Deba IbarrekoAditz-taulak (Debagoiena)

10

Badihardugu Euskara Elkartea

Aramaioko

Aditz-taulak

Egilea: Jose Luis Ormaetxea Lasaga

Koordinatzailea: Badihardugu Euskara Elkartea

Azala eta inprenta: Gertu Komunikaziobide, Oñati

Argitalpena:

BADIHARDUGU Euskara Elkartea:

www.badihardugu.com

argitalpenak@badihardugu.com

Otaola hiribidea 1, Markeskoa Jauregia,

20600 Eibar (Gipuzkoa)

Tel.: 943121775

I.S.B.N.: 978-84-6154241-3

Lege Gordailua: SS-1513-2011

Deba ibarra. 2011ko azaroa

atarikoa 1Deba ibarreko aditz-taulak (10)

Aramaio, Debagoiena

Esku artien dauketzun lan hau Badihar-dugu Euskara Elkartiek martxan ipi-ni dauen proiektu baten parte da. 2005.urtien martxan jarrittako proiektu

honen asmue Deba ibarreko 17 herrixetako aditz-taulak osatu eta zabalketie da.

Lantxo honetan aditz ezagun eta ebalixenakbakarrik batu gure izan dittugu modu praktiko etalabur batien danon eskure ipintteko. Aditzek moduzabalaguen jasota daz Jose Luis Ormaetxea “Txi-pi”-k eginddako “Aramaioko euskara” eta “Ara-maioko euskara (azterketa dialektologikoa)” libu-ruetan. Bertan herriko hizkerie batute dau eta adi-tze osotasun haundixaguen agerketan da.

Ahoz gehixen entzuten dien formak jaso dittu-gun arren, hemen agerketan dien aditz-formak idaz-teko orduen ebaltekuek die, hau da, lan honetangure herriko berbetan idazteko balixoko duskunproposamena egin gure izen dogu. Hori dala eta,forma osuek idatzi dittugu; gara, gaahoskatu arren,dogu,dou/dauahoskatu arren edo zaittuogu, zaittuouahoskatu arren. Horretarako, adizki batzuen for-mie eta egitturie osaketako, paradigmen batasu-nari eta logikiari kasu egiñez, eta euskera batuaribegire lan egin dogu; azken baten, euskerie bat dalaerakutsi eta herrikuaren eta batuaren arteko zubi-lana egitteko asmuaz sortu dogu lan hau.

Tauletan lehenengo Aramaixon esaten dan for-mie agerketan da, azpixen batuari dagokixon for-mie eta azpirago hitanoko formak, lehenengo gizo-nezkuari berba egitterakuen ebalten dana eta geroemakume bati berba egitterakuen ebaltekue.

Aditz-forma batzuetan parentesixek ikusikodittuzue; horrek esan gure dau bi/hiru modutaraesaten/entzuten dala aditz hori: parentesi barru-kue be esanda edo esan barik. Beste batzuetan aditz-forma bi be ipini dittugu, forma bixek entzutendielako bardin samar, eta horregaittik bata zein bes-tie ontzat emon dittugu.

Lan hau ikusi ostien konturaketan bazara zurebelarrirako ezezagunek dien formak agerketan die-la edo zure inguruen beste modu baten esaten die-la, gustora hartuko dittugu zure komentarixo, ere-txi eta proposamen danak. Ia ba, gure dozun arte!

Badihardugu Euskara Elkartia

Aurkibidea

Atarikoa ...........................................................................1

Sarrera...............................................................................2

Indikatiboa .......................................................................5

Baldintza ..........................................................................8

Ahalera ...........................................................................11

Subjuntiboa eta Agintera ..............................................12

Aditz trinkoak ................................................................13

Atarikoa

�

Sarrera2 Deba ibarreko aditz-taulak (10)

Aramaio, Debagoiena

Aramaixo aldeko aditzaren berezitasunek

Lehenengo esan biher dana da aditz-taulak nahiko osatuek agerketan badie be, adizki guztixek ez diela bar-

din ebalten. Hiztunek adizki kopuru txikixe ebalten daue eguneroko jardunien. Jeneralien, esan leike batez be

indikatiboko formak ebalten diela, eta gaiñerakuek oso gutxi. Gaiñera, hiztunek zalantza ugari erakusten daue,

batez be ahaleran eta subjuntibuen.

Aditz laguntzaillien, NOR saille da gehixen ebalten dana, baiñe subjuntiboko formak eta ahalerako lehenal-

dikuek ez die asko ebalten. NOR-NORI saillien bakarrik 3. pertsonari dagozkixon formak ebalten die; baldin-

tzaren ondorixuen sarri indikatiboko lehenaldiko formak ebalten die, eta ahaleran nahaste haundixe dau. NOR-

NORK saillien indikatibokuek die ebalixenak. Subjuntibokuek oso gutxitan ebalten die, eta ahalerakuek ixe

bakarrik objektue hirugarren pertsonie danien. NOR-NORI-NORK saillien be indikatibotik aparteko adizkixek

oso urri ebalten die.

Aditz trinkuetan, iragangaitzetan (egon, etorri, ibili, joan) bizixen dazen formak indikatibokuek die, eta iragan-

korretan (jakin, ekarri, eroan, eduki, erabili, *erautsi) ixe bakarrik indikatiboko formak ebalten die, eta honei-

ttan objektue hirugarren pertsonie daukienak.

1. Partizipiue eta aditz-izena

Aramaixoko hizkeran aditz gehixenek amaiera honeittatik bat hartzen daue partizipiuen: -TU/DU, -ATU, -AU,

-IRU, -I, -N. -TU/DU euskal oiñarrixari lotzen jako: hartu, batu, sortu, agertu, illundu, zabaldu. Euskal jatorrixe

daukienak eta antxiñe maillegatutakuek -ATU partizipiue gorde daue: aldatu, amorratu, eskatu, geratu, par-katu. Gaztelaniazko -ADO amaierak -AU emon dau Aramaixon: akabau, enterrau, gustau, kantau, saludau.

