Upload
sadie
View
198
Download
3
Embed Size (px)
DESCRIPTION
ARAÇ HAREKET İLETİM SİSTEMLERİ. 1. Hareket Aktarma Organları. DEBRİYAJ ŞANZIMAN ŞAFT VEYA TAHRİK MİLİ DİFRANSİYEL AKS. 1. Hareket Aktarma Organları 1.1. Hareket İletim Türleri. Genel Aktarma organlarıyla ilgili aşağıdaki sınıflandırmaları yapabiliriz: FF (Önden motorlu önden çekişli) - PowerPoint PPT Presentation
Citation preview
ARAÇ HAREKET İLETİM SİSTEMLERİ
1. Hareket Aktarma Organları
• DEBRİYAJ
• ŞANZIMAN
• ŞAFT VEYA TAHRİK MİLİ
• DİFRANSİYEL
• AKS
GenelAktarma organlarıyla ilgili
aşağıdaki sınıflandırmaları yapabiliriz:
• FF (Önden motorlu önden çekişli)
• FR (Önden motorlu arkadan itişli)
• Düz şanzımanlı• Otomatik şanzımanlıUyarı:FF ve FR tipi araçlara ilave
olarak 4WD (Dört Çeker) ve MR (ortadan motorlu arkadan itişli) araçlarda mevcuttur.FFFR
MotorTrans aksŞanzıman
Tahrik ŞaftıŞaft (kardan mili)Diferansiyel
Aks miliAksLastik ve tekerlek
1. Hareket Aktarma Organları1.1. Hareket İletim Türleri
1. Hareket Aktarma Organları
1.1. Hareket İletim Türleri
Güç AktarımıFF (Önden motorlu önden çekişli düz şanzımanlı araç)1. Motor
1. Hareket Aktarma Organları
1.1. Hareket İletim Türleri
2.Debriyaj (Kavrama)
1. Hareket Aktarma Organları
1.1. Hareket İletim Türleri
3.Düz Trans aks
1. Hareket Aktarma Organları
1.1. Hareket İletim Türleri
4.Tahrik Şaftı
1. Hareket Aktarma Organları
1.1. Hareket İletim Türleri
5.Aks
6.Lastikler & Tekerlekler
1. Hareket Aktarma Organları1.1. Hareket İletim Türleri
1. Hareket Aktarma Organları1.1. Hareket İletim Türleri
FF (Önden motorlu, önden çekişli Otomatik transakslı) 1.Motor2.Tork Konvertör
1. Hareket Aktarma Organları1.1. Hareket İletim Türleri
3.Otomatik trans aks
4.Tahrik Şaftı
1. Hareket Aktarma Organları1.1. Hareket İletim Türleri
5.Aks 6.Lastikler & Tekerlekler
1. Hareket Aktarma Organları1.1. Hareket İletim Türleri
2. Debriyaj (Kavrama)
FR(Önden Motorlu Arkadan itişli) Düz Şanzımanlı Araç
1. Motor
1. Hareket Aktarma Organları1.1. Hareket İletim Türleri
3.Düz şanzıman
4.Şaft (Kardan Mili)
1. Hareket Aktarma Organları1.1. Hareket İletim Türleri
5.Diferansiyel
6.Arka aks
1. Hareket Aktarma Organları1.1. Hareket İletim Türleri
7.Lastikler & Tekerlekler
FR(Önden Motorlu Arkadan İtişli) Otomatik Şanzımanlı Araç
1. Motor
1. Hareket Aktarma Organları1.1. Hareket İletim Türleri
1. Hareket Aktarma Organları1.1. Hareket İletim Türleri
2.Tork Konvertör
3.Otomatik şanzıman
1. Hareket Aktarma Organları1.1. Hareket İletim Türleri
4.Şaft (Kardan mili)
5.Diferansiyel
1. Hareket Aktarma Organları1.1. Hareket İletim Türleri
6.Aks
Lastik & Tekerlekler
1. Hareket Aktarma Organları1.1. Hareket İletim Türleri
4x4
1. Hareket Aktarma Organları1.1. Hareket İletim Türleri
1. Hareket Aktarma Organları1.2. Debriyaj
Debriyaj pedalıİtme çubuğuAna silindirHortumAyırma silindiriDebriyaj çatalıBaskı muhafazası
Debriyajın parçalarıKörükDebriyaj çatalıKlipsDebriyaj bilyasıBaskı muhafazasıDebriyaj balatası (diski)Volan dişlisiDiyafram yayBaskı pleyti
GÖREVİ Dönen bir milin hareketini aynı doğrultuda, diğer bir mile iletmek veya hareketi kesmek için kullanılan bir mekanizmadır.
