Araling Panlipunan – Ikalawang Baitang · PDF fileakda ng Pamahalaan ng Pilipinas. Gayon pa man, kailangan muna ang pahintulot ng pamahalaan o tanggapang kung saan ginawa ang isang

ARALINGARALINGARALINGARALING PANLIPUNANPANLIPUNANPANLIPUNANPANLIPUNANKagamitan ng Mag-aaralSinugbuanong Binisaya

AralingAralingAralingAraling PanlipunanPanlipunanPanlipunanPanlipunanKagamitanKagamitanKagamitanKagamitan ngngngng Mag-aaralMag-aaralMag-aaralMag-aaral

SinugbuanongSinugbuanongSinugbuanongSinugbuanong BinisayaBinisayaBinisayaBinisaya

KagawaranKagawaranKagawaranKagawaran ngngngng EdukasyonEdukasyonEdukasyonEdukasyonRepublikaRepublikaRepublikaRepublika ngngngng PilipinasPilipinasPilipinasPilipinas

Ang kagamitan sa pagtuturong ito ay magkatuwangna inihanda at sinuri ng mga edukador mula sa mga publikoat pribadong paaralan, kolehiyo, at / o unibersidad.Hinihikayat namin ang mga guro at ibang nasa larangan ngedukasyon na mag-email ng kanilang puna at mungkahi saKagawaran ng Edukasyon sa [email protected].

MahalagaMahalagaMahalagaMahalaga sasasasa aminaminaminamin angangangang inyonginyonginyonginyong mgamgamgamga punapunapunapuna atatatat mungkahimungkahimungkahimungkahi....

2222

v

AralingAralingAralingAraling PanlipunanPanlipunanPanlipunanPanlipunan–––– IkalawangIkalawangIkalawangIkalawang BaitangBaitangBaitangBaitangKagamitanKagamitanKagamitanKagamitan ngngngng Mag-aaralMag-aaralMag-aaralMag-aaral sasasasa SinugbuanongSinugbuanongSinugbuanongSinugbuanong BinisayaBinisayaBinisayaBinisayaUnangUnangUnangUnang Edisyon,Edisyon,Edisyon,Edisyon, 2013201320132013ISBN:ISBN:ISBN:ISBN: 978-971-9990-92-5978-971-9990-92-5978-971-9990-92-5978-971-9990-92-5

PaunawaPaunawaPaunawaPaunawa hinggilhinggilhinggilhinggil sasasasa karapatang-sipikarapatang-sipikarapatang-sipikarapatang-sipi. Isinasaad ng Seksiyon 176 ng BatasPambansa Bilang 8293: Hindi maaaring magkaroon ng karapatang sipi sa ano mangakda ng Pamahalaan ng Pilipinas. Gayon pa man, kailangan muna ang pahintulot ngpamahalaan o tanggapang kung saan ginawa ang isang akda upang magamit sapagkakakitaan ang nasabing akda. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabingahensiya o tanggapan ay ang patawan ng bayad na royalty bilang kondisyon.

Ang mga akda / materyales (mga kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan,ngalan ng produkto o brand names, tatak o trademarks, atbp.) na ginamit sa aklat naito ay sa nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagsikapang mahanap atmahingi ang pahintulot ng mga may karapatang-ari upang magamit ang mga akdangito. Hindi inaangkin ni kinakatawan ng mga tagapaglathala (publisher) at may-akdaang karapatang-aring iyon.

Inilathala ng Kagawaran ng EdukasyonKalihim: Br. Armin A. Luistro FSCPangalawang Kalihim: Yolanda S. Quijano, Ph.D

InilimbagInilimbagInilimbagInilimbag sasasasa PilipinasPilipinasPilipinasPilipinas ngngngng ________________________________________________

DepartmentDepartmentDepartmentDepartment ofofofof Education-InstructionalEducation-InstructionalEducation-InstructionalEducation-Instructional MaterialsMaterialsMaterialsMaterials CouncilCouncilCouncilCouncil SecretariatSecretariatSecretariatSecretariat (DepEd-IMCS)(DepEd-IMCS)(DepEd-IMCS)(DepEd-IMCS)Office Address: 2nd Floor Dorm G, PSC Complex

Meralco Avenue, Pasig CityPhilippines 1600

Telefax: (02) 634-1054 o 634-1072E-mail Address: [email protected]