Gaztelaniazko -IDO partizipiotik maillegatutako aditzek -IRU egitten daue Aramaixoko euskeran: atrebiru,entendiru, eskribiru, leiru. -I hartzen daue euskal errue daukien honeik: bizi, ebali ‘erabili’, ekarri, erosi, etorri,euki, ikusi, irabazi, jarri. Euskera Batuen -ki amaiera daukien aditz batzuek -(g)i daukie hemen: ebai/ebei ‘eba-

ki’, erabagi ‘erabaki’, eralgi ‘eralki’ (= bahetu), ixegi ‘eseki’, jagi ‘jaiki’. Baiñe euki ‘eduki’. -N hartzen dauenak

euskal errodunek die: (e)in ‘egin’, emon/emun ‘eman’, entzun, eruen ‘eroan’, etzin ‘etzan’, fuen/juen ‘joan’,

izen ‘izan’, jakin, jan, urten ‘irten’. Gaiñerakuek: -A amaiera daukienak (ata ‘atera’, bota); -E amaiera daukie-

nak (bete, erre, gorde);-O amaiera daukienak (igo, itto, jaso, jo);-L amaiera daukienak: hil.Aditz-izenak egitteko zenbait atzizki ebalten die: -ETAN, -KETAN,-TAN, -TEN, -TZEN, -TUTEN/DUTEN.

-ETAN egitten daue -AU amaiera daukien aditzek (gehixenak mailleguek eta bi edo bitik gorako silabadunek):

harrapetan, barriztetan, enterretan, gustetan, kontetan, petsetan/pentsetan, toketan. -KETAN atzizkixe har-

tzen daue -ATU amaiera daukien aditzek (danak die hiru silabatik gorakuek eta ixe danak euskal jatorrizkuek

edo maillegu zaharrak): amorraketan, beraketan, eskaketan, lotsaketan, parkaketan; eta -TU/DU dien parti-

zipiuek: deiketan, neurketan, sorketan, bielketan (& bieltzen), ezkonketan, illunketan, lagunketan, txikiketan.

-TAN egitten daue honako aditz honeik: partizipiuen -E daukienek (betetan, erretan, gordetan); eta partizi-

piuen -DU daukien aditz bi honeik be azpixen -TAN daukie: afaitten, bazkaitten. Aditz-izena -TEN daukie:-I

amaiera daukien aditzek (bizitten, ekarten, erosten, irabazten, jarten); -A amaiera daukienek (ataten, bota-ten); -O amaieradunek (igoten, ittoten, jasoten, joten); -N amaieradunek (emoten/emuten, etxeitten/etxoitten,jakitten, urteten); -L amaieradunek (hiltten); eta-AU amaieradun bi hauek: armozten, iraten (<irau ‘irago’).

-TZEN egitten dauen aditzek: atzizki hau aditzaren partizipiue -TU/-DU egitten dauen aditz batzuek hartzen

daue (hartzen, batzen, kentzen, saltzen, bieltzen (& bielketan)).-TUTEN /-DUTEN egitten dauen aditzek: par-

tizipiue -IDU (>IRU) egitten dauenek hartzen daue (danak die mailleguek): defendiruten, kabiruten, leiruten,sufriruten. Iñoz, baiñe hau salbuespena da, partizipiuen -TU/-DU dauken aditzen batek be hartu leike atzizki

hau: galduten (& galtzen), bazkalduten (& bazkaitten).

2. Aditz-izena inesibuen eskaketan dauen aditzek

Aditz batzuek aditz-izena inesibo mugagabien eskaketan daue. Mendebaleko euskeraren joerie da hau.

FUEN/JUEN: Ez goiez etxoitten horri; Zure aitte oien paguek ikusten.ERU(E)N: Beraz gure nindduen erutie bere herrire mahats batzen.ETORRI: Eta gero han, zerien, hareik zatixek batzen etorri zien.EKIN: Behixek batzen ekitteko.

3. Pluralgilliek

Aramaixon eta Debagoienien ixe sistematikoki ez dau komunztadurarik objektu pluralaren eta aditzaren artien.

Sarrera 3Deba ibarreko aditz-taulak (10)

Aramaio, Debagoiena

Pluralgillie ixe iñoz ez da ebalten.

Nor-Nori sailleko adizkixetan ez dau: Izenok ez jat akordetan niri; Gustetan jakuen asko kangrejuek.Nor-Nori-Nork saillien be ez: Berak pagau uskun danak; Emon be egin utsien ederrak.Nor-Nork: *Edunaditzek, ostera, komunztadurie egitten dau indikatibuen eta baldintzan: dau/dittu; auen/zittuen;balau/balittu; lauke/littuke. Pluraleko lehen eta bigarren pertsonetan pluralgillie daukien adizkixek zein ez dau-

kienak entzun leike: gaittu/gau, gaittue/gaue, zaittut/zaut, zaittuet/zauet. Eta analogiaz pluralgillerik biher ez

dauen singularreko lehen pertsonara be zabaldu da -it-: aldaera ebalixenak nau eta naue badie be, naittu eta

naittue be entzun leike.

Ahaleran, subjuntibuen eta aginteran ez dau komunztadurarik: Horrek ezin leike ezagutu nire anaiek; Erandaigun kopak; Ekarrizu horreik ardixok.Aditz trinko iragankorrek be ez daue numero-komunztadurie gordetan.

EKARRI: Ogixek badakatzu?ERUEN: Zer daruetzu hor poltsan? Hemen poltsan diskuek eta liburuek daruet.EUKI: Harek auken materixel batzuk…JAKIN: Nik ez nakixen horreik gauza guztiok.EBALI (erabili): Zuk pentsamentu txarrak dabitzu hor buruen.

4. Jokaera berezixe daukien aditzek

Aditz batzuek jokaera nahiko berezixe daukie:

Akordau: Aramaixon aditz honen esangura nagusixe gogoratu da. Adiera horreittan hiru erabillera dittu:

1) Nor: Horixe ondo akordetan naz, e?; 2) Nor + soziatibue: Zu ez zara akordauko Paulo difuntuaz; 3) Nor-

Nori: Eta hara juenda gosetute eta, ba, niri neurie akordau jatan. Beste adiera bat bururatu (‘ocurrírsele a

uno’) da. Nor-Nori erara jokaketan da: Eta gero akordau jakun fuetie zerera…Hasarretu: Batez be Nor erara: Hasarretu egin da hori. Nor-Nori be bai, baiñe ez da orokorra: Hasarretuegin jako.Berotu: Nor erara: Berotu egin dok. Nor-Nori be bai, baiñe ez da orokorra: Berotu egin jako.Begittu: Etxein aditzaren jokaera bera dauko: objektue dauenien Nor-Nori-Nork (Eta hari paguei jausi artebeti begiketan nutsen), eta objekturik ez dauenien Nor-Nork (Basora begittizu).Biher/bi: jokaera bi dittu: Nor-Nork (Bestiek pentsaute aukien susa topetan juen biher gela) eta Nor (Danienibili biher gitzen). Lehenengue da gehixen ebalten dana.