1. Hareket Aktarma Organları1.2. Debriyaj
Debriyajın ÇalışmasıSistemde mekanik ve
hidrolik çalışan bölümler mevcuttur.Mekanik çalışmaHidrolik çalışmaDebriyaj pedalıİtme çubuğuAna silindirHortumAyırma silindiriDebriyaj çatalıDebriyaj bilyasıDiyafram yayBaskı plakasıDebriyaj balatası (diski)
1. Hareket Aktarma Organları1.2. Debriyaj1.2.1. Araç Muayenesinde Dikkat Edilecek Noktalar
DEBRİYAJ• Aracı muayene kanalına alırken, debriyaj balatasının kavraması ve debriyaj
pedalının sıkılığı kontrol edilir.
• Hidrolik yağ deposunun yağ seviyesinin gözle kontrolü
• Hidrolik yağ borularının gözle kontrolü (kırılma, bükülme, delik, sabitlenme ve titreşim)
• Bağlantı rekorlarında gözle kaçak kontrolü
• Üst ve alt debriyaj merkezlerinin gözle kontrolü (Hidrolik yağ kaçağı ve toz lastiklerinin)
1. Hareket Aktarma Organları1.3. Vites Kutusu (Şanzıman)1.3.1. Görevi
ARAÇ TORKUNU VE HIZINI DEĞİŞTİRİR.
DÖNÜŞ YÖNÜNÜ DEĞİŞTİRİR.
BOŞ DURMAYI SAĞLAR
1. Hareket Aktarma Organları1.3. Vites Kutusu (Şanzıman)1.3.2. Dişli Prensipleri
Z ÇIKIŞ10
Z GİRİŞ10
İKİ EŞİT DİŞLİ : Hareket yönü ters, Hız ve Tork eşittir.
Dişli Oranı (r) = Z ÇIKIŞ / Z GİRİŞ = 10 / 10 = 1
r = 1
1. Hareket Aktarma Organları1.3. Vites Kutusu (Şanzıman)1.3.2. Dişli Prensipleri
Z GİRİŞ10
Z ÇIKIŞ30
KÜÇÜK DİŞLİDEN BÜYÜK DİŞLİYE : Hareket yönü ters, Hız azalır, Tork artar.
Dişli Oranı (r) = Z ÇIKIŞ / Z GİRİŞ = 30 / 10 = 3
r = 3
1. Hareket Aktarma Organları1.3. Vites Kutusu (Şanzıman)1.3.2. Dişli Prensipleri
Z GİRİŞ20
Z ÇIKIŞ15
BÜYÜK DİŞLİDEN KÜÇÜK DİŞLİYE : Hareket yönü ters, Hız artar, Tork azalır.
Dişli Oranı (r) = Z ÇIKIŞ / Z GİRİŞ = 15 / 20 = 0.75
r = 0.75
1. Hareket Aktarma Organları1.3. Vites Kutusu (Şanzıman)1.3.2. Dişli Prensipleri
Z GİRİŞ10
Z GİRİŞ5
Z ÇIKIŞ10
ARA DİŞLİ : Hareket yönü aynı olup, dişli oranına etkisi yoktur.
Dişli Oranı (r) = Z ÇIKIŞ / Z GİRİŞ = 10 / 10 = 1
r = 1
1. Hareket Aktarma Organları1.3. Vites Kutusu (Şanzıman)1.3.3. Parçaları
ŞanzımanŞanzıman ve diferansiyelin entegre kullanıldığıTransaks FF ve MR araçlarda karşımıza çıkar.
ŞanzımanDiferansiyelGiriş miliÇıkış mili
1. Hareket Aktarma Organları1.3. Vites Kutusu (Şanzıman)1.3.3. Parçaları
Düz ŞanzımanMotorun çıkış kuvvetini, hızını ve dönüş yönünü değiştirir.
