Rrugae ArbëritRruga

e ArbëritBotim Periodik i Shoqatës “Lidhja e Intelektualëve Dibranë”. Viti II i Botimit. Nr. 4(12). Prill 2007 Çmimi: 30 lekë

cyan magenta yellow black

Adresa e redaksisë: Blloku i banesave “Gintash”, Laprakë. Tel.068 31 19 232. E-mail: Lid_gazeta@yahoo.com. www.dibra.org

Të gjithë së bashku përTë gjithë së bashku përTë gjithë së bashku përTë gjithë së bashku përTë gjithë së bashku përrrugën e progresitrrugën e progresitrrugën e progresitrrugën e progresitrrugën e progresit

NË BRENDËSI

Mundësitëe zhvillimit të Lurës

FAQE 4-5

Ambasadorjaamerikane në Shkupvizitoi Dibrën e Madhe

FAQE 7

Holanda, 4.6 mlneuro për zhvillimin

e verilindjesFAQE 6

Faik Ballanca dhefryma moderne nëtregimin shqiptar

FAQE 7

Një jetë në botëne letrave

FAQE 9

“Luftëtar i paepurpër liri”FAQE 8

Visare nga oda dibraneÇdo lis ka rrënjën e vet

FAQE 12

“Dibra në“Dibra në“Dibra në“Dibra në“Dibra nëkornizë”kornizë”kornizë”kornizë”kornizë”

Shënime në1-vjetorin e gazetës

“Rruga e Arbërit” mbushi 1 vit. Me këtë rast, e ndjejmë të do-mosdoshme të bëjmë publikë personat që kanë bërë të mun-dur botimin e saj. Deri tani ata kanë qenë anonim për lexuesin,por nuk duhet të mbeten të tillë. Ata, që mbajtën gazetën gjallëpër një vit rresht, janë biznesmenët dhe intelektualët dibranë:

1. Rakip Suli 195 000 lekë2. Musa Rriçku 195 000 lekë3. Shaban Bitri 50 000 lekë4. Huzri Hoxha 40 000 lekë5. Faik Bruçi 30 000 lekë6. Sali Shira 150 Euro

Gazeta “Rruga e Arbërit” ka gjetur mbështetje të vazhdueshmefinanciare tek zotërinjtë Musa Rriçku dhe Rakip Suli, të cilët jovetëm që kanë dhënë mbështetjen kryesore për gazetën, porkanë qenë edhe mbështetësit kryesorë të veprimtarive të Sho-qatës LID, gjatë vitit të parë të veprimtarisë së saj.Redaksia falënderon donatorët e gazetës për mbështetjen.Gjithashtu, falënderojmë edhe z. Gazmend Kërkuti nga qy-teti i Dibrës së Madhe me banim në SHBA, i cili ka bërë tëmundur publikimin e gazetës falas në Internet në faqen“www.dibra.org”, si dhe z. Naim Buci, i cili ka shtypurfalas suplementet e katër numrave të fundit të gazetës.

Financuesit e gazetës“Rruga e Arbërit” Nr.1-12

Në mënyrë që gazeta “Rruga e Arbërit” të jetë sa mëpranë lexuesit, redaksia njofton se kanë filluar abo nimetpër muajt Maj - Dhjetor 2007. (8 numra)

ABONIMI NË GAZETË PËR KËTË PERIUDHËKUSHTON 400 LEKË.

Abonimet në Tiranë mund t’i bëni pranë redaksisë sëgazetës në numrat: Cel: 068 31 19 232 ose në numratfiks (04) 357 179; 233 283.Abonimet në Peshkopi mund t’i bëni pranë librarisë“Fleta XXI”, pranë Gjimnazit “Said Najdeni”, me nr. tel:0218 4233.Të interesuarit për abonime duhet të lënë patjetër emrine saktë dhe adresën ku presin t’ju shkojë gazeta.Duke bërë abonimin tuaj, ju bëheni pjesë e gazetës!

Ju kujtojmë se nga numri 13-të e në vazhdim,çmimi i gazetës do të jetë 50 lekë

A B O N I M E

Nga BUJAR KAROSHI

Një miku im, si shumëprej jush, bleu si çdo vit

50 kalendarë “Dibra” dhe uadhuroi miqve e shokëve të tijpër Vitin e Ri! Këtë vit, njëriprej tyre ishte edhe një plaki vjetër nga Kalaja e Dodës.Plaku, pasi e falënderoinjëherë për kalendarin - dhu-ratë, u ngrit, e përqafoi edhedisa herë të tjera, pasi pa senë kalendar ishte botuar njëfotografi e “Fushës sëPonairit”, në Korab. “Mëzgjate jetën”! - thotë plakume lot në sy. - Më ke sjellëgjithë Dibrën në shtëpi. Unëdo ta vendos këtë kalendarnë krye të dhomës!”

E nisa kështu këtë shkrim,për t’ju kujtuar lexuesve tëgazetës “Rruga e Arbërit” dheshumë miqve e shokëve tanë,se, megjithëse jemi larg, njëcopë Dibër e kemi gjithmonëme vete. Por, këtë Dibër qëkemi me vete, është ajo Di-bra që kemi lënë, dikush para’90-ës dhe dikush pas ’90-ës,e ndoshta ndonjë tjetër e kalënë ditët e fundit ose men-don ta lërë.

Organizimi ynë në shoqa-ta, me simbol Dibrën, ka njëqëllim: Të kthejë vëmendjene opinionit, vendimmarrësose jo, në drejtim të Dibrës,në mënyrë që ajo të mosbraktiset, në mënyrë që atanjerëz që kanë mbetur atje,që çdo ditë e më shumë sfi-dojnë varfërinë, të kenë njëvend ku “të kapin” shpresënpër të jetuar.

Në këtë kuptim, kam men-duar dhe vazhdoj të mendoj,se përfshirja ime dhe e shumëprej nesh në një shoqatë mesynim nxitjen e zhvillimit të ini-ciativave për Dibrën, do të najepte mundësi gjithsecilit prejnesh të jepnim kontributintonë në këtë drejtim.

Këtë mendim, një vit mëparë ma përforcoi edhe z.Rakip Suli, me të cilin, edheprivatisht, kemi shkëmbyermendime e opinione përmënyrën e funksionimit tëshoqatës në përgjithësi dhegazetës në veçanti.

(Vijon në faqen 2)

Hyrja e Rrugës së Dibrës në sheshin “Skënderbej”, Tiranë Foto: Bashkim Lleshi

26 MAJ, KUVEND TEKNIKO - SHKENCOR26 MAJ, KUVEND TEKNIKO - SHKENCOR26 MAJ, KUVEND TEKNIKO - SHKENCOR26 MAJ, KUVEND TEKNIKO - SHKENCOR26 MAJ, KUVEND TEKNIKO - SHKENCORPER PER PER PER PER “RRUGËN E ARBËRIT”“RRUGËN E ARBËRIT”“RRUGËN E ARBËRIT”“RRUGËN E ARBËRIT”“RRUGËN E ARBËRIT”

Aktualisht, organizatorët kanë hartuar programin e aktivitetit dhe po punohet përpërpunimin e materialeve, në mënyrë që të bëhen sa më të kapshëm për pjesëmarrësitdhe publikun, si dhe po punohet për mbledhjen e fondeve për zhvillimin normal tëaktivitetit. MË HOLLËSISHT NË FAQEN 2

Nga SAKIP CAMI - FAQE 3

Prill2 0 0 7 2VEPRIMTVEPRIMTVEPRIMTVEPRIMTVEPRIMTARIARIARIARIARI

Drejtor: RAKIP SULIKryeredaktor: SHAQIR SKARRA

Redaksia: Hajri Mandri, Prof. Dr. Bashkim Lleshi,Prof. Dr. Shaban Sinani, Bujar Karoshi, Dukagjin Hata,

Dr. Hasan Leka, Mirvet LalaADRESA E GAZETËS: Blloku i banesave “Gintash”, Laprakë.

Tel.068 31 19 232. Tel: (04) 357 179.Email: lid_gazeta@yahoo.com

Opinionet dhe komentet e botuara nuk shprehin qëndrimin eredaksisë dhe Shoqatës “Lidhja e Intelektualëve Dibranë”.

Shoqata “Lidhja e Intelektualëve Dibranë” ka dhe numrin e sajtë llogarisë në PROCREDIT BANK

Në lek 13-661344-0001 . Euro 13-661344-0102 . USD 13-661344-0203

KËSHILLI BOTUES I GAZETËS

NJOFTIMGazeta “Rruga e Arbërit”, njofton të gjithë lexuesit dhe bashkëpunëtorët, se numri i radhës

së gazetës do të dalë çdo të diel të fundit të muajit. Për abonimet dhe shpërndarjen egazetës në adresën tuaj, duhet të telefononi në numrin e telefonit: (04) 357 179 / 233 283

ose të na shkruani në E-mail: lid_gazeta@yahoo.com

26 maj 2007, KUVEND TEKNIKO -26 maj 2007, KUVEND TEKNIKO -26 maj 2007, KUVEND TEKNIKO -26 maj 2007, KUVEND TEKNIKO -26 maj 2007, KUVEND TEKNIKO -SHKENCOR PËR “RRUGËN E ARBËRIT”SHKENCOR PËR “RRUGËN E ARBËRIT”SHKENCOR PËR “RRUGËN E ARBËRIT”SHKENCOR PËR “RRUGËN E ARBËRIT”SHKENCOR PËR “RRUGËN E ARBËRIT”

PROGRAMIOra 9 30 Prezantimi i Kuvendit Tekniko-Shkencor Prof. Dr. Nuri Abdiu, Kryetar i Shoqatës “Lidhja e

Intelektualëve Dibranë”, TiranëOra 9 40 Përshëndetje për Kuvendin Tekniko-ShkencorShpëtim Cami - Kryetar i Shoqatës “Votra Dibrane”, Dibër e

Madhe.Iljaz Kaca - Kryetar i Shoqatës “Nisma Dibrane”, Peshkopi.Prof. As. Dr. Arjan Kadiu - Kryetar i Shoqatës “Bashkësia

Dibrane”, Tiranë.

REFERATET

Ora 10 00 Prof. Dr. VALTER SHTYLLA: “Rruga e Arbërit, rrugakryesore e vendit, krahas rrugës “Egnatia” që nëlashtësi”.

Ora 10 20 Dr. Inxh. FARUK KABA, Inxh. PIRO BEDO, Prof.Dr.BASHKIM LLESHI, Dr. ORHAN SAKIQI, Inxh. TOFIKJEGENI, Inxh. OLSET HAXHIU, Inxh. SHPRESA HASANAJ:“Studim për mundësinë e ndërtimit të rrugës së Arbërit,rruga Tiranë - Dibër.

Ora 10 40 Inxh. LLAZO CAKAR, Inxh. SHEFKI HALITI: “Rruga eArbërit në territorin e Maqedonisë,Dibër-Gostivar-Tetovë-Shkup”.

Ora 11 00 Pushim për kafeOra 11 30. Dr. VESEL HOXHA ,Prof. Dr. ILIR ALLIU, Dr. NAIM

KARAJ: “Pasuritë minerale të rajonit të Dibrës që do tëvihen në lëvizje për ekonominë e tregut me ndërtimin eRrugës së Arbërit”

Ora 11. 50. Inxh. AGIM SHENJATARI, Inxh. HAKI DISHA, Inxh.ZENEL HYSA: “Pasuritë minerale të rajonit të Matit, që dotë vihen në lëvizje për ekonominë e tregut me ndërtimine Rrugës së Arbërit”.

Ora 12 10 Prof. Dr. BASHKIM LLESHI, Inxh. AVNI DIBRA:“Zhvillimi i mëtejshëm i Turizmit Malor në zonat ku do tëkalojë Rruga e Arbërit”

Ora 12 30 DiskutimeOra 13 00 Konkluzionet.Ora 13 10 Mbyllja e Konferencës.

Me nismën e disaintelektualëve dibranë dhe membështetjen e shoqatës“Lidhja e IntelektualëveDibranë”, në bashkëpunimedhe me tre shoqata meqendër në Tiranë, Peshkopi eDibër të Madhe, më 26 maj2007, në një nga mjediset eHotel “Tirana International” nëTiranë, organizohet një Kuvendshkencor mbi “Rrugën eArbërit”.

Shoqata LID ka përcaktuarkomisionin qendror organizuestë Kuvendit, komisionintekniko – shkencor dhesekretarinë e Kuvendit, të cilëtpo merren aktualisht mepërgatitjen e materialeve përkonferencën, përgatitjen einfrastrukturës së nevojshme,në mënyrë që Kuvendi tëpërcjellë pranë opinionit publikdhe instancave vendimmarrëseargumentet e domosdoshmepër ndërtimin sa më shpejtë të“Rrugës së Arbërit”.

Komisioni qendrororganizues përbëhet ngazotërinjtë: Nuri Abdiu - kryetar,Bashkim Lleshi - zv/kryetar sidhe anëtarët, Il jaz Kaca,Shpetim Cami, Rakip Suli,Musa Rricku, Shaban Bitri,Preng Doci, Shaqir Skarra.Ndërsa komisioni tekniko-shkencor përbëhet ngaInxhinierët: Faruk Kaba -kryetar, Bashkim Lleshi, zv/kryetar si dhe anëtarët AvniDibra, Ilir Alliu, Vesel Hoxha,Naim Karaj, Tofik Jegeni. Sisekretar të Kuvenditorganizatorët kanë zgjedhur: IlirStrazimiri, Hysen Uka dheBujar Karoshi.

Në fazën përgatitoreorganizatorët kanë hartuarprogramin e aktivitetit (tëdetajuar më sipër). Aktualishtpo punohet për përpunimin ematerialeve, në mënyrë që tëbëhen sa më të kapshëm përpjesmarrësit dhe publikun, sidhe po punohet për mbledhjene fondeve për zhvillimin normaltë aktivitetit. Deri tani, shumëbiznesmenë dhe qytetarëdibranë kanë konfirmuar

donacionet e tyre për Kuvendin. Donacionet e derdhura nënumrin e llogarisë së shoqatës do të bëhen publik në numrintjetër të gazetës. Sponsorizuesit kryesore të aktivitetit do tëpublikohen edhe në materialet shoqëruese të Kuvendit si nëftesat e dhe botimet që lidhen me të. Personat që kanë dëshirëtë kontribojnë për këtë aktivitet duhet të derdhin shumën ekontributit në numrin e l logarisë së shoqatës pranëPRO CREDIT BANK: Në lek 13-661344-0001. Euro 13-661344-0102.USD 13-661344-0203

Gjithashtu, njoftohen anëtarët e shoqatës si dhe të tjerë, tëcilët kanë dëshirë të marrin pjesë në konferencë, të rregjistrojnëemrat e tyre në sekretarinë e Kuvendit për të marrë ftesën edomosdoshme për të ndjekur punimet e konferencës. Kjo përarsye të një zhvillimi sa më normal të saj.

Për informacione të tjera, organizatorët kanë vendosur edhenumrat e mëposhtëm të kontaktit:

Cel: 068 40 14 434; 068 21 29 940; 068 31 19 232.Tel: (04) 233 283, 357 179.E-mail: Lid_gazeta@yahoo.com

N J O F T I MShoqata “Lidhja e Intelektualëve Dibranë”, me 26 maj

2007, ora. 9.00, në Hotel “Tirana International” zhvillon Ku-vendin tekniko-shkencor për “Rrugën e Arbërit”.

Në këtë kuvend janë të ftuar të gjithë anëtarët e shoqatës.Me këtë rast, për efekt organizimi, u lutemi gjithë

anëtarëve të marrin ftesat e aktivitetit.

(Vijon nga faqja 1)Mendimet e projektet e tij më kanë dhënë të kuptoj se,

ndoshta kjo shoqatë, në ndryshim nga të tjerat, do të kishtetë bashkuara dy anët e medaljes: Iniciativat dashamirësepër Dibrën dhe mbështetjen financiare, pa të cilën nuk mundtë bëhet asgjë. Për të mos u keqkuptuar, mbështetja finan-ciare nuk duhet kuptuar si mundësi, nga e cila ne duhet tëpërfitojmë. Jo, përkundrazi, mbështetja financiare është ga-ranci, për t’u dhënë shtysë punëve, që ato të dalin me cilësidhe të kapshme e të ndjeshme për publikun.

Këtë koncept, redaksia e gazetës është munduar ta zba-tojë gjatë një viti punë. Duke kuptuar se një gazetë, në fille-sat e saj, ka dhe vështirësi, kemi menduar disa herë gjatëprocesit të përgatitjes, se gazeta nuk do të kishte të ardhme,por, sapo vinin materialet e radhës dhe ndonjë konsultë eshpejtë në redaksi, na bënin të mendonim se gjërat popërmirësoheshin numër pas numri. Dhe kjo ndodhi vërtet. Nënumrat e parë, miq e shokë tanët, jo larg shtypit, nuk ishinoptimistë në jetëgjatësinë e gazetës. I kemi kundërshtuarvazhdimisht këto opinione negative dhe mendoj se, deri tani,në këtë përvjetor të gazetës, ne, të gjithë së bashku, kemiarritur t’i përcjellim opinionit një anë tjetër të dukjes sëgazetës: Një rritje të saj në drejtim të cilësisë, duke e afruarme standardet e shtypit të sotëm.

Por, tani, pas një viti, “Rruga e Arbërit” ka nevojë për mëshumë bashkëpunëtorë, për më shumë lexues e për mëshumë energji. Në këtë kuptim, dua të shpreh disashqetësime e probleme për vazhdimësinë normale të gazetës.

Së pari, për problemin e shpërndarjes dhe abonimeve.Personalisht, duke qenë se kam përgatitur për shtyp shumë

gazeta të ngjashme me gazetën e shoqatës sonë, kam men-duar që e jona të jetë e një stadi më të lartë. Në ndryshimnga të tjerat, kam menduar që gazeta “Rruga e Arbërit” tëgjejë treg, jo të dhurohet apo falet. Unë nuk jam kundër pa-rimit të faljes së gazetës, por jam kundër parimit të faljes sëgazetës atij që nuk e lexon, atij që nuk është i interesuar përtë ose më e keqja, atij që e lexon përciptazi dhe pastaj gjykonpërciptazi. Prandaj, shtrirja e abonimeve është një rrugë emirë dhe e sigurt, në mënyrë që gazeta të shkojë sa mëshpejt tek lexuesi.

Problemi i dytë lidhet me shtimin e bashkëpunëtorëve. Në12 numra gazetë, numër pas numri, bashkëpunëtorët janërritur. Jo vetëm brenda vendit, por edhe nga jashtë, nga Ameri-ka e Suedia. Natyrisht, me shtimin e bashkëpunëtorëve ësh-të e nevojshme edhe shtimi i numrit të faqeve të gazetës. Nëkëtë kuptim, për të mos rritur shpenzimet financiare, është inevojshëm, ndoshta, “sakrifikimi” i ngjyrave. Ngjyra në njëgazetë duhet të jetë fjala e shkruar. Një pjesë, sado e vogël,e botuar nga gjithkush, është një përgjegjësi e madhe dhenjë nder, natyrisht.

Shtimi i bashkëpunëtorëve lidhet edhe me problemin ehapjes së gazetës. “Rruga e Arbërit”, në 12 numra jetëgjatë-si, ka qenë gjithmonë një gazetë e hapur. E hapur, në kup-timin e përfshirjes në debat për çështje e probleme të ndry-shme, por edhe e hapur, në kuptimin e një dritareje, ku çdodibran të gjejë hapësirën e tij për të shkruar. Kështu, “Rrugae Arbërit” mbetet, tani pas një viti, më shumë se kurrë, njëgazetë që pret shkrime. Pret shkrime nga gazetarët e vjetërdibranë, pret shkrime nga historianët dibranë, pret shkrimenga komunarët e rinj, drejtuesit vendorë të Dibrës, Bulqizës,Matit e Tiranës, në mënyrë që gazeta të bëhet një vend de-bati. Atje ku ka debat, ka edhe progres.

Dashuria jonë për Dibrën nuk ndryshon. Të gjithë e duamnjëlloj; njëlloj ne, njëlloj edhe ju, ashtu si dhe plaku që donte“një copë Dibër”, varur në dhomën e tij. Por, në ndryshim ngaai, ne nuk na mjafton “Dibra në kornizë”, ne kemi shumëgjëra për të bërë për të, në mënyrë që ta kemi Dibrën mëpranë, në të gjitha ditët e vitit. Ndaj, edhe këmbëngulja jonëpër nxitjen e frymës për ndërtimin e “Rrugës së Arbërit” vazh-don të rritet dita-ditës.

Këtë shkrim po e mbyllim me një thënie të bashkëpunëtorittonë, Gazmend Kërkutit, nga Amerika: “Në përgjithësi, të gjithëdibranët mundohen që ëndrra e “Rrugës së Arbërit” të bëhetrealitet. Mos harro: KONTRIBO... Të paktën, fol me miqtë e tupër këtë temë, ngri zërin për këtë projekt! Gjërat nuk bëhenbrenda natës..., kuptohet, por, të paktën, të përpiqemi të çojmëkëtë ëndërr një hap përpara, drejt realizimit.”

“Dibra në korniz딓Dibra në korniz딓Dibra në korniz딓Dibra në korniz딓Dibra në kornizë”

Prill2 0 0 73 OPINIONOPINIONOPINIONOPINIONOPINION

Nga SAKIP CAMI

Para pak kohësh, Qeveriapërgatiti dhe së shpejti do

të çojë për miratim në Kuven-din e Shqipërisë ligjin “për kon-censionet”. Ky ishte një lajm imirë për të gjithë ata që men-dojnë dhe luftojnë për zhvillimine gjithanshëm të vendit. Mekëtë nuk dua të them se kaedhe njerëz që mendojnë përtë kundërtën, por skepticizmi ityre është tejet i dëmshëm përne shqiptarët, që kemi humburshumë kohë në zhvillimetdemokratike dhe në ekonom-inë e tregut.

Menjëherë mëndja më shkoitek “Rruga e Dibrës” ose tek“Rruga e Arbërit” ashtu siç kafilluar të thirret tani nga sh-qiptarët anë e mbanë vendit.Tani thashë me vete erdhi mo-menti, për ta ndërtuar këtërrugë, aq të çmuar dhe tëkërkuar nga shqiptarët, sepseShqipëria tashmë ka biznes-menë të fuqishëm që e marrinpërsipër ta ndërtojnë mekonçension këtë rrugë, pa jahequr të drejtën edhe firmavetë huaja që do të konkurrojnëapo do ta marrin përsipër tandërtojnë atë. Tani është kohatë mos mendojmë se kush poe bën një punë të mirë për Sh-

Të gjithë së bashku përTë gjithë së bashku përTë gjithë së bashku përTë gjithë së bashku përTë gjithë së bashku përrrugën e progresitrrugën e progresitrrugën e progresitrrugën e progresitrrugën e progresit

Jemi shumë të vonuar me “Rrugën e Arbërit”qipërinë, përse po e bën, sa fi-ton ai e pyetje të tjera cinikeqë na kanë lënë kaq shumëprapa. Tani është koha të ndër-tojmë sa më shpejt që të jetë emundur, të korrigjojmë sa mëshpejt që të jetë e mundur, tëfutemi në shinat e vërteta dhetë heqim dorë nga eksperimen-tet pa fund në politikë dheekonomi.