MgaMgaMgaMga BumuoBumuoBumuoBumuo ngngngng KagamitanKagamitanKagamitanKagamitan ngngngng Mag-aaralMag-aaralMag-aaralMag-aaral

Writers:Writers:Writers:Writers: Djhoane C. Aguilar, Agnes A. Sagsagat, Geraldine B. Carcallas, andJoan Borgonia

EditorEditorEditorEditor: Emily Grace B. Flores

IllustratorIllustratorIllustratorIllustrator:::: Ma. Ninfa G. Rosel

LayoutLayoutLayoutLayout Artist:Artist:Artist:Artist: Leigh Jay P. Cubar, Alberto M. Adlawan, Sheila Marie Laurel

ConsultantConsultantConsultantConsultant:::: Emelita S. Salvado

TeamTeamTeamTeam Leader:Leader:Leader:Leader: Gloria D. Benigno, Ed.D., CESO IV

Members:Members:Members:Members: Minerva T. Fabros, Ed. D., Danilo M. Canda, Ed.D.

mailto:[email protected]

vi

PAGHAHANDOGPAGHAHANDOGPAGHAHANDOGPAGHAHANDOG

Ang Learner’s Material na ito ay bunga ngpagtitiyaga at pagmamahal ng mga gurongmanunulat mula sa ibat-ibang Division ng Rehiyon XI.

Ito ay inihahandog na gabay para sa mga Gurona may layuning mapagaan ang kanilangpagtuturo. Isa rin itong inspirasyon upangmaisakatuparan ang hangarin na mabigyan ngsapat at wastong kaalaman ang mga mag-aaral.

At sa lahat ng mga taong tumulong, nagingbahagi at naging inspirasyon upang ito aymaisakatuparan.

Mga Manunulat

iv

TALAMDANTALAMDANTALAMDANTALAMDAN SASASASA PAGTULUN-ANPAGTULUN-ANPAGTULUN-ANPAGTULUN-AN

YUNITYUNITYUNITYUNIT III:III:III:III: BuhayBuhayBuhayBuhay Komunidad:Komunidad:Komunidad:Komunidad: HanapbuhayHanapbuhayHanapbuhayHanapbuhay atatatatPamumunoPamumunoPamumunoPamumuno

ModuleModuleModuleModule 1:1:1:1: MgaMgaMgaMga HanapbuhayHanapbuhayHanapbuhayHanapbuhay sasasasa KomunidadKomunidadKomunidadKomunidad

Pagtulun-an 1 Bahandi sa Kinaiyahan 2

Pagtulun-an 2 Klase sa Bahandi saKinaiyahan

7

Pagtulun-an 3 Mga Bahandi saKinaiyahan Gikan saHulma sa Yuta ug tubig

11

Pagtulun-an 4 Mga Produkto saKomunidad

14

Pagtulun-an 5 Bahandi sa Kinaiyahan saKomunidad

18

Pagtulun-an 6 Panginabuhi saKomunidad

22

Pagtulun-an 7 Koneksyon saPanginabuhi ug Palibot

24

Pagtulun-an 8 Sugilanon sa Nanginabuhi 28

Pagtulun-an 9 Epekto sa Panginabuhi saPamilya ug Komunidad

30

v

Pagtulun-an 10 Sukaranong Panginabuhisa Pamilya

33

Pagtulun-an 11 Yanong Badyet saPamilya

36

Pagtulun-an 12 Panginabuhi ugPanginahanglan saPamilya

42

1

2

MODULEMODULEMODULEMODULE 1:1:1:1: MGAMGAMGAMGA PANGINABUHIPANGINABUHIPANGINABUHIPANGINABUHI SASASASA KOMUNIDADKOMUNIDADKOMUNIDADKOMUNIDAD

Pagtulun-anPagtulun-anPagtulun-anPagtulun-an 1111 :::: BahandiBahandiBahandiBahandi sasasasa KinaiyahanKinaiyahanKinaiyahanKinaiyahan

BalikBalikBalikBalik LantawLantawLantawLantaw

Kinsay nagbuhat sa mga pagbag-o nganahitabo sa imong komunidad?

3

Pag-aghatPag-aghatPag-aghatPag-aghat

Mag-awit kita.

KINSAYKINSAYKINSAYKINSAY NAGBUHAT?NAGBUHAT?NAGBUHAT?NAGBUHAT?