Damutu: Nor-Nori erara jokaketan da: Ondo damutu jat. Nor erara be bai: Damutu nok.

Garbatu: Nor-Nori erara jokaketan da: Ondo garbatu jat niri hori egittie. Nor erara be bai: Garbatu nok.

Deittu: aditz honek Nor-Nori-Nork eskaketan dau: Deittuko dutsut telefonotik bixer. Objekturik ez dauke-

nien, Nor-Nork: Eta gu treintaiseisko kinttuek gintzoan, eta deittu juen, ba, mobilizau juen.Ekin: Aramaixon batez be Nor erara jokaketan da: Eta ekin zan negarrez aittejaune, laztanka berari. Bes-

te berbeta batzuetan aukera bakarra dan Nor-Nori-Nork era be bai: Lanien ekin jutsek.

Ezin izen: beragaz doien aditze iragangaitza bada, adizkixe Nor erakue izengo da (Baiñe etxeraiño ezinzan etorri taxisien), eta aditze iragankorra bada, adizkixe Nor-Nork erakue (Baiñe eurak ezin izeten auenurten). Bestalde, adizkixe ahaleran jokatu leike (Ezin neike juen; Ezin neitzu horixe, ezin neitzu holanesan), edo indikatibuen (Nik, barrez, begixen aurrien be ezin dot ikusi deporterik). Etxein/etxoin: Euskaltzaindiak emondako araue jarraiketan da bete-betien, hau da, objektue dauenien

Nor-Nori-Nork (Etxeirek zortzirek arte, etorriko nok eta), eta objekturik ez dauenien Nor-Nork (Gehixau ezdau etxoingo).Falta izen: Nor erara jokaketan da faltatu ‘faltar’ esangurariagaz (Gaiñera, egon zan denporan, ba, ogixefalta izen zan). Baitte Nor-Nori erara be (Esaiok ezebe ez dotela biher, ezebez, e! Ez jatela ezebe falta).Baiñe Nor-Nork era be hartu leike (Gizonak falta gittuen, baiñe geu bestelan, egotez, ondo egon gitzen, e?).Gure izen: Jokaera ugarixena, zalantza barik, Nor-Nork era da (Ni neskatilla gaztie, hamahiru urte edo,eta derrigor juetie gure nen liñue joten haraxe). Nor-Nori-Nork era be arrunta da, ‘querer (a alguien), amar’

adieragaz (Zabolako andrak asko gure ustien niri orduen).Igo: Aditz hau iragankorra da berbeta honetan: Goxien teillatura igo joat; Horra altura igo nen.Jardun: Jardun berba ezagune da Aramaixon izen zein aditz moduen, baiñe adizki trinkorik ez da ebal-

ten, perifrastikue ebalten da: Lanien jardun dau oin artien.

Sarrera4 Deba ibarreko aditz-taulak (10)

Aramaio, Debagoiena

*Erautsi: Gaur ixe galdute badau be, zaharren ahotan ondion iñoz entzun leike erautsi ‘ari izan, jardun’aditzaren formaren bat: darutset, darutso, darutsau, darutsezu… Hona Aramaixoko adibide bat: Badaru-tsek lanien hi be? Gaur, dana dala, ibili eta egon ebalten die: Gox guztien leiduten egin dau eta atsaldienbe leiduten dabil.Jarraittu: Jarraittu aditze iragankorra da Aramaixon. Nor-Nork: Zu fuen zaiz aurretik, nik jarraittuko zauteta. Nor-Nori-Nork: Poliziak ordu bixen jarraittu jutsek lapur horri.Kunplidu: Nor-Nork erara: Larogei urte kunplidu jittuk. Nor-Nori era be onartzen dau: Juliri honenbesteurte kunplidu jakok. Lagundu/lagun egin: Lagundu aditzek Nor-Nori-Nork eskaketan dau ‘ayudar’ adieran: Neuk lagundunutsan eta ebagi jutsan. Eta baitte ‘acompañar’ adieran be: Gabien lagundu gutsen zereraiño. Bigarrenadiera honeittan badogu antzeko beste aditz-lokuziño bat, lagun egin, bardin jokaketan dana: Eta, neube fueteko lagun egitten berari. Pentsau: Nor-Nori erara jokatu leike, ‘iruditu’ adieran: Neuri hobeto pentsetan jat, gaiñera, oin egittendana. Beste berbetetan ohikoague dan Nor-Nork era be onartzen dau, batzuetan ‘uste izan’ adieran: Pen-tsetan dot hortxe egongo dala ha errebistatxue.Begittendu: Aditz hau gaur ez da oso ebalixe, baiñe lehenago bai. Nor-Nori erara jokaketan da: Begi-ttendu jat ulixe ete dan… Beste batzuek begitentziño bat egin ebalten daue: Horri begitentziño bat egin-go jakon.Zoratu: Gaur egun Nor erara jokaketan da batez be, baiñe Nor-Nori era be hartu leike: Zoratu egin jatzuala, hori egitteko?Urten: Mendebal osuen legetxe, iragankorra da. Nor-Nork: Orduen andrak solora asko urteten euen. Nor-Nori-Nork: …izera zurixaz eta urteten dutso, kataian batzuk tatarrez diela.

5.Tratamenduek

Gaur egun Aramaixon bizi-bizirik dazen tratamenduek bi die: neutrue edo eztabadakue eta hikakue. Hika-ko adizkixek oso bizirik daz, gutxienez adiñekuen artien. Bestalde, hirugarren erregistro bat be badau,berorika.