Tani është koha të heqim dorënga xhelozitë se kush e bëri këtëapo këtë vepër madhore përkombin se vetëm historia ështëajo që do të merret me këtëproblem dhe siç e dimë historiashkruhet më vonë, ndaj duhett’ia lemë asaj të gjykojë përmeritat e gjithsecilit.

“Rruga e Arbërit” është njërrugë e vjetër që ka lidhur his-torikisht Tiranën me Dibrën.Nuk është rrugë vetëm e di-branëve siç duan ta servirin disapër t’ia ulur vlerat, por e gjithëshqiptarëve nga Jugu në veri.Tani, aktualisht, Tirana lidhetme Dibrën me një rrugë të gjatë183 km, në itinerarin Tiranë –Milot – Burrel – Klos – Bulqizë- Bllatë (Doganë) - Peshkopi.Me realizimin e ndërtimit tëkësaj rruge, studimi i fizibilitetittë së cilës ka përfunduar, ngaTirana mund të shkohet nëDibër për një orë dhe nëpërm-

jet 72 km. Pra qytetarët dibranëbrenda dhe jashtë Shqipërisëkursejnë 111 km rrugë të stër-mundimshme, kursejnë kohë,para, karburant, etj., dhe mbitë gjitha largojnë lodhjen dhestresin e rrugës së gjatë.

Leverdia ekonomike e kësajrruge është jashtëzakonisht emadhe, pasi qytetarët e Dibrës,Strugës, Tetovës, Gostivarit,Kumanovës dhe Shkupit nuk dotë shkojnë më në asnjë vendtjetër për pushime veçse nëDurrës, Shëngjin, Vlorë e Sa-randë. Pra në planin ekonomiknuk fitojnë vetëm dibranët porgjithë shqiptarët, vlonjatët, sa-randiotët, tiranësit, durrsakët,matjanët, bulqizakët, etj.Zotërinj deputetë e pushtetarë,

Me “Rrugën e Arbërit” jemishumë të vonuar, prandaj tëmos vonohemi më. Tani ngaVendimi i Qeverisë, që mbandatën 14 tetor 1996 kanë kalu-ar tashmë 10 vjet. Jemi në pritjetë një vendimi tjetër, dhe pikër-isht të miratimit të ndërtimit mekonçension të kësaj rruge merëndësi strategjike, kombëtaree ndërkombëtare, që do t’i japnjë bum të paparë zhvillimit tëekonomisë dhe veçanërisht tëturizmit në këtë zonë.

Për ata që nuk e njohin itin-erarin e rrugës së re shpjegojmë

se ajo do të kalojë nga Tirana(Kafja e Rremës) tek Ura eBrarit (objekt muzeal me vleratë veçanta) në Shupal, Murrizë,Guri Bardhë, Ura e Vashës,Bulqizë, Shupenzë, Gjoricë menjë gjatësi 72,6 km. Qyteti iBurrelit nga 98 km larg Tiranës,pas ndërtimit të kësaj rrugëndodhet vetëm 52 km larg, Klo-si nga 115 km larg, do të ndod-het vetëm 35 km larg, Bulqizanga 131 km, do të ndodhetvetëm 51 km larg. Pra me pakfjalë dhe me pak humor, për tado të thotë ta pinë kafen emëngjesit në Tiranë, tëmbarojnë punë dhe të kthehenpërsëri e të hanë drekë në sh-tëpinë e tyre.

Kur e pyeta një shkodran sesi po e ndieni veten pasndërtimit të autostradës Tiranë- Shkodër, shkodrani si zakon-isht me humor u përgjigj :” Mëmirë prishet, kafen e mëngjes-it, tash e pimë në Tiranë.

Tani është radha e dibranëveqë ta pjekin kafen e mëngjesitnë Tiranë, dhe anasjelltas.

Tani është koha të punojmëtë gjithë së bashku për rrugëne progresit. Dhe sic e thamëmë lart, jo vetëm për të mirëntonë, si dibranë, por për tëmirën e gjithë shqiptarëve. Përtë mirën e Shqipërisë!

URIME DHEMESAZHE PËR

NJË VJETORIN EGAZETËS“RRUGA EARBËRIT”

Lugina piktoreske e lumit të Tiranës, nga do të kalojë Rruga e Arbërit. Djathtas, gjurma e rrugës së vjetër. 23 prill 2007. Foto: Bashkim Lleshi

ISUF MIHA, Durrës: Nukkam fjalë e shprehje për tëuruar gazetën “Rruga e Ar-bërit”. I kam lexuar të gjithënumrat që kanë dalë deri tanidhe them me bindje të plotëse jeni në rrugë të mbarë.Ju, si staf gazete, keni bërëvërtet një punë të madhe. Ikeni dhënë Dibrës dhe di-branëve kudo që ndodhennjë gazetë ndryshe, njëgazetë enciklopedike. Edhenjëherë ju lumtë! Vazhdoninë këtë rrugë se patjetër in-telektualët do t’i keni pas.Urime në këtë përvjetor. Jonjë vit por vite e vite me radhëkemi besim se do të ndero-ni Dibrën dhe dibranët. Edhenjëherë sinqerisht urime!

VELO CFARKU, Tiranë:Kjo gazetë, ndonëse më ereja në tregun e shtypit, jovetëm ka ravijëzuar fizionom-inë e saj, por është bërëshumë e pranishme në rre-thin e gjerë të lexuesve. Ajo,sipas meje, prek problemetë një rëndësie të veçantë jovetëm për Dibrën, por meinteres të jashtëzakonshëmdhe në shkallë kombëtare.Merita e stafit tuaj është seju i keni dhënë një profilbashkëkohor, me një para-qitje tipografike që konkurronme sukses shtypin e sotëm.Gazetën e bëjnë të cilë-sishme e interesanta prob-lemet që ngre, duke tërhequrfirma autoritare. Kjo ështëmeritë e stafit tuaj. Ju urojsuksese të mëtejshme!

AGIM KABA, SHBA:Para dy diteve fola me vel-lane tim Faruk Kaba, qe ba-non ne Tirane, dhe ai me ftoiqe te asistonja ne nje kon-ference mbi rrugen e Arber-it, per te cilen Faruku ka kry-er shume studime vite mepare. Natyrisht une punojakoma dhe jam inxhinjer nendertim ketu ne Amerike sirrjedhim me gjithe deshirene madhe nuk mundesha t’ipergjigjesha pozitivisht timvellai. Une i dergova atij njeshkrim si e kujtoj une rrugene Arberit apo te Dibres sic equanim ne ne Tiranen eviteve me pare. Rastesishtne kompjuter hasa ne ketegazete fantastike qe ju drej-toni dhe u befasova me larm-ine e kompetencen e shkri-meve ne te. Pamvaresishtse kam lindur ne Tirane pore gjithe familja ime ishim ejemi dibrane te kulluem, gjeper te cilen jemi krenare. Dote kisha deshire te botonitshkrimin tim ne se e shihnite arsyeshme. Ne se mepergjigjeni e pranoni shkrimete tilla une mund t’ja u nisne kete emai. ju kujtoj sekam botuar rralle shkrime tendryshme vite me pare dheketu ne Amerike per gazetenIlyria. Sidoqofte ju uroj shen-det e pune te mbare e mireu degjofshim!P.S. Shkrimin e z. AgimKaba e presim të na vijëdhe do e botojmë në num-rin e radhës. (Redaksia)

Prill2 0 0 7 4PERSPEKPERSPEKPERSPEKPERSPEKPERSPEKTIVËTIVËTIVËTIVËTIVË

Lura e malësorëve trima e të zgjuar, Lura epasurive mbitokësore e nëntokësore dhe e

bukurive natyrore, së shpejti do të jetë edheLura e prodhimit të energjisë elektrike

Mundësitë e zhvillimit të LurësMundësitë e zhvillimit të LurësMundësitë e zhvillimit të LurësMundësitë e zhvillimit të LurësMundësitë e zhvillimit të Lurës

Pamje e Fushë Lurës

Pamje e Kreje Lures.

Nga Prof. Dr. BASHKIM LLESHI

Shkak per shkrimin e ketij artikullieshte kryerja e Studimit per

ndertimin e tre H/C te vegjel per shfryte-zimin Hidroenergjitik te lumit Molla eLures nga Shoqeria “ERDAT Energji”Sh.p.k. me Administrator djalin e LuresPreng Docin, studim i cili ka mbi 2 vjetqe ka perfunduar dhe megjithe munge-sen e madhe te energjise elektrike neshkalle kombetare, vetem para dy mua-jsh u muar drita jeshile e miratimit ngaOrganet Qendrore te Pushtetit, per tefilluar punen per ndertimin e tyre.

Por si nje nga njohesit e vjeter te pa-surive nentokesore e mbitokesore, tebukurive natyrore, te historise e zakon-eve te Lures nuk mund te vazhdoj sh-tjellimin e ketij problemi pa permendurshume shkurt disa nga kujtimet qe mejane skalitur ne mendje gjate punes timeafro 40 vjecare, per Luren e Lurjanet.

Sapo mbarova shkollen e larte meemeruan ne Ndermarjen gjeologjike teBulqizes dhe si gjeolog i ri qe isha neJanar te vitit 1969 me emeruan ne Ekipine Lures te Ekspedites se Peshkopise.

Per te shkuar ne Lure ne ato vite nukkishte rruge automobilistike, nga Cidh-na e Lan Lura, por shkonim nga Pesh-kopia ne Bulqize, Burrel, Milot, Rubik,Rreshen, Kurbnesh, flinim nje nate neKurbnesh dhe te nesermen arrinim neLure.

Mungesa e rruges automobilistikedhe largesia nga Bulqiza ku ishte Drej-toria e Ndermarjes gjeologjike te Bul-qizes qe kryente punime gjeologjike pergjithe rrethin e Dibres kane bere qe neLure te kryhet nje volum i kufizuar pun-imesh gjeologjike te cilat erdhen dukeu shtuar sidomos pas ngritjes se Eks-pedites Gjeologjike te Peshkopise nevitin 1968.

Vetem ne vitet shtatedhjete te shek-ullit te kaluar me zhvillimin e sektorevepyjore u be e mundur lidhja e Lures merruge automobilistike me Peshkopinenga Arrasi, Cidhna e Lan Lura si dhe nedrejtimin tjeter nga Mbas Deja, Vanasi,Liqejt e Lures, duke u lidhur me rrugenekzistuese qe vinte nga Krej Lura neLuren e vjeter e Fushe Lure. Me vone uhap rruga nga Krej Lura per ne PregjeLure e Arre Molle, ndersa shume zonasi Vlashaj, Lajthiza etj.edhe sot nukkane rruge automobilistike. Duhet thek-suar se edhe rruget e hapura janeshume te veshtira, te pa mirembajturae pothuajse te pakalueshme, sidomosajo nga Cidhna e Lane Lura dhe rruga eArre Molles, te cilat duan mirembajtje,riparime e permiresime per tu perdorur.

LURA MBAN POSHTE SAJ PASURITE MEDHA NENTOKESORE

Ne Lure punimet e para te kerkim ri-levimit jane kryer nga gjeologet Sovje-tike, me vone jane kryer disa punime tekerkimit per krom dhe hekur nikel ngaNdermarja gjeologjike e Rubikut dhe nevitin 1968 filluan punimet e para te kerkimrilevimit dhe kerkim revizionimit ngaNdermarja gjeologjike e Bulqizes.

Ne vitet 1968 e 1969 u krye rilevimigjeologjik ne shkalle 1:10 000 i masivitte Lures nga Ekipi i rilevimit te Nder-marjes Gjeologjike te Bulqizes i drejtu-ar nga Gjeologu dhe petrografi i vjeterdhe me eksperience, Agim Dobi ngaGjirokastra.

Ne vitin 1969 mua me caktuan neekipin e kerkimit te kromit ne masivin eLures.

Ne Lure fillova per here te pare te ush-troj profesionin e bukur te gjeologut. Uneisha i pari gjeolog dibran qe dy vitet epara te punes i bera ne Ekipin e Luresse bashku me tekniket e vjeter dibraneAli Bardhi e Adli Baholli.

Edhe pasi u largova nga Ekipi i Luresdhe fillova pune ne Bulqize ne fillim sigjeolog dhe me vone si Krye Gjeolog i

Ndermarjes Gjeologjike te Bulqizes,vazhdimisht i kam ndjekur me perpare-si punimet per sqarimin e perspektivesper minerale te dobishme te rajonit teLures, por volumet e medha te punimeveqe kryheshin ne vendburimin e kromitte Bulqizes dhe largesia nga Drejtoria eNdermarrjes Gjeologjike te Bulqizes,kane bere qe ne pergjithesi ne zonen ePeshkopise dhe ne vecanti ne Lure tekryhen nje volum me i kufizuar punimeshte kerkim zbulimit te mineraleve tedobishme.

Ne fund te viteve shtatedhjete dhe nefillim te viteve tetedhjete kur une fillovapune ne Institutin e Studimeve dhe Pro-jektimeve te Gjeologjise dhe Minjerave,Grupi i prognozes se kromit ne Institutne bashkepunim me Ndermarjengjeologjike te Bulqizes, pas Studimit teprognozes se masivit me perspektiv permineralin e kromit, atij te Bulqizes, kreuStudimin per perspektiven dhe prog-nozen per krom te masivit te Lures, dhepo ne ato vite une pergatita Disertacio-nin per doktorature ne fushen egjeologjise dhe jo rastesisht e kamzgjedhur temen e disertacionit per ma-sivin e Lures, por sepse edhe ky masivashtu si dhe masivet e tjere ultrabazikelindore te vendit tone jane perspektiveper krom dhe minerale te tjere te dobish-em, dhe sqarimi i metejshem i perspe-ktives se tyre varet nga shkalla e inten-sifikimit te punimeve gjeologjike tekerkim zbulimit.

Ne ato vite edheStudimi i kryer perLuren nga Instituti ne bashkepunim meNdermarrjen e Bulqizes, nje studim iplanifikuar nga shteti ne zbatim te ori-entimeve te kohes per te punuar nemasivet me perspektive e te pa shkeluru perdor si nje argument per te me cile-suar se kisha sabotuar dhe isha nekundershtim me orientimet sepse kishahequr grupin e Institutit me qellim ngaBulqiza, per te punuar ne “Luren time”sic u shpreh ne ato kohe nje drejtueskryesor partie e shteti i asaj kohe etj.Per kete dhe disa probleme te tjera tesajuara me larguan ne ato vite nga In-stituti, por nuk u desh shume kohe porvetem 3-4 vjet per tu sqaruar gjithcka eper tu vertetuar e kunderta dhe une, ngai derguar, nga ish udheheqja e Minis-trise per edukim ne Gjeologjne e Ti-ranes, brenda 4 vitesh , kolektivi i kesajNdermarje, kundershtoi kandidaturen esjelle nga udheheqja e Dikasterit perDrejtor te Ndermarjes dhe me zgjodhimua te drejtoj kete ndermarje, dhe njepjese te vendosmerise time ia dedikojedhe viteve qe kam punuar e mesuar

ne Lure.Pas kryerjes se ketij studimi ne ma-

sivin e Lures u gjeten edhe dy vend-burime te reja ku filloi shfrytezimi ikromit, ne Hurdhat e Tolles dhe ne MbasDeje.

NE KERKIM – ZBULIMIN DHEVLERESIMIN E PASURIVE NEN-TOKESORE TE RAJONIT TE DI-

BRES NE PERGJITHESI DHEZONES SE LURES NE VECANTI

KANE DHENE NJE KONTRIBUT TEMADH E TE RENDESISHEM SPE-CIALISTET GJEOLOGE DIBRANE

Edhe sot qe kam mbushur rreth 40vjet qe punoj ne sektorin e gjeologjise ikujtoj vitet qe kam punuar e mesuar neLure. Vazhdimisht e kujtoj Luren e bukurte pasurive minerale te kromit ne Blac,Kumbull, Krej Lure, Hurdhat e Tolles,Mbas Deje, Lajthize e Dodaj, hekur ni-kelit e nikelit silikat, nga Lajthiza derine Nome, te bakrit ne zonen Pregje Lure– Arre Molle, te gureve dekorative ofioli-tike e karbonatike etj. qe jane pershk-ruar mjaft mire ne botimin e muajit sh-kurt 2006 te gazetes “Rruga e Arberit”nga gjeologu i vjeter e pasionant dibranDr.Vesel Hoxha i cili eshte nje nder spe-cialistet dibrane qe ka dhene nje kon-tribut te madh e te rendesishem sigjeolog dhe drejtues i EkspeditesGjeologjike te Peshkopise per shumevite, qe se bashku me shume inxhin-jere te tjere dibrane si Sefedin Qorlaze,Hasan Hajdari, Gani Gurra, Esat Man-jani, Selim Muca, Sakip Elezi, NexhatHysa, Sefedin Shabani, Ilir Alliu, Sabri

Hoti, Saim Keta, Veip Gjoni, NaimKaraj,Agim Mazreku, Adil Alku, BujarToci, Emrulla Kolgjini, Mustafa Manjani,Myftar Islami Xhemal Mena etj.apo tekni-ket e vjeter te gjeologjise si NexhatLami, Enver Vorfi, Dilaver Miftari, RasimHyseni, Arif Nesimi, Ali Bardhi, NaimMuca, Adli Baholli, Dogjan Dervishi,Ramazan Paci, Xhelal Suli, Ali Spahiu,Nazif Aga, Qamil Ndreka, AhmedanShkurta, Ymer Toluli,Fatmir Alla, Skend-er Likalla, Irfan Agolli, Sherife Bodurri,Vjollca Snalla, Muharrem Sturce, Ra-mazan Sulejmani, Isa Mandri, KaloshDedja, Nexhmije Keshi, Hasan Lalaetj.etj.qe te gjithe se bashku kane dhenenje kontribut te rendesishem ne njohjene pasurive nentokesore te rajonit te Di-bres etj

ME NDERTIMIN E RRUGES DURRES– KUKES – PRISHTINE EDHE

PARKU I MADH TURISTIK I LURESDO TE JETE ME AFER TIRANES EDURRESIT DHE DO TE SHFRYTE-ZOHET ME SHUME NGA TURISTET

E VENDIT DHE ATO TE HUAJ

Kujtoj Luren e bukur te liqejve, kujtojliqenin e Luleve, liqenin e Zi apo liqenine Madh, kujtoj fushen e Pelave, njefushe e bukur ne mes te pishave e mbu-luar me bar sikur te ishte nje tapet imadh me ngjyre jeshile, fushen e bukurte Vanasit e Gurin e Vashes, kujtoj per-roin e bukur te Molles se Lures me ujine tij kristal qe furnizohet nga liqejt dhebjeshket e Lures, kujtoj keto bukuri terralla natyrore te cilat deri me sot nukjane shfrytezuar nga turistet vendas dhete huaj , por me ndertimin e rrugesDurres – Kukes – Prishtine edhe Luraky park i madh turistik i vendit tone dote afrohet me Tiranen e Durresin duke idhene nje hop te madh zhvillimit te tur-izmit malor.

Keshtu per tu lidhur me aksin krye-sor te kesaj rruge qe do te kaloje negryken e Fanit te Vogel do te duhenvetem 25-30 km rruge, pra parku i madhi liqejve turistike te Lures do te jete aferketij aksi kryesor rrugor vetem 25-30 kmnga te cilat, 15 km. nga Liqejt e Luresne Krej Lure dhe ne zonen e Oroshitjane rruge ekzistuese qe kerkon vetempermiresime ndersa vetem 10 km. ngaKrej Lura ne Nenshejt e Bisake ose KrejLure – Bulshar – Reps duhet te hapenrruge e re. Me ndertimin e kesaj rrugedo te shkohet nga Tirana deri tek liqejte Lures per 2 ore, duke e afruar ketepark te madh turistik Kombetar me Ti-ranen dhe Durresin.

Edhe ndertimi i rruges se Arberit dote afroje Parkun e madh Kombetar teLures me Tiranen e Durresin duke vazh-duar nga Klosi ne Lis, Vinjoll, Mbas Dejene Gurin e Vashes, e duke vazhduarneper pjesen jugore te Parkut turistikte Lures ne pjesen jugore te tij deri tekliqejt e Lures.

Prill2 0 0 75 PERSPEKPERSPEKPERSPEKPERSPEKPERSPEKTIVËTIVËTIVËTIVËTIVË

LURA KA NXJERRE VEPRIMTARETE SHQUAR TE PUSHKES, TE

MENDJES E TE PUNES.

Ne Lure u njoha jo vetem me terreninpor edhe me historine e Lures, me njerez-it, me malesoret e zgjuar, trima e te urtete Lures, me malesoret qe ishin pasard-hesit e Llesh Nikoll Docit, prijesit te 300Duvakeve te kuq, te Kol Bib Docit, HasanKaces e Halil Menes te Lidhjes sePrizrenit, te Ali e Sufe Menes dhe DemePerlekes qe dhane jeten per mbrojtjen eShkodres nga Serbo-Malazezet, te DomNikoll Kacorrit, Nen Kryetar i Qeverisese Pare Kombetare te Ismail Qemalit,te Komandantit Ibrahim Gjoci, bashke-luftetar i patriotit Elez Isufi kunder Ser-beve, te Heroit te Popullit Gjoke Doci qedha jeten per clirimin e vendit, me male-soret qe ishin te zote te pushkes, tepunes e te kuvendit qe ishin te zote tekuvendonin edhe ne kuvendet e burrave.

Lura me beri qe ne moshe te re tenjihem me jo vetem me gjeologjine, poredhe me historine e saj.