KinsayKinsayKinsayKinsay nagbuhatnagbuhatnagbuhatnagbuhat sasasasa isdaisdaisdaisda,,,, sasasasa isdaisdaisdaisda,,,, sasasasa isda?isda?isda?isda?

KinsayKinsayKinsayKinsay nagbuhatnagbuhatnagbuhatnagbuhat sasasasa isdaisdaisdaisda???? AngAngAngAng DiyosDiyosDiyosDiyos lamang.lamang.lamang.lamang.

SusihaSusihaSusihaSusiha KiniKiniKiniKini

BahandiBahandiBahandiBahandi sasasasa KinaiyahanKinaiyahanKinaiyahanKinaiyahan

4

Nakakita na ba mo ani nila sa personal? Asa man?Nganong nabuhat man kining mga butanga?Unsa ang tawag niining mga butanga?

HinumdomiHinumdomiHinumdomiHinumdomi KiniKiniKiniKini

BahandiBahandiBahandiBahandi sasasasa KinaiyahanKinaiyahanKinaiyahanKinaiyahan ang tawag sa mgabutang nga binuhat sa Diyos nga makahatag ogmaayong panginabuhian sa mga taong nagpuyosa usa ka dapit. Pananglit niini ang mga bukid,yuta, suba, dagat ug uban pa.

Kinahanglan ampingan kining mgabahandia kay dili makahimo ang tawo niini. Sapanahon nga ang kinaiyahan maabuso omadaot na, wala nay sikinsa pa nga makapuli niininga mga butang.

5

SulayiSulayiSulayiSulayi KiniKiniKiniKini

Nganli ang mga butang nga nahisakop sa mgabahandi sa kinaiyahan.

PaghanasPaghanasPaghanasPaghanas

Basaha ang matag hugpulong. Isulat sa imongpapel ang TAMATAMATAMATAMA kung husto ang iyahang pasabot.Kung dili husto, isulat ang MALIMALIMALIMALI.

1. Ang kinaiyahan binuhat sa Diyos ug tawo.

6

2. Apil sa bahandi sa kinaiyahan ang barko nganaglutaw sa lawod.

3. Dili gayod madaut ang mga bahandi sakinaiyahan.

4. Ang bahandi sa kinaiyahan makahatag ogpanginabuhian sa mga tawo.

5. Ang bukid, suba ug lasang nahiapil sa mgabahandi sa kinaiyahan.

7

Pagtulun-anPagtulun-anPagtulun-anPagtulun-an 2222 :::: KlaseKlaseKlaseKlase sasasasa BahandiBahandiBahandiBahandi sasasasaKinaiyahanKinaiyahanKinaiyahanKinaiyahan


Unsa ang buot ipasabot sa Bahandi sa Kinaiyahan?Nganong gitawag man sila nga mga bahandi?Kinsa ang naghimo niining mga butanga?Unsa ang ilang importansya sa kinabuhi sa tawo?


Basaha ang balak.

BahandiBahandiBahandiBahandi sasasasa KinaiyahanKinaiyahanKinaiyahanKinaiyahan

I. Dakong pasalamatBahanding nadawatSa Diyos nga gamhananSa kinaiyahan

II. Bahandi sa yutaBahandi sa dagatAtong atimanonSa tanang panahon

Kantaha ang liriko sa tula gamit ang tono sa Leron,Leron Sinta.

8


Daghan ka og makita nga mga bahandi sakinaiyahan. Pila ka klase kini nga mga bahandi?

BuhataBuhataBuhataBuhata KiniKiniKiniKini

Paminaw sa imong magtutudlo kon unsaon paghimoang inyong buluhaton.Andam na ba ka? Magdula na ta!

Timan-iTiman-iTiman-iTiman-i KiniKiniKiniKini

BahandiBahandiBahandiBahandi sasasasa YutaYutaYutaYuta

ang tawag sa mga bahandi sa kinaiyahan ngamakita sa ibabaw ug ilalom sa yuta. Pananglit niiniang mga hayop nga nagpuyo sa yuta, kahoy,bulawan, tanom, bukid, ug uban pa.