Berorika

Bizimodue aldatu dan neurrixen, berorika galtzen joan da. Garai batien normala zan abade, mediku etaabarrei berorika egittie. Gaur egun edadekuek bakarrik daukie erregistro horren barri, eta eurek be ixe ezdaue ebalten.

Hika

Aramaixoko berbetan (Debagoieneko gaiñerako herrixetakuen moduen) hikako adizkixen hasieran j-entzu-ten da asko. j- hori agerketan da: NOR-NORK: indikatiboko NOR hirugarren pertsonetan: jok, jittuat, jonan,jittuan. Ahalerako lehenaldixen be bai (baiñe hemen bai NOR eta bai NORK hirugarren pertsonakuek izenbiher daue): jeikian. NOR-NORI-NORK: indikatiboko NOR hirugarren pertsonetan: jutsenat, jutsau, jutsan,juskunan. Ahalerako lehenaldixen be bai: jeikian. Aditz trinkuek: aditz iragangaitz eta aditz iragankorre-tako indikatiboko NOR hirugarren pertsonetan: jak, jatorrenan, jabitzek, joien, jakixenat, jakarrau, jaukiek.Hemen be, NOR-NORI sailleko adizkixekin moduen, ‘ez + j-’ > etx-: etxok, etxutsau, etxak.

Alokutibuek sintaxi maillako debekuek dauko. Esaterako, perpaus txertatuetan ez die forma alokutibuekebali biher. Aramaixon ez da guztiz betetan araue. Perpaus txertatu gehixenetan bai: Ja abade naustuezoan hona etorri zanerako be; Pentsetan joan ni tontokerixa batzuk esan eta engaiñauko nindduela, bai-ñe nik igerri nutsan hak tontokerixak esan zittuena; Bueno, mezie emoten auela harrapau juen; Guk ize-na baleuko moduen esaten jutsau “astakiñerrie”; Eta bestie ez jakixat, emakumakana juen zalako edozegaittik, ha be garbi. Baiñe alokatibue ebalten da: Galde-perpausetan: Horren aurrien zela esango joatba?; Pedro Ulie bajabik lanien? Eta-ren bidez egitten dien kausazko egituretan: Kardulatzak zerak euki-tten jittuk, arantzak, pikau egitten juek eskue, sartu egitten dittuk eta. Baldintzetan: Parte onekue badok,txarrekue badok, ikusi biher juau noraiñokue dan. Baldintzan normalena alokutibue ebaltie bada be, iñozentzun leike adizkera neutrue: Orduen, orduen be neurie izen balitze, gordeko naixoan nik ha.

Indikatiboa 5Deba ibarreko aditz-taulak (10)

Aramaio, Debagoiena

NOR-NORI / Indikatiboa - Oraina

NOR / Indikatiboa

NIRI HIRI (g) HIRI (e) HARI GURI ZURI ZUEI HAEI

HA/HAREIK jat jak jan jako jaku jatzu jatzue jak(u)e zai(zki)t zai(zki)k zai(zki)n zai(zki)o zai(zki)gu zai(zki)zu zai(zki)zue zai(zki)e

jatek jakok jakuk jakuekjaten jakon jakun jakune

NOR-NORI / Indikatiboa - Lehena

NIRI HIRI (g) HIRI (e) HARI GURI ZURI ZUEI HAREI

HA/HAREIK jaten jatan jatenan jakon jakun jatzun jatzuen jak(u)enzitzai(zki)dan zitzai(zki)an zitzai(zki)nan zitzai(zki)on zitzai(zki)gun zitzai(zki)zun zitzai(zki)zuen zitzai(zki)en

jatan jakoan jakuan jakuanjatenan jakonan jakunan jakuenan

naz ni(n)tzennaiz nintzen

nok ni(n)tzoannon ni(n)tzonan

haz hi(n)tzenhaiz hintzen

haz hi(n)tzenanhaiz hintzen

da zanda zen

dok zoandon zonan

gara gi(n)tzengara ginen

gaittuk gi(n)tzoangaittun gi(n)tzonan

zara zi(n)tzenzara zinen

zare zi(n)tzienzarete zineten

die ziendira ziren

dittuk zittuandittun zittunan

NI

HI (g)

HI (e)

HA

GU

ZU

ZUEIK

HAREIK

ORAINA LEHENA

baldintzabaldintza

Indikatiboa6 Deba ibarreko aditz-taulak (10)

Aramaio, Debagoiena

NOR-NORK / Indikatiboa - OrainaNIK HIK (g) HIK (e) HAREK GUK ZUK ZUEK HAREIK

NI nok non nau nozu nozue nauenauk naun nau nauzu nauzue naute

naixok naixueknaixon naixone

HI (g) haut hau hau haue haut hau haugu haute

HI (e) haut hau hau haue haut hau haugu haute

HA dot dok don dau dogu dozu dozue dauedut duk dun du dugu duzu duzue dute

joat jok juau juek jonat jon junau june

GU gaittuk gaittun ga(itt)u gai(tte)zu gai(tte)zue ga(itt)ue gaituk gaitun gaitu gaituzu gaituzue gaituzte

gaittuk gaittuekgaittun gaittune

ZU za(itt)ut za(itt)u zaittuogu za(itt)uezaitut zaitu zaitugu zaituzte

ZUEK za(itt)uet za(itt)ue zaittuogu za(itt)uezaituztet zaituzte zaituztegu zaituztete

HAREIK dittut dittuk dittun dittu dittugu dittezu dittezue dittue ditut dituk ditun ditu ditugu dituzu dituzue dituzte

jittuat jittuk jittuau jittuekjittunat jittun jittunau jittune

NOR-NORK / Indikatiboa - LehenaNIK HIK (g) HIK (e) HAREK GUK ZUK ZUEK HAREIK

NI nindduan ninddunan nindduen nindduzun nindduzuen nindduenninduan nindunan ninduen ninduzun ninduzuen ninduten

nindduan nindduanninddunan ninddunan

HI (g) hindduan hindduan hindduan hindduenhindudan hinduen hindugun hinduten

HI (e) hinddunan hinddunan hinddunan hinddunanhindudan hinduen hindugun hinduten

HA ne(ue)n heuan heuenan auen ge(ue)n ze(ue)n zeuen euennuen huen huen zuen genuen zenuen zenuten zuten

naixoan joan gaixoan juennaixonan jonan gaixonan junen

GU gindduan ginddunan gindduen gindduzun gindduzuen gindduengintuan gintunan gintuen gintuzun gintuzuen gintuzten

gindduan gindduanginddunan ginddunan

ZU zindduten zindduen zinddugun zindduenzintudan zintuen zintugun zintuzten

ZUEK zindduten zindduen zinddugun zindduenzintuztedan zintuzten zintuztegun zintuzteten