Ne ato vite patrioti dhe nacionalistidibran, Aqif Lleshi nje nga kreret e Di-bres, qe cdo vere vinte per pushime nefshatin e tij te lindjes ne Zogje, kur morivesh se me kane caktuar me pune neLure u gezua dhe filloi te me tregonteper Luren duke me thene se edheparaardhesit e fshatit tone Marku , Lekadhe Lleshi, 3 djemte e Zogjut nga kamarre edhe emrin fshati Zogje, kaneardhur nga Lura dhe per kete udha neveri te fshatit Zogje qe shkon per ne Gju-ras e Selishte quhet Udha e Lures, sepseZogju me 3 djemte i larguar nga Mirditasipas te dhenave te hereshme, ka push-uar nje nate tek miqte e tij ne Lure, tenesermen ka udhetuar gjithe diten nedrejtim te Gjure Lures, liqejve dhe pyjevete Lures dhe kur kane kaluar ne zonen epa njohur prej tyre, te Lukanit e te Sel-ishtes i ka zene nata. Pas mesnate atokane zbritur nga Prati e Gjurasi ne Li-vadhet e Epra te Zogje, ku jane ulur perte pushuar dhe kur ka zbardhur dita kanepare rrugen nga kishin zbritur, duke thenese kjo eshte Udha qe kemi ardhur ngaLura, sepse fshatrat nga kishin kaluarnaten si Lukanin, Selishten e Gjurasinnuk i njihnin dhe sot e kesaj dite ajo udhemban emrin Udha e Lures.

Aqif Lleshi si pjesemarres i KuvenditHistorik te Lures, me ka folur per Ven-dimet e rendesishme te ketij Kuvendipluralist, me ka folur per Lurjanet, perburrat e Lures qe kane marre pjese nekete kuvend, krahas krereve te tjere na-cionaliste te Dibres e Shqiperise seVeriut si, Ibrahim Gjoci, Bajram, Tahir eLlan Mena, Hazis Arifi, Preng Gjergji eGjon Biba, Met Hoti etj.

Qysh ne ato vite dhe me vone u njohame veprimtaret e shquar te Lures qepunonin ne organet drejtuese te push-tetit dhe te ekonomise te rrethit te Di-bres ne qytetin e Peshkopise, ne Luredhe ne zona te tjera si: Gjon Deda, Ah-met Perleka, Lek Rajta, Ahmet Kacorri,Osman Murati, Sali Ajazi, RamadanAjazi, Bib Doci, Hilmi Kolgjegja, Bajram

Cuku, Dali Buci, Ramazan Vladi, Mus-tafa Doci, Nikoll Kola e Ndue Kola, IsufMurati, Maliq Buci, Dod Vladi, BardhokRajta, Skender Perleka, Musa Vladi,doktoret Ndrec Vladi e Preng Doci, ush-taraket Gjergj Vladi e Ali Koceku eshume te tjere,qe punonin e punojne jovetem ne Lure por ne gjithe vendin, u njo-ha me kuadrot drejtuese qe punonin neato vite ne Lure si: Nezir Buci, Ali Leka,Osman Musa, Sherif Peka , Murat Vladietj.

Me kujtohet Sherif Peka, nje burre iurte , fjale pak, i zgjuar e punetor, ishKryetar i Kooperatives se Arrmolles, qesa here vinte ne Krej Lure e Lajthize, vintee na bente ndonje vizite tek Cadrat eGjeologjise ku ne jetonim dhe ne Tetorte vitit 1970 kur ne Lajthize kullosnin tu-fat e deleve te ardhura nga Lezha,mileshin afro 200 dele dhe jepnin vetem1-2 kg. qumesht, Sherifi u kishte leneporosi barinjve qe deri kur delet te japin1 kg. qumesht, ate do ta ndani pergjy-sem, 0,5 kg. do ta dergoni tek cerdhja efemijeve ne Drobaj te Lajthizies dhe 0,5kg. do tua dergoni gjeologeve qe jetojnene Lajthize ne cadra.

Edhe sot pas rreth 40 vjetesh nukmund te harroj punetoret e gjeologjise tecilet kane punuar ne Blac, Krej Lure,Kesule te Lures, Kumbull e Lajthize nevitet 1969 e 1970, si Pjeter Rajta, GjergjRajta, Vlash Kacorri, Mark Ndue Doci,etj. nga Krej Lura, Skender Docin e Rust-em Cukun nga Fushe Lura, ZjarmetarinAli Buci nga Vlashaj, minatorin dhe ar-matorin e talentuar Mark Lleshi nga Laj-thiza e Pertejme, Mark Nikollin e GjergjGjonin nga Drobaj, Pal Qokun nga lagjaQokaj, Jonuz Peken nga Arre Molla eshume te tjere.

Nuk mund te le pa kujtuar malesorete zgjuar , trima, te urte e te mencur teketyre aneve si Tat Gjyshin e Drobajveme automatik qe ruante dyqanin, LalPjetrin e urte te Drobajve, Ndue Qokunnga Qokaj, apo Lal Deden e Lajthizesse pertejme, me gjoksin e hapur e metrup te gjate e te fuqishem qe te dukej sindonje Dragua nga ato qe tregohen neperralla, qe pjesen me te madhe te ko-hes e kalonte ne kasollen ne perrua neLajthizen e pertejme, apo Kol Bushin ePregj Lures, nje plak i mencur qe dintete ndante kanun e te kuvendonte ne ku-vendet e burrave.

Kur shkoja per te kontrolluar punimetne Dodaj, kaloja nga Arre Molla neperLagjen Sumaj siper nje shtepie te mad-he afer perroit te Dodajve qe nga banoretvendas mesova se ishte shtepia e Male-sorit te zgjuar, trim e bujar, Llesh ZefDocit.

Me Llesh Zefin, une kur isha ne Lure,nuk mu dha mundesia te takoheshasepse ai ne ate kohe punonte Kryetar iLokalitetit ne Zall Dardhe dhe si malesori drejte e i ndershem qe ishte ne sistem-in e kaluar ka patur edhe perplasje eperipeci te shumta, por malesoret e aty-re aneve ma kishin pershkruar, portretine tij ashtu sic ishte, nje burre i gjate metrup te fuqishem, trim , te zgjuar dhemikprites. Shume vite me vone jamtakuar me Llesh Zefin ne Tirane dhe kurjam takuar per here te pare me doli para-sysh ai burre malesor qe me kishin per-shkruar bashkefshataret e tij shume vjetme pare.

Ne Tirane u njoha dhe me 4 djemte eLlesh Zefit me Prengen i cili punontebashke me mua ne Gjeologjine e Tiranesne profesionin e topografit, me Doden,Deden dhe Gjonin te cilet u shkolluanne Tirane ne vitet tetedhjete, duke banu-ar ne shtepine e Vellait te madh Preng-es ne nje hyrje nje dhome e nje guzhinene Koder Kamez.

Ne vitet e para te demokracise,djemte e Llesh Zefit, nen drejtimin e Inx-hinjerit te ndertimit, Dode Docit, formuanKompanine “LURA”, nje nder Kompan-ite e para te ndertimit qe ushtron aktivi-tetin e saj ne Tirane, Durres e Lezhe.

Nga malli qe kane per vendlindjen etyre dhe te te pareve te tyre, paveresishtnga largesia per aresye komunikacioni,ato vazhdimisht organizojne guida turis-tike per vehte dhe shoket e miqte e tyre,per te kaluar ndonje feste, si ajo e Shen-Kollit dhe Shen Merise, festa tradiciona-le te Lures, apo ndonje dite pushimi nezonen e bukur te liqejve te Lures.

Keto jane malesoret qe jeten e tyre ekane te lidhur me Luren, me vendlindjene tyre. Kjo dashuri per vendlindjen i kabere djemt e Llesh Zef Docit te mendojneper zhvillimin e Lures, Kjo dashuri pervendlindjen e beri djalin e madh te LleshZefit , Preng Docin, Drejtuesin e Sho-qerise “ERDAT Energji”Sh.p.k. e krijuarne vitin 2004, te ndermarre studiminHidroenergjitik te lumit Molla e Lures, qe

F

Lura e pasurive nentokesore e mbitoke-sore, Lura e liqejve dhe bukurive naty-rore te kthehet edhe ne burim energjie jovetem per Luren por edhe per vendin.

LURA E PASURIVE MBITOKESOREE NENTOKESORE, LURA E TUR-

IZMIT E BUKURIVE NATYRORE SESHPEJTI DO TE JETE EDHE LURA EPRODHIMIT TE ENERGJISE ELEK-

TRIKE.

Pasi u njoha me interesimin e kesajShoqerie per ndermarrjen e ketij investi-mi, une si njohes i zones se Lures nefund te vitit 2004 perfundova Studimin“Mbi kushtet gjeologo-inxhinjerike dhehidrologjike te lugines se lumit Molla eLures” per realizimin e Skeme-idese seshfrytezimit energjitik te ketij lumi dheme kerkese te po kesaj Shoqerie ne Ja-nar te vitit 2005, Instituti Hidrometere-ologjik perfundoi Studimin “ Hidrologjia eHidrocentraleve te Lures “ nga studjues-it Prof.As.Dr. Vangjel Mustaqi, Msc.Safet Sula dhe Inxh. Hidroteknik DanielShuaipi.

Kryerja e ketyre dy studimeve sher-beu si baze qe Specialistet Inxh. LeonardKacinari dhe Inxh. Bardhok Rajta, djali iVeprimtarit te shquar te Lures, Lek Raj-ta, nga Krej Lura te hartojne “Parashtre-sen teknike mbi projekt–idene e shfryte-zimit hidroenergjitik te lumit Molla eLures” ne rrethin e Dibres.

Mbeshtetur ne kushtet Hidrologjike,Topografike, Gjeologo- inxhinjerike dheHidroenergjitike ne lumin Molla e Lureseshte parashikuar te ndertohen 3 Hidro-centrale te vegjel, H/C “Lura 1” ne KrejLure, , H/C “Lura 2” ne Arre Molle dheH/C “Lura 3” ne Gjure Rec. Per te treketo H/C jane perpiluar “ParashtresatTeknike mbi Projekt – Idene e cdo H/Cme vehte si dhe Plan – Biznesi perkatesme treguesit kryesore tekniko-ekonomike dhe te prodhimit te energjise.

Ne H/C “Lura 1” ne Krej Lure eshteparashikuar te investohen rreth 345 mil-jon leke dhe do te prodhohet nje sasienergjie vjetore prej 13 500 000 Kwh.

Ne H/C “Lura 2” ne Arre Molle eshteparashikuar te investohen rreth 398 mil-jon leke dhe do te prodhohet nje sasienergjie vjetore prej 19 000 000 Kwh.

Ne H/C “Lura 2” ne Perroi i Lajthizeseshte parashikuar te investohen rreth280 miljon leke.

Ne H/C “Lura 3” ne Gjurre Rec eshteparashikuar te investohen rreth 484 mil-jon leke dhe do te prodhohet nje sasienergjie vjetore prej 18 200 000 Kwh.

Ne te tre H/C parashikohet te investo-hen rreth 1 507 miljon leke duke parash-ikuar te prodhohet nje sasi energjie vje-tore prej rreth 50 700 000 KWh.

Mbeshtetur ne keto te dhena, ne kush-tet e mungeses se energjise elektrikene vendin tone eshte e pa faleshme qeper studime te tilla te zvarritet miratimi ityre per gati mbi 2 vjet nga Organet Qen-drore te Pushtetit, gjoja per plotesim teLegjislacionit per Koncensionet.

Me lidhjen e Lures me rruge te re meaksin kryesor te rruges Durres- Kukes-Prishtine dhe me ndertimin e ketyreHidrocentraleve do te marre nje hop te rizhvillimi ne zonen e Lures.

Lura, kjo perle e turizmit tone malorme pasuri te rralla mbitokesore, ky parkkombetar i shkaterruar dhe i pa shfryte-zuar deri me sot, se shpejti do te behetnje vend ku do te kalojne ujkendet dhepushimet turistet e vendit dhe ato te huaj.

Lura, kjo zone me nje nentoke te pa-sur do te shtoje oreksin e biznesmen-eve te vendit dhe te huaj per te investu-ar per venjen ne qarkullimin ekonomikper ekonomine e tregut te pasurive nen-tokesore te kromit, hekur nikelit e ni-kelit silikat, bakrit , gureve dekorativeetj. e te gjitha keto do te arrihen kurnepermjet ndertimit te rruges se re,Lura do te afrohet me Tiranen dhe Dur-resin , kur me ndertimin e ketyre Hidro-centraleve, Lura do te prodhoje energjiper vehte dhe per vendin, pra rruga dheprodhimi i energjise do ti japin nje hopte ri zhvillimit ekonomik te zones seLures.

Pamje e Liqenit te Zi

PAMJE E LIQENIT TE MADH

Prill2 0 0 7 6AKAKAKAKAKTUTUTUTUTUALITETALITETALITETALITETALITET

Pyetje: A nuk ka interespër lexuesit të dinë pak mbihistorikun e spitalit të Pesh-kopisë.

Përgjigje:Bërthama e parë espitalit të Peshkopisë shënonvitin 1927 me një kapacitet prej8 shtretër.Mjek ishte Ihsan Ko-rça i cili shërbente njëkohësishtsi mjek për të gjithë rrethin eDibrës.Spitali ishte vendosur nështëpinë e Ashim Xheladinit, emë vonë në atë të ShyqyriGjymishkës, ku qëndroi deri nëvitin 1939.Si mjek gjatë këtyreviteve kanë punuar Myrteza Aliue Vasil Rako.Në vitin 1939 spi-tali kaloi në shtëpinë e Abdur-rahim Kuckës ku kapaciteti urrit në 13 shtretër dhe kishtegjithsejt 8 dhoma.Si mjek kanëpunuar:Shefqet Nokuqi, XhavitXheta, Theodhor Papavrami,Thoma Harito (në periudha tëndryshme).

Në vitin 1945 me rritjen ekërkesave, spitali transferohetnë shtëpinë e Imer Maliqit-lagje‘’Dublec’’, ku kapaciteti u rritme 30 shtretër, përvec kësajgjatë luftës meqënëse trajto-heshin edhe shumë partizan umorrën disa dhoma për shtri-me edhe tek hoteli i RamizTrepçës.Si mjek gjatë kësajperiudhe kanë punuar:mjekuitalian Saviako Mikeli (si path-allog, pediater + infeksionist),Avdul Shendulli i cili solli dheaparatin e parë të roscopisë qëpërdorte vetë, Tahsim Karag-jozi, Koco Deda, Aristotel Tho-ma që erdhi në vitin 1947.DineMahmuti ishte mikroscopistiparë.Inferimier ishin: Nebi Dule,Njazi Kucka, Xheli Cena JakLimani (Jakupi), si mami ishtenjë italiane Thomai dho Notha-nadi, farmacist Ivzi Baholli,guzhinier Tofik Sturçe e VeliKoka, shofer Demir Arifi.

Më vonë filluan të përgatitënkuadro të ulët mjekësor si in-fermier, mami, farmacist etj.,kështu në vitin 1947 në spitalfilloj punë Xhemal Kaca-sekre-tar llogaritar, Fahri Kadiu sek-retar, Iljaz Palushi teknik rog-neni, Fatbardha Kuqi dhe Ulvi-ka Trepça infermiere.

Në vitin 1948 fillojnë punë nëspital Myslim Shehu magazini-er, Qemal Shamku, XheladinTahiri, Njazi Rushiti e Ali Dedainfermier.

Në vitin 1949 fillojnë punë siinfermier Fehmi Agolli,Mukades Balla, Lirie Reka,ndërsa Shefqet Domi laboranti mesëm ku më vonë vazhdonfakultetin e mjeksisë ku pasmbarimit specializohet mjeklaborant, Margarita Mezelxhiue Zeliha Trepca ishin mamitë epara dibrane.

Në vitet 1951-1952 mbarojnëkursin e infermierisë të tjerë qëtani filluan të shpërndahenedhe nëpër fshatra e zona tërrethit të Dibrës si:Bilal Qoku,Hamdi Cala, Nevzat ShehuSkënder Fida , si edhe SabriHaliti laborant, Leonora Palushimami.Në vitin 1953 erdhën ngakursi i infermierisë së Tiranësedhe shumë infermier të tjerësi Hamid Seferi Dilaver Gjoni,Sehit Deshati, Halit Murati,Xhevdet Zerja, Sabetin Mura,Abaz Shehu, Ramazan Gjeci,Muharrem Zajmi, Luigj Baraj,

Eli Kuqi, Mehmed Loka AnilaVejushi, Myslim Cami, FiqiriIzvira, Rasim Toci, Sabri Cunietj kurse mami erdhi NezhmijeShehu.

Po në këtë vit spitali u trans-

Intervistë me drejtorin e spitalit rajonalIntervistë me drejtorin e spitalit rajonalIntervistë me drejtorin e spitalit rajonalIntervistë me drejtorin e spitalit rajonalIntervistë me drejtorin e spitalit rajonaltë Peshkopisë zotin Ardian Bitritë Peshkopisë zotin Ardian Bitritë Peshkopisë zotin Ardian Bitritë Peshkopisë zotin Ardian Bitritë Peshkopisë zotin Ardian Bitri

ferua nga shtëpia e Imer Mali-qit në spitalin e ri që u bë këtëvit me një kapacitet prej 120shtretër ku u ndanë dhe spe-cialistët si:Pathollogjia 35 sh-tretër, Kirurgjia 40 shtretër,Pedriatia 30 shtretër, infektivi15 shtretër, laboratori klinikbiokimik etj. Mjekët që kanëpunuar në këtë periudhëjanë:Hysni Rusi, Lluka Dhimi-tri, Koco Poro, Piro Velo, Si-mon Capeli, Xhavit Konci, Rush-en Golemi, Skënder Pustina,Mark Mirashi, Naun Theodho-si. Më vonë filluan të dalinkuadrot e parë dibranë ngaUniversiteti i Tiranës, AhmetAlliu njihet si mjeku i parë dib-ran që filloi punë në vitin 1959,më pas vazhduan kuadrot etjerë si: Mehdi Cani, AhmetKamberi, Irfan Jashari, LameKoci, Fehmi Agolli, Ahmet Sha-hinaj, Shefqet Domi Luiza Sula,Xhavit Myftari, Muhamet Kodra,Sulejman Zhugli.

Me 4 maj të vitit 1974 spitalikalon në ndërtesën e re (qëështë edhe sot) me kapacitet320 shtretër, që në atë periudhëishte ndër spitalet më të mirëjo vetëm nga madhësia poredhe nga funksioni:pajisjet rreg-ulli, disiplina e pastërtia, pornga cilësia e mjekimit dhe ajoe operacionëve, nga niveli i lartëshkencor i përgatitjes sëmjekve të këtij spitali nga gjiri itë cilit kanë dalë disa doktorëshkencash e deri në pedogognë fakultetin e mjekësisë tëUniversitetit të Tiranës siç janë:Mehdi Cani, Ahmet Kamberi,Veli Zogu, Sulejman Zhugli,Rahim Gjika, Muhamed Kodra,Bazri Neziri, Mira Neziri Si re-zultat i paisjes me mjete eaparatura të nivelit bashkëko-hor, të përgatitjes së special-istëve pothuejse të të gjithavefushave, në spitalin tonë janëdiagnoistikuar, trajtuar apo janëbërë ndërhyrje kirurgjikaleshumë të vështira. Aktualishtkëtu kryhet një gamë e madheanalizash dhe ekzaminime e tëtjera : gjë e cila ka bërë të mun-dur që mbi 95 % e të sëmurëvetonë, të diagnostikohen e traj-tohen në këtë spital. Kohët efundit në spitalin tonë po oper-on një fondacion Norvegjez, icili pas hartimit të masterplan-it të këtij spitali, tani ka filluarzbatimi i tij në praktikë, mbari-mi i të cilit do të bëjë që spitaliynë të radhitët ndër spitalet mëtë mirë të vëndit. Së shpejti dotë inagurohet ndërtesa tjetër ere e quajtur ndërtesa e shër-bimit “Nëna e fëmija “ ku do tëkalojë shërbimi i obsetrikë-gjinekologjisë, i prematuranc-es, pedriatisë, distrofikut si dhetë aneskeve të tyre. Kjo do tëshënoje dhe mbarimin e fazëssë parë të masterplanit, për tëvazhduar më pas në godinënaktuale, ristrukturimin e saj dhepaisjen me të gjitha mjetët eduhura. Përsoneli i lartë dhe imesëm që kanë shërbyer gjatëperiudhës 1954-2001 në spi-talin tonë do ti gjeni sipas rep-arteve përkatëse që ka spitali.

Pyetje: Çfarë personeli kasot spitali rajonal i Peshko-pisë?

Përgjigje: Spitali i Peshko-pisë në planin strategjik ështëemërtuar si spital rajonal qënënkupton, mbulimin me shër-bim spitalor të të gjitha speci-aliteteve për zonën e Dibrës,Bulqizës dhe Burrelit. Ka 295

shtretër të ndarë në katër shër-bime kryesore Patologji, kiru-rgji, obstetric-gjinekologji, pedi-atri .Duke u nisur nga numri ispecialistëve që punojnë nëkëtë spital, aftësitë e tyre, nivelii aparaturave mjekësore që për-doren , madhësia dhe cilësia eambjenteve, ky spital e ka jus-tifikuar emrin e tij si rajonal dhei ka të gjitha mundësitë për tëqënë i tillë me planin strategjik.

Ka një mbarëvatje për tu mar-rë shembull në furnizimin memedikamente dhe materialemjekimi, furnizimin me ujë, dri-ta, ngrohje, me veshje të kre-vatit, veshje të sëmurit, ruajtjessë higjenës dhe pastërtisë, nërespektimin e disiplinës nëpunë, në gadishmerinë e rep-artit të urgjencës.

Pyetje: Çfarë investimeshjanë bërë vitet e fundit nëspitalin e Peshkopisë?

Përgjigje:Gjatë viteve të fun-dit janë bërë investime seriozenë këtë spital.Shkurtimisht popërmendim investimin ngaNORVAK të ambjenteve të dygodinave prej rreth një milioneuro, investim tjetër i depart-ment të shtetit Amerikan që kabërë ndërtimin e godinës sëvjetër, prej 147 mijë dollarësh,investim i Ministrisë së shëndë-sisë në rikonstruksionin epjesshme të sistemit të ngro-hjes godina e re prej 5.3 mil lek, investime në pajisje mjekë-sore si eko, grafi, pajisje të lab-oratorit etj.Megjithatë jo se janëpërmbushur të gjitha nëvojatreale për investime në këtë spi-tal. Ka edhe mjaft probleme qëpresin zgjidhje .Këtë vit presimrealizimin e projektit të rikon-struksionit të godinës së spi-talit infektiv dhe kthimin e sajnë poliklinikë, projekt ky i qever-isë Italiane.Duke realizuar këtëprojekt zgjidhim problemin e tësëmureve të infektivit që ështëpër të ardhur keq për gjëndjenmizerabel të këtyre ambjenteveaktualisht, dhe eliminojmëfluskin e të sëmurëve në spitalaq problematik për mirëm-bajtjen e tij. Të tjera investimepresin në shtimin e pajisjevebashkëkohore, në sistemin emirëmbajtjes së godinave tëspitalit, në sistemin dhe rre-thimin e jashtëm të tij etj

Pyetje: A gjen vend shpre-hja “paguaj të shërohesh”në spitalin e Peshkopisë?