9

BahandiBahandiBahandiBahandi sasasasa TubigTubigTubigTubig

ang tawag sa mga bahandi sa kinaiyahan ngamakita sa ibabaw ug ilalom sa tubig. Pananglit niiniang mga hayop nga nagpuyo sa tubig, perlas,tanom sa dagat, korales, ug uban pa.


PAGBAROGPAGBAROGPAGBAROGPAGBAROG kung ang imong makita nga hulagwayusa ka bahandi sa yuta.

ITAASITAASITAASITAAS ANGANGANGANG DUHADUHADUHADUHA KAKAKAKA KAMOTKAMOTKAMOTKAMOT kung ang imong makitausa ka bahandi sa tubig.

PAGLINGKOD dayon human isulti sa magtutudlo angtamang tubag.

10


Isulat sa walang bahin sa imong papel ang mgabahandi sa yuta ug isulat sa toong bahin ang mgabahandi sa tubig.

bangus

kawayan

kasag

buaya

iringnukos

pantat

wati

bareta sa bulawan

11

Pagtulun-anPagtulun-anPagtulun-anPagtulun-an 3333 :::: MgaMgaMgaMga BahandiBahandiBahandiBahandi sasasasa KinaiyahanKinaiyahanKinaiyahanKinaiyahanGikanGikanGikanGikan sasasasa HulmaHulmaHulmaHulma sasasasa YutaYutaYutaYuta ugugugug TubigTubigTubigTubig


Sa unsang klase sa bahandi nahisakop ang mgamusunod:

12

Unsa ang ngalan niini nga hulma sa yuta ug tubig?

13


Kauban ang imong grupo, isulat samanilamanilamanilamanila paperpaperpaperpaperang mga bahandi sa kinaiyahan nga makita sainyong nabunot nga hulma sa yuta o tubig.


Ang matag hulma sa yuta ug tubig nagahatag ognagkandaiyang mga bahandi sa kinaiyahan.

Adunay mga bahandi nga makita lamang sa usa kahulma sa yuta o tubig .

Adunay mga bahandi nga bisan sa unsang hulma sayuta o tubig nimo makita.

14

Pagtulun-anPagtulun-anPagtulun-anPagtulun-an 4444 :::: MgaMgaMgaMga ProduktoProduktoProduktoProdukto sasasasa KomunidadKomunidadKomunidadKomunidad


Pagdibuho og tul-id nga linya gikan sa lingin tapadsa bahandi ngadto sa lingin tapad sa ngalan sahulma sa yuta o tubig diin siya kasagaran makita.

15


Paminaw sa usa ka istorya mahitungod sadakong tabang sa saging diha sa pamilya niTatay Berto.

Pangandam sa tubag sa mga pangutanahuman sa istorya nga basahon sa imongmagtutudlo.


Kung ang lungsod sa Panabo naay saging, unsa podang mga produkto sa imong komunidad?

Sa Panabo! Sa akong Komunidad!

?

16


Paminaw sa imong magtutudlo kon unsaon paghimoang GraphicGraphicGraphicGraphic OrganizerOrganizerOrganizerOrganizer.Isulat sa sulod sa matag lingin ang usa ka produktosa imong komunidad. Dugangi ang mga lingin kunggikinahanglan.


Ang produkto sa usa ka komunidad magdepende samga bahandi nga gihatag sa kinaiyahan.

Adunay mga komunidad nga nailhan sa ilang mgaprodukto sama sa bulad, sukang pinakurat, duriankendi, pinya, asukal ug uban pa.

Ang mga produkto maoy dakong tabang sakatawhan sa ilang pagpanginabuhi.

17


Baliki ang graphicgraphicgraphicgraphic organizerorganizerorganizerorganizer sa inyong grupo.

Ila-ilaha ang mga produkto nga gikan sa bahandi sakinaiyahan.


Pagdibuho og hulagway sa lima ka produkto saimong komunidad nga gikan sa bahandi sakinaiyahan.

18

Pagtulun-anPagtulun-anPagtulun-anPagtulun-an 5555 :::: BahandiBahandiBahandiBahandi sasasasa KinaiyahanKinaiyahanKinaiyahanKinaiyahan sasasasaKomunidadKomunidadKomunidadKomunidad


Unsa ang mga produkto sa inyong komunidad ngagikan sa bahandi sa kinaiyahan?

BUGASBUGASBUGASBUGAS


Nakakita na ba ka og nindot kaayo nga paskin?Unsa may imong nasabtan sa maong paskin?