HAREIK nittuen hittuan hittunan zittuen gittuen zittezun zittezuen zittuennituen hituen hituen zituen genituen zenituen zenituzten zituzten

nittuan jittuan gittuan jittuennittunan jittunan gittunan jittunen

NIRI HIRI (g) HIRI (e) HARI GURI ZURI ZUEI HAREI

NIK dustat dunat dutset dutsut dutsuet duts(i)etdiat dinat diot dizut dizuet diet

jutsat jutsatjutsenat jutsenat

HIK (g) dustek dutsek duskuk dutsekdidak diok diguk diek

HIK (e) dusten dutsen duskun dutsendidan dion digun dien

HAREK dust dusk dun dutso dusku dutsu dutsue duts(i)edit dik din dio digu dizu dizue die

justek jutsek juskuk jutsekjusten jutsen juskun jutsen

GUK dustou dunou dutsou dutsuogu dutsuogu dutsoudiagu dinagu diogu dizugu dizuegu diegu

jutsau jutseujutsenau jutsenau

ZUK dustezu dutsezu duskuzu dutsezudidazu diozu diguzu diezu

ZUEK dustezue dutsezue duskuzue dutsezuedidazue diozue diguzue diezue

HAREIK dust(i)e dust(i)e dune dutsie duskue dutsue dutsue duts(i)edidate diate dinate diote digute dizute dizuete diete

justiek jutsiek juskuek jutsiekjustene jutsene juskune jutsene

NOR-NORI-NORK / Indikatiboa - Lehena (singularra eta plurala)

NOR-NORI-NORK / Indikatiboa - Oraina (singularra eta plurala)

NIRI HIRI (g) HIRI (e) HARI GURI ZURI ZUEI HAREI

NIK nustan nunan nutsen nutsun nutsuen nuts(i)ennian ninan nion nizun nizuen nien

nutsan nutsannutsenan nutsenan

HIK (g) hustan hutsan huskuan hutsanhidan hion higun hien

HIK (e) hustenan hutsenan huskunan hutsenanhidan hion higun hien

HAREK usten ustan unan utsen uskun utsun utsuen utsenzidan zian zinan zion zigun zizun zizuen zien

justan jutsan juskuan jutsienjustenan jutsenan juskunan jutsenen

GUK gustan gunan gutsen gutsun gutsuen gutsengenian geninan genion genizun genizuen genien

gutsan gutsangutsenan gutsenan

ZUK ustezun zutzen uskezun utsezunzenidan zenion zenigun zenien

ZUEK ustezuen zutzien uskezuen utsezuenzenidaten zenioten zeniguten zenieten

HAREIK ustien ustien ustenen utsien uskuen utsuen utsuen utsienzidaten ziaten zinaten zioten ziguten zizuten zizueten zieten

justen jutsien juskuen jutsienjustenen jutsenen juskunen jutsenen

7indikatiboaDeba ibarreko aditz-taulak (10)

Aramaio, Debagoiena

baldintza8 Deba ibarreko aditz-taulak (10)

Aramaio, Debagoiena

NOR / Baldintza eta Ondorioa

banitze nitzakebanintz nintzateke

banitzok nitzakekbanitzon nitzaken

bahitz(e) hitzakebahintz hintzateke

bahitz(e) hitzakebahintz hintzateke

balitze litzakebalitz litzateke

balitzok litzakekbalitzon litzaken

bagitze gitzakebagina ginateke

bagitzok gitzakekbagitzon gitzaken

bazitze zitzakebazina zinateke

bazitzie zitzakiebazinete zinatekete

balitzez litzakezbalira lirateke

balitzozak litzakezekbalitzozan litzakezen

NI

HI (g)

HI (e)

HA

GU

ZU

ZUEIK

HAREIK

BALDINTZA ONDORIOA

NOR-NORI / Baldintza

NIRI HIRI (g) HIRI (e) HARI GURI ZURI ZUEI HAREI

HA/HAREIK balitxat balitxak balitxan balitxako balitxaku balitxatzu balitxatzue balitxakuebalitzai(zki)t balitzai(zki)k balitzai(zki)n balitzai(zki)o balitzai(zki)gu balitzai(zki)zu balitzai(zki)zue balitzai(zki)e

balitxatek balitxakok balitxakuk balitxakuekbalitxaten balitxakon balitxakun balitxakuen

NOR-NORI / Ondorioa

NIRI HIRI (g) HIRI (e) HARI GURI ZURI ZUEI HAREI

HA/HAREIK litxa(ke)t litxa(ke)k litxa(ke)n litxak(i)o litxaku litxa(ke)tzu litxa(ke)tzue litxakielitzai(zki)dake litzai(zki)ake litzai(zki)nake litzai(zki)oke litzai(zki)guke litzai(zki)zuke litzai(zki)zueke litzai(zki)eke

litxa(ke)tek litxak(i)ok litxakuk litxakieklitxa(ke)ten litzak(i)on litxakun litxakiene

baldintza 9Deba ibarreko aditz-taulak (10)

Aramaio, Debagoiena

NOR-NORK / Baldintza NIK HIK (g) HIK (e) HAREK GUK ZUK ZUEK HAREIK

NI banindduk baninddun baninddu banindduzu banindduzue banindduebaninduk banindun banindu baninduzu baninduzue banindute

banindduk banindduekbaninddun baninddune

HI (g) bahinddut bahinddu bahinddu bahindduebahindut bahindu bahindugu bahindute

HI (e) bahinddut bahinddu bahinddu bahindduebahindut bahindu bahindugu bahindute

HA banau bahu bahu balau bagau bazau bazaue balauebanu bahu bahu balu bagenu bazenu bazenute balute

banaixok balaixok bagaixok balaixuekbanaixon balaixon bagaixon balaixuen

GU bagindduk baginddun baginddu bagindduzu bagindduzue bagindduebagintuk bagintun bagintu bagintuzu bagintuzue bagintuzte

bagindduk bagindduekbaginddun baginddune

ZU bazinddut bazinddu bazinddugu bazindduebazintut bazintu bazintugu bazintuzte

ZUEK bazindduet bazinddue bazindduogu bazindduebazintuztet bazintuzte bazintuztegu bazintuztete