Përgjigje:Etika dhe sjellja epersonelit mjeksor me tësëmurët apo dhe me sho-qëruesit e tyre them me binjdese ka qenë në nivel të mirë nëkrahasim me rastet e shumtaqë fliten në shtyp për shërbiminmjeksor në spitalet e tjer.Nukthem se nuk kemi patur rastetë shkeljes së etikës mjekësorepor dua të them se përgjithësishtpunohet në mënyrë korrekte.Për raste të vecanta jemi ndalu-ar seriozisht. Ky tregues ietikës mbetet për tu përmisuarmë shumë dhe përbën një sfidëtë kohës.Sfida të tjera të spitalittonë mbeten mungesa në disaspecialist si domosdoshmëripër të realizuar një shërbim samë të kompletuar dhe bash-këkohor.

Ju faleminderit për interes-imin tuaj. Do të jem i hapur përçdo kënd që interesohet të dijëpër mbarëvatjen e spitalit tonë.

INTERVISTOI:MIRVET LALA

LAJME nga shtypi i përditshëm

Dhjetëra vatra zjarreshpushtojnë malet e Dibrës

Janë dhjetëra vatra zjarresh, që kanë pushtuar malet nërrethet e Dibrës dhe Bulqizës, ku mbi dhjetëra hektarë

pyje janë pushtuar nga flakët. Kështu, janë vërejtur vatra tëkëtyre zjarreve, në pyjet e dushkut mbi fshatin e Vajkalit nëqytetin e Bulqizës, në Malin e Bardhë mbi 1400 metra mbinivelin e detit, mbi fshatin Koçaj, në komunën e Fushë-Bul-qizës dhe vazhdon gjeografia e shtrirjes së këtyre zjarreve,në pyjet e Tërnovës, Strikçanit, Ramnagorës në zonën e Gol-lobordës e në vazhdim deri në kodrat me pyje dushku mbifshatin Gjoricë, ku siç duket nuk ka ngelur pa u infektuaredhe pyje të Maqedonisë në lindje të lumit të Drinit të Zi, nëfshatin Gjoricë të rrethit Bulqizë. Nga këto dhjetëra vatra zjar-resh të rëna në këtë rreth, më e fuqishmja padyshim që kaqenë ajo e rënë në pyjet e dushkut, mbi fshatin Strikçan, tëkomunës Zerqan, ku gjatësia e vijës së këtyre zjarreve, sh-kon në mbi 1 kilometër dhe dëmi i shkaktuar nga djegia,bëhet mjaft i konsiderueshëm. Përveç pyjeve të rrethit Bul-qizë, flakët dhe tymi ka pushtuar edhe male të tërë në rrethine Dibrës. Kështu, në këtë rreth, dhjetëra vatra zjarresh, kanëpushtuar malet e Pratit në komunën e Selishtës, si dhe nëmalet mbi fshatin Bllatë e Sipërme dhe Kërçisht, në komu-nën e Maqellarës, në kufi me Maqedoninë. (SHQIP)

Ulja e temperaturavedëmtoi drurët frutorë

Trashësia e dëborës në qytetet Peshkopi dhe Bulqizë, kashënuar 2 centimetër në fund të muajit të kaluar, ndërsa

në lartësinë mbi 1000 metra mbi nivelin e detit, ajo ka shkuarmbi 10 centimetra. Në të tilla kushte, nuk bëhet fjalë përbllokim rrugësh, por gjithsesi rënia e saj nuk mund të shpër-fillet totalisht, pasi më e pakta mendohet që ajo të ketë sh-kaktuar dëme të lehta te drufrutorët. Sipas specialistëve tëbujqësisë në këto rrethe, bora ka shkaktuar dëmtime në pro-dhim, veçanërisht për kumbullat dhe dardhat, të cilat rezul-tojnë të kenë çelur plotësisht. Banorët mbeten të shqetë-suar, pasi ulja e temperaturave e shoqëruar me ngrica, do tëshkatërroj prodhimin e kumbullave dhe të dardhave, ku Dibraështë mjaft e përmendur. (SHQIP)

Pas dy vjet përpjekjesh të përbashkëta, më në fund ështëhapur drita jeshile, për nënshkrimin e një marrëveshje

bashkëpunimi midis ambasadës holandeze, Këshillit tëQarkut Dibër dhe Organizatës Holandeze për Zhvillim, SNV.Kështu, përpara dyditësh, në qytetin e Pesh-kopisë është bërë pro-movimi i kësaj mar-rëveshje, sipas të cilësqeveria holandeze, do tëfinancojë 4,6 milionë euro,për investime në bashkitëdhe komunat e Qarkut tëDibrës. Këto investimedo të bëhen në projekte që do të përzgjidhen sipas një numrikriteresh të përcaktuara më parë. Bashkitë dhe komunat qëdo të aplikojnë për të marrë mbështetje financiare nga kyprogram, duhet të kontribuojnë me 30 deri në 40 për qind tëvlerës së projektit me fondet e veta. Ambasada e Mbretërisësë Vendeve të Ulëta (EKN) do të financojë afërsisht 3,6 mil-ionë euro për Fondin e Besuar. Ambasada do të financojëedhe për fuqizimin e kapaciteteve të menaxhimit të qeverivelokale në një shumë prej 0,5 milionë euro. Në këtë mënyrë,kontributi total i ambasadës holandeze për këtë projekt kapshifrën 4,1 milionë euro për tre vjet. Ndërkohë, OrganizataHolandeze për Zhvillim, SNV, me seli në Tiranë dhe me trezyra rajonale, nga të cilat një në Peshkopi, do të ofrojë ek-spertizën e vet për ngritjen e kapaciteteve të njësive të push-tetit vendor nëpërmjet këshilltarëve të saj të specializuar. Vlerae kësaj ekspertize llogaritet në afro 500 mijë euro. Ështëhera e parë, që aplikohet një program i tillë trepalësh, mesynimin për të ndërtuar një sistem të qëndrueshëm për zhvil-limin rajonal. Kjo marrëveshje i hap rrugë zbatimit të një pro-grami 3-vjeçar, që fillon në muajin prill 2007 dhe përfundon në2010. Në këtë promovim, kryetari i Këshillit të Qarkut Dibër,Naim Gazidede, tha se “besoj dhe jam optimist, se ne do tëbëjmë të mirën më të madhe të mundshme dhe se do jemitepër të përgjegjshëm për realizimin e këtij programi”. Ndër-sa ambasadori holandez tha se “Dibra me zbatimin e këtijprogrami, do të bëhet shembull në të gjitha qarqet e tjera tëvendit”. Më tej, ai theksoi se “ky program nuk duhet të ketërisk politik, por të gjejë bashkëpunimin e të gjithë anëtarëvetë Këshillit të Qarkut, pavarësisht ngjyrimeve politike të tyre,për t‘u realizuar me sukses”.(SHQIP)

Holanda, 4,6 mln euro përzhvillimin e verilindjes

Paratë do të jepen për projektet e bashkivedhe komunave të Dibrës

Prill2 0 0 77 AKAKAKAKAKTUTUTUTUTUALITETALITETALITETALITETALITET

Nga KLARA KODRA

Tregimtarin Faik Ballanca mund ta quash me plot gojënnjë nga shkrimtarët që sollën frymën moderne në tregimin

shqiptar, që e pasuruan atë me përmasat e lirizmit dhepsikologjizmit që në vitet 60 dhe arritën kulmin në vitet 70.

Nismëtari i parë i modernitetit në tregimin shqiptar qe, padyshim, Migjeni. Gjithsesi ky prozator ka qenë në thelb për-faqësues i realizmit kritik të cilin e shartoi me elemente tëdrejtimeve moderniste të shekullit të njëzetë. Në vendosjene bazave të tregimit modern në letërsinë shqiptare kontribuannë mënyrën e tyre Koliqi dhe Kuteli.

Këtë traditë do ta ndërpriste drejtimi i realizmit socialistqë me rregullat e veta i ngjante një neoklasicizmi më tëngurtë se vetë klasicizmi. Tradita e viteve 30 do të vazh-dohej nga prozatorë të talentuar të viteve 60. Faik Ballancaqe njeri prej tyre.

Tregimet e tij ishin shumë larg nga skemat e drejtimitletrar të realizmit socialist me heroin pozitiv në qendër, memanikeizmin e ndarjes në “pozitivë” a “negativë” dhe skemëne fundit “optimist” që qe në thelb një lloj i ri “hepi-endi”.

Personazhet e Ballancës në përgjithësi e ke të vështirët’i ndash prerazi në “pozitivë” apo “negativë”, ata janë mbi tëgjitha njerëzorë, pasqyrojnë dallgëzimet e shpirtit të njeriut,dialektikën e këtij shpirti që s’është as i bardhë, as i zi, pozotëron në vetvete një larmi të pafund ngjyrash që peneli iprozatorit origjinal i fikson në një spektër të shumëllojshëm.

Një tregim tipik në këtë drejtim është “Njerka”, një tregimqë thyen skemat tradicionale dhe depërton thellë në zem-rën njerëzore me një frymë humanizmi. Dy personazhetkryesorë të këtij tregimi që paraqiten në një farë mënyre siantagonistë nuk janë, njeri pozitiv dhe tjetri negativ, kanësecili “të vërtetën” e vet.

Personazhi rrëfimtar, vajza jetime, ka të drejtë që për-jeton me dhimbje ardhjen e një të huaje që do të zëvendë-sojë nënën dhe njerka ka gjithashtu të drejtë të ketëlumturinë e vet familjare. Në ndeshjen e dy personazhevenjeri me tjetrin atëherë kur konflikti arrin pikën kulminantedhe vajza në vend që t’i japë mirëseardhjen njerkës dukengritur dolli, shpreh hapur armiqësinë e vet ndaj saj (dhe dotë ishte më se e përligjur që edhe personazhi tjetër t’iakthente në të njejtën mënyrë), përkundrazi ndodh një epapritur që e befason lexuesin, po që ka logjikën e vet tëbrendshme, një “logjikë të ndjenjës”: i ashtuquajturi person-azh antagonist tregon empati ndaj personazhit tjetër, përpiqettë vihet në vendin e tjetrit, të kuptojë dhimbjen e saj. Rrëfim-tari nuk e shpreh këtë fillimisht me fjalë, po me një gjestkuptimplotë: njerka qan bashkë me vajzën e gjetur. Dhefundi i tregimit nuk është “hepi – endi” i zakonshëm përtregimet e asaj kohe, po një “fund i hapur”, dy personazhetdo të përpiqen të kuptojnë njeri-tjetrin.

Ky tregim spikat për diçka të veçantë. Ai fokusohet mekëndvështrimin e protagonistes rrëfimtare (edhe njerka filli-misht portretizohet përmes optikës së këtij personazhi si “eshëmtuar”, ndonëse objektivisht kishte tipare të bukura), ponë fund kapërcehet ky këndvështrim. Gjestet dhe fjalët epersonazhit janë ato të një njeriu me zemër të madhe, prashpirtërisht të bukur.

Pozitiv apo negativ është heroi kryesor i tregimit “Perën-dia i shtëpisë”? Ai ka një karakter të fortë, një madhështistoike që sfidon vdekjen (vdes në këmbë në kuptimin fiziktë fjalës). E megjithatë ai ka pikëpamje patriarkale, maskil-iste, është një “diktator i vogël” në sferën e familjes që nukngurron të lëndojë edhe në çastin e fundit gruan që s’i dhafëmijë (“...Ti ma nxive jetën”) dhe t’i urdhërojë të tëra gratë eshtëpisë të mos martohen.

Shefi i tregimit “Ma mbaj pak pallton, çun!” s’është shefiburokrat tradicional, është një njeri i guximshëm dhe stoikqë e jeton dhimbjen në heshtje dhe në fillim nuk kuptohetnga rrëfimtari-personazh të cilit i mungon përvoja e jetësdhe i sheh njerëzit sipas skemash të paravendosura.

Te “Kaleidoskopi” rrëfimtari personazh e pranon të drejtëne dashurisë për vete, po nuk kupton asgjë nga ç’ngjet nëshpirtin e së motrës.

Shumë tregime të F.Ballancës kanë një fund “të papri-tur”, që s’është megjithatë artificial, që nuk i “thyen” karak-teret, nuk ia nënshtron dëshirës së shkrimtarit, po zbulondiçka që kishte mbetur në errësirë gjatë tërë zhvillimit tësubjektit dhe befas i ndriçon karakteret dhe situatat medritë të re.

Tregimet e Faikut janë në dukje të thjeshta, të zakon-shme, po shumë të thella në thjeshtësinë e veprimit që nukbie në kundërshtim me rrymën e brendshme lirike. Atodallohen për frazën e shkurtër, konçize, pa asgjë të tepërt,me një ritëm dinamik që i ngjan ritmit të jetës.

Forma e tregimeve të Faikut është në harmoni memesazhin, në dukje e thjeshtë, po e papërsëritshme, kishtevulën e padukshme të origjinalitetit që u ka siguruar njëvend të veçantë në tregimin shqiptar dhe që bën që ato tëmbeten të gjalla pas më tepër se tridhjetë vjetësh.

Segmenti rrugor Dibër-Zhirovnicë nëdrejtim të Shkupit dhe ai rrugor Dibër-Gllobocicë në drejtim të Strugës, janëdy segmentet që pasqyrojnë ash-përsinë e ish-sistemit monist ndaj Di-brës. Në këto dy segmente në gjatësiprej 24 km rruga është e gjerë vetëm5m, ndërsa më tutje rruga vazhdonme gjerësinë normale prej 6m. Njëzete katër km e rrugës Dibër-Zhirovnicëpërvec ngushtësisë janë edhe shumëtë dëmtuara, me gropa, pa rrjeta ce-liku në shkëmbinjtë anësore, qëmundësojnë shembjen e gurëve dheparaqesin rrezik për automjetet qëqarkullojnë në drejtim të Shkupit dhenga Shkupi në Dibër. Argëtim Fida,kryetar i Komunës së Dibrës lidhurme këtë rrugë, deklaron se “fillimishtmund të them se ndërrimi i garnituraveqeveritare nuk duhet t`i hedh poshtëidetë progresive. Me insistimin e vazh-dueshëm të pushtetit vendor në Dibër,Qeveria e mëparshme nëpërmjetfirmës “Cakar” hartoi projektin përzgjerimin e segmentit rrugor Dibër-Zhirovnicë”. Për këtë nga Buxheti iMaqedonisë u akorduan 1 milion europër kryerjen e punimeve të dheut, tëmureve anësore dhe të kanaleve tëujit nga Ura e Boshkut e deri te ndarjae rrugës për në Zhirovnicë. Ky pro-jekt pati dy variante, njëri me ndërtimine një tuneli dhe dy urave që do tëkushtonte5,5 milionë euro dhe i dytipa tunele e ura, që do të kushtonte 4milionë euro. Qeveria e kaluar e Maqe-donisë si fazë e parë në vitin 2006akordoi 1 milion euro, duke premtuarse në vitin 2007 do të akordohen edhe1,5 milionë euro dhe në vitin 2008

FAIK BALLANCA DHEFRYMA MODERNE NËTREGIMIN SHQIPTAR

KRONIKË NGA DIBRA E MADHE

Ambasadorja amerikane bëripërurimin e asfaltimit të rrugëvenë lagjen Qernanicë, ku përveçtjerëve ishin të pranishëm edheautoritete vendore Ambasadorjae SHBA-ve në Shkup Xhulian Mill-ovanoviq, e shoqëruar nga Patr-isha Rajner, drejtore e USAID-itnë Maqedoni dhe Villiam Althaus,shef i projektit të decentralizimit,të enjten qëndroi për një vizitëpune në Dibër. Ambasadorja Mill-ovanoviq fillimisht u prit në am-bientet e komunës nga kryetariArgëtim Fida dhe kryesuesi i KK,Nizamedin Papraniku, ku ubisedua për situatën aktuale nëkomunën e Dibrës, procesin edecentralizimit dhe bashkëpun-imin e ndërsjellë. Pas kësajambasadorja amerikane bëri in-agurimin e asfaltimit të disarrugëve në Lagjen “Qernanicë”,ku përveç tjerëve ishin të pran-ishëm edhe Myftiu i Dibrës Mr.Ruzhdi Lata dhe përfaqësuesi ikishës orthodokse, DositejBllagoja Spirovski. Ismailaki Ol-logu, duke përshëndetr mysafirëtnë emër të banorëve të lagjes sëasfaltuar, tha se: “ndima finan-ciare e SHBA- nëpërmjet USAID-it bëri që banorët e kësaj lagjepas njëzet viteve të shpëtojnë ngabalta, pluhuri dhe ndotja e ambi-entit”. Argëtim Fida, duke u fal-enderuar për investimet e US-AID-it në disa projekte në Dibër,shtoi se:” banorët e kësaj lagjeme organizimin dhe pjsëmarrjene tyre e ndjejnë decentralizimindhe afërsinë me pushtetin ven-dor. Dibra dhe SHBA kanëmishërim të lidhjeve shpirtëroresepse jemi të vëllazëruar me Ko-munën e Staten Islandit në NjuJork, ku jetojnë e punojnë afër15 mijë mërgimtarë dibranë. Nesi pushtet vendor ftojmë ambas-

Ambasadorja amerikane në Shkup, XhulianAmbasadorja amerikane në Shkup, XhulianAmbasadorja amerikane në Shkup, XhulianAmbasadorja amerikane në Shkup, XhulianAmbasadorja amerikane në Shkup, XhulianMillovanoviq vizitoi Dibrën e MadheMillovanoviq vizitoi Dibrën e MadheMillovanoviq vizitoi Dibrën e MadheMillovanoviq vizitoi Dibrën e MadheMillovanoviq vizitoi Dibrën e Madhe

Zhvillim i bashkëpunimitedhe në të ardhmen

adoren Millovanoviq që t’i bash-kangjitet aksionit tonë që ameri-kanët me origjinë nga Dibra, njëpjesë të kapitalit të tyre ta in-vestojnë në Dibër përmes zonëssë re për zhvillim ekonomik. Aime këtë rast i dhuroi ambasa-dores një libër Kongresi i Dibrës1909 dhe Pllaketën e qytetit.Xhulian Millovanoviq, theksoi se:”Jam e impresionuar me realiz-imin e këtyre projekteve në bash-këpunim me banorët për tëzgjidhur njërin nga problemet. Kyaktivitet është dëshmi e procesittë decentralizimit. Që nga vitit1993 populli amerikan nëpërm-jet USAID-it në Maqedoni ka in-vestuar 450 milionë dollarë, gjatëperiudhës së tranzicionit që ba-zohet në decentralizimin, eko-nominë e tregut dhe shoqërinëmultietnike. Në këtë frymë ne dotë bashkëpunojmë edhe në tëardhen. Mysafirët gjatë qëndrim-

it të tyre në Dibër u takuan edheme këshilltarët e Këshillit të Ko-munës dhe vizituan Shtëpinëkarakteristike dibrane të IbrahimErebarës, Qendrën për diagnos-tifikim të kancerit në gji “FlorinaMarku-Rusi” dhe linjën për pro-dhimin e jufkave “Isen Komerc”.Gjatë bisedës me gazetarë am-basadorja Xhulian Millovanoviq,deklaroi se:” Pata kënaqësinë qësot këtu të njihem nga afër merezultatet e shkëlqyera të bash-këpunimit mes USAID-it dhepushtetit vendor. Kjo dëshmonrëndësinë praktike të decentrali-zimit. Vizitova edhe shtëpinë kar-akteristike dibrane si trashëgimikulturore historike , Qendrën përdiagnostifikim të kancerit dhe njëlinjë për prodhimin ebrumërave,fitova përshtypjeshumë të mira dhe shpresoj nëbashkëpunimin e mëtejmë edhemë të suksesshmëm”.

Ambasadorja e SHBA-ve në Shkup Xhulian Millovanoviq dhe kryetari i Ko-munës së Dibrës, kryetari Argëtim Fida, gjatë inagurimit të asfaltimit të disarrugëve në Lagjen “Qernanicë”

Projekti ideor për furnizimin me ujëpër Fushën e Dibrës, të ofruar ngainxhinieri Rexhep Qormemeti, ish-te një nga pikat që u shqyrtua nëseancat e fundit të Këshillit të Ko-munës së Dibrës. “Për rregullimine pompave aktuale të sistemithidromeliorativ “Fusha e Dibrës”,nevojiten mbi 240 mije euro”, thalidhur me këtë kryetari i Bashkë-sisë së ujrave Abdul Koleci.Ndërkaq, kryetari i Komunës sëDibrës Argëtim Fida, projektin equajti historik, por theksoi se përkëtë qëllim duhet të punohet edhenjë projekt teknik. Këshilli në këtëseancë, ndërkaq miratoi llogarinëpërfundimtare të buxhetit të komu-nës për vitin e kaluar, ndërsa mira-toi edhe Planin Urbanistik përBllokun 4 në vendbanimin “Urani-ku I”. Gjithashtu u bë edhe verifiki-mi i komisionit për buxhet, financadhe zhvillim ekonomik, për ndër-marrjen e masave për dimensio-net e sakta të koncesionerëve tëkomunës. Në seancën e fundit tëKëshillit, kryetari Fida informoi edhepër vizitën që amabasadorjaamerikane e realizoi ditë më parënë Dibër. Ndërkaq këshilltarët de-batuan edhe për zhvillimin e zonësekonomike dhe Liqenin e Dibrës,respektivisht bregun e tij.