19


Mga dapat bantayan ug hinumdoman sa paghimoog paskin:

1. mga produkto sa inyong komunidad2. pagpakita og garbo sa mga bahandi sakinaiyahan nga makita sa komunidad

3. kaanindot sa pagdibuho4. angay ug limpyo nga pagkolor sa mga dibuho5. paggamit sa espasyo sa papel


Kauban ang imong grupo, paghimo og usa kapaskin nga nagpakita sa inyong garbo sa mgaprodukto sa inyong komunidad nga gikan sabahandi sa kinaiyahan.


Ipasigarbo ang tanan, gamay man o dako, ngaprodukto sa imong komunidad labaw na kung kinigikan sa bahandi sa kinaiyahan.

20

Kini nga mga produkto mamahimong magpaila saimong komunidad ngadto sa uban pang mga lugar.

Pagtulun-anPagtulun-anPagtulun-anPagtulun-an 6666 :::: PanginabuhiPanginabuhiPanginabuhiPanginabuhi sasasasa KomunidadKomunidadKomunidadKomunidad


Magdula kita og BuhatBuhatBuhatBuhat Ko,Ko,Ko,Ko, TagnaonTagnaonTagnaonTagnaon MoMoMoMo.1. Naay artista sa atubangan sa klase.2. Bantayi ninyo ang lihok sa artista paramahatagan mo og pasambingay kung unsaang buluhaton sa tawo nga ginapatagna.

3. Paunahay mo og tag-an. Ang grupo ngapinakadaghan og natagna maoy daog sa dula.

Andam na ba ka? Sugod na ta og dula!

21


Estudyuhi ang duha ka hulagway sa ubos.

1 2

Unsay mahitabo sa kinabuhi sa tawo sa unanghulagway? Sa ikaduha?Unsa kaimportante ang panginabuhi sa tawo?Nganong nanginahanglan man ang tawo sa kwartao salapi? Pwera sa salapi, unsa pay benepisyo ngamakuha gikan sa panginabuhi?Mamatay ba ang tawo kung walay panginabuhi?Ngano man?


Ang panginabuhipanginabuhipanginabuhipanginabuhimaoy tawag sa pagpanarbaho,pagpangempleyo o paglihok sa tawo aron

22

makadawat og baylo nga benepisyo sama sa suhol,pagkaon, sweldo ug uban pa.

Pananglit sa panginabuhi mao ang pagtudlo saeskwelahan, panagat, pag-uma, pamanday,pangisda, pagpaninda, pagmaneho ug uban pa.


Unsa ang panginabuhi sa imong pamilya? Sa imongsilingan? Sa imong komunidad?Unsa ang gusto nimong panginabuhi pag-abot sapanahon? Nganong kini man ang imong gusto?Unsa man ang imong buhaton aron matumangayud ang imong gustong panginabuhi?

23


Ila-ilaha ang mga panginabuhi sa matag hulagway.Isulat sa imong papel ang panginabuhi nga makitasa imong komunidad.

24

Pagtulun-anPagtulun-anPagtulun-anPagtulun-an 7777 :::: KoneksyonKoneksyonKoneksyonKoneksyon sasasasa PanginabuhiPanginabuhiPanginabuhiPanginabuhi ugugugugPalibotPalibotPalibotPalibot


Manganta kita ug “Maestra Bisan Asa”. Gamitonnato ang tono sa “Dinhi Malipayon, DidtoMalipayon”.

MAESTRAMAESTRAMAESTRAMAESTRA BISANBISANBISANBISAN ASAASAASAASA

Dinhi may maestra

Didto may maestra

Bisan asa makit-an siya

Musaka sa bukid

Mubaktas sa patag

Bisan asa adtoon niya


Paminaw sa inyong magtutudlo kay iyang ipasabotkung unsaon paghimo sa buluhaton.

25

Tubaga ang musunod nga mga pangutana. Isulatang inyong tubag sa sulod sa porma nga inyonggidibuho samanilamanilamanilamanila paperpaperpaperpaper.

Ipapilit sa sulod ani nga pormaang hulagway nga inyongnabunot. Sa ubos sa hulagway,isulat ang tubag sa pangutana:

UnsangUnsangUnsangUnsang klasengklasengklasengklaseng panginabuhipanginabuhipanginabuhipanginabuhi angangangangnaanaanaanaa sasasasa hulagway?hulagway?hulagway?hulagway?

