerance Phagocytosis activity THC, RB, proPO, lysozyme THC, proPO, SOD THC, SOD, O2
-, proPO THC, proPO, SOD, RB THC, SOD
V. harveyi V. harveyi and WSSV WSSV V. alginolyticus ND ND WSSV WSSV V. alginolyticus and WSSV V. harveyi and WSSV
V. alginolyticus
Rungrassamee et al. (2013) Rengpipat et al. (2000) Bai et al. (2014) Wang and Chen (2005) Lee and Shiau (2002) Xie et al. (2015) Immanuel et al. (2012) Wongprasert et al. (2014) Huynh et al. (2011) Pholdaeng and Pongsawat (2010) Wu et al. (2015)
* THC= Total haemocyte count, proPO= Prophenoloxidase activity, SOD= Superoxide dismutase activity, RB= Respiratory burst activity, O2-= Superoxide anion,
ROS= Reactive oxygen species **ND= Non-detected
11
เอกสารอางอง
ชนกนต จตตมนส. 2013. ผลของผลตภณฑจากพชสมนไพรตอภมคมกนสตวน า.KKU Res. J. 18: 257-269.
นนทวทย อารยชน, ดวงใจ กตตปรชากล, และ ชมพล ศรทอง. 2549. การใชแอสตาแซนทนจากยสต Phaffia rhodozyma
กบก งกลาด า Penaeus monodon Fabricius. น. 252-265. ใน: การประชมวชาการมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ครง
ท 44 สาขาประมง 30 ม.ค.-2 ก.พ. 2549. มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, กรงเทพฯ
นตยา ยมเจรญ,นนทวทย อารยชน,ชมพล ศรทอง,และนต ชเชด. 2549. การใชจลนทรยโปรไบโอตกในการเลยงก งกลาด า
(Penaeus monodon Fabricius). น. 214-228. ใน: การประชมวชาการมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ครงท 44
สาขาประมง 30 ม.ค.-2 ก.พ. 2549. มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, กรงเทพฯ
Anderson, D.P. 1992. Immunostimulant, adjuvant, and vaccine carriers in fish: Application to aquaculture. Ann
Rev Fish Dis. 2: 281-307.
Babu, D.T., S.P. Anthony, S.P. Joseph, A.R. Bright, and R. Philip. 2013. Marine yeast Candida aquaetextoris
S527 as a potential immunostimulant in black tiger shrimp Penaeus monodon. J Ivertebr Pathol. 112:
243-252.
Barman, D., P. Nen, S. C. Mandal, and V. kumar. 2013. Immunostimulants for aquaculture health
management. J marine Sci Res Dev. 3: 134. doi: 10.4172/2155-9910.1000134.
Bai, N. M. Gu, W. Zhang, W. Xu, and K. Mai. 2014. Effects of β-glucan derivatives on the immunity of white
shrimp Litopenaeus vannamei and its resistance against white spot syndrome virus infection.
Aquaculture. 426–427: 66–73.
Burtin, P. 2003. Nutritional value of seaweeds. J. Agric. Food Chem., 2 (2003), pp. 498–503.
Chang, Y-P., C-H. Liu, C-C. Wu, C-M. Chiang, J-L. Lian, and S-L. Hsieh. 2012. Dietary administration of
zingerone to enhance growth, non-specific immune response, and resistance to Vibrio alginolyticus in
Pacific white shrimp (Litopenaeus vannamei) juveniles. Fish & Shellfish Immunol. 32: 284-290.
12
Direkbusarakom, S., A. Herunsalee, M. Yoshimizu, and Y. Ezura. 1996. Protective efficacy of
Clinacanthusnutans on yellow-head disease in black tiger shrimp (Penaeus monodon). Fish Pathol. 33:
404-410.
Hai, V.N. 2015. The use of medicinal plants immunostimulants in aquaculture: A review. Aquaculture. 446: 88-
96.
Harikrishnan, R., C. Balasundaram, and M-S. Heo. 2011. Impact of plant products on innate and
adaptive immune system of cultured finfish and shellfish. Aquaculture. 317: 1–15.
Immanuel, G., M. Sivagnanavelmurugan, T. Marudhupandi, S. Radhakrishnan, and A. Palavesam. 2012. The
effect of fucoidan from brown seaweed Sargassum wightii on WSSV resistance and immune activity in
shrimp Penaeus monodon (Fab). Fish & Shellfish Immunol. 32: 551-564.