Projekt historikpër “Fushën

e Dibrës”

“Qeveria s`ka të drejtë t`indërpresë punimet”

edhe 1,5 milion euro për ta përfundu-ar realizimin e këtij projekti. Duke folurpër favoret e këtij zgjerimi të rrugës,Argëtim Fida, shtoi se “me paratë eakorduara firma “Imako” filloi kryerjene punimeve për zgjerimin e kësajrruge. Sipas këtij projekti në segmen-tet ku rruga të jetë 6 m, ndërsa nëkthesa, zgjerimi i rrugës sipas mundë-sive të terenit do të jetë edhe deri 8m. Kjo do të mundësojë që automjetetnë këtë segment rrugor të qarkullojnëmë lirshëm dhe më shpejt. Kjo me sig-uri do ta shtojë atraksionin për tëudhëtuar në këtë zonë, zhvillimin eresurseve turistike lumore, liqenore,ekonomike, të Banjave termomineraleetj. dhe do ta aktivizonte më shumëedhe vendkalimin kufitar të Bllatës. Sai takon ndërprerjes së papritur të pun-imeve në këtë segment rrugor, krye-tari Argëtim Fida, deklaron se “për fattë keq punimet e filluara në vjeshtënqë shkoi edhe pse dimri që shkoi ish-te i favorshëm për vazhdimin e puni-meve, ato cuditërisht u ndërprenëdhe me sa duket ato para u orientuandiku tjetër”. Ndërprerja e punimeve tanie ka bërë më të rrezikshme këtë pjesëtë rrugës për automjetet, sepse mundtë fillojnë erozionet dhe shembjet tokë-sore. Për fat të keq në Buxhetin eMaqedonisë për vitin 2007 për këtësegment rrugor nuk u nda asnjë in-vestim. “Apeloj te Qeveria aktuale, teinstitucionet përkatëse, te deputetëtdhe intelektualët, që të mos lejojnëpengimin e zgjerimit të këtij segmentirrugor”, tha në në fund kryetari i ko-munës së Dibrës, Argëtim Fida.

Rexhep TorteTre shkrimet e mësipërme janë marrë nga www.dibra.gov.mk

Prill2 0 0 7 8HISTHISTHISTHISTHISTORIORIORIORIORI

Nga Ibrahim EGRIUMalme (Suedi)

Elegji-Xha NuzitIjeshi e shend konakut i ke dhënë,të burgosën sorrat,që deshën me

t’ngrënëvujate dënimin larg në Goli Otok,për të mos dorëzuar as miq’

as shok’!

Jonuz MajtaraNë prill 1979, pushoi së rrahuri zem-

ra e patriotit te shquar dibran, e luftë-tarit të paepur për liri, zemra e të burgo-surit shumëvjeçar politik, zemra e men-tarit dhe e filozofit popullor në Trevën eDibrës–Jonuz Majtara, të cilit me nder-ime të mëdha iu bënë homazhet nga mijëra dibranë, që u nda në përgjith-monë prej tij, me kujtimet dhe mbresatmë të mira.

Fjala e tij e mprehtë dhe e matur,besnikëria, bujaria dhe trimëria ishin tiparet e Mixhës Jonuz, të cilat në tërë-si përbënin një mozaik të etikës e tëkarakterit të tij të lartë e njerëzor.

Luftëtar i paepur për liri- Duke filluar nga viti 1941 e deri

në mbarim të luftës së Dytë Botëroreka qenë pjesëmarrës aktiv në luftënkundër pushtuesve për çliri min e Sh-qipërisë dhe të trojeve të okupuara sh-qiptare. Ai, kishte dëshirë të zhurriturqë pas mbarimit të luftës, t’i plotëso-het ëndra e tij e kahmotshme e t’i shehnjëhehrë e për gjithmonë, të gjitha tro-jet shqiptare të shkëputura padrejtsishtnga trungu amë, i bash kangjiten Sh-qipërisë etnike, por dhe ai, si shumëluftëtarë të tjerë të lirisë qe i zhgënjyerdhe, s’i shijoi çastet e vërteta të lirisësë plotë e të bashkimit etnik të sh-qiptarëve.

Pas mbarimit të luftës, pushtatarëtmaqedonas filluan ndjekjet, burgosjet,torturimet dhe shfarosjet e luftëtarëve etë atyre pak intelektualëve, që gjindeshin në atë kohë, e përse? -Vetëm se i kanë pasë takuar Partisë Nacional - Demokrate apo ishin bash-këluftëtarë të trimit të Madh, - XhemëGostivari, i cili ishte tmerr ndaj armiqëvedhe patriot i përbetuar i popullit tonë. Aiishte 2 m. e 20 cm i lartë dhe kurrë s’eqëllonte plu mbi. Xhema ish nga natyratepër i drejtë dhe asnjëherë s’bëntekrime. Ishte luftëtar i pa epur për liri dhebashkimin e të gjitha trojeve shqiptare.

Këtë e dëshmojnë qindra e mijëra shqiptarë, të cilët, përshkak të tij i patënpatën futur nga 30 - 40 vetë nëpërdhomat e ngushta te barakat për rrethlumit Vardar, që ishin hermetikisht tëmbyllura, duke i torturuar e asgjësuar shqipta rët, pa gjykim, pa vendim e padëshmi. Sipas të dhënave të dëshmi-tarëve të zënur peng e që i shpëtuanmë së keqes, pra vdekjes, deklaronin: -Po të mos kish ardhur që të ndërhyjëtek pushtetarët maqedon Komandantii Brigadës Shqiptare -Qemal Agolli dhevëllau i tij -Nexhati - Komesar, të gjithëvedo na shfarosnin.

Më 1962 isha mësues në fshatinTërnovë. Rreth atyre masakrave, ja se ç’më rrëfeu atëherë në besim, plaku 75vjeçar-Kamber Tahiri:

Nëpër baraka, të rrethuara në të gjithaanët me ushtri e polici, ishim të zënur robër rreth 3000 shqiptarë. Ishtetmerr e lemeri. S’dinim se ç’ndodh mene! Prisnim vetëm se kur të na vjenradha e të na asgjësojnë. Bash-këluftëtarët e mij, nxirreshin një nganjë, torturoheshin pa masë dhe nukkthenin më. Disa pushkatoheshin, kurse disa therreshin me anxhar. Mekëtë detyrë, xhandarët, i kishin ngarkuardisa jevgji (romë).

Mirë po ç’ndodhi?!-Një rom, të cilinpoashtu e kishin urdhëruar që të bëjëmasakrime ndaj shqiptarëve, ai me

28 VJETORI I VDEKJES SE ATDHETARIT JONUZ MAJTARA

“Luftëtar i paepur për liri”“Luftëtar i paepur për liri”“Luftëtar i paepur për liri”“Luftëtar i paepur për liri”“Luftëtar i paepur për liri”këmbngulësi, u kap me të dyduart përnjë shtyllë të barakës dhe nuk deshtetë zbatojë urdhërin që t’i therrë sh-qiptarët. Në ato çaste iu ofru ofruan dyxhandarë dhe me anxharët (thikat) epushkëve ia pren të dyja duart romit,meqë s’deshte të kryejë kasapanë ndajshqiptarëve. Ai, nga dhëmbja bërtisteme të madhe:

-Më vranë!-Na vranë!-Në ato çaste,britmës dhe ulurimës së tij iu bash-kangjitën dhe qindra e mijë ra britma tëtjera, me thënien:-Pse na vrisni?! –Kështu që, sipas dëshmitarëve oku-larë, ato britma janë dëgjuar rreth 25km. larg ,përtej Mavrovës, për rrethfshatrave:Vrutok, Zhirovjan, Simnicë egjetkë, më njohtoi plaku 75 vjeçar-XhaKamberi. Mandej vazhdoi: -Të nesër-men, kish ardhur Komandant Qemal Ag-olli, i cili kish reaguar ashpër kundërpushtetarëve shovinist se çfarëmasakrime kryen ndaj shqiptarëve dhe, prej asaj dite, një numër të madhtë brugosurish na liruan. Në mesin e tyreisha dhe unë, tha ai.

Edhepse, Xha Nuzi ishte pjesëmar-rës aktiv në luftën për liri, çlirim dhe bashkim të trojeve etnike ai, pas lufte, përsëriishte i ndjekur këmba-doras nga push-teti i sapo formuar monist-maqedon.Përveç tij, në shënjestër ishin të dyvëllezërit dibranë: -Qemal e Nexhat Ag-olli, të cilët, siç përmenda më lart, përshkak të ndërhyrjes së tyre tek pushtetarët maqedonas që të mos e masak-rojnë popullatën shqiptare të Pollogut, u asgjasuan pa nam e pa nishan.Mandej, vijon burgosja dhe toturimi çn-jerzor i intelektualit dibran, Ministrit tëParë shqiptar, më 1946-Xhafer Kodra,vëllau i historianit të shquar, prof.dr.Masar Kodra, i cili nga torturat e marrau dërgua në Spitalin Psikiatrik të Shk-upit dhe vdiq në moshën më të mirë,atëherë kur i nevoitej më tepër Atdheut.Menjëherë, pas tij, më 1949, u dënua 9vjet e gjysëm burgim, Mësuesi i popullit-Esat Menzelxhiu, i cili, më 1992 moriDekoratën Naim Frashëri. Ai, në oborrinShkollës “Hoxhë Vokrri”, vetëm pse deklaroi para nxënësve se, Dibra ështëpjesë e Shqipërisë, atëherë xhandarët errëm byen me dhunë dhe s’u kthye nëshkollë më. Pas vuajtjes së dënimit, airreth një dekadë punoi si mësues nëKastriot të Kosovës dhe gëzonte autoritettë madh në popull.Vdiq më më 1968 ku, dhjetramijëra qytetarë nga të gjitha viset,i bën omazhe këtij Mësuesi të po pullitdhe u ndanë për të fundit herë me nder-ime të mëdha prej tij.

Pati shumë e shumë burgosje dhe undërmorën masa të ndryshme repre-sive ndaj shqiptarëve, jo vetëm në Dibër,Gostivar e Tetovë, por edhe nëpër visettjera të ba nuara kryesisht me sh-qiptarë.

Pas asgjësimit të vëllezërve Agolli,burgosjes së Mësuesit të popullit - EsatMenzelxhiu dhe tronditjen psiqike, qëia shkaktuan intelektualit, juristit dhe Ministrit të drejtësisë - Xhafer Kodra,më 1952, pushtetarët shovinist, pa as-një preteks e vënë në shën jestër atd-hetarin - Jonuz Majtara, vetëm se deshteqë shqiptarët bashkohen shpirtrisht, fizikisht dhe etnikisht. Ai, energjikishtkundërshtoi të bëhet vegël qorre eOZNES ( e shërbimit sekret ishjugosllav), andaj ndaj tij u ngrit aktpadijë me motivacion: - “Agjitacion për bashkimme shtetin amë, pra, me Shqipërinë”.

Pushtetarët e shfrenuar sllavomaqe-donas kishin drojë nga autoriteti i tij qëgëzonte në masë, nga mençuria e tijdhe nga oratoria e tij, tipare që i kishdhunti nga na tyra. Për një fjalë gojenëpër ndeje apo oda burrash, ate e fto-nin në polici, duke e malltre tuar se çkadashtë të thotë me sintagmën:”Popullii din të gjitha dhe populli do t’i rregullojë punët, dhe: -Të mëdhenjtë na kanë

dëmtuar! -Duke aluduar në Konferencënfamëke qe të Londrës, pra për coptimine trojeve shqiptare, shkëputjen nga trun-gu amë.

Nëntëmuaj rrjesht vijuan hetimet ndërmë të tmerrshmet, duke ia lë lëshuarpikat e ujit, nga maja e kokës deri tekthembrat e këmbëve, më rrëfente ai me gojë të vetë. Pas hetimeve nga mështazaraket,ate e dënuan me 13 vjetburgim drakonian në ishullin famkeq -Goli Otok. Më kujtohet një rast kur ish-te në ndeje tek ne, iu drejtua babit tim e i tha: Mua Arif, për një fjalë goje që ethoja, më thërrisnin në polici pa fijen efajit, ndërsa, jemi dëshmitarë, e kemidëgjuar të gjithë se ç’thotë Ejup Grazh-dani, në mes të tregut, ai brohorit: -Dita e beterit! Ka ardhur dita e myflizit!Që në kuptimin figurativ simbolizonardhjen e një Sistemi diktatorial e tëkorruptuar. -Mandej reciton vargjet eNaimit:- Krujë o qytet i bekuar, prite –prite Skënderbenë, ka ardhur si pëllumbi shtruar, të shpëtojë Mëmëdhenë! -Tëgjithë dibranët kënaqen kur e dëgjojnë.Për çudi, thonte Xha Nuzi, atij s’ia mar-rin për të madhe, sepse shtihet seështë sharllatan, por jo ai është tepër izgjuar dhe din se ç’vepron…I lumtë!

Filxhani prej fajance iMixhës Nuz

- Pas vuajtjes së dënimit në burgunfamë keq të Goli Otokut, ai doli i sëmurënga tuberkullozi. Sa herë që vinte tek ne për vizitë, nënës sime të ndjerë iakërkonte filxhanin e veçantë e të vetintë kafes, jo vetëm kur vin te në sh-tëpinë tonë, por kudo që shkonte, aiishte i vemendshëm dhe s’deshte që tëtjerët infektohen nga ajo sëmundje erëndë dhe e pashërueshme gjatë atyreviteve.

Në çdo odë, ndeje e konaqe, jovetëm të moshuarit, por edhe të rinjtë edhe ëmijët, me vemendje te posaçmei dëgjonin fjalët e tij, mendimet e tij dhekëshillat e tij, të cilat simbolizonin filo-zofinë dhe tërë mendjemprehtësinë pop-ullore të Trevës historike të qytetit tëDibrës së Madhe me rrethinë.

Ai i jepte rëndësi punës kolektive ejo asaj individuale dhe thonte: -Njëmende, asnjë mende, dy mende për-bëjnë një gjysëm mende, ndërsa tre emë shumë mende përbë jnë një mende”.Që do të thotë se shqiptarët lypset tëpunojnë bashkarisht si kolektivitet e joindividualisht. Nga Mixha Jonuz dhe ngadisa pleqë, poashtu të mençur dibran, të ndjerët: -Ramiz Begu e Eqrem Begu-ishministër i Finansave në kohën e A.Zogut, Demir Marku dhe Shyqri Disha igrumbullova të dhënat rreth temës:“Legjenda e Urës së Spiles” e cila nëformën e gjysëmharkut ndërtuar nga fundii shek. XVIII, duke i lidhur dy brigjet elumit-Drin i Zi, në hyrje të Dibrës sëMadhe. Atë temë, në v.1965, Dr.PetroJanura më ngarkoi ta përgatis si pun-imseminarik. Andaj,që të pestëve ua dijpër nder për të dhënat e sakta që m’iofruan,

Sa herë që ktheja nga Kaçaniku nëDibër, ai dhe atdhetari Eqrem Begu, mëdilnin përpara e më pyesnin për Krye-tarin e Kaçanikut-Sali Bajra:-Si e kemi atë Pejgamberin (Engjëllin) tonë?!-Mirëështë dhe, jua përcjellë të falat më tëpërzemërta prej tij. Ai gjithmonë vintenga fshati Spas (Shpëtim) në Dibër, eblente gazetën e për ditshme “Rilindja”në gjuhën shqipe, ofrohej pranë ne tërinjve e na këshillonte haptazi: “Mëso-ni, mësoni dhe vetëm mësoni !-Duaje-ni Atdhenë dhe Kosovën, flijoni diç përto”! Një ditë, duke kthyer nga komuna,ne, një grup të rinj, i dolëm përpara dhee pyetëm:Ku ishe Mixha Nuz?Ai mebuzëqeshje na u përgjegj: Në komunë.

Mandej, na parshtroi pyetjen : - Më tho-ni pse i thonë komunë?- Asnjëri prejnesh s’dinim si t’i përgjigjemi. Atëherë,ai vazhdoi: - Domethënia e fjalës komunë ka këtë kuptim: “Ku mundet, kus’mundet, ku të sosin punë, ku s’të mbarojnë pu në”! -Pra, kështu ështëpuna me nëpunësit nëpër të gjitha ko-munat e këtij pushteti. Ryshfeti bënpunë-ryshfeti ! Pa ryshfet nuk të krye-jnë punë! -Tha ai. Shpesh herë vinte tekne, në familjen time në ndeje, sepse atee kisha Nunin tim. Gjatë bisedës mebabain tim, poashtu të ndjerë, i thon-te: -”Arif, ne pleqët s’dijmë gjë, të rinjtëdijnë më tepër”. Atëherë, unë ndërhyrjadhe i përgjigjesha:-Jo, Mixha Nuz,s’është e vërtetë, ju pleqët keni grisurmë shumë këmisha (keni më tepër përvojë) dhe, dini më shumë se ne. Mirëpo, ai qëndronte i palëkundur në men-dimin e tij dhe thonte:

“Nëqoftë se ne pleqtë mendojmë semund të bëjmë diç pa Rininë, gabojmë,por edhe nëse mendojmë se të rinjtës’mund të bëjnë pa ne, gabojmë dhemë rëndë, sepse Rinia e din rrugën evet”. Më vonë, thëniet e tij u bënë re-alitet. Më 11 mars ’81, Rinia qe ajo,që i nisi demonstratat dhe kryengritjengjithpopullore në Kosovë. Rinia qe ajo,që u flijua, u bur gos dhe masakruavetëm se kërkoi liri dhe barazi në IRJMe në Kosovën Lindore, kurse Pavarësipër popullin e Kosovës.

Mendjemprehtë,vigjilent, gjakftohtë

dhe i qetëMe rastin e vdekjes së një fshatari

në fshatin Bomovë, shkuam së bashkume arsimtarin, Kadri Dema, për ngush-ullime. Si zakonisht nëpër odat e fs-hatrave dibrane filitet me temsil (fra-zologjizma) dhe, poqe se ndodhënndonjë i huaj apo i jashtëm, vësh tirëe kanë të kuptojnë domethënien ebisedës. Njëri nga fshatrët filloi ta thum-bojë me fjalë Mixhën Nuz, i cili kishtepërvo jë të madhe dhe e jepte përgjigjenshpejt e me me logjikë, iu drejtua A. M.me këto fjalë: Unë Adem, nuk zemro-hem për ate që thua.E kam bërë shpre-hi që, sa herë që shkoj diku në ndejeapo në mixhlis, marrë me veti një torbëdhe, fjalët që m’i thua Ty, i hudhi prapashpine në torbë, ndërsa, fjalët e miradhe me përmbajtje, siç folën: Ismet Marku, Kadri Dema dhe I.Egriu i fus nëxhep, sepse:”Kur kuvendon me njerëz-miq të mirë e të matur, të duket vetja dyherë më i zgjuar”. Mandej, thuhet: “Zem-rimi e vë në provë të urtin, luf ta e njehtrimin, ndërsa nevoja mikun”.Ai që mëlajkaton është armiku im, ai që më tregon drejt gabimet e mia është mësuesiim, ndërsa ai që më vë në dukje vep-rimet e mia të drejta është miku im. Nuki adhuroj lajkat,u përgjegj ai, mebuzëqeshje dhe gjkaftohtësi.

Përfundim:-Kohën e fundit, pak paravdekjes, Mixha Nuz lëngoi nga një sëmundje e rëndë dhe humbi intuitën. Saherë që shkonim në vizitë, së bashku me babain tim, ai nuk na njihte më.Nuk zgjati shumë kohë dhe, më 1979,u nda nga më të afërmit dhe nga pop-ulli i tij i dashur, i okupuar e i coptuar nëpesë shtete, që e deshte me shpirt dhe që sakrifikoi aq shumë.

Me pietet e krenari, këtë patriot e luftëtar për liri , të burgosur politik dhefilozofi popullor i Trevës së Dibrës merrethinë, e përkujtojnë më të afërmit, miqët dhe gjithë shqiptarët, sepse ai itakonte tërë Shqipërisë, Kosovës dhetrojeve të tjera iliriane.

Shumë këshilla e shumë ide i thithaprej tij.

Dritë i bëftë shpirti dhe lavdi veprëssë tij !

Prill2 0 0 79 PORPORPORPORPORTRETTRETTRETTRETTRET

“Një jetë në botën e letrave”“Një jetë në botën e letrave”“Një jetë në botën e letrave”“Një jetë në botën e letrave”“Një jetë në botën e letrave”Figura e intelektualit në vështrimin qytetar

Nga FLORIKA BUSHI*

Është e vështirë të shkruash për figura tëtilla të letrave shqipe, pasi hapësirat

gazetareske janë të përmasave të vogla. Do tëpërpiqemi të flasim sa më shkurt për një per-sonalitet të tillë, ndonëse pamja e jashtme nukta jep këtë përshtypje, pasi për çudi në një trupaq të vogël, qëndron një mendje aq e madhe. Ekemi fjalën për birin e Lurës, prof. Shaban Sina-nin. Sa e gjerë është bibliografia e letrave të tij,aq e madhe është figura njerëzore e këtij punë-tori të palodhur të kërkimit shkencor.

Prof. Shaban Sinani lindi dhe u rrit në Lurënme një bukuri të rrallë natyrore, në krahinën mëtë bukur të Shqipërisë. Mësimet e para i mori nëvendlindje dhe më pas rreth viteve ’83 u diplo-mua në fakultetin e Historisë dhe të Filologjisë,në degën e gjuhësisë dhe të letërsisë shqipe.Te studenti dhe intelektuali i ardhshëm spikatiserioziteti dhe këmbëngulja për përvetësimin edijeve. Përkushtimi dhe pasioni për të renë bënëqë ai të binte në sy për mendimet e pjekura dhemënyrën e gjykimit, veçori këto që do ta sho-qërojnë gjatë jetës së tij në punën e përditshme.Si bir i një familjeje të thjeshtë, djalë i një minatoritë ndershëm, ai trashëgoi prej familjes edukatëne punës dhe mënyrën korrekte të sjelljes menjerëzit. Në morinë e punëve të tij, te prof. Sha-bani takon njeriun e thjeshtë dhe studiuesin etalentuar, gazetarin e politologun serioz dhe kri-tikun korrekt e së fundi, bashkëshortin ideal dhebabanë e dhembshur të dy vajzave të zgjuarae të edukuara, të cilat kurrsesi nuk mund të jenëndryshe prej prindërve të tyre.

Do të dëshiroja të zgjatesha më tej për jetënvetjake të këtij njeriu të thjeshtë dhe shumëdashamirës me kolegët, të cilëve kurrë nuk uakursen ndihmën. Shumë mirënjohës besoj do t’ijenë të gjithë ata bashkëpunëtorë që nuk resh-ten së kërkuari ndihmën e tij, të cilët gjejnë teShabani sigurinë për botimin e veprës së tyre,pasi kurrë nuk i refuzon. Dikujt një parathënie,dikujt tjetër një gjykim për veprën e vet, dikujttjetër i sugjeron metodën dhe mënyrën e hartimittë një teme masteri a doktorature. Dhe të gjithakëto i bën pa u mërzitur, duke u dhuruar tëgjithëve pjesë prej kohës së tij shumë tëçmueshme. Paanësia e gjykimit, që pasqyrohetqartë edhe në veprën e tij e ka bërë mik meshumë personalitetet të njohura, pavarësishtse këta të fundit shpesh herë mund të kenëpasur kontradikta midis tyre ( debati Qose –Kadare).

