ARICEPT (δονεπεζιλη) : ανοια τυπου Αlzheimer

Γιαννης ΘεουλακηςΧημικος ΑΠΘMarketing director Info-Pharma PC

Τι πρέπει να ξέρουμε για τη νόσο Alzheimer

• Η νόσος Αlzheimer είναι μια προοδευτική νευροεκφυλιστική νόσος και η πιο συχνή μορφή άνοιας.

• Σήμερα, 26 εκατομμύρια άτομα πάσχουν παγκοσμίως από τη νόσο Αlzheimer και καθώς, ολοένα και περισσότερο επιμηκύνεται η ζωή μας, μέχρι το 2050 οι πάσχοντες θα ξεπεράσουν τα 80 εκατομμύρια.

• Στη χώρα μας, 160.000 άνθρωποι πάσχουν από τη νόσο Αlzheimer.• Μετά την ηλικία των 65 ετών ο ένας στους 20 πάσχει από τη νόσο

Αlzheimer. Μετά τα 80 οι τέσσερις στους δέκα.• Εμφανίζεται πιο συχνά στις γυναίκες από ό,τι στους άντρες, τόσο γιατί οι

γυναίκες ζουν περισσότερο όσο και γιατί, μετά την εμμηνόπαυση, δεν προστατεύεται το νευρικό τους σύστημα από τα οιστρογόνα.

Αιτιολογία• Παρά την παγκόσμια ερευνητική προσπάθεια που γίνεται

παγκοσμίως, η αιτιολογία της νόσου Αlzheimer μας είναι προς το παρόν άγνωστη.

• Στη μεγάλη πλειοψηφία των ασθενών δεν υπάρχει κληρονομική προδιάθεση.

• Για το πότε θα αρχίσει η νόσος ή για το πόσο γρήγορα θα εξελιχθεί έχουν εντοπιστεί πάνω από 200 γονίδια, κυρίως στα χρωμοσώματα 1, 14, και 21.

• Τυχόν μεταλλάξεις στα γονίδια αυτά έχουν ως αποτέλεσμα την αυξημένη εναπόθεση του β-αμυλοειδούς στον εγκέφαλο.

• Το β-αμυλοειδές είναι μία νευροτοξική ουσία που ενεργοποιεί τη διαδικασία της «απόπτωσης», δηλαδή του προγραμματισμένου κυτταρικού θανάτου (ή, αλλιώς, της «κυτταρικής αυτοκτονίας») και έχει ως αποτέλεσμα τον θάνατο των νευρικών κυττάρων.

Παράγοντες κινδύνου• Ηλικία

• Σακχαρώδης διαβήτης: προκαλεί βλάβες στα αγγεία του εγκεφάλου, επιτείνοντας έτσι τα συμπτώματα της νόσου Alzheimer που εμφανίζονται πιο νωρίς λόγω των αγγειακών βλαβών που έχουν ήδη προκληθεί στον εγκέφαλο.

• Παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου: Η υπέρταση, η αυξημένη χοληστερίνη, η παχυσαρκία και το κάπνισμα μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο εμφάνισης άνοιας με τη δημιουργία αθηροσκλήρωσης και διαταραχή της αιματικής ροής, αλλά και να προκαλέσουν τη νευροεκφύλιση που χαρακτηρίζει τη νόσο Alzheimer.

• Εκπαίδευση: Όσοι έχουν σχετικά χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης (δηλαδή δεν έχουν τελειώσει το δημοτικό) έχουν μέχρι και 4 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να αναπτύξουν τη νόσο.

Άλλες αιτίες

• Έχει βρεθεί ότι ο τραυματισμός της κεφαλής σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης νόσου Alzheimer.

• Επίσης στο παρελθόν, ασθενείς που είχαν υποβληθεί σε εγχείρηση bypass είχαν μέχρι και 70% μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης άνοιας. Σήμερα, οι σύγχρονες επεμβατικές τεχνικές φαίνεται να έχουν μειώσει τη συχνότητα αυτή.

Αντιμετώπιση

• Πρέπει να τονιστεί ότι μέχρι στιγμής δεν υπάρχει θεραπεία για τη νόσο του Alzheimer.

• Παρόλα αυτά υπάρχουν φαρμακευτικές και μη φαρμακευτικές μέθοδοι που μάλλον επιβραδύνουν την εξέλιξή της.

• Γιαυτό είναι πολύ σημαντικό η διάγνωση να πραγματοποιείται όσο το δυνατόν πιο έγκαιρα.