HAREIK banittu bahittu bahittu balittu bagittu bazittu bazittue balittuebanitu bahitu bahitu balitu bagenitu bazenitu bazenituzte balituzte

banittuk balittuk bagittuk balittuekbanittun balittun bagittun balittune

NOR-NORK / Ondorioa

NIK HIK (g) HIK (e) HAREK GUK ZUK (1) ZUEK HARIEK

NI ninddukek nindduken nindduke ninddukezu ninddukezue ninddukienindukek ninduken ninduke nindukezu nindukezue nindukete

ninddukek ninddukieknindduken nindduken

HI (g) hindduket hindduke hindduke hinddukiehinduket hinduke hindukegu hindukete

HI (e) hindduket hindduke hindduke hinddukiehinduket hinduke hindukegu hindukete

HA nauke hauke hauken lauke gauke zauke zaukie laukienuke huke huke luke genuke zenuke zenukete lukete

naukek laukek gaukek laukieknauken lauken gauken laukien

GU ginddukek gindduken gindduke ginddukezu ginddukezue ginddukiegintuzkek gintuzken gintuzke gintuzkezu gintuzkezue gintuzkete

ginddukek ginddukekgindduken gindduken

ZU zindduket zindduke zindduke zinddukiezintuzket zintuzke zintuzkegu zintuzkete

ZUEK zindduket zinddukie zinddukiogu zinddukiezintuzketet zintuzkete zintuzketegu zintuzketete

HAREIK nittuke hittuke hittuke littuke gittuke zittuke zittukie littukienituzke hituzke hituzke lituzke genituzke zenituzke zenituzkete lituzkete

nittukek littukek gittukek littukieknittuken littuken gittuken littukien

baldintza10 Deba ibarreko aditz-taulak (10)

Aramaio, Debagoiena

NOR-NORI-NORK / Baldintza (singularra eta plurala)NIRI HIRI (g) HIRI (e) HARI GURI ZURI ZUEI HAREI

NIK banusk banun banuskio banuskizu banuskizue banutsebanik banin banio banizu banizue banie

banuskiok banuskixuekbanuskion banuskixon

HIK (g) bahust bahutso baguskuk bahutsobahit bahio bahigu bahie

HIK (e) bahust bahutso baguskun bahutsobahit bahio bahigu bahie

HAREK balust balusk balun baluskixo balusku balutsu balutsue balutsiebalit balik balin balio baligu balizu balizue balie

balustek baluskixok baluskuk balutsiekbalusten baluskixon baluskun baluskixune

GUK bagusk bagun baguskio bagutsu bagutsue baguskiobagenik bagenin bagenio bagenizu bagenizue bagenie

baguskiok baguskiokbaguskion baguskion

ZUK bazust bazutso bazusku bazutsobazenit bazenio bazenigu bazenie

ZUEK bazustie bazutsie bazuskue bazutsiebazenidate bazeniote bazenigute bazeniete

HAREIK balustie balustie balune balutsie baluskue balutsue balutsue baliskixuebalidate baliate balinate baliote baligute balizute balizuete baliete

balustiek balutsiek baluskuek baliskixuekbalustene balutsene baluskune baliskixune

NOR-NORI-NORK / Ondorioa (singularra eta plurala)NIRI HIRI (g) HIRI (e) HARI GURI ZURI ZUEI HAREI

NIK nuskik nuskin niskixo nuskizu nuskizue nuskixueniake ninake nioke nizuke nizueke nieke

niskixok nuskixuekniskixon nuskixune

HIK (g) heskitte hiskio giskik hiskixuehidake hioke higuke hieke

HIK (e) heskitte hiskixon giskin hiskixunehidake hioke higuke hieke

HAREK leskitte liskik liskittene liskio liskigu luskizu luskizue liskixuelidake liake linake lioke liguke lizuke lizueke lieke

leskittek liskixok liskiguk liskixuekleskitten liskixon liskigun liskixone

GUK giskik giskin giskio giskizu giskizue giskixogeniake geninake genioke genizuke genizueke genieke

giskiok giskixokgiskion giskixon

ZUK ziskitt ziskixo ziskigu ziskixozenidake zenioke zeniguke zenieke

ZUEK ziskitte ziskixue ziskigue ziskixuezenidakete zeniokete zenigukete zeniekete

HAREIK luskitte liskiuek liskiune liskixue liskigue luskizue luskizue liskixuelidakete liakete linakete liokete ligukete lizukete lizuekete liekete

luskittek liskixuek liskiguek liskixuekluskittene liskixune liskigune liskixone

ahalera 11Deba ibarreko aditz-taulak (10)

Aramaio, Debagoiena

NOR / Ahalera

neike neikiennaiteke/ninteke nintekeen

neikek neikianneiken neikenan

heike heikianhaiteke/hinteke hintekeen

heike heikenanhaiteke/hinteke hintekeen

leike leikiendaiteke/liteke zitekeen

leikek jeikianleiken jeikenan

geike geikiengaitezke/gintezke gintezkeen

geikek geikiangeiken geikenan

zeike zeikienzaitezke/zintezke zintezkeen

zeikie zeikienzaitezkete/zintezkete zintezketen

leikie leikiendaitezke/litezke zitezkeen

leikiek jeikianleikene jeikienan

NI

HI (g)

HI (e)

HA

GU

ZU

ZUEK

HAREIK

ORAINA / HIPOTETIKOA LEHENA

NOR-NORK / Ahalera

neike neikiendezaket/nezake nezakeen

neikek neikianneiken neikenan

heike heikiandezakek/hezake hezakeen

heike heikenandezaken/hezake hezakeen

leike leikiendezake/lezake zezakeen

leikek jeikianleiken jeikienan

geike geikiendezakegu/genezake genezakeen

geikek geikiangeiken geikenan

zeike zeikiendezakezu/zenezake zenezakeen

zeikie zeikiendezakezue/zenezakete zenezaketen

leikie leikiendezakete/lezakete zezaketen

leikiek jeikianleikien jeikenan

NIK

HIK (g)