Një bibliografi e një spektri të gjerë që pas-qyron jo vetëm profesionistin në fushë të gaze-tarisë, por edhe shumë studime të folkloristikës,në fushën e letërsisë e arkivistikës na japin njo-huri më të madhe për aktivitetin shkencor tëprof. Shaban Sinanit. Ai është autor i një numritë madh botimesh shkencore, artikujsh të botu-ar në shtypin periodik të kohës: është një pjesë-marrës në të gjitha aktivitet shkencore dhe kul-turore brenda dhe jashtë vendit, në të cilat dal-lon për kumtesat dhe ligjëratat e ku takohen men-dimtari dhe studiuesi shkencor më i përparuar.E gjithë kjo punë u kurorëzua me marrjen e titullitdoktor i shkencave në fushë të folklorit në vitin1998 me monografinë “Mitologjia në eposin ekreshnikëve”. Për pjekurinë e mendimit shken-cor që spikati në të gjitha studimet e bëra, Aka-demia e Shkencave të Shqipërisë i propozoiKomisionit të Lartë të Atestimit që Shaban Si-nanit t’i jepet titulli “Profesor” (2003). Interesimipër veprën e profesor Sinanit është aq i gjerësaqë shumë prej tyre i kanë kapërcyer edhekufijtë e vendit tonë. Ato tashmë janë përkthyerjo vetëm në gjuhë të huaj, por janë pasqyruaredhe në faqet virtuale të internetit ngadashamirësit e tij të shumtë. Si një autor që gë-zon një receptim të gjerë, shumë prej artikujvedhe veprave të tij i gjejmë të botuara edhe nëpërrevistat më serioze dhe më prestigjioze të botëssë jashtme të qytetëruar. Ndër veprat më krye-sore mund të përmendim: “Pengu i moskuptim-it”, studime letrare (1997); “Sipërore”, studime

letrare (1998); “Kosova në gjeopolitikë”, polito-logji (1999); “Mitologji në eposin e kreshnikëve”,studim monografik (2000); “Ura dhe kështjella”,studime etnologjike (2006).

Pasioni i tij për arkivistikën spikati gjatë ko-hës që ishte në drejtimin e një prej institucion-eve me të rëndësishme të Shqipërisë, ArkivitQendror të Shtetit. Natyra e tij qëmtuese, bëriqë me dashurinë dhe përkushtimin e tij, t’u fshijëpluhurin e kohës shumë prej dokumenteve qëkanë qenë dhe janë pjesë e pandashme e his-torisë së secilit prej nesh. Ai i dha jetë dhe dritënjë prej botimeve me të vlefshme: “Beratinus”(2004), një përshkrim i kodikëve të Shqipërisë,që gjenden në AQSH, i cili, veç të tjerash,nëpërmjet dokumenteve arkivore, përshkruan“ringjalljen” e dy kodikëve më të hershëm të Be-ratit (Beratinus 1 dhe 2), njëri prej të cilëveështë “Kodiku i purpurt i Beratit”, një ngavariantet më të vjetra të Testamentit të Ri e njëprej shtatë kodikëve të purpurt në shkallëbotërore. Gjithashtu, me seriozitetin që e karak-terizon në punën e tij të përditshme, ua lehtësoimjaft punën bashkëqytetarëve të vet dukeudhëhequr të gjithë procesin për katalogizimine fondeve arkivore.

Botimi i tij më i fundit është përmbledhja meartikuj “ Një Shqipëri ndryshe”, Tiranë, 2007,405 f

Kjo vepër është një përmbledhje me artikujtë ndryshëm, të cilët për nga larmia e temavepërfshijnë një hark të gjerë kohor, duke filluarqë nga mesi i shekullit XX e deri në ditët e sot-me. Shumëllojshmëria e tematikave, dukurivedhe gjithë zhvillimeve që pati Shqipëria në peri-udhën së cilës i janë kushtuar këto shkrime, epërligjin plotësisht titullin e librit. Shumica e sh-krimeve janë intervista të botuara më parë nështypin e kohës, të cilat i kanë dhënë autoritmundësi dhe hapësira më të mëdha për t’ushprehur.

Tematika e zgjedhur prej tij e ka pikënisjen nëbrezin e 1968-ës, te dilemat dhe dyshimet eshumta, të cilat e kanë ngacmuar vetë atë dheqë janë pak ose aspak të njohura prej brezavetë sotëm. Ai është përpjekur që në fokusin einteresimeve të tij, nëpërmjet hulumtimeve të do-kumenteve, të përfshijë të gjitha ngjarjet endodhura në këtë messhekull dhe të shpjegojëshkaqet përse ndodhën këto dhe njëherazi,shpjegon përse e kanë tërhequr vëmendjen etij, si publicist dhe studiues. Në këtë botim gje-jmë një nga arsyetimet dhe një nga pyetjet: “Aka pasur një brez të vitit 1968” në kohënkur bota ishte përfshirë në një luftë të pashpal-lur, e cila u quajt “Lufta e ftohtë”? Çfarë ndodhtenë Shqipërinë e asaj kohe të izoluar, ku siç thotëedhe vetë autori “as zogu nuk mund të hynte”?Përse brezi i vitit 68 u orientua për nga luftakundër fesë, dhe kundër institucioneveklerikale? Shumë prej këtyre pyetjeve u jepetpërgjigje që në fillim të veprës, e cila nën titullinqë mbart shërben si një prolog dhe lidh lexuesinme të gjitha ngjarjet më të rëndësishme që përf-shihen në çështjet që do të paraqesim më tej.

Vepra përfshin 46 shkrime dhe zbulon ma-teriale të reja, bëma dhe fakte që kanë ngac-muar shumë intelektualë të asaj kohe. Shumëprej tyre, u përpoqën ta pasqyronin revolucio-nin e botës moderne edhe në Shqipëri, madje utreguan më të guximshëm sesa duhej dhe përkëtë paguan edhe me jetët e tyre.

Pikërisht për këto dukuri bëhet fjalë edhe nëshkrimet “Festivali i 11-të- Ngjarje e dënu-ar ku ndahen e bashkohen dy periudha tëkëngës shqiptare” (f. 13-27), ku autori thek-son se Festivali i 11-të u ndëshkua jo për sh-kaqe që kishin të bënin me anën artistike të tij,por për nevoja politike. Shkrimin “Festivali i11-të – Një trokitje e butë e brezit të kit-arave” është një intervistë që autori e kadhënë vetëm për gazetën “Republika”, në majtë 2002. Ky shkrim vjen si një vazhdim i shpjegi-meve të shkrimit të parë, çka vihet re edhe prejpyetjes që i drejton intervistuesi : Si ta kup-tojmë thënien tuaj për një dënim “për nevojë

politike”? Po e lëmë të hapur përgjigjen, medëshirën e mirë për të ngacmuar kureshtjen elexuesit, për ta nxitur atë që ta lexojë sa mëshpejt këtë përmbledhje. Në këto shkrime, au-tori bën herë-herë ilustrime me copëza bise-dash të shkëputura prej dokumentesh origjina-le. Prandaj, duam të vëmë në dukje se ështëmeritë që të botosh një vepër të tillë duke dhënënjë mendim të paanshëm dhe duke theksuarsesa të rëndësishme janë arkivat për një popu-ll, çka autori e sqaron fare mirë në shkrimet “Në arkiva gjithnjë kanë qenë bashkë“armiq” e “udhëheqës” (35-40); “Njohjadhe botimi i një dokumenti nuk janë enjëjta gjë” (69-72); “Informacioni rreziko-het nga “arkivat paralele” (73-80); “Bu-rimet kineze për Shqipërinë ende nukjanë prekur nga askush” (65-68); “ Ata qëhistoria i ka bashkuar, arkivat duhet t’ibashkojnë” (319-332) etj. Të gjitha çështjetkryesore që shqetësojnë mesin e shekullit XX,të cilat autori i ka si objekt të vëzhgimeve tëveta, trajtohen këto edhe si çështje të identitetitkombëtar e shoqëror dhe njëherazi ai përpiqett’i argumentojë, duke nxjerrë përfundimet për-katëse për çdo shkrim. Të tilla janë shkrimet : “Identiteti shqiptar është mbi çdo përbërësefetare” (131-140);”Eurokultura dhe ident-iteti evropian i shqiptarëve” (151-156);“Një “Shqipëri evropiane” fle në botën eqytetëruar (162-167); “Një pasaportë eu-ropiane për Shqipërinë” ( f. 189-188); “Një slogan i ri për atdheun nga Nënë Tere-za” (333-339); “Të dhëna për atdheun eNënë Terezës” (f. 340-346).

Ndërsa shkrimet e tilla si “Beratinus” dheshkolla e vendasve e shkruesve dhe scrip-torium-eve “ (168-168); “Dorëshkrimi meshenjën e së përkryerjes hyjnore F” (185-188); “Kodiku i purpurt i Beratit “ (200-205); “Illyricum sacrum” po “ mërgon” flasinqartë se Shaban Sinani është jo vetëm një njo-hës shumë i mirë i dokumentit, por edhe njëinterpretues shumë i saktë i tyre. Duke i bërëkëto dorëshkrime të lexueshme, ai u ka dhuruarshqiptarëve shumë shkrime që vijnë prej thellë-sisë së kohërave shumë të largëta.

Një vend të rëndësishëm zënë edhe doku-mentet që zbulojnë mjaft prej çështjeve historike.Kështu, mund të përmendim: “Miti i GjergjKastriotit” është mit i Rilindjes Europi-ane” (f. 206-213); “Gjergj Kastrioti –fig-urë e Rilindjes Europiane” (f. 214-230);“Konfernca e Ambasadorëve” (f. 347-354);“Në Shqipëri arma që qëlloi mbi Duçen”(f. 366-383); “Antifashizmi në Shqipëri”(f.384-393). “Kështjella e virtytit” (394-399)është shkrimi i fundit që mbyll vëllimin. Mendojmëse është me interes për fushat e albanologjisë.Ai është i shkruar sipas tregimit të prof. AleksBudës, mbështetur në ngjarje të jetuara, kush-tuar albanologut hungarez Ferenc Nopça.

Mjaft interesante janë edhe shkrimet që fla-sin për çështjen e hebrenjve në Shqipëri gjatëLuftës së Dytë Botërore, shkrimi “Fono- do-kumenti në Shqipëri” (41-48) dhe shumëshkrime të tjera, të cilat lexuesit do kenë rastint’i gjejnë në këtë përmbledhje.

Duke iu referuar titujve, kemi bërë një grupim“të vogël” për lehtësi gjykimi, por përmbajtja eshkrimeve, për nga problemet që trajtojnë, nukkanë lidhje me njëri- tjetrin. Secili prej tyre ka njëobjekt të vetin në këndvështrimin dhe gjykimin eautorit.

E pamë të arsyeshme të veçojmë dy prejshkrimeve më kryesore të kësaj përmbledhjeje:“Ata që historia i ka bashkuar, arkivatduhet t’i afrojnë”. Shkrimi është një interv-istë që i është dhënë një reviste turke, “HaciBektas Veli Arastirma Dergisi”, 2005, në të cilënautori flet për rëndësinë e Arkivave të Shqipërisënë krahasim me arkiva të tjerë të rajonit e tëbotës. Arkivat Shqiptare kanë një pasuri arki-vore origjinale të jashtëzakonshme, që fillon prejshekullit të 6-të. Autori thekson, gjithashtu, sederi para një shekulli në Shqipëri ka pasur do-

kumente origjinale edhe më të hershme. Ai për-mend ndër shkrimet e vjetra një dorëshkrim tëshekullit të katërt, gjetur në Berat, më 1868 prejnjë studiuesi belg, si dhe dy dorëshkrime të tjeratë vjetra në Gjirokastër, njëri i shekullit të katërtdhe tjetri i shekullit të parë. Kjo periudhë prej15- shekujsh është një pasuri e madhe arki-vore. “Kultura e ruajtjes është shenjë qytetëri-mi. Vlerat ruhen atje ku ka klimë të shëndet-shme për to.”- vë në dukje autori, duke dashurta vërë theksin jo vetëm te rëndësia që zënëArkivat Shqiptare në rajon e më gjerë, por duketreguar se është pikërisht kjo, që tregon se nëbotën shqiptare ka pasur një traditë të her-shme për ruajtjen e dokumentit. Dhe pikërishtështë kjo traditë që ka bërë të mundur të ruhenkëtu tek ne vlera shumë të hershme, që ngagrekët e lashtë, dokumente të gjuhës latine, nëosmanishte, në persisht e arabisht, në italisht efrëngjisht. Kjo tregon më së miri se ruajtja ekësaj pasurie arkivore në AQSH është një prejtreguesve që dëshmon edhe sesa e hapur kaqenë kultura shqiptare për të gjitha kulturat etjera.

Në lidhje me nismat që janë marrë në këtëinstitucion,autori ndalet veçanërisht në punënqë është bërë me dokumentin konkretisht, dukei bërë më të njohura për botën dhe përmend simë të rëndësishmet regjistrimin në një nga pro-gramet e Unesco-s, “Memoire du Monde”-“Kujtesa e Botës”, i cili është programi më irëndësishëm i kësaj Organizate ndërkombëtaretë ngarkuar për mbrojtjen e trashëgimisë kultur-ore të njerëzimit. Ai shprehet, gjithashtu se janërreth 100 studiues nga bota që kërkojnë të bëjnëkërkime në fondet e arkivave shqiptare. Përveçbotimit të kodikëve, të cilët i përmendim më lart,si mjaft të rëndësishëm ai përmend edhe bash-këpunimin me universitetin “Gazi” të Turqisë,me grupin e punës të të cilit u arrit të përgatitejkatalogu trigjuhësh dhe i ilustruar, “Dorëshkrimeosmane në AQSH”, ku janë bërë të njohura afro500 dorëshkrime që ruhen në Arkivat e Sh-qipërisë. Disa prej projekteve që presin bash-këpunimin e ndërsjellët janë: “Ibrahim Temo dhelëvizja “Bashkim e Përparim”- përmbledhje do-kumentesh; “Sixhilati i sherijes së Beratit- njëenciklopedi të dhënash” etj. Përveç kësaj qënga janari i 2005, autori thekson se një inter-esim shumë i madh është kërkuar prej adminis-tratës së TIKA-s në Tiranë. Si rezultat i këtijbashkëpunimi të dyanshëm do të bëhet i mun-dur botimi i katalogut “Fermanët sulltanorë përShqipërinë dhe shqiptarët”, një vepër ku para-qitet inventari i plotë i këtyre akteve perandorakeqë ruhen në arkivat shqiptare, inventar mbi 600tituj. Çështje të tjera të trajtuara në këtë shkrimjanë:Rëndësia e AQSh nga pikëpamja e historisëosmane; Si mund t’i bëjmë të përdorshmedorëshkrimet mbi bektashizmin; Çfarë rëndësiekanë për Shqipërinë arkivat shtetërore të Re-publikës së Turqisë? Cili do të jetë kontributi ikëtyre arkivave për të ndriçuar historinë e Sh-qipërisë. Të gjitha këtyre çështjeve autori u jepshpjegimet e duhura.

“Ka dhe një dosje për Kadarenë” pranëjurisë së “The Booker Prize Foundation”(103-108) si dhe shkrimet “Kritikat e fshe-hta” të mbeten të fshehta! (94-102); “Nukdo të hesht përpara të vërtetave tëreja”(109-121).

(Vijon në faqen 11)

Prill2 0 0 7 10OPINIONOPINIONOPINIONOPINIONOPINION

Nga Akademik prof. dr. Jani THOMAI

Ç’PËRBËN AKADEMIA E SHKENCAVE NËSISTEMIN E PËRGJITHSHËM TË KËRKIMIT

SHKENCOR?

Në “Fletoren zyrtare të Republikës së Sh-qipërisë”, nr. 146, dhjetor 2006, është botuarnjë ligj, më i fundit, “Ligji nr. 9655, datë 11. 12.2006, “Për Akademinë e Shkencave të Repub-likës së Shqipërisë”, në nenin 1 të të cilit thuhet:“Akademia e Shkencave e Republikës së Sh-qipërisë (në vazhdim Akademia) është institu-cion shkencor, që vepron nëpërmjet një bash-kësie të zgjedhur shkencëtarësh”.

Akademia e Shkencave është organi më ilartë i kërkimit shkencor në shkallë vendi, pran-daj edhe quhet “Akademia e Shkencave e Re-publikës së Shqipërisë”. Ajo bashkon si anëtarëtë vet shkencëtarët më të shquar të vendit,është institucion autonom, që udhëhiqet ngakërkimi i të vërtetave shkencore dhe funksion-on sipas një statuti të miratuar nga Asambleja.Akademia kryen kërkime e studime shkencoreteorike e zbatuese në fushat e shkencave sho-qërore albanologjike, natyrore e teknike, të cilatvihen në shërbim të shoqërisë, të shtetit dhe tëinteresave kombëtarë.

Akademia e Shkencave e Shqipërisë ështëthemeluar në vitin 1972 (më 10 tetor), duke përf-shirë disa institute e qendra të asaj kohe (Insti-tutin e Gjuhësisë dhe të Letërsisë, Institutin eHistorisë, Institutin e Kulturës Popullore, Qen-drën e Kërkimeve Arkeologjike etj.) dhe dukeshënuar kështu një hap të madh përpara nërrugën e zhvillimit të kërkimit shkencor në Sh-qipëri. Fjalën përuruese të themelimit të Akade-misë së Shkencave të Shqipërisë e mbajti gju-hëtari i shquar, akad. Eqrem Çabej; kryetari i saji parë ka qenë historiani i shquar, akad. AleksBuda. Ky vit që jemi, 2007, mund të quhet vitjubilar i themelimit të Akademisë së Shkencavetë Shqipërisë, por edhe vit i reformimit të saj tëthellë.

Ngritja e Akademisë së Shkencave u dha njëvrull të ri kërkimeve e studimeve shkencore nëato fusha, tashmë nën një organizim e udhëheqjeshkencore të specializuar. Veprat themelore tëhartuara nga Akademia e Shkencave në fushate gjuhësisë, të historisë së letërsisë, të his-torisë së Shqipërisë, të folklorit, të arkeologjisë,të shkencave të natyrës etj. ushqyen edhepërmbajtjen e lëndëve në shkollat e larta dherritën cilësinë e tyre. Por Akademia e Shken-cave ishte edhe shprehje e një zhvillimi e për-parimi të vendit në përgjithësi dhe përbënte njësimbol nderi për Shqipërinë.

Sot, pas 35 vjetësh dhe para mundësisë sëzbatimit të reformës, Akademia jonë e Shken-cave ka 29 akademikë dhe 13 institute e qendratë kërkimit shkencor, të ndarë në dy seksione:Seksioni i Shkencave Shoqërore Albanologjikedhe Seksioni i Shkencave Natyrore e Teknike.Në Seksionin e Shekencave Shoqërore Alban-ologjike përfshihen Instituti i Gjuhësisë dhe iLetërsisë, Instituti i Historisë, Instituti i Arke-ologjisë, Instituti i Kulturës Popullore, Qendra eEnciklopedisë Shqiptare, Qendra e Studimit tëArteve dhe Instituti i Ekonomisë.

Ç’KA ARRITUR E Ç’PO TRAJTON SOTAKADEMIA E SHKENCAVE?

Është e pamundur të përmenden, qoftë edhepërmbledhtas, arritjet e Akademisë së Shken-cave në këta 35 vjet dhe punët që janë nëpërduar. Vetëm në fushën e shkencave shoqërorejanë botuar qindra mijë faqe për gjuhësi, historiletërsie, histori, arkeologji, kulturë popullore, his-tori arti etj., vepra madhore si “Gramatika e gju-hës shqipe”, “Fjalor i gjuhës së sotme shqipe”,“Studime etimologjike në fushë të shqipes” (në8 vëllime, E. Çabej), “Fjalor enciklopedik sh-qiptar”, “Atlasi dialektologjik i gjuhës shqipe” (në2 vëllime), “Historia e letërsisë shqipe”, “Histo-ria e popullit shqiptar” (2 vëllime), “Gjergj Kastri-otit - Skënderbeu”,”Ilirët”, “Shqipëria arke-ologjike”, “E vërteta mbi Kosovën”, “Trashëgim-ia kulturore e popullit shqiptar”, “Korpusi i folk-lorit gojor”, “Korpusi i veshjeve popullore”, “Arke-ologjia shqiptare”, “Fjalor enciklopedik i arteve”,dhjetra fjalorë të tjerë shpjegues, sinonimikë,frazeologjikë, terminologjikë, qindra monografie studime, dhjetra revista shkencore periodike(me 2-4 numra në vit) dhe përmbledhje serialestudimesh për leksikologji, për dialektologji, medokumente e materiale etj., dhjetra konferencae kongrese shkencore kombëtare e ndërko-

PËR AKADEMINË E SHKENCAVEmbëtare, shumë projekte shkencore me bash-këpunim edhe me organizma ndërkombëtarë etj.Kongreset, simpoziumet, konferencat e sesio-net shkencore kombëtare e ndërkombëtare përgjuhësi, për histori, për arkeologji etj., si Kon-gresi i drejtshkrimit, konferenca për gjuhënletrare shqipe, konferenca për figura të shquaratë letërsisë shqipe, konferencat për Skënder-beun, konferenca e kuvende për Ilirët dhe et-nogjenezën e popullit shqiptar e shumë veprim-tari të tilla të tjera janë të njohura botërisht. Pokështu, veprimtaritë në kuadër të AIESEE-së, tëEURALEX-it e të shoqatave të tjera shkencoreeuropiane e ndërkombëtare janë të shumta. Tëpanumërta janë ekspeditat kërkimore-shken-core leksikologjike, dialektologjike, folklorike, et-nografike, arkeologjike (me gërmime e studimepër paleolitin, mezolitin, neolitin, epokën ebronzit, epokën e hekurit, periudhën romake,mesjetën etj., me zbulime e gjetje të një rëndësieshkencore e kombëtare të jashtëzakonshme)në gjithë trojet shqiptare, si edhe kërkimet arki-vore e bibliografike brenda e jashtë vendit. Ështëputhuaj e pamatshme puna e bërë për krijimin epasurimin e fondeve arkivore gjuhësore (kar-totekat), historike, folklorike, arkeologjike (ob-jektet) etj., një pasuri shumë e çmueshme përtashti e për të ardhmen e shkencave shqiptare.Akademia e Shkencave ka botuar rregullisht njëvjetar ku pasqyrohet gjithë puna vjetore e saj.Po në sistemin e Akademisë u strukturuan insti-tute e qendra të kërkimit e të studimit shkencor,u përpunuan metoda e u krijuan përvoja shken-core, u formuan breza studiuesish tashmë tënjohur, u anëtarësuan institutet dhe vetë Aka-demia në forume, shoqata e komisione europi-ane e ndërkombëtare. Të gjitha këto janë vënënë shërbim jo vetëm të zhvillimit e të përparimittë shkencës, por edhe të arsimit në Shqipëri,sidomos të arsimit të lartë. Arritjet në fushat eshkencave albanologjike, me një shkallë të lartëorigjinaliteti e objektiviteti, i shërbejnë ruajtes sëidentitetit kombëtar dhe e shpërfaqin këtë parabotës me vetëdijen e një populli të lashtë dhe tënjë kulture të admirueshme.