AsaAsaAsaAsa kasagarankasagarankasagarankasagaran makitamakitamakitamakita angangangangmaongmaongmaongmaong panginabuhi?panginabuhi?panginabuhi?panginabuhi?

NganongNganongNganongNganong didtodidtodidtodidto manmanmanman silasilasilasilakasagarankasagarankasagarankasagaran makita?makita?makita?makita?

Kung makita pa ang panginabuhi sa ubang dapit opalibot, paghimo na pud og pormang lingin ugpormang kasingkasing sumpay gihapon sahulagway nga naa sa kahon. Pananglitan:

Gamita nga sumbanan ang mosunod nga hulagway.

26


Naa sa walang bahin ang hulagway sa komunidad.Sa tuong bahin, pagsulat og tulo (3) ka panginabuhinga kasagaran makita dinhi.

27

28

Pagtulun-anPagtulun-anPagtulun-anPagtulun-an 8888 :::: SugilanonSugilanonSugilanonSugilanon sasasasa NanginabuhiNanginabuhiNanginabuhiNanginabuhi


Unsa ang kasagarang panginabuhi sa mgalumulupyo niining mga lugara?

29


Naa tay bisita karon. Ipakita ang imong tam-is ngapahiyom. Ila-ilaha siya.


Naila-ila na ba nimo ang atong bisita?Lingkod ug paminawa ang pagsaysay niya sa iyangmga kasinatian sa pagpanginabuhi.Andama ang imong kaugalingon sa pagtubag samga pangutana pagkahuman sa pagsaysay saatong bisita.

30

Pagtulun-anPagtulun-anPagtulun-anPagtulun-an 9999 :::: EpektoEpektoEpektoEpekto sasasasa PanginabuhiPanginabuhiPanginabuhiPanginabuhi sasasasa PamilyaPamilyaPamilyaPamilyaugugugug KomunidadKomunidadKomunidadKomunidad


Basaha angbalak.

PANGINABUHIPANGINABUHIPANGINABUHIPANGINABUHI SASASASA PAMILYAPAMILYAPAMILYAPAMILYA

Dako nakong garboIsulti ko kaninyo

Si Tatay ug si NanayNaningkamot sa pagpanarbaho

Si Tatay mangisdaSa dagat o sapa

Mga nakuhang isdaSi Nanay mobaligya

Halin sa isdaMakatabang og dakoUbang panginahanglan

Maanaa kanamo

Unsa ang panginabuhi sa pamilya?Unsa ang trabaho ni Tatay? Ni Nanay?Nganong makatabang og dako ang halin sa isda?Unsa kaha ang ubang panginahanglan sa pamilya?

31

Unsa kaha ang mahitabo kung walay panginabuhiang pamilya?


Uban sa imong grupo, paghisgot kamo sa mgaepekto sa naay panginabuhi o walay panginabuhisa pamilya ug komunidad. Isulat ang inyong tubagsamanilamanilamanilamanila paperpaperpaperpaper.

EpektoEpektoEpektoEpekto sasasasaPamilyaPamilyaPamilyaPamilya

EpektoEpektoEpektoEpekto sasasasaKomunidadKomunidadKomunidadKomunidad

NaayNaayNaayNaayPanginabuhiPanginabuhiPanginabuhiPanginabuhi

1. 2.

WalayWalayWalayWalayPanginabuhiPanginabuhiPanginabuhiPanginabuhi

3. 4.


Ang panginabuhi dakong tabang sa inadlaw-adlawnga pagpaningkamot nga makabaton og maayongpagpanginabuhi ang usa ka pamilya.Sa kamahal sa mga palaliton karon, kinahanglannga magtinabangay na ang tanang mga hamtongnga miyembro sa pamilya sa pagpanginabuhi aronmasustentohan ang mga galastuhon sa pamilya.

32

Ang kita gikan sa maong panginabuhi maoygamiton sa pagbayad sa konsumo sa kuryente ugtubig, pagpalit sa bugas, sud-an, sabon, asukal,sinina, ug sa uban pang panginahanglan sa tibuokpamilya.


Pagdibuho sa imong papel og nawong nga nagngisikung TamaTamaTamaTama ang gisulti sa hugpulong. Pagdibuhousab og nawong nga nagmug-ot kung MaliMaliMaliMali angginasulti sa hugpulong.