Motor
DebriyajGiriş miliSenkromeç kayıcısıVites koluÇıkış miliDiferansiyelTahrik şaftıTekerlekler
1. Hareket Aktarma Organları1.3. Vites Kutusu (Şanzıman)1.3.4. Çalışması
Düz şanzımanın çalışmasıBoş
Giriş miliÇıkış miliDiferansiyel
Mavi ok: Güç aktarımıKırmızı ok: Dönme yönüKalın ok: Fazla torku ifade
eder.
1. Hareket Aktarma Organları1.3. Vites Kutusu (Şanzıman)1.3.4. Çalışması
1. Vites
3. Vites
1. Hareket Aktarma Organları1.3. Vites Kutusu (Şanzıman)1.3.4. Çalışması
Geri vites
1. Hareket Aktarma Organları1.3. Elektronik Düz Vites Kutusu1.3.1. Kesit Görünüşü
1. Hareket Aktarma Organları1.3. Elektronik Düz Vites Kutusu1.3.1. Parçaları ve Çalışması
Elektronik Kontrollü Düz ŞanzımanVites değişimi esnasında ECU, gaz
kelebeği,debriyaj ve vites çatallarına kumanda
eder.Özellikler• Debriyaj pedalı yoktur.• Vites değişimi vites kolu (anahtarı)
ile gerçekleşir.Vites kolu (anahtarı)SensörlerECUHidrolik pompa
1. Hareket Aktarma Organları1.4. Otomatik Vites Kutusu
Motor Yükü Ve Aracın Hızına Uygun Olarak En Uygun Zamanda,
En Uygun Hıza Vites Düşürmek Veya Yükseltmek Otomotik Olarak Gerçekleşir.
1. Hareket Aktarma Organları1.4. Otomatik Vites Kutusu
1. Hareket Aktarma Organları1.4. Otomatik Vites Kutusu1.4.1. Vites Kolu Konumları
1. Hareket Aktarma Organları1.4. Otomatik Vites Kutusu1.4.1. Vites Kolu Konumları
1. Hareket Aktarma Organları1.4. Otomatik Vites Kutusu1.4.1. Vites Kolu Konumları
1. Hareket Aktarma Organları1.4. Otomatik Vites Kutusu1.4.2. İtme ve Çekme
1. Hareket Aktarma Organları1.4. Otomatik Vites Kutusu1.4.2. İtme ve Çekme
1. Hareket Aktarma Organları1.4. Otomatik Vites Kutusu1.4.3. Parçaları
Tork konvertörYağ pompasıPlanet dişli ünitesiAraç hız sensörüAra mili tahrik pinyonu hız sensörü
Türbin hız sensörüSensörlerMotor & ECT ECU’suSelenoid valflerHidrolik kontrol ünitesiVites kolu
Otomatik ŞanzımanTork konvertör, planet dişli ünitesi ve hidrolik kontrol sisteminden oluşur.Vites değişimi için araç hızı,gaza basma miktarı ve vites kolunun konumu dikkate alınır. ECT (Elektronik kontrollü otomatikşanzıman) sisteminde sürüş şartlarına göre vites seçimini ECU yapar.
1. Hareket Aktarma Organları1.4. Otomatik Vites Kutusu1.4.4. Tam Kontrollü Otomatik Şanzıman
Tam hidrolik kontrollüotomatik şanzıman yapısı Bu şanzıman vitesdeğişimine governörbasıncına ve gazkelebek basıncına bakarakkarar verir.
Tork konvertörYağ pompasıPlanet dişli ünitesiGovernör valfGaz pedalıMotorGaz teliHidrolik kontrol ünitesiVites kolu
1. Hareket Aktarma Organları1.4. Otomatik Vites Kutusu1.4.5. Tork Konvertör ve Yağ Pompası
Tork konvertörYağ basıncı kullanarak motorun hareketini transaksa iletir.Pompa impelerin hareketi ile yağa verilen hareket türbineçarparak hareketi iletir.ÖNEMLİTork konvertörde bulunan lock up mekanizması ile türbin torkkonvertör ön kapağına direkt bağlanır. Böylece güç kaybıolmaz.