Sot po punohet gjithashtu mbi vepra mad-hore, si “Fjalori enciklopedik” e “Enciklopediashqiptare”, “Fjalori i gjuhës shqipe” i tipit të madh,me mbi 80 000 fjalë, në 5-6 vëllime, vëllimi III e iIV i “Historisë së popullit shqiptar”, informatizimii fondeve gjuhësore e disa vepra të tjera tëserisë në fushën e arkeologjisë, të kulturëspopullore, të arteve etj. Janë shumë vepra eveprimtari që kërkojnë më shumë studiues cilë-sorë, krahas forcimit të mëtejshëm të teknikavedhe përvetësimit e zbatimit me sukses të meto-dave bashkëkohore.

SI DO TË NDODHEJ AKADEMIAE SHKENCAVE PARA LIGJIT PËR

REFORMIMIN E SAJ?Është e drejtë të bëhet kjo pyetje, meqë

shprehja rrodhi deri këtu dhe tashmë mund tapërfytyrojmë zhvillimin e mëtejshëm para zba-timit të atij ligji, i cili, siç thamë, është shpallur në“Fletoren zyrtare”. Natyrisht ai do të zbatohej sikërkesë e shtetit ndaj Akademisë, por dua tështoj diçka lidhur me frymën e me diskutimet ebëra rreth kësaj reforme dhe rreth punës sëAkademisë.

Ka kaluar më shumë se një vit që kur nisi tëflitet për reformimin e kërkimit shkencor në Sh-qipëri e, në këtë kuadër, edhe për Akademinëtonë të Shkencave. Jo vetëm grupi i ekspertëve,i ngarkuar për të hartuar platformën e reformës,por edhe akademikë, profesorë, gazetarë e in-telektualë të tjerë kanë shprehur mendimet nështyp, në televizion e në mbledhje të posaçmese ç’vend zë Akademia dhe si duhet të zba-tohet reforma në të. Si çdo diskutim i drejtë eobjektiv, edhe ky për reformën në fushën ekërkimit shkencor ka nxjerrë vërejtje e mendimetë frytshme se si të përmirësohet puna shken-core në sistemet e ndryshme të organizimit tësaj, porse, për fat të keq, nga padija (a, mos oZot, nga keqdashja), disa gjëra janë shtrem-bëruar dhe, duke humbur objektivitetin, ështëhedhur baltë mbi vlera të çmueshme të krijuarame aq mund e shpenzime për një kohë të gjatë.Këto vlera nuk janë “pronë private” e Akade-misë së Shkencave, edhe pse janë krijuar prejsaj, janë pronë e gjithë shoqërisë dhe e shtetitshqiptar. Kjo do të thotë që nuk mund të ndreqenpunët mirë duke mohuar çka përbën arritje tëshënuar e të dobishme. E duke dalë në mbrojtjetë këtyre arritjeve, akademikët nuk kanë pasurndonjë “konflikt interesi”, siç është shprehur njëgazetar, sikundër nuk kanë konflikt interesi qe-veritë, ministritë, institucionet, shtetarët, politi-kanët e çdokush tjetër kur paraqesin e mbrojnëarritjet e veta dhe plotësimin e detyrimeve funk-sionale.

Ç’ka bërë Akademia e Shkencave? Kjo kaqenë ndër pyetjet më të para që është bërë prejakëkujt, duke vënë në dyshim punën disavjeçare

të Akademisë dhe me këtë vetë motivin e jetimittë saj. Kuptohet që pas kësaj pyetjeje kanëardhur (zh)vlerësimet, se “Akademia ka qenëanemike”, “ka harxhuar shumë e ka dhënë pak”,madje për ekstremistët “puna e saj ka qenëzero”. Për ata që vërtet nuk e kanë ditur se ç’kabërë e ç’bën Akademia, u është këshilluar tëlexojnë “Vjetarin” e Akademisë së Shkencave,ku, siç thamë, është dhënë çdo vit raporti përgjithë veprimtarinë e saj shkencore. Mirëpo kapasur shkrues artikujsh e kritikëdashës që nuke njihin punën e Akademisë, as “Vjetarin” e sajnuk e lexonin, as e merrnin mundimin të shihninç’bënte Akademia e Shkencave dhe as hiqnindorë nga mohimi i punës së saj. Kujt i shërbentekjo? Akademia e Shkencave ka qenë dhe ëshjtënjë institucion elitë jo thjesht si emër, por mbi tëgjitha si vlerë. Mbi të dhënat e mësipërme dua tëkujtoj këtu, nga fusha e shkencave shoqërore,emrat e akademikëve të nderuar Eqrem Çabej,Aleks Buda, Mahir Domi, Selman Riza, DhimitërShuteriqi, Stefanaq Pollo, Androkli Kostallari, TishDaija, Bedri Dede etj., që fizikisht nuk janë mënë këtë jetë, por mbeten krenari e përhershmee kombit tonë. Të flasësh për ta duhet njohurmë parë ç’na kanë lënë trashëgim. Mund të sh-toj që Seksioni i Shkencave Shoqërore i Akade-misë së Shkencave, ku bëj pjesë edhe unë, kasot 15 anëtarë akademikë: Dritëro Agolli, HamitBeqja, Jorgo Bulo, Shaban Demiraj, AndromaqiGjergji, Kristo Frashëri, Ismail Kadare. HekuranMara, Vladimir Misja, Luan Omari, Kristaq Prifti,Arben Puto, Alfred Uçi, Zija Xholi. Akademia eShkencave ka edhe anëtarë të jashtëm eanëtarë nderi personalitete të shquara të botësshqiptare dhe personalitete të huaja që kanëdhënë kontribute të shënueshme për zhvillimine pasurimin e shkencave të lidhura me Sh-qipërinë e me popullin shqiptar, si Alain Ducellier(Francë), Antonio La Pergola (Itali), Eric Hamp(SHBA), Idriz Ajeti (Kosovë), Rexhep Qosja(Kosovë), Ferid Murati (SHBA), Rexhep Ismajli(Kosovë), Mark Krasniqi (Kosovë), Luan Staro-va (Maqedoni) etj. Pyetja “ç’kanë bërë a ç’bëjnëkëta akademikë” do të ishte pa vend, sepse dotë ishte e qortueshme edhe vetëm padituria përpunën e tyre. Kështu mund të thuhet edhe përprofesorët e bashkëpunëtorët e tjerë shken-corë në institutet e qendrat shkencore që derimë tash përfshiheshin në sistemin e Akade-misë. Dhe ç’ndodh kur me ngulm, por padrejtë-sisht, kërkohet të motivohet ideja e ngurtësuare zhvlerësimit të një vlere të sprovuar shken-core, siç bën një profesor e publicist i njohur,kritika këmbëngulëse e të cilit mund të rrahëndoshta tjetërkund, por lidhje me reformën nukka. Ai i turret “Fjalorit të shqipes së sotme”(2002) dhe për këtë të vjen çudi, sepse profe-sori nuk është fare i paditur në fushë të le-ksikografisë, vetë ai këtë fjalor e ka vënë për-para, mbi tryezë, sa herë ka bërë emisionetelevizive të mira për pastërtinë e gjuhës sh-qipe, e ka mbajtur si kuran, si ungjill a si kush-tetutë, mbi të cilën është betuar. Mbase ështënjë hollësi, por ka vlerë më të gjerë, prandaj, përata që nuk e dinë të vërtetën, duhet të kujtojmë(dhe kjo është thënë shprehimisht në Par-athënie) që “Fjalori…” i vitit 2002 nuk ështëfjalor i ri, është ribotim i “Fjalorit të shqipes sësotme” (1984), i cili, me vendim të drejtorisë sëatëhershme të Institutit të Gjuhësisë dhe të Letër-sisë, më 1994-1996 u rishikua “vetëm përpastrim ideologjik”, por që grupi i rishikimit, nëpunë e sipër, bëri ndryshime edhe në listën efjalëve (jo me “7-8 fjalë”, siç thuhet, por me mbi3000 fjalë, heqje e shtesa), në struktura kupti-more e në shpjegime, në karakterizimin e shumëfjalëve etj., të cilat nuk është e drejtë të mospërmenden. Pastaj, po nga ky grup pune, përveçveprimtarive shkencore (konferenca, simpozi-ume) dhe studimeve shkencore (monografi,artikuj, kumtesa, tekste universitare etj.), kanëdalë ndërkohë ose kohët e fundit edhe vepra tëtjera leksikografike, si “Fjalor frazeologjik i gju-hës shqipe”, “Fjalor sinonimik i gjuhës shqipe”,“Fjalor i antonimeve në gjuhën shqipe”, “Fjalori gjuhës shqipe” (me rreth 48 000 fjalë, me for-mat të vogël “dore”, të përshtatshëm edhe përnxënës e studentë) etj.; veç këtyre, ka filluarpuna edhe për fjalorin e madh shpjegues tëgjuhës shqipe (në disa vëllime). Nëse të pa-kënaqurit nuk i njohin këto vepra, kjo do të ishtenjë e keqe më e vogël se të tjerat, por gjithsesiky është problemi i tyre. Ndërkaq do të ishte enatyrshme kërkesa për një fjalor tjetër më tëvëllimshëm, më të përditësuar. Të më falin lex-uesit që këtu nuk mund të jap shumë shembujnga gjithë prodhimi shkencor i instituteve të sh-kencave shoqërore, vlera e të cilit jo vetëm përzhvillimin e shkencave albanologjike kombëtare,por edhe për arsimin e lartë e të mesëm, përkulturën, për pohimin e identitetit e të krenarisëkombëtare, siç u tha, janë të padyshimta, përveçatyre që nuk duan t’i shohin e t’i pranojnë. Ethem me siguri që mbetet jashtë fare pak pro-

dhim shkencor që nuk lidhet drejtpërdrejt mekërkesat e shkollës së lartë e të mesme (pallogaritur punën e drejtpërdrejtë të punonjësvetë këtyre instituteve në shkollën e lartë e nëSHPU (Shkolla pasuniversitare) me leksione,seminare, udhëheqje shkencore, programe etekste etj.). A janë këto të mjaftueshme? Natyr-isht jo, sikundër nuk janë të mjaftueshëm njerëzitqë merren me këto punë, mbështetja financia-re, pajisjet teknike bashkëkohore, mundësitë ebotimit e të qarkullimit etj.

ÇFARË DO TË DËSHIROHEJ EDO TË PRITEJ NGA NJË REFORMË

NË KËRKIMIN SHKENCOR? Parimisht, si në fusha të tjera, edhe nga

reforma në fushën e kërkimit shkencor, do tëpritej përmirësim në të gjitha ato drejtime që sh-tyjnë përpara kërkimin shkencor, në numrin enevojshëm e në cilësinë e duhur të studiuesve,në teknikat bashkëkohore, në mbështetjen fi-nanciare, në format e organizimit të punës, nëforcimin e autonomisë shkencore dhe të drejtimitshkencor etj., përmirësim që natyrshëm men-dohet të sjellë prodhim shkencor më të madh,më cilësor (pra edhe më të dobishëm) dhe mëekonomik. Kemi menduar dhe mendojmë se kurudhëhiqesh nga ky parim i drejtë, nuk mund tëparavendosësh pa e studiuar me themel gjend-jen në çdo qelizë të punës shencore, nuk mundtë vësh kusht të prerë, fjala vjen, që AkademiaShkencave të mos ketë në varësi asnjëherëasnjë institut a qendër studimi ose të mos ketëtë drejtën për të ngritur të tillë pranë saj. Kyshndërrim sjell rrjedhime të vetvetishme e tëpadiskutueshme për Akademinë tonë, si sh-këputja e instituteve prej saj dhe varësia e tyreprej një organizmi tjetër (universitet a ministri) epërsëri rrjedhimisht rrudhjen e tyre deri në de-partamente, që do të thotë shkurtim punonjë-sish e shkrirje fushash studimi (kur shqetësimikryesor sot është ardhja e kërkuesve të rinj tëtalentuar dhe përgatitja e ekipeve më të mëdhastudiuesish që të sigurohet vijimësia e kërkimitshkencor në këto fusha dhe specializimi i studi-meve në nënfusha), sjell pakësim të mjetevefinanciare (kur pranohet që sot Shqipëria e kabuxhetin për kërkimin shkencor shumë të ulët –0.18% të GDP) e për pasojë të të gjithave ngush-tim të mundësive për punë shkencore më tëgjerë e më cilësore. Nuk duket bindëse ideja sekërkimi shkencor do të jetë më mirë nëse institi-tutet do të varen nga një organizëm administra-tivo-politik, pasi këto institute për kërkimin shen-cor nuk kanë aq nevojë për organizim eudhëheqje administrativo-politike, sesa për or-ganizim e udhëheqje shkencore, siç mund tabëjë Akademia e Shkencave. Dhe detyrat sh-kencore të këtyre instituteve nuk janë pakësuare nuk janë lehtësuar, përkundrazi, në kohën etanishme janë shtuar e janë bërë më të mpreh-ta. Pastaj, një reformë, që ka si synim përmirë-simin e kërkimit shkencor, parashikon jo vetëmrrudhje, ngushtim, shkurtim njerëzish e rep-artesh jo të frytshme a jo të kohës, por edhendryshime në drejtim të kundërt, pra zgjerim,plotësim e shtim në ato fusha kërkimi ku është enevojshme. Një parashikim të tillë, që mund tapërfshinte e ta zgjidhte reforma për kërkiminshkencor, po e dëshmoj me një shembull ngafusha e gjuhësisë. Dihet që sot leksikografia(hartimi e botimi i fjalorëve) ka marrë kudo zhvil-lim të madh. Fjalorët e tipave të ndryshëm (njëg-juhësh e dygjuhësh, terminologjikë, frazeologjikëetj.) janë vepra shumë të kërkuara, jo thjesht sivepra shkencore me vlera teorike, por edhe simjete pune me vlera praktike për shkollën e përprodhimin, për shkrimtarët, për publicistët e përpërkthyesit, për shqiptarë e për të huaj etj.Kërkesat e gjera e të ditës, tirazhi i madh i bot-imit, shpeshtësia e riprodhimit etj. e kanë kthyersot leksikografinë thuajse në industri, me për-fitime nxitëse e integruese në ekonominë etregut. Prandaj në disa vende janë ngritur insti-tute a qendra pjesërisht vetadministruese përhartimin e fjalorëve. Reforma jonë për kërkiminshkencor mund të parashikonte ngritjen e njëinstituti (ose së paku të një qendre) të veçantëpër leksikografi, që të kishte disa departamente,si: 1. për fjalorët shpjegues kombëtarë; 2. përfjalorë të veçantë (krahinorë, shkollorë, të sh-krimtarëve, të neologjizmave, të fjalëve të hua-ja, tamatikë a ideografikë, inversë, sinonimikë,frazeologjikë etj.); 3. për fjalorë dygjuhësh eshumëgjuhësh; 4. për fjalorë terminologjikë; 5.për fjalorë elektronikë. Një institut a qendër etillë do të mblidhte në gjirin e vet leksikigrafët mëtë kualifikuar e më me përvojë dhe me siguri dotë rriste shumë numrin e fjalorëve të hartuar etë botuar, do të plotësonte spektrin e tipologjisëleksikografike sipas kërkesave të kohës (d.m.th.sipas asaj që duhet të bëjmë dhe jo sipas asajqë mund të bëjmë), por mbi të gjitha do të ngrinteshumë cilësinë shkencore të fjalorëve, po ash-tu do ta bënte më pak të kushtueshme punën

Prill2 0 0 711 KKKKKULULULULULTURETURETURETURETURE

Ai nuk qe vetëm aktori që futej i tëri brenda një roli, duke

u komanduar nga fuqia e per-sonazhit që regjisori i besoi, pordhe dramaturgu që me orë tëtëra imagjinoi skenën dhe shfaq-jet që ndërtoi më parë në mend-jen e tij. Për të gjithë ata që ekanë parë të interpretojë nëskenë, dhe ata që kanë shijuarnjë vepër të shkruar nga ai, aido të mbetet njeriu me të cilinmund të karakterizohet teatrishqip i viteve të tëra me rrallë. Iqetë, por tepër pasionant kurflitej për teatrin për rolet, apoevoluimin e tij. Një personazhnga ata që koha i sjell rrallë imbushur vetëm me dashuri përprofesionin. Për Sulejman Pi-tarkën, ashtu si për gjithëkastën e aktorëve të brezit tëtij, të patjetërsueshëm nukmund të flitet aq thjesht. Nukmjaftojnë shfaqjet ku ai ka in-terpretuar apo bisedat që mundtë kesh bërë me të për të rrëfy-er jetën e këtij artisti të madh.Janë mijëra gjëra të cilat ai i morime vete dje përgjithmonë, nëorët e fundit në këtë jetë, të cilatbesoi se ishin vetëm të tijat. Porne do të mundohemi ta lexojmëatë çfarë ka ndodhur me tënëpërmjet roleve dhe pamjes sëtij në vite, që na ofrohet nga ki-nematografia apo ato sekuencaqë mëndja jonë ruan nga teatri.

Ajo çfarë kritika ka shënu-ar pas çdo shfaqjeje për të ësh-të mënyra krejt origjinale se siai e jepte një rol. Për Pitarkën,në momentin kur merrte një rolpër të vënë në skenë, ai nukmendonte më si ai, por si per-sonazhi, dhe ndoshta kjo ishtemënyra që ai kishte zgjedhurpër të qenë sa më i vërtetë nëskenë, duke folur me gjuhën epersonazhit. Dramatik dhe indjeshëm, Pitarka do të ishtenjë nga emrat më potent të te-

Shuhet mjeshtri i skenës Sulejman PitarkaShuhet mjeshtri i skenës Sulejman PitarkaShuhet mjeshtri i skenës Sulejman PitarkaShuhet mjeshtri i skenës Sulejman PitarkaShuhet mjeshtri i skenës Sulejman PitarkaNdahet nga jeta në moshën 83-vjeçare një prej emrave të njohur të skenës shqiptare

Të tjerë filma ku ai ka inter-pretuar janë: “Tinguj lufte” (1976),“Guna përmbi tela” (1977), “Rre-thimi i vogël” (1986), “Vdekja eburrit” në vitin 1989 etj. Për kri-tikët, Pitarka mbetet një aktor irrallë, një njeri me të cilin mundtë komunikojë shumë lehtëgjatë një marrëdhënie pune. Pi-tarka do të kujtohet edhe ngastudentët e tij, nga ata të cilëveu mësoi disa teori mbi artin eaktrimit. Skena nuk mund tëposedohet nëse ti nuk e ndjenatë. Kjo ishte filozofia e Pi-tarkës, që i bëri mijëra njerëztë ndjeheshin keq, ndërsa me-diat raportonin lajmin për vde-kjen e tij. Por aktori do të kish-te një periudhë shkëputjeje ngateatri prej njëzet vitesh, dhe dotë rikthehej më 2005-së nëpjesën “Pjata e drunjtë”. Një rolqë nuk ndryshoi shumë ngarolet që Pitarka ka sjellë nëskenë. Në rolin e një babai nëmarrëdhënie me nusen e djalit,ai dha gjithë dramën e madhe

(Vijon nga faqja 9)

Menduam të ndaleshim në këtoshkrime, pasi ky botim ka ngjallur po-lemika të ashpra në kohën kur ubotua.

Të gjitha këto shkrime kanë si ob-jekt shqyrtimi dhe interpretimi doku-mentet që mbartin brenda tyre his-torikun e qëndrimeve të udhëheqjesdhe të propagandës së asaj kohendaj shkrimtarit. Në shkrimin “Kritikate fshehta” nuk kanë asnjë arsye tëmbeten të tilla, autori e ngre zërin merevoltë ndaj të gjithë atyre që reaguanndaj veprës “ Ka dhe një dosje përKadarenë......” dhe “Dosja K”, pasi nukka më arsye që këto dokumente tëmos interpretohen dhe njëkohësishttë zbulohen të gjitha të vërtetat përshkrimtarin Kadare, i cili ka qenë aq ipërgojuar këto kohët fundit, madjesulmi mund të jetë i stisur po prej aty-re njerëzve, të cilët në kohët e kalu-ara e kanë sulmuar atë. Ndoshta hap-ja ndaj këtyre dokumenteve bart nëvetvete edhe frikën se mos sot paskaq shumë vjetësh ata identifikohen.Ai sjell dokumente, të cilat dëshmojnëpër vlerësimin dhe çmimet që i janëdhënë shkrimtarit Kadare prej botëssë qytetëruar. Njëherazi ai nëpërmjetparaqitjes së këtyre fakteve shuanedhe kureshtjen e atyre, të cilët janëtë interesuar të mësojnë për proces-et e hapjes dhe të ndriçimit të pjesës

atrit shqiptar këto vite, nga ataaktorë që të bënin të mendojethellë kur e shihje pas çdo in-terpretimi. Interesant është tëshohësh dhe shënimet qëshikuesit e ndryshëm linin përtë pas çdo shfaqjeje. “Ju mëpëlqeni. Më pëlqeni pasi dini tëmë gënjeni me lezet”, i shkru-ante një lexues. Janë një morithëniesh për të. Adhuruesit ekinemasë dhe të teatrit dje janëtrishtuar për humbjen e tij, përaktorin që i bënte të reflektoningjatë sa herë u shfaqej në ek-ran, apo në skenën e një teatri.Humbja është ajo që na bën tëreflektojmë më shumë për atoqë nuk do t‘i kemi më, për njerëzqë kanë dhënë një kontribut tëjashtëzakonshëm vetëm ngadashuria, për njerëz që me pa-sionin e tyre gjithnjë të çudisn-inâ.