Φαρμακευτικές μέθοδοι:• Η μεμαντίνη (Ebixa) είναι ένας ανταγωνιστής των NMDA υποδοχέων

και προστατεύει τον εγκέφαλο από τα αυξημένα επίπεδα γλουταμικού οξέως.

• Μια διαφορετικη κατηγορία φαρμακευτικών ουσιών η οποία χρησιμοποιείται ευρέως στη θεραπεία της νόσου Alzheimer είναι οι αναστολείς των χολινεστερασών.

• Οι χολινεστεράσες είναι ένζυμα τα οποία διασπούν την νευροδιαβιβαστική ουσία ακετυλοχολίνη, η οποία συμμετέχει στη λειτουργία της μνήμης και της μάθησης.

• Η θεραπεία με αναστολείς των χολινεστερασών μπορεί να προκαλέσει ελαφρά βελτίωση των συμπτωμάτων και παροδική σταθεροποίηση ή ελάττωση του ρυθμού νοητικής έκπτωσης σε ασθενείς ήπιας μέχρι μέτριας μορφής της νόσου Alzheimer.

• Οι πιο συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες των αναστολέων της χολινεστεράσης είναι η ναυτία, ο έμετος, η διάρροια, η κεφαλαλγία και η απώλεια όρεξης.

αναστολείς των χολινεστερασών

• τακρίνη (Cognex): • ριβαστιγμίνη (Exelon)• γκαλανταμίνη (Reminyl)• δονεπεζίλη (Aricept)

• βελτιώνουν τη νοητική λειτουργία και την λειτουργικότητα στην εκτελεση των δραστηριοτητων της καθημερινής ζωής τουλάχιστον για ένα έτος.

• Βελτιώνουν σημαντικά τις συμπεριφορικές διαταραχές και ειδικότερα το άγχος, την κατάθλιψη τις παραισθησεις και την απάθεια.

DONEPEZIL ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ• Η μακροχρόνια χορήγηση (132 εβδομάδες) δονεπεζίλης (5mg ή 10mg ημερησίως) αποδείχθηκε ασφαλής και

αποτελεσματική σε ασθενείς με νόσο Alzheimer.

• Τα θεραπευτικά οφέλη της χορήγησης δονεπεζίλης είναι πιο εμφανή όταν η θεραπεία ξεκινά στα πρώτα στάδια της νόσου, σε σχέση με ασθενείς που βρίσκονται σε προχωρημένο στάδιο της νόσου Alzheimer.

• Ασθενείς με ήπια έως μέτριας σοβαρότητας νόσο Alzheimer στους οποίους χορηγήθηκε δονεπεζίλη, στα πλαίσια της συνήθους θεραπευτικής πρακτικής, ήταν πιο δεκτικοί στην φαρμακοθεραπεία και είχαν μικρότερο κίνδυνο εμφάνισης ανεπιθύμητων ενεργειών από

το γαστρεντερικό σύστημα, συγκριτικά με τους άλλους αναστολείς χολινεστεράσης που χρησιμοποιούνται στη θεραπεία της νόσου Alzheimer.

• Η χορήγηση δονεπεζίλης (10mg ημερησίως) σε ασθενείς με χρόνια σχιζοφρένεια, υπό θεραπεία με ρισπεριδόνη (4-6mg ημερησίως), οδήγησε σε βελτίωση των αρνητικών συμπτωμάτων της σχιζοφρένειας.

Ref.: Int J Geriatr Psychiatry 2007; 22:806-812, Arch Gerontol Geriatr 2011; 52:18-22, Dement Geriatr Cogn Disord 2009; 28:389-403, Prog Neuropsychopharmacol Biol Psychiatry 2008; 32:1810-1815.

ΔΟΣΟΛΟΓΙΑ

• Τα δισκία πρέπει να λαμβάνονται από το στόμα το βράδυ, ως εφάπαξ δόση, αμέσως πριν από την κατάκλιση.

• Η αρχική ημερήσια δόση είναι 5mg τουλάχιστον για 1 μήνα.

• Στη συνέχεια, η δόση μπορεί να αυξηθεί στα 10mg ημερησίως, ανάλογα με την εκτίμηση της κλινικής ανταπόκρισης του ασθενούς στη θεραπεία.

Βιβλιογραφία

• 1.American Psychiatric Association. DSM- IV: Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 2000

• 2.Kaplan and Saddock’s. Behavioral Sciences/ Clinical Psychiatry (Synopsis of psychiatry).

2007 Tenth Edition. Lippincott Williams & Wilkins