HIK (e)

HAREK

GUK

ZUK

ZUEK

HAREIK

ORAINA / HIPOTETIKOA LEHENA

NOR-NORI-NORK / Ahalera

NIK HARI neikixo neikiendiezaioket/niezaioke niezaiokeen

neikixok neikianneikixon neikienan

HIK HARI heikixo/n heikixoan/nandiezaiokek-n/hiezaioke hiezaiokeen

HAREK HARI leikixo jeikiendiezaioke/liezaioke ziezaiokeen

leikixok jeikianleikixon jeikienan

GUK HARI geikixo geikixondiezaiokegu/geniezaioke geniezaiokeen

geikixok geikixoangeikixon geikixonan

ZUK HARI zeikixo zeikizundiezaiokezu/zeniezaioke zeniezaiokeen

ZUEK HARI zeikixue zeikixuendiezaiokezue/zeniezaiokete zeniezaioketen

HAREIK HARI leikixue leikixuendiezaiokete/liezaiokete ziezaioketen

leikixuek leikixuanleikixune leikixuenan

NOR-NORI / Ahalera

NIRI HA/HAREIK leike jeikiendakidake/lekidake zekidakeen

leikek jeikianleiken jeikenan

HIRI HA/HAREIK leikek/n jeikian/jeikienandaki(n)ake/leki(n)ake zeki(n)akeen

HARI HA/HAREIK leikixo jeikiondakioke/lekioke zekiokeen

leikixok jeikianleikixon jeikienan

GURI HA/HAREIK leikigu jeikigundakiguke/lekiguke zekigukeen

leikiguk jeikianleikigun jeikienan

ZURI HA/HAREIK leikitzu jeikizundakizuke/lekizuke zekizukeen

ZUEI HA/HAREIK leikitzue jeikizuendakizueke/lekizueke zekizuekeen

HAREI HA/HAREIK leikixue jeikiendakieke/lekieke zekiekeen

leikixuek jeikianleikixone jeikienan

ORAINA / HIPOTETIKOA LEHENA ORAINA / HIPOTETIKOA LEHENA

subjuntiboa eta agintera12 Deba ibarreko aditz-taulak (10)

Aramaio, Debagoiena

NI nainnadin

HI hainhadin

HA daindadin

GU gaittezengaitezen

ZU zaittezenzaitezen

ZUEK zaittezenzaitezten

HAREIK daittezendaitezen

NOR / Subjuntiboa

NI

HI hai hadi

HA bei bedi

GU

ZU zaiz zaitez

ZUEK zaie zaitezte

HAREK

NOR / Agintera

NOR-NORK / Agintera

NOR-NORI / Agintera

HIK (g) HIK (e) ZUK ZUEK

NI naik nain naizu naizue

HA egik egin egizu egizue

GU gaik gain gaizu gaizue

HAREIK egik egin egizu egizue

NIRI HARI HAREI

HI hakitt hakixo hakixue

ZU zakitt

NOR-NORI-NORK / Agintera

NIRI HIRI (g) HIRI (e) HARI GURI ZURI ZUEI HAREI

NIK

HIK (g) irek ixok ik ixok

HIK (e) iren ixon in ixon

HAREK

GUK

ZUK irezu iozu iguzu iozu

ZUEK irezue iozue iguzue iozue

HAREIK

NOR-NORI / Subjuntiboa (Nor 3. singularra eta plurala)Apuntetan noie, ahaztu ez DAKIDAN dakidan (Hori/horreik niri)Apuntau egik hori, ahaztu ez DAKIXAN dakian (Hori/horreik hiri, mutille)Apuntau egin hori, ahaztu ez DAKIÑAN / DAKIXENAN dakinan (Hori/horreik hiri, neskie)Apuntau daixela, ahaztu ez DAKIXON dakion (Hori/horreik hari)Apuntau daigun, ahaztu ez DAKIGUN dakigun (Hori/horreik guri)Apuntau egizu, ahaztu ez DAKITZUN dakizun (Hori/horreik zuri)Apuntau egizue, ahaztu ez DAKITZUEN dakizuen (Hori/horreik zuei)Apuntau deixiela, ahaztu ez DAKIXUEN dakien (Hori/horreik harei)

NOR-NORK / Subjuntiboa (Nor 3. singularra) Nik ha ikusi DAITTETEN dezadan

Hik ha ikusi DAIXAN/DAIXENAN dezaan/dezanan

Harek ha ikusi DAIXEN dezan

Guk ha ikusi DAIGUN (geixan/geixenan) dezagun

Zuk ha ikusi DAIZUN dezazun

Zuek ha ikusi DAIZUEN dezazuen

Hareik ha ikusi DEIXIEN dezaten

NOR-NORI-NORK / Subjuntiboa (Nor 3. singularra) Nik hari ebatu DEITTETEN diezaiodan

Hik (mutille) hari ebatu DEIXAN diezaioan

Hik (neskie) hari ebatu DEIXENAN diezaionan

Harek hari ebatu DEIXON diezaion

Guk hari ebatu DEIXAGUN diezaiogun

Zuk hari ebatu DEIXOZUN diezaiozun

Zuek hari ebatu DEIXOZUEN diezaiozuen

Hareik hari ebatu DEIXUEN diezaioten

aditz trinkoak 13Deba ibarreko aditz-taulak (10)