JETAJeta e tij është pak a

shumë një subjekt i ngjashëmme të gjithë atyre artistëve qëshkelën të parët në skenën eTeatrit Popullor në atë kohë.Një histori që nuk e kushtëzoimë pas pasionin për artin, pore bëri më të madhe lidhjen metë. Pitarka lindi më 2 shkurt1924 në Dibrën e Madhe.Shumë shpejt do t‘i braktistestudimet për t‘i ardhur në ndi-hmë të atit, pasi familja nukishte në gjendje të mirëekonomike. Pak kohë mëvonë, ai do të zhvendoset nëqytetin e Durrësit, ku fillimishtnis të punojë si hamall. Jeta etij ka një trajektore interesante.Tepër i mprehtë dhe inteligjent,Pitarka fillon punën si ndih-mësllogaritar në një firmë të njo-hur italiane dhe më pas nëBankën e Durrësit, por pasLuftës së Dytë Botërore, ai ibraktis financat për t‘iu përkush-

tuar teatrit. Miqtë e tij të dikur-shëm, do të shpreheshin kur eshihnin në teatër se ai kishte lin-dur për të qenë në skenë, dukekujtuar mënyrën e tij se si flisteapo perceptonte gjërat. Më vitin1951, ai shkel në Teatrin Popu-llor të asaj kohe i ndihmuar ngaaktori i madh, Mihal Popi. Kanëmbetur të paharruara për spek-tatorët kryeqytetas rolet e real-izuara prej tij në skenën e këtijteatri në dramat “Trimi i mirë meshokë shumë”, “Syleshi”, “Orëte Kremlinit”, “Familja e peshka-tarit”, “7 shalianët”, “Vajza ngafshati”, “Doktor Aleksi”, “Epokapara gjyqit” etj.

Çuditërisht, Pitarka ka lua-jtur role dytësore deri në vitin1964, ndërsa në vitin 1956, ifrymëzuar nga kujtimet e fëm-ijërisë dhe nga përvoja e vësh-tirë jetësore, shkruan një dramëtë spikatur të dramaturgjisë sh-qiptare: “Familja e peshkatarit”,të cilën e pason me vepra tëtjera.

Kësaj kohe i përkasin disanga rolet e tij më të pahar-rueshme në teatër, si në pjesët“Halili dhe Hajria”, “Borgjezi fis-nik”, “Epoka para gjyqit”, “Vaj-za me flokë të thinjura”, “Prefek-ti”, “Karavidhet”, “Arturo Ui”, “Njënuse për Stasin” etj.

Pas suksesit në filmin “De-batik”, Sulejman Pitarka do tësiguronte një karrierë të pasuredhe në kinematografi. Në fakt,ai e filloi me filmin “Furtuna” dhepas “Debatiku” interpretoi edhenë “Horizonte të hapura”, “Gjen-erali i ushtrisë së vdekur”, “Gjen-eral Gramafoni”, “Pas gjurmëve”etj. Roli i tij më i spikatur ështëai i Zheleznovit, komandantitrus, në filmin “Ballë për Ballë”.Ky film ka marrë pjesë në Fes-tivalin e Filmit në vitin 1981 dheështë shpallur fitues i këtij edi-cioni.

të brezit të tij, në mentalitetinmes brezave. Nën regjinë eGëzim Kames, që bëri të mun-dur dhe rikthimin e Pitarkës paskaq vitesh, ai dha ndoshta njënga rolet më të bukura këto vitenë teatër. Trishtimi i tij në“Pjatën prej druri” vijon të mbe-tet një nga pamjet më të arritu-ra në teatrin pas ‘90-tës. Vetëregjisori Kame do ta quante fatpër të bashkëpunimin me këtëaktor, që, sipas tij, i dha suk-sesin e veprës. Sulejman Pitar-ka është fitues i disa çmimevenë teatër dhe kinematografi,mes tyre çmimin për Karrierënsi edhe medaljen “Mjeshtër iMadh i Punës” dhe titullin “Art-ist i Popullit”. Dje, pushoi zem-ra e tij, ndërsa jeta e tij do tëmbetet gjithnjë në historinë eteatrit dhe kinematografisë sh-qiptare, sa herë që do të na du-het të flasim për historinë tonëtë artit, apo sa herë që duam tëzgjedhim modele, të cilave dotë donim t‘u ngjanim.

shkencore në këtë fushë. Dhe nukështë fjala për institut a për qendërme departamente të fryra, por medepartamente me 3-4 leksikografëcilësorë, që mund të udhëheqin disaprojekte shkencore. Një institucion itillë do të mundte të ndiqte edhe ve-primtarinë leksikografike në shkallëvendi, për ta nxitur e për ta ndih-muar, jo për ta kufizuar a për ta vënënën kontroll. Kështu mund të vepro-hej edhe për një qendër dialek-tologjike, për kërkime dialektologjikedhe për atlase të përgjithshme e kra-hinore. Janë zgjidhje të provuara mesukses në disa vende europiane.

A e vlen të rimerren e të dis-kutohen tashti këto çështje?

Rimarrja e ridiskutimi rreth kë-tyre çështjeve sot, pasi ligji për rior-ganizimin e Akademisë ka marrë mi-ratimin zyrtar të qeverisë e të Kuv-endit dhe në bazë të tij kërkohethartimi i statutit të ri të saj, mund tëduken të vonuar, por, sipas shpre-hjes “kurrë mos thuaj kurrë”, kohadhe vullneti i pamungueshëm mundtë ndreqin diçka, qoftë edhe tëpjesshme, që shërben për të mirë.Veç kësaj, ligji për Akademinë, që epërmendëm në fillim, ka disa neneqë vijnë në kundërshtim me logjikënjuridike ose e dëmtojnë rëndë punënshkencore. Kështu, që në nenin eparë Akademisë i hiqet e drejta tëketë në varësi të saj institute kërki-more-shkencore; pse, ç’të keqe ka?Me nenin 8 shkelet e drejta më ele-mentare e njeriut, e drejta për tëvotuar. Aty thuhet: “Anëtarët e Aka-demisë, me kërkesë të tyre, mundtë shtyjnë moshën e daljes në pen-

PËR AKADEMINË E SHKENCAVEsion deri në 75 vjet. Pas kësaj mosheata nuk mund të ushtrojnë asnjëfunksion drejtues, por mund të mar-rin pjesë në mbledhjen e Asamblesësë Akademisë, pa të drejtë vote”.Pra, për arsye moshe këta aka-demikë nuk kanë të drejtë të votojnëpër të zgjedhur kryetarin e tyre,edhe pse kanë të drejtë me Kush-tetutë të zgjedhin deputetët e Kuv-endit. Sipas këtij neni, meqë ligji kahyrë në fuqi, ata nuk mund të vo-tojnë as për miratimin e Statutit të ritë Akademisë, i cili sapo është har-tuar. Meqë nga 29 akademikët e tan-ishëm, 17 (shumica) janë mbi 75vjeç, as Statututi, e pastaj as zgjedh-jet e drejtuesve të rinj të Akademisënuk mund të votohen, sepse nukformohet shumica e nevojshme eparashikuar në ligj. Ja një ngecje,një ngërç që krijohet nga vetë ligji.Ka edhe nene që janë mbartur ngaligji i vjetër, kur Akademia kishte nëvartësi institute e qendra kërkimo-re-shkencore, si nenet për KëshillinEkzekutiv, i cili në ligjin e ri është ipapërligjur, sepse është i pa-nevojshëm për Akademinë në sta-tusin e ri të saj. Kjo do të thotë se kavend (e mundësi) për të ndrequr nëvetë ligjin e ri për Akademinë e Sh-kencave. Dhe ligjet njerëzit i bëjnë,por edhe i zhbëjnë kur janë tëgabuara. Shembulli më i fundit ësh-të pezullimi më 11 prill i këtij ligji ngaGjykata Kushtetuese. Ky veprimkushtetues hap mundësinë që ligji iri të ndreqë gjithë ato nene e shpre-hje që e dëmtojnë punën kërkimore-shkencore, në vend që t’i japin asajnjë mbështetje e shtysë më të fu-qishme përpara.

“Një jetë në botën e letrave”“Një jetë në botën e letrave”“Një jetë në botën e letrave”“Një jetë në botën e letrave”“Një jetë në botën e letrave”më të frikshme të së kaluarës. Ai thek-son se ky hap nuk u bë në kohën eduhur në Shqipërinë e fillimviteve ’90.Por njëkohësisht shpreh edhekeqardhjen dhe revoltën kundër den-igrimit që i bëhet kësaj figure (meqëllim) prej grupeve të caktuara.Përsëri edhe sot që nuk ka më njëkontroll mbi lirinë e mendimit dhe tëshprehjes, përsëri vazhdojnë po atomënyra të goditjes, të cilat sot janëedhe më të sofistikuara prejteknologjisë së informatikës. Ndërsanë botimin e dytë të “ Një dosje përKadarenë” autori sqaron se ky bot-im ndryshon në përmbajtje me të parindhe sjell dokumente të reja, disa prejtë cilave ishin të panjohura në kohëne botimit të parë. Në këto dokumentevërehen se sulmet më të ashpra sh-krimtarit i janë bërë prej Lidhjes sëShkrimtarëve, prej kolegësh “soli-darë”. Ja si shkruan ai: “A është vërtetnjë sëmundje bashkësie tek sh-qiptarët të jenë kundër vlerave që ipërfaqësojnë ata në mjediset ndërko-mbëtare dhe u japin identitete nëbotë”?

Si epilog po përmendim vetëm tit-ullin e shkrimit “E vërteta është sinjë pasqyrë: ai që sheh njollënmundet t’i sulet asaj për ta thy-er” (f. 81- 87), pa u ndalur nëbrendësinë e saj. Këtij postulati i ësh-të përmbajtur gjatë gjithë shkrimevetë veta të paraqitura në këtë përm-

bledhje prof. Shaban Sinani, i cili ështëpërpjekur të zgjojë prej gjumit letargjikshekullor, etapat e zhvillimit historikdhe shoqëror të kombit duke shfrytë-zuar të gjitha burimet në AQSH.

Mendojmë se ky botim është njërisi ku lexuesi do të gjejë jo vetëmzbulimin e shumë “sekreteve “ të pa-ditura për kohën në vitin 1968, dukena zbuluar shumë të fshehta, pornjëkohësisht është edhe një vepërmetodike, e cila na mëson jo vetëmsesi duhet të punojmë me dokumen-tin, por sa korrekt duhet të jemi nëinterpretim. Paraqitja me vërtetësi enjë periudhe kaq të gjatë, ku ështëpërpjekur t’i pasqyrojë të gjitha çësh-tjet, me qëllimin e mirë që njohja e ga-bimeve të së shkuarës nuk duhet tëna mërzisë apo të na frikësojë, por tëna ndihmojë të mësojmë që prej pë-simit të nxjerrim mësimin. Për ngastruktura e ndërtimit vepra i përketzhanërit të publicistikës, çka nuk e kapenguar autorin të përfshijë një peri-udhë kohore kaq të gjatë, përkundrazie ka ndihmuar të bëjë një analizë tëhollësishme e të saktë të dukurive tësë shkuarës. Ajo që të bie në sy gjatëgjithë leximit të kësaj vepre, ështëpërgjegjësia qytetare që ka autori përtë thënë vetëm të vërtetën.

FLORIKA BUSHIPunonjëse shkencore pranë

Institutit tv Gjuhës dhe Letërsisë

TRADITETRADITETRADITETRADITETRADITE

cyan magenta yellow black

Grafika: Studio “m&b”. Tel: (04) 233 283. Shtypur në shtypshkronjën “Dita 2000”. Tel: (04) 273 745

Prill2 0 0 7 12

BOTIMETË AUTORËVE

DIBRANË

Nga NAIM PLAKU

Sa kishte dhënë shefak dita,Davë Pana, si zakonishtmbushte poshterkën me drithëdhe dilte te lama të ushqentepulat.Në atë sfond të mugët kuposhtë rrëshqiste Drini e mëpërtej putheshin nga drita e parëe diellit majat e Lanës,aty kungrihej trekat me tri frengji, kul-la e moçme e Panës, kjo gruae veshur me xhupin rozë tëgatuar me gajtanë të zi, merizën të lidhur fitoz e me atëvështrim të butë dhe të ëmbël,i jepte këtij mëngjesi njëkënaqësi të detyruar.Nga bren-da kullës dëgjoj kollën e shpi-fur të Bimit,e cila do të thoshteqë duhej lënë çdo punë e nënhijën e manit të shtrohej pos-ticja e t’i servirej kafeja netakeme bakri burrit, pa e nde-zur çibukun.

Kështu u bë. Katundi fillojtë zgjohej,tymi nisi të dilte ngaoxhaqet. Dyert e kullave nisëntë kërcasin. Nuset përveshenkrahjetat dhe po fshinin kurtetdhe rrugët e sinoreve.

-Oj Xhedike!- i bëri zë Bimigruas dhe ajo mjenjëherë undodh para tij.-Kur të shkojshte Kroj i Mirë,lëshoja një fjalënë dollap Tufës. Thuaj të marrëkosën e të dalë këndej,sekullosa asht rrit e po çel. Në

VISARE NGA ODA DIBRANE / FJALË NË SEPETE

Çdo lis ka rrënjën e vetÇdo lis ka rrënjën e vetÇdo lis ka rrënjën e vetÇdo lis ka rrënjën e vetÇdo lis ka rrënjën e vetmera i kanë lëshue tre gurë tërëndë e nuk din cilin ta veje nëporen e cilin ta rrokasë. Kaq-1

-Njitash,o fat !-2-dhe në çastfilloj të përgatiste buljerën qëmbante aty te bunari i kullës, engarkoj në shpinë dhe u nis përtë kroi i mirë, aty matanë për-roit ku buronte uji i butë për tëlarë rrobat e për të zier mëshpejt groshën.Afroj buljeren tëburimit e shkoi me vrap tekshtëpia e babës ku i la një përnjë fjalët e Bimit. Kur u kthye,Bimi as e pyeti fare,por vazh-donte të thithte çibukun që nx-irrte pa pra shtëlluga të zezatymi e erë të rëndë duhani.Edinte që fjala kishte shkuar tekmiku, siç ia kishte thënë goja.

Nuk vonoj dhe erdhi TufëGjini:

-A në derë brenda,a në derëjashtë? pyeti pa u ulur mirë Tufa.

-Edhe në derë e brenda,edhe në derë jashtë-3

- Guri te muri e cuca te burri,o bashi i mikut.

- Edhe mani, si te plaket,qetdo gjethe të verdha,o Tufë Gjini

- Qorri nuk pyetet ka të çonkjo udhë.

- Dy frengji të kullës janëtuajat,Tufe.Iu tremben një ditëzogjtë shqipës e morën ferrat.U mërzit e shkreta, se kujtoj tëmbrapmen. Njëri prej zogjve, qëkishte mbetur në një skutë

ferre po i thërriste nënës:“Nënë, moj nënë ma hiq këtëmjegullën që më ka rënë nësyve, se nuk po të shoh !. Eh!

Vërtet një re lëvizi tutje per-endimit dhe filluan të duken mëmirë lulet e livadheve, Atje, mesqingjave si topa të vegjël bore,fakellonte kurmi i bëshëm i njëvajze të re, që lodronte messhtellungave të tyrit dhe rrezevetë diellit dhe hidhte vështriminpa drojë nga dullaku inuserisë.Tufa ngriti dalngadalëshkopin dhe sikur kërkonte diç-ka mes ferrave:

-I shof! I njof…Paçin besë ejetë !

- Je daja. Njëri duhet vënëbrenda avllisë, se s’bën.

- S’ka më keq, se kur tëvënë barrë të rëndë në shpinëe, as nuk e mban e as e heq.

- Pak unë e pak ti,o TufëGjini.

Kur ishte në siklet Tufa rrot-ullonte vend,nxirrte këmbën edjathtë dhe si e shtrinte pak ehidhte si djalë i ri mbi gjurintjetër. Kështu bëri edhe tani:

-Shih këtu o Bim Pana! Zotshtëpie bëju vetëm në shtëpinëtënde!E kam amanet babe. Poe ngul kunjin në mullën time.Ngreu ti, të ulëm unë, s’bën.As rri ti të flas unë, s’bën.Mirëse erdha dhe mirë se të gjeta!-4

-Paç faqën e bardhë. Kur tëvijë Krrashi, do të çoj fjalë tëpimë kafën.

-Çdo lis ka rrënjën e vet , oBim Pana!

Shënim: Në këtëtregim,ashtu si në të tjerat dia-logje është ngjeshur në pakfjalë urtësia dhe mençuria epopullit që shpreh kulturën, filo-zofinë dhe të folmen e vyer tënjë treve, që meriton një vë-mendje të veçantë. Në dukjeduket si një zhargon i një ko-muniteti, por në trajtimin e vësh-trimin letrar mbart vlera të jas-htëzakonshme. Prandaj për tëqënë më të qarta po mundohe-mi të japim disa shpjegime,qëmendojmë se janë tënëvojshme.

Sqarime:1. Shumë kohë më parë burrat

i quanin gratë e tyre dhe i thir-rnin sipas fshatit,fisit a derësnga ishin bijë: Lurë (kur ishtenga Lura,Reçe (kur ishte ngaReçi,)xhedike( si në rastintonë, kur ishte nga fisiXhediku).Ky eufemizëm ishtedhe një lloj respekti që kishteburri për gruan.

“Thuaj të marrë kosën….=Tëështë rritur mbesa e makërkojnë për nuse,do tëjapësh vlerësimin për tri

kërkesat që kanë mbërri-tur……

2. Njitash,o fat!= Është shpre-hja e një respekti të thellë qëushqente gruaja për burrin.Ishte fati i saj me të cilën kish-te lidhur jetën përfundimisht.

3. “A në derë e brenda….=Aështë fjala për mbesëntime,apo më kërkon për tëdhënë ndonjë mendim përdikë tjetër.Tufa i kërkon Bimitta sqarojë mirë,t’i heqë mjeg-ullën sysh.

4. Tri shtëpi të mira ia kishinkërkuar vajzën për nuse BimPanës,njëra që ishte më e pa-sur se ai, një që ishte,apo embante vetën më të ditur dheshtëpia e Krrashit që ishte “ak-ran” me të .

Shpjegim i shkurtër i disafjalëve:1.Shefak= mëngjes i hershëm2. Fitos= mënyrë e lidhjes së

shamisë nga gratë, për tënxjerrë në dukje xullufet,zylifet.

3. Krahjetë-a,at,em.=fshesë ebërë me fegë meshtekne përtë fshirë oborret e shtëpisë.

4.Poren-i,et,em,=rrethim i gjel-bër i arave, livadheve,etj

5. Akran-i,et,em.=i një moshe,të një viti, të rritur bashkë,tënjëllojtë

AMC dhe UNICEF kontribut për arsimine kulturën, në hapjen e bibliotekave

të reja për fëmijët në Dibër

Dibra është destinacioni më i fundit i projektit “Shqipëria Lexon”, për plotësimin me biblioteka të disa shkollave të këtij qarku. Pas shkollave në

Gjirokastër, Berat, Lushnje, ky projekt bën tëmundur plotësimin me biblioteka edhe për pesëshkolla në qarkun e Dibrës. Në vazhdim të pro-jektit “Shqipëria lexon”, i iniciuar nga UNICEF dhei realizuar në bashkëpunim me Ministrinë e Ar-simit dhe Shkencës, AMC po ndjek me kujdes tëvecantë realizmin e këtij projekti.

Janë shkollat në, Katund te Ri, Qafe Murre,Lunare dhe Sllove, ku tashmë fëmijët do të kenëmundësi të lexojnë libra në bibliotekat e dhuru-ara.

Në ceremoninë e organizuar për këtë qëllimmerrnin pjesë përfaqësues të AMC, UNICEF, sidhe drejtorisë arsimore të Dibres, përfaqësues tëpushtetit vendor, prindër të fëmijëve, etj.

Projekti “Shqipëria lexon” po realizohet nëbashkëpunim me Ministrinë e Arsimit dhe Sh-kencës. Kjo iniciativë filloi në vitin 2006 dhe syn-on pajisjen e çdo shkollë publike me një bib-liotekë. Përpjekjet për të rihapur bibliotekat eshkollave janë pjesë e strategjisë për reformë, qëpo zbatohet për të përmirësuar cilësinë e arsimit në Shqipëri.

Përveç kësaj iniciative, nëpër shkolla po ngrihen dhe inkurajohen të tjeraaktivitete mbështetëse që përfshijnë këndet e leximit për komunitetin, trajnimtë mësuesve, krijimin e një reviste për fëmijë, vendosjen e standardeve përliteraturë cilësore dhe takime për fëmijë.

Shkatërrohet kisha e vjetër e TallamazitShkatërrohet kisha e vjetër e Tallamazit, pranë fshatit Shullan të Kalasë tëDodës në Dibër, pasi asnjë nuk investon. Sipas insitutit të Arkeologjisë, bëhetfjalë për prishjen e një monumenti kulti të periudhës paleobizantine të shek.XIII-XIV, e pikturuar me afreske. Sipas Insitutit, për të shkuar deri tek monumentidhe pastaj për të kryer aktin e shkatërrimit, persona të pa identifikuar kanëshpezuar aq shumë , sa vështirë se me “thesarin” imagjinar që do të gjeninaty, do të mbulonin shpenzimet e bëra. Për këtë veprim, ata kanë pastruarrreth 1.5 kilometra rrugë malore, pastaj kanë çuar fadromën dhe kanë shkatër-ruar monumentin, ku nuk kanë gjetur asnjë thesar të imagjinuar. Kështu, përveçprishjes së kishës, janë dëmtuar edhe pikturat murale të saj. Deri tani asnjënuk ka investuar për të bërë restaurimin e këtij monumenti kulturor. Kjo kabërë që persona të ndryshëm të zhdukin pak nga pak trashëgimin arkeologjike,etnografike, kulturore shqiptare. Kjo sjell më pas edhe humbjen e vlerave kul-turore të këtij vendi. (Tirana Observer)

Sulejman Tomçinisjell në shqip fabula tëvjetra indo-persiane

Libri “Kalila dhe Dimna” u shkrua nga dijetarëte Indisë. Që nga ajo kohë, shkencëtarët dhedijetarët e të gjitha vendeve janë përpjekurtë mësojnë dhe të mençurohen prej tij dhekanë vrapuar të vënë në jetë mësimet dhepërvojat që përmban ky libër. Ata janëpërpjekur që, me anën e këtij libri, të gjejnëdhe shërojnë të metat e tyre, pavarësishtse tregimet dhe historitë janë vënë në gojëne kafshëve dhe të zogjve, duke u dhënëatyre veti njerëzore.Libri përmban në vetvete njohuri dhe kulturëtë gjerë, si dhe mjaft histori argëtuese.Dijetarët e vlerësonin dhe e kërkonin atë,pikërisht për këto njohuri, ndërsa njerëzit ezakonshëm për anën e tij argëtuese. Njerëzite arsimuar, që ranë në kontakt me tregimet ekëtij libri, u përpoqën të mbanin mend ngjarjet,me qëllim që t`i lidhnin me jetën dhe përvojëne tyre.

Botimet “m&b”ISBN 978-99943-968-3-2