TAMA = MALI =

1. Malipayon ang pamilya nga adunaypanginabuhi.

2. Mapalit ang bisan unsang panginahanglan sapamilyang walay panginabuhi.

3. Kung walay panginabuhi, walay kakuhaan ogpanggasto sa panginahanglan sa pamilya.

4. Maka-eskwela sa maayong tulunghaan angmga anak sa pamilya nga adunay panginabuhi.

5. Walay igong kwarta ang pamilyang walaypanginabuhi.

33

Pagtulun-anPagtulun-anPagtulun-anPagtulun-an 10101010 :::: SukaranongSukaranongSukaranongSukaranong PanginahanglanPanginahanglanPanginahanglanPanginahanglansasasasa PamilyaPamilyaPamilyaPamilya


Unsa ang ngalan sa mosunod nga mga butang?

34


Sa mga butang nga inyong nakita, unsa ang imongmga gipanag-iya sa pagkakaron? Unsa usab angwala?Unsa imong bation kung tanan kini ihatag kanimo?Gikinahanglan ba nimo ning tanan? Ngano man?


Uban sa imong grupo, isulat samanilamanilamanilamanila paperpaperpaperpaper anglima(5) ka mga butang nga kinahanglan kayo sapamilya aron mabuhi.


Ang pagkaon, sinina, kapasilungan, tambal ug tubigang mga sukaranong panginahanglan sa usa kapamilya aron mabuhi.Dugang niini, kinahanglan usab ang maayongedukasyon, kahimsog sa panglawas ug proteksyonsa kinabuhi ug panginabuhi.

35

Aron mahatag kini nga mga panginahanglan,makatabang og dako kung adunay maayongpanginabuhi ang usa ka pamilya.


Biktima ang kasikbit ninyong lugar sa usa ka bagyo.Nangayo sila og mga donasyon. Asa sa mgamusunod nga butang ang pwede nimo ihatag paratubagon ang ilang panginahanglan?Butangi og tsek (√) ang butang nga angay ihatag.

1. 2. 3.

bag aritos sando

4. 5. 6.

tubig purol sardinas

7. 8. 9.

libro bugas orasan


36

Pagtulun-anPagtulun-anPagtulun-anPagtulun-an 11111111 :::: YanongYanongYanongYanong BadyetBadyetBadyetBadyet sasasasa PamilyaPamilyaPamilyaPamilya


Manganta kita isip paghinumdom sa nakat-unan.

PANGINAHANGLANPANGINAHANGLANPANGINAHANGLANPANGINAHANGLAN SASASASA PAMILYAPAMILYAPAMILYAPAMILYA

Ang akong pamilyaDunay panginahanglanBugas, tubig, sud-anBalay silonganan

Sinina ug tambalDili gyud hikalimtan

Himsog, nalipay ang tanan!

Unsa ang mga panginahanglan sa pamilya nganahisgotan sa kanta?


Naa ba kay balon nga kwarta? Pilaman?Unsa ang imong paliton niini?

37


Gihatagan kamo og balon nga 20.00. Pagpili gikansa mosunod nga mga baligya ug ilista sa papel omanilamanilamanilamanila paperpaperpaperpaper ang inyong paliton, ang presyo niini ugsumadaha pagkahuman. Kinahanglan dili kamomolampas sa inyong balon.

JuiceJuiceJuiceJuice sitsirya iceiceiceice creamcreamcreamcream biskwit6.00 5.00 3.00 5.00

turon tubig maruya kendi3.00 6.00 3.00 1.00

Sundoga ninyo ang sumbanan sa mosunod ngapanid ug isulat ang inyong tubag samanilamanilamanilamanila paperpaperpaperpaper.

38

BALONBALONBALONBALON SASASASA USAUSAUSAUSA KAKAKAKA ADLAWADLAWADLAWADLAW ==== 20.0020.0020.0020.00

Ngalan sa paliton Presyo

1.

2.

3.

4.

5.

SUMADA

Sobra, kung naa.

Tan-awa ang inyong listahan. Kabalo ba mo unsaytawag niini?Gitawag kini og ‘badyet’.Unsa ang buot ipasabot sa ‘badyet’?