Janeway, C. A. and R. Medzhitov. 2002. Innate immune recognition. Ann Rev Immunol. 20: 197-216.
Jian, J. and Z. Wu. 2003. Effects of traditional Chinese medicine on nonspecific immunity and disease
resistance of large yellow croaker, Pseudosciae nacrocea (Richardson). Aquaculture, 218: 1-9.
Kitikiew, S., J.-C. Chen, D. F. Putra, Y-C. Lin, S-T. Yeh, and C-H.Liou. 2013. Fucoidan effectively provokes the
innate immunity of white shrimp Litopenaeus vannamei and its resistance against experimental Vibrio
alginolyticus infection. Fish & Shellfish Immunol. 34: 280-290.
Lee, M-H. and S-Y. Shiau. 2002a. Dietary vitamin C and its derivatives affect immune responses in grass
shrimp, Penaeus monodon. Fish & Shellfish Immunol. 12: 119–129.
Lee, M-H. and S-Y. Shiau. 2002b. Dietary copper requirement of juvenile grass shrimp, Penaeus monodon,
and effects on non-specific immune responses. Fish & Shellfish Immunol.13: 259–270.
Lee, M.S. and S-Y. Shiau. 2004. Vitamin E requirements of juvenile grass shrimp, Penaeus monodon, and
effects on non-specific immune responses. Fish & Shellfish Immunol. 16: 475-485.
13
Li, F. and J. Xiang. 2013. Recent advances in researches on the innate immunity of shrimp in china. Dev
Comp Immunol. 39: 11-26.
Niu, J., H-Z. Lin, S-G. Jiang, X. Chen, K-C. Wu, Y-J. Liu, S. Wang, and L-X. Tian. 2013. Comparison of effect of
chitin, chitosan, chitosan oligosaccharide and N-acetyl-D-glucosamine on growth performance,
antioxidant defenses and oxidative stress status of Penaeus monodon. Aquaculture. 372–375: 1–8.
Niu, J., X. Chen, X. Lu, S-G. Jiang, H-Z. Lin, Y-J. Liu, Z. Huang, J. Wang, Y. Wang, and L-X. Tian. 2015.
Effects of different levels of dietary wakame (Undaria pinnatifida) on growth, immunity and intestinal
structure of juvenile Penaeus monodon. Aquaculture. 435: 78–85.
Pais, R., R. Khushivamani, I. Karunasagar, and I. Karunasagar. 2008. Effect of immunostimulants on the
haemolymphhaemagglutinins of tiger shrimp Penaeus monodon. Aquaculture Research. 39:1339–
1345.
Pholdaeng, K. S. Pongsamart. 2010. Studies on the immunomodulatory effect of polysaccharide gel extracted
from Durio zibethinus in Penaeus monodon shrimp against Vibrio harveyi and WSSV. Fish & Shellfish
Immunol. 28: 555-561.
Powell, A., E. C. Pope, F. E. Eddy, E. C. Roberts, R. J. Shields, M. J. Francis, P. Smith, S. Topps, J.
Reid, and A. F. Rowley. 2011. Enhanced immune defenses in Pacific white shrimp (Litopenaeus
vannamei) post-exposure to a vibrio vaccine. J Invert Pathol. 107: 95–99.
Qiao. J., Z. Du, Y. Zhang, H. Du, L. Guo, M. Zhong, J. Cao, and X. Wang. 2011. Proteomic identification of the
related immune-enhancing proteins in shrimp Litopenaeus vannamei stimulated with vitamin C and
Chinese herbs. Fish & Shellfish Immunol. 31: 736-745.
Rattanachai, A., I. Hironoa, T. Ohiraa, Y. Takahashib, and T. Aoki. 2005. Peptidoglycan inducible expression
of a serine proteinase homologue from kuruma shrimp (Marsupenaeus japonicus). Fish & Shellfish
Immunol. 18: 39-48.
14
Rengpipat, S., S. Rukpratanporn, S. Piyatiratitivorakul, and P. Menasaveta. 2000. Immunity enhancement in
black tiger shrimp (Penaeus monodon) by a probiont bacterium (Bacillus S11). Aquaculture. 191: 271–
288.
Sakai, M. 1999. Current research status of fish immunostimulants. Aquaculture. 172: 63-92.