Aramaio, Debagoiena

ETORRIOraina

Lehena

natornatoknaton

hator

datorjatokjaton

gatozgatozekgatozen

zatoz

zatoze

datozjatozekjatozan

NI

HI

HA

GU

ZU

ZUEK

HAREIK

natorrennatorrannatorrenan

hatorren

atorrenjatorranjatorrenan

gatozengatozangentozenan

zatozen

zatozen

atozenjatozanjatozenan

NI

HI

HA

GU

ZU

ZUEK

HAREIK

JOANOraina

Lehena

ninddoienninddoianninddoienan

hinddoian/enan

oienjoianjoienan

ginddoiezenginddoiezanginddoiezenan

zinddoiezen

zinddoiezen

oiezenjoiezanjoiezenan

NI

HI

HA

GU

ZU

ZUEK

HAREIK

noienaixueknaixuen

hoie

doiejoiekjoien

goiezgoiezakgoiezan

zoiez

zoieze

doiezjoiezakjoiezan

NI

HI

HA

GU

ZU

ZUEK

HAREIK

IBILIOraina

Lehena

nabillennabillannabillenan

habillen

abillenjabillanjabillenan

gabitzengabitzangebitzenan

zabitzen

zabitzien

abitzenjabitzanjabitzenan

NI

HI

HA

GU

ZU

ZUEK

HAREIK

nabilnabiknabin

habil

dabiljabikjabin

gabitzgabitzakgabitzan

zabitz

zabitze

dabitzjabitzekjabitzen

NI

HI

HAURA

GU

ZU

ZUEK

HAREIK

Baldintza Baldintza

baletorbaletokbaleton

baletozbaletozekbaletozen

NI

HI

HA

GU

ZU

ZUEK

HAREIK

banebilbanebikbanebin

bahebil

balebilbalebikbalebin

bagebitzbagebitzekbagebitzen

bazebitz

bazebitze

balebitzbalebitzekbalebitzen

NI

HI

HA

GU

ZU

ZUEK

HAREIK

aditz trinkoak14

EDUKIOraina

Lehena

dauketjaukatjaukenat

daukek/n

daukojaukekjauken

daukaujaukaujaukenau

dauketzu

dauketzue

daukiejaukiekjaukene

NIK

HIK

HAREK

GUK

ZUK

ZUEK

HAREIK

naukennaukannaukenan

hauk(en)an

aukenjaukanjaukenan

gauken gaukangaukenan

zauketzun

zauketzuen

aukienjaukienjaukenen

NIK

HIK

HAREK

GUK

ZUK

ZUEK

HAREIK

JAKINOraina

Lehena

nakixennakixannakixenan

hakixan/enan

akixenjakixanjakixenan

gakixengakixangakixenan

zakitzun

zakitzuen

akixienjakixienjakixenen

NIK

HIK

HAREK

GUK

ZUK

ZUEK

HAREIK

banekibanekikbanekin

baheki

balekibalekikbalekin

bagekibagekikbagekin

bazekitzu

bazekitzue

balekixiebalekixiekbalekixene

NIK

HIK

HAREK

GUK

ZUK

ZUEK

HAREIK

dakitjakixatjakizenat

dakik/n

dakijakikjakin

dakigujakixaujakixenau

dakitzu

dakitzue

dakixiejakixiekjakixene

NIK

HIK

HAREK

GUK

ZUK

ZUEIK

HAREIK

Baldintza

Deba ibarreko aditz-taulak (10)

Aramaio, Debagoiena

EGONOraina

Lehena

Baldintza

naunaknan

hau

daujakjan

gazgazakgazan

zaz

zaze

dazjazak jazan

NI

HI

HA

GU

ZU

ZUEK

HAREIK

banengobanengokbanengon

bahengo

balegobalegokbalegon

bagengozbagengozekbagengozen

bazengoz

bazengoze

balegozbalegozekbalegozen

NI

HI

HA

GU

ZU

ZUEK

HAREIK

nenguenninguanningunan

hinguen

auenjauanjauenan

gengozengingozangingozenan

zingozen

zingozen

azenjazanjazenan

NI

HI

HA

GU

ZU

ZUEK

HAREIK

aditz trinkoak 15aditz trinkoakDeba ibarreko aditz-taulak (10)

Aramaio, Debagoiena

EROANOraina

Lehena

daruetjaruatjaruenat

daruek/n

daruejaruekjaruen

daruaujaruaujaruenau

daruetzu

daruetzue

daruejaruekjarune

NIK

HIK

HAREK

GUK

ZUK

ZUEK

HAREIK

naruennaruannaruenan

haru(en)an

aruenjaruanjaruenan

garuengaruangaruenan

zaruen

zaruen

aruenjaruenjarunen

NIK

HIK

HAREK

GUK

ZUK

ZUEK

HAREIK

ERAUTSIOraina

darutsetjarutsatjarutsenat

darutsek/n

darutsojarutsekjarutsen

darutsaujarutsaujarutsenau

darutsezu

darutsezue

darutsiejarutsiekjarutsene

NIK

HIK

HAREK

GUK

ZUK

ZUEK

HAREIK

EKARRIOraina

Lehena

dakatjakarratjakarrenat

dakak/n

dakarjakakjakan

dakargujakarraujakarrenau

dakatzu

dakatzue

dakarrejakarrekjakarrene

NIK

HIK

HAREK

GUK

ZUK

ZUEK

HAREIK

nakarrennakarrannakarrenan

hakarr(en)an

akarrenjakarranjakarrenan

gakarrengakarrangakarrenan

zakatzun

zakatzuen

akarrenjakarrienjakarrenen

NIK

HIK

HAREK

GUK

ZUK

ZUEK

HAREIK

Baldintza

balakarHAREK

aditz trinkoak16 aditz trinkoak

ESAN (*io)Oraina

Lehena

dixotjixoatjixonat

dixok/n

dixojixokjixon

dixozu

dixozue

dixuejixuekjixone

NIK

HIK

HAREK

GUK

ZUK

ZUEK

HAREIK

ixonjixoanjixonan

ixuenjixuenjixonen

NIK

HIK

HAREK

GUK

ZUK

ZUEK

HAREIK

ERABILIOraina

Lehena

dabitjabixat jabixenat

dabik/n

dabiljabikjabin

dabigujabixaujabixenau

dabitzu

dabitzue

dabixejabixiekjabixene

NIK

HIK

HAREK

GUK

ZUK

ZUEK

HAREIK

nabixennabixannabixenan

habix(en)an

abixenjabixanjabixenan

gabixengabixangabixenan

zabitzun

zabitzuen

abixienjabixienjabixenen

NIK

HIK

HAREK

GUK

ZUK

ZUEK

HAREIK

Deba ibarreko aditz-taulak (10)

Aramaio, Debagoiena

GIPUZKOAKO FORU ALDUNDIA EUSKO JAURLARITZA

Laguntzaileak:

Debabarrena

Debaerdikoa

Debagoiena

ARAMAIOKO UDALA