Pompa impeler (motordan)Türbin (transaksa)StatörÖn kapakLockup kavraması
Yağ Pompası otomatik transaksın çalışması için gerekliyağ basıncını sağlar. Tork konvertörden hareket alır
Ön gövdeHareket alan dişliHareket veren dişli
1. Hareket Aktarma Organları1.4. Otomatik Vites Kutusu1.4.5. Tork Konvertörün Yapısı
Kilitleme kavraması sürtünme yüzeyi
Kilitleme kavraması balatası
Türbin çarkı Rotor çarkı Pompa çarkı
1. Hareket Aktarma Organları1.4. Otomatik Vites Kutusu1.4.5. Tork Konvertörün Hareket İletimi
Tork konvertör şekildeki gibi bir pervanenin diğer pervane kanatlarına hava çarptırarak döndürmesi prensibi ile çalışır.
Tek fark hava yerine yağ kullanılmasıdır.
1. Hareket Aktarma Organları1.4. Otomatik Vites Kutusu1.4.5. Tork Konvertörün Hareket İletimi
KİLİTLEME KAVRAMASI DEVRE DIŞI
1. Hareket Aktarma Organları1.4. Otomatik Vites Kutusu1.4.5. Tork Konvertörün Hareket İletimi
KİLİTLEME KAVRAMASI DEVREDE
1. Hareket Aktarma Organları1.4. Otomatik Vites Kutusu1.4.5. Dişli Sistemi (Planet Dişli Sistemi)
1. Hareket Aktarma Organları1.4. Otomatik Vites Kutusu1.4.5. Dişli Sistemi (Planet Dişli Sistemi)
Planet dişli ünitesiBu ünite ile değişik viteslerElde edilir. Pinyon dişli, güneş dişli veya çevre dişliyi tutmak için hidrolik basınç kullanılır. Böylece yavaşlama,sürüş ve geri vites elde edilir. Ara mil Planet taşıyıcı Ön güneş dişli Arka güneş dişli Çevre dişli Pinyon dişli (kısa) Pinyon dişili (uzun)
1
2
3
4
5
67
1. Hareket Aktarma Organları1.4. Otomatik Vites Kutusu1.4.6. Elektronik Kontrol Ünitesi
Hidrolik kontrol ünitesiBu ünite planet dişliünitelerinin çalışması içingerekli hidrolik basıncıkontrol eder.
Birinci basınç ayar valfiHat basıncını sağlarVites seçici valfVites geçişi sağlarVites konum valfiVites kolunun konumuna göre hat basıncını yönlendirir.Selenoid valfECU’dan gelen sinyalle hidrolik hatları açıp kapatır.Yağ pompasıMotor & ECT ECU’suVites kolu
1. Hareket Aktarma Organları1.4. Otomatik Vites Kutusu1.4.6. Elektronik Kontrol Ünitesi
Motor & ECT ECU’suSensörlerden gelen bilgilere göreselenoid valflere kumanda ederekvites geçişlerini düzenler SensörlerAraç hızını, gaza basma miktarınıhissederek ECU’ya bilgi gönderirler.
Boşta çalıştırma anahtarıvites kolunun konumunu hisseder.Gaz kelebek konum sensörüGaz kelebeğinin açıklığını hisseder.Hız sensörüGiriş mili hız sensörü
1. Hareket Aktarma Organları1.4. Otomatik Vites Kutusu1.4.7. Multitronik Şanzımanlar
1. Hareket Aktarma Organları1.4. Otomatik Vites Kutusu1.4.7. Multitronik Şanzımanlar1.4.7.1. Temel Çalışma İlkesi
1. Hareket Aktarma Organları1.4. Otomatik Vites Kutusu1.4.7. Multitronik Şanzımanlar1.4.7.1. Temel Çalışma İlkesi
1. Hareket Aktarma Organları1.4. Otomatik Vites Kutusu1.4.7. Multitronik Şanzımanlar1.4.7.1. Temel Çalışma İlkesi
1. Hareket Aktarma Organları1.4. Otomatik Vites Kutusu1.4.8. Araç Muayenesinde Dikkat Edilecek Noktalar
Araç Muayenesinde Dikkat Edilecek Hususlar
• ŞANZIMAN
• Aracı muayene kanalına alırken, vites kutusunun çalışma kontrolünü yapılır. (vites kolunun geçiş rahatlığı ve ses)
• Gözle Vites kutusu yağ seviyesi ve yağ kaçağı kontrolünü yapılır.