Shiau, S-Y.and L-C. Jiang. 2006. Dietary zinc requirements of grass shrimp, Penaeus monodon, and effects
on immune responses. Aquaculture. 254: 476–482.
Smith, V.J., J.H. Brown, and C. Hauton. 2003. Immunostimulation in crustacean: does it really protect against
infection? Fish & Shellfish Immunol. 00: 1-20.
Soderhall, K and L. Cerenius. 1992. Crustacean immunity. Annu. Rev.Fish Dis. 2: 3-23.
Sritunyalucksana, K., P. Sithisarn, B. Withayachumnarnkul, and T.W. Flegel. 1999. Activation of
prophenoloxidase, agglutinin and antibacterial activity in haemolymph of the black tiger prawn,
Penaeus monodon, by immunostimulants. Fish & Shellfish Immunol. 9: 21–30.
Sung, H. H., H. J. Chang, C. H. Her, J. C. Chang, and Y. L. Song. 1998. Phenoloxidase activity of hemocytes
derived from Penaeus monodon and Macrobrachium rosenbergii. J Invert Pathol. 71: 26-33.
Supamattayaa, K., S. Kiriratnikoma, M. Boonyaratpalinb, and L. Borowitzka. 2005. Effect of a Dunaliella extract
on growth performance, health condition, immune response and disease resistance in black tiger
shrimp (Penaeus monodon). Aquaculture. 248: 207– 216.
Tassanakajon, A., K. Somboonwiwat, P. Supungul, and S. Tang. 2013. Discovery of immune molecules and
their crucial functions in shrimp immunity. Fish and Shellfish immunol. 34: 954-967.
TFFA Newsletter. 2014. http://www.thai_frozen.or.th/newsletters_jan2014_01.php. Accessed 15 July 2015.
Wang, S. H., and J-C. Chen. 2005. The protective effect of chitin and chitosan against Vibrio alginolyticus in
white shrimp Litopenaeus vannamei. Fish & Shellfish Immunol. 19: 191-204.
15
Wang, X. W. and J. X. Wang. 2013. Pattern recognition receptors acting in innate immune system of shrimp
against pathogen infections. Fish and Shellfish immunol. 34: 981-989.
Wongprasert, K., T. Rudtanatip, and J. Praiboon. 2014. Immunostimulatory activity of sulfated galactans
isolated from the red seaweed Gracilaria fisheri and development of resistance against white spot
syndrome virus (WSSV) in shrimp. Fish & Shellfish Immunol. 36: 52-60.
Wu, C-C., Y-P. Chang, J-J. Wang, C-H. Liu, S-L. Wong, C-M. Jiang, and S-L. Hsieh. 2015. Dietary
administration of Gynura bicolor (Roxb. Willd.) DC water extract enhance immune response and
survival rate against Vibrio alginolyticus and white spot syndrome virus in white shrimp Litopenaeus
vannamei. Fish & Shellfish Immunol. 42: 25-33.
Xian, J-A., A-L. Wang, J-X. Tian, J-W. Huang, C-X. Ye, W-N. Wang,and R-Y. Sun. 2009. Morphologic,
physiological and immunological changes of haemocytes from Litopenaeus vannamei treated by
lipopolysaccharide. Aquaculture. 298: 139–145.
Xie, F., W. Zeng, Q. Zhou, H. Wang, T. Wang, C. Zheng, and Y. Wang. 2012. Dietary lysine requirement of
juvenile Pacific white shrimp, Litopenaeus vannamei. Aquaculture. 358-359: 116–121.
Xie, S-W, L-X. Tian, Y-M. Li, W. Zhou, S-L. Zeng, H-J. Yang, and Y-J. Liu. 2015. Effect of proline
supplementation on anti-oxidative capacity, immune response and stress tolerance of juvenile Pacific
white shrimp, Litopenaeus vannamei. Aquaculture. 448: 105–111.
Yang, Q-H., B-P. Tan, X-H. Dong, S-Y. Chi, and G-Y. Liu. 2015. Effect of different levels of Yucca schidigera
extract on the growth and nonspecific immunity of Pacific white shrimp (Litopenaeus vannamei) and on
culture water quality. Aquaculture. 439: 39-44.
Zhou, Q. C., Y-L. Wang, H-L. Wang, and B-P. Tan. 2013. Dietary threonine requirements of juvenile Pacific
white shrimp, Litopenaeus vannamei. Aquaculture. 392–395: 142–147.