Badyet ang tawag sa usa ka listahan sa mgaplanong gastohanan nga dili molapas sagibanabana nga kita.

39


YanongYanongYanongYanong BadyetBadyetBadyetBadyet sasasasa PamilyaPamilyaPamilyaPamilyaAdunay 150.00 nga gigahin alang sa pagkaon saimong pamilya sa usa ka adlaw. Unsaon man kininimo og pagbahin-bahin?Tan-awa ang mga hulagway ug presyo sa mgapalaliton sa sunod nga panid aron ka magiyahan.Buhati og badyet ang para sa pamahaw, paniudtoug panihapon sa imong pamilya.Isulat ang imong badyet sa usa ka papel. Gamitaang giya sa nagsunod nga panid.

LISTAHANLISTAHANLISTAHANLISTAHAN UGUGUGUG PRESYOPRESYOPRESYOPRESYO SASASASA PAGKAONPAGKAONPAGKAONPAGKAON

bugas30.00/kilo

itlog4.00/buok

hotdog5.00/buok

gatas20.00/pakete

bulad40.00/kilo

isda50.00/kilo

karne150.00/kilo

manok120.00/kilo


40

palya5.00/buok

saging1.00/buok

sardinas10.00/lata

karots20.00/kilo

mais5.00/buok

kasag50.00/buok

kape5.00/buok

talong10.00/kilo

sorbete3.00/apa

kamote8.00/kilo

asin2.00/baso

batong5.00/bugkos

tubig5.00/botelya

suka8.00/botelya

tahong10.00/plato

kamatis10.00/kilo

kalbasa5.00/hiwa

mantikamantikamantikamantika

mantika15.00/lapad

tangkong5.00/bugkos

toyo8.00/lapad

41

GIYAGIYAGIYAGIYA SASASASA PAGHIMOPAGHIMOPAGHIMOPAGHIMO OGOGOGOG BADYETBADYETBADYETBADYETGigahin nga badyet: 150.00Pila ang miyembro sa pamilya?

UnsaUnsaUnsaUnsa imongimongimongimong paliton?paliton?paliton?paliton?UnsaUnsaUnsaUnsa

kadaghankadaghankadaghankadaghanimongimongimongimong paliton?paliton?paliton?paliton?

PilaPilaPilaPila manmanmanman angangangangbayrunon?bayrunon?bayrunon?bayrunon?

Pamahaw:1.2.3.4.Paniudto:1.2.3.4.Panihapon:1.2.3.4.

SUMADASobra sa kwarta

42

Pagtulun-anPagtulun-anPagtulun-anPagtulun-an 12121212 :::: PanginabuhiPanginabuhiPanginabuhiPanginabuhi ugugugug PanginahanglanPanginahanglanPanginahanglanPanginahanglansasasasa PamilyaPamilyaPamilyaPamilya


Unsa ang mga panginahanglan sa pamilya ngaklarong nahatag sa mga ginikanan sa ilang pamilya?

Unsay kapareho o kalahian sa maong pamilya ug saimong pamilya?

43


Paghimo og usa ka gamay nga paskin (posterposterposterposter)gamitang limpyo nga couponcouponcouponcoupon bondbondbondbond.Isulat sa tunga sa imong paskin ang tubag niiningpangutana.

NganongNganongNganongNganong gikinahanglangikinahanglangikinahanglangikinahanglan angangangang panginabuhi?panginabuhi?panginabuhi?panginabuhi?

Ayaw kalimot sa pagdibuho ug mga disenyo ngaangay sa imong tubag. Kolori kini og tarong.

TimanTimanTimanTiman----iiii KiniKiniKiniKini

Ang panginabuhi sa pamilya, hilabi na sa mgaginikanan, mahinungdanon kaayo alang sapagsuporta sa mga panginahanglan sa pamilya.Kung gamay ang kita gikan sa maong panginabuhi,limitado usab ang masuportahan ngapanginahanglan.Tungod niini, importante kaayo ang pag-badyetaron mapasigoan ang maong kita.

:::: 978-971-9990-92-5978-971-9990-92-5978-971-9990-92-5978-971-9990-92-5

Documents

Araling Panlipunan – Ikalawang Baitang · PDF fileakda ng Pamahalaan ng Pilipinas. Gayon pa man, kailangan muna ang pahintulot ng pamahalaan o tanggapang kung saan ginawa ang isang