1. Hareket Aktarma Organları1.5. Diferansiyeller
DiferansiyelAşağıdaki fonksiyonlara
sahiptir.Redüksiyon fonksiyonuAyna mahruti farkından dolayı hız düşümü sağlar.Diferansiyel fonksiyonuVirajlarda tekerleklerin farklı hızda dönmesini sağlar.Hareketi 90° çevirir.Arkadan itişli araçlarda şaftın hareketi 90° çevrilip tekerleklere iletilir.
1. Hareket Aktarma Organları1.5. Diferansiyeller
Motor önde önden çekişliMotor önde arkadan itişli
Şaft (Kardan mili)Tahrik pinyonu (mahruti dişli)Ayna dişliİstavroz dişliAks dişlisiTahrik şaftı
LSD (Tahditli kaymalı diferansiyel)
LSD’li bir aracın çekiş tekerlerinden biri çamur gibi kaygan bir yüzeyde olsa dahi araç bu durumdan kurtulabilir.
1. Hareket Aktarma Organları1.5. Diferansiyeller
Viskoz Kaplin TipDisk ve pleytler arasında tork artırımı için viskoz silikon yağ kullanılmıştır. Sistem sağ ve sol tekerlekler arasında bir miktar kaçırmaya izin verir. Patinaj gibi yüksek devir farkına izin vermez. Sağ ve sol tekeri birbirine bağlar.
1. Hareket Aktarma Organları1.5. Diferansiyeller
Tork hissedicili tipBu sistem sonsuz dişli ile ayar pulu arasındaki
sürtünmeyi kullanarak patinaj yapan tekerleğin hareketini diğer tarafa aktarır.
Ön yüklemeli tipBu tipte diferansiyel kutusuyla aks dişlisi arasındaki
sürtünme elemanıyay tarafından devreye sokulur. Böylece diferansiyel
özelliği sınırlandırılır.
1. Hareket Aktarma Organları1.5. Diferansiyeller1.5.1. Araç Muayenesinde Dikkat Edilecek Noktalar
DİFRANSİYEL• Yağ seviyesinin ve yağ kaçaklarının gözle kontrolü (keçelerin ve contaların)
• Gövde üzerinde darbe olup olmadığının gözle kontrolü
• Araç hareket halindeyken ses kontrolü
1. Hareket Aktarma Organları1.6. Şaft (Kardan Mili)
Şaft (Kardan mili)Değişik açılardakiyumuşak güçaktarımını sağlamakiçin Kardan Mafsallarıkullanılmıştır.
3 mafsallı tip2 mafsallı tip
Kardan mafsalıAskı bilyasıKayıcı çatalEsnek kaplin
1. Hareket Aktarma Organları1.6. Şaft (Kardan Mili)1.6.1. Mafsallar
Kardan mafsalıÇatalİstavroz zarfıİstavroz
Tahrik şaftıBağımsız süspansiyonlu araçlarlarda diferansiyelin
hareketini tekerleklere iletir.ÖNEMLİ:Aks mili sabit akslı süspansiyonda kullanılır.
DiferansiyelTahrik şaftıAks milleriAks kovanı
1. Hareket Aktarma Organları1.7. Akslar
AksAks ve aks mili tekerleği ve tahrikşaftını destekler.A. Konik rulmanlı tip
AksKonik rulman
B. Açılı rulmanlı tipC. Aks kovanlı sabit süspansiyon tip
1. Hareket Aktarma Organları1.7. Akslar1.7.1. Araç Muayenesinde Dikkat Edilecek Noktalar
AKS• Ön ve arka aks bağlantılarının el ve gözle kontrolü
• Ön ve arka aks geometrilerinin ve yapılarının gözle -kontrolü(çarpıklık,kırılma,çatlama)
• Salıncak sacı-amortisör veya makas-viraj demirlerinin -bağlantılarının, yapılarının el ve gözle kontrolü
• Lastik boşluklarının kontrolü
• Bijon saplaması ve jantların kontrolü